van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

83

VAN XUOI KHANG PHAP OI MAT Nam Cao * Vang tran em vng tri que hng Mat em vi vi buon Tay Phng (Quang Dung) A. CAU HOI: Cau 1: Luc au, Nam Cao at ten cho thien truyen ngan cua mnh la Tien s thang Tao Thao, sau oi la oi mat. Can c vao tac pham. Hay giai thch tai sao Nam Cao lai oi ten tac pham nh vay? Y ngha cua ten truyen oi mat ? * Gi y tra li Luc au, Nam Cao at ten cho thien truyen ngan cua mnh la Tien s thang Tao Thao, sau lai oi thanh oi mat. Tac pham c ket thuc bang tieng chi yeu, ay than phuc cua nhan vat Hoang khi nghe v oc Tam Quoc cai oan Tao Thao anh Quan Cong: Tai that! Tai that! Tai en the la cung! Tien s thang Tao Thao!. Luc au co le tac gia at ten truyen la Tien s thang Tao Thao la do ong nhan ra c cai oc ao cua cau ket xuat than nay. Nhng sau o, khi a ngam ngh lai, nh chnh Nam Cao viet trong nhat k, ong at cho no mot cai ten gian d va ng an hn, oi mat. Nh vay cai ten oi mat ra i sau s nghien ngam cua nha van, va gian d va sau sac, the hien c chu e cua tac pham. oi mat la van e cach nhn, van e quan iem. Nam Cao goi o la cach nhn i va nhn ngi. Cach nhn ay c the hien mot cach cu the va sinh ong, ay am anh nghe thuat trong tac pham. o la cach nhn nhan dan lao ong, chu yeu la ngi nong dan trong nhng nam au cua cuoc khang chien chong thc dan Phap cua mot lp tr thc van nghe s. Cau 2: Nhng tac pham cua Nam Cao thng c xem nh la tuyen ngon nghe thuat cua tac gia? Chu thch thi ky sang tac. (HS t soan). B. LAM VAN oi mat cua Nam Cao c coi nh la ban Tuyen ngon Nghe Thuat cua the he chung toi, hoi ay (To Hoai). Phan tch tac pham e lam sang to nhan nh tren. * Gi y 1/ oi mat thuoc so nhng tac pham m au xuat sac cua nen van xuoi Viet Nam sau cach mang thang tam 1945. oc oi mat, au tien ta nhan ra mot mang hien thc thi k au cua cuoc khang chien gian kho. Van cha thay Nam Cao, ot pha qua lp vo hien thc, ta nhan ra tang ngam tam trang cua mot the he tr thc van nghe s hoi ay. Van cha thc s thay Nam Cao. Phai ao en lp th ba, ta mi bat gap tang t tng, tc la tang y ngha nhan sinh ma nha van muon gi gam trong tac pham. Ay la van e oi mat, van e nhan ng, van e xac nh cai nhn ung oi vi nhan dan va khang chien. Nha van To Hoai nhan xet rat ung rang: oi mat la tuyen ngon nghe thuat chung cua lp van nghe s luc bay gi. 2/ Nh vay, oi mat c ban la mot tac pham luan e, no muon e xuat, tranh luan mot van e thuoc ve cach nhn, ve lap trng quan iem, ve nhan sinh quan va the gii quan. Tnh hap dan cua van e ma oi mat at ra a hut nhieu cay but phan tch tac pham nay lao vao cuoc luan chien t tng, say me khai thac cai nhn ung cua o, cai nhn sai

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

84

cua Hoang, biet bai bnh luan van chng thanh bai kiem iem t cach cong dan. ung la co mot nha t tng Nam Cao trong oi mat mot nha t tng sau sac, khong on ao ma tham tram y nh. Nhng nha t tng Nam Cao a giao hoa tuyet dieu vi nha nghe s Nam Cao, tao ra mot nu ci an hien khap tac pham, mot nu ci tr tue tham thuy, co sc hap dan ln oi vi ngi oc. Phai chang oc oi mat la oc c nu ci rat Nam Cao ay, oc ra nha t tng trong nha nghe s ch khong phai nha nghe s trong nha t tng. au tien, hay khao sat nhan vat thanh cong nhat cua oi mat la van s Hoang. oc luan e oi mat nen oc t hnh tng, qua hnh tng ay, ong thi nen thay nu ci Nam Cao an hien trong o, ngi oc se thay bao nhieu la thu v. Chang tnh c chut nao khi Nam Cao chon iem xuat phat cho cau chuyen ve Hoang lai bang hnh anh con cho Tay hung hang m au tac pham. Mot con cho cao ln nh con be, rat hung tn, en mc moi lan o en chi, mac du a c anh Hoang ra ng tan yem tr, o cung ch u can am bc voi qua ang sau cai uoi no e vao phong khach. o phai thu thc: Toi rat s con cho giong c hung hang ay. S en noi mot lan en chi, khong thay anh Hoang ra ng tan e gi no ma lai buon rau bao cho toi biet no chet roi, th mac dau co lam ra mat tiec vi anh, that tnh toi thay nhe ca ngi. Tai sao cau chuyen ve Hoang lai bat au t con cho? Phai chang, trc het, o la chi tiet co kha nang ap manh vao an tng cua ngi oc, tao sc cuon hut ngay t au. Song quan trong hn, Nam Cao muon gian tiep gi an tng hai hc va bao trum ve Hoang (ong chu con cho): phu quy thi dan chet oi ay ng ma Hoang van kiem u moi ngay vai lang tht bo nuoi cho th au phai loai ngi thng va d dan na. Lien sau hnh anh cho d (a chet) la chan dung biem hoa cua Hoang. ay la loai chan dung d dang khoi hai rat s trng cua Nam Cao, khien ong dng Hoang noi hnh noi khoi len, ca quay rat k thu: Anh Hoang i ra. Anh van bc khenh khang, thong tha bi v ngi to beo qua, va bc va bi hai canh tay kenh kenh ra hai ben, nhng khoi tht ben di nach kenh ra va trong tun ngun nh ngan qua. ung la mot chan dung khien ngi oc phai nhn ngay len. Nam Cao con bo sung vao ay mot cai vanh mong nga ria ac th dan. Ch mi xuat hien, Hoang a hien len rat song: ay s no ne mup mp, s nhan ha phong lu, khien anh ta tr nen rat chng trong hoan canh ca mot dan toc ang gian lao khang chien. Qua hoi tng cua o, Nam Cao dung phep ong hien lam hien ra mot Hoang cua qua kh, tao them be day cho hnh tng. Hoan g von la ke o k, c hoi, lat long, gia doi ac biet Hoang co cai tat a ban mot cach ot ngot, co luc a ra bao chi ban be. Nam Cao khong ao to bua ln vi Hoang, nh Hoang a tng ao to bua ln bang bo nong dan. Nhieu cho, ngoi but cua nha van rat kn, thoang oc chang thay g, nhng cang ngam cang thay ay tham y. V nh oan ta Hoang on o. Thoat nhn th co ve than tnh, nhn k th hoa ra ong kch. Hoang cau k, phc tap, tao dang trong mot he thong ong tac, trau chuot en ca nhng cai cha tay, he mieng, roi lam li keu len nhng tieng trong co hong Nam Cao a kch hoa hanh ong cua nhan vat, bat anh ta phai boc lo tan cung s gia doi trong ban chat. Ma nao a het. Cai nghe cua Hoang cung co mot ieu g that bat on: Hoang la nha van kiem tay buon ch en. Qua la mot ket hp coc cach, lac ieu. Nha van hng thien, tay buon hng li. Hoang, nha van khong lan at c con buon, ma ngc lai con buon hoa, nen Hoang luon so b tnh toan, s thiet.

