2.

Wytrzymao materiaw
2.1 ciskanie i rozciganie prtw
2.1.1 Obliczy o ile wyduy si pod wasnym ciarem prt o dugoci l, jeeli wykonany jest z aluminium o gstoci = 2,6 g/cm3 i module Younga E = 64 MPa.

2.1.2 Dla prtw pokazanych na rysunkach obliczy wyduenie cakowite. Dla przypadku C) wyznaczy rwnie przemieszczenia punktw A i B. Modu Younga dla wszystkich prtw przyj rwny E. Dane: F, E, d ,a ,l A) B)

1,5d

1,5d

2d

dx

2d

2F
l

l/2

C)

3a

2a

l/2

3a

2F

2.1.3 Obustronnie utwierdzony prt o przekroju koowym (przedstawiony na rysunku) ozibiono o tC. Obliczy reakcje cian oraz naprenia w prtach, jeeli liniowy wspczynnik rozszerzalnoci wynosi , a modu Younga jest rwny E. Prt dodatkowo obciono si 7P zaznaczon na rysunku. (Termiczne wyduenie liniowe opisuje zaleno l=tl)
l l

2.1.4 Obustronnie utwierdzony prt o przekroju koowym (przedstawiony na rysunku) obciono si Q a nastpnie ogrzano. Obliczy o ile ogrzano ten prt, rekcj R2 a take naprenia w prtach, jeeli reakcja jednej ze cian po ogrzaniu wynosi 2Q; liniowy wspczynnik
l l

2d

R1=? d

7P

R2=?

1,5a

R1=2Q

rozszerzalnoci jest rwny , Modu Younga dla prta przyj rwny E. 2.1.5 Prt o przekroju koowym obciony jest siami P i 2P jak przedstawiono na rysunku. Wyznaczy reakcj cian. Szeroko szczeliny wynosi a modu Younga dla materiau z ktrego wykonany jest prt E.
L L L

2d

2.1.6 Filar mostu w caoci ma by zanurzony w wodzie. Jak musi si zmienia przekrj poprzeczny tego filaru wykonanego z betonu o gstoci , aby naprenia w dowolnym przekroju byy rwne wytrzymaoci betonu na ciskanie kc. Przyj e grna powierzchnia filaru obciona jest rwnomiernie naciskiem powierzchniowym q = kc a jej pole wynosi S0.

2P

R2=?

2.1 Zginanie belek

2.2.1 Dla belek przedstawionych na rysunkach sporzdzi wykresy siy tncej (T) oraz momentu gncego (Mg) a) 2F

2a
A

3a
B

b)
F
A

M = 2Fa
B

2a

3a

c)
q

M = 0,5qa2
A B

M = 0,5qa2

2a

2.2.2 W celu zbadania wpywu napre na wasnoci magnetyczne cia stosuje si prbki w ksztacie paskw materiau o przekroju prostoktnym w ukadzie jak na rysunku. Jak warto musz mie siy F aby zbada prbk w zakresie do granicy plastycznoci (200MPa), jeeli prbki maj dugo L = 9 cm, szeroko b = 1 cm i grubo h = 0,3 mm. W jakim obszarze mona przeprowadza badania.
F F

l/3

l/3

l/3

2.2.3 Jak dugi prt o masie cakowitej m (o przekroju koowym) mona wykona z materiau o gstoci , aby prt ten po uoeniu go poziomo i podparciu jego kocw nie uleg zniszczeniu pod wasnym ciarem. Naprenie maksymalne na zginanie materiau prta wynosi kg. Wskanik wytrzymaoci przekroju porzecznego belki na zginanie dla belki o przekroju koowym wynosi W = R3/4 2.2.4 Zaprojektuj belk o przekroju prostoktnym, przy zaoeniu staej jej gruboci h = const, jako belk o rwnomiernej wytrzymaoci na rozciganie. Obliczenia wykonaj dla obcienia przedstawionego na rysunku.

l RB=F/2

RA=F/2

2.2.5 Po belce o dugoci l podpartej na obu kocach moe przemieszcza si czowiek o ciarze G. Wyznaczy wymagan grubo belki o przekroju kwadratowym aby czowiek nie spowodowa zniszczenia belki, jeeli naprenie dopuszczalne na zginanie wynosi kg 2.2.6 Wyznaczy maksymaln warto napre rozcigajcych w belce suwnicy przedstawionej na rysunku, jeeli wskanik wytrzymaoci przekroju porzecznego belki na zginanie wynosi W.
Q Q

B A

x RA

l RB

Rozwizania: 2.1.1.R Rozpatrzmy wyduenie elementu prta o dugoci dx znajdujcego si w odlegoci x od dolnego koca prta. Element ten jest rozcigany si rwn co do wartoci ciarowi prta znajdujcego si poniej tego elementu.
F ( x ) = m( x )g = S x g

