Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii

poziom rozszerzony 1
Modele odpowiedzi i punktacji
Zadanie 1. Beczka (8 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

Sformułowanie układu równań
  at

 at 2
1 s 
 2
1.1 2
i uzyskanie wzoru a  .
2s

Podstawienie wartości liczbowych i obliczenie

1
a ≈ 1 m/s2.
Na beczkę działają wzdłuż równi dwie stałe siły:
Konieczne jest powołanie się na drugą zasadę
siła zsuwająca i siła tarcia. Ich wypadkowa jest
1.2 1 dynamiki i na fakt, że siły działające na beczkę
stała, więc zgodnie z II zasadą dynamiki ruch
są stałe.
beczki jest jednostajnie przyspieszony.
Zauważenie, że Fs – T = ma, skąd wartość siły
1
1.3 tarcia T = Fs – ma = m (g sin a – a).
1 Obliczenie wartości siły: ~19 N
Energia potencjalna beczki na szczycie pochylni
1.4 1 (obliczana względem jej podnóża) wynosi:
Ep = mgs sin a = 352,8 J

m 2 I  2
1 Ek   Nie wymagamy objaśnień.
2 2

1.5 
Zauważenie, że   , i przekształcenie wzoru:
r
1
m 2 I  2 m 2 I 2 2  I 
Ek     2  m  2 
2 2 2 2r 2 r 

Zadanie 2. Cykl przemian termodynamicznych (8 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

Zastosowanie równania nRT = pV i zapisanie
1 pV pV
wyrażenia na TB  B B i TC  C C .
nR nR

2.1 1 Zauważenie, że TA = TB.

Obliczenie UA, UB, UC z zastosowaniem wzoru Uznajemy obliczenie liczbowych wartości
3 3 temperatur z użyciem (zamieszczonej w karcie
1 U = nCVT: U A  U B  pBVB , U C  pCVC
2 2 wzorów) stałej gazowej i podstawienie ich do
wzoru U = nCVT.
Obliczenie pracy gazu w przemianie B–C jako
1
pola pod wykresem: 1000 kPa · 0,008 m3 = 8 kJ.

2.2 Obliczenie ciepła pobranego

na podstawie I zasady termodynamiki:
1 Akceptujemy każdy inny poprawny sposób.
Q = DU – Wz = (18 – 6) kJ + 8 kJ
Q = 12 kJ + 8 kJ = 20 kJ
 Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom rozszerzony 2

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

Średnia energia kinetyczna każdej cząsteczki
gazu jest wprost proporcjonalna do temperatury
bezwzględnej, zatem suma energii wszystkich Jeśli uczeń napisze wzór U = N ∙ Ek śr = NCT, to
2.3 1 cząsteczek gazu jest także wprost proporcjonalna powinien zaznaczyć, że jest tak tylko dla gazu
do temperatury gazu. doskonałego.
Suma energii kinetycznych cząsteczek jest
jednym ze składników energii wewnętrznej.
1 Zdanie nie jest prawdziwe.
Energia wewnętrzna gazu doskonałego
2.4 U = N ∙ Ek śr, a średnia energia kinetyczna
1
cząsteczki jest proporcjonalna do kwadratu jej
średniej szybkości.

Zadanie 3. Półprzewodniki (6 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

1 a) Od temperatury
3.1 1 b) Od liczby atomów domieszki
1 b) Od temperatury
U V
1 W temperaturze pokojowej E1   5105 .
d m

Za obliczenie nowej różnicy potencjałów: Uznajemy obliczenia wykonane bezpośrednio

3.2 1
U – DU = 0,09 V na liczbowych wartościach, a nie na symbolach.