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

85

Nhieu ngi a cho rang ban than cach song thanh lch cua Hoang khong co g ang phe phan ca. Hoang cung khong phai la phan ong, la ke thu cua khang chien. Vay anh gia cach song cua Hoang nh the nao? Phai at Hoang vao hoan canh ca dan toc khang chien. Trong luc moi ngi quen ca nhan mnh e song va chien au cho oc lap, t do cua to quoc th Hoang lai cham soc ca nhan qua k lng: i tan c van dung thuoc la thm, va con u thi gian ta tot vanh ria mep ay la loi song kieu cach, xa la, vo trach nhiem, boc lo ban chat ch k cua Hoang. Cach song ay co nguyen nhan t cach nhn, nhn lech th song lech. Cai nhn cua hoang cung khong phai sai ca, nhng c ban, Hoang nhn rat meo mo ve nhan dan (ac biet la nong dan), ve khang chien. Ngi xa noi: Quoc gia hng vong, that phu hu trach. Nhng Hoang lai song rat vo trach nhiem, ngoi nha luon ong kn cong cua anh nh mot bieu tng cho thai o ng ngoai cuoc, cho cai lanh leo dng dng cua ke a khc t khang chien. Ay the ma Hoang lai thch ng ngoai e chi ong chi ong nhan dan, chi ong khang chien. Hoang sac sao en hiem co khi gieu ct nhan dan: nao la ch dau b em uoi ra vn ma e; nao la ngi nha que hay nhom ngo, khach la vao lang th em c tng not ruoi tren mat, tng lo rach ong quan ben trai; nao la ngi nha que thch xet giay, thch noi chuyen chnh tr, tom lai la toan nhng ngi va ngo va nhang x. Hoang con co tai bnh luan boc lo thai o anh gia theo kieu che bai mot cach nong nhiet en trang trn. Noi khinh b cua anh ph ca ra ngoai theo cai bu moi dai thn tht. Mui anh nhan lai nh ngi thay mui xac thoi. ong minh vi thai o oc ac nay la v Hoang. Co ta nghe chong ke, khoai tra ti mc ci ru len, ci en phat ho, en chay ca nc mat Hoang cang to ra sac sao cang tr nen phien dien. o nhan xet rat chnh xac: cach nhn i, nhn ngi cua Hoang la cach nhn mot pha,(ma lai la pha hien tng, pha ben ngoai), hoan toan mu m ve ban chat tot ep ben trong cua nhng ngi nong dan khang chien, nen anh ta a khinh b ho en tan nhan, dan en thai o bi quan trc tien o cua cuoc khang chien la mot tat yeu. Chnh Hoang t nhan: Toi bi lam. Bi v khong cong nhan vai tro lch s cua nhan dan, Hoang ch biet sung bai ca nhan lanh tu. Ma Hoang sung bai Cu Ho mot cach ngo nghe, nc ci, nhat la khi Hoang to y thng cho Ong cu: Phai cu mot nc nh nc mnh ke cung kho cho Ong cu lam () du dan mnh co toi i na, Ong cu xoay quanh roi cung c oc lap nh thng. ay la cai nhn cua mot con ngi b cam tu trong chu ngha ca nhan, lam hong t cach cong dan lan t cach nha van Hoang. Nam Cao e Hoang tha sc chi ong oi vi cuoc khang chien, roi bat ng lai e Hoang sa vao cai ban to tom vi bon tr thc can ba Ha Noi thai ve. Nam Cao con e Hoang than phien rang khong co mot cai ban cho ra hon e viet van, va y ao c se viet ve cai thi nay nh Vu Trong Phung tng viet So o . Lai mot c hoi e Nam Cao phi bay khong thng tiec cai nhn hi ht ma tan nhan cua Hoang. Chao i! Ch co loai ngi nh Hoang mi dam tao tn anh ong cuoc khang chien v ai cua dan toc vi cai o hp, phi l thi Vu Trong Phung, at cuoc khang chien trong mot cai nhn gieu ct. en ay th toan bo ban chat cua Hoang a b lot tran trc tieng ci biem hoa sac sao, tham thuy cua Nam Cao. 3/ Hoang tran ngap trong oi mat, nhng noi the gii cua oi mat la the gii cua Hoang th lai khong on. V canh Hoang la o. Cuoc gap g gia Hoang va o la cuoc gap g cua hai cai nhn, hai cach song trai ngc. o la mot nha van cu nhng co cai nhn mi, song gan bo vi khang chien. Neu Hoang ay ap ngon ng en mc ngoa ngoat th o lai

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

86

ay ap suy t. Hai nhan vat tng phan nhau gay gat ca tnh cach, cai nhn lan but phap mieu ta cua Nam Cao. Truyen con co mot chi tiet rat d dom: Do o tng ngu chung vi cong nhan xng in, nen khi nam chung vi Hoang, o lo ngay ngay may con ran trong bo quan ao tay cua mnh du lch sang cai chan bong thoang thoang mui nc hoa cua Hoang. Mot chi tiet nho ma u dng len the oi lap hai hc gia hai cach song: Chiec chan bong thm nc s sang trong la chan dung cua mot loi song xa hoa lac long, con bo quan ao t ay co cai giong k sinh trung hay phan chu ay lai tieu bieu cho loi song gan bo vi nhan dan khang chien ang lam lu trong cuoc au tranh sinh t. Nhng phep tng phan cua Nam Cao ch to ra sau sac nhat la luc nha van at o va Hoang cung ng trc mot tnh the: anh nong dan oc thuoc long bai ba giai oan. ay la phep th quan trong nham phan biet triet e hai con ngi rat khac nhau nay. ieu g a xay ra? Hoang nong nhiet ph ra bao nhieu khinh b cung nhng triet l tam toi, trong luc o ch lang le ha mot nhan xet ngan: Anh trong thay anh thanh nien oc thuoc long bai ba giai oan nhng anh khong trong thay bo tre anh thanh nien vui ve vac i e ngan quan thu. Nhan xet nay vach ro s khac biet gia hai kieu t duy: Hoang thien ve cai nhn be ngoai nen hi ht, bi quan, tan nhan; o hng cai nhn vao ban chat, muc ch nen thong cam, tin yeu nhan dan. Cai nhn cua o the hien mot qua trnh phat trien, t phien dien en toan dien. o boc lo chan thanh: trc cung nghi ng sc manh cua quan chung, nay a thay nhng anh rang en mat toet, goi lu an la nu an ma luc ra tran th xung phong can am lam. Mieu ta qua trnh chuyen hoa cua o, ngoi but Nam Cao tang them sc manh chan thc, giau thuyet phuc. o cung thuoc lp nha van cu i theo khang chien, kp ru bo t tng lac hau e co oi mat mi, tnh cam mi. Nhn i, nhn ngi ung. o a biet hoa nhap vi khang chien, vi nhan dan. S oi lap gia o va Hoang la s oi lap gia cai mi va cai cu. Mieu ta s oi lap o, tac gia Nam Cao nham tang sc phe phan cai cu, khang nh cai mi. 4/ ung nh To Hoai anh gia, oi mat la mot ban tuyen ngon nghe thuat. ai hoi van hoa toan quoc nam 1948 keu goi tr thc va van nghe s Khang chien hoa va n hoa, van hoa hoa khang chien. Nhay cam vi phng hng o, oi mat tr thanh tuyen ngon ve cai nhn tin yeu oi vi nhan dan va thi ai, tuyen ngon ve cho ng cua nha van trong khang chien: Hay biet tin vao sc manh nhan dan, hay biet ng vao hang ngu cua ho, em tai nang dang hien cho s nghiep cach mang. i mat con la tuyen ngon ve mot quan iem m hoc mi: cai ep thuoc ve nhan dan, nhan dan la nhan vat trung tam, la nguon cam hng ln cua nen van nghe mi. ay la van e sinh t, la chan l muon i cua nghe thuat. Mot nen nghe thuat anh mat nhan dan la mot nen nghe thuat t diet. at trong the gii nhan vat tr thc kha ong uc cua Nam Cao (nh Ho trong truyen ngan i tha, ien trong truyen ngan Trang sang, Hai trong truyen ngan Mua nha, Th, ch, San trong tieu thuyet Song mon), nhan vat o va Hoang the hien tai nghe xuat sac cua Nam Cao trong viec mieu ta nhan vat. Nhan vat cua ong sau sac ve t tng ma khong kho khan trong khai niem, va giau ca tnh ma van rat khai quat, co the t trang sach bc ra cuoc i. hnh tng nhan vat Hoang, ong a phoi hp mieu ta c ca chan dung, hanh vi vi ngon ng, giong ieu rat nhuan nhuyen khien Hoang nh con ngi co that, rat that, ang hung hang ci noi, tc gian, sui ca bot mep trc mat ta. V nh cach

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

87

Nam Cao ket thuc thien truyen bang cai vo ui ac y va li khen Tao Thao cua Hoang mot chi tiet that tai nang, lot ta cam xuc het mnh cua Hoang vi mot the gii xa cu trong sach, trong khi rat th vi cuoc i ke can. o la mot niem vui lac long nh th qua trai mua cua oi mat nhn i, nhn ngi lech ve mot pha. Tai nang cua Nam Cao chnh la s ket hp sau sac gia tnh t tng ay sc khai quat vi tnh hnh tng cc k sinh ong nay. Phan tch van s Hoang trong oi mat cua Nam Cao e lam sang to chu e tac pham. * Gi y Ta a tng tiep xuc vi nhng ien, nhng Ho, vi mot Ch Pheo, mot Lao Hac cua Nam Cao trong nhng sang tac trc cach mang! Ta a bat gap c o nhng ngi dan que lam lu ngheo nan, sm toi quan quat vi cay cay li cuoc, b bien chat bi xa hoi en toi xau xa. Ta a nhn thay va thong cam n au cung vi noi bi kch tinh than ang chat cha, xau xe tam hon cua nhng ngi tr thc ngheo trong xa hoi. Nhng con ngi ay dng nh a c tap hp lai e tr thanh mot he thong nhan vat trong truyen ngan cua Nam Cao! Sau cach mang mot thi gian, ta lai c tiep xuc vi nhng tac pham mi cua ong. Va, ta cht ng ngang va khong nen noi cai thu v trc mot hnh tng nhan vat mi cua Nam Cao! o la Hoang trong oi mat. ay, nhan vat trung gian c phan anh qua cau chuyen cung la mot trong nhng nhan vat nam trong he thong quen thuoc cua Nam Cao. Hoang c gii thieu vi chung ta cung di t cach la mot nha van, ngha la cung s dung ngoi but e lam mot cai nghe cao quy. Nhng co le khong hoan toan la mot nhan vat ien luon n au day dt trong Trang sang nhng ngay xa. ay Hoang hien len vi hnh anh cua mot nha van co t cach cua mot con buon gia ch en. Cung s dung ngoi but, nhng Hoang cha mot lan phai ban khoan day dt, phai t oi dien va suy ngam cung chnh ban than mnh ve thien chc cua mot nha van, cha mot lan nao Hoang dan vat n au vi nhng dong van chng viet de dai, cau tha va vo ngha l. Noi chung hn la cha bao gi Hoang t ngh ve trach nhiem xa hoi cua mnh oi vi nghe van. Trong Hoang, dng nh cai y ngh La nha van th trong suot cuoc i khong the cho ph ep mnh song th , ch k a cha tng ton tai, Hoang song gia cuoc i, cung tnh toan suy t, nhng o lai la nhng suy t lam sao e co the c an nhan hng thu. Hoang chap nhan va ca tung mot loi song ch k, ch biet lo va ngh en ban than mnh. Hoang san sang at li ch cua ca nhan len tren tat ca. Con ngi la tong hoa cac moi quan he xa hoi (Mac), mot cuoc song co y ngha phai la cuoc song co cho va co nhan. Anh phai song v anh va v ca moi ngi. Thc ra, neu suy xet cho en tan cung, th viec em lai hanh phuc cho ngi khac cung chnh la em hanh phuc cho chnh ban than mnh, va hn na, o co the c coi nh la mot nhiem vu can phai c lam moi ngi: Neu la con chim, chiec la Th con chim phai hot, chiec la phai xanh Le nao vay ma khong co tra Song la cho au phai nhan rieng mnh

