13.10.

2022

Chemia – obliczenia_2

12

Liczby kwantowe
• Główna liczba kwantowa: n kwantuje energię elektronu.
Przyjmuje wartości całkowitych liczb dodatnich: n = 1, 2, 3, ..............
Określa liczbę powłok. Na jej podstawie można oszacować średnią
odległość elektronu od jądra atomowego, wielkość orbitalu oraz
maksymalną liczbę elektronów mieszczącą się w danej powłoce.

Wartość n 1 2 3 4 5 6

Symbol powłoki K L M N O P

Maksymalna 2 8 18 32 50 72
liczba elektronów
w powłoce = 2n2

13

1
 13.10.2022

• Orbitalna (poboczna) liczba kwantowa: l

kwantuje wartość orbitalnego momentu pędu elektronu
• Określa liczbę podpowłok w powłoce i decyduje o
kształcie orbitalu.
Dozwolone wartości l = 0, 1, 2, ………., (n-1)

◼ wartość l 0 1 2 3 4 5

◼ symbol s p d f g h
podpowłoki

14

Magnetyczna liczba kwantowa ml

ml = - l, -(l - 1), ......-1, 0, 1, .......,(l -1), l
• Określa liczbę poziomów orbitalnych w danej
podpowłoce i decyduje o orientacji przestrzennej
orbitalu.
• Kwantuje rzut momentu pędu elektronu na wyróżniony
kierunek w przestrzeni

15

2
 13.10.2022

Magnetyczna spinowa liczba

kwantowa ms

• ms = - ½, +½
Określa liczbę stanów
stacjonarnych w poziomie
orbitalnym,
• Określa zwrot wektora spinu
Spinowa liczba kwantowa s
s = 1/2
Określa spin elektronu, niezależna od pozostałych liczb
kwantowych
16

Przykładowo: dozwolone wartości liczb kwantowych

• Dla pierwszej powłoki:
n = 1; l = 0; ml = 0; ms = - ½, ½
Dla drugiej powłoki:
n = 2; l=0, 1; ml = -1, 0, 1; ms = - ½, ½
itd..
Zestawy liczb kwantowych dla konkretnego elektronu w
atomie zapisujemy w nawiasach klamrowych wg.
schematu:
{n, l, ml, ms}
Np. dla elektronów walencyjnych indu (In:[Kr]d10 5s25p1 )
zestawy liczb kwantowych można zapisać jako:
{5, 0, 0, ½ }, {5, 0, 0, -½ }, {5, 1, 0, ½ }

elektrony podpowłoki 5s elektron podpowłoki 5p

17

3
 13.10.2022

Zadania (numeracja w nawiasach – z podręcznika P. Atkins, L. Jones "Chemia-

materia, cząsteczki, reakcje" - odpowiedzi)
Zadanie 1 (7.21) Ile podpowłok zawiera powłoka, dla której n wynosi a) 2?, b) 4?
c) Jakie są dozwolone wartości l, gdy n=3?
Zadanie 2 (7.23) Ile elektronów może obsadzić podpowłokę, dla której l jest
równe a) 0? b) 2? c) 1? d) 3?
Zadanie 3 (7.26) Ustal liczbę a) orbitali w podpowłoce 4s; b) podpowłok dla n=1;
c) orbitali w podpowłoce 5p; d) orbitali w podpowłoce 6d.
Zadanie 4 (7.27) Napisz oznaczenia podpowłok (np. w postaci 3d) oraz liczby
orbitali w atomie mających następujące liczby kwantowe: a) n=3, l=2; b) n=1, l=0;
c) n=6, l=3; d) n=2, l=1.
Zadanie 5 (7.29) Ile elektronów w atomie może mieć następujące liczby
kwantowe: a) n=2, l=1; b) n=4, l=2, ml=-2; c) n=2; d) n=3, l=2, ml=+1?
Zadanie 6 (7.31 i 7.32) Które z następujących podpowłok nie nogą istnieć w
atomie: a) 2d; b) 4d; c) 4g; d) 6f; e) 1p; f) 3f; g) 7p; h) 5d? Odpowiedź uzasadnij.

18

Konfiguracje elektronowe
Zasada rozbudowy powłok. Poszczególne powłoki elektronowe atomu wypełnia
się elektronami, umieszczając je na różnych orbitalach atomowych zgodnie z
trzema regułami:
1. Zasada rozbudowy. Konfiguracje elektronowe buduje się od dołu,
wykorzystując najpierw orbitale o niższej energii.

2. Reguła Hunda. W orbitalach zdegenerowanych zachowana jest maksymalna

multipletowość spinowa; oznacza to, że nie następuje sparowanie elektronów,
dopóki każdy zdegenerowany orbital nie jest w połowie wypełniony.

