SPRAWOZDANIE

1. Wstęp
Zjawisko efektu fotoelektrycznego polega na wybiciu elektronu uwięzionego w
metalu przez padającą wiązkę światła o odpowiedniej częstości. Jest kluczowe dla
konkretnego działu fizyki - mechaniki kwantowej, ponieważ definiuje cząstkowy
charakter światła. Zjawisko to zostało opisane w 1905 roku przez Alberta Einsteina,
opisał je następującym wzorem:

h ν=W + E max

h – stała Plancka (6,6260755x10-34 [Js])

v – częstotliwość światła

Konkretne “części” wzoru stanowią opis zjawiska które zachodzi przy wybiciu
elektronu. Energia fotonu padającego na fotokatodę h ν , maksymalna energia
kinetyczna elektronu jaką może uzyskać po ucieczce z fotokatody Emax jednak
często na skutek strat jest mniejsza od Emax . Gdy energia fotonów jest
wystarczająca, mogą one wyzwolić elektrony z powierzchni metalu - praca wyjścia.

Fotokomórka to urządzenie wykorzystujące zjawisko fotoelektryczne. Składa się z

katody, anody oraz bańki szklanej. Fotokomórki znajdują zastosowanie w życiu
codziennym na przykład automatyczne włączniki światła.
Celem ćwiczenia było wyznaczenie stałej Plancka oraz pracy wyjścia elektronu na
podstawie pomiarów napięcia hamowania kilku źródeł światła o różnych długościach
fali.

2. Układ pomiarowy
W pierwszej kolejności przystąpiono do zidentyfikowania elementów znajdujących
się na stanowisku laboratoryjnym, były to: diody LED (każda o innej długości fali
opisanej na obudowie), dwa multimetry, pierwszy o oznaczeniu M890 oraz
PC5000A o dokładnościach oczytanych z tabelki znajdującej się przy stanowisku,
zasilacz, fotokomórka, rezystor o oporze oznaczonym na rysunku.

Układ schematycznie jest przedstawiony poniżej:

3. Wykonanie ćwiczenia
W trakcie laboratorium badanie przeprowadzono w następujący sposób:

Wyznaczenie stałej Plancka oraz pracy wyjścia elektronów z metalu

1. Do skrzynki pomiarowej podłączyć dwa multimetry cyfrowe i włączyć zasilanie

układu pomiarowego.
 2. Zasilić układ i zaobserwować niebieskie świecenie diody na przednim panelu.
3. Potencjometrem P ustawić napięcie między anodą a katodą na zero woltów.
4. W bocznej ścianie układu umieścić diodę LED.
5. Zwiększać ujemne napięcie między anodą a fotokatodą do uzyskania zera
napięcia na woltomierzu U1.
6. Powtórzyć pomiary dla różnych diod, notując potencjał hamowania Vh=U2 .

Pomiar charakterystyk prądowo napięciowych dla oświetlonej fotokomórki:

1. Zmierzono charakterystykę prądowo-napięciową fotokomórki dla dwóch

różnych długości fali, wybrano do tego dwie diody LED o innych długościach
fali.
2. Korzystano z tego samego układu pomiarowego co w poprzednim zadaniu.
Napięcia ujemne zmieniano co 0,1 V, a dodatnie zaczynając od 0,2 V, potem
zwiększając o co 0,5 V.
3. Zanotowano napięcia w protokole.

Po sprawdzeniu przez prowadzącego prawidłowości podłączenia układów

przystąpiono do wykonania pomiarów.

4. Wyniki i ich opracowanie

Wyznaczenie stałej Plancka oraz pracy wyjścia elektronów z metalu:

Wyniki uzyskane w drodze eksperymentu zapisano w tabeli:

Wyniki uśredniono oraz obliczono częstotliwość światła.

Wyniki częstotliwości światła w łatwiejszej do odczytania formie.

Na podstawie tego wykreślono wykres w programie SciDavis:

Obliczenia wykonane przez program SciDavis:

Wartość X2 dla powyższego wykresu wynosi 126,13. Wartość krytyczna przy
poziomie istotności równym 0,05 i 6 stopniach swobody wynosi 12,6. Zachodzi więc
konieczność odrzucenia hipotezy o liniowej zależności.

Na podstawie wykresu można wyznaczyć stałą Plancka pracę wyjścia. Przyjęto że:

h W
A(slope)= B( y−intercept )=
e e

Wielkość e to wartość ładunku elementarnego można ją odczytać z tablic fizycznych.

−34 −19
h=5 , 92⋅10 Js W =2 ,08 ⋅10 J

Wyznaczona wartość stałej Plancka jest zbliżona do wartości prawdziwej, ma ten

sam rząd wielkości.

Pomiar charakterystyk prądowo napięciowych dla oświetlonej fotokomórki:

Do doświadczenia wybrano dwie diody o długości światła 598 nm oraz 525 nm.
Poniżej tabele z wynikami pomiarów, od razu policzono natężenie I 1oraz I 2 dla
oporrnika o oporze 100kΩ :

Następnie na podstawie powyższej tabeli stworzono charakterystykę prądowo

natężeniową dla obu fal. Dla lepszego porównania zamieszczono je na jednym
wykresie:
5. Niepewności pomiarowe

Wyznaczenie stałej Plancka oraz pracy wyjścia elektronów z metalu:

Niepewności typu A oraz B dla napięcia hamowania:

Niepewność typu A:

u A (U h )=√❑
Niepewność typu B dla miernika:

U 1∗c 1 + z∗c 2
u B (miernik )=
√❑

Niepewność złożona Uh:

u(U h)= √ ❑

Niepewności długości fali i częstotliwości:

Ze względu na wielkość wyników ujęto je w notacji łatwiejszej do zrozumienia:

λ
u( λ)=
√❑

u(ν )=√❑

Niepewności dla wyliczonych wartości stałej Plancka i pracy wyjścia:

Zaprezentowano tylko wzory ponieważ wartości obliczone są bardzo duże:

u(h)=√❑

u(W )=√❑

Pomiar charakterystyk prądowo napięciowych dla oświetlonej fotokomórki:

Dla fali 525 nm:

Niepewności obliczone przykładowo dla pierwszego pomiaru.

U 1∗c 1+ z∗c 2
u(U 1)=
√❑

U 1∗c 1+ z∗c 2
u(U 2)=
√❑

u(I 1)=√❑

¿ 0,0000000230940 A

u(I 2 )=√❑

¿ √❑

¿ 0,000000011524 A

Dla fali 598 nm:

Niepewności obliczone przykładowo dla pierwszego pomiaru.

 U 1∗c 1+ z∗c 2
u(U 1)=
√❑

U 1∗c 1+ z∗c 2
u(U 2)=
√❑

u(I 1)=√❑

¿ 0,0000000115470 A

u(I 2 )=√ ❑

¿ √❑

¿ 0,000000011532 A

6. Wnioski
● Wartość otrzymanej stałej Plancka w ćwiczeniu jest wystarczająco bliska
tablicowej.
● Kształt charakterystyki prądowo napięciowej dla badanych długości
światła realizuje teoretyczne założenie - charakterystyka ta zależy od
długości (częstotliwości) fali.
 ● Zależność Vh(v) dla wykonanego ćwiczenia nie jest liniowa. Może to
wynikać z błędów eksperymentatorów w trakcie ćwiczenia.

7. Bibliografia
ONP PW

Laboratorium Fizyki - Zszywka laboratorium 36