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

88

Trong oi mat, thong qua nhan vat Hoang, Nam Cao a neu bat len mot van e co y ngha vnh cu. No day dt nhng ngi lam nghe thuat. Bat k mot nha van nao ma lai khong can en oi matva cai nhn ng an e kham pha va sang tao thc tai. Nhng, neu co mot oi mat nh Hoang th khong nen co va qua thc khong can phai co nhat la cho nhng ngi lam nghe thuat! Vi oi mat ay, Hoang dng nh a b mu trc thi ai. Nhng ngi khang chien tr thc nhap cuoc san sang chien trng i chang tiec i xanh, hay nh trong li mot bai hat oan ve quoc quan mot long ra i , nao co sa chi en ngay tr ve. Ra i ra i bao ton song nui, ra i ra i tha chet khong lui, nhng vi Hoang, th ngi nong dan, lc lng chu yeu cua khang chien ch la mot lu an on, lo mang, ch k tham lam, ban tien ca! Anh nhn ho vi oi mat thieu tnh thng, thieu tran trong. Nhng g ma anh noi vi ho khong phai la khong co c s, tuy nhien noi theo Nam Cao la ch nhn thay cai ngo ben ngoai ma khong thay cai nguyen c that ep e ben trong. Chnh v van gi oi mat ay e nhn, nen neu nhn cang nhieu, cang quan sat lam th ch cang them chua chat va chan nanma thoi. Hoang nhn cuoc khang chien mot cach bi quan, du co c mot chut than phuc ngi lanh tu. Nhng neu xet k th cai chut xu tin tng ay la xuat phat t cai nhn duy tam, do s sung bai ca nhan. Ch than phuc co ong cu nh a tng ac y vi Tao Thao. Hoang a thc s song xa ri quan chung, chnh v vay nen anh anh gia khong het nhng kha nang cua ho. oi vi o, mot con ngi song gan gui, hoa nhap vi sinh hoat va gan bo vi quan chung lao ong th lai b Hoang cho la lam mot anh tuyen truyen nhai nhep. o nhn ngi nong dan vi cai nhn ngi nong dan nc mnh van con co the lam cach mang ma lam cach mang th hang hai lam, va can am lam, anh nhn ho bang cai nhn ay nang niu va tru men khac han vi Hoang la khinh khi miet th ho, phan ong ho dot nat, nheo nhech, nhat s, chu nhuc mot cach ang thng. Hoang khong nh o co the cam thong trc nhng tat xau cua ngi nong dan, e hieu c ho va anh gia ung mc s ong gop cua ho vao khang chien. Song cuoc song trng gia sang giau nen Hoang khong the t bo no e hoa mnh vao bau khong kh chung cua dan toc. Anh ng ben le cuoc chien, nhn i bang oi mat thien can, than nhien vi tnh canh dau soi la bong, vo tnh vi cai van menh ang ngan can treo si toc cua at nc nhan dan. Trong canh tan c ma Hoang van thue c mot can nha khang trang vi cai san gach ang hoang, van nuoi cho Tay va man chan rac nc hoa sc nc va ca cai thu vui yen bnh em em nam oc truyen Tam Quoc. D nhien song giau sang, ung dung th thai nh the th khong co hai cho ai, va neu nhn k th o chnh la cach song cua nhng ngi co van hoa can ang c bieu dng va ca tung. Nhng ieu ang noi ay la tnh canh at nc ang can nhng ngi chien trng i chang tiec i xanh, bao ngi a va ang san sang giu ao ra i, san sang hi sinh va cong hien bao xng mau, bao nha van a t nguyen lot xac e en vi nhan dan vi dan toc, vi trach nhiem cong dan. Xuan Dieu, Nguyen Tuan a hi sinh cai s trng tnh yeu va s thch nham nhi chen tra trong sng sm e cho giot mc tham am cai sc am nong cua thi ai, th loi song cua Hoang qua thc la loi song cua mot con ngi vo trach nhiem, nhan tam en vo tnh ac oc. No bieu hien t chat cua mot con ngi ch k, song ch lo cho en li ch cua ban than mnh! Nam Cao a xay dng nen nhan vat Hoang bang mot nghe thuat vo cung oc ao. Hoang c Nam Cao mo xe ve cai xau ca nhan hnh lan nhan tnh. Ghet cay ghet ang

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

89

Hoang lan cai tuyp ngi nh Hoang trong xa hoi ng thi. Nam Cao a rat tham thuy khi at Hoang ben canh con cho cua anh ta. Con cho Hoang chet, chet khong phai v chu no khong tm noi moi ngay vai lang tht bo e no an, ma no chet co le v chen phai tht ngi n hay v ht phai mui xu kh. That oc ao lam sao khi Nam Cao cung e cho Hoang a mot lan cung nhan mui nh ngi mui xac thoi, con cho cua Hoang a chet v mui xu kh, th Hoang cung se chet, chet nh chnh con cho cua Hoang thoi! o la mot d bao ma cung chnh la ieu tat yeu se xay ra vi ban than nhan vat. Nh vay, t vo so nhng oi mat ch k, vo tam nh vay ngoai i, Nam Cao a he thong lai e a vao tap trung moi ban chat trong cung mot con ngi, chnh v vay nen nhan vat Hoang co gia tr ien hnh rat cao. Mot con ngi bc thong tha t t v ngi anh qua beo, va bc va bi bi hai canh tay khenh khenh ra hai ben, nhng khoi u hai ben nach kenh ra, tun mun v qua ngan, phai chang la bieu tng cua mot con ngi luon bi ngc dong thi ai, luon la mot vat can oi vi xa hoi ng thi? Xay d ng nhan vat bang nhng net ien hnh oc ao, bang nhng chi tiet ta thc e t o co the lot ta het nhng ban chat sau xa ben trong cua moi con ngi. o chnh la mot thanh cong kha xuat sac cua Nam Cao mot nha van ln cua van hoc Viet Nam. C. T LIEU (LI BNH): * Nam 1948, Nam Cao viet oi mat la rat co y thc. Luc nay, hau het cac nha van tien chien (trc thang 8 1945) a i theo khang chien. Nhng hien tng xa ri, t ra la cha quen hoa nhap vi quan chung (nhat la vi ngi dan que); hien tng nhan thc ve khang chien, ve nhan dan mot cach lech lac, thieu tin tng; hien tng i vi khang chien nhng van cha gan cam hng nghe thuat vi khang chien, vi nhan dan khong phai la khong con. Van e nhan ng, van e oi mat ang phai at ra vi ngi nghe s. ai hoi van hoa toan quoc nam 1948 a co gang xac nh nhng quan iem can thiet. oi mat cua Nam Cao la mot tac pham nghe thuat gop phan tch cc vao viec xac nh nhng quan iem can thiet o. Van e oi mat ma Nam Cao neu len trong tac pham, th ro rang la van e chang cua rieng thi bay gi ma la van e muon thu oi vi nha van. (Nguyen nh Chu) * Thi buoi nao cung vay, nhat la gia luc dan toc nhan dan ta ang gian kho, ang o mo hoi va mau vun ap cuoc song chung, th oi vi nhng con ngi va thoat thai t kiep no le oi kho, mu ch lam sao ta n long ng ngoai e xa xoi khinh b, de b u va che gieu ! Con noi rong ra mot cap o khac, tren phng dien lam ngi th mot ke ch biet mnh, ch v mnh, ch lay cai toi lam chuan mc e yeu ghet, khen che, chon la, tnh toan th co le muon i xa hoi nao, thi ai nao, cung phai che trach. (Theo Mai Ngoc) V CHONG A PHU TO HOAI TRUYEN TAY BAC A. CAU HOI: Cau 1: Trnh bay ngan gon hieu biet cua th sinh ve V chong A Phu (t luyen tap)

