LNDA DHE FUNKSIONI I S DREJTS PENALE I.NOCIONI DHE KARAKTERISTIKAT THEMELORE T S DREJTS PENALE Shoqria i kun r!

"h"# kri$ina%i#"#i# & $"q kri$ina%i#"#i rr"'ikon r"n in (uri ik h" )o*ia%& ku)h#"# "%"$"n#ar" # ("#) ) +r,a)hk# & !%"ra!" #h"$"%or" # n("riu# h" )hoqri). -"+ra# $" # *i%a# *"noh"# & $#oh"# a+o a).()oh"# !%"ra# (uri ik" # n("riu# h" # ,a)hk)i) ) *ak#uar& n # r"(#n +"na%" quh"n !"+ra +"na%" a+o $" n( #"r$ # +r.(i#h)h$ kri$ina%i#"#.E r"(#a +"na%" )h# n( n r $n/ra# h" $("#"# $" # *i%a# $,roh"# )hoqria h" %u0#oh"# kri$ina%i#"#i.E r"(#a +"na%" " u)h#ron $,ro(#("n n.a kri$ina%i#"#i uk" +r*ak#uar $" %i.( )" *i%a# !"+ra a+o )("%%(" # rr"'ik)h$" kon)i "roh"n !"+ra +"na%" h" # *i%a# %%o(" # ni$"!" a+o # # )ank)ion"!" # #("ra +"na%" $un #1u )hqi+#oh"# kr/")!" # !"+ra!" +"na%". M" #"r$in " r"(#a +"na%" nnku+#o($ n( ". # %".(i)%a*ioni# +o'i#i! # )h#"#i# # *ak#uar h" n( ". # )hk"n*a!" (uri ik" & +rka#)i)h# # )hk"n*) ) # r"(#) +"na%". Si ". " %".(i)%a*ioni# +o'i#i!& " r"(#a +"na%" )h# )i)#"$ i nor$a!" %i.(or" $" # *i%a# +r*ak#oh"# )" *i%a# !"+ra # n("r'!" kon)i "roh"n !"+ra +"na%" h" 0ar %%o(" # ni$"!" a+o # )ank)ion"!" +"na%" o #1u )hqi+#oh"n kr/")!" # #/r". M" no*ionin " k#i%% +r*ak#oh"# !"#$ ku+#i$ 0or$a% & n.a)" *"k"n !"#$ "%"$"n#"# a+o #i+ar"# 0or$a%"2 (uri ik"3 # ) r"(#) +"na%". N ku+#i$in $a#"ria% " r"(#a +"na%" ku0i'oh"# uk" +a)ur +ara)/)h !"+ra# +"na%" & q%%i$in h" 0unk)ionin " k)a( ".". S kn "($i " r"(#a +"na%" n ku+#i$in $a#"ria% +rku0i'oh"# )i ". " r"(#)i) $" # *i%n $,roh"n n.a !"+ra# +"na%"

$arr hn("# " *ak#uara # )hoqri)& # $ira# (uri ik" q i +rka)in )hoqri) h" in i!i i#. Duk" i ."r)h"#uar "%"$"n#"# " ku+#i$i# 0or$a% h" $a#"ria%& " r"(#a +"na%" $un # +rku0i'oh"# )i )i)#"$i i nor$a!" (uri ik" $" # *i%a# & $" q%%i$ # $,ro(#(") # $arr hni"!" )hoqror" & +ara)hih"n !"+ra# +"na%" h" )ank)ion"# +"na%" q o #1u )hqi+#oh"n kr/")!" # !"++ra!" +"na%". E r"(#a +"na%" " )"*i%i# !"n )h#" )h+r"h(" " a#/r" $arr hni"!" )hoqror" q "k'i)#o(n n a# !"n .Mir+o +rkun r a%%i$"!" q "k'i)#o(n $i i) # r"(#a!" +"na%" # )h#"#"!" # *ak#uara & "k'i)#o(n " h" n.(a)h$ri# " kon)i "ru")h$" & )i o$o) %i hur $" $,ro(#("n " # $ira!" q i +rka)in in i!i i# .K)h#u +)h. !ra)(a +%a.o)(a & !(" h(a & *ni$i i n "ri# h" au#ori#"#i# kon)i "roh"n )i !"+ra +"na%" n # .(i#ha # r"(#a# +"na%" ,a)hkohor" & +a $arr +ara)/)h rr".u%%i$in )hoqroro4"kono$ik q )h# i +rani)h$ n !"n in +rka#) . Si karak#"ri)#ik #h"$"%or" " ) r"(#) +"na%" )h# )" k(o )h# " r"(# %i.(or" . )h# %i.(or" $"q k(o ". " r"(#)i) i rr".u%%on *)h#("# n.a %$i i )a( !"#$ $" %i.( & " (o $" n on( ak# #("#r nn%i.(or a+o nor$a #("ra (uri ik". E r"(#a +"na%" n("riun # r"(#a h" %iri# " #ia )i h" )i)#"$in " *ak#uar )hoqroro4+o%i#ik " $,ron uk" +ara+ar ni$" h" )ank)ion" #("ra +"na%" n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%".Sank)ion"# +"na%" (an %%o("# $ # rn a # )ank)ion"!" # *i%a# ',a#oh"n uk" +r orur hunn h" $" #o & kr/")!" # !"+ra!" +"na%" u ku0i'oh"# a+o u $"rr"# %iria& n "ri& +a)uria & # r"(a## #("ra & $a (" " h" ("#a n ra)a#" kur )hqi+#oh"# h" "k'ku#oh"# ni$i $" ! "k(".Pr"( k#/r" )ank)ion"!" & ni$i )h# %%o(i $ i rn i )ank)ion"!" +"na%" $" # *i%in +r!"* qor#i$i# +u,%ik # )hoqr)i +r !"+rn " kr/"r& )/noh"# q kr/")i .(a# !ua(#(") ) ni$i# # +r$ir)oh"# h" # k#h"h"# )i an#ar i o,i)h$ i )hoqri). N r)a n( n r karak#"ri)#ika# #h"$"%or" " # r"(#) +"na%" )h# +ari$i i %i.()h$ri) .K/ +ari$ )h# .aran*ion i +ro.r")i# & hu$ani'$i# h" "$okra*i) & n.a )" k/ )h# n(koh)i)h# " h" n( in)#ru$"n# i 0or# +r $,ro(#("n " q/#"#ar!" n.a ar,i#rari#"#i "!"n#ua% i

)h#"#i#.Sh#"#i& +rka#)i)h# .(/ka#a $un #a #hirrin n +r.(".()i +"na%" q/#"#arin h" $un #1i )hqi+#o(n )ank)ion # *ak#uar +"na%&!"#$ n)" ai ka kr/"r n on( !"+r " *i%a $ +ar & $" nor$a +"na%" (uri ik" )h# +ara+ar )i !"+r +"na%". LNDA E S DREJTS PENALE Ln " ) r"(#) +"na%" )h# !"+ra +"na%"& kr/")i i !"+r) +"na%" h" )ank)ion"# +"na%".E r"(#a +"na%" )h# ". " %".(i)%a*ioni# +o'i#i! # n( )h#"#i $" # *i%n +r*ak#oh"n )" *i%a# !"+ra kon)i "roh"n !"+ra +"na%"& ku)h#"# q uh"# +r$,u)h"n +r # kon)i "ruar n( +"r)on +"na%i)h# i +r.(".()h$ h" *i%i %%o( i )ank)ioni# +"na% $un #1i )hqi+#oh"#. r"(# +"na%" +o'i#i!i" . -"+ra# +"na%" )i ukuri n".a#i!" kan q"n # +rani)h$"& h" #ani kr/h"n n # .(i#ha 0or$a*ion"# )hoqroro4"kono$ik" .-"+ra +"na%" +r!"* 0or$) ) )a( (uri ik" q )h# *ak#uar $" %i.( & n 0ak# )h# " h" n( n.(ar(" r"a%" n ,o#n " (a)h#$" & $" # *i%n *"noh"# a+o a).()oh"n # $ira# (uri ik" # ,a)hk)i) )hoqror" h" # n("riu#& )i* (an5 rr".u%%i$i )hoqroro4"kono$ik& )i.uria " !"n i# & # r"(#a# h" %iri# " n("riu#& in#".ri#"#i i #i( #ru+or& n "ri& au#ori#"#i& $ar#")a & 0a$i%(a "#(. M("#"# $" # *i%a# " r"(#a +"na%" u)h#ron $,ro(#("n (ur ik" n.a !"+ra +"na%" (an )ank)ion"# +"na%".K#o u )hqi+#oh"n +"r)ona!" # *i%# $" !"+ra# a+o )("%%("# " #/r" i kan *"nuar a+o i kan $#uar # $ira# (uri ik" q $,roh"n $" k# ". # r"(#)i).Sank)ion"# +"na%" )hqi+#oh"n h" a+%ikoh"n kun r !u%%n"#i# # kr/")i# h" kon)i)#o(n n $arr("n a+o ku0i'i$in " i)a # r"(a#!" # *i%a# i kan .'uar .("r n $o$"n#in " kr/"r(") ) !"+r) +"na%" n ,a' # ku)h#"#u#) h" nor$a!" #("ra (uri ik".N kraha)i$ $" # ka%uarn #ani )ank)ion"# +"na%" q u )hkak#oh"n kr/")!" # !"+ra!" +"na%" kan $ +ak karak#"r r"#ri,u#i!2hak$arr)3 h" #ani in#"n*a " #/r" )h# +r$ir)i$i i kr/")!" # !"+ra!" +"na%" $"q%%i$ q ai # k#h"h"# )i an#ar i o,i)h$ i )hoqri). FUNKSIONI M6ROJTS I S DREJTS PENALE Funk)ioni $,ro(#) i ) r"(#) +"na%" $ani0")#oh"# n+r$("# $,ro(#(") ) )hoqri) n.a kri$ina%i#"#i h" n kua r # k)a( "

r"(#a +"na%" ka +r "#/r q # $,ro( rr".u%%i$in " *ak#uar )hoqroro "kono$ik h" +o%i#ik. E r"(#a +"na%" ka +r "#/r q #1i $,ro( " h" # $ira# (uri ik" # +o)a*$" q i +rka)in n("riu# h" q/#"#ari#& )i* (an5 ("#a " n("riu# & in#".ri#"#i #ru+or& %iri# h" # r"(#a# & n "rin& au#ori#"#in & ,ara'in h" )i.urin " q/#"#ar!" "#(.K# 0unk)ion $,ro(#) " r"a%i'on uk" i +ara+ar )" *i%a# !"+ra )hoqror" kon)i "roh"n !"+ra +"na%" h" uk" i +ara+ar ni$"# h" %%o("# #("ra # )ank)ion"!" +"na%" n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" .Shqi+#i$i i ni$"!" h" i )ank)ion"!" #("ra +"na%" u)h#roh"# uk" u r")+"k#uar 0or$a " *ak#uar $" %i.(in " +ro*" ur) +"na%" n ,a' # +ari$i# 7q a)ku)h i +a0a()h$ # $o) noh"#& kur)" 0a(#ori# #1i )hqi+#oh"# ni$i $"ri#uar. Funk)ioni $,ro(#) i ) r"(#) +"na%" )h# 0ra.$"n#ar& n.a )" $" k# ". # r"(#)i) $,roh"n !%"ra# $ # rn )i)h$" & $ "%"$n#ar" # in i!i i# h" # ,a)hk)i).M,roh"n a#o # $ira a+o a#o !%"ra # *i%a# (an # o$o) o)h$" +r "k'i)#"n*n " )hoqri) & h" # in i!i !"& uk" $arr +ara)/)h in#"n)i#"#in " rr"'ik)h$ri) )hoqror"& $n/rn " kr/"r(")& )hka%%n " 0a()i) "#(.P)h.nuk kon)i "roh"# !"+r +"na%" $#i$i n.a +aku( ")ia " )"n i# # hua( & nuk n )hkoh"# * o #"n#i$ i n on( !"+r" +"na%"& a+o * o %)hi$ i "#/ri$"!" 0a$i%(ar".-%"ra# #("ra # )hoqri) h" # in i!i i# $,roh"n $" nor$a #("ra )i* (an5 nor$a# " # r"(#) *i!i%"& # r"(#) 0a$i%(ar"& # r"(#) a $ini)#ra#i!".N.a k(o r"'u%#on )" )" 0unk)ioni $,ro(#) i ) r"(# )+"na%" )h# i karak#"ri# )u,)i iar& n.a)" )h+r"h"# !"#$ n ra)#"# kur !%"ra# " +r$"n ura nuk $un # $,roh"n $" $("#" a+o $n/ra #("ra& N r)a " r"(#a *i!i%" ra+or#"# " )u,("k#!" (uri ik n 0u)ha# " !"#a i rr".u%%on n #r)i. Funk)ioni $,ro(#) i ) r"(#) +"na%" )h+r"h"# " h" $" ra)#in )hqi+#i$i# & " !"*$a) .(a# 0a') ) "k'"ku#i$i# # ni$i# h" )ank)ion"!" #("ra +"na%"& n.a)" a+%iki$i i )ank)ion"!" +"na%" nuk ka +r q%%i$ !"#$ # no( a+o #i )hkak#o( n on( # k"q" kr/")i# # !"+r) +"na%" & +or n ra h # +ar ka +r q%%i$ q # +r$ir)o( a# q n # ar h$"n # $o) kr/"( !"+ra +"na%" h" # ,h"# an#ar i o,i)h$ +r !"#" h" +r )hoqrin.

MARRDHNJET E S DREJTS PENALE NDAJ DE8-E T TJERA T DREJTSIS E DREJTA +"na%" ". " )i)#"$i# (uri ik h" ) ,a)hku $" ".# #("ra (uri ik" k( +r q%%i$ $,ro(#("n " )hoqri) h" # in i!i !" & n.a k(o r"'u%#on )" " r"(#a +"na%" ka $arr hn(" # *ak#uara $" ".# #("ra # r"(#)i)& +or $".(i#ha#" a(o )h# n( ". (uri ik" +%o#)i)h# " +a!arur q %n n " !"# h" $"#o a# " !"#a +r )#u i$in " *)h#("!" n.a %$i i )a(. 9.E DREJTA PENALE DHE E DREJTA KUSHTETUESE E r"(#a +"na%" ka $arr hn(" # n.u)h#a $" # r"(#n ku)h#"#u")"&n ku)h#"#u# .("n "n +ari$"# kr/")or" # %".(i)%a*ioni# & an a( # .(i#ha %i.("# +or " h" %i.(i +"na%& uh"# o$o) o # ("n n +r+u#h(" $" +ari$"# " +rok%a$uara ku)h#"#u")".C o n r/)hi$ i +%o#)i)h$ a+o i +(")ri)h$ i ku)h#"#u#) i$+onon " h" n r/)hi$"# a+o +%o#)i$in " %".(i)%a*ioni# & +ra " h" # %i.(i# +"na%. D)i+o'i#a# +ari$or" # ku)h#"#u#) & +araq")in +%a#0or$ # qar# +r $,ro(#("n q uh"# #a u)h#ro( " r"(#a +"na%" & k)h#u q * o *ni$ a+o $#i$ i # $ira!" (uri ik" a+o # ,a)hk)i) )hoqror"& $" i)+o'i#a# " %i.(i# +"na% kon)i "roh"# )i !"+r +"na%". N ku)h#"#u# n ")hi$ " h" n( !ar. i)+o'i#a)h # karak#"ri# +"na%o (uri ik& # *i%a# n )i+o'i#a# " %".(i)%a*ioni# +"na% +ara)hih"n n $nr # ho%%)i)h$" h" +r*ak#oh"n %%o("# " )ank)ion"!" +"na%" q o #u )hqi+#oh"n +"r)ona!" q i $#o(n a#o # $ira q (an # $,ro(#ura $" ku)h#"#u#.N ku)h#"#u# )h# +ara+ar +ari$i i %i.()h$ri)& $" +a) $" ku)h#"#u# +ara)hih"# +ari$i i n a%i$i # !"+ri$i# r"#roak#i! # %i.(i# +"na%& A6RO8IMI i ni$i# $" ! "k(". 8(i#ha)h#u ku)h#"#u#a n )hu$ !"n " # )a( i $,ron # $ira# (uri ik" konkr"#"& )i* (an " r"(#a " %iri) ) %!i'(")& " r"(#a " !"n ,ani$i# & +a+r"k)h$ri) ) ,an")) & 0)h"h#)i) ) korr")+on "n*) h" $("#"!" #("ra # ko$uniki$i#& ,ara'i) ) q/#"#ar!"& # .(i#ha k#o # $ira q .aran#oh"n $" ku)h#"#u# $,roh"n " h" $" # r"(#n +"na%" h" n ra)# # *ni$i# a+o $#i$i# # #/r" n %".(i)%a*ion +"na% (an +ara+ara )i !"+ra +"na%".

:.E DREJTA PENALE DHE E DREJTA E PROCEDURS PENALE 8("r n 0i%i$ # )h"ku%%i# ;I; nor$a# " ) r"(#) +"na%" h" # +ro*" ur) +"na%" kan q"n # +ara+ara n n( %i.( a+o ko .N Ko in +"na% # au)#ri) i !i#i# 9<=>& kan q"n # inkor+oruara " h" nor$a# " ) r"(#) +"na%" " h" a#o # +ro*" ur) +"na%".N ar(a " i)+o'i#a!" +"na%o (uri ik" n a#o $a#"ria%" h" +ro*" ura%" h" )i)#"$i i #/r" n %i.( a+o ko # +o)a*$& u )h+r"h uk" u $,)h#"#ur n n(ohuri # r"(a h" n +r.(i#h)i )i r"'u%#a# i 'h!i%%i$i# # )hk"n*a!" +"na%". N # r"(#n +"na%" +ara)hih"n )" *i%a# !"+ra kon)i "roh"n !"+ra +"na%" h" )ank)ion"# +"na%" q $un # )hqi+#oh"n kr/")!" # #/r".Kur)" " r"(#a " +ro*" ur) +"na%" +ara)h"0 nor$a# $" # *i%a# rr".u%%oh"# !"+ri$i h" au#ori'i$i i or.an"!" )h#"#ror" n +ro*" urn +"na%". M" +ro*" urn +"na%" rr".u%%oh"n $arr hn("# $i i) .(/ka#a!" # %ar#a h" # u%#a & ra+or#"# n $") .(/ka#) +rokurori#& # 0a()uari# & $,ro(#)i#& # $#uar!" h" )u,("k#!" #("r n +ro*" ur )i* (an5 )h$i#ar# & "k)+"r#i +rk#h/")i "#(......... N+r$("# # +ro*" ur) +"na%" ("#)oh"# " r"(#a +"na%" Sikur)" n # r"(#n +na%" " h" n +ro*" urn +"na%" !%"n +ari$i i %i.()h$ri) i *i%i )h+r"hi$i)h# )h# +ara+ar n n"nin :.# KPPPK& ku #huh"#5 !"#$ .(/ka#a ko$+"#"n#" " +a!arur h" " +aan)h$" $un #1i )hqi+#o( )ank)ion +"na% kr/"r)i# # !"+r) +"na%" n +ro*" ur # 0i%%uar h" # ',a#uar )i+a) k#i( Ko i. Li h)h$ria n $") # k#/r" / ".!" # r"(#)i)& r"'u%#on " h" n.a q%%i$i i +r,a)hk# i #/r" %u0#i$i i kri$ina%i#"#i#. Duk" u ni)ur n.a +r$,a(#(a h" na#/ra " #/r" nuk )h# !)h#ir # a%%oh"n nor$a# " ) r"(#) +"na%" n.a a#o # +ro*" ur) +"na%" &

$ir+o n i)a ra)#" a%%i$i n $") #/r" )h# $(a0# i !)h#ir.P)h.n )hk"n*n (uri iko +"na%" h" n +rak#ik & "k'i)#o(n ako$a i%"$a +rki#a'i $" nor$a# q i r"0"roh"n +ara)hkri$i# # n ("k(") +"na%" & )" a (an nor$a # ) r"(#) +"na%" a+o # na#/r) +ro*" ura%"&kur +araqi#"n i%"$a # k#i%%a nuk )h# $" rn )i )" k#o nor$a .("n "n n %i.("# +"na%" a+o +ro*" ura%"& +or !"n i$#ar" )h# na#/ra" k#/r" nor$a!"& )" $" k#o nor$a rr".u%%oh"n ku)h#"# +r )hqi+#i$in " )ank)ioni# +"na% a+o +ro*" ura q uh"n # 'h!i%%oh"n %i hur $" !"+rn +"na%" # kr/"r. N i)a ra)#" & n %i.("# +"na%" .("n "n nor$a# " %$i# # ) r"(#) ) +ro*" ur) +"na%" 2ra)#"# kur +r*ak#oh"# )" kur +"r)oni nuk o # n )hkoh"# + !"+rn +"na%" q " ka kr/"r (a)h# !"n i#& a+o n # kun r#n& nor$a# " ) r"(#) +"na%" .("n "n n kua rin " +ro*" ur) +"na%" +)h. n Ko in " +ro*" ur) +"na%" +ara)hih"n ku)h#"# +r ',u#("n " (a)h#'akon)h$" # ni$i#. >.E DREJTA PENALE DHE E DREJTA CI-ILE Pika# #aku")" " k#/r" / ".!" # ) r"(#) $ani0")#oh"n !"*$a) n i)+o'i#a# " #/r" +r "%ik#"# h" +r.(".()i#.M" )hu$ inkri$ini$" $,roh"# +a)uria& u)h#roh"# $,ro(#(a n.a $a)h#ri$"# $" ra)#in " )hi#,%"r("). E r"(#a +"na%" +ara)h"0 )i !"+r +"na%" $#i$in " kr" i#or!" & k"q+r ori$i i au#ori'i$"!" n "kono$i& %i h(a " kon#ra#a!" n $ # or.ani'a#).T" !"+ra# +"na%" kun r ("#) h" #ru+i# +r+o) )ank)ionin# +"na%& n ,a' # +ari$i# # ) r"(#) *i!i%" "#/roh"# # +a.ua( " h" $)h+r,%i$in $a#"ria% n)" i $#uari ka +)uar " h" $ $a#"ria%. N # r"(#n +"na%" ha)i$ n( $ori no*ion")h # ) r"(#) *i!i%" )i* (an5 no*ioni i +ron)& i +a)uri)& $arr(a a+o +r!"#)i$i i )"n i# # hua( "#(. M" *ni$i$in a+o $#i$in " # $ira!" # $,ro(#ura & )a(oh"n +r.(".()i *i!i%" h" +"na%"& n k#o ra)#" +r.(".()ia +"na%" )h# ko$+%"$"n#ar" 2+%o#)u")"3 n.a)" !i" n )h+rh"(" !"#$ a#h"r" kur nuk )h# " $(a0#u")h$" +r.(".()ia *i!i%".

N +ro*" ur +"na%" +r+o) !"+r) +"na%" +"na%" )q/r#oh"# " h" krk")a +"na%o (uri ik".

h"

+r0.(".()i)

?.E DREJTA PENALE DHE ADMINISTRATI-E E r"(#a a $ini)#ra#i!" rr".u%%on or.ani'i$in h" +unn " a $ini)#ra#) " *i%a +r0)hin n !"h#" n( nu$r # $a h # )hr,i$")h +u,%ik"& " r"(#a a $ini)#ra#i!" +ara)h"0 kun ra!a(#(" h" )ank)ion" +r ra)#"# kur ,h"# *ni$i i nor$a!" # k)a( "." # r"(#)i)& $ir+o kur in#"n'i#"#i i *ni$i# # k#/r" nor$a!" n.a +"r)ona# '/r#ar a+o n.a q/#"#ar# )h# i %ar# kon)i "roh"n )i !"+ra +"na%". K(o ". )i " h" " r"(#a +"na%" $" nor$a # )a(a +r*ak#on )" *i%a# !"+ra kon)i "roh"n kun ra!a(#(" h" *0ar %%o(i i )ank)ioni# $un #u )hqi+#oh"# kr/"r)!" # #/r". Li h)h$ria n $") # k#/r" ".!" # r"(#)i) !"*$a) )h+r"h"# $i i) $arr hn("!" # !"+ra!" +"na%"& kun ra!a(#("!" h" "%ik#"!" i)i+%inor".29=.+a).>3. M" !"+ra +"na%" *noh"# a+o $#oh"# " $ira (uri ik" " $,ro(#ur q kon)i "roh"n )hu$ # rn )i)h$" +r ("#n )hoqror". Kun ra!a(#("# +araq")in !"+ra # #i%%a $" # *i%a# *noh"# a+o $#oh"n # $ira# (uri ik" $" !%"r $ # !o.%& )i* (an +)h.r"n i +u,%ik h" i)i+%ina )hoqror". Prkun r a%%i$i# n $") # !"+ra!" +"na%" h" kun ra!a(#("!" & n %$in " kun ra!a(#(") ha)i$ n( !ar. no*ion")h # ) r"(#) +"na%" &)i* (an5 +ari$i i %i.()h$ri)@ +r.(".()h$ria h" 0a()ia& $,ro(#(a " n"!o()h$"& n"!o(a "k)#r"$" h" !"+ra $" rn )i # +ak# )i ,a' +r +r(a)h#i$in " kun ra!a(#(")@ n a%i$i i !"+ri$i# r"#roak#i! # %i.(i#& $a#(a " ni$i# h" $un )ia " ',u#(") ) #i(& ,a)hki$i i !"+ra!" "#(.

Pr.(".()ia +"na%" h" a(o +r kun ra!a(#(" +r(a)h#o(n n(ra #("#rn& n)" n( +"r)on )h# nuar +r !"+r +"na%" ai nuk $un # noh"# +r # n((#n *)h#(" " h" +r kun ra!a(#("& n)" n( +"r)on )h# nuar +r kun ra!a(#(" " $ +a) +r # n((#n *)h#(" )h# ini*uar " h" +ro*" ur +"na%" ni$i i )hqi+#uar n +ro*" urn +r kun ra!a(#(" i %%o.ari#"# " h" n ni$in " )hqi+#uar n +ro*" ur +"na%". Mar hn("# n $") # r"(#) +"na%" h" # r"(#) a $ini)#ra#i!" )h+r"h"n n +(")n " +o)a*$" ku )h# +ara+ar ka+#ina !"+ra!" +"na%" kun r "#/r) '/r#ar".

A.E DREJTA PENALE DHE DE8T TJERA T DREJTSIS E r"(#a +"na%" )i ". " )i)#"$i# (uri ik # *ak#uar& +r!"* ".!" (uri ik" q i +r$"n $& ka $arr hn(" a+o %i h(" " h" $" ". #("ra # r"(#)i)& $a (" k#o $arr) hn(" (an " h" $ # #h"k)uara. A.E r"(#a +"na%" h" " r"(#a "kono$ik". N +(")n " +o)a*$" # ) r"(#) +"na%" (an +ara+ar n( $ori !"+ra)h +"na%" $" # *i%a# )/noh"# # $,roh"n or.ani'a#a# n.a !"+ri$#aria " +an r.(".()h$"& k"q+r ori$"# " n r/)h$"& )i* (an %i h(a " kon#ra#a!" # $)h$"&)hkak#i$i i 0a%i$"n#o)& konkur"n*a (o%o(a%" "#(. 6.E r"(#a +"na%" h" " r"(#a " +un) E r"(#a +"na%" $" i)+o'i#a # *ak#uara +"na%" )ank)ionon k"q+r ori$"# n $arr hn("# " +un).2+)h.ka+i#u%%i ;-II3. C.E r"(#a +"na%" h" " r"(#a 0a$i%(ar" Marr hn("# $i i) k#/r" ".!" # r"(#)i) $ani0")#oh"n $" 0ak#in )" " r"(#a +"na%" i $,ron !%"ra# h" in)#i#u*ion"# " ) r"(#) 0a$i%(ar" 2 ka+i#u%%i ;;3.

10

B.AUTONOMIA E S DREJTS PENALE Funk)ioni i ) r"(#) +"na%" )h# i na#/r) )+"*i0ik" .An a( n %i#"ra#urn " ) r"(#) +"na%" (an +araqi#ur $"n i$" # n r/)h$" %i hur $" *)h#("n )" a )h# " r"(#a +"na%" ". au#ono$" " )i)#"$i# (uri ik& a+o k(o )h# ". )"kon ar" a+o ak*")or"& +rka#)i)h# ko$+%"$"n#ar" n ra+or# $" ".# #("ra (uri ik" # )h#"#i# +rka#). Pkrah)i# " $"n i$i# )" " r"(#a +"na%" nuk )h# ". " +a!arur #h"k)o(n )" k(o ". h# " na#/r) )"kun ar"& n.a )" k(o a+%ikoh"# kur $ar hni"# " *ak#uara (uri ik" q (an # rr".u%%uara n ".# #("ra # r"(#)i)& nuk $un # $,roh"n n $n/r a "kua#" !"#$ $" $a)a# q i +ara)hohin & k#a i h#ar n(koh)i)h# #h"k)o(n )" " r"(#a +"na%" )h# " na#/r) ak*")or" & n.a)" k(o )h# +%o#)i)h# " !arur +r"( no*ion"!" h" in)#i#u*ion"!" # ".!" #("ra # r"(#)i)& )i* (an no*ioni h" in)#i#u*ioni i +a)uri)& +ron)& $ar#"))& 0a$i%(")& %iria h" # r"(#a# " n("riu# h" q/#"#ari# "#(. Mir+o k/ %%o( ua%i'$i i $,ro(#(") (uri ik" nuk $un #a $oho( au#ono$in " ) r"(#) +"na%" h" k#o +ara%"%i'$a nuk $un #a )h+i"( # r"(#n +"na%" n r"%a*ion # )u,or ini$i# n a( ".) #("#r (uri ik".Marr hn(a h" %i hr$ria " ) r"(#) +"na%" $" ".# #("ra # r"(#)i) )i h" na#/ra )"kun ar" h" ak*")or" " ) r"(#) +"na%" n a( ".!" #("ra & r"'u%#on n.a 0ak#i )" # .(i#ha ".# (uri ik" # n( )h#"#i kan n( q%%i$ unik4$,ro(#("n " $arr hni"!" )hoqroro "kono$ik" # ,a)hk)i) ) *ak#uar h" # $ira!" q i +rka)in in i!i !". Au#ono$ia " ) r"(#) +"na%" )hih"# n ra)#"# kur !"# i )ank)ionon *ni$"# a+o $#i$"# " !%"ra!" (uri ik" q (anq # $,ro(#ura $" ".# #("ra # r"(#)i)& )"+)" a(o !"# i *ak#on ku)h#"# +r )hqi+#i$in " %%o("!" # )ank)ion"!" +"na%". Au#ono$ia " ) r"(#) +"na%" )hih"# " h" +o q )" kih"# +ara)/)h q%%i$i i +o)a*$ q )/noh"# # arrih"# $" ra)#in " )hqi+#i$i# # )ank)ion"!" +"na%"2 in i!i ua%i'i$i i ni$i#3 h" qa)(") )+"*i0ik" # $ira!" (uri ik".

