Ćwiczenie 5. Zależność oporności ciał starych od temperatury.

Zależność oporności ciał stał

stałych
ych od temperatury

Cel ćwiczenia:

1. Sprawdzenie doświadczalne zależności oporności elektrycznej metali (miedzi i konstanta-

nu) R od temperatury T i wyznaczenie odpowiednich współczynników α zależności tempe-
raturowej rezystancji
2. Sprawdzenie doświadczalne zależności oporności elektrycznej półprzewodnika (germanu)
R od temperatury T i wyznaczenie odpowiedniej szerokości przerwy międzypasmowej Eg

Zagadnienia teoretyczne
teoretyczne:

1. Przewodnictwo elektryczne.
2. Klasyczna elektronowa teoria przewodnictwa elektrycznego metali.
3. Półprzewodniki samoistne i domieszkowe.
4. Przewodnictwo elektryczne ppółprzewodników.
5. Zależność temperaturowa przewodnictwa elektrycznego.

Zagadnienia elementarne:

W przypadku metali prawo Wiedemana

Wiedemana-Franza mówi, że stosunek współczynnika prze-
prz
wodnictwa cieplnego metalu k do współczynnika przewodnictwa właściwego σ jest jedna-
kowy dla wszystkich metali i proporcjonalny do temperatury:
k
 LT (1)

gdzie:
L - współczynnik wyznaczany eksperymentalnie (liczba Lorentza).

Tak więc oporność właściwa metali ρ, będąca odwrotnością przewodnictwa właściwego,

jest proporcjonalna do temperatury T.

Zależność oporności przewodnika wykon

wykonanego
anego z metalu od temperatury opisana jest zależ-
zale
nością:
R = R0[1 + (T - T0)] (2)
gdzie: R0 jest rezystancją w temperaturze T0,  - temperaturowy współczynnik zmian rezy-
rez
stancji. Po przekształceniu wzoru (2) otrzymujemy wzór na :
R  R0
 (3)
R0 T  T0 

W przypadku półprzewodników samoistnych przewodnictwo ich jest funkcją ruchliwości

odpowiednich nośników:

(4)
gdzie:
1
 Ćwiczenie 5. Zależność oporności ciał starych od temperatury.

μn - ruchliwość elektronów, μp - ruchliwość dziur, n - koncentracja elektronów,

p - koncentracja dziur, q - ładunek elektronu, q+ - ładunek dziury.
Gdy n = p to:

(5)
Stąd oporność właściwa:

(6)
Wraz z temperaturą zmienia się liczba elektronów przewodnictwa oraz ruchliwość nośn
nośni-
ków w sposób następujący:

(7)
(8)
gdzie:
Eg - szerokość przerwy energetycznej w półprzewodnikach,
k - stała Boltzmanna,
T - temperatura w Kelwinach.

Tak więc w oporność półprzewodników zależy od temperatury w sposób następujący:

 Eg 
R  C exp 
 2k T 
 B  (9)
gdzie: C stała materiałowa o wymiarze oporności

ln R0  ln R
Eg  2k B (10)
T01  T 1
R0 – oporność w temperaturze T0

Konstantan:: jest stopem wieloskładnikowym zawierającym Cu, Ni, Mn, Fe, C. Odznacza
się dużym oporem właściwym i małymi współczynnikiem temperaturowym oporu oraz dużą
stabilnością tych własności w szerokim zakresie temperatur.

2
 Ćwiczenie 5. Zależność oporności ciał starych od temperatury.

Pomiary:

Rys. 62.4. Schemat układu pomiarowego.

1. Budujemy obwód wg schematu na rys. 4.

2. Zmierzyć opór badanych próbek w temperaturze początkowej.
3. Za pomocą autotransformatora ustawić wartość prądu I = 0,7 [A].
4. Pomiaru rezystancji wszystkich próbek dokonać multimetrem 1321 co 2° C.
5. Wyniki zapisać w tabeli 11,2,3.

Tabela 1. Wyniki pomiarów i obliczeń dot. badań zależności temperaturowej rezystancji elektrycznej miedzi
i T /C R /  /C -1 N N /śr
 i   i
2
  sr2 
 sr  i 1
  i 1
N N 1
/C -1 /C -1
1 T0
2 T0 + 2
…
30 T0 + 60

Tabela 2. Wyniki pomiarów i obliczeń dot. badań zależności temperaturowej rezystancji elektrycznej kon-
ko
stantanu
i T /C R /  /C -1 N N /śr
 i   i   sr 
2

 sr  i 1
  i 1
N N 1
/C -1 /C -1
1 T0
2 T0 + 2
…
30 T0 + 60

3
 Ćwiczenie 5. Zależność oporności ciał starych od temperatury.

Tabela 3. Wyniki pomiarów i obliczeń dot. badań zależności temperaturowej rezystancji elektrycznej germa-
nu
i T /K 1 R / lnR Eg /eV N N Eg/Egśr
T
/K-1  Egi   Egi  Egsr 
2

Egsr  i 1 Eg  i 1
N N 1
/eV /eV
1 T0
2 T0 + 2
…
30 T0 + 60

Opracowanie wyników.
1. Dla metalu:

a) Sporządzić wykres zależności (w postaci punktów pomiarowych) R = f (T).

Ekstrapolować wykres do przecięcia z osią R, wyznaczyć z wykresu R0 ( przy
T0= 20 °C) oraz na podstawie wzoru (3) obliczyć temperaturowy współczynnik
zmian rezystancji 
b) Wyznaczyć średnią wartość śr (według wzoru podanego w tabeli)
c) Wyznacz niepewność pomiaru śr oraz niepewność względną śr/śr

2. Dla konstantanu:

a) Sporządzić wykres zależności (w postaci punktów pomiarowych) R = f (T).

Ekstrapolować wykres do przecięcia z osią R, wyznaczyć z wykresu R0 ( przy
T0= 20 °C) oraz na podstawie wzoru (3) obliczyć temperaturowy współczynnik
zmian rezystancji
b) Wyznaczyć średnią wartość śr (według wzoru podanego w tabeli)
c) Wyznacz niepewność pomiaru śr oraz niepewność względną śr/śr

3. Dla półprzewodnika:

a) Sporządzić wykres zależności (w postaci punktów pomiarowych)

lnR = f(1000/T)
b) Dla każdego z pomiarów obliczyć, na podstawie wzoru (10), wielkość przerwy
energetycznej germanu Eg w elektronowoltach (1 eV = 1,60210-19 J)
c) Wyznaczyć średnią wartość Egśr (według wzoru podanego w tabeli)
d) Wyznacz niepewność pomiaru Egśr oraz niepewność względną Egśr/Egśr

4
 Ćwiczenie 5. Zależność oporności ciał starych od temperatury.

Protokół pomiarowy

Laboratorium z fizyki
Temat:
Rok akadem:
Zależność oporności ciał stałych od temperatury.

Kierunek: Imię i Nazwisko:

Grupa:
Ocena Data Zaliczenia Podpis
L
S
K

Miedź Konstantan German

(Cu) (co) -1 (Ge)
Lp. T R (Cu) R (co) T R lnR(Ge) Eg(Ge)
/K /kΩ /K-1 /kΩ /K-1 /K-1 /kΩ /eV
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30