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

90

Cau 2: Trong truyen co ke, khi b bat vao nha thong l, M a nh t t bang la ngon, nhng roi lai t bo y nh v thng cha. Nhng en luc cha M chet i roi, M lai khong con y nh tm en cai chet na. V sao vay? Cau 3: Hay viet van tat ve dien bien tam l cua nhan vat M trong em ci troi cho A Phu trong V chong A Phu cua To Hoai. * Gi y Cau 2: Y muon an la ngon la mot phan ng trc mot cuoc song khong ra cuoc song. ieu o cho thay, phai tha thiet song lam th khi mat no, ngi ta mi muon chet ngay i. (Cho nen, ve sau nay, trong mot ngay tet ang nh cua i M, khi tnh xuan bat cht tr ve bng n trong long th M lai co ngay y ngh: Neu co nam la ngon trong tay luc nay, M se an cho chet ngay ch khong buon nh lai na). Con khi niem khao khat song, khao khat hanh phuc a bang gia lai th cung chang con g thuc ay ngi ta ngh ve cai chet. ay la l do cat ngha v sao khi ngi cha a mat roi, ma y ngh ve nam la ngon se khong tr lai vi M, chng nao co con la mot cai bong vat v troi theo guong cong viec va khong con nh en ca s xot thng mnh. Dien bien tam l cua nhan vat nay a c nha van phat hien va mieu ta nhieu goc o khac nhau theo mot s tien trien rat logic, chan that khong gian n, khong gng ep gia tao nh mot vai nhan vat trong mot so tac pham cung thi. Cau 3: Thc ra M a chng kien canh A Phu b troi t may em trc. Nhng M van than nhien thoi la h tay. Tham ch, neu A Phu la cai xac chet ng ay, cung the thoi. M khong biet g, tr ngon la. Co em A S cht ve, thay M ngoi ay, A S nga tay anh M nga xuong ca bep. Nhng em sau, M van ra si nh em trc. ieu o chng to tam hon cua M a b chai san, a tr thanh vo cam, M song vo y thc, song ma nh a chet. Nhng em nay, bong M nhn thay mot dong nc mat lap lanh bo xuong hai hom ma a nam en lai cua A Phu. M cht nh lai em nam trc A s troi M, M cung phai b troi ng the kia. Nh vay, dong nc mat cua A Phu a lam cho M co s t y thc Trong ngi lai ngam en ta, M xot thng cho chnh mnh. ieu nay chng to tam hon ngi phu n khon kho nay a hoi sinh. T thng mnh, M thng cho A Phu. M a tng chng kien ngay trc mot ngi an ba cung b troi en chet cai nha nay. M ngh ch em mai la A Phu chet. M thay viec anh ta phai chet la ieu vo l. Tuy vay, co van run s khi ngh en viec neu A Phu tron c, M se b cha con Pa Tra troi thay vao cho A Phu, v nghi co giai thoat cho anh ta. Nhng tnh thng ln dan, khong the ngoi nhn A Phu chet. Cuoi cung, M a ci troi cho A Phu va chay theo anh, v tnh the khien cho M khong the chon con ng nao khac. ay co s thuc bach cua tnh cam, cua quyet tam, nhng cung co s thuc bach hoan canh. M biet ay th chet mat. Muon song, M ch co con ng duy nhat la chay tron cung A Phu. Nh vay, long thng ngi giup M cu A Phu, long thng mnh giup co giai thoat c cho chnh ban than ma trc o, ieu nay co cha he ngh ti. Nh vay, viec M cu A Phu la t giac hay t phat? Thc ra co ca hai. ang lu y hn ca ay la hanh ong c coi la ket qua tat yeu mot sc song manh liet von tiem an trong nhan vat.

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

91

B. LAM VAN : Phan tch M (trong tam oan trch SGK V.12) e thay c To hoai a xay dng nhan vat theo qua trnh phat trien cach mang * Gi y 1/ Nhan vat M: a. Trc luc ve lam con dau gat n cho nha thong l Pa Tra - La co gai Meo tre, ep. - Khao khat song t do, khao khat tnh yeu va co c trai lang theo uoi. - Lao ong gioi. - La a con hieu thao. Tom lai: M co nhng pham chat rat ang ton trong va rat xng ang c hng hanh phuc. b.Lam con dau gat n cho nha thong l - V cha me khong tra noi n vay thong l lam am ci luc tre nen M phai lam dau tra n. - M thanh mot no le b oa ay, b hanh ha, b tc het moi quyen song nen khong con y thc, song nh cai xac khong hon (co ngoi ben tang a tr lanh, buong M gan tau nga, mat M luon cui xuong buon ri ri) - Co khong con y niem ve thi gian. The gii ma co nhan thc c qua cac o ca vuong bang ban tay m m trang trang khong biet la sng hay la nang. Y niem ve thi gian b tieu diet th y ngha cua cuoc song cung b thu tieu. c. Khat vong hanh phuc va s phu phang cua hoan canh - Cam nam la ngon nh quyen sinh v khong chu song tui nhuc. - V thng bo M quen trong cai kho an phan lam trau nga va luon b am anh bi than quyen: Ta ve trnh ma nha no roi ch biet i ngay ru xng ay. - Tieng sao va nhng em tnh mua xuan anh thc sc song tiem tang manh liet, cai giac mong la oi, mot thi M khao khat. Co nh qua kh, song trong qua kh, co quen i thc tai phu phang va con ngi t do, ham song ngay nao hanh ong e ap ng no. (M muon i chi, M cung sap i chi, M quan lai toc, M vi tay Cau van ranh re cac hanh ong gap gap nh long khat khao c tung canh bau tri t do). - Nhng A S (chong M) a lanh lung khong noi, no coi M nh mot con trau, con nga a t day buoc. No cung ranh re cac hanh ong e troi ng M vao cot t hai tay roi sau o la t bap chan tr len, ca mai toc cung c quan len cot. M b troi roi ma co van khong tin c o la s that. Cai long ham song b anh thc cua em xuan nay van con mot the nang e cho tieng sao a M i theo nhng cuoc chi e roi sau o chua chat hn nhan thay mnh khong bang con nga. - Neu khong co A Phu anh A S e ngi ta ci troi cho M i kiem la thuoc cho chong th co le M cung phai chu chet nh mot ngi an ba khac trong nha nay. ung la chung no that oc ac bat troi ngi ta en chet. 2/ Dien bien tam l nhan vat M trong em ci troi cho A Phu

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

92

- Nhng em khuya, M ra thoi la e si, M a thay A Phu b troi, M b A S anh v nga chan nga tay nhng co van c ra si. Neu A Phu la cai xac chet ng ay cung the thoi. M a song vo y thc, tam hon a vo cam, chai san. - em nay nhn thay nc mat A Phu, M nh lai em nam trc b A S troi, khi si day gai di bap chan va long ra, M nga guc xuong. em ay M a khoc, con bay gi ay M dng nh khong con biet khoc na. Chnh dong nc mat nhan tnh kho au a thanh dong nham thach nung chay tam hon a ong bang cu a M. Th ra oi mat trng trng, nhng cai am a va bao nhieu hanh ong phi nhan ma M phai chu a tr thanh cuoc i thng cua co. Cho nen dong nc mat chnh la s kien bat bnh thng gi khi co nh lai qua kh. Va thng mnh, va cam phan lu ngi tan ac va b am anh bi cai chet, am anh bi con ma nha thong l, va nh ti mot ngi an ba cung than cung phan nh mnh a chet trong qua kh va ngh ti so phan phai chet vo l cua A Phu Tam hon M noi song ban loan. Vay la dong nc mat cua A Phu a lam m nh ti nc mat cua mnh, M nh ti cai chet nhan tien cua A Phu. T so kiep A Phu, M lai ngh ti mnh a ve trnh ma nha no roi khong phng thoat khoi nhng A Phu khong l g phai chet - Nhng y ngh ay thc ra no thuc ay bat buoc phai co hanh ong ap ng. M ci troi cho A Phu va at mnh phai la chon con ng chay theo A Phu hay la c troi ng nh ngay nao cho en chet. Thi iem he trong nay con ma cung khong u sc gi chan M lai, M cu A Phu la t cu mnh ma co a khong biet. Chang ci xin, ho a tr thanh v chong t cai em ay y ngha ay, cai em v ngha trc luc v tnh. - ay la oan van ban le khep m hai cuoc i. ong lai mot kiep kho nhuc, no le e i vao mot cuoc i chong v chu ong xay dng cuoc song mi. To Hoai a lam cho mach truyen chuyen bien hp l, khien cho tac pham khong co nhng vet cat, va nhng cho ghep gia tao. Cung can lu y giong van oan nay rat a dang. Giong ke, giong ban trc tiep cua nhan vat cua va giong nhan vat,.. Nhng giong nay gop phan mo xe tam trang, M kha thanh cong, kha sinh ong va co sc thuyet phuc ngi oc kha cao. Phan tch gia tr nhan ao cua V chong A Phu (To Hoai) qua cuoc i cua M va A Phu * Gi y I. Van xuoi giai oan khang chien chong Phap (1945 1954) thc s la mot qua trnh th nghiem, kiem tm s phu hp gia nghe thuat va cuoc song. Thi gian ngan, so lng tac pham con lai c en hom nay khong nhieu, nhat la hai the loai tieu thuyet va truyen ngan. Chung ta ac biet tran trong nhng tac pham tinh tuy cua chang ng van hoc ac biet nay, trong o co truyen ngan xuat sac V chong A Phu cua To Hoai. V chong A Phu va la thanh tu tng oi hiem hoi cua van xuoi khang chien, va ghi dau s trng thanh cua ngoi but To Hoai trong s chiem lnh mang e tai mien nui, mot e tai ti nay van con nhieu mi la vi ban oc. Truyen c to chc chat che, dan dat rat dung d, t nhien, khong can chay theo nhng chi tiet li k rung rn ma van co sc hut manh me. Co c ieu o chnh la nh cai nhn hien thc sac ben va chu ngha nhan ao tch cc cua nha van. S the hien cuoc i hai nhan vat trung tam t bong toi au kho, o nhuc vn ra anh sang cua t do va nhan pham a chng minh rat ro ieu o. II. Co M xinh ep, cham lam nhng ngheo kho, co the noi Kho t trong trng. Bo me ngheo , ci nhau khong co tien phai vay n nha thong l. N cha tra het, ngi me