3. Zakaz Pauliego. Nie mogą istnieć dwa elektrony scharakteryzowane przez te

same cztery liczby kwantowe. Gdy dwa elektrony zajmują ten sam orbital, muszą
mieć przeciwne spiny: ms=+ ½ dla jednego elektronu i ms=- ½ dla drugiego
elektronu. Orbital może zawierać najwyżej dwa elektrony.

Kolejność zapełniania powłok.

1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s 4f 5d 6p 7s 5f 6d 7p

19

4
 13.10.2022

20

Promocja elektronów: międzypoziomowe przeniesienie elektronu na wolny orbital w celu

uzyskania trwałej konfiguracji. Występuje gdy różnica energii między wypełnianymi
poziomami jest niewielka, a zysk energetyczny wynikający np. z większej symetrii
orbitali jest duży (np. Cu, Ag, Nb, Ru).

Pierwiastki z promocją elektronową

Cr: [Ar]4s13d5 Ag: [Kr]5s14d10

Cu: [Ar]4s13d10 Gd: [Xe]6s25d14f 7

Nb: [Kr]5s14d4 Pt: [Xe]6s15d94f 14

Mo: [Kr]5s14d5 Au: [Xe]6s15d104f 14

Ru: [Kr]5s14d7 Pa: [Rn]7s26d15f 2

Rh: [Kr]5s14d8 U: [Rn]7s26d15f 3

Pd: [Kr] 4d10 (podwójna promocja!) Np: [Rn]7s26d15f 4

21

5
 13.10.2022

• Powłoka walencyjna: można przyjąć, że atom dowolnego

pierwiastka składa się z rdzenia (zrębu), o konfiguracji
elektronowej odpowiedniego helowca, otoczonego
elektronami powłoki walencyjnej. Powłoka walencyjna jest
powłoką obsadzoną o największej wartości n.

• Konfiguracje elektronowe jonów.

• Kationy: obojętny atom staje się kationem, gdy traci jeden

lub więcej elektronów. Najpierw następuje utrata
elektronów p z powłoki walencyjnej. Następnie atom traci
elektrony s, a w końcu ewentualnie elektrony d powłoki
niższej.

• Aniony: w celu utworzenia jednoatomowego anionu

dodajemy do atomu taką liczbę elektronów, jaka jest
potrzebna do uzupełnienia powłoki walencyjnej.

22

• Zadanie 8 (7.43) Określ konfigurację elektronową stanu

podstawowego atomu: a) wapnia; b) azotu; c) bromu; d) uranu.

• Zadanie 9 (7.44) Określ konfigurację elektronową stanu

podstawowego atomu: a) żelaza; b) galu; c) cyrkonu; d) sodu.

• Zadanie 10 (7.45) Wychodząc od poprzedzającego gazu

szlachetnego napisz konfigurację elektronową stanu podstawowego
atomu: a) niklu; b) kadmu; c) ołowiu; d) srebra.

• Zadanie 11 (7.46) Wychodząc od poprzedzającego gazu

szlachetnego napisz konfigurację elektronową stanu podstawowego
atomu: a) wanadu; b) osmu; c) telluru; d) rtęci.

• Zadanie 12 (7.47, 7.48) Wychodząc od poprzedzającego gazu

szlachetnego napisz konfiguracje elektronowe następujących
jonów: Fe2+, Cl-, Tl+, Ni2+, Pb2+, Cu+, N3-.
Podaj ile niesparowanych elektronów posiada każdy z tych jonów.

23

6
 13.10.2022

Struktury Lewisa

24

Zapis symboli Lewisa dla izolowanych niewzbudzonych atomów

- Symbol Lewisa składa się z symbolu pierwiastka i kropek reprezentujących jego
elektrony walencyjne:

Pojedyncza kropka oznacza niesparowany elektron w orbitalu, a para kropek

(można zapisać ją w postaci pojedynczej kreski) – dwa sparowane elektrony w
orbitalu.

Przykładowo atom azotu posiada następującą konfigurację elektronową:

gdzie mamy dwa sparowane elektrony w orbitalu s oraz 3 niesparowane elektrony

w orbitalach p.

Zapis symboli Lewisa dla jonów

Np. dla jonu azotkowego N3-
Konfiguracja elektronowa jonu azotkowego: 2s22p6

25

7
 13.10.2022

26

Zapisywanie struktur Lewisa cząstek wieloatomowych

Zasada ogólna
Atomy niemetali są połączone w cząsteczki wiązaniami kowalencyjnymi, utworzonymi przez
uwspólnienie pary elektronów. Elektrony walencyjne nie tworzące wiązań pozostają w
atomach jako wolne pary elektronowe. W strukturach Lewisa przedstawia się tylko elektrony
walencyjne.

