Professional Documents
Culture Documents
com
Mc lc
Mc lc
12
19
4 Khai thc tnh cht n nh, ton nh, song nh, chn l ca hm s
24
34
40
44
46
53
10 Bt ng thc hm
60
11 Hm tun hon
65
68
www.VNMATH.com
Phng php th bin c l l phng php c s dng nhiu nht khi gii phng trnh hm. Ta
c th:
Hoc cho cc bin x, y, . . . nhn cc gi tr bng s. Thng cc gi tr c bit l 0, 1, 2, . . .
Hoc th cc bin bng cc biu thc lm xut hin cc hng s hoc cc biu thc cn thit.
Chng hn, nu trong phng trnh hm c mt f (x + y) m mun c f (0) th ta th y bi x,
mun c f (x) th cho y = 0, mun c f (nx) th th y bi (n 1)x.
V d 1.1. (o 199?) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
x2 f (x) + f (1 x) = 2x x4 , x R.
Gii
Thay x bi 1 x ta c
(1 x)2 f (1 x) + f (x) = 2(1 x) (1 x)4 , x R.
Nhu vy ta c h
8
<
x2 f (x) + f (1 x) = 2x x4
:f (x) + (1 x)2 f (1 x) = 2(1 x) (1 x)4
1 x2
: x 6= a, x 6= b,
(c l hng s ty ),
f (x) = >c R
: x = a,
>
:
2a a4 a2 c : x = b,
vi a, b l nghim ca phng trnh x2 x 1 = 0.
Nhn xt: Bi ton trn c dng mt ln na trong k thi VMO 2000, bng B.
V d 1.2. Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f (x + y) + f (x y) = 2f (x) cos y, x, y R
Hint: 1. Th y 2
2. Th y y + 2 hoc th x = 2
3. Th x 0
p s: f (x) = a cos x + b sin x(a, b R)
V d 1.3. f : R R tha mn iu kin f (xy + x + y) = f (xy) + f (x) + f (y), x, y R. Chng minh
rng:
f (x + y) = f (x) + f (y), x, y R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
1.
2.
3.
4.
5.
Hint:
Tnh f (0)
Th y = 1, chng minh f l hm l
Th y = 1 f (2x + 1) = 2f (x) + 1
Tnh f (2(u + v + uv) + 1) theo (3) v theo gi thit suy ra f (2uv + u) = 2f (uv) + f (u)
Cho v = 21 , u2 x v u y, 2uv x suy ra iu phi chng minh
1
, x 6= 0
x
f (x) + f (y) = 1 + f (x + y), x, y R, (x, y) 6= (0, 0); x + y 6= 0
f (x) = xf
Hint:
1. Tnh f (0), f (1)
1
2. Tnh a + 1 vi a = f (1) = f x+1
= f x + 1 x+1
theo c hai iu kin.
x+1
p s: f (x) = x + 1
Nhn xt: Th thut ny p dng cho mt lp cc bi ton gn tuyn tnh
V d 1.5. Tm tt c cc hm s f : R+ R tha f (1) =
f (xy) = f (x)f
Hint:
1. Tnh f (3)
2. Th y x3
p s: f (x) =
3
y
1
2
3
+ f (y)f
, x, y R+
x
1
2
1
= 3x, x R
f (x) + 2f
x
Hint: Th x x1
p s: f (x) = x2 x
V d 1.7. Tm tt c cc hm s f : R\{0, 1} R tha mn iu kin:
f (x) + f
Hint:
1
Th x x1
, x x1
x
1
p s: f (x) = x + 1x
Luyn tp:
x1
= 2x, x, R\{0, 1}
x
x1
x
2. Tm tt c cc hm s f : Q+ Q+ tha mn iu kin:
f (x + 1) = f (x) + 1, x Q+ v f (x3 ) = f 3 (x), x Q+
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Hint:
1. Quy np f (x + n) = f (x) + n,x Q+ , n N
2. Vi
p
q
Q+ , tnh f
p
q
+ q2
3
p s: f (x) = x, x Q+
V d 1.8. (VMO 2002). Hy tm tt c cc hm s f (x) xc nh trn tp s thc R v tha mn
h thc
(2)
(3)
f (b) = f a2002 + b .
Vy ta nhn c dy quan h sau
0 6= b2002
= f (b)
= f (b)
= f a2002 + b
"
0(mu thun v 0 6= 0)
.
2002
2002
(a2002 + b)
(mu thun v (a2002 + b)
< b2002 )
x, y R.
(4)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Gii
Nhn thy hm f (x) 0 tha mn yu cu bi ton. Xt trng hp f (x) 6 0.
a) Th x = f (y) vo (4) ta c
f (0) = 2f (x) + x2 f (x) =
x2 f (0)
+
,
2
2
hay
f (f (x)) =
f 2 (x) f (0)
+
.
1
2
b) Th x = f (z), vi z l mt s thuc R th ta c
f (f (z) f (y)) = f (f (z)) + f (z)f (y) + f (f (y)) .
Vi lu l
f 2 (y) f (0)
f 2 (z) f (0)
+
v f (f (z)) =
+
,
2
2
2
2
thay vo quan h hm trn ta c
f (f (y)) =
(f (z) f (y))2
f (f (z) f (y)) =
+ f (0).
2
(5)
x2
+ f (0), x R.
2
Mt khc ta li c
x2
f (x) = + f (0), x T (f )
2
x2
nn f (0) = 0. Th li thy hm s f (x) = , x R tha mn quan h hm.
2
Kt lun: C hai hm s tha mn l f (x) =
x2
, x R hoc f (x) 0.
2
x2
+ 1, x R.
2
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4f (x) f (x) x2 = 0, x R.
T y ta thy vi mi x R th hoc l f (x) 0 hoc l f (x) = x2 . Ta chng minh nu hm
f tha mn yu cu bi ton th f phi ng nht vi hai hm s trn. Nhn thy f (0) = 0, t
thay x = 0 ta c f (y) = f (y), y R, hay f l hm chn. Gi s tn ti a 6= 0, b 6= 0 sao cho
f (a) = 0, f (b) = b2 , khi thay x = a, y = b ta c
f (b) = f (a2 + b) f (b) = f (a2 + b).
T ta c quan h sau
0 6= b2
= f (b)
= f (b)
= f a2 + b
"
0(mu thun v 0 6= 0)
.
2
2
(a2 + b) (mu thun v (a2 + b) < b2 )
1 2
x f (x) .
2
(6)
Gii
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
f (0)
.
2
b) Li thay x bi f (x) ta c
f (f (x) f (y)) = 2f (f (x)) + f (x) + f (y)
f (0)
= 2 f (x) +
+ f (x) + f (y)
2
= (f (x) f (y)) + f (0).
Tuy nhin vic chng minh tp {f (x) f (y)|x, y R} c tp gi tr l R cha thc hin c.
c) T y ta c
f (f (x) 2f (y)) = f ((f (x) f (y)) f (y))
= 2f (f (x) f (y)) + f (x) f (y) + f (y)
= 2 (f (x) f (y)) + 2f (0) + f (x)
= (f (x) 2f (y)) + 2f (0).
Ta s chng minh tp {f (x) 2f (y)|x, y R} bng vi R. Tht vy tn ti gi tr y0 R sao cho
f (y0 ) = a 6= 0. Khi thay y = y0 vo (6) ta c
f (x a) 2f (x) = x + a, x R.
M khi x R th x + a c tp gi tr l R. Chng t tp {f (x a) f (x)|x R} = R. M
{f (x) 2f (y)|x, y R} {f (x a) f (x)|x R} nn {f (x) 2f (y)|x, y R} = R. Do t (c)
ta kt lun f (x) = x + 2f (0), x R. Thay vo (6) ta c f (0) = 0.
Kt lun: Hm s f (x) = x, x R tha mn yu cu bi ton.
V d 1.12. (Belarus 1995) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f (f (x + y)) = f (x + y) + f (x)f (y) xy, x, y R.
Gii
R rng f khc hng s.
a) y = 0 vo iu kin bi ton ta c
f (f (x)) = (1 + f (0)) f (x), x R.
b) Trong ng thc trn thay x bi x + y th
(1 + f (0)) f (x + y) = f (f (x + y)) = f (x + y) + f (x)f (y) xy,
n gin ta c
f (0).f (x + y) = f (x)f (y) xy.
(7)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
c) Thay y = 1 vo (7) th
f (0)f (x + 1) = f (x)f (1) x.
d) Li thay y = 1 v x bi x + 1 vo (7) ta c
f (0).f (x) = f (x + 1).f (1) + x + 1.
Kt hp hai ng thc trn ta c
Nu (f (0))2 f (1)f (1) = 0, th thay x = 0 vo phng trnh cui cng ta c f (0) = 0, nn theo
(7) th f (x)f (y) = xy. Khi f (x)f (1) = x, x R, iu ny dn n (f (0))2 f (1)f (1) = 1, mu
thun. Vy (f (0))2 f (1)f (1) 6= 0, suy ra f (x) l mt a thc bc nht nn c dng f (x) = ax+b. Thay
vo quan h hm ban u suy ra a = 1, b = 0. Vy hm s tha mn yu cu bi ton l f (x) = x, x R.
Nhn xt: Nu chu kh tnh ta s tnh c f (0) = 0 bng cch th cc bin x, y bi hai s 0 v 1.
V d 1.13. (VMO 2005) Hy xc nh tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f (f (x y)) = f (x)f (y) f (x) + f (y) xy, x, y R.
(8)
Gii
a) Th x = y = 0 vo (8) ta c
f (f (0)) = (f (0))2 .
b) Th x = y vo (8) v s dng kt qu trn th
(f (x))2 = (f (0))2 + x2 , x R.
Suy ra (f (x))2 = (f (x))2 |f (x)| = |f (x)| , x R.
c) Th y = 0 vo (8) c
f (f (x)) = f (0)f (x) f (x) + f (0), x R ().
d) Th x = 0, y = x vo (8) c
f (f (x)) = f (0)f (x) + f (x) a, x R.
T hai ng thc trn ta c
f (0) (f (x) f (x)) + f (x) + f (x) = 2f (0), x R.
(9)
www.VNMATH.com
(10)
f (2) = 2 v f
x+y
xy
f (x) + f (y)
, x 6= y.
f (x) f (y)
Gii
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Ta s chng minh f (x) = x l nghim duy nht ca bi ton da vo mt chui cc s kin sau. Trc
tin nhn thy f khng th l hm hng.
a) Tnh f (0), f (1). Thay y = 0 ta nhn c
f (1) =
f (x) + f (0)
(f (1) 1) f (x) = f (0) (1 + f (1)) , x Q.
f (x) f (0)
f (x) + f (cx)
1+c
1 + f (c)
=f
,
=
f (x) f (cx)
1c
1 f (c)
p
suy ra f (cx) = f (c).f (x), ly c = q, x = th ta c f
q
p
q
f (p)
f (q)
V d 1.16. Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f a2 = a2 4a + 1.
Nhng ta li c hoc l f (a2 ) = a2 + 1 hoc l f (a2 ) = a2 1. Do ta phi c hoc l
1
a2 4a + 1 = a2 + 1 hoc a2 4a + 1 = a2 1, tc a = 0 hoc l a = . Tuy nhin kim tra u
2
khng tha.
Vy hm s tha mn yu cu l f (x) = x, x R hoc l f (x) = x + 1, x R.