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

93

a qua i. Bo gia yeu qua, mon n truyen sang M, Thong l Pa Tra muon M lam con dau gat n. Ma quan tren a muon, ke di lam sao thoat c! Pa Tra xao quyet, li dung tuc le cua ngi Meo, cho cp M ve. The la khong co ci hoi, khong can tnh yeu ma van hoan toan hp le. Co ai dam ben vc M! Ngoi but hien thc tnh tao cua To Hoai a phanh tran ban chat boc lot giai cap an sau nhng phong tuc tap quan. Co M, tieng la con dau nhng thc s la mot no le, th no le ngi ta khong phai la mua ma lai c tha ho boc lot, hanh ha. M nha chong nh gia a nguc. Khong co tnh thng, khong s chia se v chong; ch co nhng ong chu oc ac, tho bao va nhng no le am tham, tam toi. Dan dan roi M cung quen luon mnh la con ngi na. Suot ngay M lam lui nh con rua nuoi trong xo ca, luc nao cung cui mat, the gii cua M thu hep trong mot cai o ca so m m trang trang, khong biet la sng hay la nang. Ket qua cua hoan canh song t hat chua xot: lau trong cai kho M quen roi, co nhan nhuc, cam chu en thanh te liet y thc: La con trau, con nga phai oi t cai tau nga nha nay sang tau nga nha khac, con nga ch biet viec an co, biet lam ma thoi. Ai co the ng co gai tre trung, yeu i ngay nao thoi sao hoi hop ch i ngi yeu, a tng hai la ngon nh an e khoi chu nhuc, gi ay lai chai l, u me en the. Qua that hoan canh quyet nh tnh cach. Nguyen tac bien chng cua chu ngha hien thc a c nha van tuan thu nghiem ngat. S yeu uoi cua ke no le, s vui dap tan bao cua bon boc lot tat se dan en canh ngo bi at ay. Noi kho nhuc cua co gai Meo nay that a co the so sanh vi noi nhuc cua Ch Pheo khi anh mat ca nhan tnh lan nhan hnh. (That ra, Ch Pheo con co luc nghenh ngang, con doa nat c ngi khac). Neu xem xet gia tr hien thc cua mot tac pham nh la s phan anh chan that cuoc song, th V chong A Phu qua la ban cao trang hung hon ve noi thong kho cua ngi phu n mien nui, va chu ganh nang cua che o phong kien, va b troi chat trong xieng xch cua than quyen. Tam ly nm np s Con ma nha Thong Ly a nhan mat mnh t buoi b bat veCung trnh ma la mot am anh ghe gm e nang suot cuoc i M (ngay ca en khi co a tron thoat khoi Hong Ngai). Xem the u thay bon thong tr cao tay en nhng nao trong nghe thuat ngu dan e de tr. Co the noi, nha van a khong ha tien cung cap cho ngi oc nhng chi tiet co gia tr boc tran ban chat xa hoi vo nhan ao, o than phan ngi dan ngheo mi mong manh bat on lam sao! Ta sng s trc canh co M lang le ngoi l lng trong nhng em ong buot gia, thang chong th i chi ve khuya nga tay anh M nga dui xuong at. Lai con co cai hnh anh nhc nhoi phu phang: ngi con gai b troi ng vao cot trong buong toi, b troi ch v muon i chi tet nh ban be. S bat lc cua M tran theo dong nc mat chua chat tren ma moi ma khong co cach g lau i c. Nhng chi tiet nh vay lam cho bc tranh hien thc ni rong them dung lng va linh ong them. S xuat hien cua nhan vat chnh A Phu tao them tnh huong e hoan chnh bc tranh o. Cuoc i no le cua A Phu that ra la s lap lai vi t nhieu bien thai chnh cuoc i M. Ly do ma Thong L Pa Tra buoc A Phu phai thanh ngi cong khong, khong phai v cuoc au a thng tnh cua am trai lang. Van e la cho phap luat trong tay ai? Khi ke phat n kien cung ong thi la ke ngoi ghe quan toa th con noi g ti cong ly na! Vay nen mi co canh x kien quai g nhat tren i ma chung ta c chng kien tai nha Thong L. Ket qua la ngi con trai khoe manh phong khoang v le cong bang ma phai em cuoc i mnh tra n nha quan.

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

94

Canh ngo cua hai nhan vat M va A Phu t nhieu gi en nhng Ch Pheo, ch Dau, nhng chu AQ va nhng thm Tng Lam o la nhng hnh tng nghe thuat c co uc t chnh cuoc i au kho trong xa hoi cu. Nhng neu noi gia tr hien thc cua tac pham V chong A Phu ma ch phan tch kha canh phi bay, to cao, phe phan thong qua nhng canh ngo bi tham cua ngi dan lao ong la con cha u. Nhieu tac pham hien thc phe phan xuat sac van c xem nh co han che trong tam nhn va bi the, gia tr hien thc se khong c toan ven. To Hoai trong khi ao sau vao hien thc a phat hien ra con ng tat yeu ma cac nhan vat cua ong i ti. S e nen qua nang ne, nhng au kho chong chat ma bon thong tr gay ra tat se don nhng ke khon cung ay ti s chong tra va neu gap c anh sang soi ng, ho se en c thang li (To Hoai co cai may man la viet V chong A Phu sau cach mang thang tam). Tat nhien nha van phai co con ng rieng cho s the hien chan that chan l n gian ay. Lay viec mieu ta tam l lam iem ta vng chac, To Hoai a tm ra c s phat trien logic cua tnh cach. ay mi that s la mot gia tr hien thc oc ao cua tac pham, va la cho co sc thuyet phuc manh me nhat. To Hoai a ch ra s h p l cua qua trnh tha hoa nhan cach cua co M thi k au. M lam viec nhieu qua, b ay oa kho ai qua , mai roi M phai quen, phai cam chu. Luc trc M khong c quyen t t v s lien lu vi bo; gi bo chet, nhng M khong con muon t t na. M nh mot cai may, khong co y thc, khong cam xuc c ao. Lieu co ta co the thc tnh c na khong? Nha van tra li: co. Neu a co mot hoan canh lam te liet tam hon con ngi th cung se co mot hoan canh anh thc c no. Hoan canh nao ay? Phep mau nao ay? Ky dieu thay va cung n gian thay. La tieng sao M tnh c nghe c gia mot ngay mua xuan ay hng sac. Tat ca cht song day, M thay long thiet tha boi hoiva lap tc nh lai ca quang i thieu nien ti ep. Co g la au nh? Thanh nien Meo ai cha yeu tieng sao, ma M lai la co gai thoi sao gioi. Hn na, tieng sao ang chap chn kia lai nhac en tnh yeu, goi ban yeu no thc day trong sau tham trong long co khat vong tnh yeu thng va hanh phuc. Nh vay tieng sao lai ong chnh cai sc manh ben vng, bat diet nhat cua tuoi tre, M nh lai ranh ro mnh van con tre lam, rang bao nhieu ngi co chong van i chi xuan . Va ben tai M c lng l. Tieng sao s bng tnh t sau xa trong tam hon ay bieu hien ben ngoai bang hanh ong mi nhn rat la: M len lay hu ru c uong ng c tng bat. Roi say, M lm mat ngoi ay. Co ngon la nao ang can phai khi len hay can phai dap tat i bang hi men vay? Ch biet rang co gai a quyet thay vay ao i chi, ieu ma bao nam roi co khong nh en. Co the coi ay la mot bc ot bien tam l nhng la ket qua hp l toan bo qua trnh tac ong qua lai gia hoan canh vi tnh cach nhan vat. S vt rao cua M tuy b an ap ngay (A S a tat en, troi ng co vao cot); nhng y thc ve quyen song, khat vong ve hanh phuc a tr lai. M lai biet khoc, lai muon t t. Va nhng giot nc mat trong cai ngay tan nhan nay se lu gi trong long M nh mot vet bong rat e en khi bat gap nhng dong nc mat chay lap lanh tren go ma hoc hac cua A Phu, no a bien thanh s ong cam sau sac gia nhng ngi cung kho. Toan bo y thc phan khang cua M hien hnh qua mot cau hoi sang ro: ngi kia viec g phai chet? M quyet nh trong khoanh khac: cat day troi giai thoat cho A Phu. Va tat nhien, M cung bo tron, t giai thoat chnh mnh. Hai ke tron chay chu n nhau, cam thong nhau, da vao nhau e tao lap hanh phuc. The nhng cai on Tay lu lu xuat hien va lai co cha con Thong L Pa Tra ve trong on, th ho that s b don en chan tng. Trc mat ho, ch con

