CHNG 6 THANH CHU UN PHNG

Tm tt l thuyt v bi tp 1



Chng 6

Thanh chu un phng

A. Tm tt l thuyt
1. nh ngha
- Un thun ty phng: Thanh gi l chu un thun tu nu trn cc mt
ct ngang ca n ch tn ti thnh phn ng lc l mmen un M
x
( hoc M
y
) nm
trong mt phng qun tnh chnh trung tm.
- Un ngang phng: Thanh gi l chu un ngang phng nu trn cc mt
ct ngang ca n ch c cp ng lc l mmen un M
x
, lc ct Q
y
( hoc M
y
v Q
x
)
nm trong mt phng qun tnh chnh trung tm.
- Ti trng gy un: nm trong mt phng i qua trc thanh v vung gc
vi trc thanh
2. ng sut trn mt ct ngang
2.1. ng sut php
o =
x
z
x
M
y
I
( 6.1)
Trong
- M
x
l mmen un ni lc trn mt ct ngang
- I
x
l mmen qun tnh ca mt ct ngang i vi trc qun tnh chnh
trung tm Ox
- y l tung ca im tnh ng sut
Ghi ch: M
x
> 0 khi lm cng th di v M
x
< 0 khi lm cng th trn.
Do (7.1) phi ch n du ca m men un v tung im tnh ng sut
nn ta thng dng cng thc k thut.
o =
x
z
x
M
y
I
(6.2)
Du (+) khi im tnh ng sut thuc vng chu ko v du (-) khi im tnh ng
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 2



sut thuc vng chu nn.
2.2. ng trung ho
- Th trung ho: Th vt liu dc trc c chiu di khng i (khng b co,
khng b dn) trong qu trnh bin dng do chu un.
- Mt trung ho: tp hp cc th trung ho
- ng trung ho: giao tuyn ca mt trung ho vi mt ct ngang (i
qua trng tm mt ct ngang)
- ng trung ho chia mt ct ngang lm hai phn: phn chu ko v
phn chu nn

2.3. Biu ng sut php - ng sut php cc tr
T cng th tnh ng sut php (6.1), nhn thy rng cc im cng xa
ng trung ho th c tr tuyt i ca ng sut cng ln. V cc im cng nm
trn mt ng thng song song vi ng trung ho c tr s ng sut nh nhau
nn ta ch cn biu din s bin thin ca ng sut theo chiu cao mt ct ngang.
Biu ng sut php i qua gc to nh trn hnh v, nh du (+) ch ng
sut ko, v du (-) ch ng sut nn.
- Biu ng sut php trn mt ct ngang c 1 trc i xng (hnh 6.1)
- Biu ng sut php trn mt ct ngang c hai trc i xng (hnh 6.2)
- im K xa ng trung ho nht (tung
max
k
y ) vng chu ko (
z
o > 0)
s c gi tr ng sut php ko ln nht, k hiu l o
zmax
; cn im N xa ng
trung ho nht (tung
max
n
y ) vng chu nn (
z
o < 0 ) s c gi tr ng sut
php nn ln nht k hiu l o
zmin
.
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 3



y
C
t
b1
h
1
y
s
t
t
1
2
o
max
o
min
t
max
x
M
x TH
y
y
m
a
x
n
m
a
x
k

Hnh 6.1. Biu ng sut php v ng sut tip trn mt ct ngang ch T
Ta c:
o =
max
x k
zmax
x
M
y
I
; o =
max
x n
z min
x
M
y
I
(6.3)
t =
k
x
x
K
I
W
y
; =
n
x
x
N
I
W
y
(6.4)
Th
o =
x
zmax k
x
M
W
;
o =
x
z min n
x
M
W (6.5)
,
k n
x x
W W ln lt l mmen chng un ko (nn) ca mt ct ngang. Vi mt
ct ngang c trc x l trc i xng th
k n
x x x
W W W = =

v gi l mmen chng un
ca mt ct ngang.
y
x
y
y
n
m
a
x
k
m
a
x
x
M
max
o
min
o
max
t
b
h
x TH

Hnh 6.2. Biu ng sut php v ng sut tip trn mt ct ngang ch nht
- Mt ct ngang hnh ch nht (b x h; trc x song song vi cnh y b)
2
6
x
bh
W = (6.6)
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 4



- Mt ct ngang hnh trn (ng knh D; trc x i qua trng tm O)
t
=
3
3
x
D
W 0,1D
32
(6.7)
- Mt ct ngang hnh vnh khn (ng knh trong d, ng knh ngoi D)