V d 1.17. (THTT T9/361) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f x3 y + 2y 3 (f (x))2 + y 3 = f (x + f (y)) , x, y R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Gii
a) Thay y = x3 ta c
0 = 4 (f (x))2 x3 3 (f (x))2 + x6
= f (x) x
4 (f (x)) + x
f (x) + x
= f (x) x
x3
2f (x) +
4
15
+ x6 .
16
x3
15
Ch rng 2f (x) +
+ x6 = 0 th x = 0, f (0) = 0. Bi vy trong mi trng hp ta u c
4
16
3
f (x) = x . Th li thy hm s ny tha mn bi ton.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
PHNG TRNH HM CSI(HM TUYN TNH) Version 5.0 updated to 24 10 2008 I.nh
ngha: Mt hm s f : R R gi l tuyn tnh nu: f (x + y) = f (x) + f (y), x, y R (Hm s tuyn
tnh cn c gi l hm Cauchy) II. Mt s tnh cht Tnh cht 1. Hm f tuyn tnh v tha mn
x 0 th`i f (x) 0, khi f l hm ng bin. (Nu vi mi x 0 f (x) 0 th hm nghch bin).
Chng minh Xt x y y x 0 f (y x) 0 Ta c f (y) = f (y x + x) = f (y x) + f (x) f (x).
Vy f l hm tng. Tnh cht 2. Hm tuyn tnh f l hm l. Chng minh Ta c f (0) = f (0 + 0) =
2f (0) f (0) = 0. T f (0) = f (x + (x)) = f (x) + f (x) = 0 f (x) = f (x), x R. Vy
f l hm l. Tnh cht 3. Hm tuyn tnh f lin tc ti x = 0 th lin tc trn ton tp s thc R.
Chng minh Xt x0 R bt k, ta c: lim [f (x) f (x0 )] = lim [f (x) + f (x0 )] = lim f (x x0 ) =
xx0
xx0
xx0
y0
s lin tc trn ton b R. Tnh cht 4. Hm s f tuyn tnh v ng bin trn R th lin tc trn R.
Chng minh Cho y = 0 f (x) = f (x) + f (0) f (0) = 0 Cho y = x f (2x) = 2f (x), bng quy
np ta d dng
chng minh
c: f (nx) = nf (x), n N, x R(1)
Mt khc t cng thc (1) suy
m
< f (x) <
m, n N sao cho |x| < n < , tc l m
<x< m
. V f l hm ng bin nn f m
n
n
n
m
m
m
m
m
f n n f (1) < f (x) < n f (1) n (1 + |f (1)| + |f (1)|) < f (x) < n (1 + |f (1)| + |f (1)|) Vy
|f (x) f (0)| = |f (x)| < m
(1 + |f (1)| + |f (1)|) < (1 + |f (1)| + |f (1)|) = . Do hm s lin
n
tc ti x = 0 nn lin tc trn R Hoc ta c th l nh sau: t f (qx) = qf (x), q Q, x R nn
f (x) = xf (1), x Q Hn na vi mi x R, tn ti hai dy hu t (un ), (vn ) Q : un < x < vn
m lim un = lim vn = x. Do hm ng bin nn f (un ) < f (x) < f (vn ) un f (1) < f (x) < vn f (1).
n
Chuyn qua gii hn ta c f (x) = f (1)x x R hay f (x) = ax nn lin tc trn R. Tnh cht 5.
Hm tuyn tnh f v lin tc trn R c biu din l f (x) = ax, (a = f (1)). Chng minh Theo cch thit
lp trong tnh cht 3 ta c f (x) = xf (1), x Q. V vi mi x R, lun tn ti dy {xn }nN Q sao
cho lim xn = x. V f lin tc nn
n
, vi
a = f (1)
, th li thy hm s ny tha mn yu cu bi ton. Vy f (x) = ax, x R. Tnh cht 6. Cho c > 0.
Nu hm s f tuyn tnh v tha mn iu kin |f (x)| c x [1, 1] th f (x) = ax vi |a| c Chng
minh T tnh cht 3 ta c f (qx) = qf (x), q Q, x R Gi s (xn ) l dy s thc 6= 0 tha mn
1
lim xn = 0. Vi mi gi tr ca xn ta chn mt s hu t qn tha mn: 1 qn
, n = 1, 2, ...(c
3
n
|xn |
|xn |
|f (xn )| = f
1
.q .x
qn n n
1
|f (qn xn )|,
qn
n N, do n
lim (xn .qn ) = 0 nn vi n ln th qn xn [1, 1]
1
c
qn
Q nn f
x
r
= 1r |f (x)| N |f (x)| r.N Cho r |x| th |f (x)| N |x|. Suy ra lim f (x) = 0
x0
x
x
2 x
cng tha iu kin lun dng, tht vy: f (x) = f 2 + 2 = f 2 > 0 x R Do n y ta
ch cn t ln f (x) = g(x) th ta c quan h: g(x + y) = g(x) + g(y) Vy g(x) = bx, b R ty . Vy
f (x) = ebx = ax (a > 0). Vy hai hm tha mn quan h l:
By gi li t hm Cauchy nu ta nng ly tha ca bin ln t x thnh ex ta c quan h l
x+y
f (e ) = f (ex ) + f (ey ) g(x + y) = g(x) + g(y) vi g(x) = f (ex ) v hm g thu c li chnh l hm
Cauchy. Mt khc t f (ex+y ) = f (ex ) + f (ey ) f (ex .ey ) = f (ex ) + f (ey ), by gi thay ngc tr li ex
bi x th ta c quan h mi l f (xy) = f (x) + f (y). Quan h ny vi quan h Cauchy tng tc vi
nhau bi vic nng ly tha ca bin. Tuy nhin vic nng ly tha ca bin li c yu cu bin phi
dng. Nu c mt bin bng 0 th bi ton tr nn d dng vi kt qu l f (x) 0, nu c hai bin
cng dng th bi ton chuyn v phng trnh hm Cauchy qua php nng bin ln ly tha. Nu c
hai s cng m th tch xy l s dng nn li quy v trng hp hai bin cng dng.
H qu 2. Cc hm s f (x)lin tc trn R\{0} tha mn iu kin:f (xy) = f (x) + f (y) x, y R
(2)l: f (x) = b ln |x| x R\{0}, b R Chng minh Nu x = y = 1 th t (3) ta c f (1) = 0. Li
cho x = y = 1 ta c f (1) = 0. By gi cho y = 1 th ta c f (x) = f (x) x R. Do f l
hm chn. a) Xt x, y R+ , t x = eu , y = ev , f (eu ) = g(u) ta c g(u + v) = g(u) + g(v) u, v R
g(t) = bt f (x) = a ln x x R+ , a R b) Nu x, y R th xy R+ nn vi y = x ta c:
f (x) = 21 f (x2 ) = 12 b ln(x2 ) = b ln |x| x R , b R
Li tip tc t quan h hm f (x + y) = f (x).f (y) ta li nng bin theo ly tha ca e th c dng
f (ex+y ) = f (ex )f (ey ) f (ex .ey ) = f (ex )f (ey ) v ta c quan h hm: g(xy) = g(x)g(y) Hin nhin
bi ton c ngay li gii nu min xc nh cha s 0. Do ta t vn nh sau:
H qu 3. Cc hm f (x) lin tc trn R\{0} tha mn iu kin:f (xy) = f (x)f (y), x, y R\{0}l:
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
x , x R+
|x| , x R
x , x R+
|x| , x R
T quan h hm Cauchy f (x + y) = f (x) + f (y) ta thc hin v tri theo trung bnh cng v tri
theo bin v trung bnh cng v phi theo hm s th ta nhn c:
(y)
= f (x)+f
(4) l:f (x) = ax+b
H qu 4(Hm Jensen). Cc hm f (x) lin tc trn R tha mn f x+y
2
2
f (x)+f (0)
f (x+y)+f (0)
f (x)+f (y)
x+y
x
. Vy:
=f 2 =
f (x + y) + f (0) =
Chng minh Cho y = 0 f 2 =
2
2
2
f (x) + f (y) t g(x) = f (x) f (0) th ta c g(x + y) = g(x) + g(y) hay g(x) = ax f (x) = ax + b
Li trong quan h hm Jensen
ta thc hin logarit Nepe ni ti ca bin(d nhin trong trng
(ln y)
(ln y)
ln x+ln y
= f (ln x)+f
f (ln xy) = f (ln x)+f
. T vn ny t
hp cc bin dng, ta c:f
2
2
2
+
ngc
li
ta c h qu sau: H qu 5. Cc hm f (x) xc nh v lin tc trn R tha mn iu kin:
(y)
f
xy = f (x)+f
x, y R+ (5) l f (x) = a ln x + b iu kin x, y R+ l cho hm s lun c
2
xc nh.
Chng
minh t x = eu , y = ev , g(u) = f (eu ). Khi g(u) lin tc trn R v tha mn iu
= g(u)+g(v)
kin: g u+v
u, v R Suy ra g(u) = au + b f (x) = a ln x + b, x R+ .
2
2
(y)
= f (x)+f
nu ta vit c vo di dng ca biu din logarit
Cng li t quan h hm f x+y
2
ln f (x)+ln f (y)
x+y
x+y
x+y
=
ln
f
=
ln
f
(x)f
(y)
f
=
f (x)f (y) Tc l ta
tc l: ln f 2
2
2
2
x+y
c quan h hm: f 2 = f (x)f (y). Vy ta c: H qu 6. Hm s f : R R lin tc tha
2
f (x) 0
4
=
f x+y
f
(x)f
(y)
(6)
l:
2
f (x) = eax+b (a, b R)
Chng minh
T iu kin bi ton cho x = y f (x) = f 2 (x) 0. Nu tn ti x0 : f (x0 ) = 0 th:
x0 +y
f 2 = f (x0 )f (y) = 0 y R tc l f (x) 0 Nu f (x) > 0 th thc hin logarit Nepe hai v a
v hm Jensen ta c:f (x) = eax+b , a, b ty thuc R. T ta c iu phi chng minh.
Li t quan h hm trong h qu 5, thc hin php ton nghch o hm s(gi s thc hin
c) ta c:
1
f ( xy)
1
1
+ f (y)
f (x)
1
f (x)
ta nhn c h qu sau: H qu 7. Cc
f (y)
1
c f (1xy) = f (x) 2 f (y) g( xy) = g(x)+g(y)
x, y R+ vi g(x) = f (x)
Theo h qu 5 th g(x) =
2
a ln x + b f (x) = a ln1x+b . f (x) lin tc trn R+ th: a ln x + b 6= 0, x R+ nn a = 0, b 6= 0. Vy
f (x) = b R\{0}(pcm).
1
f(
x+y
2
1
1
+ f (y)
f (x)
=
2
)
f (x)+f (y)
(x)f (y)
hay f x+y
= f2f(x)+f
Tuy nhin m bo cho php nghch o hm lun thc hin c
2f (x)f (y)
2
(y)
th ta ch cn gii hn gi tr hm trong R+ . Do ta nhn c kt qu: H qu 8. Hm s f : R R+
T quan h hm Jensen nu ta thc hin nghch o(vi hm s) th ta c:
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
(x)f (y)
= f2f(x)+f
(8) l f (x) = 1b , b > 0
lin tc tha mn f x+y
2
(y)
1
Chng minh Ch cn t g(x) = f (x)
, ta nhn c quan h hm Jensen theo hm g(x) nng(x) =
1
cx + d. Do f (x) = cx+d . Tuy nhin hm s ny cn phi tha mn iu kin f (x) R+ nn:
1
> 0, x R c = 0, b > 0, vy hm thu c l f (x) = 1b , b > 0 ty .
cx+d
Li vn trong quan h hm Jensen nu ta thc hin php bnh phng vo hm s th ta nhn ngay
c h qu sau:
q
(y)]
minh T quan h hm s suy ra f (x) 0, x R. Ta c: f x+y
= [f (x)] +[f
. t g(x) = [f (x)]2
2
2
th ta nhn c
quan h hm Jensen cho hm g(x)nn g(x) = ax + b. Do f (x) = ax + b. M theo
iu kin th ax + b 0, x R a = 0, b 0 Ta c hm f (x) = b, b 0.