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

95

s la chon cuoi cung: tr lai kiep no le hay chong ke thu. Chac chan ho tha chet con hn lai song nh cu. Nhng muon chong ke thu, ho trong cay vao ai? Cach mang a en vi ho ung giay phut ay. M va A Phu i theo cach mang, se thuy chung vi cach mang nh mot le tat yeu! Bang s am hieu cuoc song va kha nang phan tch nhng van e sac ben, nhat la bang ngoi but mieu ta tam l tinh te, To Hoai a tai hien chan that va sinh ong cuoc hanh trnh t au kho, toi tam ra pha anh sang cach mang cua nhng ngi dan lao ong vi che o cu. Tac pham em lai cho ban oc nhan thc ung an ve con ng cach mang dan toc dan chu nc ta. Ngoai ra gia tr hien thc cua truyen con c gia tang bang mau sac a phng rat am net vi canh sac, phong tuc, sinh hoat cua ngi Meo, bang ban sac tam hon oc ao cua cac nhan vat. Cung mot so phan, mot canh ngo, nhng dien bien tam l cua M rat khac A Phu. A Phu manh me, boc trc, dt khoat. M dng nh chnh chan hn nhng lai yeu uoi hn. Bat c tac pham van hoc nao cung cha ng thai o cua nha van oi vi cuoc song, trc het la vi con ngi. Ngay gia tr hien thc cua V chong A Phu a e lo cai nhn nhan ao, u ai cua To Hoai. Khi co uc noi cung khon vao hai than phan no le vi y thc lam mot ban cao trang ve xa hoi cu, To Hoai a gi len trong chung ta s cam phan, s au xot, s cam thong khi mieu ta buoi le an the gia A Chau va A Phu nh la cuoc nhan duyen gia quan chung va cach mang, ong em lai niem tin ve mot tng lai sang sua cho nhng ngi b ap bc. That ra cung kho tach bach au la gia tr hien thc, au la gia tr nhan ao mot tac pham nh V chong A Phu. Hien thc va nhan ao nhieu khi hoa tron vi nhau. Khong the khong noi en tnh chan that, chnh xac, logic nhng oan mo ta tam l, nhng ro rang phai biet thong cam, biet tran trong nang niu con ngi lam, mi co the xet oan tam hon ngi ta tinh te nh vay. That kho quen hnh anh co M lan tm ve quy lay trc mat bo ma khoc nc n. a con cha kp noi g ngi cha a biet: May ve quy lay tao e may chet ay a? Khong c au con i. M nem nam la ngon xuong at, quay tr lai chon a nguc tran gian. Phai, co gai ay von co mot nhan cach ang trong. Co tha chet e khoi song kho nhuc, nhng lai phai chap nhan song kho nhuc hn bat hieu vi cha. Chnh M, khi con tre a biet xin bo:con nay a ln roi con se thay bo lam nng tra n. Bo ng ban con cho nha giau. o la con ngi biet yeu quy t do, biet khang nh quyen song. Ngay ca luc b hoan canh vui dap en me mu, trong tro tan cua long co van am om than hong cua niem ham song, khao khat thng yeu. Neu nha van ch tuan theo mot th hien thc khach quan, lanh lung th lam sao ong co the on i va nam bat tai tnh giay phut son g lai bat ng va manh liet en the cua co gai. Khong trc sau ong van tin rang hoan canh dau co khac nghet en may, cung khong the tieu diet hoan toan nhan tnh. M a song lai bang tuoi tre, bang noi day dt ve than phan cua mnh. Chnh cai khat vong song manh liet khong the chet c M, lam cho M ong cam vi canh ngo cua A Phu va i en quyet nh giai thoat cho A Phu, giup M t giai thoat khoi cai chon a nguc e lam lai cuoc i, e song nh mot con ngi. III. To Hoai a tran trong tng bc trng thanh cua M va A Phu. Cai nhn cua ong ve hai nhan vat nay la mot cai nhn nhan ao tch cc. Ong cam thong noi au cua M va A Phu, mat khac ong tran trong y thc nhan pham, khat vong giai phong va tin kha

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

96

nang t lam chu trc cuoc i cua hai con ngi au kho nay. Phai chang, chnh cai nhn o a tao nen gia tr cua tac pham. C. LUYEN TAP e A: Phan tch dien bien tam trang M trong em xuan nghe tieng sao. e B: Phan tch dien bien tam trang M khi quyet nh cat t day troi cu A Phu. e C: Phan tch A Phu e qua o thay c tam long nhan ao cua To Hoai. D. LI BNH VA T LIEU * V chong A Phu nha van a co s dung cong va thanh cong trong mieu ta, trong dng canh. Noi cach khac, ong a dng len cho ban oc thay c dien bien tam l cung i song noi tam cua nhan vat qua hang loat chi tiet ben ngoai nh mot dang ngoi, mot cach an mac, mot vai cau hoi, mot cai nhn, mot bc i en mot tang a hay mot o ca so khi mieu ta nh the, do a c nhap vao vi so phan cua nhan vat, thuoc c hoan canh song ay bien ong va oi thay cua nhan vat, nha van a nh ra c mot cach t nhien mot mach li ke chuyen va phu hp vi tam ly rieng cua ho, va mang s gay gon cua ngon ng van xuoi hien ai. V chong A Phu la truyen ngan hay viet ve mot s oi i k dieu. Nh nhieu truyen ngan co chung t tng chu e nay. V chong A Phu cung co cau truc chia oi rat ro: 1/ Nhng ngay Hong Ngai: M va A Phu la ngi ngi xinh ti, khoe manh, gioi giang ma phai song kiep no le, trau nga khon kho e che. 2/ Nhng ngay Phieng Sa: M va A Phu la ngi song t do va a biet bao ve lay t do ay. Tuy nhien cai nhn hay cua truyen nay la cho: Ch trong chng 400 ch, ma nha van a dng lai c mot chang then chot cua toan bo s chuyen hoa ay, khien cho ban oc dau kho tnh cung phai nhan rang: Viec M va A Phu t em en no le ra vung anh sang t do la hoan toan hp l, hp le t nhien Nh vay la chnh long thng ngi va thng than a chien thang noi s hai, a quyet nh hanh ong t giai thoat. (Nguyen Quoc Luan) * Li van viet Truyen Tay Bac: Nam 1952, toi theo bo oi chu lc, tien quan vao mien Tay, tham d chien dch giai phong Tay Bac Ca i ket qua ln nhat va trc mat cua chuyen i tam thang ay la at nc va con ngi mien Tay a e thng e nh cho toi nhieu, khong the bao gi quen. Y bao quat trong khi toi viet Truyen Tay Bac la : Nong dan cac dan toc Tay Bac bao nam gian kho chong e quoc va bon chua at. Cuoc au tranh giai cap, rieng Tay Bac, mang mot sac thai ac biet. Nhn lt qua, ni the lc phong kien con ng keo lui at nc lai hang tram nam trc, chung ta de tng nhng canh nhng ngi ay c muon thu lang le. Khong, ni rng nui m mang ay, cac dan toc a khong lang le chu ng. Ho a thc tnh. Can bo cua ang ti au th cac dan toc ng len ti ay, trc nhat la nhng ngi tre tuoi. Ho that ep va yeu i. Mot van e khac, o la nhng y th trong van xuoi. moi nhan vat va trum len tat ca mien Tay, toi a a vao mot khong kh vi vi, lam cho at nc va con ngi bay bong hn len. (To Hoai)

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

V NHAT KIM LAN Kiep ngi cm vai cm ri Biet au neo at phng tri ma i?!...

