ΕΚΦΕ Β’ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

Επιµέλεια: Φρίντα Εγγλεζάκη (Χηµικός)

 2

ΣΤΟΧΟΙ

Στο τέλος της εργαστηριακής άσκησης οι µαθητές θα πρέπει να µπορούν:

• Να ορίζουν τι είναι pH διαλύµατος.

• Να κατατάσσουν ένα διάλυµα σε όξινο, βασικό ή ουδέτερο µε τη χρήση
πεχαµετρικού χαρτιού, πεχάµετρου, χηµικών δεικτών και φυσικού δείκτη.
• Να προσδιορίζουν κατά προσέγγιση την τιµή του pH διαλυµάτων µε τη χρήση
πεχαµετρικού χαρτιού, χηµικών δεικτών και φυσικού δείκτη.
• Να προσδιορίζουν µε ακρίβεια την τιµή του pH διαλυµάτων µε το πεχάµετρο.

2
 3

ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ PH ∆ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΜΕ ΠΕΧΑΜΕΤΡΙΚΟ ΧΑΡΤΙ ΚΑΙ ΠΕΧΑΜΕΤΡΟ

Ονοµατεπώνυµο: ..............................................
Φύλλο εργασίας 1 Τµήµα: ................. Ηµεροµηνία: ....................

ΟΡΓΑΝΑ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΤΗΡΙΑ
Ποτήρια ζέσεως 50 mL (4) ∆ιάλυµα ΗCl 0,1Μ
Γυάλινη ράβδος ∆ιάλυµα ΗCl 0,001Μ
Πεχαµετρικό χαρτί ∆ιάλυµα ΝαΟΗ 0,1Μ
Πεχάµετρο ∆ιάλυµα ΝαΟΗ 0,001Μ

Πειραµατική διαδικασία
• Προσθέτουµε 20mL από το διάλυµα του υδροχλωρικού οξέος (HCl 0,1Μ) σε ένα ποτήρι
ζέσεως και µε τη γυάλινη ράβδο βρέχουµε ένα κοµµάτι πεχαµετρικού χαρτιού και παίρνουµε
την τιµή του pH κατά προσέγγιση.
• Στη συνέχεια µετράµε την ακριβή τιµή του pH µε το πεχάµετρο.
• Επαναλαµβάνουµε τη διαδικασία χρησιµοποιώντας 20mL από το διάλυµα του
υδροχλωρικού οξέος (HCl 0,001Μ).
• Προσθέτουµε 20mL από το διάλυµα του υδροξειδίου του νατρίου (ΝαΟΗ 0.1Μ) σε ένα
άλλο ποτήρι ζέσεως και µε τη γυάλινη ράβδο βρέχουµε ένα κοµµάτι πεχαµετρικού χαρτιού
και παίρνουµε την τιµή του pH κατά προσέγγιση.
• Στη συνέχεια µετράµε την ακριβή τιµή του pH µε το πεχάµετρο.
• Επαναλαµβάνουµε τη διαδικασία χρησιµοποιώντας 20mL από το διάλυµα του
υδροξειδίου του νατρίου (NaOH 0,001Μ).
• Συµπληρώνουµε τον πίνακα 1 παρακάτω.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1

Προβλεπόµενη Τιµή pH µε Τιµή pH Χαρακτηρισµός

∆ιάλυµα τιµή pH πεχαµετρικό µε διαλύµατος
χαρτί πεχάµετρο (όξινο-βασικό-ουδέτερο)
HCl 0,1M
HCl 0,001M
ΝαΟΗ 0,1Μ
ΝαΟΗ 0,001Μ

______________________________________________________________________________
ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής

3
 4

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕI∆ΟΥΣ ΤΟΥ ∆ΙΑΛYΜΑΤΟΣ ΜΕ ΧΗΜΙΚΟΥΣ ∆ΕΙΚΤΕΣ

(όξινο - βασικό - ουδέτερο)

Ονοµατεπώνυµο: ..............................................
Φύλλο εργασίας 2 Τµήµα: ................. Ηµεροµηνία: ....................

ΟΡΓΑΝΑ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΤΗΡΙΑ
Στατώ ∆ιάλυµα ΗCl 0,1Μ
∆οκιµαστικοί σωλήνες (4) ∆ιάλυµα ΝαΟΗ 0,1M
Μαρκαδόρος Φαινολοφθαλεΐνη
Ερυθρό του µεθυλίου (ηλιανθίνη)

Πειραµατική διαδικασία
• Αριθµούµε 4 δοκιµαστικούς σωλήνες από το 1 έως το 4.
• Στους δύο πρώτους (1 και 2) δοκιµαστικούς σωλήνες ρίχνουµε από 4 έως 5 σταγόνες
φαινολοφθαλεΐνη στον καθένα.
• Στους άλλους δύο (3 και 4) δοκιµαστικούς σωλήνες ρίχνουµε από 4 έως 5 σταγόνες
ηλιανθίνη στον καθένα.
• Προσθέτουµε µερικές σταγόνες (10 περίπου) από το διάλυµα του υδροχλωρικού οξέος
(HCl) στον 1ο και στον 3ο σωλήνα.
• Κάνουµε το ίδιο µε το διάλυµα του υδροξειδίου του νατρίου (ΝαΟΗ) στο 2ο και στον 4ο
σωλήνα.
• Συµπληρώνουµε τον πίνακα 2 παρακάτω.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2