Procedura
1. Oblicz ogólną liczbę elektronów walencyjnych we wszystkich atomach i podziel ją przez 2,
by otrzymać liczbę par elektronowych. W jonach wieloatomowych dodaj 1 elektron na każdy
ładunek ujemny lub odejmij 1 elektron na każdy ładunek dodatni.
2. Napisz symbole chemiczne atomów ukazujące ich rozmieszczenie w cząsteczce.
3. Umieść jedną parę elektronową między każdymi dwoma powiązanymi ze sobą atomami.
4. Skompletuj oktet (lub dublet w przypadku H) każdego atomu, umieszczając pozostałe pary
elektronowe jako wolne pary wokół atomów. Jeżeli brakuje par elektronowych do
utworzenia oktetów, utwórz wiązania wielokrotne. Przedstaw każdą uwspólnioną parę
elektronową w postaci kreski.
Procedurę można uprościć, pamiętając, że końcowy atom fluorowca ma trzy wolne pary
elektronowe. Końcowy atom tlenu lub siarki albo tworzy podwójne wiązanie i zawiera dwie
wolne pary elektronowe, albo tworzy pojedyncze wiązanie i zawiera trzy wolne pary
elektronowe. W celu zweryfikowania struktury Lewisa sprawdź, czy każdy atom ma oktet lub
dublet elektronowy.

27

8
 13.10.2022

Struktury rezonansowe
W niektórych strukturach Lewisa wiązania wielokrotne mogą być umieszczane w kilku
równoważnych położeniach.
Rezonans polega na mieszaniu się struktur o jednakowej konfiguracji atomów, lecz o
różnych konfiguracjach elektronów. Powoduje on rozprzestrzenienie charakteru wiązania
wielokrotnego na całą cząsteczkę, a także obniżenie jej energii.

Mieszanie się struktur przedstawia się w sposób graficzny za pomocą strzałek o

podwójnych grotach umieszczonych między strukturami Lewisa. Np. dla O3

Struktura mieszana jest hybrydą rezonansową granicznych struktur Lewisa, a

elektrony uczestniczące w strukturach Lewisa są zdelokalizowane. Delokalizacja
oznacza, że dodatkowa gęstość elektronowa nie jest uwspólniona przez dwa
konkretne atomy, lecz obejmuje kilka atomów.

28

Ładunek formalny: sumaryczny ładunek elektryczny jonu wieloatomowego należący do

jonu traktowanego jako całość.
Można podzielić umownie ten ładunek i wykorzystać otrzymane ładunki do ustalenia
udziałów poszczególnych atomów w hybrydzie rezonansowej.

Podobnie można podzielić ładunek w przypadku cząsteczek obojętnych elektrycznie – tutaj

suma ładunków poszczególnych atomów jest równa 0.
Ładunek formalny dostarcza informacji o stopniu uzyskania lub utraty przez atomy
elektronów w procesie powstawania wiązania kowalencyjnego.

Struktury o najmniejszych ładunkach formalnych mają prawdopodobnie najmniejszą

energię. Ładunek formalny można zapisać w postaci wzoru:

gdzie: FC - ładunek formalny,

V – liczba elektronów walencyjnych w wolnym atomie,
L – liczba elektronów tworzących wolne pary,
S – liczba elektronów uwspólnionych.

29

9
 13.10.2022

Zadania

Zadanie 1 (8.6) Napisz symbole Lewisa: a) chloru; b) arsenu; c) węgla; d) jonu chlorkowego.

Zadanie 2 (8.7) Napisz symbole Lewisa związków jonowych: a) fluorku potasu; b) siarczku
glinu; c) azotku wapnia.

Zadanie 3 (8.17) Napisz struktury Lewisa: a) fluorowodoru; b) dichlorku tlenu; c)

tetrafluorku węgla.

Zadanie 4 (8.19) Napisz struktury Lewisa: a) jonu amonowego, NH 4+; b) jonu

podchlorynowego ClO¯; c) jonu tetrafluoroboranowego, BF4-.

Zadanie 5 (8.26) Napisz struktury Lewisa następujących związków organicznych: a) etanolu,

CH3CH2OH; b) metyloaminy, CH3NH2.

Zadanie 6 (8.30) Napisz struktury Lewisa uczestniczące w hybrydzie rezonansowej jonu

mrówczanowego, HCOO-.

Zadanie 7 (8.35 i 8.36) Wyznacz formalny ładunek każdego atomu w następujących

strukturach Lewisa: a) hydrazyna; b) hydroksyloamina.

30

10