T quan
h
hm
trong h qu 6, nu ta thc
hin php nng ly tha ln c s e(i vi bin) th
x y
x+y
x
y
ta c: f e 2 = f (e )f (e ) f ( e .e ) = f (ex )f (ey ) Thay ngc li bin d ng bnh thng ta
nhn c kt qu:
f (x) 0
Chng minh t x = eu , y = ev , f (eu ) = g(u) th ta nhn c: g u+v
=
a
2
f (x) = c.x , a R, c > 0
2
"
f (x) 0
g(u) 0
g(u)g(v), theo h qu 6 th:
. Vy 4
. Trong quan
au
g(u) = e + b
f (x) = ea ln x+b = c.xa , c > 0, a R
2
2 (y)
f 2 (x)+f 2 (y)
+
R tha f ( xy) =
, x, y R+ (11) l f (x) c, c 0 Chng minh T gi thit ca
2
hm
d
thy f (x) 0, x R+ . t x = eu , y = ev , [f (eu )]2 = g(u). Khi g(u) 0, v ta c:
g u+v
= g(u)+g(v)
, u, v R Vy g(u) = au + b. g(u) 0, u Rth a = 0, b 0. Do
2
2
f (x) c, c 0.
f (x)+f (y)
1
=
th ta nhn c
Li t quan h hm Jensen f x+y
,
ta
xt
php
gn
hm
f
(x)
=
g
2
2
x
1
1
1
1
g
g
+g
+g
( ) ( )
( ) ( )
1
2
quan h hm s: g (x+y)/2
= x 2 y g x+y
= x 2 y , thay ngc tr li bin bnh thng
ta c: H qu 12. Hm s f (x) lin tc trn R\{0} tha mn
1
x
2
+
f (x) + f (y)
, x, y, x + y 6= 0
2
1
y
(y)
vi g(x) = f x1 , khi th f (x) = xa + b; a, b R. Li t quan h hm Jensen f x+y
= f (x)+f
, ta
2
2
1
xt php gn hm f (x) = g 1 th ta nhn c quan h hm:
(x)
1
1
x+y
2
1
g ( x1 )
+
2
1
g ( y1 )
1
x
2g
+g
1
x
1
y
1
y
2
g
x+y
2g
g
1
x
1
x
+g
1
y
1
y
1
g ( x1 )
2
+
1
g ( y1 )
f (x) 0
lin tc trn R\{0} tha f 1 +2 1 = f (x)f (y), x, y, x + y 6= 0(14) l: 4
H qu
a
x
y
f (x) = e x +b , a, b R
q
+ y 6= 0 (15) l:
x2 +y 2
+
=
f (x) c, c 0 ty . H qu 16. Cc hm f (x) 0 xc nh lin tc trn R tha f
2
q
2
2
[f (x)] +[f (y)]
, x, y R+ (16) l: f (x) = ax2 + b vi a, b 0 ty . H qu 17. Cc hm s f (x) xc
2
x2 +y 2
(y)
nh, lin tc trn R v tha f
= f (x)+f
, x, y R (17) l: f (x) = ax2 + b; a, b R H
2
2
x2 +y 2
= f (x)f (y), x, y R (18) l:
qu 18. Cc hm s f (x) xc nh, lin tc trn R tha f
2
2
f (x) 0
x2 +y 2
4
=
H
qu
19.
Cc
hm
s
f
(x)
xc
nh,
lin
tc
trn
R
tha
f
2
2
f (x) = eax +b ; a, b R
2
, x, y R (19) l: f (x) = ax21+b vi ab 0, b 6= 0 ty .
1
+ 1
15. Hm s f (x) xc nh lin tc trn R\{0} tha f
f (x)
1
+ y1
x
f (y)
2
cos x, x R(1). Thay x = 2 vo (1) ta c nn: f 2 .f 2 = 0 Hoc f 2 = 0 thay vo
t
t
y = 2x ta nhn c: f (x + t) = f (x) + 2f 2 = f (x) + f (t) Vy f l hm Cauchy nn f (x) = kx,
a
vi k l hng s no . T f (1991) = a k.1991 = a k = 1991
. Do f (1992) = 1992
a Bi ton
1991
15. Tm tt c cc hm s f (x) xc nh trn (0, +), c o hm ti x = 1 v tha mn iu kin
+
ta c: xy.g(xy) = xy.g(x) + xy.g(y) g(xy) = g(x) + g(y), x, y R Vy g(x) = loga x, x > 0.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
(11)
Gii
Cho y = 1 v s dng gi thit f (1) = 2 ta c
f (x + 1) = f (x) + 1, x Q.
(12)
(13)
1
, n N+ , bng cch trong
c) Tip theo ta chng minh f (x) = x + 1, x Q. Trc tin ta tnh f
n
1
(11) cho x = n, y = ta c
n
1
1
2 = (n + 1)f
f n+
+ 1.
n
n
Li theo (13) th
1
1
f n+
=f
+n
n
n
thay vo phng trnh trn ta c
1
n+1
1
f
=
= + 1.
n
n
n
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
m
, m Z, n N+ , do
n
m
n
1
= f m.
n
f (x) = f
1
1
f m+
+1
n
n
1
1
= (m + 1).
+1 f
m+1
n
n
1
1
= (m + 1)
+1 1m+1
n
n
m
=
+1=x+1
n
= f (m).f
Vi q Q+ th q =
m
vi m, n N, n 6= 0 nn
n
x
m2
x
2
f (qx) = f m.
=m f
= 2 f (x) = q 2 f (x).
n
n
n
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Nhn xt: Quan h bi ton trn chnh l ng thc hnh bnh hnh quen thuc. l nu
u ,
v
l hai vector th ta c
2
2
2
2
|
u +
v | + |
u
v | = 2 |
u | + |
v|
Bn cht ca li gii l chng minh nu hm f lin tc v tha mn hng ng thc hnh bnh hnh
th bt buc phi c dng f (x) = f (1)x2 . Cng cn lu l iu kin lin tc c th thay bng iu
kin n iu ca hm s.
V d 3.3. Tm tt c cc hm s f : [0, ) R sao cho f n iu v tha mn iu kin
1
4 (f (x))2 = f 2x2 + .
2
Xt dy s x1 = 1, xn+1 = 2x2n , thay vo quan h trn ta c
1
4 (f (xn ))2 = f (xn+1 ) + .
2
1
vi mi n Z+ . V xn v f n iu nn suy ra
Bng quy np ta c f (xn ) =
2
1
f (x) = vi mi x 0.
2
b) Trng hp f (0) = 0. Khi thay y = 0 ta c
f x2 = (f (x))2 , x 0 f (x) 0, x 0.
Ngoi ra thay x = y ta c 4 (f (x))2 = f (2x2 ). Kt hp vi ng thc trn ta c
4f (x) = f (2x), x 0.
Trong phng trnh hm ban u, t x = u + v, y = u v th ta c
= 4 f (2uv) + f (u2 v 2 )
= 4 (f (u) + f (v))2 .
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
T y ly cn bc hai ta c
f (u + v) + f (u v) = 2 (f (u) + f (v)) , u v 0.
Phng trnh hm ny c nghim l f (x) = f (1)x2 , x 0. Ngoi ra d dng tnh c f (1) = 0
hoc f (1) = 1.
Kt lun: Cc hm s tha mn l f (x) 0, f (x)
1
v f (x) = x2 , x 0.
2
2
Nhn xt: Bi ton trn xut pht t mt hng ng thc quen thuc l (x2 + y 2 ) = (x2 y 2 ) +
(2xy)2 . V im mu cht ca bi ton l tnh cht f (x2 ) = (f (x))2 , suy ra f (x) 0 khi x 0.
V d 3.4. (China 1996) Cho hm s f : R R tha mn iu kin:
f (x3 + y 3 ) = (x + y)(f 2 (x) f (x)f (y) + f 2 (y)), x, y R.
Chng minh rng f (1996x) = 1996f (x), x R.
Gii
a) Tnh f (0) v thit lp cho f (x).
Cho x = y = 0 ta c f (0) = 0. Cho y = 0 ta c
f (x3 ) = xf 2 (x).
Nhn xt: f (x) v x lun cng du. T y ta c
1
f (x) = x 3 f 2 (x 3 ).
b) Thit lp tp hp tt c cc gi tr a m f (ax) = af (x).
t S = {a > 0 : f (ax) = af (x), x R}.
R rng 1 S.
1
Ta chng t nu a S th a 3 S. Tht vy
a 3 f 2 (x) = f 2 (a 3 x)
1
a 3 f (x) = f (a 3 x)
Nu a, b S th a + b S. Tht vy
f ((a + b)x) = f (a 3 x 3 )3 + (b 3 x 3 )3
1
= (a 3 + b 3 ) f 2 (a 3 x 3 ) f (a 3 x 3 ).f (b 3 x 3 ) + f 2 (b 3 x 3 )
2
= (a 3 + b 3 ) a 3 a 3 b 3 + b 3 x 3 f 2 (x 3 ) = (a + b)f (x).
Bng quy np ta chng t mi n N u thuc S. V bi ton ra l trng hp c bit vi n = 1996.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
Nhn xt: 1. Nu ch n thun chng minh kt qu ca bi ton th c th quy np trc tip. Bng
cch kho st nh trn ta s thy ht c tt c cc gi tr ca a > 0 m f (ax) = af (x).
2. Do yu cu c bit ca bi ton, nn t nhin ta s ngh ngay l c th chng minh iu
ng vi mi s t nhin, v qua , s ngh ngay n hng quy np.
3. Vic suy ra du ca f (x) cng du vi x l quan trng, n gip ta trit tiu bnh phng m
khng cn xt du, y cng l mt iu ng lu trong rt nhiu bi tp khc.
4. Bi ton trn rt c th xut pht t hng ng thc x3 + y 3 = (x + y) (x2 xy + y 2 ).
V d 3.5. Tm tt c cc hm f : Z Z tha mn:
f (x3 + y 3 + z 3 ) = f 3 (x) + f 3 (y) + f 3 (z), x, y, z Z
Hint:
1. Tnh f (0) v chng minh f l hm l.
2. Chng t f (2) = 2f (1), f (3) = 3f (1). Chng minh bng quy np f (n) = nf (1), n Z 3. Trong
chng minh chuyn t n = k 0 sang n = k + 1, ta s dng hng ng thc sau: Nu k chn th k = 2t,
ta c:
(2t + 1)3 + 53 + 13 = (2t 1)3 + (t + 4)3 + (4 t)3 khi k = 2t
v nu k l th k = 2t 1 khi n = 2t lun c vit di dng 2t = 2j (2i + 1), v ng thc trn ch
cn nhn cho 23j
V d 3.6. Tm tt c cc hm f : N N tha mn cc iu kin:
f (1) > 0 v f (m2 + n2 ) = f 2 (m) + f 2 (n), m, n N
Hint:
1. Tnh f (0) f (m2 + n2 ) = f (m2 ) + f (n2 )
2. Chng minh f (n) = n, n 10. Vi n > 10 ta s dng cc ng thc sau:
(5k + 1)2 + 22 = (4k + 2)2 + (3k 1)2
(5k + 2)2 + 12 = (4k + 1)2 + (3k + 2)2
(5k + 3)2 + 12 = (4k + 3)2 + (3k + 1)2
(5k + 4)2 + 22 = (4k + 2)2 + (3k + 4)2
(5k + 5)2 = (4k + 4)2 + (3k + 3)2
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
Khai thc tnh cht n nh, ton nh, song nh, chn l
ca hm s
Trc tin ta nhc li cc khi nim c bn ny.