( )
t t

= = q
3 3
3 4
x
x
D d
I
64 64
W 0,1D 1
D/ 2 D/2
vi
d
D
q =
(6.8)
2.4. ng sut tip
Vi mt ct ngang dng hnh ch nht hp b << h . ng sut tip tun theo
gi thit Zuravxki:
t =
c
y x
yz
x c
Q S
I b
(6.8)
Trong :
- Q
y
l lc ct theo phng y ti mt ct
ngang.
- I
x
l mmen qun tnh ca mt ct ngang i
vi trc x.
- b
c
chiu rng ca mt ct ngang ti im tnh
ng sut
h
b=b
y
TH x
y
A
c
c

-
C
A l phn din tch b ct (l phn din tch gii hn bi chiu rng mt ct
ngang ti im tnh ng sut v mp ngoi ca mt ct ngang).
-
c
x
S l m men tnh ca phn din tch b ct
C
A i vi trc x
Biu ng sut tip trn mt ct ngang ch T, v mt ct ngang ch nht th
hin trn hnh v 6.1 v 6.2.
3. iu kin bn
3.1. Thanh chu un thun tu.
Vi vt liu dn - ng sut cho php khi ko v nn khc nhau nn
| |
o
o = s o =
x
ok
max k
k
x
M
W n
(6.9)
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 5



| |
o
o = s o =
x
on
min n
n
x
M
W n
(6.10)
Vi vt liu do - ng sut cho php khi ko v nn nh nhau nn

{ } | |
max min
max , o o o s
(6.11)
3.2. Thanh chu un ngang phng
Trn mt ct c 3 loi im ba trng thi ng sut khc nhau
a. iu kin bn ca nhng im trng thi ng sut n (cc im mp trn
v di ca mt ct ngang ).
+ Vi vt liu do:
- Mt ct cn kim tra: mt ct ngang c m men un ln nht v tr tuyt i
{ } | |
max min
max , o o o s (6.12)
+ Vi vt liu dn: nu tit din c trc x l trc i xng th mt ct ngang
nguy him l mt ct ngang c m men un ln nht v tr tuyt i; nu trc x khng
l trc i xng th mt ct cn kim tra l mt ct ngang c m men m ln nht v
c mt ct ngang c m men dng ln nht.
| |
o
o = s o =
x
ok
max k
k
x
M
W n

| |
o
o = s o =
x
on
min n
n
x
M
W n

b. iu kin bn ca nhng im trng thi ng sut trt thun tu.
Mt ct cn kim tra l mt ct ngang c tr tuyt i ca Q
y
ln nht. im kim
tra l cc im nm trn ng trung ho.
| |
t = s t
x
c
y
max c
x
Q S
I b
(6.13)
Trong
| |
t c ly tu theo thuyt bn.
c. iu kin bn ca nhng im trng thi ng sut phng c bit
Mt ct nguy him l mt ct ngang c M
x
v
y
Q cng kh ln. im kim tra l
nhng im m ti c s thay i t ngt v kch thc mt ct ngang (im tip xc
gia lng v ca mt ct ngang ch I).
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 6



o = o + t
2 2
t z zy
( ) 4( ) nu dng thuyt bn 3
o = o + t
2 2
t z zy
( ) 3( ) nu dng thuyt bn 4
Ch :
+ Khi kim tra iu kin bn cho thanh chu un ngang phng, v nguyn
tc ta u phi kim tra cho c ba loi trng thi ng sut nu trn. Tuy nhin
kt qu thng k cho thy iu kin bn cho trng thi ng sut n l quan trng
nht.
3.3. Ba bi ton c bn
a. Bi ton kim tra iu kin bn
Cho bit: S kt cu, kch thc hnh hc thanh, ti trng v ng sut cho php.
Yu cu: Kim tra iu kin bn cho thanh
| |
o = s o
x
max
x
M
W

b. Bi ton chn kch thc mt ct ngang
Cho bit: S kt cu, dng hnh hc ca thanh, ti trng v ng sut cho php.
Yu cu: Chn kch thc nh nht ca thanh
| |
| |
o = s o => s
o
x x
max x
x
M M
W
W

c. Bi ton tm ti trng cho php tc dng ln kt cu
Cho bit: S kt cu, kch thc hnh hc ca thanh, ng sut cho php ca vt
liu, v tr v phng chiu ca ti trng.
Yu cu: Tm gi tr cho php ln nht ca ti trng c th tc dng vo kt cu
theo iu kin bn.

| | | |
o = s o => s o
x
max x x
x
M
M W
W

4. Bin dng ca dm chu un
a. cong ca ng n hi
=

x
x
1 M
EI
(6.14)
vi - bn knh cong ca ng n hi
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 7



B. Cc bi tp t gii
6.1. Cho dm c kch thc mt ct ngang v chu ti trng nh hnh v. Tnh gi tr
ng sut php v ng sut tip ti im C thuc mt ct ngang 1-1 ca dm. Bit
q=10kN/m; a=1m; F=qa; M
0
=qa
2
, cc kch thc theo cm.
(a)
(b)
(c)
4
0
8
10
2
0
2
0
5
6
2
8
6
6 12 6
a
q C
0
M
a
q
C
a a
1
1
a a
1
1
a a a
1
1
C
F
3F