Z prawa Hookea otrzymujemy:

S xg xg F (x ) F ( x ) dx = dx , dx = dx = E dx = E SE SE S dx
Aby wyznaczy cakowite wyduenie prta musimy zsumowa (scakowa) wyduenia wszystkich elementw dx.
l = dx =
0 0 l l

xg
E

dx =

g l
E

xdx =
0

gl 2
2E

Odpowied: cakowite wyduenie prta wyniesie: l = 2.1.2.R A) Reakcj ciany wyznaczamy z zalenoci:
R F =0 R = F

gl 2
2E

0,2mm

Korzystajc z prawa Hookea otrzymujemy:

= E
l = Fl ES

F l =E S l

Wyduenie cakowite jest sum wydue obu prtw:

l = l1 + l 2 =
l =

Fl Fl 9 , gdzie S1 = d 2 , S 2 = d 2 ES1 ES 2 16

25 Fl (prt jest ciskany) 9d 2 E

B) Reakcj ciany wyznaczamy z zalenoci: R + 2 F F = 0 R = F ( F 2 F )l Fl Fl l = l1 + l 2 + l 3 = + + , ES1 2 ES 2 ES 2

gdzie S1 = d 2 , S 2 =
l = Fl 9d 2 E

9 d 2 16

C)
27 Fl 9a 2 E 8 Fl x A = 9a 2 E 19 Fl x B = 9a 2 E l =

2.1.3.R Cakowite wyduenie prta skada si z wyduenia (skrcenia) termicznego i wyduenia mechanicznego. Z uwagi na to, e prt jest utwierdzony jest ono zerowe.

l = l t + l m = 0
Wyduenie termiczne obliczamy z zalenoci:

l t = 2lt - minus oznacza ozibianie, a czynnik 2 wynika z faktu e rozpatrujemy wyduenie obu fragmentw prta jednoczenie.
Wyduenie mechaniczne jest sum wydue obu fragmentw:
l m = l1 + l 2 = R1l (7 P R1 )l 4 R1l (7 P R1 )l (7 P 5 R1 )l + = + = ES1 ES 2 Ed 2 Ed 2 Ed 2

Z warunkw zadania:
l = 0 2tl +

(7 P 5R1 )l
Ed 2

=0

2tEd 2 = 7 P 5 R1 R1 = 1 7 P 2tEd 2 5

Drug reakcj obliczamy z warunku rwnowagi si:

R1 7 P R 2 = 0 R 2 = R1 7 P R2 = 1 28 P + 2tEd 2 5

Nastpnie obliczamy naprenia w prtach:

1 = 2 =

R1 4 7 P 2tEd 2 8 28 P = = tE - minus przed R1 oznacza ciskanie. 2 S1 5 5d 5d 2 R2 28P + 2tEd 2 28P 2 = = + tE 2 S2 5d 5d 2 5

2.1.4.R
t = 34Q 9Ea 2 R2 = Q 32Q 9a 2

1 =

2 =

4Q a 2

2.1.5.R Wskazwka: cakowite wyduenie prta wyniesie Jeeli przyjmiemy e obie reakcje skierowane s w lewo otrzymamy: 7 d 2 E R1 = P + 3 6L 2 d 2 E R2 = P 3 6L 2.1.6.R Rozpatrzmy element filaru o wysokoci dx. Na grn powierzchni tego elementu dziaa, zgodnie z warunkami zadania sia:
F (x ) = q S (x ) ,

q=kc
y

Wypadkowa sia dziaajca na element dx musi by rwna zeru.

r r r r F ( x + dx ) + F ( x ) + Fw + Qdx = 0,

x dx

F ( x + dx ) = F ( x ) + Qdx Fw ,

gdzie Fw oznacza si wyporu dziaajc na ten element natomiast Qdx jego ciar. F ( x + dx ) = q S (x ) + g S ( x )dx w g S ( x )dx = q S (x ) + ( w )g S ( x )dx Si dziaajc na dolna powierzchni elementu moemy zapisa w postaci:
F (x + dx ) = qS (x + dx ) (S (x ) + dS )q = qS (x ) + q dS

Przyrwnujc stronami otrzymamy:

q dS = ( w )g S ( x )dx,

( w )g dS dx = S (x ) q

Po scakowaniu otrzymamy: ln (S ( x )) =

( w )g
q

x+C

Sta C wyznaczamy z warunku e dla x = 0 pole S(x) = S0, std C = ln(S0), czyli:
S ( x ) ( w )g x, ln S = q 0 ( w )g S ( x ) = S 0 exp q

Odpowied: Pole przekroju filaru powinno rosn zgodnie z rwnaniem: ( w )g S ( x ) = S 0 exp x q

2.2.1.R A) Zadanie rozpoczynamy od wyznaczenia reakcji podporowych.