11

Au#ono$i(a " ) r"(#) +"na%" )hih"# " h" n.a 0ak#i )"& uk" u $,)h##ur n 0unk)ionin )+"*i0ik h" $("#"# $" # *i%a# )hr,"h"# +r %u0#i$in " kri$ina%i#"#i#.E r"(#a +"na%" n $n/r # +a!arur i *ak#on no*ion"# " !"#a& k)h#u 0(a%a !("n & n $n/r # +a!arur " +r*ak#on no*ionin " +"r)oni# '/r#ar& no*ionin " 0$i() h" +"r)oni# # $i#ur& +r.(".()i) +"na%" "#(. E r"(#a +"na%" .(i#ha)h#u n $n/r au#ono$" rr".u%%on n( $ori *)h#(")h +a u $,)h#"#ur n ".# #("ra # r"(#)i)& +)h. !"#$ $" # r"(#n +"na%" )i.uroh"# $,ro(#(a " +o)a*$" " ("#) h" #ru+i# # n("riu#& %iria& n "ri au#ori#"#i "#(. Kun r #"'a!" # na#/r) (oau#ono$" # ) r"(#) +"na%" 0%a)in " h" ar)/"# hi)#orik"5 " r"(#a +"na%" nuk )h# +araqi#ur +a) ".!" #("ra # r"(#)i) $" q%%i$ q a#/r" #u o0ro( $,ro(#(" (uri ik" +"na%"& +or k(o )h# ". $ " !("#r " r"(#)i). II.NDARJA E S DREJTS PENALE 9.E r"(#a +"na%" $a#"ria%" h" " r"(#a +"na%" +ro*" ura%".

E r"(#a +"na%" n ku+#i$in " .(r +r$,an n !"#" nor$a +"na%"4

(uri ik" # na#/r) $a#"ria%" h" # na#/r) 0or$a%" a+o +ro*" ura%".Skn "($i r"'u%#on " h" n ar(a " ) r"(#) +"na%" n a# $a#"ria%" h" +ro*" ura%". M" nor$a# " na#/r) $a#"ria%" +r*ak#oh"n )" *i%a# !"+ra # n("r'!" kon)i "roh"n !"+ra +"na%" h" *0ar %%o(" # )ank)ion"!" +"na%" $un #1u )hqi+#oh"n kr/")!" # #/r". M" nor$a# " +ro*" ur) +"na%" rr".u%%oh"# +ro*" ura" .(/ka#) h" or.an"!" # #("ra )h#"#ror" +r #u kon)#a#uar )" )" aka kr/"r n on( +"r)on !"+r +"na%" h" )" a (an +%o#)uar ku)h#"# +r )hqi+#i$in " )ank)ioni# +"na%.

12

:.E r"(#a +"na%" h" " r"(#a +"na%" "k'"ku#i!"& a+o "

r"(#a " "k'"ku#i$i# #a )ank)ion"!" +"na%"

C)h#(a " "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" )h# " rr".u%%uar %i.( # +o)a*$. >.E r"(#a +"na%" " +r.(i#h)h$" h" " +o)a*$" E r"(#a +"na%" " +r.(i#h)h$" )h# a(o " *i%a !%"n +r # .(i#h q/#"#ar# .N rkaq " r"(#a " +o)a*$" +"na%" )h# a(o " *i%a !%"n +r n( .ru+ q/#"#ar)h q .("n "n n $arr hn(" # *ak#uara a+o i +rka)in .ru+i# # *ak#uar # )hoqri)2 E r"(#a +"na%" u)h#arak"& " *i%a a+%ikoh"# n a( +"r)ona!" u)h#arak& " r"(#a +"na%" n a( # $i#ur!" q a+%ikoh"# !"#$ n a( kr/")!" # $i#ur!" # !"+ra!" +"na%". ?.E r"(#a +"na%" " rr".u%%# h" " (a)h#'akon)h$" $"

E r"(#a +"na%" " rr".u%%# a+%ikoh"# n ku)h#"# nor$a%"& # rr".u%%#a # ("#) )hoqror"2.(a# koh) ) +aq)3. E r"(#a +"na%" " (a)h#'akon)h$" nnku+#on nor$a# +"no%o4(uri ik" q nCirr"n h" a+%ikoh"n n ku)h#"# h" rr"#hana# # (a)h#'akon)h$"2 .(a# %u0#) & a+o rr"'iku# # r"(#+r r"(# n.a %u0#a3. A.E r"(#a +"na%" 0" "ra#i!" h" " r"(#a +"na%" " r"+u,%ika!""
+rka#)i)h# krahina!". B.E r"(#a +"na%" ko$,#ar" h" " r"(#a +"na%"

n rko$,#ar"
E r"(# +"na%" ko$,#ar" kon)i "roh"# a(o " r"(# +"na%" a+o %".(i)%a*ion +"na% i n( )h#"#i # *ak#uar& q !"+ron a+o ',a#oh"# n #"ri#orin " #i(.

13

M" # r"(#n n rko$,#ar" +r*ak#oh"# no*ioni i kri$"!" n rko$,#ar"& kon*"+#i i %iri!" h" # r"(#a!" # n("riu#& i$uni#"#i i+%o$a#ik& +ro*" ura " .(/ka#a!" n rko$,#ar"& +a)#a( +r*ak#oh"n nor$a# " ) r"(#) +"na%" q +o)#u%a#"# " #/r" i $,)h#")in n kon!"n#a# ,i%a#ara%" a+o $u%#ira#"ra%" %i hur $" rr$,i$in " a"ro+%an!"& #r".#i) $" ro.& 0a%)i0iki$in " +ara) ) hua( & *)h#(a " n )hki$i# # +"r)ona!" +r !"+ra# " kr/"ra (a)h# !"n i#& *)h#(a " "k)#ra i$i#& " r"(#a " a'i%i# h" 0or$a# #("ra # ,a)hk+uni$i# # )h#"#"!" kun rr kri$ina%i#"#i# n ar"nn n rko$,#ar".

III.FILLET DHE DH-ILLIMI I S DREJTS PENALE NDRKOM6TARE 4'h!i%%i$i i ) r"(#) n rko$,#ar" .("r n %u0#n " +ar ,o#ror" Prki#a'i $" 0i%%"# " ) r"(#) +"na%" n rko$,#ar" ka $"n i$" # n ara & i)a $"n o(n )" " r"(#a +"na%" n rko$,#ar" )h# +araqi#ur n .(/)$n " +ar # )h"ku%%i# ;-I& n r)a # #("r# $"n o(n )" " r"(.+"n.n rk. a#on n.a .(/)$a " +ar " )h"k.;-II20.9E.+a).9.3. E r"(.+"n.n "rk.'h!i%%i$in " )a( " )hnon )i o$o) $" +araqi#("n " i "!" h" #"n "n*a!" # )h#"#"!" h" ,a)hk)i) n rko$,#ar" q& n kua rin " $un )i!" # hu$ani'oh"# %u0#a. Dh!i%%i$i i ho!)h$ i ) r"(# +.n r."r hi n )h+r"h(" $" nC("rr("n " kon!"na#!" # ha.) n !i#in 9<EE h" 9E=F q 0ak#iki)h# +araq")in n( %%o( ko i0iki$i i ) r"(#) n rko$,#ar" # %u0#).M" k#o kon!"n#a u +r*ak#uan rr".u%%a# +r $,ro(#("n " +o+u%%)i) *i!i%"& +r )("%%("n n a( # 'n!" ro,& )i uh"( !"+ruar n a( # )$ur!" h" # +%a.o)ur!"& (an n a%uar $n/ra# a+o $("## ,ar,ar" # %u0#i$i#& $ir+o $" k#o kon!"n#a n !"n # )ank)ion"!" +"na%" u +ara+an !"#$ +r.(".()i *i!i%" (uri ik" " )h#"#i# q i ka )hk"%ur k#o rr".u%%a.N ,a' # k#/r" kon!"n#a!" & u , .(/ki$i i kri$in"%!" # %u0#) ) +or h" # /# ,o#ror".

14

4'h!i%%i$i i ) r"(#) n rko$,#ar" +"na%" $i i) / %u0#ra!" ,o#ror"

Pa) %u0#) ) +ar )hnoh"# n( 0a' " r" h" )hu$ " rn )i)h$ n 'h!i%%i$in " ) r"(#) +"na%" n rko$,#ar".Kri$"# )hu$ # rn a q u kr/"n .(a# %u0#) ) +ar ,o#ror" )i o$o) )h#"#"# q %u0#uan kun r a.r")ori# .("r$an h" a%"a#!" # #i( $o,i%i'uan o+inionin ,o#ror +r # n )hkuar kri$in"%# " %u0#) " +o)a*ri)h# # +"ran ori# .("r$an -i%h"%$i# II h" u hh"q)!" # #("r u)h#arak h" *i!i%.K)h#u & n Kon0"r"n*n " +aq) n -"r)a( u 0or$ua ko$i)ioni i +o)a*$ q ki)h#" +r "#/r # kon)#a#o( +r.(".()in " )h#"#"!" h" u hh"q)!" # #/r" +r )hkak # 0i%%i$i# # %u0#).N ,a' # ra+or#i# # ko$i)ioni#& $" Kon#ra#n " -"r)a() )h# +arar # 0or$oh"# .(/ka#a )+"*ia%" +r .(/ki$in i -i%h"$i# II& $ir+o Ho%an a ka +"n.uar ',a#i$in " k)a( i)+o'i#" uk" r"0u'uar q -i%h"$in #ua or'o( a%"a#!" $" ar)/"#i$ )" *ni$i i $ora%i# n rko$,#ar $" %i.(" ho%an "'" nuk )h# +ara+ar )i !"+r +"na%" " a) q Ho%an a )h# " o,%i.uar n ,a' # %i.(i# +r "k)#ra i$in #ua or'o( a%"a#!" +r !"+ra# " #i%%a& +r+o) k)a( a#,o# nuk "k'i)#on#" a)n( ak# n rko$,#ar q n a%on#" %u0#n a.r")i!". 4'h!i%%i$i i ) r"(#) n rko$,#ar" .(a# %u0#) ) /# ,o#ror" Dh!i%%i$i i ho!)h$ i ) r"(#) +"na%" n rko$,#ar" )h# )h+r"hur +a) %u0#) ) /# ,o#ror". N.a kri$in"%# na'i)# h" a%"a## " #/r +)uan $" $i%iona n("r'& k)h#u q n.a kri$"# " %%aha#ar)h$" $o,i%i'uan !"# i("n n rko$,#ar" q 0a(#or " k)a( %u0#" # #$"rr)h$" # $o) n."%in +a u nuar h" K)h#u $" <..u)h# 9E?A n Lon r u arri# $arr!")h(a " 0or*a!" # $ ha a%"a#" q # 0or$o(n 8(/ka#n u)h#arak" " *i%a o #i .(/kon#" kri$in"%# " %u0#) ) /# ,o#ror" & kraha) $arr!")h(") u nCorr " h" )#a#u#i I 8(/ka#) N rko$,#ar" U)h#arak" $" # # *i%in u +r*ak#ua ko$+"#"n*a h" 0unk)ioni i .(/ka#).M" S#a#u# u +ara+a )" )i kri$" n rko$,#ar" kon)i "roh"n5 kri$"# kun r +aq)& kri$"# " %u0#) h" kri$"# kun r n("r'i$i#.

15

M" S#a#u# # 8(/ka#) N rko$,#ar" U)h#arak" # Nur"$,"r.u# u +r*ak#uan i)a +ari$" $" # *i%a# u rr".u%%ua +r.(".()ia +"na%" +r kri$"# " %u0#).N r +ari$"# kr/")or" (an k#o5 9.u hh"q)i#& or.ani'a#or#& )h#/#)i# o)" ,a)hk+un#or# q kan $arr +(") n +r+i%i$in o)" "k'ku#i$in " n on(i +%ani a+o ko$+%o#i $" q%%i$ q # kr/h"# n on( kri$ i +ara+ar $" S#a#u#in& (an +r.(".() +r # .(i#ha !"+ra# q (an kr/"r n r"a%i'i$in " a#i( +%ani2 n"ni B.a%.>3@ :.+o'i#a '/r#ar" " kr/")i# # !"+r) +"na%" n rko$,#ar" & qo0# kr/"#ar )h#"#i a+o u hh"q) #("#r i %ar# )h#"#ror a+o u)h#arak& )i+a) # r"(#) n rko$,#ar"2 n"ni F3& nuk $un # $"rr"n )i rr"#hana +r +r(a)h#i$in " +r.(".()i) +"na%" a+o ',u#("n " ni$i#@ >.0ak#i q kr/")i i !"+r) +"na%" n rko$,#ar" ka !"+ruar )i+a) ur hri# # q"!"ri) ) #i( o)" "+rori# # #i(& nuk o #a %iro( n.a +r.(".()ia +"na%"& +or k(o $un #1i $"rr"# )i rr"#hna %"h#)u")"2n"ni3@ ?.$" ra)#in " .(/ki$i# # *i%i# o +"r)on # n on(i .ru+i a+o or.ani'a#"& .(/ka#a ka au#ori'i$" q .ru+in a+o or.ani'a#n an#ar i ) *i%) ka q"n kr/")i i !"+r) +"na%" n rko$,#ar" #a )h+a%% )i or.ani'a# kri$ina%"2 n"ni E3& n ra)#"# " #i%%a * o )h#"# q ka nn)hkruar Mrr!")h("n ka # r"(# q& q +r )hkak # an#ar)i) n or.ani'a#a# " +r$"n uara & in i!i # " k#i%% #1i nC("rr +ara .(/ka#).N # .(i#ha ra)#"# " k#i%%a & karak#"ri kri$ina% i .ru+i# o)" i or.ani'a#) kon)i "roh"# )i i +ro!uar2i !r#"#uar3 " h" nuk $un # $ohoh"#2n"ni9=3. 8(/ka#a u)h#arak" N rko$,#ar" " Nur"$,"r.u#& n +ro*")in i *i%i '.(a#i n( !i#& $" 9.#"#or 9E?B nCorri ak#.(/ki$in $" # *i%in 9:.kri$in"% %u0#" $" n kr/" 8"rin.un u nuan $" ! "k("& >. $" ,ur. # +r("#)h$& ?.$" ni$ $" ,ur. +r"( 9= " .("r $ := !("#& n r)a >. u %iruan n.a aku'a. N.(a)h$ $" .(/ka#n " Nur"$,"r.u# & $" 9A.(anar 9E?B u 0or$ua 8(/ka#a N rko$,#ar" U)h#arak" " *i%a .(/koi kri$in"%# kr/")or (a+on"'.

16

4'h!i%%i$i i ) r"(#) +"na%" n rko$,#ar" +a) Lu0#

) D/# 6o#ror"
N h("#or # !i#i# 9E?B An)a$,%"a " +r.(i#h)h$" " OK6 nCorri r"'o%u#n $" # *i%n !"ri0koi +ari$"# " S#a#u#i## # 8(/ka#) U)h#arak" # Nur"n,"r.u#.N h("#or # !i#i# 9E?< " nCorri Kon!"n#n n # *i%n +r"'"n#oi no*ionin " ri # kri$i# # .("no*i i#& n r)a )h#"#"!" an#ar" # OK6& n %".(i)%a*ion"# " #/r" +"na%" # +ara)hohin kri$in " .("no*i i# )i !"+r +"na%". N $ua(in .u)h# 9E?E n 8("n"! u nCrrn ?.kon!"n#a n rko$,#ar" # rn )i)h$" +r # r"(#n +"na%" n rko$,#ar". 4Kon!"n#n )" )i uh"# !"+ruar n a( # 'n!" ro,& Kon!"n#n $,i $,ro(#("n " +"r)ona!" *i!i%.(a# koh) ) %u0#)&Kon!"n#a +r +r$ir)i$in " # +a%.o)ur!" & # )$uar!" h" +"r)ona!" # *i%!" u )h# 0un o)ur ani(a %u0#arak" h" Kon!"n#a +r +r$ir)i$in " .("n (") ) # +a%.o)ur!" h" # )$uar!" n 0or*a# " ar$a#o)ura n %u0#. E h" n Ko)o! )i+a) Korni') ku)h#"#u")" # .(i#ha kon!"n#a# " +r$"n uar (an r"(+r) r"(#i # a+%iku")h$" n Ko)o!.-"+ra# +"na%" # +ara+ara n k#o kon!"n#a (an inkor+oruar n ko "# +"na%" # )h#"#"!" ,a)hkohor".N Ko in +"na%" # Ko)o!)& n ka+i#u%%in ;I- (an # )ank)ionuara >= !"+ra +"na%" # *i%a# (an # +ara+ara $" k#o kon!"n#a.N r !"+ra# $ # rn )i)h$" # +ara+ara& # +ara+ara n k# ka+i#u%%& (an kri$"# " .("no*i i# & kri$"# kun r n("r'i$i# & kri$"# " %u0#) n kun r)h#i$ # rn $" kon!"n#a# " 8("n"!)& +r ori$i i $("#"!" o)" $"#o a!" # n a%uara # %u0#i$i#. E r"(#a +"na%" n rko$,#ar" $ori n( $,)h#"#(" # 0or# $" oku$"n#in +r0un i$#ar # H"%)inki#& n !i#in 9EFA& $" # *i%in # r"(#a# " n("riu# $ nuk kon)i "roh"n !"#$ *)h#(" " ,r"n )h$" " n( )h#"#i & +or k#o kon)i "roh"n " h" *)h#(" n rko$,#ar"& $,arn("r'or".K#i( oku$"n#i iu ,a)hkua " h" K)hi%%i i Si.uri$i# i Ko$,"!" # 6a)hkuara29EE:3 h" 6a)hki$i E!ro+ian29EE?.

17

A.THEMELIMI I 8JGKATS PENALE NDRKOM6TARE N HA829EE>3 Pr )hkak # kri$"!" # %%aha#ar)h$" q u kr/"n n i)h (u.o)%%a!in n %u0#ra# " 'h!i%%uar n.a h".("$oni)## )r,& )i n 6o)n"& Kroa*i h" Ko)o! & !"# i()oi o+inionin n rko$,#ar q )h# " o$o) o)h$" q # n rn#oh"n $"kani'$a %i.(or $" q%%i$ q kr/"r)i# " k#/r" kri$"!" # $o) n."%in # +an )hkuar.K)h#u q K)hi%i i Si.uri$i# K6 $" r"'o%u#n <:F. #.::.:.9EE> #h"$"%oi 8(/ka#n +"na%" n rko$,#ar" n Ha. +r .(/ki$in " +"r)ona!" +r kri$"# " %u0#) q i kr/"n n #"ri#orin " Ju.o)%%a!i) )i5Tri,una% +r n ("k("n " +"r)ona!" +r.(".() +r )hk"%(" # rn a # ) r"(#) n rko$,#ar"& # kr/"ra n #"ri#orini)h Ju.o)%%a!i) n kohn +r"( !i#i# 9EE9 q n(ih"# )i Tri,una% i Ha.) . Pa) kri$"!" $aka,r" q u ,n " h" n Ko)o! & n.a r".(i$i h".(o$oni)# )r, Tri,una%i i Ha.) !"n o)i q #1i 'h!i%%o( h"#i$"# " h" n Ko)o!& q )i r"'u%#a# +a#i ini*i$in " +ro*" ur) +"na%" n a( i)h u hh"q)!" # )r,i) & )i a#o *i!i% a)h#u " h" u hh"q)!" u)h#arak. B.THEMELIMI I 8JGKATS S PRHERSHME PENALE NDRKOM6TARE H/)h n.a +r0un i$i i %u0#) ) /# ,o#ror" nuk kan rr")h#ur +r+("k"# +r #h"$"%i$in" 8(/ka#) +"na%" n rko$,#ar" # +rh"r)h$"& " # .(i#ha k#o +r+("k(" (an kurori'uar $" )uk)") n !i#in 9EE<& +rka#)i)h# $" 9<.korrik 9EE<& n Kon0"r"n*n " OK6& # $,a(#ur n Ro$& $" +(")$arr("n " 9B= )h#"#"!" & $" )hu$i*n a+)o%u#" $" 9:= !o#a +r&u nn)hkrua $arr!")h(a +r #h"$"%i$in " 8(/ka#) ) Prh"r)h$" P"na%" N rko$,#ar"& )"%ia " ) *i%) u !"n o) n Ha.. Si+a) $arr!")h(") ) nn)hkruar 8JPPN o # k"# 9<..(/q#ar h" o # ("# ko$+"#"n#" #1i .(/ko( +"r)ona# " aku'uar +r kri$"# " .("no*i i#& kri$"# " %u0#)& +r a.r")ion h" n +r.(i#h)i +r kri$"# kun r n("r'i$i#.M" ra)#in " nn)hkri$i# # $arr!")h(") u a+ro!ua " h" S#a#u#i i .(/ka# q i ka 9:<.n"n"& ku (an # +r0)hira i)+o.+"na%" # +ro*" ur) +"na%" h" # "k'"ku#i$i# # ni$"!". M" k#o i)+o'i#a (an +r*ak#uar )#ruk#ura " .(/ka#)& ko$+"#"n*a# +r %%o("# " kri$"!"& %%o("# " )ank)ion"!" +"na%"& # *i%a# $un #

18

)hqi+#oh"n& )i h" $n/ra h" )h#"#i ku $un # "k'uku#oh"n ni$" " )hqi+#uara. Si+a) Marr!")h(") 8JPPN o # $un # 0i%%on#" +unn +a)i k# $arr!")h(" #a ra#i0iko(n ) +aku Bo.)h#"#".N !i#in 9EE< kur )h# arri#ur $arr!")h(a a# " kan nn)hkruar AA.)h#"#"& "n " +a u $,u)hur ?.!i#" $ 99.o?.:==: $arr!")h("n " ra#i0ikuan " h" 9=.)h#"#" h" $" k# a# h/ri n 0uqi S#a#u#i i k)a( .(/ka#". M" 9<.)hkur# :==>& n Ha. han ,"#i$in 9<..(/ka#)i# " "$ruar n.a # .(i#ha kon#in"n#"# " ,o#)& F.+r"( # *i%a!" (an 0"$ra. 8(/ka#a 0i%%oi +unn $ 9.(anar :==>& n r)a (uri) ik)ioni i )a( u !"n o) # ("# r"#roak#i! +r"( 9.(anari# # !i#i# :==>& .("r $ 99.$ar) :==> k)a( .(/ka#a " kan arri#ur :== +araqi#(" +"na%". I-. E DREJTA PENALE KOMPARATI-E E r"(#a +"na%" ko$+ara#i!" $"rr"# $" )#u i$in " %".(i)%a*ion"!" +"na%" # !"n "!" # ,o#).E r"(#a +"na%" ko$+ara#i!" nuk +r$,an kur0ar rr".u%%a)h +r '.(i h("n " *)h#("!" n rko$#ar" +"na%" & +or )hr,"n !"#$ )i $"#o )hk"n*or" +r n(oh("n " r"(#a!" +"na%" # )h#"#"!" #("ra. E r"(#a +"na%" n rko$,#ar" ka rn )i +r n( !"n & $"q $" ra)#in " nC("rr(")& +%o#)i$i# a+o n r/)hi$"!" # %i.("!" +"na%" kraha) rr"#hana!" )hoqror" "kono$ik" # +rani)h$" & $"rr"n +ara)/)h " h" '.(i h("# "k'i)#u")" n # r"r(#n +"na%" " )h#"#"!" #("ra.

19

SHKENCA E S DREJTS PENALE DHE SHKENCAT TJERA PENALE

9.E DREJTA PENALE DHE SHKECA E S DREJTS PENALE

M" #"r$in " r"(# +"na%" )i* u #ha i)a & nku+#o($ n( ". # %".(i)%a*ioni# +o'i#i! # )h#"#i# # *ak#uar.Si ". " %".(i)%a*ioni# " r"(#a +"na%" )h# )i)#"$ i nor$a!" $" # *i%a# +r*ak#oh"# )" *i%a# !"+ra kon)i "roh"n !"+ra +"na%"& kur +"r)oni kon)i "roh"# +"na%i)h# h" *0ar %%o(i # )ank)ioni# +"na% $un #1i )hqi+#oh"#.Kur)" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" )h# )i)#"$ i no*ion"!" h" i in)#i#u*ion"!" # ) r"(#) +"na%". Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" & $arr n +r.(i#h)i & )h# ". " )hkn*a!" )hoqror"& " *i%a ka %n n&$"#o n h" )i#"$in " !"#& $ir+o k(o )h0r/#'on " h" r"'u%#a#"# " )hk"n*a!" # #("ra na#/ror"& )i o$o) )hk"n*a# $,i n("riun& )i* (an $("k)ia& & +)ikia#ria "#(. :.DETGRA E SHKENCS S T DREJTS PENALE D"#/r +ri$ar" " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" )h# )#u i$i h" a!an*i$i i ) r"(#) +"na%" a+o %".(i)%a*ioni# +"na% q )h# n 0uqi n !"n in " *ak#uar.Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" $"rr"# $" ) u i$in " ku+#i$i# (uri ik # !"+r) +"na%"& # %%o("!" # 0or$a!" # !"+ra!" +"na%"& .(i#ha)h#u )#u ion kr/")in h" +r.(".()in +"na%" # #i(& )i h" )ank)ion"# +"na%".Pra k(o i )h+(".on in)#i#u*ion"# " ) r"(#) +"na%" & n r%i h("n " #/r"& i +r*ak#on h" i nC("rr +ari$"# #h"$"%or" uk" i n.ri#ur n n( )hka%% # *ak#uar # +r.(i#h)i$i#.N k# $n/r 0or$on )i)#"$in " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%". Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" )h# " o$o) o)h$" & n.a)" $un )on n(oh("n h" ku+#i$in " r"(# # i)n#i#u*ion"!"& no*ion"!" h" n +r.(i#h)i # nor$a!" +"nao%o (uri ik" q .("n "n n 0uqi. N ku+#i$in " .(r )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" ka +r "#/r # )#u io( kri$ina%i#"#in h" $a)a# q uh"# n r$arr +r +aran a%i$in

20

" #i(.-"*$a) )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" $"rr"# $" )#u i$in " *)h#("!" #h"$"%or" # +o%i#ik) kri$ina%"& o)" $" 0(a% #("ra & *0ar (an "0"k#"# " +o%i#ik) ) n ("k") +"na%" h" +o%i#ik) n )hku")" n +rak#ik & )i !"+ro(n or.an"# " n ("k(") +"na%" $" ra)#in " a+%iki$i# # nor$a!" +"na%o4(uri ik" h" +ro+o'on $a)a h" in)#i#u*ion" # r"(a. N.a +rku0i'i$i h" "#/ra "% )" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" " )#u ion a)h#u )i* )h# rr".u%%uar $" %".(i)%a*ionin +"na%& o)" a(o " )#u ion # r"(#n +"na%" " %"." %a#a2a)h#u *0ar )h#3 h" " %"." 0"r"n "2*0ar uh"# # ("# 3 uk" hn +ro+o'i$" h" )u.("ri$" +r '.(i h(" & $a)a h" in)#i#u*ion" # r"(a& # *i%a# o #1i kon#ri,onin %u0#) $ # )uk)"))h$" kun r kri$ina%i#"#i#.

>.Si)#"$i i )hk"n*) ) r"(#) +"na%" E h" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" n ah"# n +(")n " +r.(i#h)h$" h" +(")n " +o)a*$". AI P(")a " +r.(i#h)h$" " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%"
)#u ion +ari$"# h" in)#i#u*ion"# #h"$"%or" # ) r"(#) +"na%".Li hur $" *)h#("# q )hq/r#oh"n n +(")n " +r.(i#h)h$" # )hk"n*) ) r"(#) +"na%" "k'i)#o(n / r"(#i$" a+o )i)#"$"5Si)#"$i ,i+ar#i#2 )i+a) k#i( $"n i$i n +(")n " +r.(i#h)h$" # ) r"(#) +"na%" )#u i(oh"n !"#$ / no*ion" #h"$"%or" !"+ra h" )ank)ioni +"na% h" )i#"$i #ri+ar#i#2 !"+ra +"na%"&0a(#ori h" )ank)ioni +"na%3. 6I.P(")a " +o)a*$" " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" $"rr"# $" )#u i$in " !"+ra!" +"na%" !"* " !"*& "%"$n#"# " #/r"& 0or$n " 0a(i# $" # *i%n kr/h"n a#o h" )ank)ion"# +"na%" q $un #1u )hqi+#oh"n kr/")!" # #/r". P(")a " +o)a*$" " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" i )#u ion no*ion"# " !"+ra!" +"na%" )i* (an5 !ra)(a& +%a.o)(a& !(" h(a "#(. -"+ra# +"na%" rra hi#"n )i+a) n.(a)h$ri) ) #/r" n ka+i#u(& $a (" ka+i#u(# rra hi#"n )i+a) )hka%%) ) a+o +a)o(a!" q )hkak#o(n a#o h" n.(a)h$ri) ) #/r"& h" k)h#u 0or$oh"# )i)#"$i i +(")) ) +o)a*$" # )hk"n*) ) r"(#) +"na%".