U  U V
1 E2   2, 25105
d m

Zadanie 4. Układy soczewek (7 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

4.1

Poprawne rozmieszczenie ognisk. Poprawne

1
poprowadzenie promienia.
Obliczenie zdolności skupiającej soczewek 5 D
1
i 2,5 D.
 Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom rozszerzony 3
Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

4.2

1 Poprawne poprowadzenie dwóch promieni.

Poprawne podanie cech: rzeczywisty,
1
powiększony, odwrócony.
Obiektyw tworzy obraz rzeczywisty,
1 powiększony i odwrócony między obiektywem
i okularem.

4.3 Przedmiotem dla okularu jest obraz otrzymany

w obiektywie. W okularze powstaje pozorny,
1 prosty i powiększony obraz tego przedmiotu.
W stosunku do pierwotnego przedmiotu jest
powiększony i odwrócony.
Im bliżej ogniska obiektywu (dla x > f  )
4.4 1 umieszczony jest przedmiot, tym bardziej obraz
jest powiększony.
Uznajemy stwierdzenie, że okular działa jak
lupa.
Odpowiedź może wynikać ze znajomości
konstrukcji obrazu w soczewce lub z obliczenia
prowadzącego do wniosku, że pob = f . Nie
wymagamy tego obliczenia. x− f

Zadanie 5. Pomiary (11 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

5.1 1 Narysowanie schematu.
Zjawisko to wynika z prawa Ohma dla całego Alternatywna odpowiedź:
obwodu (zawierającego źródło). Zjawisko to wynika z II prawa Kirchhoffa
1
I
 r – opór wewnętrzny
dla oczka sieci.
Rr
Gdy R maleje, I rośnie.

5.2
e = I (R + r)
1 e = IR + Ir
Zauważenie, że IR = U, więc: 
U = e – Ir e – I r – I R = 0, skąd I ,
Rr
więc gdy R maleje, I rośnie.
UAB = e – I r
To napięcie mierzy woltomierz.
 Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom rozszerzony 4
Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi
Stałe są wielkości:
1 siła elektromotoryczna źródła e
i opór wewnętrzny źródła r.
5.3 – r – współczynnik kierunkowy
1
e – tzw. wyraz wolny (wartość U, gdy I = 0, tzn.
obwód jest otwarty, lub inaczej: współrzędna U
gdy I = 0)

5.4

1 Wyskalowanie osi.
1 Naniesienie punktów pomiarowych.
Naniesienie prostokątów niepewności
1
pomiarowych.
1 Narysowanie najlepiej dobranej prostej.
1 Wyznaczenie e: e ≈ 2 V.
Wyznaczenie r: Wartości liczbowe mogą się różnić, bo są
5.5
1 2V odczytywane z wykresu.
r  1, 25 
1, 6 A

Zadanie 6. Poprzeczka (10 pkt)

Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

Jest to zjawisko indukcji elektromagnetycznej:
w obwodzie płynie prąd, gdyż zmienia się
6.1 1 strumień pola magnetycznego, obejmowany
przez obwód, co powoduje, że w obwodzie
powstaje siła elektromotoryczna indukcji.
 Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom rozszerzony 5
Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi

6.2 1 Podczas ruchu poprzeczki strumień Uznajemy każde inne poprawne uzasadnienie.
magnetyczny obejmowany przez obwód
maleje, więc linie pola magnetycznego prądu
indukowanego w obwodzie mają taki sam zwrot,
jak linie pola zewnętrznego. Stosując regułę
śruby prawoskrętnej, znajdujemy kierunek prądu
indukcyjnego.
Odwołanie się do treści prawa Faradaya lub
skorzystanie ze wzoru na napięcie indukowane
1 pomiędzy końcami pręta metalowego Uczeń nie musi znać nazwy prawa.
poruszającego się w polu magnetycznym
(U  Bl  ).
Nie wymagamy rysunku, może być
np. w brudnopisie, ale wtedy konieczne jest
6.3 Wykazanie, że szybkość zmian strumienia jest pisemne objaśnienie.

równa Blucos a, lub zrzutowanie B na kierunek Uczeń może powołać się na zapamiętany wzór
1
prostopadły do szyn ( B  B cos  ), lub Blu na szybkość zmian strumienia w przypadku,
 
zrzutowanie  na kierunek prostopadły do B . gdy wektor prędkości jest prostopadły do linii
pola i do pręta – akceptujemy, jeśli dalszy ciąg
jest poprawny.
Zauważenie, że prawo Ohma pozwala zapisać
1
siłę elektromotoryczną jako R · I.