Z warunku rwnowagi momentw si wzgldem punktu A otrzymujemy: M A = 0 F 2a 2 F 3a + R B 6a = 0

4F + 6RB = 0 RB= 2 F 3

Z rwnowagi si: Fy = 0 R A + RB F = 0 RA = 1 F 3

Nastpnie belk dzielimy na trzy obszary i wyznaczamy w nich T i Mg 1. 0<x<2a 1 T = RA = F 3 M g = RA x = 2. 2a<x<3a 1 Fx 3

1 4 F+F = F 3 3 1 4 M g = R A x + F ( x 2a ) = Fx + Fx 2aF = Fx 2aF 3 3 3. 3a<x<6a 1 2 T = R A + F 2F = F + F 2F = F 3 3 4 2 M g = Fx 2aF 2 F ( x 3a ) = Fx + 4 Fa 3 3 T = RA + F = Na podstawie oblicze sporzdzamy odpowiednie wykresy:
Mg 2Fa

2/3Fa 2a 3a 6a x

T 4/3F

1/3F -2/3F 2a 3a

6a x

B) Reakcje podporowe obliczamy analogicznie jak w przypadku a) i otrzymujemy:

RA =R B = 1 2 F

Podobnie jak poprzednio wyznaczamy T i Mg w trzech obszarach: 1. 0<x<a 1 T = RA = F 2 1 M g = R A x = Fx 2 2. a<x<3a

T = RA F =

1 F 2 1 1 Fx Fx + Fa = Fx + Fa 2 2

M g = R A x F (x a ) =

3. 3a<x<6a T nie ulega zmianie na skutek dziaania pary si o momencie M a wic : T =1 2 F 1 1 1 M g = Fx + Fa + M = Fx + Fa + 2 Fa = Fx + 3Fa 2 2 2 Odpowiednie wykresy:
T

0,5F 6a x -0,5F a

Mg 1,5Fa

0,5Fa a -0,5Fa 3a 6a x

C) Reakcje podporowe wyznaczamy z rwnowagi momentw i si, przy czym cigy jednorodny rozkad siy o gstoci q traktujemy jak si Fq przyoon w jego centrum M A = 0 M F q a + R B 2a + M = 0

Fq + 2 R B = 0 2aq + 2 R B = 0

R B = aq
y

= 0 R A + R B Fq = 0

R A = 2aq aq = aq Dla 3 obszarw otrzymujemy: 1. 0<x<a T =0 qa 2 2 2. a<x<3a T = R A q ( x a ) = qa qx + qa = qx + 2qa Mg =M =

Do wyznaczenia momentu gncego korzystamy z faktu e wkad pochodzcy od cigego rozkadu siy (na dugoci x-a) jest rwnowany wkadowi od siy (rwnej Fq(x) = (x-a)q) umiejscowionej w rodku tego rozkadu (rami dziaania tej siy to r = (x-a)/2). qa 2 q(x a ) M g = M + R A ( x a ) Fq ( x )r ( x ) = + qa( x a ) 2 2
2

3. 3a<x<4a T =0

M g = M + R A ( x a ) Fq (3a )( x r (3a ) a ) + R B ( x 3a ) = qa 2 qa 2 + qax qa 2 2qax + 4qa 2 + qax 3qa 2 = 2 2

Wykresy si i momentw przedstawia rysunek:

T qa

3a a -qa
Mg qa2 0,5qa2

4a

3a

4a

2.2.2.R Aby rozwiza przedstawione zagadnienie naley zbada rozkad napre na powierzchni belki, czyli rwnie rozkad momentu gncego. W tym celu wyznaczmy najpierw reakcje podporowe RA i RB. Z uwagi na symetri zagadnienia mamy:
R A = RB = R
2R 2F = 0 R = F

Nastpnie dzielimy belk na trzy obszary o dugoci l/3 kady i wyznaczamy w nich moment gncy: a) w obszarze I 0<x</3 M g = Fx b) w obszarze II l/3<x<2/3l l l l M g = Fx + R A x = x(R A F ) R A = F 3 3 3 c) w obszarze III 2/3l<x<l 2 2 l l M g = Fx + R A x + R B x l = x(R A + R B F ) R A R B l = Fx Fl 3 3 3 3 Wykres momentu gncego wyglda wic nastpujco:
Mg l/3 l/3 x

Fl/3

Jak wida moment jest maksymalny (a zarazem ma sta warto Mg = Fa) w obszarze od l/3 do 2/3l, wic w tym obszarze naley prowadzi badania. Aby znale warto napre na powierzchni prbki korzystamy z zalenoci:

Mg W

gdzie W wskanik wytrzymaoci przekroju poprzecznego belki na zginanie, dla belki prostoktnej:

W=

bh 2 6

Po podstawieniu otrzymamy:

Fl 6 bh 2 F = 2l 3bh 2

Jeeli za przyjmiemy granic plastycznoci i podstawimy otrzymamy

F=

2 10 8 N / m 2 10 2 m 9 10 8 m 2 = 1N 2 9 10 2 m

Odpowied: Naley przyoy si F =

bh 2
2l

=1N

2.2.3.R Reakcje podporowe dla prta obcionego jednorodnie (ciarem wasnym) bd sobie rwne i rwne poowie ciaru prta: 1 R A = R B = R = 1 2 Q = Slg 2 Moment gncy dla tak obcionej belki: 1 1 1 1 M g = R A x Q( x ) x = Slgx Sgx 2 = Sg lx x 2 2 2 2 2 Aby znale maksymaln warto momentu liczymy pochodn wzgldem x.

dM g dx M g max

1 1 Sg (l 2 x ) = 0 x max = l 2 2 1 = Sgl 2 8

Dla maksymalnego momentu gncego korzystamy z zalenoci:

M g max W
2

= k C , gdzie W =
2

R 3
4

4 R gl = kC , 8R 3 ale m = R 2 l R = m l

2k m 5 l = C g

2k m Odpowied: maksymalna dugo prta wynosi: l = C g

2 5

2.2.4.R Belka jest symetryczna, wic moemy rozpatrywa zagadnienie w przedziale 0<x<l, w tym przedziale tym moment gncy opisany jest zalenoci:

Mg =

1 Fx , 2

dla przekroju prostoktnego wskanik wytrzymaoci wynosi: b(x )h 2 W (x ) = 6 Jeeli przyjmiemy dla naprenia jego warto dopuszczaln otrzymamy:

 dop =
std: b( x ) =

M g (x ) W (x )

W (x ) =

M g (x )

dop

b( x )h 2 6

3Fx h 2 dop

Czyli otrzymujemy liniowo zmieniajc si szeroko przekroju z maksimum w rodku belki rwnym: bmax = 3Fl h dop
2

Belka taka widziana z gry:

Stosowanie takiej belki byoby jednak kopotliwe, dlatego w praktyce stosuje si belki o innym ksztacie. jeeli podzielimy (mylowo) nasz belk na paski tak jak pokazuj linie przerywane i odpowiednio zoymy, to otrzymamy belk bdc w istocie pirem resoru:

2.2.5.R Wyznaczmy reakcj podporow w podporze A, w tym celu skorzystamy z warunku

x
B A

G RA RB

bmax=b(l)

b(x)

zerowania si momentw wzgldem podpory B:

= R A ( x )l + G (l x ) = 0

l Moment gncy na lewo od czowieka: M g ( ) = R A ( x ) = G (l x ) , gdzie jest odlegoci od lewej podpory. l

R A (x ) = G

(l x )

Moment ten osiga warto ekstremaln w punkcie dziaania siy G (jest to zarazem warto maksymalna dla caej belki z uwagi na brak innych si poza reakcjami podporowymi) M g (x ) = Gx Gx 2 l

Zbadajmy w jakim pooeniu (x) czowiek wywoa najwikszy moment gncy, w tym celu policzmy pochodn: dM g ( x ) dx 1 x= l 2 =0G 2Gx =0 l

Czyli maksymalny moment gncy dla: x = 1 Pl 4

1 l 2

M g max =

Z warunku wytrzymaoci na zginanie: kg =

kg =

M g max W
3Pl 2h 3

, gdzie W =

1 3 h 6

ostatecznie: h=3 3Pl . 2k g 3Pl 2k g

Odpowied: belka musi mie grubo co najmniej rwn: h = 3

2.2.6.R Z warunkw rwnowagi momentw otrzymujemy reakcje podporowe:

Q (2l 2 x d ) l Q RB = l (2 x + d ) Momenty gnce w miejscach przyoenia si (tylko tam mog one osiga maksimum): Qx (2l 2 x d ) , dla siy na lewej osi wzka M g1 = R A x = l Q M g 2 = R A ( x + d ) Qd = ( x + d )(2l 2 x d ) Qd , dla siy na prawej osi wzka l RA = W celu znalezienia maksymalnych wartoci momentw gncych liczymy ich pochodne wzgldem x i przyrwnujemy je do zera. dM g1 l d = 0 x1 = 2 4 dx Q d M g1 max = l 2l 2 dM g 2 l 3 = 0 x2 = d 2 4 dx Q d M g 2 max = l 2l 2 Jak wida oba momenty maj tak sam warto maksimum, a wic do policzenia maksymalnego naprenia moemy wzi ktrykolwiek z nich.
2 2

max =

M g max W

Q d = l 2lW 2

Maksymalna warto napre rozcigajcych wyniesie:

max

Q d = l 2lW 2