21

II.SHKENCAT TJERA PENALE N %u0#n kun r kri$ina%i#"#i# +r+o) # ) r"(#) +"na%" $"rr"n " h" )hk"n*a# #("ra +"na%" h" (o+"na%"& # *i%a# n a)+"k#" # n r/)h$" kraha) )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" & $"rr"n $" )#u i$in " kri$ina%i#"#i#.Pa n ih$n " )hk"n*a!" # #("ra & )hk"n*a $o "rn" " ) r"(#) +"na%" nuk $un # $"n oh"#.Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" )hnoi rri#(" # ho!)h$" +r"( kur 0i%%oi # 'h!i%%oh"# )hk"n*a " kri$ino%o.(ik" h" )hk"n*a# #("ra )hoqror" h" na#/ror". Pra +r # $un ur " r"(#a +"na%" h" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" #a r"a%i'o( 0unk)ionin " !"# uh"# #1i )h0r/#'o(n # $,rri$"# " #"knik) & $("k)i)& +)iko%o.(i)& +" a.o.(i) h" )hk"n*a!" #("ra )hoqror" h" na#/ror". N kua rin " # .(i#ha )hk"n*a!" & q n n on( $n/r $un #a n ih$o(n # r"(#n +"na%" n %u0# kun r kri$ina%i#"#i#& i)a +r"( #/r" (an $ a0r k)a( "." # r"(#)i) n.a)" !"*$a) $"rr"n $" ) u i$in " kri$ina%i#"#i#. Si )hk"n*a +"na%" kon)i "roh"n5)hk"n*a " +ro*" ur) +"na%"& kri$ino%o.(ia& +o%i#ika kri$ina%"&+"no%o.(ia &kri$ina%i)#ik"& $("k)ia .(/q)or" h" +)ikia#ria .(/q)or".

9.Shk"n*a " +ro*" ur) +"na%" 2B=3

Shk"n*a " +ro*" ur) +"na%" $"rr"# $" )#u i$in " # r"(#) ) +ro*" ur) +"na%" # )h#"#i# # *ak#uar.K(o )#u ion )i)#"$in " nor$a!" (uri ik" # +r*ak#uar $" %i.(in " +ro*" ur) +"na%"& $" # *i%in )h# rr".u%%uar !"+ri$a#aria & " +rokurori) +u,%ik" h" +"r)ona!" #("r q $arrin +(") n +ro*" urn +"na%" $" $" q%%i$ q # ',u%oh"# !"+ra +"na%"& kr/")i i )a( h" a $ini)#roh"n +ro!a # rn )i)h$" +r a+%iki$in " r"(# # nor$a!" # %".(i)%a*ioni# +"na%. Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" uk" ,r )#u i$in " nor$a!" # +ro*" ur) +"na%"& a)h#u )i* (an +ara+ar $" %i.( h" uk" +r*("%% +rak#ikn .(/q)or" %i hur $" a+%iki$in " #/r" & !)h#r)i# $an.)i# "!"n#ua%" h" i%"$a#& )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" $" )u.("ri$"# " !"#a kon#ri,on q # .("n "n '.(i h(" $ a "kua#" n a)+"k#in nor$a#i! h" a+%ika#i!.

22

:.Kri$ino%o.(ia Kr$ino%o.(ia )h# )hk"n* )hoqror" " *i%a $"rr"# $" )#u i$in " 0"no$"no%%o.(i) h" )hkaq"!" 2"#io%o.(i)3 # kri$ina%i#"#i# )i ukuri )hoqror" h" in i!i ua%".N.a k(o r"'u%#on )" kri$ino%o.(ia n ah"# n / +(") n FENOMENOL8JIN KRIMINALE h" n ETIOLO8JIN KRIMINALE F"no$"no%o.(ia kri$ina%" )#u ion 0or$a# n+r$("# # *i%a!" $ani0")#oh"# kri$in.& )i* (an !%%i$i& )#rukrura& "*uria "#(& kur)" "#io%o.(ia )#u ion )hkaq"# h" 0ak#or# " kri$ina%i#"#i#. Kri$ino%o.(ia )#u ion kri$ina%i#"#in n a)+"k#in )o*io%o.(ik&,io%o.(ik&+)iko%o.(ik h" n a)+"k#"# #("ra $" q%%i$ # ',u%i$i# # )hkaq"!" a+o 0ak#or# " +r.(i#h)h$ h" # +o)a*$ # #i(.Pr k# )hkak n kua r # kri$ino%o.(i) (an 0or$uar i)+%ina # +o)a*$" )i* (an5 9.)o*io%o.(ia kri$ina%"2)#u .0ak#.)o*ia% # kri$i.3 :.an#ro+o%o.(ia kri$ina%" 2q )#u ion )hkaq"# ,io0i'ik" # kri$ina%i#"#i#3 >.+)iko%o.(ia kri$ina%i#"#i#3 kri$ina%"2 q )#u ion )hkaq"# +)iko%o.(ik" # h"

?.!ik#i$o%o.(ia 2 q )#u in $arr hni"# n $") # !ik#i$) kr/")i#3 "#(.

>.Po%i#ika kri$ina%" Po%i#ika kri$ina%" )h# )hk"n* " *i%a )#u ion kri$ina%i#"#in h"
$a)a# q n r$"rr"n $" q%%i$ # %u0#i$i# # #i( h" ukuri!" an#i)o*ia%". K#o $a)a n ah"n n a#o # karak#"ri# +r"!"n#i! h" r"+r")i!. 9.Ma)a# " karak#"ri# +r"!"n#i! (an5$a)a# konkr"#" "kono$ik"& )o*ia%"& " uka#i!"& # #"ra+i) ) +un) h" $a)a# #("ra # n.(a)h$" $" # *i%a# )/noh"# # )i.uroh"# n( 'h!i%%i$ i r"(# h" r")o*ia%i'i$i i

23

"%iku"n#i# n $n/rn q ai n # ar h$n # a+)#ono( n.a !"+ri$"# kri$ina%". :.Ma)a# " karak#"ri# r"+r")i!& (an n 0ak# )i)#"$i i ni$"!" h" )ank)ion"!" #("ra +"na%" # )h#"#i# # *ak#uar h" $n/ra " a+%iki$i# # #/r". Pra +o%i#ika kri$ina%" i )#u ion # .(i#ha %%o("# " )ank)ion"! +"na%" # %".(i)%a*ioni# +"na% # )h#"#i# # *ak#uar& $ini$u$"# h" $ak)i$u$"# " #/r" # +ara+ara $" %i.(& +o%i#ikn " n ("k(") +"na%"& +o%i#ikn n )hku")" "#( h" ("+ )u.("ri$" %i hur $" +r)o)("n " k#/r" $a)a!" n, a)+"k#in nor$a#i! h" a+%iki$in " #/r". Po%i#ika kri$ina%" in#"r")i$in " )a( " )h#rin " h" n 0a'n " "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" ni$"!" h" )ank)ion"!" #("ra +"na%". Po%i#ika kri$ina%" n $n/r kri#ik" )#u ion *)h#("# n.a %$i i ) r"(#) +"na%" h" a+%iki$i# # )a( h" n ,a' # n(ohuri!" )hk"n*or" kon#ri,on n .("#("n " '.(i h("!" h" $"#o a!" a "kua#" n %u0#n kun r kri$ina%i#"#i#.N iki$i i P.K.)h+r"h"# n %$in " inkri$ini$"!" 2+ara)hiki$i i !"+ra!" +"na%"3& n %$in " +ari$"!" # ) r"(#) +"na%"&!"ri0iki$in " ar)/")h$ri) ) %".(i)%a*ioni# +"na%& +a)#a( n %%o(in h" a)h+r)i$in " )ank)ion"!" +"na%" +r i)a .ru+" # !"+ra!" +"na%". Pr "ri)a )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" )h# )hk"n* nor$a#i!"& +o%i#ika kri$ina%" )h# )hk"n* "on#o%o.(ik"& n.a)" *)h#("n " kri$ina%i#"#i# " )#u ion " %"." 0"r"n "2q0ar uh"# # ("#3 ?.P " n o % o .( i a P"no%o.(ia )h# ". " r" " *i%a )h# +araqi#ur n )h"ku%%in ;I;.P"no%o.(ia +rku0i'oh"# )i )hk"n* " *i%a $"rr"# $" )#u i$in " *)h#("!" #"orik" h" +rak#ik" # a+%iki$i#2"k'"ku#i$i#3 h" "0ika)i#"#i# # )ank)ion"!" +"na%".N ku+#i$ " n.u)h# 0(a%a +"no%o.(i o # #ho# )hk"n*a $,io ni$"#& $ir+o k/ no*ion )h# i ka+r*/"r $"q +"nao%o.(ia +r+o) $" ni$"# rn )i # !"*an# i ku)h#on "k'"ku#i$i# # ni$i#& )i o$o) # ni$i# $" h"q(" # %iri) & ni$i# $" ,ur.i$& $ir+o k(o ". " )hk"n*) $"rr"# $" "0ika)i#"#in # "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" #("ra +"na%"& )i* (an5 $a)a# " uku")"& ni$"# a%#"rna#i!"& ni$"# +%o#)u")" )i h" # a)h#qua(#ura# )an)ion"# +ara+"na%"2!r"(#(a .(/q)or"3.P"no%o.(ia $"rr"# " h" $"

24

)#u i$in " +"r)ona%i#"#i# # kr/")i# # !"+r) +"na%" h" in i!i ua%i'i$in " ni$i# .(a# 0a') ) "k'"ku#i$i# # #i(& )i h" $" or.ani'i$in " ("#) h" +un) n )h#+in n )hku")" +r$ir)u")".E h" +"no%o.(ia kon)i "roh"# )i )hk"n* in#"r i)i+%inar" n.a)" n +r$,u)h("n " $i)ioni# # )a( a(o )h0r/#'on n(ohuri# h" r"'u%#a#"# " )hk"n*a!" #("ra " !"*$a) # kri$ino%o.(i)& )o*io%o.(i) h" )#a#i)#ik). N.a %n a " )#u i$i# h" q%%i$"# " )a(a& "% qar# )" +"nao%o.(ia h" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" kan $arr hn(" # n.u)h#a.Ma (" +r n.a na#/ra n(ra n a( #("#r) (an ko$+"$"n#ar". A.K r i $ i n a % i ) # i k a Kri$ina%i)#ika )h# )hk"n* " *i%a $"rr"# $" ',u%i$in " !"+ra!" +"na%" h" kr/")!" # #/r"& uk" a+%ikuar $"#o a # n r/)h$" )hk"n*or" h" #"knik". O,("k# i kri$ina%i)#ik) )h# +r"0"k)ioni$i i $a)a!" h" $"#o a!" # +o%i*i) h" .(/ka#) $" q%%i$ # ',u%i$i# # !"+ar!" +"na%" h" ka+(") ) kr/"r)!" # #/r". Kri$i.ka rn )i +r # r"(#n +"na%" $a#"ria%" )i )hk"n*.Pr )hk"n*n " ) r"(#) +"na%" )h# $" rn )i )"+)" i o0ron # hna +r n.(ar("n q n o hin n ("#n )hoqror" h" )hr,"n )i +ikni)(" n 0or$)i$in " !"+ra!" +"na%"& n +r*ak#i$in " " 0i.ura!" # !"+ra!" +"na%" $" %i.(.Rn )ia " kri$ina%i)#ik) )h+r"h"# )i o$o) n !"+ri$#arin +rak#ik" # or.an"!" # n ("k(") +"na%". Pr #a u)h#ruar 0unk)ionin " !"# kri$ina%i)#ika i +r or 9.T"knikn kri$ina%i)#ik"& :.#ak#ikn kri$ina%i)#ik" h"& >. $"#o ikn " kri$ina%i)#ik). T"knika kri$ina%i)#ik" +r*ak#on $n/rn $ a "kua#" +r ',u%i$in& )i.uri$in& 0ik)i$in h" in#"r+r"#i$in " .(ur$!" # !"+ra!" +"na%" h" +ro!a!" $a#"ria%" n +r.(i#h)i h" n kua r # #"knik) kri$ina%i)#ik" ,(n +(")5 a. ak#i%o)ko+ia& )#u i$i i .(ur$!" # .i)h#rin(!"

25

,.#ra)o%o.(ia& )#u i$i i .(ur$!" # k$,!" *..ra0o%o.(ia& )#u i$i i or)hkri$i# h" i "n#i0iki$i i oku$"n#"!" .,a%i)#ika .(/q)or" 2)#u i$i i ar$!" # '(arr#a +ro("k#i%i#& 0o#o.ra0ia .(/q)or" & r".(i)#ra# +"na% " #(. h" %!i'(a "

Tak#ika kri$ina%i)#ik" $"rr"# $" )#u i$in h" +r*ak#i$in " $"#o a!" # kr/"r(") ) h"#i$"!"& )i h" $"#o a# " ',a#i$i# # i)a +ro!a!" h" 0or$i$in " i)a $("#"!" +ro!u")" 2n .(i$i i )h$i#ari#&n .(i$i i # +an "huri#&,a%%a0aqi$i&kq/"r(a "k)+"r#i'a "#(3. M"#o ika kri$ina%i)#ik" $"rr"# $" )#u i$in h" +r*ak#i$in " $n/ra!" h" $"#o a!" $ # +r)h#a#)h$" +r ',u%i$in " .ru+"!" a+o %%o("!" # +a)a*$" # !"+ra!" +"na%" h" kr/")!" # #/r".K)i)oi & $"#.kri.)#u . a%%i$"# q )h+r"h"n .(a# 0a') ) ,r(") ) h"#i$"!" $i i) !"+ra!" +"na%" # !ra)(") h" 0ak#k"q)i!" n ko$unika*ion& o)" a%%i$"# " $arr(") n +/"#(" # kr/"r)!" # !"+ra!" +"na%" # !(" h(")& # $a)h#ri$"!"& # )a,o#i$"!" h" i!"r)ion"!" # 0a%)i0iki$i# # oku$"#"!" "#(. B.M("k)ia .(/q)or" a+o 0or"n'ik" M" n ih$n " $("k)i) .(/q)or" kon)#a#oh"n )hkaq"# " ! "k(") n ra)#" kur /)hoh"( )" ! "k(a )h# )hka#uar $" hun& +a)#a( hu%u$#oh"n .(ur$# q (an )hkak#uar $" ra)#in " kr/"r(") ) !"+r) +"na%"&)iq (an .(ur$# " .(aku#&# +)h#/$)& qi$"!" "#(.M" n ih$n " $("k)i .(/q)or" n # r"(#n +"na%" kon)#a#oh"# )" a )h# 0(%a +r %n i$in " %"h# a+o # rn #ru+or"& a )h# $#uar rn )hn "#i i n("riu# "#(.K(o )h# )hk"n* n ih$)" " # r"(#) +"na%" $"q $" n ih$n " )a( ,h"# kon)#a#i$i h" kua%i0iki$i i r"(# i !"+r) +"na%". M("k)ia )h# )hk"n* in#"r i)i+%inar" n kua r # ) *i%) ,(n +(")5 9. #ana#o%o.(ia&$" n ih$n " ) *i%) kon)#a#oh"# )" ! "k(a i)h#" na#/ra%" a+o " hun)h$"2!ra)("3& :. Trau$a#o%o.(ia )h# )hk"n* " *i%a $"rr"# $" ) u i$in " %%o("!" # %n i$"!"&

26

>. Tok)iko%o.(ia $"rr"# $" )#u i$in " h"%$"!" h" "0"k#in " #/r" n or.ani'$in " n("riu#& ?. S"k)o%o.(ia )h# )hk"n*a " *i%a $"r"# $" )#u i$in " $arr hni"!" )"k)ua%"& n !"*an#i # "%ik#"!" )"k)ua%" q (an $" rn )i +r # r"(#a# +"na%". F.P)ika#ria .(/q)or" P)ikia#ria .(/q)or" )#u ion )$un ("# +)ikik" h" qrr".u%%i$"# #("ra )h+ir#ror"& # *i%a# kan %i h)h$ri $" # r"(#n +"na%" n.a)" n i)a ra)#" k#o qr".u%%i$" +)ikik" (an )hka#ar i kri$ina%i#"#i#. <.P)iko%o.(ia .(/q)or" N a)+"k#in +"na% +)iko%o.(ia .(/q)or" +rku0i'oh"# )i ". " )hk"n*)& " *i%a $"rr"# $" )#u i$in " +ro*")"!" +)ikik" # +(")$arr)!" n +ro*" urn +"na%"2# 0a()uari#& # )h$i#ari#& "k)+"r#i# "#(.3 h" n ,a' # n(ohuri!" # )a( i o0ron # hna # *$u")h$" .(/ka#) +r )ak#)in " )h$i!" # k#/r" +"r)ona!". K(o ". " )hk"n*) n %i#"ra#ur "$r#oh"# h" )i +)iko%o.(i " +ro*" ur) +"na%".P)ik%o.(ia .(/q)or" n %$in " ) r"(#) +"na%" $"rr"# " h" $" )#u i$in " *)h#("!" +)iko%o.(ik" # kr/")i# # !"+r) +"na%"& # +r$ir)i$i# h" ri" uki$i# # #i(& $a (" $"rr"# $"rr"# $" )#u i$in " +ro,%"$"!" # +)iko%o.(i) ) ,ur.u#& $" +)iko%o.(in " +aran a%i$i# # kri$ina%i#"#i#& $" +)iko%o.(in " nC("rr(") ) %i.("!" & $" +)iko%o.(in " in#"r+r"#i$i# #/r" "#(. .(/q)or" )h# ". n ih$)" h" a+%ika#i!" h" ka rn )i # $a h" +rak#ik" n %$in " ) r"(#) +"na%" n +r.(i#h)i& n !"*an#i # +ro*" ur) +"na%" h" .(a# 0a') ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%". 8(i#ha)h#u $" n ih$n " +)iko%o.(i) h" ".!" # )a(a +r*ak#oh"# ni!"%i i 'h!i%%i$i# +)ikik i # $i#ur!"& )i ka#".ori " +o)a*$" " +"r)ona!" q kr/"(n !"+ra +"na%" "#(. P)iko%o.(ia & $" n(ohuri# " )a( i n ih$on %".(i)%a*ioni# +"na% h" .(/ka#a $" ra)#in +r*ak#i$i# # !"+ra!" +"na%"& +r.(".()i) +"na%" h" )ank)ion"!" +"na%"

27

Ka+i#u%%i I-. DH-ILLIMI I S DREJTS PENALE I.DISA KARAKTERISTIKA T PR8JITHSHME T DH-ILLIMIT T S DREJTS PENALE E r"(#a +"na%" )h# r"'u%#a# i 'h!i%%i$i# # .(#h$,ar)h$ " # .(a# hi)#orik # n("r'i$i#.Pr k# ar)/" i)a au#or +oho(n $" !"n )" hi)#oria " ) r"(#) +"na%" )h# n 0ak# hi)#oria " *i!i%i'i$i# # n("r'i$i#.Dh!i%%i$i i )hoqri) ka ku)h#'uar q " r"(#a +"na%" #a $o i0iko( +r$,a(#("n h" +rin*i+"# " )a(a.8(a# 'h!i%%i$i# hi)#orik n # (an inkor+oruar in)#i#u#" h" in)#ru$"n#" # r"(a& # *i%a# .(i#hn( " $ #"+r k# ". # r"(#)i) " kan ,r $ hu$an" h" kraha) k)a( " ka rua(#ur 0unk)ionin " )a( n $,ro(#("n " # $ira!" (uri ik" # )hoqri) h" # in i!i i#.K)i)oi n kraha)i$ $" # r"(#n +"na%" # koh) ) %a)h# h" # $")("#) & " *i%a )h# karak#"ri'uar +r n.a ar,i#rari#"#i&!ra'h )ia h" ni$"# )hu$ # rn a & " r"(# +"na%" " $!on)h$" &" )i o$o) a(o " #an)ih$(a & )h# $ ra*iona%" h" $ hu$an". N 'h!i%%i$in " ) r"(#) +"na%" n # ka%uarn h" #ani n iko(n 0ak#or# # )hu$# h" # na#/r) ) n r/)h$"& )i* (an karak#"ri irr".u%%i$i# )hoqror h" +o%i#ik& )hka%%a " 'h!i%%i$i# h" 0or*a# " )h#"#i#& ra+or#"# " k%a)a!" " #(& .(i#ha)h#u n 'h!i%%i$in " ) r"(#) +"na%" n iko(n " h" 'h!i%%i$i i #"knik) h" i *i!i%i'i$i#& r"%i.(ioni& 0i%o'o0ia& i "%o.(ia h" #ra i#a " n !"*an#i )hk"n*a " ) r"(# ) +"na%" h" )hk"n*a# #("ra q $"rr"n $" )#u i$in " kri$ina%i#"#i#. Prn r/")h" & 0i%%"# " ) r"(#) +"na%" n ")h"n q n ,a)hk)in " +ar n("r'or"& )"+)" q a#h"r" n("r'i# " kan +ara # n"!o()h$" )" uh"# r"a.uar kun r a#/r" +"r)ona!" q i kan $#uar in#"r")a# " +r,a)hk#a. II.PERIUDHA E 6ASHKSIS S PAR NJERDORE DHE FILL ET E S DREJTS PENALE 6a)hk)ia " +ar )hoqror" )h0aq"# $" 0or$i$in " n("riu# h" '.(a# .("r $" +araqi#("n " )h#"#"!" # +ara." h" n k# +"riu h n.(anin "k*")" q i *"nonin rr".u%%a# " ("#) )hoqror" # ,a'uara n #

28

r"(#n 'akonor"&)h# a)hur +a#("#r # r"a.oh"# n k#o "k*")"& $"q"n)" ako$a nuk i)h#" " 0or$uar )h#"#i h" " r"(#a & +rka#)i)h# " r"(#a +"na%"& k# r"a.i$ " kr/"n#" 0a$i%(a a+o 0i)i h" ki)h#" +r q%%i$ q # $,roh"# )hoqria n.a !"+ra# " k#i%%a # $)h$". N a( *"nu")!" # k#/r" rr".u%%a!" ,a)hk)ia $ ) )h+")h#i ,h"( ,i$i n.a ,a)hk)ia& hak$arr(a& n !"*an#i .(ak$arr(a h" ko$+o'i*ioni. 9.D,i$i a+o +r'nia n.a ,a)hk)ia D.)h# 0or$a " +ar h" $ " %a)h# " r"a.i$i# n a( )("%%("!" # n a%uara.)h# )hqi+#uar !"#$ n a( an#ar!" # ,a)hk)i) h" !"#$ +r ra)#" $ # rn a # "%ik#"!". Pr )hkak # ku)h#"!" q kan $,i'o#ruar a# koh & i)a au#or ,i$in n.a ,a)hk)ia " kan ,ara'uar $" ni$in $" ! "k("& )"+)" +"r)oni q i )hqi+#oh"( k(o $a) nuk .'on#" kur0ar $,)h#"#(" h" $,ro(#(" n.a ,a)hk)ia " !"#& k)h#u q * o $o$"n# i kano)"( rr"'iku n.a uria& # 0#oh#i#& n.a ".r)ira#.N r)a r"a.i$"# " ,a)hk)i!" #("ra n a( # hua(!" kan q"n # +a$)hir)h$". :.Hak$arr(a h" .(ak$arr(a K(o 0or$ " r"a.i$i# qn ron n 0ak#in )" +"r)oni i $#uar a+o # a0r$i# " #i(& r"a.onin kun r kr/")i# # "%%ik#i# a+o an#ar!" # 0a$i%(") ) #i(& 0i)i#& +rka#)i)h# ,a)hk)i) ) 0a(#ori#& uk" i )hkak#uar n on( # k"q" " *i%a uh"( # i)h#" "kui!a%"n#" o)" " k"q" $ " $a h" )" " k"q(a " )hkak#uar !ik#i$). 8(ak$arr(a h" n +r.(i#h)i hak$arr(a )h# a+%ikuar (o !"#$ .(a# ,a)hk)i) ) +ar n("r'or" +or " h" $" %in ("n " )h#"#i# h" r"(#)i)& $ir+o a(o )h# ku0i'uar .ra ua%i)h# h" .(i#hn( )hkoh"( uk" u n.u)h#uar rr"#hi i +"r)ona!" n a( # *i%!" $un # kr/h"( .(ak$arr(a +rka#)ih# hak$arr(a.Si+a) # r"(#) 'akonor" )hqi+#ar" & # a0r$i# " +"r)oni# q ("#onin n ara) n.a kr/")i & (an "#/ruar # ruh"n :?.or +a) kr/"r(") ) !ra)(")& +a) k#i( a0a#i a#a kan %!i'ur %iri)h#. 8(ak$arr(a u ku0i'ua " h" $" in)#i#u*ionin " #a%ioni# i *i%i nnku+#on 7S/ +r )/ h"$, +r h$,J& k(o )h# 0a'a " +ar " a+%i$i# # n( %%o( +ro+or*ioni n $") # k"q) ) +)uar h" ni$i# #

29

)hkak#uar.E h" +)" )o# #$"rroh"$i n.a !ra'h )ia " #a%ioni#& n a# koh kur .(ak$arr(a nuk n(ih#" kur0ar %i$i#i& k/ i)h#" n( +ro.r") i $a h n r"(#i$ # in i!i ua%i'i$i# h" hu$ani'i$i# # ni$i#. Prn r/)h" +ari$in " #a%ioni# " ha)i$ " h" n # r"(#a# " )hkruara n Ko in " Ha$ura,i# i *i%i u nCorr n )h"ku%%in ;-II . >.Ko$+o'i*ioni a+o )h+a.i$i .(aku# K.kon)i)#on n hn("n " $)h+r,%i$i# # *ak#uar !ik#i$) o)" 0a$i%(") ) #i(& $ q ra)# krkoh"( 0a%("& +rka#)i)h# )h+r"h"( k"qar h(" q n o hi a(o " k"q".S +ari ko$+o'i*ioni )h# a+%ikuar !"#$ +r !"+ra# +"na%" # !ra)(") " $ !on '.("roh"( " h" +r !"+.+. )i* (an %n i$"# #ru+or"&0/"r("# " n "ri# h" au#ori#"#i# " #(.Paraqi#(a " k.)hnon n( +ro.r") # $a h h" )i n( 0or$ " ku0i'i$ # .(ak$arr(") . K. n 0i%%i$ i)h#" 0aku%#a#i!& $ir+o $ !on uk" i +ar !"#i# +o'i#i!" # #i( in)#i#u*ioni " h" )h#"#i " +r!"#)oi k# h" $" %i.( " +ara)hikoi )i # o,%i.u")h$. E h" n # r"(#n 'akonor" )hqi+#ar" kan "k'i)#uar / %%o(" # +a(#i$i# # .(aku# 5 i !u%%n"#)h$ h" ai )i+a) ur hri# # +u)h#"#i# #urk a+o # ,a(raku#& n 0i%%i$ #r.ko$+.i ("+"( !ik#i$) $ir+o $ !on .(/)$a i ("+"( )h#"#i#& k#u 0i%%o(n " h" 0i%%"# " ni$i# $" .(o,. III.KARAKTERISTIKAT THEMELORE T S DREJTS PENALE T SHTETE-E SKLLA-OPRONARE Sh#"#"# )k%%.kan "k'i)#uar .(a# n( +"riu h" ?.$i( !("*ar". E r("#a )k%%. I ka ku)h#uar rn )i # $a h" $,ro(#(") ) +ron) +ri!a#" h" a)a( # )h#a'!"& +ro hi$"!" ,u(q)or"& " n !"*an# )k%%"!r!" # *i%a# (an kon)i "ruar )i +ron " )k%%a!o+ronari#. N k# 0or$a*.)hoqr4"kono$ik& " h" n %$in " ) r"(#) +"na%" )h+r"h"n a%%i$" n $") # n("r'!" # %ir h" )k%%"!r!"& )i n +ik+a$(" # +r.(".()i) ) #/r" +"na%" a)h#u " h" n $,ro(#("n " +"r)onai#"#i# # #/r".P)h.n)" )k%%o!o+ronari ka kr/"r !"+.+"na%"& n ra)#" $ # )h+")h#a n a( #i( )h# a+%ikuar +ari$i #a%ioni# a+o ko$+"n'i$i i $i#& n r)a )k%%a!i " h" +r "%ik#" # i$#a (an

