bio

Atom to najmniejsza cząstka danego pierwiastka chemicznego, która zachowuje jego właściwości:
log
- zbudowany jest z protonów i neutronów, które zlokalizowane są w jego jądrze oraz z elektronów,
które poruszają się wokół tego jądra,
- protony + neutrony = nukleony,
- atomy są elektrycznie obojętne.
ia-
liczba masowa = liczba protonów
Proton, symbol: p p
-

E
1

A + liczba neutronów
Z
liczna atomowa = liczba protonów =
Neutron, symbol: n
:n
liczba elektronów w obojętnym atomie
:e
ch
Jak obliczyć neutrony? A - Z Elektron, symbol: e- -1

IZOTOPY
em
>

>
Izotop to odmiana tego samego pierwiastka chemicznego, która różni się liczbą neutronów w jądrze
atomowym. Izotopy mają jednakową wartość liczby Z, natomiast odmienną wartość liczby A.
Np. izotopami są: Li oraz Li.
6 7
3 3
ia.
Izotopy wodoru: H - prot, H - deuter, H - tryt.
1 2 3

>
Izotony to odmiany różnych pierwiastków o takiej samej liczbie neutronów.
>
Izobary to odmiany różnych pierwiastków, które zawierają taką samą liczbę protonów i neutronów
(czyli mają taką samą wartość liczby A).
pl

>
POWŁOKI I PODPOWŁOKI
>
Powłoka elektronowa to zespół elektronów o zbliżonych energiach.

2n - maksymalna liczba elektronów na danej

2

powłoce.
bio
K L M N O P Q
2 8 18 32 50 72 98 maksymalna liczba elektronów
zwiększanie się energii :
Podpowłoka elektronowa to zbiór orbitali atomowych jednego typu, należący do jednej powłoki
log
>

elektronowej.

s p d f
ia-
Podpowłoka s zawiera maksymalnie 2 elektrony
Podpowłoka p zawiera maksymalnie 6 elektronów
Podpowłoka d zawiera maksymalnie 10 elektronów
ch
Podpowłoka f zawiera maksymalnie 14 elektronów

REGUŁA HUNDA - elektrony zapełniają orbitale należące do tej samej podpowłoki

em
>

w taki sposób, by liczba niesparowanych elektronów była możliwie

największa i jak najwięcej z nich miało tak samo skierowane spiny.
^ ^

^ ^ ^
^
ia.
, ,

> ZAKAZ PAULIEGO -spinach

jeden orbital opisuje maksymalnie dwa elektrony o przeciwnie skierowanych
w atomie wieloelektronowym, jonie lub cząsteczce. Nie istnieją
pl

w atomie dwa elektrony o wszystkich jednakowych liczbach kwantowych.

:| - elektrony sparowane I lub v1 - elektron niesparowany

'
 mammogram
- blok s
- blok p
- blok d
- blok f
bio
log

µM
ia-
KONFIGURACJA PODPOWŁOKOWA
Pełna Skrócona
ch
P: 1s 2s 2p 3s 3p P: [ Ne] 3s 3p
: Mg: : : : :Mg::[ Ne]:3s: gaz szlachetny „powyżej”
1s 2s 2p 3s
em
W systemie klatkowym

15 P: ,
!
,
! ! ! !
,
In
^ ^ ^
e
bo ma 3 elektrony w 3p

1s 2s 2p 3s 3p
ia.

MMMMM
1s 1s
bo ma 2 bo ma 2 2s
bo ma 6 2p
elektrony w 1s elektrony bo ma 2 3s 3p
elektronów
w 2s elektrony
pl
w 2p
w 3s
Skrócona klatkowa

P: [ Ne]
^ ^ ^ ^

15 go ✓
Mp
3s 3p
 µ PROMOCJA ELEKTRONOWA
Jest to zjawisko przeniesienia elektronu z podpowłoki s do d, lub z podpowłoki d do f. W jego
wyniku rozmieszczenie elektronów w atomie odpowiada korzystnemu energetycznie rozkładowi
bio
ładunku. Dotyczy głównie miedzi, chromu, srebra.

Cr: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d (zamiast 4s 3d )
2 2 6 2 6 1 5 2 4

24

"

4s 3d (zamiast 4s 3d ) 4
1 5 2
log
Cu: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d (zamiast 4s 3d )
2 2 6 2 6 1 10 2 9
29

it
4s 3d (zamiast 4s 3d )
10 2 g
ia-
Promocja to nie stan wzbudzony. Jest ona stanem podstawowym.
ch

:
KONFIGURACJE JONÓW
em
Konfigurację elektronową jonu prostego zapisuje się w taki sam sposób, jak konfigurację
elektronową atomu. Należy jednak uwzględnić zmianę liczby elektronów, wynikającą z oddawania
elektronów podczas tworzenia kationu lub pobierania elektronów podczas tworzenia anionu.
Przykłady
ia.