Xρώµα Xρώµα Είδος διαλύµατος

δείκτη δείκτη
µε το διάλυµα
Σωλήνας 1
(ΗCl µε φαινολοφθαλεΐνη)
Σωλήνας 2
(NαOH µε φαινολοφθαλεΐνη)
Σωλήνας 3
(ΗCl µε ηλιανθίνη)
Σωλήνας 4
(NαOH µε ηλιανθίνη)

______________________________________________________________________________
ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής
4
 5

ΠΡΟΣ∆ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ PH ∆ΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΜΕ ΦΥΣΙΚΟ ∆ΕΙΚΤΗ ΚΟΚΚΙΝΟ ΛΑΧΑΝΟ ΚΑΙ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ (όξινο, βασικό ή ουδέτερο)

Ονοµατεπώνυµο: ..............................................
Φύλλο εργασίας 3 Τµήµα: ................. Ηµεροµηνία: ....................

α/α ΟΡΓΑΝΑ ΑΝΤΙ∆ΡΑΣΤΗΡΙΑ

1 Στατώ µε 12 δοκιµαστικούς σωλήνες Κόκκινο λάχανο
2 Ράβδος ανάδευσης ∆ιάλυµα ΗCl 0,1Μ
3 Ποτήρια ζέσεως 250 mL ∆ιάλυµα ΝαΟΗ 0,1M
4 Ποτήρι ζέσεως 1L Ασπιρίνη αναβράζουσα
5 Λύχνος εργαστηριακός Αντιόξινο (simeco ή malox)
6 Τρίποδας Λεµόνι
7 Πλέγµα κεραµεικό Αzax
8 Ξύδι (λευκό)
9 Υγρό κρεµοσάπουνο
10 Σόδα
11 Harpic
12 Sprite ή 7up
13 Tuboflo

Πειραµατική διαδικασία
• Τοποθετούµε µερικά µικρά κοµµατάκια από το κόκκινο λάχανο στο ποτήρι ζέσεως (1L) και το
γεµίζουµε µε νερό.
• Βράζουµε για µερικά λεπτά µέχρι να χρωµατιστεί το νερό κυανό.
(Συνήθως δίνεται παρασκευασµένο για οικονοµία χρόνου).
Το χρωµατισµένο νερό (εκχύλισµα) αποτελεί το φυσικό δείκτη.
• Σε κάθε δοκιµαστικό σωλήνα ρίχνουµε 4-5 mL από το δείκτη.
• Προσθέτουµε σε κάθε δοκιµαστικό σωλήνα µε τη σειρά τα διαλύµατα που παρουσιάζονται
στον παρακάτω πίνακα.
Συµπληρώνουµε τον πίνακα 3 µε βάση τα χρώµατα του δείκτη που παρουσιάζονται στην
πεχαµετρική κλίµακα του κόκκινου λάχανου (διάταξη παρακάτω).

Σηµείωση
Οι µαθητές θα µπορούσαν να προβλέψουν προσεγγιστικά το χρώµα που µπορεί να πάρει το
κόκκινο λάχανο και να χαρακτηρίσουν τα διαλύµατα ως όξινα, βασικά ή ουδέτερα πριν την
ανάµειξη, µε βάση τις γνώσεις τους και την εµπειρία τους όσον αφορά την οξύτητα των
διαλυµάτων των παραπάνω προϊόντων και κάνοντας χρήση της παρακάτω κλίµακας.

5
 6

Πεχαµετρική κλίµακα κόκκινου λάχανου

pH: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

χρώµα: κόκκινο ροζ ανοιχτό κυανό γαλάζιο πράσινο βαθύ κίτρινο

ροζ πράσινο

ΠΙΝΑΚΑΣ 3

α/α ∆ιάλυµα Χρώµα pH Χαρακτηρισµός διαλύµατος

(όξινο-βασικό-ουδέτερο)

1 HCl 0,1M

2 ΝαΟΗ 0,1Μ

3 Ασπιρίνη

4 Αντιόξινο (simeco ή malox)

5 Λεµόνι

6 Αzax

7 Ξύδι (λευκό)

8 Υγρό κρεµοσάπουνο

9 Σόδα

10 Harpic

11 Sprite ή 7up

12 Tuboflo

∆ραστηριότητα-Παιχνίδι
Οι µαθητές µπορούν στο τέλος να αναµείξουν ένα-ένα τα παραπάνω διαλύµατα σε ποτήρι ζέσεως
των 250mL εναλάσσοντας τη µία ένα όξινο και την άλλη ένα βασικό διάλυµα µέχρι να καταλήξουν
σε ένα τελικό διάλυµα και να το χαρακτηρίσουν ως όξινο, βασικό ή ουδέτερο. Στη συνέχεια
µπορούν να συγκρίνουν τα διαλύµατα που προκύπτουν µεταξύ των οµάδων καθώς και να
συζητήσουν τους λόγους των διαφορών.

______________________________________________________________________________
ΕΚΦΕ Β’ Ανατολικής Αττικής