6.4


1 Dorysowanie w dwóch miejscach wektora Fel .
Zauważenie, że równoległe do szyn składowe
1 
siły ciężkości i Fel się równoważą.
Obliczenie wartości składowych: mgsin a
1 i Fel cos a i przekształcenie równania
mgsin a = Fel cos a do postaci: Fel = mg · tg a.
Obliczenie natężenia prądu z porównania:
1 mg tg 
BIl = mgtga  I 
Bl
6.5
Skorzystanie ze wzoru RI = Blucos a
1 m g  R tg 
i uzyskanie:   2 2
B l cos 
 Próbny egzamin maturalny z fizyki i astronomii
poziom rozszerzony 6
Zadanie 7. Żagiel słoneczny (10 pkt)
Zadanie Pkt Oczekiwane rozwiązanie Uwagi
Przy odbiciu zmienia się zwrot pędu fotonu,
więc przekazuje on tarczy dwa razy większy pęd
od tego, który posiada. Przy pochłonięciu zaś Uczeń może przedstawić rozumowanie
7.1 1
przekazuje dokładnie taki, jaki posiada. Dwa za pomocą odpowiednich wzorów.
razy większa zmiana pędu oznacza dwa razy
większą siłę.
Napisanie wzoru, podstawienie wartości
liczbowych i przeprowadzenie rachunku:
7.2 1 3, 861026 W W
11 2
 1366 2
4 (1, 510 m) m

h c E
7.3 1 E = hn, p  , ponadto   , skąd p 
  c

Na powierzchnię 1 m2 padają w ciągu

jednej sekundy fotony o łącznej energii
7.4 1 1366 J. Ich łączny pęd ma wartość:
E kgm
p   4, 55106
c s

Jeśli wartość pędu zmienia się o około

kgm
4, 6106 w ciągu jednej sekundy, to na
7.5 1 s
1 m2 żagla działa siła o wartości 4,6 . 10–6 N.
Zatem ciśnienie p = 4,6 . 10–6 Pa = 4,6 mPa.
Obliczenie siły grawitacji i porównanie:
Nm 2
1 6, 671011 21030 kg4, 5 kg
kg 2
 0, 027 N
(1, 51011 m) 2
7.6 Obliczenie wartości siły parcia światła:
1
32 m2 . 2 . 4,6 . 10–6 Pa = 0,00029 N
0, 00029 1
 , parcie światła będzie około Akceptujemy odpowiedź: parcie światła będzie
1 0, 027 90 około stokrotnie mniejsze.
90 razy mniejsze.
Zapisanie wzorów na wartość siły parcia i siły
grawitacji działającej na satelitę.
2m  Akceptujemy odpowiedź: wartość siły parcia
Wartość siły parcia jednego fotonu: F1 
t fotonów jest wprost proporcjonalna do ich
Wartość siły parcia n fotonów: F = nF1 energii (punkt 7.4 zadania), a energia do
1 Jeśli przez N oznaczymy całkowitą liczbę natężenia promieniowania Słońca, skąd F ~ I.
fotonów emitowanych przez Słońce w ciągu Natężenie promieniowania jest odwrotnie
N N proporcjonalne do kwadratu odległości od
7.7 1 sekundy, to: n  , F F P
4 r 2 4 r 2 1 Słońca: I  .
mM 4 r 2
Wartość siły grawitacji: Fg  G 2
r

Zauważenie, że zarówno siła parcia światła, jak

i siła grawitacji są odwrotnie proporcjonalne
1
do kwadratu odległości. Zatem niemożliwa jest
równowaga obu oddziaływań dla tego żagla.