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
Gii
Thay x = 1 vo iu kin hm ta c
f (f (y) + 1) = y + f (1), y R.
T y suy ra f l mt song nh. Ly x = 1, y = 0 ta c
f (f (0) + 1) = f (1) f (0) = 0 do f n nh.
By gi vi x 6= 0, t y =
f (x)
thay vo iu kin hm ta c
x
f (x)
f
x
= f (y) = 1 = f (b),
(14)
Gii
a) Trc tin ta kim tra f n nh. Tht vy gi s f (n) = f (m), khi
f (2f (n)) = f (f (n) + f (n)) = 2n,
v
f (2f (n)) = f (f (m) + f (m)) = 2m.
Do m = n, nn f n nh.
b) Ta tnh f (f (n)) theo cc bc sau: cho m = n = 0 trong (14) th ta c f (2f (0)) = 0, li cho
m = 2f (0) vo trong (14) th ta c
f (f (n)) = n + 2f (0).
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
c) Tc ng f vo c hai v ca (14) v s dng kt qu trn, ta c
f (f (f (n) + f (m))) = f (n) + f (m) + 2f (0).
Ngoi ra theo quan h bi th
f (f (f (n) + f (m))) = f (n + m).
T y ta c
f (n + m) = f (n) + f (m) + 2f (0).
Cho m = n = 0 th f (0) = 0, do quan h trn tr thnh hm cng tnh. Vy f (n) = an. Thay
vo quan h bi ton ta c
f (n) = n, n N.
- Nhn xt: Quan h n nh ca bi ton ny khng cn thit trong li gii. V bi ton ny c th
chng minh bng quy np trn N.
Cch 2. Nu xt trn Z+ th ta c th chng minh bng quy np f (x) = x, x N. Tc l, dng
phng php, ta chng minh khng cn tn ti hm s no khc. Trc tin ta tnh f (1). Gi s
f (1) = t > 1, t s = f (t 1) > 0. Nhn thy rng nu f (m) = n th
f (2n) = f (f (m) + f (m)) = 2m.
Nh vy
f (2t) = 2, f (2s) = 2t 2.
Nhng khi th
2s + 2t = f (f (2s) + f (2t)) = f (2t) = 2 t < 1,
iu ny v l. Vy f (1) = 1. Gi s ta c f (n) = n th
f (n + 1) = f (f (n) + f (1)) = n + 1.
Vy f (n) = n, n Z+ .
V d 4.4. (Balkan 2000) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin:
f (xf (x) + f (y)) = (f (x))2 + y, x, y R.
(15)
Gii
a) Ta tnh f (f (y)) bng cch cho x = 0 vo (15) ta c
f (f (y)) = (f (0))2 + y, y R.
b) Chng t f n nh. Tht vy nu f (y1 ) = f (y2 ) th f (f (y1 )) = f (f (y2 )). T y theo phn (a) th
f 2 (0) + y1 = (f (0))2 + y2 y1 = y2 .
c) Chng t f ton nh v v phi ca (15) l mt hm bc nht ca y nn c tp gi tr bng R. Kt
hp hai iu trn ta thu c f l mt song nh t R vo R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
d) Tnh f (0). Da vo tnh ton nh th phi tn ti a R f (a) = 0. Thay x = y = a vo (15) ta
c
f (af (a) + f (a)) = (f (a))2 + a f (0) = a.
Do f l mt song nh nn a = 0, tc f (0) = 0. T y theo (a) th
f (f (x)) = x, x R.
Trong (15) cho y = 0 ta c
f (xf (x)) = (f (x))2 , x R.
(16)
f a2 + b = a2 + b.
Nhng v gi tr ca f (a2 + b) ch c th l a2 + b hoc l a2 b. Nhng nhn thy a2 + b khng th
bng vi mt gi tr no trong hai gi tr trn. Vy iu gi s l sai.
Kim tra li thy hai hm s f (x) = x, x R hoc l f (x) = x, x R tha mn yu cu bi ton.
V d 4.5. (IMO 1992) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f x2 + f (y) = (f (x))2 + y, x, y R.
(17)
Gii
a) f n nh, tht vy nu f (y1 ) = f (y2 ) th
f a2 = a
f (a) = f f a2
0 = (f (0))2 + a2
f (0) = a = 0.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
T y ta thu c quan h quen thuc
+ f (f (y)) = f
+ f (y) = f
2
+ f (y),
hay
f (x + y) = f (x) + f (y), x 0, y R.
Thay y = x ta c f (x) = f (x) hay f l hm l. Do nu x < 0 th
f (x + y) = f ((x y)) = f (x y) = f (x) f (y) = f (x) + f (y), y R, x < 0.
Kt hp hai iu trn ta thu c quan h cng tnh ca hm f
f (x + y) = f (x) + f (y), x, y R.
Ngoi ra s dng tnh cht f (x) = 0 khi v ch khi x = 0 ta cn c thm f n iu tng. Tht vy, vi
x > y th x y > 0 nn f (x y) > 0, do
f (x) = f ((x y) + y) = f (x y) + f (y) > f (y).
Hm f cng tnh v n iu nn c dng f (x) = ax, thay vo ta c a = 1. Vy f (x) = x, x R
tha mn bi ton.
V d 4.6. Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f (x + f (y)) = x + f (y) + xf (y), x, y R.
Gii
Ta c th vit li quan h hm di dng
f (x + f (y)) = (f (y) + 1) x + f (y), x, y R.
(18)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
Kt lun: Hm s tha mn yu cu bi ton l f (x) 1.
V d 4.7. (Vit Nam TST 2004) Tm tt c cc gi tr ca a, sao cho tn ti duy nht mt hm
s f : R R tha mn iu kin
(19)
Gii
Nhn thy nu a = 0 th c hai hm s tha mn l f (x) 0 v f (x) 1. Do ta xt trng hp
a 6= 0.
a) Hm f ton nh. Tht vy do v phi l hm bc nht ca y nn c tp gi tr l R. Do f ton
nh, khi tn ti b R sao cho f (b) = 0.
b) f (x) = 0 khi v ch khi x = 0. Thay y = b vo (19) ta c
f x2 + b = (f (x))2 + ab.
T phng trnh trn ta thy
(20)
f x2 + b = (f (x))2 + ab.
Do ta c (f (x))2 = (f (x))2 hay |f (x)| = |f (x)| , x R. T iu ny ta thu c thm
f (b) = 0. Li thay y = b vo (19) ta c
f x2 b = (f (x))2 ab.
(21)
f x2 + b f x2 b = 2ab, x R.
Thay x = 0 vo ng thc trn ta c 2ab = f (b) f (b) = 0 b = 0. Vy f (x) = 0 x = 0.
c) a = 2. Trong (19) cho y = 0 th f (x2 ) = (f (x))2 , x R. T y cho x = 1 ta c f (1) =
(f (1))2 f (1) = 1(v f (1) 6= 0 do phn (b)). Li trong (19) cho y = 1 th c
f x2 + 2 = (f (x))2 + a = f x2 + a.
Thay x = 0 vo ng thc trn th a = f (2). Do vy
a2 = (f (2))2
= f (22 ) = f (4)
= f ( 2)2 + 2
= f (2) + a = 2a.
Vy a = 2 v a 6= 0.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
By gi ta gii phng trnh hm
(22)
(f (x))2
vo (22) ta c
2
(f (x))2
f x
2
(f (x))2
+f
2
= 0, x R.
= x2 +
(f (x))2
, x R.
2
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
Th li thy hm s ny tha mn.
V d 4.9. (THTT T8/360). Tm tt c cc hm s f : R+ R+ tha mn
f (x).f (y) = f (x + yf (x)) , x, y R+ .
(23)
Gii
Gi s f l hm s tha mn bi ton.
a) Nu f (x) (0, 1), x R+ th khi thay y =
f (x)f
x
1 f (x)
x
vo (23) ta c
1 f (x)
=f
x
, x R+ ,
1 f (x)
suy ra f (x) = 1, tri vi gi thit f (x) (0, 1). Vy gi tr ca hm s f lun ln hn hoc bng 1.
b) Nu tn ti gi tr a R+ sao cho f (a) = 1, th khi thay x = a ta c
f (y + a) = f (y), y R+ .
Ngoi ra, ng vi mi x R+ c nh v h R+ cho trc, lun tn ti y R+ yf (x) = h. Do
f (x + h) = f (x + yf (x)) = f (x)f (y) f (x).
Kt hp hai iu trn bt buc phi c f (x) 1. Kim tra li thy hm s ny tha mn.
c) Nu f (x) > 1, x R+ th f n nh. Tht vy, khi
f (x + h) = f (x + yf (x)) = f (x)f (y) > f (x), x, h R+ .
Chng t f l hm ng bin ngt trn R+ , do n l mt n nh trn R+ . i vai tr ca x v
y trong (23) ta c
f (y + xf (x)) = f (x + yf (x)) , x, y R+ .
V f n nh nn
y + xf (y) = x + yf (x), x, y R+ .
T y ta c
f (x) 1
f (y) 1
=
, x, y R+ ,
x
x
y
y
hay
f (x) 1
= a, x R+ f (x) = ax + 1, a > 0.
x
x
Th li thy hai hm s f (x) 1 hoc f (x) = ax + 1, a > 0, x R+ tha mn bi ton.
V d 4.10. (USA 2002) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f x2 y 2 = xf (x) yf (y), x, y R.
Gii
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
a) f (0) = 0 (thay x = y = 0).
b) f l hm l, tht vy
f x2 = f x2 y 2 + f y 2 f (u) = f (u v) + f (v), u, v 0.
d) f (2t) = 2f (t), ch cn thay x = 2t, y = t vo (1).
e) Tnh f (2t + 1) theo hai cch, trc tin vi x = t + 1, y = 1 th vo (1) ta c
f (t + 1) = f (t) + f (1).
Thay x = t + 1, y = t vo iu kin ban u cng vi s dng kt qu trn, ta c
f (2t + 1) = (t + 1)f (t + 1) tf (t) = f (t) + (t + 1)f (1).
Ngoi ra, thay 2t + 1, y = 1 vo trong (1) ta c
f (2t + 1) = f (2t) + f (1) = 2f (t) + f (1).
Kt hp hai kt qu trn ta c
2f (t) + f (1) = f (t) + (t + 1)f (1) f (t) = tf (1), t 0.
Vy f (x) = ax, x R, a l hng s. Kim tra li thy hm s ny tha mn.
Nhn xt: 1. Quan h (1) l quan h cng tnh. Tuy nhin nu ta dng tnh cng tnh y th ch
thu c kt qu trn Q. V gi thit ca bi ton khng th khai thc thm c tnh cht lin tc
hoc n iu nn khng th c c kt qu hm f (x) = ax. Cch tnh f (2t + 1) theo hai cch trn
l mt tng hay, mang t tng ca cch tnh sai phn.
