Państwowa Uczelnia Stanisława Staszica w Pile

Katedra Mechaniki

Laboratorium Fizyczne

Ćwiczenie nr 5.3

Temat: Wyznaczanie pola koercji oraz pozostałości magnetycznej w materiałach

ferromagnetycznych za pomocą pętli histerezy.

Rok akademicki: 2021/2022 Wykonawcy: Data wykonania ćwiczenia:

26.02.2022
Kierunek:MiBM

Specjalność: -------

Studia:
stacjonarne wieczorowe

Nr grupy: ------- Ocena:

Uwagi:

Str.1
1. Wprowadzenie
1.1 Ferromagnetyki to grupa materiałów, do których należą żelazo, kobalt, nikiel, gadolin, stopy
żelaza, niklu z manganem, stopy żelaza z aluminium i chromem, a także metale ziem rzadkich.
Ich najważniejsze cechy to:

• względna przenikalność magnetyczna μr większa od jedności (od kilkuset do setek tysięcy);

dla czystego żelaza ta wartość wynosi ok. 100.000
• możliwość trwałego namagnesowania (w zależności od tego czy mamy do czynienia z
ferromagnetykiem twardym, miękkim czy półtwardym)
• indukcja magnetyczna nie jest zależna liniowo od natężenia zewnętrznego pola
magnetycznego (krzywa pierwszego magnesowania, pętla histerezy)
• ferromagnetyki mają strukturę domenową; istnieją w nich obszary spontanicznego
namagnesowania nazywane domenami magnetycznymi (domeny Weissa), które mogą być
uporządkowane lub ułożone chaotycznie; w zależności od tego ferromagnetyk wykazuje
makroskopowo własności magnetyczne lub nie; uporządkowanie domen następuje po
umieszczeniu ferromagnetyka w zewnętrznym polu magnetycznym

1.2 Ferromagnetyki dzielimy na:

•
• twarde (zachowują namagnesowanie mimo zmian pola zewnętrznego),
• miękkie (nie zachowują namagnesowania po usunięciu pola zewnętrznego, choć pozostaje
pewien poziom szczątkowego namagnesowania),
• półtwarde (pośrednie między twardymi a miękkimi).

1.3 Ferromagnetyki znajdują zastosowanie w produkcji magnesów trwałych. Tu najlepiej sprawdzają

się twarde ferromagnetyki. Z ferromagnetyków miękkich buduje się rdzenie magnetyczne
transformatorów i silników elektrycznych. W dyskach magnetycznych, służących do zapisu
danych w informatyce stosuje się ferromagnetyki półtwarde.

1.4 Dla każdego ferromagnetyka istnieje pewna temperatura, tak zwana temperatura Curie, powyżej
której ferromagnetyk staje się zwykłym paramagnetykiem.

Tab. 1 Wartości temperatury Curie dla wybranych ferromagnetyków.

Str.2
2. Opis ćwiczenia.
2.1 Teoretyczny zarys . Nienamagnesowany (punkt 0 ) materiał ferromagnetyczny magnesujemy
zewnętrznym polem magnetycznym aż do wartości odpowiadającej punktowi A . Następnie
zmniejszamy pole magnesujące do zera. Namagnesowanie materiału maleje, ale nie znika
całkowicie (punkt B); materiał został namagnesowany trwale. Namagnesowanie w punkcie c nosi
nazwę pozostałości magnetycznej. Następnie, ponownie zwiększamy pole magnesujące, ale w
kierunku przeciwnym do namagnesowania. Trwałe namagnesowanie ferromagnetyka zostaje
usunięte dopiero po osiągnięciu wartości pola magnetycznego nazywanego polem koercji (punkt
C). Dalsze zwiększanie pola magnesującego pozwala ponownie namagnesować materiał, ale w
nowym kierunku (punkt D). Możemy teraz powtórzyć postępowanie opisane powyżej i w efekcie
powrócić do punktu A. Krzywa (ABCDA) nosi nazwę pętli histerezy. Na jej podstawie wyznaczymy
pole koercji oraz pozostałość magnetyczną.

Rys 1. Przykładowe pętle histerezy. Ferromagnetyk nazywamy twardym, jeżeli pole koercji przyjmuje duże
wartości (rysunek 2a), a miękkim dla małych wartości tego pola (rysunek 2b).