30

nuar $" ni$" # rn a h" # !ra'h a& )k%%a!i )h# kon)i "ruar (o n("ri +or )"n . Dh" !ra)(a " #i( )h# kon)i "ruar )i "%ik# kun r +a)uri). E r"(#a +"na.n k# +"riu h ka +a)ur karak#"r #"o%o.(ik& a)h#uq " r"(#a +"na%" n("h n( nu$r # !+.# karak#"ri# 0"#ar. E r"(#.+"na.)k%%.nuk )h# n(ohur +ari$i i %i.()h$ri) +rki#a'i $" !"+ra# +"na%" h" ni$"#& n( nu$r )hu$ i !o.% i *)h#("!" (an rr".u%%uar $" %i.(& kur)" nu$ri $ i $a h i $arr hni"!" )hoqror" ka q"n i rr".u%%uar $" # r"(#n 'akonor". E r"(#a +"na.)k%%.ka n(ohur %%o(" # )hu$#a # ni$"!" & # *i%a# +r ka na#/ra# i)hin $(a0# # rn a& # !ra'h a h" (ohu$an"& $ ) )h+")h#i (an )hqi+#uar nu$" $" ! "k(" h" %%o(" # n r/)h$" # $#i$"!" 0i'ik". Dni$i $" ! "k(" )h# "k'"ku#uar $" +r"("n " kok)& uk" " (".ur n .ru$,u%%in " run(!" & uk" " qar $" ann " kua(!".Dni$.$" ! "k(" h" a#o 0i'ik" (an "k'"ku#uar +u,%iki)h# $" q%%i$ q # u)h#ro( 0rik)i$ #" # #("r#. E r"(.+"n. " k)a( koh" nuk " ka n(ohur %iri)2 n ku+#i$in " #ani)h$3 . ni$in $" h"q(" #

P"riu.)k%%.karak#"ri'.+r $un.") # ,uri$"!" # )hkruara& ,uri$ kr/")or ka q"n " r"(#a 'akonor"& ,uri$" # )hkru.a+o %i.(" ka +a)ur +ak& )i $ i rn )i)h$ ka q"n Li.(i i Ha$ura,i# q u nCor n )h"ku%%in ;-II +ar "+ok.)on. N )i)#.)k%%a!.nuk )h# )hnuar n on( +r+ari$ n %$in " )hk"n*) ) r"(#) +"na%". I-.KARAKTERISTIKAT THEMELORE T S DREJTS PENALE T SHTETE-E FEUDALE E+oka " 0"u a%.0i%%on n )h"k.- h" '.(a# "rin )h"k.;-III. Karak#"r. E # .(i#ha )h#".0"u a%. )h# )" kan )i.uruar "k)+%oa#i$in " 0)ha#ari# n+r$("# +u)h#"#i# # 0"u a%i# n a( 0)ha#ari#.K#o a%%i$" (an )h+r"hur " h" n+r$("# # %i.("!" q nCirr")hin n 0"u a%i'$& n !"*an#i %i hur $" n )hki$in.Pr # n("#n !"+.)hu$ $ rn

31

n )h.0)ha#ari2 ,u(kro,i3 )")a 0"u a%i. E r"(.+"n.0"u .ki)h#" karak#"r k%a)or n.a)" )h+r"h#" ha+#a) in#"r")in k%a)or " # k%a)) ) )un u")" 0"u a%" h" )h#r")a!" #("ra # %ar#a& )i* i)hin 5 ka)#a#& 0i)nikria h" ki)ha.Prkun r karak#"ri# k%a." r"(#a +"na%.0"u.n kraha)i$ $" # r"(.+"n.)k%%& i)h#" +r+ari$#ar"& n.a)" Man "( 0)ha#ari# +rka#)i)h# ,u(kro,i# i i)h#" .aran#uar in#".ri#"#i #ru+or h" ("#a& 0"u a%i nuk ki)h#" # r"(# #a !ri)#" ,u(kro,in. E h" n # 'akonor"& r"(.+"na.0"u.,uri$ kr/")or i ) r"(.i)h#" " r"(#a

-"#$ n( nu$r i !o.% i *)h#("!" i)h#" rr".u%%uar $" %i.(& " h" n k# )i)#.nuk "k'i)#on#" +ari$i i %i.()h$. Li hur $" !"+r.+"na%. h" ni$"# h" k(o ka $un )uar ar,i#rari#"in " .(/ka#a!" h" a#o $un # )hqi+#onin ni$" # rn a a+o # %"h#a )i+a) ,in (") ) #/r". Juri)+on "n*a n +r.(i#h)i ka q"n n anarki& * o 0"u a% )/non#" q n #"ri#orin " !"# # )i.uro( (uri)+on "n* !"#anak" #i +ara)h"0 !"+r.+"n. h" ni$.)i+a) !u%%n". T #i(. N # r"(.+"n.0"u .0ran*"'" +r!"* # r"(#) 'akonor" & )i ,uri$ kr/")or i)hin " r"(#a ro$ak"& " r"(#a kanonik" 2ki)h#ar" 3& +rak#ika .(/q)or" )i h" h" n( nu$r i kon)i "ru")h$ i "kr"#"!" K ur hr")a!" # $,r"#r!". Si karak#.#("#r " %i.(.0"u . i)h#" $,ro(.+ri$ar" " +ron)& rn )i # $a h" u ku)h#oh"( %%o("!" # n r/)h$" # !(" h("!"& .ra,i#("!" h" !(" h("!" .ra,i#*ar". 8(i#ha)h#u %i.("# +ara)h.n( nu$r # $a h # !"+.+"n.kun r )un u")i# h" )h#"#i#& kun r r"%i.(ioni#& $ora%i# h" +"r)ona%i#"#i# # n("riu#. Sa i #akon ni$"!" a#o nuk kan n r/)huar )hu$ n.a )i)#.)k%%." h" n )h#"# 0"u .!"n o$inan# ki)h#" ni$i $" ! "k("

32

h" %%o("# #("r.# n.0i'ik" )i +)h.+r"(a " !")h!"& uar!" o)" hun )& nC("rr(a " )/!" "#(. E r"(.+"n.0"u .nuk " ka n(ohur ni$in $" ,ur. n ku+#i$in " #ani)h$. 8(a# $")("#) ni$"# $" ! "k(" i)hin )hqi+.n a( n( nu$ri # !"+ra!" +"n.kun r 0")L.&kun r $ora%i# $a (" " h" +r %%o(" # !(" h("!" # rn o$#a. Dni$"# $" ! "k(" (an )hqi+#uar $(a0# )h+")h& ku n.a n( oku$"n# i arki!i# # S+an()& )i+a) # *i%a!" !"#$ .(a# )h"k.;-I (an nuar $ )" >==.=== !"#a $" ni$ $" ! "k(" . Dni$"# $" ! "k(" (an "k'"ku#uar n $n/r )hu$ # !ra'h h" ,ar,ar"&n+r$("# !ar(")& +r"r(") ) kok) & *o+#i$i i # nuari#&$,/#(a n rro#a & (".(a n .ru$,u%%. E run(!".& !arro)(a +r ) .(a%%i& uk" " %n # ! ") n.a uria& uk" " 0u#ur n u( # !a% "#(. Ka "k'i)#uar " h" ni$i $" ,i$ +a)#a( ni$"# kun r +a)uri)Lor"& )i* (an ni$i $" kon0i)ki$ # +a)uri) h" ni$i $" # ho%%a h" k#o +araqi#nin ,uri$ # rn )i)h$" # ar hura)h +r +a)uri$in " " ark) ) )un u")!" h" # 0"u a%!" # a)a( koh". N 0"u a%i'$in " h"r)h$ q +r0)hin +"riu hn +r"( )h"k.-4;I " r"(.+"n.kr/").,a'oh"# n # r"(#n 'akonor" h" n i)+o'i.%i.(.q i nC("rrnin +"ran or. N )h#"# .("r$an"& )i* i)h#" P"ran oria " 6ur.un !"&O)#ro.o#!"&-i'io.o#!"&Lan.o,ar !" "#(..%i.("# quh")hin 7L".") 6ar,oru$J 7# r"(#a +o+u%%or"J q +r$,anin " h" # r"(#a +"na%o (uri ik".N 0ran* u nCor %i.(i Sa%ikJ L"C Sa%i*iaJ& +a)#a( %i.("# Ka+i#u%%ari" q i nCirrnin +"ran or#.N k#o %i.(" ki)h#" h" i)+o.+"na%". N +"riu hn " $")("#) o)" 0"u a%i'$i# # 'h!i%%uar )h"k.I;4;" r"(#a +"na%" karak#. Prn.a +ar#iku%ari'i$i.N k# koh n !"n # +r.(".()i o,("k#i!" a+%ikoh"( +r.(".()ia )u,("k#i!"4+r.(".()ia n ,a' # 0a(i#. N +"riu hn " )h#huarr(") ) 0"u a%i'$i# i)hin # )h+")h#a kr/"n.ri#("# $") 0)ha#r!"& n %u0# kun r #/r" 0"u a%# a)h+r)una r"+r")ionin n a( #/r" " n k# +"riu h u ,n ko i0iki$" #

33

rn )i)h$" n %$in " ) r"(#) +"na%" $ # rn )i)h$ i)hin Ko i i +r.(i#h)h$ .("r$an 7Con)#i#u#io Cri$ina%i) Caro%ina n !i#in 9A>:& Ko i +"na% i 6a!ari) n !i#in 9FA9& Ko i P"n.i Au)#ri) i Maria T"r"'") n !i#in 9FB< h" Ko i P"na% i Pru)i) n !i#in 9FE?. E r"(#.+"na%" M)ikun r " h" )hk"n*a# #("ra )hnon )#a.ni$ n 0"u a%i'$in " h"r)h$& $ir+o uk" 0i%%uar n.a )h"k.;II kur " h" u +araqi#n )hko%%a# .%o)a#or" h" +o)#.%a)a#or"& " )i o$) n )h"k.;-II u 'h!i%%ua uk)h$.8(a# )h"k.;-II u ,n ko i0ikI$" # rn )i)h$" n %$in " ) r"(.+"n. N(ih"ri# " r"(.+"n.0i%%oi # +r+unoh"( n $n/r )i)#"$a#& $" q ra)# %in n no*ion.%i hur $" !"+.+"n h" #i+a. " )a(.#h"$"%or". Shk"n*a " ) r"(#) +"na%" " k)a( +"riu h" arri#i #i +rku0i'o( in)#i#u*ion"# #h"$"%or" # ) r"(#) +"na%" h" #i )i)#"$o( a#o.4 M" k#o # $,rri$" u kri(uan +araku)h#" # !o%i#)h$" +r n( 'h!i%%i$ # ho!)h$ # ) r"(#) +"na%"

-.IDET PENALO JURUDIKE N -EPRAT E FILODOF-E DHE ILUMINIST-E 8JAT SHEKULLIT ;-II DHE ;-III.

P"riu ha +r"( )h"k.;-4;-II karak#"ri'oh"# +r n.a +ro*")i i )h#huar(") ) )i)#"$i# 0"u a% h" %in (" " )i)#"$i# ka+i#a%i)#& uk" 0i%%uar n.a )h"k.;-I !r"h"n $arr hn(" )hoqroro "kono$ik" ka+i#a%i)#" n kua rin " )i)#"$.0"u a%. K#o $arr hn( # r"(a u +"n.uan n.a )i#"$i 0"u a% h" in)#u#u*ion"# " #ia.Dh!i%%i$i i 0or*a!" # r"(a +ro hu")" ki)h#" arri#ur n ni!"% q nuk +rkon#" $ $" )i)#"$in 0"u a% "k'i)#u") .ra ua%i)h# +or n $n/r # )i.ur# " o,)on#" ,a'n " "k'i)#"n*) # )i#"$i# 0"u a%..K)h#u " h" +)" ako$a nuk u 0or$ua )i)#"$i ka+i#a%i)#&

34

n .(iun " )i)#"$.0"u . u 0or$ua n( k%a) " r" " *i%a $" 0or*n " )a( "kono$ik" q i)+onon#" & i )i.uroi !"#i# +o'i#a # 0or#a " h" +ara )" # !in#" n +u)h#"#. A%"a# # k%a)) ) r" q u 0or$ua n 0"u a%i'i$& i)hin 0i%o'o0ia h" #"oria +o%i#ik".K)i)o(i $"n i$#ar# $ +ro.r")i! & 0i%o'o0# h" (uri)## )i +r0aq)u") # r"n")an*) h" hu$ani'$i#& $" !"+ra# " #/r" n.ri#n 'rin kun r !ra'h )i) ) (uri)+on "n*) 0"u a%"& kun r ar,i#rari#"#i# # 0"u a%!" h" .(//a#a!" # #/r" h" kun r +a,ara'i) ) n("r'!". Fi%o'o0#& i%u$ini)## )hk"n*#ar# uk" " )u%$uar !ra'h )in " )i)#.0"u .& $" $"n i$"# " #/r" +ro.r")i!" kon#ri,uan n $a) # $a h" q " r"(#a +"na%" h" )hk"n*a " ) r"(#) +"na%" # 'h!i%%oh"# $ )h+"(#.N $")in " 0i%o'.i%u$in.q $ ) #"+r$i kon#ri,uan q )hk"n*a # %iroh"( n.a #"o%o.(ia& q # $,roh"n # r"(#a# na#/ror" # n("riu#& q # )i.uroh"# ,ara'ia& %i.()h$ria&# hu$ani'oh"n ni$"# " #(. Jan 8ro*iu)i&6"*oni& Mon#")kio&Ho+)i&-o%#"ri& Ru)+oi "#(. HU8O 8ROCIUSI KA THEMELUAR T ASHTHUAJTURN SHKOLL NATGROrE # r"()i).Si+a) #i( uh"# ,r a%%i$in n $") # r"(#) na#/ror" h" # r"(#) h/(nor"& " ka kri#ikuar a)h+r n iki$in #"o%o.(ik # $")("#)& )hu$ !"+ra!" +"na%" # karak#"ri# 0"#ar ua $ohon karak#"rin " !"+ra!" +"na%" h" )i+a) #i( uh"# kon)i "ruar )i !"+ra +"na%" !"#$ a#o q $#o(n # r"(#a# # n("riu#&)h# an.a'huar q # ,hn ku0i'i$" n +ro*")in " n )hku")h$ri) . :.Kon*"+*ion"# " Mon#")ki")& -o%#"ri# h" Ru)o) M. n !"+rn " #i( # $irn(ohur 7Fr/$a " %i.(i#J2L1")+ir# ") %oi)3 q u +u,%ikua n !i#in 9F?<& )i (uri)# 0i%o'o0 h" )o*io%o. n.ri#i 'rin kun r ar,i#rari#"#i# !ra'h )i) h" +a,ara'i) q "k'i)#on"# n" .(/ka#a# 0"u a%"&Mon#.%an)on #"orin " n ar(") ) +u)h#"#i# +o%i#ik n.a ai "k'"ku#i!.N %$in " ) r"(#) +"na%" ka +r0aq)uar $"n i$"# q " h" )o# (an ak#ua%"& )" kri$i $ $ir )h# # +aran a%oh"#.Si+a) #i( n +aran a%i$in " kri$i# "0"k# $ # $a h o # k"# n ("n(a " kr/")i# )" ai $" )i.uri o # n )hkoh"# +r !"+rn +"na%" & )")a a)h+r)ia " ni$i# # )hqi+#uar.q $a)a " ni$i# # ("# )i+a)

35

+")h) ) kri$i#& uh"# ,rak#i)ur #or#urn& a+%iki$i i ni$i# $" ! "k(" uh"# ku0i'uar& )" n rr"#hana nor$a%" ni$"# $ # ,u#a u)h#ro(n "0"k $ # $ir )" ni$"# " rn a. RUSO 2<=3 & n !"+rn " #i( ka+i#a%" 7M,i kon#ra#n )hoqor"J2 %" *on#ra# )o*ia% 9FB:3& ku )i+a) #i( $" 0or$i$in " )h#"#i# " r"(#a " n )hki$i# i )h# ,")uar )h#"#i# & i *i%i n+r$("# .(/ka#) h" n in#"r) # in i!i i# h" )hoqri) " n )hkon kr/")in " !"+r) +"na%".Si+a) k#i( kon*"+#i $" kr/"r("n " !"+r) +"na%" in i!i i )hkak#on r"a.i$in " ,a)hk)i) )hoqror" K )h#"#i# & kur)" )h#"#i " r"a%i'on k# r"a.i$ n ,a' # au#ori'i$"!" q i (an ,")uar $" kon#ra#.Si+a) #i( # .(i#h q/#"#ar# kan # r"(# # #ra(#oh"n n $n/r # ,ara,ar# +ran .(/ka#) h" or.an"!" #("ra # )h#"#i# .N +ik+a$(" # n )hku")h$ri) & # .(i#h n("r'i# (an # ,ara,ar#.Ru)oi kon#ri,oi n # r"(#n +"na%" q # r")+"k#oh"# +ari$i i %i.()h$r)i) %i hur $" !"+ra# +"na%" h" ni$"#. -OLTERI& EDHE -.SIKUNDR EDHE 6"*ario " kri#ikoi rr"+# # r"(#n +"na%" h" (uri)+on "n*n +"na%" 0"u a%"& +r )hkak # ar,i#rari#"#i#& !ra'h )i) h" k"q+r ori$i#& !"*$a) kri#ikoi +ro*" urn +"na%" " *i%a $,)h#"#"( n +ari$"# " inku'i*ioni# h" )i+a) #i( +ro*" ura# " #i%%a i)hin )hka#ar" # ar,i#rari#"#i#& !ra'h )i) & #or#ur) h" )("%%(") ar,i#rar" n a( # aku'uari#. -.i)h#" kun r ni$"!" # !ra'h a h" "k'"ku#i$i# # #i( +u,%ik& )hqi+#i$in " ni$i# $" ! "k(" %"(on#" !"#$ +r(a)h#i$i)h# +r !"+ra (a)h#'akoni)h# # rn a& ai )h# an.a'huar q n !"n # ni$i# $" ! "k(" # a+%ikoh"( ni$i $" h"q(" %iri" $" +un # hun)h$".& ai .(i#ha)h#u an.a'hoh"( q .(/ka#a # ,( i0"r"n*i$in " " !"+ra!" +"na%" h" n ,a' # k)a( # *ak#o( %%o(in h" %ar#)i)n " ni$i# h" -. )h# i +ari n hi)#ori q " )h#roi +r"!"n#i!n n k# ,a'. >.IDET E CEDARO 6EKARIOS h" n iki$i i #/r" n %".(i)%a*ion"# P"na%" # )h"ku%%i# ;-III

36

C.6. kon)i "roh"# au#ori $ i $a h i )h"k.;-III q $ ) #"+rr$i kon#ri,oi q #1i !"h"n #h"$"%"# " ) r"(#) +"na%" ,a)hkohor".M" !"+rn " #i( 7M,i kri$"# h" ni$"#J2 D"i "%%i#i " "%%" +"n"3 q " )hkroi n $o)hn :B. !("*ar" 29FB?3 ,ri n( k#h") ra ika%" n # r"(#n +"na%" # a#h"r)h$"& n" !"*an#i n +o%i#ikn kri$ina%".Pr )hkak # i "!" +ro.r")i)#" !"+ra " #i( u +rk#h/" n )hu$ .(uh # ,o#) h" 0i#oi +o+u%%ari#"# # $a h n E!ro+ & " )i o$o) n Fran*. C"'.6"k.i "# " #ia +ro.r")i!" n %$in " ) r"(#) +"na%" i $,)h. N #"orin $,i kon#ra#n )hoqror" # Ru)o)& uk" kri#ukuar (uri)+on "n*n h" %".(i)%a*ionin " a#h"r)h$ ai +rok%a$oi k#o i "5 4Dni$i uh"# #1i +r.(i.("# n"!o(a!" # $,ro(#(") ) )hoqri) n.a kri$in%i#"#i#.Poq)" ai nuk )h# 0ar" i n"!o()h$ ai )hn rroh"# n ak# hun" i *i%i ',a#oh"# n.a ana " )h#"#i#@ 4Dni$"# uh"# # ("n n +ro+or*ion $" !"+rn.Poq)" !"+ra )h# " rn " h" ni$i uh"# # ("# i rn @ 4Dni$"# " rn a&q nuk (an # n"!o()h$" " h" n ra)#"# kur nuk (an # $)h$"& +ra+ (an n kun r)h#i$ $" ar)/")h$rin h" r"(#)in@ 4N +r.(i#h)i ni$i uh"# #1i +r)h#a#"# .("n (") n +o+u%%& " (o # )hn rroh"# n hun& ai uh"# # ("# +u,%ik& i )h+"(#& i o$o) o)h$ h" )a )h# " $un ur i %"h#@ 4Dni$i uh"# # )hqi+#oh"n n in#"r")in " $,ar # )hoqri)& " (o !"#$ n in#"r")in " n on( .ru+i@ 4H%%i$i n$i# nuk uh"# # ("# $un i$i h" hak$arr(a +r )hkak # !"+r) ) kr/"r& +or +r"!"n#i! n $n/r q kr/")i n # ar h$n # $o) " +r)ri) !"+rn +"na%". N(ih"ri# ni$i h"# # k"# "0"k# +r"!"n#i! n a( +"r)ona!" # #("r@ 4Sa $ i %ar# # ("# ni!"%i i 'h!i%%i$i# ku%#ura%& n("r'i# (an $ # n (")h$& an a( " h" ni$"# $un # ("n $ # ,u#a@ 4 Li.("# uh"# # ("n # qar#a h" #1i ku+#o( +o+u%%i.An a( .(/ka#a# nuk kan # r"(# #1i in#"r+r"#o(n %i.(("#& k# $un #a ,(n !"#$

37

%i.( hn)i.8(/ka#a $un "# !"#$ n ,a' # +r0un i$"!" %o.(ik" #1i a+%iko(n %i.("#@ 4-"+ra# +"na%" h" ni$"# $un # +r0)hih"n !"#$ $" %i.(2+ari$i i %i.()h$r)i3@ 4Pro*" ura +"na%" uh"# # 'h!i%%oh"# uk" " ku0i'uar ,ur.un h"#u")& uk" i !%"r)uar n $n/r # %ir +ro!a#& .(/ki$i uh"# # ("# +u,%ik & # +an "huri# uh"# #1i )i.uroh"# $,ro(#(a & kur)" #or#ura uh"# ,rak#i)ur@ 4Dni$"# $" ! "k(" & +!"!* ra)#"!" # (a)h#'akon)h$" & nuk )h# i n"!o()h$& +or )h# i $)h$.K/ nuk )h# i r"(# & +or k/ n 0ak# )h# %u0# " ko$,i# kun r n( q/#"#ari. N( )"ri %i.(")h a+o ko ")h +"na%" q u nCorrn kah 0un i i )h"ku%%i# ;-II & n $a) # kon)i "ru")h$" i +rqa0uan i "# +"na%o (uri ik" # 6"kario) &Mon#")ki"u# & Ru)o) h" 0i%o'o0!" # #("r. K)h#u n To)kani n !i#in 9F<B u nCorr ko i +"na% i a)h#qua((#ur Co i*" %"o+o% in"& q " +r+i%oi ko$i)ioni n kr/" $" 6"karion.N k# ko u o,ro.ua #or#ura& a$ko)(a $" h"kur # )kuqur& +r"r(a " .(/$#/r!" h" ni$i $" ! "k("& i *i%i +a) i)a !i#"!" +ra+ u +ara+a.N k# ko # $i#uri# kon)i "roh")hin ka#".ori " +o)a*$" # *i%# .("r n $o)hn 9:.!("*ar" 0ar" nuk $un # noh")hin& +or $un #iu )hqi+#oh")hin !"#$ $a)a " uku")" & kur)" +"r)ona# +r"( $o)h) 9:49? !("*& $un # noh")hin !"#$ n ra)#" kur i)hin# a0# # ku+#o(n rn )in " !"+r) h" #1i kon#ro%%o(n )("%%("# " #/r".Ko i L"oo+o% in i I#a%i) i)h#" ko i0iki$i i +ar i ) r"(#) +"na%" n # *i%in u )h+rhn i "# +r+ari$#ar" # 6"kario) h" 0i%o'o0" # #("r. I "# " C"'ario 6"kario h" 0i%o'o0!" # #("r u )h+r"hn " h" n Ko in +"na% # Au)#ri)2 i a)h#qua(#uri Jo'"0ina 9F<F3.E h" $" k# ko u a,ro.ua ni$i $" ! "k(" & +or ai u 'a!"n )ua $" 0or$ )h$ $ # rn # h"q(") ) %iri) $" +ran.a & .(a# ) *i%) koh i n )hkuari" h" rrah"(& .(i#ha)h#u u a,ro.uan ni$"# 0i'ik" $" an # .(/$#i$"!"& $ir+o " h" $" k# ko u +ara+a a$ko)(a $" h"kur# )kuqur h" rrah(" $" #hu+r h" ka$Chik.M" k# ko u n a%ua ana%oo.(ia h" +r h"r # +ar n hi)#orin " ) r"(#) +"na%" u +ara+ar +ari$i i %i.()h$ri) ) !"+ar!" +"na%" h" ni$"!".

38

-I.DH-ILLIMI I S DREJTS PENALE T SHTETE-E KAPITALISTE M" r"!u%u*ionin Fran*"' # !i#i 9F<E u +r$,/) )i)#"$i 0"u a% n Fran*&+a) r"!u%u*ioni# Fran*"' 0i%%oi +"riu ha " )hka#rri$i# # 0"u a%i'$i# n #r E!ro+n h" n ,o#& R"!u%u*ion 6or.("' i a,ro.oi +ri!i%".("# " 0"u a%!"& a0ir$oi +ari$in " %iri)& ,ara'i) ) # .(i#h q/#"#ar!" h" a+ri$in " )o!rani#"#i# # +o+u%%i# N r/)hi$"# " $ ha q u ,n n "$okra#i'i$in h" hu$ani'i$in " $arr hni"# )hoqroro4"kono$ik" & +a#i ("hon " h" n # r"(#n +"na%". I "# " 0i%o'o0!" Mon#")k&Ru)o&-o%#" " )i o$) C"'.6"*& .("#n )h+r"h(" n ak#"# " +ara %i.(or" # R"!u%u*ioni# Fran*"'& K)h#u n D"k%ara#n $,i # r"(#a# " n("riu# h" q/#"#ari# # !i#i# 9F<E u 0or$)uan +ari$" $" in#"r") # +o)a*$ # ) r"(#) +"na%"&-"*$a) )h# i rn )i)h.n"ni B. i D"k%ara#) ku #huh"(JLi.(i $un # #1i +ara)hoh !"#$ ni$"# " o$o) o)h$".A)k)uh nuk $un # noh"( +r !"+r & " *i%a +ara )" # kr/h"( nuk )h# +r*ak#uar $" %i.( )i !"+r " n )hku")h$" h" +r # *i%n nuk )h# +r*ak#uar ni$i.M" k# +r h"r # +ar $" n( oku$"n# +o%i#ik n $n/r +r"*i'" u )h+r"h +ari$i i %".a%i#"#i#. Ko i i +ar +"na% ,or.("' u nCor n Fran* n !i#in 9FE9 N k# ko u r"a%i'uan # .(i#ha +ari$"# " D"k%ara#) $,i # r"(#a# " n("riu# h" q/#"#ari# . N k# ko +r h"r # +ar )h+rh"#" n ar(a n $") # r"(#) +"na%" n / +(")@ n +(")n " +r.(i#h)h$" h" n +(")n " +o)a*$".K#o n ar(" i +r!"#)uan # .(i#ha ko "# q u nCorrn +a) #i(& )i n !"n "# ka+i#a%i)#" a)h#u " h" a#o )o*ia%i)#" . N k# ko u +r!"#)ua +ari$i i %i.()h$ri) ) !"+ra!" +"na%" h" ni$"!"& +ari$i ,ara'i) ) # .(i#h q/#"#ar!" +ara %i.(i#& n $a) # $a h" u , hu$ani'i$i i ni$"!".& $un )ia " )hqi+#i$i# # ni$i# $" ! "k(" u r" uk#ua uk)h$.Si+a) k#i( ko i & ni$"# (an +"r)ona%" & $un # .o a)in !"#$ kr/")in " !"+r.+"na%"& o$inu")" (an ni$"# $" h"q(" # %iri)& kur)" ni$"# 0ii'ik" kr/")i)h# u a,ro.uan.