2. Nu bi ton c thm gi thit (f (x))2 = f (x2 ) th bng cc khai trin (f (x + 1))2 = (f (x + 1))2
theo tnh cht cng tnh, ta thu c quan h nhn tnh, t bi ton d dng gii hn.
V d 4.11. Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin:
f ((1 + x)f (y)) = yf (f (x) + 1) , x, y R.
Gii
R rng nhn t quan h hm ta thy nu hm s f l n nh th bi ton tr nn rt d dng. Tht
vy nu hm f n nh th thay y = 1 ta c
f ((1 + x)f (1)) = f (f (x) + 1) , x R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
4 KHAI THC TNH CHT N
NH, TON NH, SONG NH, CHN L CA HM S
T y do f n nh nn (1 + x)f (1) = f (x) + 1, hay f (x) c dng hm s bc nht f (x) = ax + b.
Thay li vo quan h hm ta c a = 1, b = 0. Vy trong trng hp ny c hm s f (x) = x, x R
tha mn bi ton.
Vn cn li l nu hm f khng n nh. Tc l tn ti y1 6= y2 m f (y1 ) = f (y2 ). Khi ta c
y1 f (f (x) + 1) = f ((1 + x)f (y1 )) f ((1 + x)f (y2 )) = y2 f (f (x) + 1) , x, R.
T iu trn th phi c f (f (x) + 1) = 0, x R. Thay vo quan h hm ta phi c f ((1 + x)f (y)) =
0, x, y R. Nu tn ti y0 sao cho f (y0 ) 6= 0 th ta c f ((1 + x)f (y0 )) = 0, x R hay f (x) 0(mu
thun). Vy chng t khng tn ti y0 f (y0 ) 6= 0, tc f (y) 0. T y ta c hm ng nht f (x) 0
tha mn bi ton.
Nhn xt: Quan h n nh trong bi ton ny chnh l im mu cht ca li gii.
V d 4.12. Xc nh tt c cc hm s f : N N, ng thi tha mn hai iu kin:
f (2) = 2 v f (mn) = f (m)f (n), m, n N
V d 4.13. Tm tt c cc hm s lin tc f : R R tha mn iu kin:
f (xf (y)) = yf (x), x, y R
Hint:
1. Nhn thy f (x) 0 tha mn. Xt f (x) 6= 0.
2. Kim tra f n nh, cng vi f lin tc, f (1) > f (0) nn f tng ngt.
3. Tc ng f vo hai v, so nh f (xf (y)) v xf (y).
p s: f (x) = x, x R.
Nhn xt: Bi ton ny cng c th dng php th thch hp a v hm nhn tnh
V d 4.14. Tm tt c cc hm s f : Z+ Z+ tha mn:
f (f (n) + m) = n + f (m + 2003), m, n Z+ .
Gii
a) Trc tin ta chng minh f n nh. Tht vy nu f (n1 ) = f (n2 ) th
f (f (n1 ) + m) = f (f (n2 ) + m)
n1 + f (m + 2003) = n2 + f (m + 2003) n1 = n2
b) Thay m = f (1) ta c
f (f (n) + f (1)) = n + f (f (1) + 2003)
= n + 1 + f (2003 + 2003)
= f (f (n + 1) + 2003)
V f n nh nn f (n) + f (1) = f (n + 1) + 2003 hay f (n + 1) = f (n) + f (1) 2003. iu ny dn n
f (n + 1) f (n) = f (1) 2003, tc f (n) c dng nh mt cp s cng, vi cng sai l f (1) 2003,
s hng u tin l f (1). Vy f (n) c dng f (n) = f (1) + (n 1) (f (1) 2003), tc f (n) = an + b.
Thay vo quan h hm ta c f (n) = n + 2003, n Z+ .
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
b) S dng tnh n iu ca hm s.
Thay x bi f (x) v s dng kt qu trn ta c
f (f (f (x)) + y) = f (f (x) + y) + 1 f (f (x) + 1 + y) = f (x + y) + 1 + 1.
(24)
Thay y bi f (y) ta c
f (f (x) + f (y)) = f (x + f (y)) + 1 = f (x + y) + 1 + 1.
(25)
T (24) v (25) ta c
f (f (x) + y + 1) = f (f (x) + f (y)).
V f l hm n iu nn
f (x) + y + 1 = f (x) + f (y) f (x) = x + 1, x R.
Th li thy hm s f (x) = x + 1, x R tha mn yu cu bi.
V d 5.3. (Hy lp 1997) Gi s f : (0, ) R tha mn ba iu kin:
(a) f tng nghim ngt.
(b) f (x) > x1 vi mi x > 0 v
1
x
= 1 vi mi x > 0.
Tnh f (1).
Gii
t t = f (1). Th x = 1 vo (c), ta c tf (t + 1) = 1. Do t 6= 0 v f (t + 1) = 1t . Li t x = t + 1
vo trong (c) ta c
1
f (t + 1)f f (t + 1) +
= 1.
t+1
Khi
1
1
f
+
= t = f (1).
t t+1
1 5
.
2
Nu t =
1+ 5
2
> 0, th
1 5
.
2
1
<1
t
Ch l hm s
1 5
f (x) =
2x
l mt hm tha mn yu cu bi ton.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
V d 5.4. Tm tt c cc hm s f : [1; +) [1; +) tha mn
f (xf (y)) = yf (x), x [1; +).
Gii
a) f l hm n nh. Tht vy nu f (y1 ) = f (y2 ) th
f (xf (y1 )) = f (xf (y2 ) y1 f (2x) = y2 f (2x), x [1; +) y1 = y2 .
(iu trn ng v min gi tr ca hm s nm trong [1; +), tc l khc 0).
b) Tnh f (1).
Cho x = y = 1 th f (f (1)) = f (1), do f n nh nn f (1) = 1.
c) Cho x = 1 th f (f (y)) = y.
d) Vi y > 1 th f (y) > 1(do f n nh). Vi x > y 1 th
f (x) = f
x
.y = f
y
x
.f (f (y)) = f (y).f
y
x
y
> f (y).
(26)
(27)
(28)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
b) S dng tnh cht hm f l hm gim. Gi s tn ti x0 sao cho f (f (x0 )) > x0 , khi 2f (f (x0 )) >
2x0 . Do f l hm gim nn f (2f (f (x0 ))) < f (2x0 ). Do v tri ca (28) nh hn 0. Vy
f (2f (f (x0 ) + f (f (x0 )))) f (2f (x0 + f (x0 ))) < 0
f (2f (f (x0 ) + f (f (x0 )))) < f (2f (x0 + f (x0 ))) .
Li do f l hm gim nn
2f (f (x0 ) + f (f (x0 ))) > 2f (x0 + f (x0 )) f (x0 ) + f (f (x0 )) < x0 + f (x0 ) f (f (x0 )) < x0 .
iu ny dn n mu thun.
Nu tn ti x0 sao cho f (f (x0 )) < x0 th lp lun tng t nh trn ta cng dn n iu v l. Vy
f (f (x)) = x, x R.
V d 5.6. (Italy 2000)
a) Tm tt c cc hm n iu ngt f : R R tha mn
f (x + f (y)) = f (x) + y, x, y R.
b) Chng minh rng vi mi s nguyn n > 1, khng tn ti hm n iu ngt f : R R sao cho
f (x + f (y)) = f (x) + y n , x, y R.
Gii
Hm n iu ngt th n nh. Ngoi ra d thy f l mt song nh.
a) Th x = y = 0 ta c f (f (0)) = f (0). Do f n nh nn f (0) = 0. T ta c quan h
f (f (x)) = x, x R.
Khi vi mi z R, thay y = f (z) vo quan h hm ta c
f (x + z) = f (x) + f (z), x, z R.
T tnh cht cng tnh ca hm f v tnh n iu ngt ca f , suy ra f c dng f (x) = ax. Thay
vo hm ban u ta c f (x) x hoc f (x) x l hai hm tha mn yu cu bi ton.
Cch khc: Ta c th kim tra trc tip hai hm s ny nh sau. Xt trng hp f l hm tng, gi
s tn ti x0 R sao cho f (x0 ) > x0 , th do f l hm tng nn
f (f (x0 )) > f (x0 ) x0 > f (x0 ),
v l, tng t cho trng hp f (x0 ) < x0 . Vy f (x) x. Tng t cho hm gim.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
b) Trc tin ta khng nh n phi l s l. Tht vy v f n nh nn vi y 6= 0 th f (y) 6= f (y) dn
n
f (x + f (y)) 6= f (x + f (y)) f (x) + y n 6= f (x) + (y)n y n 6= (y)n .
Nu n chn th ng thc trn v l, vy n phi l s nguyn l.
Lp lun tng t nh phn (a) ta vn thu c
f (0) = 0, f (f (x)) = xn , x R.
Tc ng f vo c hai v ca ng thc cui ta c
f n (y) = f (f (f (y))) = f (y n ) .
Do ta thu c quan h di y
f (x + y n ) = f (x + f (f (y)))
= f (x) + f n (y)
= f (x) + f (y n ) , x, y R.
(29)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
5 KHAI THC TNH N IU CA HM S
Vi iu kin (iii) ca bi ton ta c th kim tra d dng cc hm s c dng f (x) = x + c, trong
c l mt hng s ty , u tha mn tt c cc iu kin ca bi ton, v khi hm ngc ca f c
dng f 1 (x) = x c. Nh vy bi ton lun c nghim. Mc ch ca s trnh by di y l chng
t rng bi ton khng c nghim no khc ngoi nghim f (x) = x + c.
Bc 1. Vi mi s thc a R, ta xy dng tp S(a) = {x R|f (x) = x + a}. Mi s thc x R
u phi thuc mt tp S(a) no , bi v ly x0 R, th nhin nhin x0 S(a) vi a = f (x0 ) x0 .
Do vy ta thy rng tn ti t nht mt s thc a sao cho S(a) 6= .
Bc 2. Ta chng minh rng x0 S(a) x0 + ka S(a) vi mi k Z. Nh quy np, ta thy rng
ch cn chng minh x0 S(a) x0 + a S(a). Tht vy
Nu x0 S(a) f (x0 ) = x0 + a f 1 (x0 + a) = x0 . Do theo iu kin (iii) th
2 (x0 + a) = f (x0 + a) + f 1 (x0 + a) = f (x0 + a) + x0 ,
suy ra
f (x0 + a) = x0 + 2a = (x0 + a) + a x0 + a S(a).
Ngc li, nu x0 + a S(a) f (x0 + a) = x0 + 2a nn
2 (x0 + a) = f (x0 + a) + f 1 (x0 + a) = x0 + 2a + f 1 (x0 + a) f 1 (x0 + a) = x0 .
Do
f (x0 ) = x0 + a x0 S(a).
Bc 3. Ta chng minh rng nu S(a) 6= th S(b) = vi mi b 6= a.
Gi s b < a v x0 S(a). Vi y R ty , lun tn ti k Z sao cho
x0 + k(a b) y < x0 + (k + 1)(a b) (1),
suy ra
x0 + ka y + kb < (x0 + ka) + (a b).
Theo iu kin (ii) ca bi ton ta c
f (y + kb) f (x0 + ka) = x0 + (k + 1)a.
Do , nu y + kb S(b) f (y + kb) = y + (k + 1)b, suy ra
y + (k + 1)b x0 + (k + 1)a y x0 + (k + 1)(a b)
tri vi iu kin (1). Vy y + kb 6 S(b), do theo bc 2, ta c y 6 S(b). Chng t S(b) = .