6.2. Cho dm c kch thc mt ct ngang v chu ti trng nh hnh v. V biu
cc thnh phn ng lc ca dm. V biu ng sut php v ng sut tip ti mt ct
ngang 1-1 ca dm. Cho a=1m; q=10kN/m; M=qa
2
/2; F=qa; d=4cm; = 1cm
q
M
a
1
1
a a
2
d
2
d
2
d
4d
d
B
a
3
o
12o
1
5
o
2o
F
a a
q
1
1

CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 8



6.3. Cho dm c lin kt v chu lc nh hnh v.
1.V cc biu ng lc cho dm.
2.Xc nh kch thc mt ct ngang theo iu kin bn ng sut php.
a) Bit a=1m ; q=10kN/m ; vt liu c |o|=1,2 kN/cm
2
.
M=qa
2
F=qa
a a a
q
b
3
b

b) Bit a=2m ; q=15kN/m ; vt liu c |o|=16 kN/cm
2
.
1.5a 0.5a
F=qa
A
q
C
B

c) Bit a=1,5m ; q=5kN/m ; vt liu c |o|=1,2 kN/cm
2
.
2a
q
D
a
F=qa
M=qa
2

6.4. Cho dm c lin kt v chu lc nh hnh v.
1.V cc biu ng lc cho dm.
2.Xc nh ti trng cho php theo iu kin bn ng sut php.
a. Bit a=0.5m; d=8cm; D=10cm; |o|=16 kN/cm
2
.
4a
B
a
d
D
q
M=qa
2

CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 9



b. Bit a=1m; mt ct ngang ch U s 27 v ng sut cho php |o|=16 kN/cm
2
. Vi
ti trng cho php tm c hy kim tra iu kin bn cho trng thi ng sut
trt thun ty v trng thi ng sut phng c bit.
a
q
F=2qa
3a
F=qa
o
N 27

6.5. Cho dm c lin kt v chu lc nh hnh v.
1.V cc biu ng lc cho dm.
2.Kim tra iu kin bn cho dm.
Bit a=1m; q=10kN/m; F=5kN; t=d=2cm; h=24cm; b=10cm. |o|=16 kN/cm
2
.
B
h
d
b
t
t
F
F
a 3a a

6.6. Cho dm c lin kt v chu lc nh hnh v.
1.V cc biu ng lc cho dm.
2.Kim tra iu kin bn cho dm.
Bit q=15kN/m; M=5kNm; L=1m; a=6cm; |o|
k
=3 kN/cm
2
;|o|
n
=8 kN/cm
2

3L
q
L
a a
a
4
a
a
M

6.7. Dng phng php tch phn trc tip, vit phng trnh vng v gc
xoay trn chiu di dm. Xc nh vng ti B v gc xoay ti C, bit
EI=const
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 10



q
q
q
M
L/2
L
L
L/2
L
L
2L/3
B
C
B,
C
C
B
B
C
(a)
(b)
(c) (d)

6.8. Dng phng php tch phn trc tip, vit phng trnh vng v gc xoay
trn chiu di dm. Xc nh vng v gc xoay ti C, bit EI=const
q
F
a a
C
C
a b

6.9. Dng phng php ti trng gi to xc nh vng ti B v gc xoay ti C,
bit EI=const
L
L/2
(d)
C
B
2a a
C
F
M=Fa
L
L/2 B
C
F
(c)
(a) (b)
a a
C
M=Fa
B
F

6.10. Dng phng php thng s ban u xc nh vng ti B v gc xoay ti
C, bit EI=const


CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 11



B C
M=qa
a a a
3F
F
B
C
a a
q
a
F
C B
a
F=qa
2a
q
M=qa
2
B
C
a a a
q

6.11. Cho dm mt ct ngang ch T chu ti trng nh hnh v. Xc nh ng sut php
v ng sut tip cc tr

6.11. Cho dm mt ct ngang ch T chu ti trng nh hnh v. Xc nh ng sut
php v ng sut tip ti im B thuc mt ct a-a


6.12. V biu ng lc ca dm c lin kt v chu ti trng nh hnh v
CHNG 6 THANH CHU UN PHNG
Tm tt l thuyt v bi tp 12




6.13. Tnh lc dc trong thanh treo AC ca h chu lc nh hnh v.
Bit L
1
=3m; L
2
=1m; M un n hi ko ca thanh AC v dm AB l E=2.10
4

kN/cm
2
. Kch thc mt ct ngang ca thanh AC l A=1,5cm2. Tit din dm AB hnh
ch nht c kch thc 6x12cm; ti phn b w=20kN/m