Na konfiguracja jonu konfiguracja atomu

1s 2s 2p 1s 2s 2p 3s
2 2 6 2 2 6 1

„dokładamy” 1 elektron
i

na kolejną podpowłokę
pl

S konfiguracja jonu konfiguracja atomu

2

16

1s 2s 2p 3s 3p 1s 2s 2p 3s 3p
2 2 6 2 6 2 2 6 2 4
r

„zabieramy” 2 elektrony z 3p
 µ ELEKTRONY WALENCYJNE
Elektrony walencyjne to elektrony, które biorą udział w reakcjach chemicznych i współdecydują
o właściwościach chemicznych pierwiastków. Są one zlokalizowane w ostatniej powłoce
bio
elektronowej - powłoce walencyjnej - w blokach konfiguracyjnych s i p. Atomy pierwiastków
bloków d i f mają elektrony walencyjne również w powłokach wewnętrznych.
Liczbę elektronów walencyjnych pierwiastka można odczytać na podstawie jego położenia
w układzie okresowym:
log
- grupy 1-12: numer grupy = liczba elektronów walencyjnych,
- grupy 13-18: numer grupy - 10 = liczba elektronów walencyjnych.

Przykłady
K Co
ia-
19 27

1s 2s 2p 3s 3p 4s 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
2 2 6 2 6 1 2 2 6 2 6 2 7

i
r t

elektrony walencyjne elektrony walencyjne - również na

podpowłoce d, ponieważ Co leży w bloku d.
ch
35 Br
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p
2 2 6 2 6 2 10 5

r
n

elektrony walencyjne - nie uwzględniamy podpowłoki d, ponieważ

em
Br nie leży w bloku d.

I
ia.
Główna liczba kwantowa: n
- określa powłokę i całkowitą energię elektronu, informuje o wielkości orbitalu atomowego,
- np. 2s n=2
2

3d n=3
7-
pl

Poboczna liczba kwantowa: l

- określa podpowłokę, opisuje kształt orbitalu,
- np. 2s l=0
2

3p l=1
6
 3d l=2
10

Magnetyczna liczba kwantowa: m

- określa ułożenie orbitalu w przestrzeni,
- przyjmuje wartości -l < 0 < l
bio
- np. 4p: l = 1, więc m = -1,0,1
3d l = 2, więc m = -2,-1,0,1,2
Magnetyczna spinowa liczba kwantowa: m ,

- określa spin elektronu, czyli jego kierunek obrotu wokół własnej osi,
- przyjmuje wartości +1/2 oraz -1/2,
log
- np. ÷ -1/2
1/2
a ZALEŻNOŚCI W UKŁADZIE OKRESOWYM
ia-
mammogram
- blok s
- blok p
- blok d
wzrost - blok f
ch
promienia
atomowego
em

r
Me
wzrost promienia atomowego
ia.

Promień atomu informuje o rozmiarze atomu i odpowiada połowie odległości między jądrami
sąsiadujących ze sobą atomów.
Promienie atomów w grupie zwiększają się wraz ze wzrostem liczby atomowej Z pierwiastka.
pl

Promienie atomów w okresie zmniejszają się wraz ze wzrostem liczby atomowej Z pierwiastka.
 wzrost charakteru niemetalicznego
:
mammogram
- blok s
bio
- blok p
- blok d
wzrost - blok f wzrost
charakteru charakteru
metalicznego niemetalicznego
i aktywności i aktywności
chemicznej chemicznej
log
metali niemetali

u
BA
wzrost charakteru metalicznego
ia-
µ JAK PORÓWNYWAĆ WIELKOŚCI ATOMÓW I JONÓW?
ch
1. Najpierw patrzymy na liczbę powłok elektronowych:
- ten atom, który ma więcej powłok - jest większy,
- np. Mg<Ca, bo Mg ma 3 powłoki, a Ca ma 4.
em
2. Jeśli mają tyle samo powłok, to patrzmy na liczbę protonów:
- ten atom, który ma więcej protonów - jest mniejszy,
- np. Mg<Na, bo Mg ma 12 protonów, a Na ma 11.
ia.

3. Jeśli mają tyle samo powłok i tyle samo protonów, patrzymy na liczbę elektronów:
- ten atom, który ma więcej elektronów - jest większy,
- np. Cl<Cl , bo Cl ma 17 elektronów, a Cl ma 18.
pl