Nu b > a th S(b) 6= , th theo phn trn ta li suy ra S(a) = , tri vi gi thit.
Kt lun: Nu S(a) 6= th vi mi x R u phi thuc mt tp S(b) no , m ta c S(b) = nu
b 6= a, do vy vi mi x R u phi cng thuc mt tp S(a), tc l ta c S(a) = x + a, x R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
6 KHAI
THC TNH CHT IM BT NG CA HM S
Gii
a) Tnh f (1).
Cho x = y = 1, ta c f (f (1)) = f (1). Li cho y = f (1) ta c
f (xf (f (1))) = f (1)f (x) f (xf (1)) = f (1)f (x).
Mt khc f (xf (1)) = f (x) nn ta c
f (x) = f (x)f (1) f (1) = 1(do f (x) > 0).
b) im c nh ca hm s
Cho x = y vo quan h hm ta c
f (xf (x)) = xf (x), x R+ .
Suy ra xf (x) l im bt ng ca hm s f .
c) Mt s c im ca tp im c nh.
Nu x v y l hai im c nh ca hm s, th
f (xy) = f (xf (y)) = yf (x) = xy.
Chng t xy cng l im bt ng ca hm s. Nh vy tp cc im bt ng ng vi php nhn.
Hn na nu x l im bt ng th
1 = f (1) = f
Ngha l
1
1
1
1
f (x) = xf
f
= .
x
x
x
x
1
cng l im bt ng ca hm s. Nh vy tp cc im bt ng ng vi php nghch
x
o.
Nh vy ngoi 1 l im bt ng ra, nu c im bt ng no khc th hoc im bt ng ny
ln hn 1, hoc nghch o ca n ln hn 1. Do ly tha nhiu ln ca im ny ln hn 1 cng
s l im bt ng. iu ny tri vi iu kin th 2 trong quan h hm.
d) Vy 1 l im bt ng duy nht ca hm s, do xf (x) l im bt ng ca hm s vi mi x > 0
1
nn t tnh duy nht ta suy ra f (x) = .
x
D thy hm s ny tha mn yu cu bi ton.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
6 KHAI
THC TNH CHT IM BT NG CA HM S
V d 6.2. (IMO 1994) Gi s S l tp hp cc s thc ln hn 1. Tm tt c cc hm s f : S S
sao cho cc iu kin sau c tha mn
a) f [x + f (y)) + xf (y)] = y + f (x) + yf (x) x, y S
b)
f (x)
l hm thc s tng vi 1 < x < 0 v vi x > 0 .
x
Gii
a) Tm im bt ng.
T iu kin (b) ta nhn thy phng trnh im bt ng f (x) = x c nhiu nht l 3 nghim(nu
c): mt nghim nm trong khong (1; 0), mt nghim bng 0, mt nghim nm trong khong
(0; +).
b) Nghin cu im bt ng ca hm s.
Gi s u (1; 0) l mt im bt ng ca f . Trong iu kin (a) cho x = y = u ta c
f (2u + u2 ) = 2u + u2 .
Hn na 2u + u2 (1; 0) v 2u + u2 l mt im bt ng na ca hm s trong khong (1; 0).
Theo nhn xt trn th phi c
2u + u2 = u u = u2 (1; 0).
Hon ton tng t, khng c im bt ng no nm trong khong (0; +). Nh th 0 l im bt
ng duy nht ca hm s(nu c).
c) Kt lun hm
Cho x = y vo (a) ta c
f (x + f (x) + xf (x)) = x + f (x) + xf (x),
x S.
m, n N.
Gii
a) Tnh f (0).
Cho m = n = 0 th ta c
f (f (0)) = f (f (0)) + f (0) f (0) = 0.
T y li cho n = 0 th f (f (m)) = f (m), m N. Vy ta c quan h hm nh sau
8
<
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
6 KHAI
THC TNH CHT IM BT NG CA HM S
b) Nhn thy hm f (0) 0 tha mn yu cu bi ton.
c) Tm im c nh ca hm s.
Nu f khng ng nht 0. Th t quan h f (f (m)) = f (m), m N suy ra vi mi m N th f (m)
l im c nh ca hm s vi m N.
d) Tnh cht ca cc im bt ng.
Nu a v b l hai im bt ng ca hm s f th
f (a + b) = f (a + f (b)) = f (f (a)) + f (b) = f (a) + f (b) = a + b.
Vy tp cc im bt ng bt bin qua php cng.
e) Tp hp cc im bt ng ca f . Gi a l im bt ng khc 0 b nht ca hm s f .
- Nu a = 1, tc l f (1) = 1, th d thy rng f (2) = 2 (bng cch cho m = n = 1). V p dng
phng php quy np ta suy ra f (n) = nn N.
- Nu a > 1, tc l f (a) = a. Bng phng php quy np ta cng chng t c l f (ka) = ka, k 1.
Ta chng minh tp cc im bt ng ng u c dng ka, k 1(lu l a l im bt ng nh
nht ca hm s). Tht vy nu n l im bt ng khc th n = ka + r(0 r < a), khi theo (1)
v tnh cht im bt ng ca ka, ta c
n = f (n) = f (ka + r) = f (r + f (ka)) = f (r) + f (ka) = f (r) + ka f (r) = n ka = r.
V r < a m r li l im bt ng, a l im bt ng nh nht, nn r = 0. Chng t cc im bt
ng u c dng ka, k 1 (*).
f) Xy dng hm f .
V {f (n) : n N} l tp cc im bt ng ca hm f . Vy th vi i < a th do (*) nn ta c
f (i) = ni a vi n0 = 0, ni N.
Ly s nguyn dng n bt k th ta c th vit n = ka + i(0 i < a). Theo quan h u bi th
f (n) = f (i + ka) = f (i + f (ka)) = f (i) + ka = ni a + ka = (ni + k)a.
Ta kim chng hm f nh vy tha mn yu cu bi ton. Tht vy, vi m = ka + i, n = la + j , 0
i, j < a th
f (m + f (n)) = f (la + j + f (ka + i)) = ka + i + f (f (la + i)) .
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
6 KHAI
THC TNH CHT IM BT NG CA HM S
V d 6.4. (AMM, E984) Tm tt c cc hm s f : R R sao cho
f (f (x)) = x2 2, x R.
Gii
Ta chng minh mt kt qu tng qut hn: Cho S l mt tp hp v g : S S l mt hm s c chnh
xc 2 im c nh {a, b} v g g c chnh xc 4 im c nh {a, b, c, d}. Th khng tn ti hm s
f : S S g = f f .
Chng minh
Gi s g(c) = y. Th c = g (g(c)) = g(y), nn y = g(c) = g (g(y)). Do vy y l mt im c nh ca
g g. Nu y = a th a = g(a) = g(y) = c, dn n mu thun. Tng t cho y = b s dn n mu
thun l c = b. Nu y = c th c = g(y) = g(c), tc c l im c nh ca g, mu thun. T suy ra
y = d, tc l g(c) = d, v tng t th g(d) = c.
Gi s tn ti f : S S sao cho f f = g. Th f g = f f f = g f . Khi f (a) =
f (g(a)) = g (f (a)), nn f (a) l mt im c nh ca g. Bng vic kim tra tng trng hp ta kt lun
f {a, b} = {a, b}, f {a, b, c, d} = {a, b, c, d}.
Xt f (c). Nu f (c) = a, th f (a) = f (f (c)) = g(c) = d, mu thun do f (a) nm trong {a, b}. Tng
t cng khng th xy ra f (c) = b. Ngoi ra cng khng th c f (c) = c v c khng l im c nh ca
g. Do vy ch c kh nng l f (c) = d. Nhng khi th
f (d) = f (f (c)) = g(c) = d,
mu thun, v iu ny khng th xy ra do d khng phi l im c nh ca g. Do vy khng th tn
ti hm f tha yu cu bi ton.
Quay tr li bi ton, bi ton l trng hp c bit ca hm g(x) =
x2 2, c
hai im c nh
5
1
5
1
+
2
v
. p dng kt
l 1 v 2, v g (g(x)) = (x2 2) 2 c cc im c nh l 1, 2,
2
2
qu trn ta hon thnh li gii cho bi ton.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
7 PHNG PHP A V PHNG TRNH SAI PHN
www.VNMATH.com
7 PHNG PHP A V PHNG TRNH SAI PHN
V d 7.5. Xc nh hm s f : N R tha mn phng trnh hm:
f (0) = 2, f (n + 1) = 3f (n) +
Hint:
Chuyn v ri bnhphng.
n
8)
+
p s: f (n) = (8+ 66)(3+
8
8f 2 (n) + 1, n N
(8 66)(3 8)n
8
Nhn xt: Cc bi ton trn c ngun gc t dy s, tng l tuyn tnh ha dy s chuyn qua
thnh tuyn tnh ha dy hm. V thc cht th dy s l mt loi hm c bit
V d 7.6. Tm cc hm s f : N N tha mn:
f (n + 3) f (n + 1) = f (n) + f (n + 2), n 1
Hint:
1. t an = f (n) suy ra: an+4 an = an+3 (an+5 an+1 )
2. Tnh a4 a0 theo a3 , a3 , . . . , an
3. rng bn s hng lin tip ca an khng th tt c u bng 1(mu thun vi gi thit). Suy ra
dy tun hon
vi chu k 4.
a0 + a2 = a1 a3
4. Gii h
p s: (a0 , a1 , a2 , a3 ) = (2, 2, 2, 2) = (3, 1, 2, 5) = (2, 1, 3, 5) = (2, 5, 3, 1) =
a1 + a3 = a0 a2
(3, 5, 2, 1)
V d 7.7. Tm tt c cc hm s f : N N tha mn:
f (n) + f (n + 1) = f (n + 2)f (n + 3) 2000, n N
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
x2 f (y) + yf x2 = f (xy) + a, x, y R.
Gii
Cho y = 0 ta c
x2 f (0) = f (0) + a, x R.
iu ny ch c th xy ra khi f (0) = a = 0. Vy nu a 6= 0 th bi ton v nghim. Xt a = 0, khi
th
x2 f (y) + yf x2 = f (xy), x, y R.
Thay x = y = 1 ta c f (1) = 1. Li thay y = 1 v s dng f (1) ta c f (x2 ) = f (x), x R. n
y cho x = y th c
(x2 + x 1)f (x) = 0, x R.
Vy phi c f (x) = 0, x 6= 12
hm s ny tha mn bi.
2
3
2
3
f
t +f
t = 2f (t), t R f
t f (t) = f (t) f
t
3
2
3
2
hay
2
3
g
t = g(t) vi g(t) = f (t) f
t .
3
2
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
b) S dng tnh lin tc.
Bng quy np d dng chng minh c
g(t) = g
2
3
n
t , t R, n N+ .
.g(t) = lim g
n
2
3
n
3
2
T f (t) = f
t , t R hay f
x = f (x), x R. Tng t ta c
2
3
f (x) = f
2
3
n
x f (0)(n ).
x0 = a, xn+1 = xn4 , n = 0, 1, 2, . . . .
Khi th lim xn = 1 v ta c
n
g(a) = n
lim g(xn ) = g n
lim xn = g(1) = 0.
Vy g(x) 0, x R. Nh vy f (x) = x, x R tha mn bi.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
V d 8.4. ( ngh IMO 1992) Tm tt c cc hm s f : R+ R+ tha mn, vi a, b R+
f (f (x)) + af (x) = b(a + b)x, x R+ .