39

M" q%%i$ # "!i#oh"( ar,i#rari#"#i i .(/ka#a!" ni$"# u +ara+an n $n/r 0ik)" & k(o i)h#" " $"#a $ " $a h" " k#i( ko i& n.a) ",ri # +a$un ur *0ar o %%o(i # in i!i ua%i'i$i# # ni$i# n.a ana " .(/ka#a!". N k# ko +r h"r # +ar )h+r"h"n '.(i h(" +ari$or" h" +ro.r")i!" q (an ak#ua%" " h" )o# " k)a( i#". KODI PENAL I NAPOLEONIT 9<9= Huh"# Ko.i Na+o%.)"+)" !"# Na+o%. E "kr"#oi& K/ ko ) ,a)hku $" Ko in " +ro*" ur) +"na%" & n Fran* h/ri n 0uqi $ 9.(anr # !i#i# 9<99. K.P.i N.+ara)hih#" ni$" $ # a)h+ra . Duk)h$ u rri# nu$ri i !"+ra!" +"na%" +o%i#ik" +r # *i%a# $un # )hqi+#oh"# ni$i $" ! "k(" h" ni$i $" ,ur. # +r("#)h$& +or n k# ko u +r!"#)uan n( !ar. '.(i h(")h n.a ko i i !i#i# 9FE9& " h" k/ a+ro!oi +ari$in " %".a%i#"#i# # !"+ra!" +"na%" h" ni$"!" & q%%i$i i ni$i# i)h#" $,ro(#(a " )hoqri) uk" u)h#ruar "0"k# 0rik)i$i& ni$"# nuk i)hin # +ara+ara n $n/r a+)o%u#" +or r"%a#i!"2$ini$u$i $aC3& +ara)hih#" in)#i#u*ionin " 0a%(") )i " r"(# " )h"0i# # )h#"#i#& !"+ra# +"na%" i n an#" )i+a) +")h) & n kri$". h" "%ik#". KPN. u)h#roi n iki$ # $a h n ko "# +"na%" q u nCorrn +a) #i( h" k/ )hr,"u )i $o)#r +r )hu$ ko " q u nCorrn n E!ro+ .("r n !i#"# )h#a h("# # )h"k.;I;& Ko i i Na+o% $" i)a n r/)hi$" n o h"# n 0uqi " h" )o# n Fran*. N !i#in 9<9> n 8("r$ani u nCorr Ko i +"na% i 6a!ari)2<B3 E h" n k# Ko )ikun r n ko in " Na+o%. N(ih"( +ari$i i %i.()h$ri) ) !"+ra!" h" ni$"!"&

40

.(/ka#a!" u %"h"( $un )i " !o.% " $a#(") ) ni$i#& n.a)" +ara)hih#" )ua'a # !o.%a # $ini$u$i# h" $ak)i$u$i#. Karak#"ri'oh"( $" ni$" # a)h+ra & N ,a' # kon*"+#i# # Fo("r,ahu# )" +r"!"n#i!n .("n"ra%" $" an # 0rik)i$i#& ni$"# $" ! "k(" i)hin # )h+")h#a n(ih#" " h" ni$in $" ,ur. # +r("#)h$ $" +ran.a. Ko i Na+o%. h" ai i 6a!ari) )hr,/"n )i $o)#ra # ko "!" #("ra q u nCorrn n" E!ro+. N iki$ i $a h i Ko i# +"na% # Na+o%"oni# u )h+r"h " h" n Ko in +"na% # S+an()29<:: h" 9<:?& 8r"qi)29<:?3& 6ra'i%i# 29<>=3& Ja+oni) 29<<=3& Pru)i) 29<A93 Por#u.a%i)2 9<A:3 Turqi) 29<A<36"%.(ik)29<BF3&Au)#ri)29<A:3 h" I#a%i) 29<<E3. Ko i +"na% i 6a!ari) u)h#roi n iki$ n Ko in +"na% # 8("r$ani) 29<F93 n i)a %".(i)%a*ion" # D!i*r) h" n Ko in P"na% # Su" i)29<B?3 -II.SHKOLLAT N T DREJTN PENALE Dh!i%%i$i i )hk"n*a!" )hoqror" h" a#/r" "k'ak#"& " !"*$a) 'h!i%%i$i i )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" h" +araqi#(a " %".(i)%a*ioni# +"na% n E!ro+& n .(/)$n " /# # )h"k ;-II h" n )h"ku%%in ;I;& kon#ri,uan n 0or$i$in " )hko%%a!" n # r"(#n +"na%". Si )hko%%a kr/")or" n # r"(#n +"na%" kon)i "roh"n5 )hko%%a k%a)ik"& an#ro+o%o.(ik"& +o'i#i!"& )o*io%o.(ik"& )hko%%a n"ok%a)ik" h" )hko%%a " $,ro(#(") ) r" )hoqror".K#o )hko%%a n +r.(i#h)i kon#ri,uan n $n/rn " !"# n 'h!i%%i$in " )hk"n*) ) r"(#) +"na%" h" %".(i)%a*ionin " !"# +"na%". 9.SHKOLLA KLASIKE ni$i uh"# # u)h#ro(

41

K(o )hko%% +araqi#"# n .(/)$n " /# # )h"k.;-II.Huh"# k%a)ik" n.a)" kun r)h#ar# " k)a( )hko%%" (an $un uar q kon*"+#"# " )a(a #1i #ra(#o(n )i # !("#ruara4 k%a)ik". Sho%%a k%a)ik" $" kon*"+*ion"# " #/r" ki)hin r"a.uar a)h+r kun r )hk"n*) ) r"(#) +"na%"&%".(i)%a*ioni# h" (uri)+on "n*) ) a#h"r)h$" 0"u a%".Si #h"$"%u") h" +qr0aq)u") # k)a( )hko%%" kon)i "roh"n C"'ario 6"*ario h" An)"%$ Fo("r,ah. C"'ario 6"kario n !"+rn " #i( $,i kri$"# h" ni$"# 0or$oi +%a#0or$n " k)a( )hko%%"& n.a)" n # r("#n +"na%" )h+r"hu n $n/r # qar# i "# " ,or.("'i). Kon#ri,u# # $a h n %in ("n " k)a( )hko%%" ha " h" .("r$ani An)"% Fo("r,ah& k/ $" !"+rn " #i( 7R"!i'ioni i +ari$"!" h" no*ion"!" #h"$"%or" # ) r"(#) +"na%" +o'i#i!" 729<==3& Li,ri i r"(#)i) ) #r .("r$an" h" i)a +uni$" #("ra ha kon#ri,u# # $a h n 'h!i%%i$in " )hk"n*) (uri ik". Juri)#i an.%"' 6"n#a$ +r+unoi #"orin " o,i))h$ri) )hoqror" # ni$i# # a)h#qua(#urn 7T"ori u#i%i#ar"J h" k/ au#or +r"'"n#oi i "# %i hur $" q%%i$in " ni$i# n %u0# kun r kri$ina%i#"#i#.Kon#ri,u#i $ i $a h i #i( )h# n r"0or$n " "n#"!" n )hku")" h" %".(i)%a*ioni# $,i "k'"ku#i$in " ni$"!"& n r"(#i$ # hu$ani'$i# # "k"'"ku#i$i# # ni$i# $" h"q(" # %iri)& uk" u $,)h#"#uar n i "# " ;hon Huar i# i *i%i kon)i "roh"# r"0or$a#or $ i $a h i "n#"!" n )hku")" .(a# .(/)$ ) /# # )h"k.;-III. K(o )hko%% +rkun r # $"#a!" # )a(a $"q a(o u )h0aq n kohn kur ako$a i)h#" n 0uqi )i)#"$i 0"u a%& u an.a'hua q # "!i#oh"# +a,ara'ia& ar,i#rari#"#i h" #or#ura& k(o )hko%% u un.a'hua q # )i.uroh"# %iria h" ,ara'ia " q/#"#ar!"& )i+a) #/r" k(o $un # arrih"( $" +r*ak#i$in " !"+ra!" +"na%" h" ni$"!" $" %i.(& +ra $" a+%iki$in " +ari$i# # %".a%i#"#i# 7nu%%u$ +o"na nu%%u$ *ri$"na )in" %"."J&

42

k(o )hko%% .(i#ha)h#u +r"0"ron#" q n # r"(#n +"na%" # a+%ikoh"( +ari$in " +r.(".()i) +"na%" +"r)ona%" h" )u,("k#i!"& q ni$"# # )hqi+#oh"n n +a(#u")h$rin $" +")hn " !"+r) +"na%" h" )hka%%n " +r.(".()i) +"na%".Nn n iki$in " i "!" # )hko%%) k%a)ik" u nCorrn n( nu$r i $a h i ko "!" +"na%" # !"n "!" # E!ro+) h" ,o#) n +r.(i#h)i. No*ion"# kr/")or # ) r"(#) +"na%" )i* (an !"+ra +"na%"& kr/")i h" ni$i (an #ra(#uar !"#$ )i no*ion" %o.(ik" a+)#rak#" h" (uri ik"& " (o )i ukuri r"a%" n ("#n )hoqror"& )i+a) #/r" ni$i )h# !"#$ )i +a)o( (uri ik" " !"+r) ) kr/"r& " h" kr/")in " !"+r) +"na%" " #ra(#on )i q"ni" a+)#rak#"& )i+a) k)a( )hko%%" !u%%n"#i i kr/")i# +r # kr/"r n( !"+rr +"na%" )h# i %ir nuk )h# i "#/r$inuar n.a 0ak#or# #("r& )u,("k#i! h" o,("k#i!.& n i "# " k#i%%a .("n $,)h#"#(" krk")a q ni$i uh"# # k"# karak#"r r"#ri,u#i!2hak$arr)3& )i+a) #/r" +r.(".()ia +"na%" h" ni$i uh"# +r*ak#uar )i+a) !"+r) +"na%" " (o )i+a) +"r)ona%i#"#i# # kr/")i#& )i+a) k)a( 0i%o'o0i" # .(i#h kr/")i# " !"+r) +"na%" uh"# # #ra(#oh"n n()o( +ara %i.(i# h" kr/")i)h# n()o( # noh"n.K#o (an # $"#a# kr/")or" # k)a( )hko%%" & n.a)" " h" n ra)#"# kur kr/h"n !"+ra# +"na%" # n((#a& rr"'ik)h$ria )hoqror" " #/r" )h# " n r/)h$"&!ar)i)h# +r"( $o#i!"!" n.a # *i%a# )h# kr/"r& rr"#hana# +"r)ona%" # kr/")i# )i h" n.a n( !ar. rr"#hana)h #("ra o,("k#i!" h" )u,("k#i!". Si+a) k)a( )hko%%" ni$i )h# )ank)ioni #h"$"%or h" i !"#$i h" ai uh"# # ki)h#" karak#"r hak$arr) ku kr/")i i !"+r) +"na%" $" ni$ h"# # +"n oh"# h" #1i +a.ua( $ka#"# h" n k# $n/r o # ri!"h"# r"n i $ora% q )h# *nuar $" kr/"r("n " !"+r) +"na%". Shko%%a k%a)ik" n $a) # $a h" ka kon#rii,uar n 0or$i$in " ) r"(#) +"na%" ,a)hkohor"& k# " ,r uk" 0or$uar no*ion" h" in)#i#u*ion"# " k)(a "." # r"(#)i) .

43

Si " $"# " )hko%%) k%a)ik" kon)i "roh"# )" $"n i$"# " !"#a nuk i ,a'on#" n ("#n r"a%" & +or $,)h#"#"( n kon*"+*ion"# $"#a0i'ik" # %o.(ik) a+)#rak#"& nuk " $"rr#" +ara)/)h +"r)ona%i#"#in " kr/")i# # !"+r) +"na%" h" hu%u$#i$"# )hk"n*or" # )hk"n*) ) kri$ino%o.(i) %i hur $" 0ak#or# " kri$ina%i#"#i#. Kur)" !"*$a) )i an +o'i#i!" " k)a( )hko%%" kon)i "roh"( )" 0or*oi +ari$in " %".a%i#"#i# n # r"(#n +"na%" h" +r+unoi n ,a'a )hk"n*or" in)#i#u*ion"# " ) r"(#) +"na%". :.SHKOLLA ANTROPOLO8JIKE N .(/)$n " )h"k.;I; u )hnua n( 'h!i%%i$ i ho!)h$ i )hk"n*a!" na#/ror" h" a#/r" )hoqror" & !"*$a) )hk"n*) ) ,io%o.(i)& $("k)i) h" )o*io%o.(i).K/ 'h!i%%i$ i )hk"n*a!" na#/ror" h" )hoqror" & kri(o(i ku)h#" " h" +r 'h!i%%i$in " )hk"n*) ) # r"(#) +"na%" n ,a' # +o)#u%a#"!" # r"(a. M" arri#("n " n(ohuri!" # r"(a )hk"n*or" & u kri#ikuan kon*"+*ion"# " )hko%%) k%a)ik" +r ar)/" )" nuk i ku)h#oi )hu$ ku( ") )#u i$i# # )hkaq"!" # kri$ina%i#"#i#.N ,a' # k#/r" kri#ika!" h" # $,rri$"!" # r"(a # )hk"n*a!" nna#/ror" h" )hoqror" u konk%u ua )" !"+ra +"na%" h" kr/")i i )a( uh"# # )#u i(oh"n n a)+"k#in ,i%o.(i&+)iko%o.(ik& +)ikia#rik h" )o*io%o.(ik& k)h#u $" a+%iki$in " $"#o a!" # r"(a o# ',u%oh"n 0ak#or# " +r.(i#h)h$ h" # +o)a*$ # kri$ina%i#"#i#. Shko%%a# " +ara q (an $arr $" )#u i$in " )hkaq"!" a+o 0ak#or!" # kri$ina%i#"#i# )h0aqn n i#a%i.K#o )hko%%a quh"n kri$ino%o.(ik" h" n kua rin " #/r" n 0i%%i$ +araqi#"n )hko%%a# an#ro+o%o.(ik"& " $ +a) a(o +o'i#i!". Th"$"%u") i )hko%%) an#ro%o.(ik" )h# C"'aro Lo$,ro'o29<>A4 9E=E3 ai i)h#" $("k & +)ikia#r& " $ !on " h" +ro0")or i $("k)i) .(/q)or"& !"+ra " #i( $ " rn )i)h$" )h# 7N("riu kri$in"%J h" 7An#ro+o%o.(ia kri$ina%"J Kon*"+*ion"# #h"$"%or" # )hko%%) an#ro+o%o.(ik" C.L. i )h#roi n !"+rn " #i( 7N("riu kri$in"%J 2L1uo$o "%iqu"n#"3 q u ,o#ua n !i#in 9<FB.Lo$,ro'" i)h#" $("k n ,ur.un " #orino) h" +ro0")or i $("k)i) .(/q)or" h" +r n( koh # .(a# )#u ioi # nuari# $"

44

an # $"#o !a # n r/)h$"& ai $ +ar )#u ioi ka0ka# " $i(ra # nuar!" " +a)#a( )#u ioi an#ro+o$"#rin h" 0i'i.on"$in " i)a $$i(ra kri$in"%!" n ,ur.un " #orino)& n ,a' # k#/r" )#u i$"!" LL. Kon)#a#oi )" n( nu$r i kon)i "ru")h$ +"r)ona!" # nuar +o)" o(n ano$a%i 0i'ik" h" +)ikik". Dh" "r hi n +r0un i$ )" kri$in"%# (an n( %%o( i +o)a*$ i .(ini) n("r'or"2)+"*i") ."n"ri) hu$ani3 h" k)h#u nCorri #"'n " a)h#qua(#ur 7Kri$in"% i %in urJ2D"%iqu"n#" na#o3 i *i%i $un # n(ih"# n.a # #("r +r n.a #i+ar"# # na#/r) ana#o$ik"&n.a)" kokn " ka )hu$ # $a h" a+o )hu$ # !o.%& ,a%%in " n.u)h#& no0u%%a# " qi#ura& 0i#urn ".(a# h" # .(r& )/# " )h#r"$,r h" # #h"%%uar& ,u'# " ho%%a& 0%ok# ")h+")h#a& h$,# " rra%% h" # $ h"n(& uar# ".(a#a& kur)" )i+a) karak#"ri)#ika!" 0i'io%o.(ik" h" +)iko%o.(ik" n("riu kri$in"% $un # n(ih"# n.a)" #"k ai )h0aq"n ano$a%i # n r/)h$" )i* (an 5 $un.")a " n ("n() +r h"$,("2 +ran a( #a#ua'hoh"n4!i'a#o(n )hkron(a a+o )hkr"n(a n #ru+ uk" +r"r a+o )hkuar %kurn h" uk" n.(/ro)ur !"n in $" n on( %n 3 u $un.on n ("n(a nor$a%" (an $i'or& n ("(n knaq)i +a) kr/"r(") ) +"na%" (an # +aku( "))h$ "#(.K#o ano$a%i )i+a) LL . (an # #ra)hi.uara n.a # +ar# 2)#r.(/)hi#3 " #/r"& +r k# )hkak (an # na#/r) a#a!ik" . N ,a' # k#/r" karak#"r)i#ika!" L%o$,.kri$in"%# i ra hi# n A..ru+" 9.Fa(#or# " %in ur& :.Fa(#or." )$ur +)ikik& >.Fa(#or# n.a )h+r"hia& ?.Fa(#or# n.a +a)ioni& A.Fa(#or#" " ra)#i#. 9.Fa(#or# " %in ur. Karak#"ri'oh"n n.a $un.")a " n ("n() $ora%".K#a )i+a) LL.i +o)" o(n # .(i#ha #i+ar"# " na#/r) ".("n"ru")" ana#$ik"& ,io%o.(ik" h" +)iko%o.(ik" h" k/ .ru+i +ar#i*i+on n rr"#h ?=N # nu$ri# # .(i#h$,ar)h$ # kri$"!" h" )i # k#i%% (an )hu$ # rr"'ik)h$& h"r"# " 0i%%o(n !"+ri$. Kri$in. h" (an # +a+r$ir)u")h$". :.Fa(#or# " )$ur +)ikik& karak#"ri'oh"n $" # .(i#ha #i+ar"# " kri$in"%!" # %%in ur& $ir+o k#o +"r)ona %n.o(n " h" n.a i)a )$un (" +)ikik"& nn n iki$in " # *i%a!" a#a kr/"(n !"+ra +"na%" h" k#o i n an n >..ru+"5 n 0a(#or # )$ur +)ikik n ku+#i$ # +%o#& n # $arr $ora% h" .(/)$ # $arr a+o # a)h#qua(#ur $a#oi .

45

>.Fa(#or# n.a )h+r"hia& nuk +o)" o(n #i+ar"# " kri$in"%!" # %in ur& $ir+o !"+ra# +"na%" i kr/"(n +r )hkak # n iki$i# # 0ak#or!" )o*ia% h" +r )hkak # o,)i!" # #/r" $ora%". ?.Fa(#or# n.a +a)ioni& +r n.a na#/ra (an )hu$ # n i")h$ h" +r )hkak # +ro!ki$"!" # n r/)h$" )h+"(# )hq"#)oh"n& h" nn n iki$in " )hq"#)i$i# a+o #ron i#(") kr/"(n !"+ra +"na%".k#o +"r)ona nuk kan #i+ar" # kri$in"%i# # %in ur& +rkun ra'i kan #i+ar" an#ikri$ina%" h" (an # +a)h$& !"ra# +"na%" i kr/"(n nn n iki$in " +a)ioni# h" n ("n(a!" 0i)nik"2 a)huria +rinror"& n "ri# # *nuar "#(3& +a) kr/"r(") ) !"+r.+"na.+"n oh"n.K(o ka#".." kri$.$"rr +(") n nu$rin " +r.(i#h. T kri$in rr"#h A4BN& n k# ka#"..h/n " h" 0a(#or# +o%i#ik. A.Fa(#or# " ra)#i#& )i+a) LLO.nuk +o)" o(n !"#i # %in uar " a) # 0i#uara&+or k# " ,(n nn n iki$in " 0ak#or!" # (a)h#$ # $(" i)i# )hoqror n # *i%in ("#o(n& k#a +"r)ona )i+a) LLO$.(an $ +ak # rrr"'ik)h$ h" nuk uh"# nuar. M"n i$"# " #i%%a # L%o$.u kri#ikuan a)h+r n.a)" )i+a) kri#ik!" "k'i)#o(n in i!i # *i%# i +o)" o(n # .(i#ha #i+ar"# # n("riu# kri$in"% # %in ur& +or a)n( h"r nuk kan kr/"r !"+ra +"na%" +rkun ra'i (an )hu$ # n "r)h$&L%o$,ro'o nn n iki$in " k#/r" kri#ika!" i kori.(oi qn ri$"# " #ia& $ir+o " h" $ #"( )i 0ak#or kr/")or +r kri$ina%i#"# i kon)i "ron !"#i# ,io+)iqik" # n("riu#& n r)a ai $ohon n iki$in " 0ak#or!" )o*ia% n 0or$i$in " +"r)ona%i#"i# # * o n("riu an a( " h" # "%iku"n#i#. Pr kun r # $"#a!" " h" k(o )hko%% +a#i n iki$ # $a h n 'h!i%%i$in " )hk"n*) ) r"(#) +"na%" h" %".(i)%a*ionin +"na%& n.a)" ua #rhoqi !$"n ("n )hk"n*#ar!" h" .(/ka#a )" uh"# ku)h#uar rn )i " h" +"r)ona%i#"#i# # kr/")i#. >.Shko%%a +o'i#i!" 2 E? 3 & )hko%%a +o'i#i!" +araqi#"# n 0un # )h"k.;I; n I#a%i& #h"$"%u") # k)a( )hko%%" (an5 9. Enriko F"ri +ro0")or i ) r"(#) +"na%"& $" !"+rn " #i( 7So*io%o.(ia kri$ina%"J 29<<?3 h"& Ra0a"% 8ara0a%o .(/ka#)& $" !"+rn " #i( 7Kri$ino%o.(iaO& kon)i "roh"# " h" )i #h"$"%u") i )hk"n*) ) kri$ino%o.(i) & )i i)i+%in " +a!arur n.a " r"(#a +"na%" h" )o*io%o.(ia.

46

Shko%%a +o'i#i!" )i h" a(o an#ro+o%o.(ik". E kri#ikoi a)h+r )hko%%n k%a)ik"& uk" ia $!")hur 0a(in +r )h#i$in " kri$ina%i#"#i#.Si+a) F"ri# )hko%%a k%a)ik" 0ar" nuk i ku)h#oi rn )i )hkaq"!" # kri$ina%i#"#i#& +or $ #"+r u +rqn ruar n !ni"n " n( )i)#$i n )hki$or q ki)h#" karak#"r hak$arr). Si+a) F"ri# "k'i)#o(n #ri ka#".ori # 0ak#or!" q u)h#ro(n n iki$ o$inan# n .("n"'n " kri$ina%i#"#i# " h" a#"5 A3.Fak#or# an#ro+o%o.(ik o)" in i!i ua%5 a#o (an kon)#ruk*ion or.anik i 0a(#ori#& n+r$("# # *i%i# )h+r"h"n ano$a%i# " ka0k)& #ruri#& )"n)i,i%i#"#i# a+o n i")h$ri) h" # .(i#ha !"*ori# #("ra 0i'ik".Kon)#i#u*ioni +)ikik i kr/")i# karak#"ri'oh"# +r n.a ano$a%i# " in#"%".("n*) h" # n i")h$ri)& kur)" !"#i# +"r)ona%" q )h0aq"n )i 0ak#or # kri$ina%i#"#i# (an ra*a& $o)ha ar)i$i$i h" " uki$i +ro0")ioni "#(. 63.Fak#or# 0i'ik @(an 5 k%i$a& )#ina !("#or"& #"$+ra#ura !("#or" ku)h#"# a#$o)0"rik" "#(. C3. Fak#or# )o*ia%& (an ku)h#"# " $(" i)i# )hoqror n # *i%a# ("#on "%iku"n#i& )i 0ak#or )o*i%a q n iko(n n kri$ina%i#"# (an 5 "n )ia " +o+u%%)i)& rr".u%%i$i i ra+or#"!" n 0a$i%("& )i)#"$i i " uki$i#& +ro hi$i in u)#ria%& a%ko%i'$i& $n/ra " or.ani'i$i# "kono$ik h" +o%i#ik& or.ani'i$i i a $ini)#ra#) +u,%ik"& $an "( or.ani'i$i i (uri)+on "n*) h" )i#"$i i %".(i)%a*ioni# +"na%. N.a k(o r"'u%#on )" )hko%%a +o'.+r+o) ano$a%i!" an#ro+o%o.(ik" )i )hkak#ar q n iko(n n kri$ina%i#"# i +o#"n*on " h" 0ak#or# )o*ia% h" k#o ri)i kon)i "roh"n )i +r+ari$ i )hk"n*) ) # r"(#) +"na%". Shko%%a +o'i#i!" 0ak#or# kri$ino.("n i n an n / .ru+" a3. A.N .ru+in " 0ak#or!" #" # *i%# ro% o$inan# kan 0ak#or# in i!i ua% a+o # ,r"n )h$2"n o.("n3 h" ,3..ru+in " 0a(#or!" ku ro% o$inan# kan 0ak#or# " (a)h#$4)o*ia% 2 ".'o.("n3.

47

E h" )hko%%a +o'i#i!" )ikun r a(o an#ro+o%o.(ik" " ,n n ar("n " 0a(#or!" n +") ka#".ori 9.0a(#or# " %in ur& :.0a(#or# " )$ur +)ikik >.0a(#or# n.a )h+r"hia& ?.0a(#or# n.a +a)ioni h" A.0a(#or# " ra)#i#. Kraha) n ar(") ) 0a(#or!" )hko%%a +o'i#i!" ,n " h" n ar("n " kri$ina%i#"#i# # .(i#h$,ar)h$ n / .ru+"@ 9.8ru+in " !"+ra!" +"na%.na#/ror" a+o $ora%i&n ("n(a# r"%i.(io'" h" +a#rio#ik" h"@ a#a!i)#" )i* (an

:.8ru+i i !"+ra!" +"na%" %i.(or" a+o "!o%u#i!".ku ,(n +(") !"+ra# +"na%" +o%i#ik" h" a#o kun r "kono$i).Kon)i "roh"n "!u%u#i!" a+o %i.(or" n.a)" $" n r/)hi$in " $arr hni"!" )hoqroro "kono$ik" h" +o%i#ik"& k#o !"+ra +"na%" " n r/)ho(n 0i.urn " #/r" a+o nuk kon)i "roh"n 0ar" !"+ra +"na%". Si+a) )hko%%) +o'i#i!" !"+ra +"na%" )h# r"'u%#a# i n iki$i# # 0ak#or!" an#ro+o%o.(ik& 0i'ik h" )o*ia%& -u%%n"#i i n("riu# )h# i "#"r$inuar2ku)h#'uar3& an a( n("riu )i+a) #/r" )i%%"# a)h#u )i* )h# i "#/ruar " (o )i* )hiron& !u%%n"#i i #i( nuk )h# i %ir )i* +r"#"n onin +r0aq)u")i# " )hko%%) k%a)ik". Pr.(".()ia +"na%" # *i%n " kan +r"#"n uar +r0aq)u")i# " )hko%%) k%a)ik" )h# kon)#ruk)ion (uri ik q uh"# h"qur n.a " r"(#a +"na%" h" n !"n # )a( uh"# a+%ikuar +r.(".()in )hoqror" a+o %i.(or"&Si+a) k#i( kon*"+#i kr/")i i !"+r) +"na%" o$o) o uh"# +r.(i.(ur +r !"+rn " kr/"r& +a $arr +ara)/)h .("n ("n " #i( +)ikik". Dni$"# (an $a)a # o,#a $a (" " h" # +a o,i)h$" n %u0# kun r kri$ina%i#"#i#& n.a )" $" ni$" nuk $un # u)h#roh"# kur0ar n iki$i n 0ak#or# q " ku)h#'o(n kri$ina%i#"#in. Pr0aq)u")i# " )hko%%.Po'. n !"n # ni$"!" +ro+o'o(n $a)a )i.uru")" h" k#o $a)a i ra hi)in n ?.ka#".ori5

48

9.Ma)a# +r"!"n#i!"& a+o )u,)#i#u#" # ni$!"& q kon)i)#o(n n n r$arr("n " $a)a!" "kono$ik"& )o*ia%" h" +" a.o.(ik" @ :.Ma)a# " ko$+"n)i$i# # $i# @(an # karak#"ri# *i!i%o4(uri ik h" kon)i)#o(n n ko$+"n'i$in " $i# !ik#i$)@ >.Ma)a# r"+r")i!"& +ara)hih"n +r !"+ra +"na%" # %"h#a h" kon)i)#onin n )hqi+#i$in " ni$# $" ,ur.& "#/ri$in " u)h#ri$i# # +un) ) hun)h$"& n a%i$in " u)h#ri$i# # +ro0")ioni# # *ak#uar a+o '"(") "#(@ ?.Ma)a# "%i$ina#or"& k#o $a)a uh"# a+%ikuar n a( kr/")!" #r !"+ra!" +"na%" $ # rn a h" $ # rr"'ik)h$".N a( kr/")!" # k#i%% # !"+ra!" +"na%" +ro+o'oh"( in#"rni$i n ko%oni# " ko+"ra#i!a!" ,u(q)or"& !"n o)(a " #/r" n )+i#a%" +)ikia#rik" h" ni$i $" ! k(" . En"riko F"ri 0or$)oi k#o +r0un i$" q uh"# a+%ikuar n %$in " ) r"(#) +"na%"5 a3 no*ionin " !"+r) +"na%"& q )i+a) )hko%%) k%a)ik" h" n"ok%a)ik" i)h#" no*ion kr/")or& uh"# 'a!"n )uar $" no*ionin " rr"'ik)h$ri) ) kr/")i#@ ,3.no*ionin " +r.(".()i) $ora%"& i *i%i i)h#" ,a' " +r.(".()i) +"na%" h" 0a()i) & uh"# 'a!"n )uar $" no*ionin " +r.(".()i) )o*ia%" a+o )hoqror"& *3 no*ioni " ni$i#& i *i%i )h# in)#i#u*ion i +aku+#i$# h" i +a o,i)h$& uh"# 'a!"n )uar $" )i)#"$in " $a)a!" )o*ia%"& +r"!"n#i!" h" in i!i ua%" )i h" $" $a)a# #"ra+"u#ik" r"+r")i!" h" "%i$ina#or". N)" i ,($ n( !)h#ri$ kri#ik i "!" # )hko%%) +o'i#i!" & $un # konk%u o($ )" " h" +rkun r *a # $"#a!"& a(o ha kon#ri,u# # $a h n 'h!i%%i$in " )hk"n*) ) # +"na%" h" %".(i)%a*ioni# +"na%. r"(#)

49

Kon#ri,u# i +o)a*$ i )hko%%) +o'i#i!" n # r"(#n +"na%" kon)i "roh"# +r+uni$i i )i)#"$i# # $a)a!" # $,ro(#(") ) )hoqri) n.a kri$ina%i#"#i#& $" *1ra)# a(o " +ara !uri n +ah ro%in h" rn )in " $a)a!" +r"!"n#i!" n %u0# kun r kri$ina%i#"#i#& Si+a) )hko%%" n %u0# kun r kri$ina%i#"#i# +r"!"n#i!" " (o r"+r")i!". uh"# a+%ikuar $a)a#

K(o )hko%% kon#ri,oi n +araqi#("n " $a)!" )i.uru")" )i %%o( i +o)a*$ i )ank)ion"!" +"na%"& # *i%a# i n(ohin # .(i#ha # r"(#a# +"na%" # #ani)h$". Si " $"# " )hko%%) +o'i#i!" & )ikun r " h" # a)( an#ro+o%o.(ik"& )h# )" $,i!%"r)oi !"#i# a+o ano$a%i# an#ro+o%o.(ik" )i 0ak#or kr/")or # kri$ina%i#"#i#. E h" k(o )hko%% " +r!"#)oi kon*"+)ionin " kri$in"%i# # %in ur& +ohi$i i *i%i )hk"n*#ari)h# nuk $un # !r#"#oh"#. E h" $ i +a+ranu")h$ )h# kon*"+*ioni i )hko%%) +o'i#i!" )" n a( +"r)ona!" q +o)" o(n ano$a%i ana#o$ik" h" ,io+)iqik" uh"# # a+%ikoh"n $a)a $,ro(#)" +ara )" a#a # kr/"(n !"+ra +"na%" 2 an#" "%i*k#u$3 n.a)" )i # #i%%a +araq")in rr"'ik +r )hoqrin& )"+)" $un )on ar,i#rari#"#in h" k"q+r ori$in " or.an"!" )h#"#ror h" a+%iki$i i k#i( kon*"+*ioni o # *non#" # r"(#a h" %iri# " n("riu#& )hko%%a +o'i#i!" !u%%n"#in " n("riu# " kon)i "ron )i au#o$a# i *i%i i nn)h#roh"# n iki$i# # 0ak#or!" )o*ia%& a+%iki$i i k#i( kon*"+*ioni o # #ho# $ohi$i i 0a()i)& !"+r) +"na%" h" ni$i#& +ra $ohi$i i in)#i#u*ion"!" kr/")or" # ) r"(#) +"na%". Pr k# ar)/" kon*"+*ion"# " ) r"(#) +o'i#i!" u kon)i "ruan #"+r "k)#r"$"& (or"a%" h" # +a+ranu")h$". 4.SHKOLLA SOCIOLOGJIKE Themeluesite ksaj shkolle jan Fran !on List n"a #erlini$ %on Hamel n"a Amster&ami &he A&ol' (rins n"a #rukseli.