97

A. CAU HOI Cau 1: Neu ngan gon hoan canh ra i cua tac pham V nhat. V sao co the noi rang V nhat a c xay dng tren c s cua mot tnh huong la? * Gi y ay la mot tnh huong la. La v mot ngi nh Trang ma cung lay c v: ngheo (lay v phai co tien cheo ci) ngu c, xau trai La v qua de dang ung la nhatc ve. La nen mi au khong ai tin. Ca xom ngu c eu ngac nhien, coi nh mot ieu vo ly. Ba cu T la me Trang cung khong tin Ngay en ban than Trang cung kh ong tin(nhn th ngoi ngay gia nha, en bay gi han van con ng ng, nh khong phai the. Ra han a co v roi ay ?) B. LAM VAN e 1: Phan tch gia tr nhan ao sau sac trong V nhat cua Kim Lan. * Gi y 1/ Nha van Kim Lan (sinh nam 1920), ten khai sinh la Nguyen Van Tai, ngi lang Phu Lu, xa Tan Hong, huyen Tien Sn, tnh Bac Ninh. Kim Lan viet khong nhieu, nhng c coi la thuoc hang nhng cay but truyen ngan tai nang cua van hoc Viet Nam hien ai. Ong rat sanh ve canh que, ngi que va the gii cua hng ong gio noi nay cong vi mot tam long thiet tha hiem co a tao nen nhng trang viet sau sac, cam ong nhat cua ong. Con ngi co mot i van hoa kha dai ay (tren nam mi nam) khong hieu k tnh the nao mi trnh lang ven ven co hai tap truyen ngan: Nen v nen chong (1955) va Con cho xau x (1962). Nhng nghe thuat khong quen o em so lng. Ch mot truyen nh V nhat (rut t tap Con cho xau x) von c coi la truyen ngan xuat sac nhat cua Kim Lan cung co the la niem m c cua nhieu ngi cam but. Thien truyen co mot qua trnh sang tac kha dai. No von c rut ra t tieu thuyet Xom ngu c (cuon tieu thuyet viet dang d thi k trc Cach mang). Hoa bnh lap lai, do n at hang cua bao Van nghe, Kim Lan mi viet lai. Rieng ieu o thoi a thay V nhat mang dau an cua ca mot qua trnh nghien ngam lau dai ve noi dung va chiem nghiem k lng ve nghe thuat. 2/ Trong truyen ngan V nhat, Kim lan muon boc lo mot quan iem nhan ao sau sac cua mnh. Ay la khi nha van phat hien ra ve ep k dieu cua ngi lao ong trong s tung oi quay quat, trong bat k hoan canh khon kho nao, con ngi van vt len cai chet, hng ve cuoc song gia nh, van yeu thng nhau va hi vong vao ngay mai. Khong phai ngau nhien. V nhat trc het la thien truyen ve cai oi. Ch may ch Cai oi a tran en u gi len hoai niem ki nh hoang cho ngi x Viet ve mot hiem hoa ln cua dan toc a quet i xap x gan mot phan mi dan so tren at nc nay. ung nh ch ngha Kim Lan, hiem hoa ay tran en, tc la manh nh thac d. Cach ta cua nha van cang gay mot am anh the lng qua hai loai hnh anh: con ngi nam oi va khong gian nam oi. Ong ac ta chan dung ngi nam oi khuon mat hoc hac u toi, nhng ang s nhat la co ti hai lan ong so sanh ngi v i ma: Nhng gia nh t nhng vung Nam nh, Thai Bnh, oi chieu lu lt bong be, dat du nhau len xanh xam nh

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

98

nhng bong ma, va bong nhng ngi oi dat d i lai lang le nh nhng bong ma. Kieu so sanh ay the hien mot cam quan ac biet cua Kim Lan ve cai thi ghe rn: o la cai thi ma ranh gii gia ngi va ma, cai song va cai chet ch mong manh nh si toc, coi am nhoa vao coi dng, tran gian map me mieng vc cua am phu. Trong khong gian cua the gii ngon ngang ngi song ke chet ay, cai tieng qua gao len tng hoi the thiet cung vi mui gay cua xac ngi cang to am cam giac tang toc the lng. Qua la cai oi a lo het sc manh huy diet cuoc song ti mc khung khiep. Trong mot boi canh nh the Kim Lan at vao o mot moi tnh that la tao bao. Chao oi, toan nhng chuyen ci ra nc mat: bon bat banh uc ngay oi ma lam nen mot moi tnh, noi cam ngay oi u lam co tan hon Ngoi but khac kho cua Kim Lan khong ne tranh ma san uoi hien thc en ay, tao cho thien truyen mot cai phong ac biet, nhau nat, am am, tam toi va phai noi la co phan nghie t nga. Nhng quan tam chnh cua nha van khong phai la dng len mot ban cao trang trong V nhat , ma don ve pha khac, quan trong hn. T trong bong toi cua hoan canh Kim Lan muon toa sang mot chat th ac biet cua hon ngi. Mang toi cua bc tranh hien thc buon au la mot phep on bay cho mang sang cua tnh ngi toa ra anh hao quang ac biet cua mot chu ngha nhan van tha thiet, cam ong. Trong van chng ngi ta thng nhan manh ch tam hn ch tai. Song neu cai tai khong at en mot mc nao o th cai tam kia lam sao boc lo ra c. V nhat cung the: tam long thiet tha cua Kim Lan s d lay ong ngi oc trc het la nh tai dng truyen va sau o la tai dan truyen. Tai dng truyen ay la tai tao nen mot tnh huong oc ao. Ngay cai nhan e V nhat a bao cha mot tnh huong nh the. Trong mot bai tra li phong van, Kim Lan hao hng giai thch:nhat tc la nhat nhanh, nhat vu v. Trong canh oi nam 1945, ngi dan lao ong dng nh kho ai thoat khoi cai chet. Bong toi cua no phu xuong xom lang. Trong hoan canh ay, gia tr mot con ngi that vo cung re rung, ng i ta co the co v theo, ch nh co may bat banh uc ngoai ch ung la nhat c v nh toi noi trong truyen. Nh vay th cai thieng lieng (v) a tr thanh re rung (nhat). Nhng tnh huong truyen con co mot mach khac: chu the cua cai hanh ong nhat kia la Trang, mot ga trai ngheo, xau x, dan ngu c, ang thi oi khat ma ot nhien lay c v, tham ch c v theo th qua la ieu la. La ti mc no tao nen hang loat nhng kinh ngac cho hang xom, ba cu T me Trang va chnh ban than Trang na: en bay gi han van con ng ng nh khong phai the. Ra han a co v roi ay ?. Tnh huong tren gi ra mot trang thai tinh te cua long ngi: trang thai chong chenh kho noi cai g cung chap chn, nh co, nh khong. ay la niem vui hay buon? Nu ci hay nc mat?... Cai the ac biet cua tam trang nay a khien ngoi but truyen ngan cua Kim Lan mang dang dap cua th ca. Dng truyen hay cha u. Tai dng truyen giong nh tai cua anh cham ngoi phao. Co la tot, cham ung ngoi nhng day phao co nhieu qua iec th van c xt nh thng. Cho nen tai dng truyen, phai gan vi tai dan truyen na mi tao s sau sac, hap dan. Tai dan truyen cua Kim Lan the hien qua loi s dung ngon ng nong dan ac biet thanh cong, qua li van ap sat vao tan cai loi cua i thc khien moi cau ch nh c bng ra t chnh cai chat lieu ngon ngon cua cuoc song. Song quan trong nhat van la but phap hien thc tam l. Phai noi, tnh huong truyen tren kia that ac a cho Kim Lan trong viec khi ra mach chay

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

99

tam l cc k tinh te moi nhan vat. Rat ang chu y la hai trng hp: ba cu T va Trang. ay la hai kieu phan ng tam l trc mot tnh the nh nhau, song khong ai giong ai. Anh cu Trang cuc mch, khu kh, co ai ng lai la mot chang trai thc s hanh phuc. Nhng hanh phuc ln qua, ot ngot qua, khien Trang rat oi ng ngang. Cn say hanh phuc thang hoa trong tam linh, khien Trang mat trong lng, l lng trong coi ao, coi m. Ngoi but thc cua Kim Lan tng tnh the, bay gi ngoi but tr tnh cua ong cung sao ma say the. Noi ung hn, nha van phai ng gia cai say / tnh ay mi cam thu ti tan ay cuoc i, mi tao ra c nhng ang than but nh van Kim Lan trong V nhat. Roi cai ng ngang trc hanh phuc kia cung nhanh chong ay thanh niem vui hu hnh cu the. o la niem vui ve hanh phuc gia nh mot niem vui gian d nhng ln lao khong g sanh noi. Chang the ma mot ngi noi tieng nh Secnsepxki tng m c: Toi san sang anh oi ca s nghiep neu biet rang trong mot can phong nho am ap nao o, co mot ngi an ba ang ngong i toi ve ba an toi. Chang thanh nien ngheo kho cua Ki m Lan a thc s at c mot niem vui nh the: Bong nhien han thay han thng yeu gan bo vi cai nha cua han la lung. Han a co mot gia nh. Han se cung v sinh con e cai ay. Cai nha nh cai to am che ma che nang. Mot nguon vui sng, phan chan ot ngot tran ngap trong long. Mot niem vui that cam ong, lan lon ca hien thc lan giac m. ieu nay th anh Trang cua Kim Lan may man hn Ch Pheo cua Nam Cao: hanh phuc a nam go n trong tay Trang.Con Th N mi chap chi tam tay Ch Pheo th a b cai xa hoi en toi cp mat. Co mot chi tiet rat ac cua Kim Lan: Han xam xam chay ra gia san, han cung muon lam mot viec g e d phan tu sa la i can nha. So vi cai dang ngat ngng m au tac pham, hanh ong xam xam nay cua Trang la mot ot bien quan trong, mot bc ngoat oi thay ca so phan lan tnh cach cua Trang: t kho au sang hanh phuc, t chan i sang yeu i, t ngay dai sang y thc. Chang the ma Kim Lan a thay u ieu kien at vao dong suy ngh cua Trang mot y thc bon phan sau sac: Bay gi han mi thay han nen ngi, han thay han co bon phan lo la ng cho v con sau nay. Trang that s phuc sinh tam hon o la gia tr ln lao cua hanh phuc. Bnh luan truyen V nhat, khong hieu sao co mot cau rat quan trong cua Kim Lan ma nhieu ngi hay bo qua. o la cau ket truyen Trong oc Trang van thay am ngi oi va la c o bay phap phi. Mot cau ket nh the, cha ng bao sc nang ve nghe thuat va noi dung cho thien truyen. Hnh anh la c o sao vang la tn hieu that mi me ve mot s oi thay xa hoi rat ln lao, co y ngha quyet nh vi s oi thay cua moi so phan con ngi. ay la ieu ma cac tac pham van hoc hien thc giai oan 1930 1945 khong nhn thay c. So phan con ngi trong van hoc hien thc ong ngha vi be tac. Nen van hoc mi sau Cach mang thang tam a at van e va giai quyet van e so phan con ngi theo mot cach khac, lac quan hn, nhieu hi vong hn. Qua trnh tam l cu T co phan phc tap hn nhan vat Trang. Neu a con trai, niem vui lam chu, tam l phat trien theo chieu thang ng phu hp vi mot chang re tre tuoi ang tran tre hanh phuc th ba me, tam l van ong theo kieu gap khuc hp vi nhng noi niem trac an trong chieu sau rieng cua ngi gia tng trai va nhan hau. Cung nh con trai, khi au tam l ba cu T la ng ngang. Anh con trai ng ngang trc mot cai a biet, con ba me ng ngang trc mot cai dng nh khong hieu c. Co gai xuat hien trong nha ba phut au la mot hien tng la. Trang tha i ng ngang cua ba cu T c khi sau bi hang loat nhng cau hoi nghi van: Quai sao lai co ngi