Gii
y l mt v d c in ca loi bi ton gii c bng s dng quan h hi quy. Vi mi x0 R+ ,
t
u0 = x0 , u1 = f (u0 ) , un+1 = f (un ) , n = 1, 2, 3, . . .
T quan h bi ton ta c quan h hi quy ca dy nh sau
un+2 = a.un+1 + b(a + b)un .
Xt phng trnh c trng
X 2 + aX b(a + b) = 0 X1 = bv X2 = (a + b).
Do
"
un = c1 b + c2 (1) (a + b) = (a + b)
c1
b
a+b
+ (1) c2 .
n
b
V lim
= 0 nn nu c2 > 0 th un < 0 vi n l ln, cn nu c2 < 0 th un < 0 vi n
a+b
chn ln. Trong c hai trng hp u dn n mu thun. Vy c2 = 0. Do un = c1 bn , cng vi
u0 = x0 = c1 . Do ta c u1 = f (x0 ) = bx0 . Do x0 bt k nn kt lun f (x) = bx, x R+ tha mn
bi ton.
f (x) = f x2 +
1
, x R.
4
Gii
Ta chng minh ch c hm hng tha mn yu cu bi ton. Trc tin ta d dng nhn thy f l hm
s chn nn ta ch cn xt trn min x 0. Ly a 0 bt k, xt hai trng hp
8
<x0 = a
1
a) Nu 0 a , th xt dy s (xn ) : :
1
2
xn+1 = x2n +
4
th
f (xn ) = f x2n1 +
1
= f (xn1 ) = = f (x0 ) = f (a).
4
1
1
1 1
1
Dy (xn ) b chn trn, v x1 = x20 + = a2 + + = v dng phng php quy np ta cng
4
4
4 4
2
1
chng minh c xn .
2
Dy (xn ) l dy tng, v
xn+1 xn =
x2n
1
1
+ xn = xn
4
2
2
0 xn+1 xn .
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
T dy (xn ) c gii hn hu hn, t lim xn = b, khi
1
1
1
b = b2 + b = .
4
4
2
V hm s f lin tc nn
1
f (a) = lim f (a) = lim f (xn ) = f (lim xn ) = f
= const.
2
8
<
x0 = a
1
b) Nu a > th xt dy s (xn ) : :
2
xn+1 = xn
1
+
= f (xn ) = = f (x0 ) = f (a).
4
1
v
4
x2n+1
f (xn+1 ) = f
, khi xn = x2n+1 +
1
4
1
x0 >
4
1 1
1
= , v bng phng php quy np ta chng
2 4
2
Dy (xn ) n iu gim, v
xn+1 xn = xn+1
x2n+1
1
1
= xn+1
4
2
2
0 xn+1 xn .
1
1
1
b = b2 + b = .
4
4
2
V hm f lin tc nn
1
f (a) = lim f (a) = lim f (xn ) = f (lim xn ) = f
= const.
2
1
= const, a 0 hay f l hm hng trn x 0. V f l
Trong c hai trng hp, ta thy f (a) = f
2
hm chn nn f (x) = const l hm s duy nht tha mn iu kin ny.
Nhn xt: im mu cht trong li gii trn l: chng minh f (a) khng i, vi mi a 0, phi
xy dng dy s c lin quan n a, c gii hn hu hn, v hm s phi khng thay i trn dy ny.
Bi ton tng qut hn bi ton trn c cho di y.
V d 8.6. (Putnam 1996) Cho c l s thc dng. Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu
kin
f (x) = f x2 + c , x R.
V d 8.7. (VMO 2001) Cho hm s g(x) =
2x
. Hy tm tt c cc hm s f (x) xc nh v lin
1 + x2
1 x2 f (g(x)) = 1 + x2
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
Gii
Vit li h thc cho di dng
2
(1 x2 )
2
f
(g(x))
=
1
x
.f (x), x, y (1, 1).
(1 + x2 )2
t (x) = (1 x2 ) f (x), x, y (1, 1). Khi f (x) lin tc trn (1, 1) v tha mn bi khi v
ch khi (x) lin tc trn (1, 1) v tha mn h thc
(g(x)) = (x), x, y (1, 1).
(30)
1x
, x (0, +) l mt song nh t(0, +) n (1, 1). Do , c th vit li h
1+x
thc trn nh sau
1x
1x
=
, x (0, +),
g
1+x
1+x
hay
1 x2
1x
=
, x, y (0, +).
1 + x2
1+x
1x
. Khi (x) lin tc trn (1, 1) v tha mn (30) khi v ch khi h(x)
Xt hm s h(x) =
1+x
lin tc trn (0, +) v tha mn h thc h (x2 ) = h(x), x (0, +). Bng phng php quy np,
d dng chng minh c
h(x) = h 2n x , x (0, +), n N.
a
, x (1, 1),
Do lim 2n x = 1 v h l hm lin tc nn h(x) h(1). T x = const v f (x) =
1 x2
vi a l hng s. Kim tra li thy hm s ny tha mn.
D thy u(x) =
b) f (x + m) f (x) +
Gii
Gi s tn ti hm s f lin tc trn R v tha mn iu kin
f (x + m) f (x) + m + 1 = (m + 2), x R.
a) Nu Imf (, m + 1) th
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
|f (x + m)| < m + 1
v
0 < f (x) +
Do
f (x + m) f (x) +
m+1<
m + 1.
m + 1 < m + 1 < m + 2, x R.
c) Nu Imf (0, +) th
f (x + m) f (x) +
x1
2
f (1) = 1
f (x) +f (y) = f (x + y), x, y R
f (x)f x1 = 1, x 6= 0
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
8 PHNG
PHP S DNG TNH LIN TC CA HM S
Hint:
iu kin th 3 chota chng minh hm lin tc
1. Nhn xt f (x) v f x1 cng du.
2. Chng minh nu |y| 2 th |f (y)| 2 v |y| 12 th |f (y)| 12
3. Chng minh |y| 21n th |f (y)| 21n , t hm lin tc ti 0.
p s: f (x) = x
V d 8.13. Tm cc hm s f C[R ] tha mn iu kin:
f (x3 ) x2 f (x) =
1
x, x, y R
x3
Hint:
3)
1. Vit li quan h hm thnh f (x
x16 = f (x)
x12
x3
x
x12 , dng tnh lin tc tm hm g.
2. t g(x) = f (x)
x
p s: f (x) = ax + x1 , a R
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
1
f (nx) = nf (x), n N, x 0,
.
n
T y ta c
1
1
f
= f (1).
n
n
By gi vi s hu t r [0, 1] lun c th vit di dng r =
ta c
f (r) = f
p
q
1
= f p.
q
= pf
1
q
p
vi p, q l cc s nguyn dng p q,
q
1
= p f (1) = rf (1).
q
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
V d 9.3. Tm tt c cc hm s f : R (0, +) lin tc v tha mn iu kin:
f (x2 + y 2 ) = f (x2 y 2 ) + f (2xy), x, y R
Hint:
Nhn xt hm l hm chn.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
V d 9.8. (APMO 2003) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn hai tnh cht sau:
(i) Phng trnh f (x) = 0 ch c hu hn nghim.
(ii) f (x4 + y) = x3 f (x) + f (f (y)) , x, y R.
Gii
a) Tnh f (f (y)). Th x = 0 ta c
f (f (y)) = f (y), y R.
T y ta c quan h hm
f x4 + y = x3 f (x) + f (y).
(31)
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
2g (x) = 1g (x+1)1g (x), .... By gi ta s khai trin 3z (x) v 3s (x), vi r(x) = f (x4 ) v s(x) = x3 f (x)
bng cch s dng tnh cng tnh ca hm f .
1r = f (x + 1)4 f x4
= f x4 + 4x3 + 6x2 + 4x + 1 f x4
= 4f x3 6f x2 + 4f (x) + c,
2r = 4 f (x + 1)3 f x4
+ 6 f (x + 1)2 f x2
+ 4 (f (x + 1) f (x))
(32)
Gii
Nhn xt: f (x) 0 tha mn bi ton. Xt trng hp hm f khng ng nht bng 0.
a) Tnh f (0). Thay y = 0, x = 1 ta c f (0) = 0. Ngoi ra nu f (x) = 0 th xf (y) = 0, y R, suy ra
x = 0. Vy
f (x) = 0 x = 0.
b) Quan h f (y + 1) = f (y) + f (1), y R. Thay x = 1 vo (32) ta c
f (1 + yf (1)) = f (1) + f (y), y R.
Nu f (1) 6= 1, th thay y =
1
vo phng trnh trn th
1 f (1)
1
1 f (1)
= f (1) + f
1
1 f (1)
f (1) = 0,
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
c) Tnh f (nx), n Z, x R. Thay x = n, y = z 1 ta c
f (nz) = f (n + (z 1)f (n)) = n + nf (z 1) = nf (z).
d) f cng tnh. Nu a = b th f (a) = f (b) = f (b) suy ra f (a) + f (b) = 0 =
f (a +b). Nu a 6= b
a+b
ab
a+b
th a + b 6= 0 v f (a + b) 6= 0(theo phn (a)). Thay x =
,y =
f
ta c
2
2
2
f (a) = f
ab
a+b
f
+
2
2f a+b
2
f (b) = f
ba
a+b
f
+
2
2f a+b
2
a+b
2
a+b
2
=f
!
=f
a+b
a+b
+
f
2
2
a+b
a+b
+
f
2
2
ab
,
2f a+b
2
!
ba
.
2f a+b
2
f (a) + f (b) = 2f
a+b
2
= f (a + b)(theo bc (c)).
e) f c tnh cht nhn tnh. p dng tnh cng tnh vo phng trnh hm ban u ta c
f (x) + f (yf (x)) = f (x + yf (x)) = f (x) + xf (y) f (yf (x)) = xf (y), x, y R.
Thay y = 1 ta c f (f (x)) = x, chng t f l mt song nh. Do li th z = f (x) vo quan h
trn ta c
f (yz) = xf (y) = f (z)f (y), y, z R.
f) Thay z = y ta c f (y 2 ) = f 2 (y) 0 v z = y ta c f (y 2 ) = f 2 (y) 0. Do f (a) > 0
khi v ch khi a > 0.
g) Thay y = 1 vo phng trnh hm (32) ta c
f (x f (x)) = f (x) x.
Do f (x) x v x f (x) i nhau, do theo bc (f) th x f (x) = 0, x R hay f (x) = x, x R.
Th li thy hm s ny tha mn yu cu.
V d 9.10. (THTT T7/231) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn
f ((x + 1)f (y)) = y (f (x) + 1) , x, y R.
Gii
a) Tnh f (0) v f (1). Thay x = 1, y = 0 vo iu kin hm ta c
f (0) = y (f (1) + 1) , y R f (0) = 0, f (1) = 1.
T y cho x = 0 ta nhn c quan h
f (f (x)) = x, x R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
b) Tnh f (1). Thay y = f (1) v s dng kt qu trn ta c
f (x + 1) = f (1) (f (x) + 1) , x R.
T y th x = 2 v s dng f (1) ta c
1 = f (1) (f (2) + 1) .
Mt khc, thay x = 2, y = 1 vo iu kin ban u th
f (1) = (f (2) + 1) .