50

)uhet shkoll so iolo"jike n"a se si 'aktor kr*esor t kriminalitetit i konsi&eron 'aktort so ial$ n !a anti ata ekonomik.Shkoll.So i.sh'a+et si re,ultat i kon'likte!e mi&is i&e!e t shkolls klasike$ n nj an$ &he shkolls Italiane$ Antro-olo"jike &he -o,iti!e n ann tjetr. Kjo shkoll -r!e i&e!e t reja + i ina"uroi n &oktrinn e s &rejts -enale &he le"jisla ionit -enal$ kishte -r +llim ti -ajtonte &allimet n mes shkolla!e t -rmen&uar. Shkolla so iolo"jike 'illoi ta stu&ioi kriminalitetin si &ukuri masi!e sho+rore$ e jo !etm si n"ajrje n jetn e njeriut.. stu&imin e saj$ shkolla so iol. .uk e mohoi rn&sin e 'aktor!e /iolo"jik$ mir-o $ 'aktort so ial $ e !e mas 'aktort ekonomik$ si-as saj$ ushtrojn n&ikim !en&imtar n "jene,n e kriminalitetit. 0uke u m/shtetur n kon e- ioni se !e-ra -enale sht re,ultat i n&ikimit t !eti!e -ersonale t kr*esit$ n nj an$ &he 'aktor!e t jashtm si&omos rrethana!e ekonomike$ n ann tjetr $ &he se n momentin e aktuar n&ikim !en&imtar mun& t ket "ru-i i -ar a-o i &*t i 'aktor!e$ shkolla so iolo"jike i ra&hit &elikuentt n &* kate"ori 1 A2 0elikunett e rasti &he #.0elikuentt n"a sh-rehia 0elikuentt e rastit jan -ersona t ilt nuk kan -re&is-o*itat -r t kr*er !e-ra -enale .Kta -ersona !e-rat -enale i kr*ejn nn n&ikimin e "jen&je!e momentale &he kri,a!e t /ren&shme + shkaktohen nn n&ikimin e 'aktor!e t jashtmm. 0elikuentt n"a sh-rehia3kronik2$ jan -ersona t ilt !e-rat -enale i kr*en t n&ikuar n"a 'aktort e /ran&shm.%e-rat -enale &he kriminalitetit jan sh-rehje e -ersonalitetit t t*re$ kta -ersona -ose&ojn -rierje -r t kr*er !e-ra -enale$ ksisoi e&he -ro!okimet sa&o t imta t jashtme i sht*ejn t kr*ejn !e-ra -enale. .&r*she n"a shkalla -o,iti!e $ e&he n 'ormimin e -ersonalitetit t &elikuentit n"a sh-rehia $ n&ikim !en&imtar kan marr&hniet sho+rore$ mje&isi ku jetojn ata$ e n !e anti kushtet ekonomike t

51

jets$ n"ase kto rrethana jan jo !etm shkaktar !en&imtar i kriminalitetit -or e&he ushtrojn e&he n&ikim !en&imtar,h!illimin e -ersonalitetit. T &elikuentit.. Kate"orine e &elikuent!e n"a sh-rehia shkolla so iolo"jike i n&an n &* lloje n &elikuentt1 A. E -rmirsueshm &he #. T -a-rmirsueshm $ A&ol' (rin njeh e&he kate"orine tjetr t &elikuent!e &elikuentt anormal &he n kt "ru- i ra&hit alkolistt $ neurotikt$ &e"jenerikt$ &isa kate"ori t -siko-at!e etj. Si-as shkolls so iolo"jike &nimi &uhet t ket +llim -re!enti!n e jo hakmarrjen$ moto e ksaj sholle ka +en se nuk &nohet !e-ra -or kr*esi$ si-as t*re lloji &he lartsia e &nimit &uhet t jet jo n -ro-or ion me !e-rn e kr*er -or me "jen&jen e rre,ikshmris s kr*esit. Si-as ksaj shkolle &nimi &uhet t4i arrij kto +llime1 5.ti 'riksoj &elikuentt e rastit$ 6.t4i reso iali,oj &elikuentt e -rmirsushm &he 7.t4i /j t -a&mshm &elikuentt e -a-rmirsueshm$ n&rsa nse !e-ra -enale ka +en re,ultat i kushte!e t aktuara sho+rore$ &nimi &uhet t n&ikoj n kushtet a-o rrethanat e tilla n &rejtim t -rmirsimit a-o e!itimit t t*re. Shkolla so iolo"j.ka +en kun&rshtare e rre-t e &nime!e a'atshkurtra me /ur"$ n !en& t &nime!e a'atshkurtra me /ur" ka -ro-o,uar &nim me t holla a-o &nim me kusht$ shkolla So iol.ka krkuar + t 'ormohet nj e &rejt e -osa me -enale -r t miturit.

52

0uke u m/shtetuar n kon e- ionin m/i "jen&jen e rre,ikshme t &elikuentit shkolla so .ka +en e men&imit se krahas &nimit &uhet -ara-ar e&he masa t -osa me t m/rojtjes sho+rore 8ASAT SIG9:9ESE. Si-as ksaj shkoll.&nimet &o t sh+i-tohen n&aj kr*es!e -enalisht t -r"je"jshm$ n&rsa masat si"uruese n&aj at*re -enalisht t -a-r"je"jshm. Sikun&r shkolla -o,iti!e e&he shkolla so iolo"jike sht an"a,huar + -olitika kriminale t orientohet n n&rrmarjen e masa!e t tilla $ n ren& t -r t masa!e so iale &he ekonomike$ + &ot ken e'ekt n -aran&alimin e kriminalitetit. 0uke i -rkrahur ne!ojat &he krkest e shtete!e /or"je,e $ i&et e shkolls so iolo"jike kontri/uan + t ash-rsohet sistemi i re-resione!e$ n !e anti i -olitiks n&shkuese &he n kt mn*r krijoi mun&si -r nj t &rejt -enale ar/itrare. e ila karakteri,ohej -r &nime t ash-ra $ ar/itraritet &he mun&si e "jr -r sh+i-timin e masa!e si"uruese. Si e met tjetr e shkll.so .ishte e&he 'akti se n msimet e !eta e te-roi me at se &isa &elikuent jan t -a-rmirsueshm &he se n&aj t*re &uhet sh+i-tuar &nime t rn&a$ -ohimet e tilla nuk kishin m/shtetje shken ore. Si me met e shk.so .konsi&erohet -r aktimi ar/itrar i /a,s s -r"je"jsi -enale$ nuk i ka &i'eren uar n mas t &uhur &nimet &he masat si"uruese &he klasi'ikim e kr*ers!e e ka /r n mn*r jo t -lot$ !e mas si e met e ksaj shkolle konsi&erohej i&eja se &nimi nuk &uhet aktuar n"a -esha e !e-rs -enale -or !etm n /a, t rre,ikshmris s kr*esit$ kto i&e kontri/uan + n mas t ma&he t ash-rsohen &nimet. An -o,iti!e e ksaj shkolle konssi&erohej se nn n&ikimin e i&e!e t ksaj shkolle $ n shken n e s &rejts -enale &he n le"jisla iuonin -enal u -r!etsua &ualitetit i sanksione!e -enale t &nime!e &he t masa!e t si"uris$

53

i kushtoi rn&si t ma&he in&i!i&uali,imit t sanksione!e -enale$ man&ej kontri/oi n ,a!en&simin e &nime!e a'atshkurtra n &nime me kusht a-o me t holla &he n mas t ma&he u an"a,hua -r masa -re!enti!e. ;.SHKOLLA .EOKLASIKE 8e n&imet e n&r*shme n mes t shkols klasike $ n nj an $ &he t shkolls -o,ti!e &he so iolo"jike$ n ann tjetr$ kontri/uan + n 'illim t shek.<<$ t sh'a et shkolla neoklasike $ n 'akt kjo shkoll -ara+et nj !a,h&imsi e shkolls klasike. Shkolla neoklasike n msimet e saja i kusht,oi rn&si t ma&he -arimit t le"alitetit t !e-ra!e -enale &he &nime!e. Si-as shkolls neoklasike$ &nimi e&he m tej &uhej t m/etej sanksion kr*esor -enal me elementet e tij retri/uti!e$ mir-o n&r*she n"a kon e- ioni i shkolls klasike &nimi &uhej t arrij -re!enti!n "jenerale &he s-e iale$ -astaj me rastin e matjes s &nimit &uhet /r in&i!i&uali,imi i tij n /a, t !eti!e -ersonale t kr*esit t !e-rs -enale$ e e&he "jat eke,ekutimit t &nimit &uhet marr masa t &uhura -r reso iali,imin e kr*esit t !e-rs -enale. Si-as neoklasik.$ e&he -se n !ullnetin e njeriut n&ikojn 'aktor en&o"jen he ek,o"jen$ n -ikn e 'un&it -rej tij !aret se a&o ta kr*ej !e-rn -enale a-o jo.$ shtrojn ne!ojn e stu&imit t -ersonalitetit t kr*esit$ -astaj ata thojn se n mes t -r"je"jsis s -lot &he -a-r"je"jsis s -lot ek,iston -r"je"jshmria e ,!o"luar &he nj !ar" tjerash "jen&je -sikike kalimtare $ t ilat n&ikojn n kr*erjen e !e-rs -enale.

54

Shkoll.neokl.n&ikoi + n t &rejtn -enale t njihet institu ioni i -r"je"jshmris s ,!o"luar.E&he kta ishin i&htar t &ualitetit t sanksione!e -enale t &nime!e &he masa!e si"uruese. 8asat si"uruese jan t ne!ojshme n&aj kate"oris s kr*ers!e t !e-ra!e -enale $ t ilt -r shkak t -a-r"je"jshmris a-o -r"je"jshmris s ,!o"luar $ si &he !eti!e a-o sh-rehi!e ne"ati!e + kan$ !etm me sh+i-timin a-o ek,ekutimin e &nimit nuk mun& t arrihej +llimi aktuar$ me an t masa!e si"uruese s*nohej + t neutrali,ohej a-o t e!itohej kjo rre,ikshmri$ si-as t*re masta si"uruesemun& t sh+i-tohen !etm -asi + t kr*het !e-ra -enale. 8asat si"uruse mun& t sh+i-tohen si t !etme sanksione -enale !etm n&aj kr*es!e t -a-r"je"jshm$ n&rsa n&aj &elikuent!e t rre,ikshm $ masa si"uruese mun& t sh+i-tohet s /ashku me &nimin. Si-as shkol.neokl. kr*esit e mitur t !e-ra!e -enale &uhet t ken status t t -osa m n t &rejtn -enale$ n&aj t*re n t shumtn e raste!e &uhet sh+i-tuar masat e&ukuese$ kurse !etm -jesrisht &nimet.. (rej ksaj kohe masat e&ukati!e nisin t marrin karakter t -osa+m n sanksionet -enale..n n&ikimin e neoklas.u n=orn numri m i ma&h i ko&e!e -enale t shek.<<.

>.8#:OJTJA SHO)?:O:E 8/rojta sho+rore -ara+itet -as lu'ts s &*t #otrore n Itali. Ini iator i themelimit t m/rojtjes s re sho+rore sht italioni Fili-o Gramatika..K* n !itin 5@4; n Gjeno! $'ormoi )en&rn -r stu&imin e 8/rojtjes Sho+rore$ me ini iati!n e s ils u m/ajt kon"resi i -ar n&rkom/tar i m/rojtjes sho+rore$ n San :emo n !itin 5@4A..0* !jet m -as n !itin 5@4@$ m/ahet Kon"resi i &*t n&rkom/tar me t ilin themelohet Sho+ta n&rkom/tare -r t 0rejtn (enale.Kon"resi i "jasht i ksaj sho+ate u m/ajt n #eo"ra& 35@>52$ n t iln u sh+*rtua shtja e ma&hor!e t rinj n t &rejtn -enale.

55

Kom/et e #ashkuara n !itin 5@4B 'ormuan Seksinin -r m/rojtjen sho+rore $ +llimi i t ilit sht "jetja e mn*ra!e &he e mjete!e m a&ekuate -r -aran&alimin e kriminalitetit &he -rmirsimin e &elikuent!e. Tani -r'a+sues m autoritati! i m/rojtjes s re sho+rore sht 8ark Ansel$ "j*kats i Gj*kats s Kasa ionale t Fran s &he autor i li/rit CLa 0e'ense so ial no!elleD3m/rojtja e re sho+rore5@;42. . kua&rin e ksaj l!i,je &allohen rr*ma ekstreme &he rr*ma e matur . 5.:r*ma ekstreme$ si -r'a+sues i &enj i ksaj rr*me sht Fili-o Gramatika &he i&htart e tij.Gramatika men&imate e !eta ekstreme i -re,entoi n li/rin C(rin i- &i &i'esa So ialeD 3(arimet e m/rojtjes sho+rore 5@>A2$ si-as Fil.Gram.e &rejta -enale tra&i ionale &uhet ,a!ne&sohet me sistemin e m/rojtjes sho+rore$ n t iln m nuk &o t ek,istonin no ioni klasike t s &rejts -emnale si jan !e-ra -enale $ 'ajtori$ -r"je"jsia &he &nimet$ -or &uhet 'utur no ionet !e-ra antiso iale$ su/jekti!i,mi$ masat e mjekimit &he -re!enti!a$ ma&je &isa i&htar t ksaj rr*me -ro-o,onin + t a/ro"ohej e &rejta -enale e ila nuk sht tre"uar e'ikase &he n !en& t saj &uhet a-likuar masa t mjekimit. 6.:r*ma -rkore a-o e matur$ -r'a+sues i ksaj rr*me sht 8ark Anseli me !e-rn e tij CLa 0e'ens so iale no!elle$ kjo rr*m sht e men&imit se e &rejta -enale nuk mun& t ,a!en&sohet me n&onj sistem t ri t masa!e t m/rojtjes sho+rore$ -or thekson se n t &rejtn -enale &uhet 'utur risi t reja &he t /het mo&i'ikimi i saj$ e&he m tej &uhet m/etur no ionet !e-ra -enale$ kr*esi &he sanksioni -enal e&he &nimi nuk mun& t -rjashtohet n"a sistemet e m/rojtjes s re sho+rore.(arimimi i le"alitetit m/etet -arim themelor n t &rejtn -enale.K* &rejtim thekson &omos&on e C&ejuri,imit Ct s &rejts -enale $ &mth. ."a e &rejta -enale t hi+en no ionet a-strakta &he meta'i,ike..&aj kr*esit &uhet alikuar tretman i till i ili ka -r +llim reso ilai,imin. 8/rojtja e re sho+rore an"a,hohet -r so iali,imin &he humani,imin e t &rejts -enale$ &elikuentit &uhet o'ruar n&ihm n mn*r + ai t inte"rohet nn sho+ri si +*tetar i &o/ishm$ 8. E :.Sh.an"a,hohet -r nj sistem m ra ional t masa!e -re!enti!e me t ilat &o t n&ikohet n e!itimin e sh'a+je!e t kriminalitetit.

56

8ar n trsi $ msimet &he i&et e m.r.sh.&han kontri/ut t ma&h n ,h!illimin e s &rejts -enale "jer n &itn e sotme.Ca kon e- ine t saj si&omos t rr*ms ekstreme -r a/ro"imin e s &rejts -enale u kritikuan ash-r &he kon e- ionet e tilla u konsi&eruan si uto-i e rre,ikshme$ u kritkua e&he kon e- ioni + n"a e &rej.-ena t hi+en no ionet themelore !e-ra -enale$ kr*esi &he sanksioni -enal$ n"ase nse kjo reali,ohet e &rejta -ena.&o ta hum/te karakterin e &e"s juri&ike &he mjetit a-likati! n lu't kun&r kriminalitetit.. :r*ms -rkore a-o t matur i /het !rejtje se &uke e theksuar !etm +llimin e -re!enti!s s-e iale e l -as &ore &omos&on e karakterit retri/uti! &he t -re!enti!s "jenerale si +llim t &nimit. Teoria e m/.s.re.sho+.m/i &omos&on e in&i!i&uali,imit t &nimit marr n trsi sht -ro"res$ mir-o insistimi + kjo t /het n /a, t !eti!e -ersonale t &elikuentit &he me +llim t arritjes s -re!enti!s s-e iale$ on n -ar aktueshmri li&hur me /a,n &he kriteret me rastin e sh+i-timit &he ek,ekutimit t sanksione!e -enale. (erkun&r t meta!e e m/.r.sh.&uhet theksuar se shumi a e i&e!e t saja ishin -ro"resi!e &he n&ikuna n ,h!illimin e mtejm t s &rejts -enale. EI&e -ro"resi!e t 8.:.SH. konsi&erohet i&ea m/i n&rrimin e sanksione!e -enale$ E&omos&on e stu&imit t -ersonalitetit t &imit t kr*esit t !e-rs -enale &he -rshtatjen e masa!e &he trajtimit -enalo juri&ik !eti!e -ersonale t &elikuentitF Enn n&ikimin e i&e!e -ro"resi!e t m.r.sh.n nj !ar" le"jisla ionesh -enale u krijuan e &rejta -enale -r t mitur$ krahas t mitur !e &he ma&hort e rinj 'ituan satus t -osa m n t &rejtn -enaleF Eu sh-reh a-likimi i "jr i &nimit &he lirimit me kushtF Eu 'utn masa t reja t karakterit e&ukati!o Gso ial n sht-it e&ukuese -rmirsuese etj. %?SHT:I8 I SHK9:T?: HH%ILLI8IT HISTO:IK T? S? 0:EJT ?S (E.ALE T? KOSO%?S 5.E &rejta -enale e Koso!s "jat -eriu&hs s 'eu&ali,mit E &rej.-en.e Kos!s "jat ksaj -eriu&he i ak t "jitha ti-aret e t &rejts -enale t shtete!e tjera t E!ro-s.

57

."a -eriu&ha e 'eu&ali,mit t hershm$ "jer n nshek.<II$ nuk jan ruajtur &okumente juri&ike t shkruara 3li"je$ ko&e a-o -rm/le&hje t s &rejts ,akonore2$ n /a, t s ila!e &o t mun& t n=irreshin konlu,ione li&hur me t &rejtn -enale t asaj kohe. . teritorin e Kos!s$ n :e-u/lik. E Sh+i- &he n !iset tjera etnike sh+i-tare$ "jat kohs s mesjetsnuk jan ruajtur monumente juri&ken /a, t t ila!e &o t mun& t n=irrnim n&onj -ara'*tirim juri&ik -r karakterin e s &rejt.-ena.t asaj kohe. . shek.<%$ Koso!a Sh+i-. %iset tjera sh+i-tare &he -othuajse t "jitha !iset tjera /allkanike u -ushtuan n"a -eran&.turke e ila sun&oi n kto !ise "ati;. shekuj &he n kto !ise a-likohej e &rejta ,akonore -or e&he e &rejta ,akonore -enale$krahas ksaj !e-ronoin e&he shriati$ kanunamet turke &he Ko&.(en.i Tur+is i !itit 5B>B.. Koso! ek,istonte nj &uali,m juri&ik.Krahas ,/atimit t sheriatit &he t &rejts -enale turke$ sht a-likuar e&h e &rejta ,akonore sh+i-tare &he n kau&rin e saj e&he e &rejta ,akonore -enale.e&he -se ishin ten&en at turke + e& rejta -enale t rre"ullo.me li"jet &he kanunamet turke n !iset malore s -ushoi kurr s !e-ruari e &rejta ,akonore sh+i-tare. (jesa m e ma&he e s &rejts ,akonore sh+i-tare +uhej Kanuni i Lek 0uka"jinit$ + i m/lo&hi -o-ulli &he i sitemoi 'rati Shtje'n Gje o!i. . Sh+i-r.&he trojet tjera sh+i-tare$ si e &rejt ,akonore njihen e&he Kanuni i Sken&er/eut3ar/rit2 Kanuni i 8ale!e$ Kanuni i La/ris si &he kanunet tjera lokale si ai i #en&s$ 8ir&its$(uks$Hasit etj..Kto kanune s /ashku me Knunin e Lek 0uka"jinit -r/jn /urimet e s &rejts ,akonore -enale sh+i-tare. Sias kanune!e t -rmen&ura !e-rat -enale ishin t sitemuara si !ijon1%e-rat -enale kun&r -ersonit$$ kun&r 'amiljes &he martess$ kun&r -rons -ri!ate$ kun&r kishs &he !e-rat tjera -enale. Kanuni i Lek 0uka"jinit ka 56.li/ra$ 64.ka-ituj$ 6;@ n*je &he 56>7 -ara"ra'e.. tr !llimin e e Ka.t L.0. normat -enalo juri&ike jan t -akta$ nuk jan t sitemuara si &uhet &he ka -rsritje. . kua&rin e norma!e -enalo juri&ike jan t rre"ulluara a institu ione t -r"jithshme t s &rejts -enale $ si 'jala !jen 'ajsia$/ashk-unimi$ tentati!a$ &nimet si &he 'i"urat e !e-ra!e -enale t -osa me.

58

Llojet e &nimit si-as Ka.t L.0.ishin15.Gjakmarrja$6.&nimi me !&ekje 7.0/imi 4.0je"ja e sht-is ;.:rnimi i -asuris >.T -rerit e -em!e &he t lnit e toks &jerrin A."jo/a &he B.le+itja3/ojkotimi2. 6.E &rejta -enale e Koso!s mi&is &* lu'tra!e /otrore35@5BE5@452 (as -rm/*t.s -eran&.osm.Sh+i-ria sh-alli-a!arsin n !itin 5@56$ e ila n&rkoh u -ranua n&rkom/tarsisht.Koso!a &he !iset tjera sh+i-tare u oku-uan &he u !un nn so!ranitettin 8SKS$shtet + u themelua n !itin 5@5B$Koso!a &he 8a+e&onia u emrtuan Sr/i e Ju"ut.. tr teritorin e ktij shteti -ra e&he t Koso!s $ n 'illim u a-likuan ka-itulli I< &he <I i Ko&it -enal t Sr/is m/i krimet &he kun&ra!jtjet kun&r shtetit$ m/retit &he kushtetuts.. !itin 5@65 u a-ro!ua Li"ji i -osa m m/i m/rojtjen e si"uris &he ren&it shtetror$ i ili karakteri,ohej me &nime &rakonike.Ko&i (ena.i 8J u a-ro!ua n !itin 5@6@ &he h*ri n 'u+i me 5.janar t !itit 5@7I.(r at koh k* ko& u !lersua si ko& mo&ern mir-o -r sh+i-tart ko&i -enal u a/u,ua shum.$ n"ase u !rn rreth 5I.III sh+i-tar n -eriu&hn 5@5BE5@45$ reth 6II.III sh+i-tar t sh-rn"ulur n tur+i.8e re'ormn a"rare rreth 7BI.III ha ju morn sh+i-tar!e &he ju &han kolonist!esr/ e mala,e,. 7.E &rejta -enale e Koso!s -as lu'ts s &*t /otrore. Lu't iu /ashkluan e&he sh+i-tart me sh-res se -as lu'ts &o t4i /ashkan"jiten Sh+i-ris$. Kon'eren n e #unjs me 75. &hjetor &he 5 &he 6. janar t !itit 5@44$ ku -r-os shi-t.morn -jes e&he &isa sr/ t Koso!s &he -r'a+sues an"le,$ u !en&os + Koso!a -as lu'ts tFi /ashkohet Sh+i-ris$mir-o si+ sht e njohur -as lu'ts sh+i-tart u tra&htuan &he n"eln nnn so!ranitetin e sr/is &he t Ju"oslla!is. . shtetin e Ju"oslla!is $ nn juris&iksionin e s ils ishte e&he Koso!a$ n !itin 5@4; u n=orrn kto li"je1 ELi"ji m/i lu'timin e s-ekulime!e &he sa/otime!e ekonomikeF ELi"ji m/i m/rojtjen e -asuris -o-ullore &he +e!erisjen e sajF ELi"ji m/i n&alimin e n=itjes s urrejtjes &he -r+arjes kom/tare$ra ore &he 'etareF ELi"ji m/i !e-rat -enale kun&r -o-ullit &he shtetit &he ELi"ji m/i llojet e &nime!e.