2.2 Schemat układu służącego do zapisu pętli histerezy w ferromagnetykach

Rys.2 Schemat : P – przełącznik, Tr – transformator, R – potencjometr, T – teslomierz hallotronowy, Cobra3 -

konsola pomiarowa,

Str. 3

2.3 Wzory do obliczeń

 n
Hc = I l
Wzór 2.3.1. Obliczamy natężenie pola magnetycznego H dla cewki o długości l zawierającej n zwojów
u( I )
u(Hc) = Hc I

Wzór 2.3.2. Obliczamy niepewność

( Y – Y0) < 2u( Hc )

Wzór 2.3.3. Obliczamy warunek zgodności

3. Pomiar i przebieg ćwiczenia

3.1 Doświadczenie przeprowadzamy wykorzystując układ pomiarowy firmy PHYWE. Obiektem
badanym jest transformator rozbieralny z masywnym rdzeniem żelaznym . Liczba zwojów n jego
zwojnicy jest równa 600. Średnia długość l linii pola w rdzeniu laminowanym wynosi 244 mm.
Opornicę suwakową R ustawiamy na wartość 10 Ohm oraz wybieramy zakres pomiarowy teslomierza
T równy 2000 mT. Sam pomiar wykonany jest w programie Measure a wynik badania został
przedstawiony pod postacią wykresu po niżej.

Rys. 3 Pętla histerezy ferromagnetycznej – pomiar podczas badania

Wartości pozostałości magnetycznej Wartości natężenia prądu odczytane

odczytane podczas pomiaru [mT] podczas pomiaru [A]

Y1 17 X1 0.300

Y2 194 X2 -0.065

ΔY 177 ΔX 0.235

Tab. 2 Wartości odczytane podczas badania z programu Measure

Str. 4

Z racji trudności pełnego rozmagnesowania rdzenia ( B zbliżone 0 ) - punktem startowym była wartość B=10 mT. Po
uwzględnieniu tego przesunięcia i odjęciu jej od wartości uzyskanej z pomiaru uzyskujemy :
 Wartości pozostałości magnetycznej Wartości natężenia prądu odczytane
odczytane podczas pomiaru [mT] podczas pomiaru [A]

Y1 7 X1 0.300

Y2 184 X2 -0.065

ΔY 177 ΔX 0.235

Tab. 3 Wartości po uwzględnieniu przesunięcia

4. Obliczenia
4.1 Obliczamy pole koercji Hc korzystając ze wzoru 2.3.1 przyjmując stosunek n/l dla masywnego
rdzenia równy 2586 1/m

4.2 Obliczamy niepewność u(Hc ) przyjmując u(I) równym 0,001A

4.3 Obliczamy warunek zgodności przyjmując wartość Y0 podaną przez producenta równą 436A/m

Wniosek: Warunek zgodności nie został spełniony ponieważ:

4.4 Niezgodność dla pozostałości magnetycznej Bp przyjmujemy +/- 1. mT

Str. 5

5. Wyniki końcowe
5.1 Wyniki dla Hc oraz Bp
 5.2 Warunek zgodności – nie został spełniony ponieważ ( Y – Y0) jest większe od 2u( Hc )

6. Wnioski
Przeprowadzone badanie było bardzo ciekawe, choć nie obyło się bez kilku niedokładności
wynikających jeszcze z małej wiedzy z dziedziny fizyki. Pierwsza niedokładność pomiarów wynikła z
braku możliwości pełnego rozmagnesowania rdzenia lub choćby zbliżenia się do tej wartości. Minimum
jakie udało się uzyskać to B = 10mT . To była nasza wartość wyjściowa. Druga niedokładność powstała
poprzez zastosowanie odwrotnej sekwencji zmian polaryzacji. Pomijając to przejdźmy do faktów jakie
udało się ustalić .

1) Niezgodność dla pozostałości magnetycznej B p przyjęliśmy +/- 1. Dlaczego? Pomiar narzędziem

dostępnym w programie Measure nie należy do dokładnych. Delikatny ruch myszką i wartość po
przecinku diametralnie się zmienia. Więc w moim odczuciu bezpieczniej przyjąć jest ją jako +/- 1. Jest
to zgodne z tym co sugeruje producent.

Czyli : Bp = 177 mT +/- 1

2) Zgodnie danymi podanymi przez producenta typowe wartości dla tej konfiguracji eksperymentalnej
to: B = 143mT a Hc = 436 A/m. Nasze wartości to analogicznie B = 177mT oraz H c = 607,710 A/m. Tak
więc pomiar znacząco odbiega od tego co podaje nam producent. Stąd też warunek zgodności nie
został spełniony .. Być może gdybyśmy uniknęli niedokładności podanych na początku tej dyskusji
bardziej byśmy się zbliżyli do właściwych parametrów.

Str. 6