Kt hp hai ng thc ny th (f (1))2 = 1, do f (1) = 1, v nu f (1) = 1 th f (1) = f (f (1))
1 = 1(v l). T kt qu ca f (1), bng cch cho y = 1 ta nhn c quan h
f (x + 1) = f (x) + 1, x R.
c) f l hm nhn tnh, tht vy
f (xy) = f (x.f (f (y)))
= f ([(x 1) + 1] f (f (y)))
= f (y) (f (x 1) + 1) = f (x).f (y)
T y ta nhn c
f (x) = f
2
x. x = f
x 0, x 0,
v
f (x) = 0 x = f (f (x)) = f (0) = 0.
d) f l hm cng tnh, tht vy, vi y 6= 0 th
x
+ 1 .y
f (x + y) = f
y
x
=f
+ 1 f (f (y))
y
x
= f (y) f
+1
y
x
= f (y).f
+ f (y) = f (x) + f (y) do f nhn tnh.
y
Hm f va cng tnh, va nhn tnh nn f (x) = ax, thay vo ta c a = 1. Vy hm s tha mn bi
ton l f (x) = x, x R.
V d 9.11. (Belarus 1997) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f (x + y) + f (x)f (y) = f (xy) + f (x) + f (y), x, y R.
(33)
Gii
Nu f (x) = c th t iu kin bi ton ta c f (x) 0 hoc f (x) 2. Xt f (x) khng phi l hm hng.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
9 NG DNG PHNG TRNH HM C BN
a) Tnh f (0). Thay y = 0 vo (33) ta c
f (x).f (0) = 2f (0), x R f (0) = 0,
do f (x) khc hm hng 2.
b) Tnh f (x + 2) theo hai cch. Trc tin thay y = 1 vo (33) ta c
f (x + 1) = (2 f (1)) f (x) + f (1) f (2) = (3 f (1)) f (1).
Thay x bi x + 1 v y = 1 ta c
f (x + 2) = (2 f (1)) f (x + 1) + f (1)
= (2 f (1))2 f (x) + (3 f (1))f (2)
= (2 f (1))2 f (x) + f (2).
Ngoi ra thay y = 2 vo (33) ta c
f (x + 2) = f (2x) + (1 f (2)) f (x) + f (2).
T hai ng thc trn ta c
f (2x) = (3 f (1)) f (x),
hay f (2x) = af (x) (vi a = 3 f (1) 6= 0(v nu khng hm f l hm hng 0), ngoi ra a 6= 1(nu
khng hm ng nht 2)) v f (4x) = a2 f (x).
c) Thay x bi 2x v y bi 2y v s dng kt qu trn ta c
af (x + y) + a2 f (x)f (y) = a2 f (xy) + af (x) + af (y), x, y R.
Ngoi ra, nhn c hai v ca (33) vi a2 ta c
a2 f (x + y) + a2 f (x)f (y) = a2 f (xy) + a2 f (x) + a2 f (y).
T hai ng thc ny ta thu c
a(a 1)f (x + y) = a(a 1) (f (x) + f (y)) , x, y R.
V a 6= 0, a 6= 1 nn ta c f (x + y) = f (x) + f (y), thay vo ta li c f (xy) = f (x)f (y). T hai
quan h ny ta c f (x) = x.
Kt lun: C ba hm s tha mn bi ton l f (x) 0, f (x) 2, f (x) = x, x R.
Nhn xt: 1. Phng trnh hm trn l tng ca hai phng trnh cng tnh f (x+y) = f (x)+f (y)
v hm nhn tnh f (xy) = f (x)f (y). Vi php th hp l nh trn ta a phng trnh hm v
li hm tha mn hai tnh cht trn.
2. Bi ton trn c s dng li trong Indian 2003 v trong rt nhiu k thi chn i tuyn ca
cc tnh nc ta. Nu trong (33) thay f (x) = g(x) 1 th ta c bi ton di y:
f (x + y) + f (xy) = f (x)f (y) + 1, x, y R.
V i chiu vi trn ta c hai hm s tha mn l f (x) 1 v f (x) = 1 + x, x R.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
10
10 BT NG THC HM
Bt ng thc hm
1
1
1
1
f (0) + f (0) f 2 (0) f (0)
2
2
4
2
2
1
0 f (0) = .
2
1
b) Tnh f (1). Tng t nh trn bng cch thay x = y = z = 1 ta c f (1) = .
2
1
1
c) Chng t f (x) . Thay y = z = 0 v s dng f (0) = ta c
2
2
1
f (x) , x R.
2
1
1
d) Chng t f (x) . Thay y = z = 1 v s dng f (1) = ta c
2
2
1
f (x) , x R.
2
1
Vy ta c f (x) = , x R. Kim tra li thy hm ny tha mn yu cu.
2
V d 10.2. (Russian 2000) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
f (x + y) + f (y + z) + f (z + x) 3f (x + 2y + 3z), x, y, z R.
Gii
Thay y = z = 0 ta c
2f (x) + f (0) 3f (x), x R f (x) f (0), x R.
Li thay x = y =
x
x
, z = ta c
2
2
f (x) + 2f (0) 3f (0) f (x) f (0), x R.
T hai kt qu trn suy ra f (x) = f (x), x R hay f (x) c(c l hng s). Kim tra li thy hm s
ny tha mn.
V d 10.3. (THTT T8/230) Tm tt c cc hm s f : R R tha mn iu kin
|f (x) f (q)| 5(x q)2 , x R, q Q.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
10 BT NG THC HM
Gii
Vi mi x, x0 R(x x0 ), chn s hu t q nm gia x v x0 th
|f (x) f (x0 )| = |f (x) f (q) + f (q) f (x0 )|
|f (x) f (q)| + |f (q) f (x0 )| (bt ng thc tr tuyt i)
5(x q)2 + 5 (q x0 )2 (gi thit ca bi ton)
5 (x x0 )2 + 5 (x x0 )2 = 10 (x x0 )2 .
Vy nn lim |f (x) f (x0 )| = 0 hay lim f (x) = f (x0 ) . Suy ra f (x) l hm s lin tc ti mi x0 R.
xx0
xx0
f (x) f (x0 )
f (x) f (x0 )
10 |x x0 | lim
= 0,
xx0
x x0
x x0
f (x + y)
, x, y R+ ,
2
f (x + y)
f (x) f (y)
+
, x, y R+ .
x
y
x+y
Gii
Ta ln lt khng nh cc d kin di y lin quan n hm s ny. Trc tin ta t hm s
f (x)
g(x) =
th t iu kin (ii) ta c
x
g(x) + g(y) g(x + y), x, y R+ .
a) g(nx) ng(x), n N, x R+ . iu ny d dng chng minh bng quy np da vo tnh cht ca
hm g. T y ta c
f (nx) n2 f (x), n N, x R+ .
b) f (2n x) = 4n f (x). Tht vy, trong (i) cho y = x ta c
4f (x) f (2x).
Tuy nhin theo phn (a) th f (2x) 4f (x). Do f (2x) = 4f (x), x R+ . T y ta thu c mt
c im ca g(x) l
g (2n x) = 2n g(x), n N, x R+ .
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
10 BT NG THC HM
f x3 + x x (f (x))3 + f (x), x R.
Gii
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
10 BT NG THC HM
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
10 BT NG THC HM
(f (y))2
.
f (y) + t
(f (y))2
tf (y)
f (y) f (x) = f (y) f (y + t) f (y)
=
>0
f (y) + t
f (y) + t
(34)
hay f (x) < f (y). Vy f l hm gim. C nh x > 0, v ta chn s n N sao nf (x + 1) 1. Theo (34)
v kt hp vi f l hm gim ta c
k+1
k
f x+
f x+
n
n
1
f
n
k
n
x+
f x+
k
n
1
n
f x+
nf x +
k
n
k
n
+1
>
1
(k = 0, 1, 2, . . . , n 1).
2n
1
1
hay f (x + 1) < f (x) .
2
2
T y bng quy np ta c
f (x + 2m) < f (x) m, m N.
Ly m > f (x)(x c nh) th f (x + 2m) < 0, mu thun vi gi thit f (x) > 0, x > 0. Vy khng tn
ti hm s f tha mn yu cu bi ton.
Nhn xt: tng ca bi ton loi ny l c gng chng minh f (y) < 0 vi mt gi tr y > 0,
dn n mu thun. R rng chng ta ch cn chng minh l f (x) f (x + 1) c > 0 vi mi x bi v
n s dn n f (x) f (x + m) mc. Khi vi m ln th f (x + m) < 0. Li gii trn trnh by c
th t tng ny.
V d 10.9. (VMO 2003) Gi F l tp hp tt c cc hm f : R+ R+ tha mn bt ng thc
f (3x) f (f (2x)) + x, x R+ .
Tm s thc ln nht sao cho vi mi f F th f (x) .x, x R+ .
Gii
x
1
x
F , do . Hn na vi mi hm f F ta c f (x) . tng
2
2
3
1
gii quyt nh sau: K hiu = 1 v to mt dy {n } f (x) n x v mong mun dy ny tin
3
1
1
1
ti . iu ny s suy ra , v do = . By gi chng ta s xy dng quan h hi quy cho
2
2
2
k . Gi s rng f (x) k x, x R+ . Th t iu kin bt ng thc
R dng hm s f (x) =
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
11
11 HM TUN HON
Hm tun hon
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
12 MT S CHUYN PHNG TRNH HM
12
12.1
www.VNMATH.com
12.1 Phng trnh hm gii nh tnh gi
tr hm
12 sMT
theo hai
S cch
CHUYN
khc nhau
PHNG TRNH HM
Gii phng trnh ny ta tm c: f (r) = r, r Q+
Nhng t kt qu ca hm s f (x) = x, x Q+ th ta thay iu kin (b) cho hai n:
f (x3 + y) = x3 + y = f 3 (x) +
f (xy)
f (x)
f (xy)
, x, y R+
f (x)
f (y)
(2)
f (1)
1
1
1
1
1
+ 2+ 3+ 4+ 7
1 a
a
a
a
1
1
1
1
1
+ 2+ 3+ 4+ 7
1 a
a
a
a
ta c: a=1. Vy ta c:
f (x + 1) = f (x) + 1 v f (x3 ) = f 3 (x)
Tc l ta c c bi ton ban u. Cn vn s l trn R+ ta s dng tnh tr mt ca tp s thc
vi ch f l hm tng.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
13www.VNMATH.com
GII PHNG TRNH HM BNG CCH THM BIN
13
ta nhn c
f (x) sin y f (y) sin x = cos x sin y cos y sin x.
f () = f
dn n f
2
c,
2
f (x) = f (x + ) = f x +
f
c cos x
2
2
=f
f (x)f
c sin x c cos x,
2
2
suy ra
f (x)
T iu ny suy ra f (x) = f
f (x) =
(35)
1 = cf
sin x c cos x.
f
2
2
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung
www.VNMATH.com
14 LUYN TP PHNG TRNH HM
14
14.1
x+1
= x + 3,
b) f : R R tha f
x1
x 6= 1.
x R.
1
1
= x3 + 3 ,
d) f : R R tha f x +
x
x
x R.
x 6= 0.
x1
1
e) f : R R tha f
+ 2f
= x,
x
x
x 6= 0, x 6= 1.
3+x
x3
+f
= x,
f) f : R R tha f
x+1
1x
14.2
x 6= 1.
Bt ng thc hm
x, y R.
x R.
x + y
f (x) + f (y),
(ii) f
2
x, y [0, 1].
x X.
GV: Trn Minh Hin . . . . . . PTH bi dng hc sinh gii . . . . . . Trng THPT chuyn Quang Trung