59

8e 4.&hjetor 5@4A u n=orr Ko&i -enal G-jesa e -r"jithshme &he h*ri n 'u+i me 56.6.5@4B. &he u -r"a&it si-as mo&elit so!jetik &he i kishte t "jitha man"sit + i kishte e&he Ko&i So!jetik. K* Ko& ka lejuar analo"jin &he ka lejuar ar/itraritetin &he -ali"jshmrin$ si&omos n -ro e&set -enale kun&r sh+i-tar!e$ -or e&he kroat!e &he sllo!en!e. . !itin 5@4B n"a lmia -enale u n=orrn e&he 7.li"je t rn&sishme1Li"ji m/i !e-rat -enal.kun&r &et*rs ,*rtareFLi"ji m/i !e-rat -enale ushtarake &he Li"ji m/i !e-rat -enale kun&r -asuris s -r"jithshme -o-ullore &he -asuris s ko-erati!a!e &he or"ani,ata!e tjera sho+rore. 8 6A.6.5@;5$ Ku!en&i i Ju"oslla!is a-ro!oi Ko&in e trsishm e&he -jesn e -r"j$ e&he -jesn e !e ant i ili h*ri n 'u+i m m 5.korrik t !itit 5@;5. ku -ushuan s !e-ruar Ko&i -en.i !itit 5@4B si &he li"jet -enale t -osa me + kan +en n 'u+i. 7.Li"ji -enal i :SFJ t Ju"oslla!is &he Li"ji -enal i KSAK. Koso!a me Kushtetun ju"oslla!e t !itit 5@A4 n as-ektin juri&ik u /ara,ua n mas t konsi&erueshme me re-u/likat e ktij shteti$ mir-o n -raktik n"a re"jimi i sr/is$ n mn*r ar/itrare &he kun&rkushtetuese iu re&uktoheshin autori,imet &he kom-eten at e saja$ si&omos n lmin e -oli is $ "j*+sis $ le"jisla ionit etj. Kushtetuta e Ju"oslla!is n !itin 5@A4 -r her t -ar a-ro!oi kon e- ionin e &e entrali,imit t kom-eten a!e li"j&hnse e&he n lmin e le"jisla ionit -enal t re-u/lika!e &he krahina!e3 neni 6B5.-ar.5.-ika 56.2. T "jitha re-u/likat &he krahinat n=orrn e&he li"jet e t*re -enale t ilat h*n n 'u+i m 5.korrik 5@AA.. ni!elin ju"oslla! u n=orr Li"ji -enal 'e&erati! i ili -oashtu h*ri n 'u+i me 5.korr.5@AA.. ju"osll$!e-ronin @.li"je -enale. Li"ji -ena.'e&erati! n -jesn m t ma&he i rre"ullo. shtjet e -jess s -r"jithshme t s &rejts -enale$ kurse n -jesn e -osa me i -arashihte !etm ato !e-ra -enale$ t ilat rre,ikonin ose &mtonin t mirat juri&ike + i -rkisnin tr ju"oslla!is$ si &eh !e-rat -enale + i kr*enin n"a -ersonat ,*rtar t inkua&ruar n or"anet 'e&erati!e.."a a-likimi i L(K$n -oli i n -rokurori &he "j*+si A;J e t -unsuar!e ishin sh+i-tar.8ir-o re"jmi sr/ me nj -olitik ten&en io,e selekti!e $ n mas t ma&he arriti ta kriminali,oj nj numr t ma&h -jestarsh t kom/it sh+i-tar t Koso!s &he !ise!e tjera etnike sh+i-tare t asaj Ju"oslla!ije.K*

60

kriminali,im u intensi'ikua -as &emostrata!e -a+sore t stu&et!e &he m/ar -o-ullit sh+i-atr t !itit 5@B5$ 5@BA$ 5@BB &he n -ran!er t !itit 5@B@. Gjat -eriu&hs 35@B5E5@@I2$ n -ro eset -enale -olitike u &nuan 7.74B sh+i-tar$ me &nime mesatare A.!jet e &* muaj$ me "jithsejt 67.A>I !jt /ur"im.Gjat ksaj -eriu&he u "j*kuan e&he 5I.III sh+i-tar -r kun&ra!ajtje -olitike me "jitsejt 5676 !jet /ur"im$ -r !e-ra -enale -olitike &he kun&ra!ajtje -olitike u n&shkuan 57.74B sh+i-tar me "jithsejt rreth 6;.III !jet /ur"im a-o 6;I shekuj. Li"ji -enal i Koso!s ishte n 'u+i &eri m 67.mars 5@B@ kur re"jimi i athershm sr/ n mn*r kun&rkushtetuese su-rimoi autonomin e Kos!s &he njiherit a/ro"oi L(K.(rej marsit 5@@@ n Koso! u ,/atua li"ji (en. I ju"oslla!is &he ai Sr/$ n&rsa -as lirimit u rikth*e n 'ui L(K &he L(J. 4.Ko&i -enal i Koso!s (una n -r"a&itjen e ko&it -ena t Koso!s ka 'illuar me 5.shtator 5@@@.%ersioni i -ar sht -re"a&itur !etm n "juhn sh+i-e n"a eks-ertt koso!ar &he n 'un& t &hjetorit t ktij !iti sht &r"uar n .jujork.. shkurt t !itit 6III k* ko& sht kth*er n (rishtin &he ka !a,h&uar -una n -r"a&itjen e tij -aralelisht n &* "juhEn "juhn sh+i-e &he "juhn an"le,e$ -rej shkrtit t !itit 6III krahas eks-ert!e koso!ar $ kan marr -jes e&he rreth 7I.eks-ert n&rkom/tar n"a Kshill i E!ro-s$ 9.8IKEu$ So+at.s Juris.Amerika A#ACE$ 9.ICEFEit OS#E &he eks-ert in&i!.t An"lis &he t SH#A.. 'illim t marsit 6II7 sht -r"a&itur !ersion/i -r'un&imtar i K(K &he i sht &r"uar )e!eris &he Ku!en&it t Koso!s.(as sh+*rt t Ko&it n"a kto or"ane i sht kth*er H*rs li"jore t 9.8IKEut &he ko&i u a-ro!ua n"a -r'a+.s-e .i OK# n Koso! 8ihail Shtajner m >.korrik 6II7$ n&rsa ka h*r n 'u+i m >.-rill 6II4$ u sh-all n rre"ulloren e 9.8IKEut nr.6II7K6;. 8o&el nismtar i -r-ilimit t+ ktij ko&i ka shr/*er Ko&i (enal i #os.Her. e m -as u -r-ilua si-as kon e-te!e mo&ele!e konkrete t shtete!e /ashkohore t E!ro-s -ern&imore$ -osa risht t Ko&it -enal t Gjermanis$ H!i rs $ Fran s $ &he Italis$ jan ak e-tuar e&he ,"ji&hje -arimore &he konkrete n"a le"jisla ioni -enal i An"lis &he SH#A$ -astaj jan marr &isa kon e- ione n"a Ko&i -enal i Sh+i-$Sllo!enis$ Kroa is $ -astaj nj numr i ma&h i &si-o,ita!e t

61

kon!enta!e n&rkom/tare + i &e&ikohen t &rejta!e &he liri!e t njeriut &he lu'tn e'ikase kun&r kriminalitetit. E&he Ko&i (enal i Koso!s sht i n&ar n &* -jes $ n -jesn e -r"jithshme &he n -jesn e -osa me $ ai sht sistemuar n <<< ka-ituj me 7;A nene . #9:I8ET E S? 0:EJT?S (E.ALE #urimet materiale &he 'ormale t s &rejts -enale #urimet materiale 1 konsi&erohen t "jitha marr&hniet sho+rore G ekonomike &he marr&hniet e tjera sho+rore$ + e karakteri,ojn nj sho+ri$ sitemin e saj sho+roroE-olitik$ ekonomik etj. #urimet 'ormale 1 si /urime 'ormale t s &rejts -enale jan normat juri&ike !e e !e &he trsia e t*re$ k* sht sistemi juri&ik i nj aktuar. #urim kr*esor &uke u m/shtetur n -arimin nullum rimen nulla -oena sine le"e sht Ko&i -enal$ /urimet tjera konsi&erohen kushtetuta$kon!enta n&rkom/tare etj.8e 'jal tjera si /urim 'ormal i s &rejts -enale sht le"jisla ioni i nj !en&i t aktuar. II.K9SHTET9TA SI #9:I8 I S? 0:EJT?S (E.ALE Kushtetuta sht li"ji m i lart &he me 'u+i juri&ike m t ma&he n &o shtet t iili,uar.Sistemi kushtetues n t &rejtn -enale kon&si&erohet si /urim me rn&si t -osa me. 8e kushtetut -r akohet rre"ullimi sho+roro ekonomik &he -olitik i shtetit$ lirit &he t &rejtat elemntare t +*tetar!e$ /ara,ia e t*re &he nj !ar" !lerash tjera t rn&sishme.T "jitha kto !lera t "arantuara me kushtetut m/rohen e&he me t &rejtn -enale. . -aramiet themelore t kushtetuts -r aktohen themelet e &isa -arimme!e kr*esore t s &rejts -enale &he -olitiks s lu'timit t kriminalitetit. Kushtetuta me nj !ar" &is-o,itash t saj -ara+itet e&he si /urim i &rejt-r&rejt i s &rejts -enale$ kshtu -sh.kushtetuta -arashe' -arimin e le"alitetit me rastin e -r aktimit t !e-ra!e -enale &he sanksione!e -enale$ "aranton rres-ektimin e -ersonalitetit t njeriut &he &injitetin njer,or n -ro e&ur -enale &he n &o -ro e&ur

62

tjetr$ +*tetar!e u "arantohet liria e l!i,jes &he e !en&/animit$-a-rekshmria e /aness$ letra!e &he &r"esa!e$ u "arantohet -arekshmria e -ersaonalitetit $ e jets -ersonale &he 'amiljare. Kushtetuta me &si-o,itat e !eta n mn*r t &rejt-rs&rejt &isa !e-rime i -roklamon t kun&rli"jshme &he kun&rkushtetuese.me Kush. Si kun&rkushtetuese konsi&erohen !e-rat1tra&htia e shtetit a-o nnshkrimimi a-o -ranimi i ka-itullimit t !en&it a-o t nj-jese t tij$ n=itja e urrejtjes &he mostoleran s na ionale $ ra iale a-o 'etare$ &o n=jerrje me &hun e -ohime!e &he e &eklarata!e$ &o -ri!im i kun&rli"jshm i liris$ &o h*rje e kun&rli"jshme n /anes e huaj &he lokalet tjera si &he /astisjen e t*re$ &o tekanjo,e 3ar/itraritet2 me t ilat enohet ose ku'i,ohet e &rejta e njeriut.Or"ane!e li"j&hnse u akton o/li"im + -r kto !e-ra t -arashohin sanksine -enale. III.E 0:EJTA (E.ALE .0?:KO8#?TA:E SI #9:I I S? 0:EJT?S (E.ALE Kontr.n&r.3kon!entat$ marr!eshjet &he traktatet2 -ara+esin /urim t rn&sishm i s &rejts -enale. T ktilla jan 1Kon!enta e Gjene!s m/i humani,imin e lu'ts$ t !itit 5@4@$ Kon!enta -r lu'timin &he -aran&alimin e krimit t "jeno i&it$ t !itit 5@4B$ Kon!en.m/i eleminimin e &sikrim.ra ial t !itit 5@>>.%e mas !e-rat -enale kun&r si"urimit ajror $ rrje&hin n"a Kon!en.m/i lu'timin e rrm/imit t kun&rli"jshm t 'lutaraks Ha" 5@AI &he Kon!en.m/i lu'tim e akte!e kun&rli"jore t &rejtuara kun&r si"uris s 'lutarake!e i!ile$ 8ontreal 5@A5. O/li"imet n"a kto kon!enta shtetet na ionale i reali,ojn &uke i -ara-ar n le"jisla ionet e t*re -enal !e-rat -enale$ si jan &iskriminimi ra ial$"jeno i&i$ krimet e lu'ts kun&r -o-ullsis i!ile$ krimet e lu'ts kun&r t -al"osur!e &he t smur!e$ si &he krimet e lu'ts kun&r t ,n!e ro/$ n=itja e urretjes$ t -r arjes ose mostoleran s na ional$ ra iiale a-o 'etare. I%.LIGJI (E.AL SI #9:I8 K:LESO: I S? 0:EJT?S (E.ALE 5. E &rejta -enale sht e &rejt li"jore

63

Kosi&erohet e &rejt li"jor n"a se /urim -rimar i saj sht li"ji$ !e-rat -enale &he sanksionet -enale mun& t aktohen !etm me li"j. Si /urim kr*esor i s &rejta!e -enale /ashkohore sht ko&i -enal a-o li"ji -enal. 6..o ioni i li"jit -enal$ Ko&it -enal &he le"jisla ionit -enal. 8e no ionin li"j -enal nnku-tojm &o &is-o,it li"jore me t iln rre"ullohen shtje n"a 'usha e s &rejts -enale$ n ra&h t -ar kto &is-o,itat me t ilat -arashihen !e-ra -enale &he sanksionet -enale n&aj kr*es!e t t*re.8e no ionin li"j -enal nnku-tojm e&he ato &si-o,itat li"jore t ilat !e-rn e n&aluar &he t inkriminuar$ n kushtet e aktuara e konsi&erojn t lejuar$ -sh.shtimi kun&rli"jshmris$ -r shkak t rre,ikshmris sho+rore t imt$ m/rojtjes s ne!ojshme etj. 8e no ion ko& -enal$ nnku-tojm li"jin t rn&sishm n t ilin n mn*r t trsishme &he t sistemuar -rm/li&hen &is-o,itat -enaoloEjuri&ike$ termi ko& ,akonisht -r&oret -r li"je !olumino,e &he t rn&sishme n as-ektin -enalo juri&ik &he -olitik$ me t ilin n mn*r sitematike &he t trsishme rre"ullohet nj &e" e &rejtsis. 8e sh-rehjen le"jisla ion -enal$ nnku-tojm t "jitha li"jet -enale $ -ra e&he ko&in -enale$ si &he tr sistemin e li"je!e &he &is-o,ita!e tjera -enale$ t ilat jan n 'u+i. %.#9:I8ET E TJE:A T? S? 0:EJT?S (E.ALE 5.Li"jet tjera$ normat nnli"jore &he aktet e -r"jithshme. . mesin e /urime!e t tjera t s &rejts -enale$ &uhet ekur ato li"je a-o norma juri&ike t ilat -ara+iten si /urim in&irekte$ -lotsuese &he sekun&are.Ktu n ra&h t -ar &uhet ekur ko&in e -ro e&urs -enale &he li"jin -r ek,ekutimin e sanksione!e -enale$ si /urime t rn&sishme -r t &rejtn -enale konsi&erohen li"ji -r or"ani,imin e "j*kata!e$ li"ji -r -rokurorin &he li"ji -r -oli in. . mesin e /urime!e ansore &he -lotsuese &uhet ekur &isa &iso,ita t norma!e tjera juri&ike.Kjo sht kur situata kur li"ji n mn*r t &rejt-rs&rejt$ a-o n mn*r in&irekte i re'erohet a-o u&h,ojn n&onj norm tjetr juri&ike$ e ila e +artson a-o e

64

-lotson normn juri&ike -enale.Kto jan t asht+ujturat normat /lankete.(sh. neni 5;6. t K((K$ -arashihet si !e-r -enale kush&o + n kun&rshtim me &si-o,itat li"jore m/i nr-rerjen e shta,anis &he me -l+imine "ruas shtat,an n&r-ren shtat,anin.Ose !e-ra -enal trajtimi i -an&r"je"jshm mjeksor$ neni 65@. t K((K. Si /urime in&irekte &he -lotsuese t s &rejts -enale jan "jithashtu li"jet tjera &he normat a-o aktet nnli"jore si &eh aktet e -r"jithshme.Gjithashtu si /urim i srejts -enale jan e&he rre"ullat e -ro'esione!e $ rre"ullat teknike $n raste kur li"ji -enal u re'erohet kt*re. #urimet in&irekte &he -lotsuese jan m se t &omso&oshme$ n"as eme teknikn juri&ike t ko&it -enal nuk sht e meun&ur t -arashihen t "jitha n"jarjet$ situatat n jetn e -r&itshme e as tFi -r jell me norma juri&ike ,h!illimin e sh-ejt t tekniks &he shken s. 6.E &rejta ,akonore (arimi i le"alitetit $ + sht -r!etsuar$ -rjashton mun&sin + e &rejta ,akonore t jet /urim i &rejt-rs&rejti i s &rejts -enale$ skn&ejmi nuk sht e mun&ur+ me &oket t -arashi'en !e-rat -enale t reja $ t a/ro"ohen !e-rat ek,istuese a-o t ,"jerohen a-o t a/ro"ohen &nimet. 8ir-o n &isa raste e &rej.,aknore mun& t -ara+itet si /urim i rn&sishm i s &rejts -enale$ -o+se kt le"jisla ion e merr -aras*sh &he e inkor-oron n &is-o,itat e !eta .Kshtu -r shem/ull &isa !e-ra -enale n&rkom/tare kun&r njer,imit &he t &rejts n&rkom.$ &is-o,itat e li"jit m/shteten n &oket a-o rre"ullat e s &rejts n&rkm/tare.. le"jisla ionin -enal e&he -se sht e sanksionuar si !e-r -enale $ nuk sht -r aktuar se ka sht '*erja$ mir-o -r tu konsi&eruar se ek,iston '*erja &uhet t merren -aras*sh &oket e mje&isit sho+ror t aktuar.

7.(raktika "j*+sore

65

. t &rejtn -enale romake &he ate mesjetare -raktika j*+sore ka +en /urim i rn&sishm i s &rejts -enale n"a se "j*kata kan !en&osur n /a, t akt"j,kime!e t m-arshme$ -r shkak se nuk kan ek,istuar norma t mja'tueshme -enalo juri&ike.(raktika "j*+sore m !on sht sha ur si /urim i rn&sishm i s &rejts -enale n shtet an"losaksone$ mir-o tani e&he n kto shtet e &rejta e shkruar3li"jet &he /urimet tjera t shkruara2 "jithnj e m te-r jan &uke ,n !en& &ominant n ra&hn e s &rejts -enale. . t &rejt ton -ena &he n t &rejtn -enale t E!ro-s -raktika "j*+sore nuk sht /urim i &rejt-rs&rejt i &rejts -enale$ se-se &o t ishte n kun&rshtim me -arimin nullum rimen nullum -oena sine le"e$ -rakt."j*.nuk mun& t -arash.!e-ra -enale t reja a-o t4i a/ro".ato ek,istuese.Akt"j*kimet e -osa .t "j*ka. Si &he +n&rimet a-o men&imet -arimore t "j*kata!e t larta nuk mun& t konsi&erohen si rre"ulla $ n /a, t ila!e &o t mun& t sh+i-tohet n&onjF sanksion -enal. (raktika "j*+sore ka rn&si me rastin e inter-retimit t li"je!e -enale + sht -un e -r&itshme e "j*kata!e. 4.Shken a e s &rejts -enale Shken a e s &rejts -enale sikun&r e&he -rakti."j*+.nuk sht /urim i &rej-rs&rejt i s &rejts -enale -o,iti!e$ se-se me te nuk mun& t 'ormohen !e-ra t reja -enale e as t a/ro"ohen ato ek,istuese .8ir-o me n&ihmn e shke s s t &rejts -enale sht /r n&rtimi i nj !ar" no ionesh &he institu ionesh t s &rejts -enale $ shk. E s &rej.-enal n&ikon n re'ormn e s &rejts -enale$ -rkatsisht t &rejts -enale. KO0I (E.AL I.(JESA E (?:GJITHSH8E 0HE E (OSAC8E E KO0IT (E.AL
A2.(jesa e -r"jithshme e ko&it -enale$ -ara+et nj sitem t norma!e -enaloE juri&ike me t ilat -r aktohen -arimet e s &rejts -enale si &he no ioni &he

institu ioent themelore t s &rejts -enale$ si jan !e-rat -enale$ &nimet &he llojet e sanksione!e -enale $ m/rojtja e ne!ojshme$ ne!oja ekstreme.

66

#.(jesa e -osa me e ko&it -enal -aar+e sistem normaa!e -enaloE juri&ike me t ilat -r aktohen !e-rat -enale !e e !e si &he sanksionet -enale &he masat e trajtimit t &et*rueshm + mun& t4i t4ju sh+i-tohen kr*es!e t !e-ra!e -enale. 8i&is -jess s -r"jithshme &he asaj t -osa me ek,istojn nj !arshmri &he li&hshmri e n"usht$ njra -a tjetrn nuk mun& t ek,istojn e as t a-likohen n -raktik. Kshtu -arimi i le"alitetit t !e-rs -enale &he sanksionit -enal si &he masa e trajtimit t &et*rushm$ si -arim themelor i t &rejts -enale $ mun& t sh-rehet !etm n&aj atij -ersoni + ka kr*er aso !e-re t -ara-ar me li"j si !e-r -enale . Gjithashtu e&he normat e -osa me t s &rejts -enale nuk mun& t a-likohen -a a-likimin e norma!e t -jess s -r"jithshme t ko&it -enal. (sh. te !e-ra -enale marrja e sen&it t huaj$ -arashihet se kr*esi mun& t &nohet me "jo/ ose me /ur" &eri n nj !it$ n kt inkriminim nuk shihet sa sht minimumi i &nimit me /ur" sa sht minimumi &he maksimumi i &nimit me "jo/$ n kt inkriminim nuk sht -r aktuar se kr*esi mun& t &nohet e&he n"a -akuj&esia$ nuk sht -r aktuar se a-r"ji"jet $ /ashkkr*esi$ sht*tsi a-o n&ihmsi$ t "jitha kto i rre"ullon -jesa e -r"jithshme e s &rejts -enale. E &rejta -enale a-o ko&i -enal$ 'unksionin e !et mun& ta reali,oj !etm me a-likimin e -jess s -r"jithshme &he t -osa me -r &o rast t kr*erjes s !e-rs -enale. Shumi a e norma!e -enalo juri&ike t -jess s -r"jithshme $ kr*esisht i -r aktojn kushtet e -r"jithshme -r a-likimin e sanksione!e -enale &he masa!e t trajtimit t &et*rueshm$ krahas norma!e t ktilla n -jesn e -r"jithshme "jen&jen e&he aso norma $ + n nj mas jan t nat*rs &eklarati!e G-r aktohet -lat'orma e s &rejts -enale$ t tilla jan normat e ko&it -enal$ ku sht i -r aktuar 'unksion m/rojts i s le"jisla ionit -enal si &he /a,a e shtrn"imit me an t sanksione!e -enale3shih +llimin e &nimit 74.2.0isa norma jan t nat*rs eks-likati!e$ me to sh-je"ohet

67

&omethnja e &isa terme!e + -r&oren n li"j3 -sh.-ersoni ,*rtar neni 5IIA2. Karakteristik e norma!e -enalo juri&ike n -jesn e -osa me sht se &onjra -rej t*re i ka &* -jes $&is-o,iti!in &he sanksionin. . &is-o,iti! -r aktohen elementet e !e-rs -enale 3'i"ura e !e-rs -enale $ kush mun& t jet kr*es i !e-rs -enale 3su/jekt2 &he n ka konsiston !e-rimi i kr*erjes . Li&hur me !e-rimin e kr*rjes mun& t -r aktohet mn*ra e kr*erjes$ mjetet me t ilat mun& t kr*hen$ !en&i &he koha e kr*erjes. Kurse li&hur me su/jketin kr*esin mun& t -r aktohet se !e-rn -enale mun& ta kr*ej &o -erson3-sh.kush&o + tjetrin -ri!on n"a jeta2$ ose !etm -ersoni ,*rtar$ -rsoni -r"je"js$ -ersoni ushtarak etj. 5.Ek,iston &is-o,iti!i i rn&omt3/n !etm emrtimin e !e-ra!e -enale2F 6.0is-o,iti!i -rshkruesK akton ti-aret e !er-s -enale$/het -rshkrimi it*reK 7.0is-o,iti!i u&h,ues a-o norma /lanketeKkur -r &isa ti-are t !e-rs -enale ush,on n n&onj norm tjetr t ko&it -enal. Ek,iston e&he &is-o,iti!i i -r/r$ + akton 'i"urn e t asht+uajtura!e !e-ra -enale t -r/ra$ kur !e-ra -en.kr*h. me n&rmarrjen e njrit -rej lloje!e t aktuara t !e-rime!eK!e-.-e.e nimit t -a-rek.s /anes.mun& t kr*het kur -ersoni h*n a-o nuk e liron /anesn. 0is-o i -r/r ek,is e&he ather kur !e-.-en. t aktuar mun& ta kr*ejn -ersona t n&r*sh.K!e-.-en.&hnja e &shmis s rrejhme mun& ta kr*ej &shmitari$eks-erti$ -rkth*esi a-o inter-reti &he kur !e-.-ena.mun& t kr*het n mn*r alternati!e n&aj o/jekte!e t aktuara K nimi i 'shehtsis s korres-o.&he /a,a!e t &hna kom-juterikeK. II.(A:I8I I LEGALITETIT A(O LIGJSH8?:IS? .? T? 0:EJT?. (E.ALE

68

(arimi i li"jsh.ka +en i njohur e&he n 'orma ionet e shekullit t !jtetr &he t mesm$ mir-o a'irmimi i tij u sh-reh n "j*smn e &*t t shek.<%III. (r 'utjen e -arimi t le"al.n t &rejtn -enale jan an"a,huar juristt &he 'ilo,o't e njohur t shek.<%III$ e&he at 8onteskio$ #ekario $ Ser!an. Formulimin e ktij -arimi n "juhn latine nullum rimen$ nullum -oena sine le"a -r her t -ar e &ha -emnalisti Ansel Fojer/ah. K* -arim n t &rejtn kushtetuese &he n t &rejtn -enale u ina"urua si rea"im kun&r ar/itraritetit$ tiranis &he !ra,h&siss t &rejts -enale &he juris-on&en s -enale t shtet!e 'eu&ale. (arimi i le"alitetit a-o i li"jshmris ka rn&si sho+roreE-olitike &he juri&ike. E:n&siasho+rore -olitike konsiston n si"urimin e +*tetar!e n"a ar/itraritetit &he ke+-r&orimit e!entual t "j*kata!e &he or"ane!e t tjera shterore$k* -arim -ara+et "urthemel -r +*tetart -r si"urine e t*re $ n"ase +*tetart +*sh m -ar e &in se ilat !e-ra konsi&erohen !e-ra -enale e ilat !e-ra t llejuara. :n&sia juri&ike e -arim.t le".konsiston n sen&rtimin e -es -ostulate!e kto jan1 5.) !etm li"ji t jet /urimi s &rejts -enal. 6.) t n&alohet a-likimi i analo"jisF 7.) t n&alohet !e-rimi retroakti! i li"jitF 4.) me rastine -r aktimit t !e-ra!e -enale $ li"j&hnsi &uhet t shr/ehet me terme &he sh-rehje -re i,e$ n mn*r + t e!itohet &o ar/itraritetit e!entual i "j*+e!e a-o or"ane!e tjera shtetrore t ilat i inter-retojn a-o i a-likojn li"jet -enaleF ;.(arimi i li"jshmris n"rthen n !ete e&he krkesn + li"ji i ili -arashe' !e-rn -enale t -arasheh e&he sanksionin -enal. I.TE:(:ETI8I I LIGJE%E (E.ALE 5.K9(TI8I 0HE :?.0?SIA E I.TE:(:ETI8IT .? T? 0:EJT?. (E.ALE

69 8e inter-retim n t &rejtn -enale ku-tojm -r aktimin e ku-timit t

norms s aktuar -enaloEjuri&ike.Inter-retimi i li"je!e ka rn&si t ma&he &he sht i &omos&oshm n t &rejtn -enale $ n"ase shumi a e norma!e -enalo juri&ike nuk mun& t a-likohen n rastin konkret nse nuk iner-retohenE-ara se t -r aktohet ku-timi i &rejt i t*re. II.LLOJET E I.TE:(:ETI8E%E T? LIGJE%E (E.ALE Ek,istojn tri "ru-e inter-retimesh1 5.Si-as sujekt!e + mun& ta /jn inter-retimin$ 6.Si-as me to&a!e &he 7.Si-as !llimit. 5.Su/jektet + mun& ta /jn inter-retimin %arsisht -rej asaj se ili su/jekt e /n &allojm1inter-retimin autentik$"j*+sor &he &oktrinar. 5.Inter-retimi autentik a-o i o/li"ueshm Inter-.autentik e /n or"ani i ili e ka n=jerr li"jin + iner-retohet$ e kt mun& ta /j !etm -arlamenti i shtetit.Inter-retimi autentik konsi&erohet m i rn&sishmi &he ktij sikun&r e&he li"ji"jit &uhet t4i -rm/ahen t "jith or"anet shterore.Inter-retimi autentik /het n -ro e&ur t njet sikun&r e&he me rastin e n=jerrjes s tij$ inter-retimi autentik konsi&erohet -jes inte"rale e li"jit..uk -re'erohet iner-retimi autentik + sht n &is'a!or t t aku,uarit. (r-os inter-retimit autentik$ t ilat /hn -as h*rjes n 'u+i t li"jit $ n"anjher !et li"ji -rm/an &is-o,ita -r inter-retimin i &isa sh-rehje!e t !eta .(sh.K(((Kn nenin 5IA.Kto jan t ash+.&e'ini ioni le"al i sh-rehje!e. 6.Inter-retim "j*+sor ?sht iner-retim t ilin e /n "j*kata "jat a-likimit t li"jit n rastin konkret.Inter-retimi "j*+sor nuk ka a'ekt t -r"jithshm o/li"ues -or !len !etm -r rastin konkret. inter-retimin

70

Gj*katat n -unn e t*re jan t -a!arura n rastin e a-likimit &he inter-retimit t li"jit$ mir-o me +llim t si"urimit t unitetit n -raktikn e "j*kata!e $ + ka rn&si t ma&he -enaloEluri&ike &he sho+roro -olitike$Gj*kata Su-reme e !en&it $ kur konstaton se -raktika "j*+sore e !en&it nuk sht unike $ merr +n&rime &he men&ime -arimore juri&ke -r shtjet + jan me rn&si -r a-likimin unik t li"je!e.Kto +n&rime ushtrojn n&ikim n inter-retimin &he a-likimin unik t li"je!e -enale n -raktik. 7.Iner-retim shken or a-o &oktrinar$e /n shken a e s &rejts -enale3Institutet shken ore kate&rat e tj.2.K* lloj inter.nuk sht i o/li"u.-r or"anet + merren me a-likimin e li"je!e $ mir-o me 'or n e ar"umente!e shken a e s &rejts -enale ushtron n&ikim n -raktikn "j*+sore &he li"j&hnse. III.8ETO0AT E I.TE:(:ETI8IT 5.Inter-retimi "ramatikor i norma!e -enalo juri&ike /hetme n&ihmn e rre"ulla!e t "ramatiks &he sintakss.Inter-retimi i ktill sen&rtohet ,akonisht &uke i anali,uar sh-rehjet &he no ionet e -jess s tekstit &he n kt mn*r "jen&et ku-timi i norms -enal-i&ke. 6.Inter-retim lo"jik 8/shtetet n rre"ullat e lo"jiks$ me n&ihmn e ktij inter-retimi $ -r aktimi i -rm/ajtjes &he ku-timit t li"jit /het me an t t men&uarit &he t n=jrrjes s konklu,ione!e.Inter-retimi lo"jik sht n"usht i li&hur me ate "ramatikor &he n -raktik k* inter-retim nuk mun& t /het n&aras. 8e an t inter-retimit lo"jit konklu&ojm se n rastet kur -r n&onji !e-r -enale n -jesn e -osa me sht i -r aktuar !etm minimumi a-o maksimumi i -osa m i &nimit $ athere &o t a-likohet minimumi a-o maksimumi i -r"jitjhshm. 8e rastin e inter-eretimit lo"jik -r&oren &* rre"ullat -osa me 1ar"umentum a ontrario &he ar"umentum a 'ortieri. AKAr"umentum a kontrarioF sht ajo rre"ull e inter-retimit $ n /a, t s ils n=jerrim -r'un&im se -rjashtohet mun&sia e a-likimit t n&onji norme -enalo juri&ike $ -o se ajo sht -ara-ara !etm -r

71

nj rast konkret &he si e till /n -rjashtimin n"a normat e -r"jithshme + rre"ullojn at shtje. (sh.me -ar.7.t nenit 7I4 t K((K$ -arashi'et se nuk sht -enalisht -r"je"js si-as ktij nenit -ersoni nse ai sht n marr&hnie me kr*esin e !e-r.-e.si /ashkshort$-artner jashtmartesor$ i a'rm i "jakut i shkalls s -ar $ !lla ose motr$ -rin& a&o-tues ose 'mij i a&o/tuar.8e a-likimin e ksaj rre"ulle $ n=jerrim -r'un&im se -ersonat tjer &o t -r"ji"jen -enalisht $ -o se e kan &itur &he nuk e kan lajmruar !e-rn -enale. #KAr"umentum a 'ortiori sh-rehet n &* 'orma1 ESi ar"umentum a maiori a& minus$ + -rm/an n !ehte lo"jikn si-as s ils -o se &i+ sht e n&aluar -r rastin m t leht $ "jithsesi &&uhet konklu&uar se sht i n&aluar e&he -r rastin m t rn&.-sh.nse -arshihet -r"je"jsi -enale -r n&onj !-.t kr*er n"a -akuj&esia sht e lo"jikshme se ek,iston e&he -r"je"jsia -r !-.t kr*er me &ashje. EAr"umentum a maiori a& maius$ si-as ksaj rre"ulle kur &i+. ?shte e lejuar -r rastin m t leht a+ m -ar ajo sht e lejuar -r rastin m t rn&$ -sh. nse li"ji -arashe' nmun&sin e lrimit n"a &nimi kur he+ &or !ullnetare n"a tentai!a e met$ athere kjo mun&si ek,iston e&he -r rastin e he+jes &or !ullnetare n"a tentati!a e met. E. kua&r t inter-retimit lo"jik $ n &isa raste sh'r*t,ohet e&he ar"umentum a& a-sur&um.Inte-retimi i ktill sh'r*tohen -er t -ro!uar se a-likimi i n&onji norem &o t +onte n -r'un&im a-sur&. (sh.+n&rimi se &nimi i shl*er n"a e!i&en a e t n&shkuar!e 'are nuk "u=on t merret -aras*sh$ sht a-sur&e me nenin tjetr t ko&it -enal$ si-as t ilit t &hnat m/i &nimin e shl*er mun& tu je-en "j*kats$ -rokuroris -u/like &he or"ane!e t -oli is li&hur me -ro e&urn -enale + ,h!illohet kun&r -ersonit t aktuar n&aj t ilit sht shl*er &nimi.Kjo ,"ji&hje +on n ,"ji&hje a-sur&e.