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

100

an ba nao trong nha ay nh ? Ngi an ba nao lai ng ngay au ging thang con mnh the kia? Sao lai chao mnh bang u? Khong phai con cai uc ma. Ai the nh? Roi lai:O hay, the la the nao nh?. Trai tim ngi me co con trai von rat nhay cam ve ieu nay, vay tai sao Kim Lan lai e cho nhan vat ngi me ng ngac lau en the? Mot chut qua a, mot chut kch trong ngoi but Kim Lan chang? Khong, nha van cua ong noi von khong quen tao dang. ay la noi au cua ngi viet: chnh la s cung quan cua hoan canh anh mat ngi me s nhay cam o. Neu Trang, s ng ngang i thang ti niem vui th ba cu T, s van ong tam ly phc tap hn. Sau khi hieu ra moi chuyen, ba laocui au nn lang. S nn lang ay noi tam. o la noi niem xot xa, lo, thng lan lon. Tnh thng cua ba me nhan hau mi bao dung lam sao: chung no co nuoi noi nhau song qua c cn oi khat nay khong?. Trong ch chung no ngi me a i t long thng con trai sang con dau. Trong ch cui au, ba me tiep nhan hanh phuc cua con bang kinh nghiem song, bang s tra gia cua mot chuoi i nang nhoc, bang y thc sau sac trc hoan canh, khac han con trai tiep nhan hanh phuc bang mot nhu cau, bang mot c m tinh than phi phi. Roi tnh thng lai chm vao noi lo, tao thanh mot trang thai tam l trien mien day dt. Tac gia xoay vao dong y ngh cua ba me: ngh en bon phan lam me cha tron, ngh en ong lao, en con gai ut, ngh en noi kho i cua mnh, ngh en tng lai cua con, e cuoi cung don tu bao lo lang, yeu thng trong mot cau noi gian d:chung may lay nhau luc nay, u thng qua Tren ngon ngang nhng noi buon lo, niem vui cua me van co an h len. Cam ong thay, Kim Lan lai e cai anh sang ky dieu o toa ra t noi chao cam. Hay nghe ngi me noi: che ay Ba lao muc ra mot bat che khoan ay, ngon ao e c. Ch ngonnay can phai cam thu mot cach ac biet. o khong phai la xuc cam ve vat chat, (xuc cam ve chao cam) ma la xuc cam ve tinh than: ngi me, niem tin ve hanh phuc cua con bien ang chat thanh ngot ngao. Chon hnh anh noi chao cam, Kim Lan muon chnh mnh cho cai chat ngi: trong bat ky hoan canh nao, tnh ngha va hi vong khong the b tieu diet, con ngi muon song cho ra song, va cai chat ngi the hien cach song tnh ngha va hi vong. Nhng Kim Lan khong phai la nha van lang man. Niem vui cua cu T van c la niem vui toi nghiep, bi thc tai van nghiet nga vi mieng chao cam ang chat va nghen b. Thanh cong cua nha van la thau hieu va phan tch c nhng trang thai tam l kha tinh te cua con ngi trong mot hoan canh ac biet. Biet vt len hoan canh van la mot ve ep tinh than cua nhng ngi ngheo kho. Cai the vt hoan canh ay tao nen noi dung nhan ao oc ao va cam ong cua tac pham. 3/ Thong iep cua Kim Lan la mot thong iep mang y ngha nhan van. Trong tieu thuyet noi tieng Thep a toi the ay, nha van Nga Nhicolai Oxtropxki a e cho nhan vat Paven Coocsaghin ngam ngh: Hay biet song ca nhng khi cuoc i tr nen khong the chu c na. V nhat la bai ca ve tnh ngi nhng ngi ngheo kho a biet song nh con ngi ngay gia thi tung oi quay quat. Thong iep nay a c Kim Lan chuyen hoa thanh mot thien truyen ngan xuat sac vi cach dng tnh huong truyen va dan truyen oc ao, nhat la ngoi but mieu ta tam l tinh te, khien tac pham mang chat th cam ong va hap dan. e 2: Phan tch tam trang cua ba cu T trong V nhat cua Kim Lan. * Gi y

van xuoi khang Phap TTLT Vnh Vien

101

Ba cu T von la mot nong dan tng trai, trung hau. Cu hieu ro hoan canh cua gia nh mnh; Con trai mnh trong nhng ngay thang b cai oi hanh ha ghe ghm. Khi trong thay ngi an ba trong nha vi con mnh, ba cu T vo cung ngac nhien Quai, sao lai co ngi an ba nao trong nha nh? () Sao lai chao mnh bang u () Ai the nh? () O hay, the la the nao nh?. en luc biet c ngi an ba kia chnh la v cua con trai mnh, tam trang cua ba cu dien bien kha phc tap, phong phu. Trc het, ngh en canh tung thieu, oi khat cua gia nh mnh cu T thay tui than, tui phan. Cu y thc rat ro lay v cho con trai le ra phai the nay, the no; nhng cai kho bo cai khon nen ch con cach ngh ngi tui than, tui phan. Roi cu thng con e, thng en ca con dau. Cu biet duyen c v au ngi ta phai theo con mnh ( Ba lao nhn ngi an ba long ay thng xot, va cu noi vi v chong Trang Chung may lay nhau luc nay, u thng qua. Viec Trang nhat c v va la noi buon rau lo lang, va la niem vui mng cua ba lao toi nghiep nay. Mng v ngi con tho lau, que kech a co v. Lo v ung luc oi khat, chet choc nay, lieu lay g ma nuoi nhau. Tuy vay, dau sao niem vui van nhieu hn. Ba lao ti tnh khac han ngay thng, cai mat bung beo u am cua ba rang r han len. Ba lao xan xan thu don quet tc nha ca. en ba an, ba cu T noi toan chuyen vui, chuyen sung sng ve sau nay. Cu co giau cai lo, ong vien cac con nha ta th con ngheo con a. V chong chung may lieu ma bao nhau lam an. Roi ra may ma ong tri cho kha Biet the nao h con, ai giau ba ho, ai kho ba i? Co ra th con cai chung may ve sau. Nhng ngh ngi mai, ba cu nghen li khong noi c na, nc mat chay xuong rong rong. Bi ba cu ngh en ong lao, ngh en a con gai ut, ngh en cuoc i kho cc cua mnh, ngh en tng lai cua con trai va con dau va chang the thoat ra khoi khong kh chet choc ang bua vay xung quanh. Qua dien bien tam trang cua ba cu T. Chung ta co the nhan thay biet tai phat hien va mieu ta tam l mot cach chan that va sac sao cua Kim Lan. ieu nay co tac dung to ln, khac hoa ro net chu e cua tac pham: cho du phai song trong mot tnh the het sc bi at, ba cu T noi rieng va nhng ngi lao ong noi chung van hng ti tng lai, van khao khat mot mai am gia nh. C. LUYEN TAP e 1: Phan tch hnh anh Trang va Th v Trang e qua o thay c gia tr nhan ao cua tac pham V nhat cua Kim Lan. e 2: Bnh giang y ngha hnh tng ngon en em tan hon cua v chong Trang (V nhat Kim Lan). * * *