7.Inter-retimi historik

72

I.H.konsiston n -r aktimin e ku-timit t norms -enaloEjuri&ike &uke u m/shtetur n historikun e lin&jes s saj.$ n kua&r t ktij inter.e",iston1 EInter-reti! su/jekti!$ ku ku-timi i li"jit -enal a-o i norms -enaolo juri&ike -r aktohet $ si-as kohs + sht n=jerr$ si-as asaj + li"j&hnsi ka s*nuar t arrij n kohn kur e ka n=jerr li"jin. EInter-reti! o/jekti! a-o e!oloti!$ ku-timi i li"jit -o norms -enaloE juri&ike$ -er aktohet si-as kohs kur /het a-likimi i tij.3m heret ka +en si !-.e rn& '*erja me an t ra&ios$ m !on sht lejuar + t konsi&erohet si 'orm e rn& e '*erj.+ sht kr*er me an t teli!i,ionit2.

4.Inter-retimi sistematik
(r akton -rm/ajtjen &he ku-timin e n&onji norme -enaloEjuri&ike n /a, t !en&it + sht rra&hitur n sistemin e n"usht &he t "jr t le"jisla ionit -enal si &he li&hmrin e saj me normat &he institu ionet juri&ike. ;.Inter-retimi krahasues a-o kom-arati!$ ?sht meto& e till e inter-.e ila ku-timin e li"jit e -r akton &uke e /r krahasimin e &* a-o m shum tekste!e autentike t li"jit t njet$+ sht sh-allur n "juh t n&r*shme.

>.Inter-retimi si-a s+llimit a-o int.teleolo"jik

Inter-ret.si-.+. sht meto& e till e inter-retimit t li"jit -enal$ i ili ku-timin e tij snon ta -r aktoj si-as +llimit t li"jit 3ratio le"is2. I%.I.TE:(:ETI8I SI(AS %?LLI8IT 5.Inter-retimi i n"usht a-o restrikti! I..EKH.EKHISTO. AT?HE:E K9: FJAL!e $ terme!e no ione!e + jan -r&orur n li"j u je-et ku-tim i n"usht. a-o

6.Inter-retimi i "jr a-o eksten,i!$ ek,iston athere kur 'jal!e $ terma!e a-o no ione!e t li"jit -enal u je-et ku-tim i "jr.

73

Kjo n"a 'akti se n &isa raste li"j&hnsi me normn e aktuar ka thn m -ak a-o m shum$n ann tjetr $ -r shkak t t ,h!illimit &inamik sho+roro ekonomik sht i &omos&oshm inter-retimi ekstensi!$ n"ase -as n=jerrjes s norms s aktuar $ a-o n -r"jithsi li"jit -enal$ -ara+iten situata a-o !e-rime t tilla t ilat si-as t "jitha kritere!e mun& t kuali'kohet si !e-r -enale.(sh. te !e-ra -enale e !je&hjes $ e ila konsiston n marrjen e kun&rli"jshme t -asuris t -asuris s huaj t lujtshme me +llim t -r!etsimit t saj.Shtrohet -*etja se ka konsi&erohet sen& i luajtshm n ku-timit t ktij inkriminimi.Li&hur me kt sht -r!etsuar meni&mi se ktij no ioni &uhet &hn ku-tim t "jr &he me kt nnku-tohet -sh e&he rr*ma elektrike se-se e&he kjo$ si-as t "jitha kritere!e $ mun& t konsi&erohet sen& i lujtshm &he n&aj saj t kr*het !e-ra -enale e !je&hjes. 0uhet -asur -aras*sh + me rastin e inter-retimit eksten,i! nuk lejohet ,"jerimi i ,ons kriminale. %.A . A L O GJ I A . &rejtsi analo"jia n ku-timin e "jr -ara+et ,"ji&hjen e marr&hnie!e sho+rore n /a, t nroma!e + rre"ullojn marr&hnie t n"jashme. An.n t &rejtn -enale -ara+et rastin kur nj !e-r + nuk sht e -ara-ar me li"j si !e-r -enale$ konsi&erohet sie till n /a, t n"jashmris me !e-rn -enale.Analo"jia si mn*r e krijimit t !e-ra!e t reja -enale sht e n&aluar n t &rejtn -enale n"ase sht n kun&rshtim me -arimin e le"alitetit.$e&he n K((K sht inkor-oruar k* -arim ku n nenin 5.-ar.5.thuhet C%e-rat -enale$ sanksionet -enale &he masat e trajtimit t &et*rueshm -r aktohen !etm me li"jD. . t &rejtn -enale t ish shtete!e so ilaiste t E!ro-s e&he n :e-u/likn e Sh+i-ris &he n ish Fe&eratn Ju"oslla!e $ -as Lu'ts s &*t #otrore$ ka +en e lejuar analo"jia $ nase ek,istonin ,/rastira t m&ha juri&ike. Anolo"jia n kt -eriu&h lejohej m+ e &rejta -enale nuk ishte e ko&i'ikuar$ kurse -r shumi n e inkriminime!e a-likoheshin rre"ullat e -aralu'ts.8ir-o me n=jerrjen e ko&e!e -enale t ish.Ju"osll.5@;5 &he 5@;6 nn so!ranit. E t ils ishte e&he Koso!a "jer m 56.>.5@@@$ u / ko&i'ikimi i s &rejts -enale &he -rej athere u n&alua analo"jia.

74

8e an t analo"jis "jithashtu nuk mun& t ,"jerohet as elemntet a-o rrethanat kuali'ikuara &he t -ri!ele"juara n !e-rat ktjera -enale.8e an t analo"jis nuk mun& t sajohen as sanksione t reja -enale.Kto ku'i,ime !lejn -r a-likimin e analo"jis $ -a marr -aras*sh a jan n &m t kr*esit t !e-rs -enale 3analo"jia in malam -artem2 a-o n 'a!or t tij3 analo"jia in /onam -artem2.Gjithashtu me analo"ji nuk mun& t /het as ash-rsimi i &nime!e. Analo"jia e lejuar.. t &rejtn -enale konsi&erohet se sht e lejuar analo"jia -o + se ajo sht n 'a!or t t 'ajsuarit &he nse inter-retimi i till nuk sht n kun&rshtim me normat &he -arimet e tjera -enaloEjuri&ike.Kjo mun& t sh-rehet n rast kur sht 'jala -r /a,at a-o rrethanat e -rjashtimit t !e-rs -enale &he n&shkueshmris $ n"a se kjo 'ush n mas t ma&he nuk sht e rre"ulluar me li"j.8a&je analo"jia sht e lejuar n rastet kur ek,istojn rrethana -r ,/utjen e &nimit si &he n -r"jithsi n situata kur kr*esi i !e-rs -enale !ehet -o,it m t 'a!orshme3analo"jia in /onam -artem2$ + m/shtet n -arimin in &u/i -ro reo.Analo"ji si mn*r e inter-retimit n 'a!or t t kr*esit t !e-rs -enale $n mn*r &e i&i!e sht e -ara-r n K((K neni 5.-ar.7. ku thuhet C. rast -a+artsie -rku'i,imi i !e-rs -enale inter-retohet n 'a!or t -ersonit i ili hetohet$ aku,ohet ose sh-allet 'ajtorD. Analo"jia n t &rejtn -enale lejohet e&he n rastet kur e&he !et li"ji n mn*r sh-rehimre u&h,on a-likimin e saj e&he n situtatat + jan t n"jashme me ato + -arashihen n 'i"urn e !e-rs -enale .Kjo !e mas sh-rehet n &is-o,itat e ko&it -enale $ n t ilat 'i"ura e !e-rs -enale -r aktohet e&he me t asht+uajturn klau,ola "jenerale.(sh.&is-o.e nenit 65B -ar.5 t ((K$ -arashihet si !ijonDKush&o +$ n kun&rshtim me li"jin e shn&etsis $ n s-ital $ maternitet t s-italit$ shkoll a-o restorant a-o -untori n t iln -r-unohen artikuj ush+imor a-o e ila kr*en shr/ime hi"jenike a-o n or"ani,tan e /i,nesit a-o !en& t n"jshm -une $ e -unson a-o e m/an n -un -ersonin -r t ilin e &i se ln"on n"a smun&ja n"jitse &he me kt shkakton -rha-jen e smun&jes &nohet "jo/ ose /ur"im &eri n nj !it. Analo"jia e n&aluar

75

Analo"jia sht e n&aluar n t &rejtn -enale $ -o + se si-as norms s aktuar -enaloEjuri&ike /het su/simimi i !e-rs a-o rastit i ili nuk sht i -ara-ar me li"j &he -o+se &uhet t tejkalohet a-o ,"jerohet !llimi i norms nse &shirohet + e&he ai rast t -r'shihet me normn e aktuar.(ra n rastet kur tejkalohet ku'iri i ku-timit t norms + sht -r aktuar e&he me an t inter-retimit athere sh-rehet analo"jia e n&aluar.0o t ishte -sh. analo"ji e n&aluar rasti kur n&onj -erson &nohet -r !e-r -enale t !je&hjes $ -o se sht ush+*er n restoran$ mir-o nuk ka -asur t holla t -a"uaj. %E(:I8I I LEGJISLACIO.IT (E.AL I.%?SHT:I8 I (?:GJITHSH?8 C&o li"j -enal !e-ron n koh t aktuar$ n teritorin e aktuar &he n&aj -ersona!e t aktuar. II.%E(:I8I I LIGJIT (E.AL .? KOH? Sikur e&he li"jet e tjera $ e&he ko&i -enal !e-ron n koh t aktuar.Ai 'illn t !e-roj -rej momentit t h*erjes n 'u+i &he a-likohet "jer t -ushoj s !e-ruari.Hakonisht li"ji h*n n 'u+i B.-as sh-alljes n "a,etn ,*rtare.. 8e+ me li"j -enal rr"ullohen shtje shum t rn&sishme &he &elikate $ koha -rej n=jerrjes &he h*rjes n 'u+i t li"jit sht m e "jat.Kshtu sht !e-ruar e&he me K(((K$ i ili sht a-ro!uar m >.korrik 6II7$ n&rsa ka h*r n 'u+i m 4.-riill 6II4. Li"jet -r shka+e t ars*eshme mun& t h*jn n 'u+i /ren&a a'atit m t shkurtr se B.&it n"a &ita e sh-alljes $ ose &itn e sh-alljes. Koha -rej sh-allje.s li"j.n "a,. H*rt$ e "jeri sa h*n n 'u+i$ +uhet !a ati le"is.Li"ji -enal !e-ron -r&erisa a/ro"ohet me li"jin e ri$ -rkatsisht ai !e-ron n &itn e kur h*n n 'u+i li"ji i ri$ i ili sh-rehimisht ose n mn*r t heshtur e a/ro"on t m-arshim. . mn*r.sh-reh.li"ji i ri e o/ro"on t m-arsh.kur li"ji i ri -arash.&is-o t -osa me me t iln e a/ro"on t m-arshmin. . mn*r t heshtur li"ji -ena.a/ro"ohet athere kur li"ji i ri nuk -rm/an &is-o,itn m/i a/ro"imin e li"jit t m-arshm$ mir-o shtja e njjta i rre"ullon n mn*r t njjt a-o t n"jashme Le=

76

-ostiore &ero"at le"i -riori..Li"ji -enal.-ushon s !e-ruari e&he kur ska&on a'ati -r t ilin sht n=jerr. 5.:n&sia e -r aktimit t !e-rimit t li"jit -enal n koh (r aktimi i !e-rimit t li"jit -enal n koh ka rn&si t ma&he n t &rejtn -enale n"ase -rej ksaj !aret se ili li"j &o t alikohet n&aj kr*esit t !e-rs -enale ..Kjo ka rn&si nse !e-ra -enale sht kr*er kur ka +en n 'u+i li"ji i !jetr$ n&rsa kr*esi "j*kohet kur li"ji i m-arshm ka -ushuar s !e-ruari. 6..&alimi i !e-rimit retroakti! t li"jit -enal &he a-likimi i li"jit m t /ut
8e is-o,itat e ko&it (enal$ n t &rejtn -enale sht -r!etsuar

-arimi i n&alimit t !e-rimit retroakti! t li"jit -enal.Kjo sh-rehimisht sht -ara-ar sh-rehimisht n nenin 6. -ara"ra'in 6. i ili thot1D. rast se li"ji n 'u+i n&r*shon -ara sh+i-timit t !en&imit t 'orms s -rer$ athere n&aj kr*esit ,/atohet li"jji + sht m i 'a!orshm C Li&hur me ,/atimin e li"jit m t /ut n&aj kr*esit t !e-rs -enale Ko&i (enal i Koso!s ka -r!etsuar kon e-tin e&he m t a!an uar $ + tani jan t -r!etsuar e&he ko&et -enale t shtete!e t E!ro-s (eren&imore$ kshtu + n nenin 6.-ara"ra'i 6.thuhet C.se li"ji i ri nuk e inkriminon !e-rn$-or kr*esi i !e-rs -enale sht &nuar me akt"j*kimin e 'orms s -rer n -ajtimi me li"jin e m-arshm$ &nimi nuk 'illon t ek,ekutohet ose $ n rast se ka 'illuar n&r-rehetD. ."a -arimi i -r"jithshm se n&aj kr*esit &uhet a-likuar li"ji m i 'a!orshmE/ut $ Ko&i -enal i Koso!s n"jashm me &isa ko&e -enale t E!ro-s -eren&imore /n nj -rjashtim n nenin 6. -ara.4.ku sh-rehimisht Thuhet C.j li"ji i ili ka +en n 'u+i !etm -r koh t aktuar$ ,/atohet -r ato !e-ra -enale + jan kr*er "jat kohs kur ai li"j ka +en n 'u+i e&he n rastin kur nuk !a,h&on t jet n 'u+i.Kjo nuk ,/atohet nse !et li"ji sh-rehimisht e -arashikon n&r*she .3Kjo &is-o,itsht -ara-ar n raste &he situata t jasht,akonshme$ s-sh.rre,iku i lu'ts$ kohs s lu'ts$ n kohn e n&onj e-i&emie a-o katastro'e nat*rore $ -r t ilat rrethana mun& t n=irren li"je t -osa me t ilat -arashohin !e-ra -enale2. Cshtja e a-likimit t li"jit m t /ut sht o/li"im -r "j*katn e jo ajo t !en&os + t a-likoj kt a-o at li"j.

77

#j li"j konsi&erohet m i /ut -o+se !e-rn -enale nuk e -arashe' !e-r -enale$ -o +e se -arasheh rrethana t reja t -rjashtimit e kun&rli"jshmris$ -o +e se -arasheh lloj m t /ut t &nimit $ mun&sis m t ma&he t ,/utjes a-o lirimit n"a &nimi$ mun&si t sh+i-timit t &nimit me kusht a-o lloj tjetr t &nimit alternati!.Gjithashtu nj &nim konsi&erohet m i /ut$ -o +e se nuk -arashe' mun&si t sh+i-timit t &nimit -lotsues$ -arashe' a'at m t shkurtr t !jetrsimit. %E(:I8I I LIGJIT (E.AL .? TE::ITO: 5..o ioni i !e-rimit t li"jit -enal n teritor.

Li"ji -enal i nj shteti sikun&r e&he li"jet n -r"jithsi $ ,akonisht

!e-rojn n teritorin e shtetiti n t ilin jan n=jerr . (arimi se li"ji -enal a-o ko&i -enal a-likohet n teritorin e !en&it sht mani'estim i so!ranitetit t &o shteti $ + n t &rejtn -enale emrtohet si -ushtet re-resi! i shtetit.E&he ko&i -enal i Koso!s !e-ron n tr territorin e Koso!s$ sikun&r e&he ko&et -enale e shtete!e tjera. Cshtjet t ilat shtrohen &he rre"ullohen n kua&rin t institu ionit t !e-rimit t le"jisla ionit -enal n territo$ m te-r kan t /jn me lementet n&rkom/tare.Ktu kr*esisht sht 'jala -r !e-rimin e li"je!e -enale t Koso!s n&aj shtetetas!e t huaj + kr*ejn !e-ra -enale t ilt n n&onj mn*r "jen&en n !en&in ton$ si &he -ersona!e + kr*ejn !e-ra -enale me t ilat &mtojn t mirat juri&ike t shtetas!e tan a-o t shtetas!e t huaj$ -ra ktu 'jala sht -r shtjet + /jn -js n 'ushn e s &rejts -enale n&rkom/tare. 8e +llim t e!itimit t kon'likte!e t mun&shme se ili shtet sht kom-etent t "j*koj kr*esin e !e-rs -enale$ me &si-o,itat e ko&it -enal sht rre"ulluar !e-rimi le"jisla ionit -enal n teritor.8e kto &is-o,ita n masn m t ma&he sht rre"ulluar !e-rimi i li"jit -enal t Koso!s n&aj kr*es!e t !e-ra!e -enale me elemnte n&rkom/tare. 8e &is-o,itat -enalo juri&ike t -ara-ara n nenin @@E5II4$ jan a-ro!uar -es -arime $ t ilat a-ro!ohen n shumi n e t &rejta!e -enale t shtete!e tjera /ashkohore kto jan1

78

E-arimi teritorial E-arimi real$ E-arimi i -ersonalitetit akti!$ C C -asi! &he E-arimi uni!ersal. 6.%e-rimi i le"jisla ionit -enal si-as -arimit teritoorial (arimi teritorial i !e-rimit t li"jit -enal t Koso!s n teritor$ sikun&r e&he n t &rejtat -enale t shtete!e tjera$ sht a-rim themelor $ kurse -arimet tjera jan t nat*rs -lotsuese.Si-as ktij -arimi le"jisla ioni -enal i nj !en&i a-likohet n&aj t "jitha -ersona!e + kr*ejn !e-r -enale n teritorin e tij -a marr -aras*sh se a jan a-o nuk jan shtetats t tij$ a-o jan -ersona -a shtetsi. (arimi teritoria -arashihet e&he n Ko&in -enal t Koso!s$ n nenin @@. -ar.$5. ku thuhet CLi"ji -enal I Koso!s ,/atohet -r se ilin -erson$ i ili kr*en !e-r -enale n teritorin e Koso!sD %e-rimi i le"jisla ionit -enal si-as -arimit teritorialre,ulton n"a so!raniteti i &o shteti + n teritorin e !et t ushtroj -ushtetin re-rsi! &he juris&iksionin$ars*eshmria e ktij -arimi m/shtetet e&he n e'ektin e -re!enti!s s -r"jithshme $ "jithashtu -arimi teritoril ars*etohet e&he n"a shka+et -rakktike$ n"se e !rteta m s miri mun& t konstatohet n !en&in e n"jarjes. Shtrohet -*etja se ka konsi&erohet teritor i nj shteti. 8e teritor t nj !en&i nnku-tojm si-r'a+en toksore$ /re"&etin$ si-+r'a+en ujore /ren&a ku'ij!e &he ha-sirn ajrore m/i t. Si-as li"jit m/i /re"&etin ,ona teritoriale shtrihet 5I.milja nautike n"a toka .Kjo si-r'a+e konsi&erohet teritor i shtetit $ kurse jasht ksaj si-r'a+e konsi&erohet &et i ha-ur. Le"jisla ioni -enal a-likohet e&he n&aj se ilit + ka kr*en !e-r -enale n anijn e tij$ -a marr -ars*sh se ku n&o&het n khn e kr*erjes s !e-rs -enale$ n &erin e ha-ur $ n teritorin e shtetit t aktuar$ n ujrat e huaja teritoriale a-o n limanet e huaja.Kjo situat nuk sht -ara-ar me Ko&in -enal me+ Koso!a akoma sht nn a&ministra.e K#. Le"jisla ioni -enal i Koso!s ,/atohet e&he n&aj se ilit + kr*en !e-r -enale n aero-lanin e re"jistruar n Koso! $ -a marr

79

-aras*sh ku "jen&et 'lutarakja n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale.3 neni @@.-ar.6.2. Le"jisla ioni -enal &o t a-likohej e&he n&aj -ersona!e + kr*ejn !e-ra -enale n Koso! e&he athere kur -r ato !e-ra -enale jan n&shkuar n shtetin tjetr $ a-o kur -ro e&ura sht &uke u ,h!illuar$ man&je e&he n rastet kur kr*esi e ka !uajtur &nimin + i sht sh+i-tuar -r t njetn !e-r .K* -arim -rjashton rre"ulln Cne /is in i&emD3 nuk "u,on t n&shkohet &* her -r t njejtn !e-r -enale2.Li"ji lejon nj ,/utje t ktij -arimi mja't t ash-r.Si-as nenit 5I4 t Ko&it -enal$ nse -ersoni i n&shkuar e ka !uajtur &nimin jasht !en&it $ &nimin e !uajtur &o tia llo"aris n &nimin e sh+i-tuar -r t njetn !e-r -enale$ "jithashtu $ si-as ksaj &is-o,ite $ n masn e &nimit t sh+i-tuar &o t4i llo"aritet e&he -ara/ur"u a-o -ri!imi i liris "jat -ro e&urs s ekstra&imit. %en&in ton -as lu'te e 'rekuentojn nj numr i ma&h i shtetas!e t huaj $ +o't si -untor 9.8IK9$ -untor t or"ani,ta!e t n&r*shme jo+e!eritare$ a'arist $ turist etj$ t ilt mun& t kr*ejn !e-ra -enale n Koso!.. raste t ktilla kur kr*esi &he i &mtuari jan shtetats t huaj$ si-as le"jisla ionit ton -enal $ sht -ara-ar mun&sia + n&jekja -enale e t huajit t4i /esohet shtetit t huaj$ me kusht + e&he ai shtet t !e-roj ksisoi me shtetasit ton3 -arimi i re-ro itetit2.8un&sia &he -ro e&ura -r trans'erim 3 ekstra&im2 e -ersona!e t jktill + kan kr*er !e-ra -Menale n teritorin e Koso!s$ sht e rre"ulluar me Ko&in e (ro e&urs -enale t Koso!s3 ka-it.<L %II$ neni ;5>E;772. (rjashtim i -osa m n"a -arimi teritorial ile"jisla ionit ton -enal -arashihet -r -ersonat + ushtrojn 'unksione me rn&si t -osa me 3 i asht+uajturi imuniteti juuri&ikoEmaterial2 -sh$&e-utett$ "j*+tart si-as &is-o,ita!e kushtetuese -arashi'et se Caskush i ili merr -jes n "j*kim nuk mun& t thirrret n -r"je"jsi -enale -r men&imin e &hn me rastin e marrjes s !en&imit "j*+sorD. ."a imuniteti juri&ko material &uhet &alluar imunitetin juri&iko -ro e&ural. (rjashtimi n"a !e-rimi teritorial t le"jisla ionit ton -enal$ njihet e&he n /a, t s &rejts n&rkom/tare.Si-as Kon!ents s %jen m/i marr&hnjet &i-lomatike t !itit 5@>5F T Kon!ents s %jens

80

-r marr&hniet konsulore t !iti 5@>7 si &he 8arr!eshja li&hur me 'unksionart e or"ani,ta!a t aktuar n&rkom/tare 5@4A &he 5@;4$ -ersonat e huaj + ushtrojn &et*ra t aktuara n kt lmenj -rjshtohen n"a juris&iksioni i shtetit ton.Kta jan she'at e shtete!e &he -r jellsit e t*re$ she'at e msione!e &i-lomatike &he antart e 'amilje!e t t*re.. Koso! imunitet &i-lomatik ",ojn e&he -untort e 9.8IKEut$ OS#EEs$ -jestart e -oli is s 9.8IKEut &he KFO:Eit. 7.%e-rimi i le"jisla ionit -enal t Koso!s$ -r !e-rat -enale + kr*hen jasht teritorit t Koso!s 8e+ense t mirat juri&ike t Koso!s a-o t +*tetar!e t saj mun& t nohen e&he me !e-orat -enale ++ kr*hen n shtet tjera $ &is-o,itat e le"jisla ionit ton -enal -arashohin mun&sin e a-likimit t t*re e&he n&aj -ersona!e + kr*ejn !e-ra -enale jasht teritorit t Koso!s. (r t mun&ur t a-likohet li"ji i jon -enale &he n situatat kur !e-ra -enale shtkr*er jasht Koso!s$ e& rejta jon -enale i ka a-likuar &isa -arime t nat*rs s -r"jithshme si+ jan1 (arimi real$ -arimi i -ersonalitetit akti!$ -ersonalitetit -asi!$ &he -arimi uni!ersal. 7.5.(arimi real ose m/rojts Kur !e-ra -enale kr*het jasht territotit t Koso!s$ -or me t ilat &mtohen a-o rre,iokohen t mirat juri&ike t !en&it ton a-o t +*tetar!e tan $ a-likohet li"ji jon -enal. (arimi real a-o m/rojts sht -ara-ar n nenin 5II -ar.5. t ko&it -enal$ ku sht -ara-r ,/atimi i -arimit real t le"jisla ionit t Koso!s sht -ara-ar me shumi n e !e-ra!e -enale kun&r t &rejts n&rkom/tare t -ara-ara n nenet 55>E565$ 56;E56B$ 576$ 577352 574E57A$ 57@352 362 &he 372 545 &he 6442 !-.n"a neni 644. Gjithashtu a-likimi i -arimit real a-o m/rojts t le"jisla ionit -enal t Koso!s sht -ara-ar e&he -r &isa !e-ra -enale shum t rn&a me t ilat rre,ikohet si"uria e Koso!s ose e -o-ullit t saj.li&hur me kt n nenin 5II -ara"ra'i 6 t K(((K$ sht -ara-ar CLi"jet -enale t Koso!s ,/atohen n&aj ili&o -erson + kr*en !e-r -enale n"a nenet 55IE557 r ktij ko&i jasht teritorit t Koso!s$ kur !e-ra e

81

till -ara+et rre,ik n&aj si"uris s Koso!s$ ose -o-ullsis s saj$ n -r"jithsi ose -jesrishtD.Kto inkriminme jan 1 kr*erja e !e-ra!e terorriste3neni 5II2$ n&ihma n kr*erjen e !e-ra!e tererriste 3 neni 5552$ lehtsismi i kr*erjes s terorri,mit$ or"ani,imi -rkrahja &he$ -jesmarrja n "ru-e terorriste.3 neni 5572. Si-as nat*rs s tij $ -arimi real a-o m/rojts $ sht -arim n"ase -rjashton a-likimin e rre"ulls ne /is in i&em.8&je n&r*she n"a -arimi teritorial$ k* sht n mn*r o/li"uese -rimar$ se-se -atjetr &uhet t 'illohet -ro e&ura -enale kur kr*hen !e-ra -enale t -ara-ara n nenet e theksuara m alrt$ ma&je e&he kur nshtetin tjetr ka 'illuar a-o ka -r'un&uar -ro e&ura$ si &he n rastet kur e ka !uajtur &nimin. 7.6.(rimi i -ersonalitetit akti!. Si-as -arimit t -ersonalitetit akti! a-o -arimi na ional$ le"jisla ioni *n -enal a-likohet n rastet kur +*tetart e kOSO%?S kr*ejn !e-ra -enale jasht territorit t Koso!s .Kshtu n nenin 5I5 -ar.5. t K(((K TH9HET 1 CLi"jet -enale t Koso!s ,/atohen n&aj se ilit -erson i ili sht /anor i Koso!s$ nse -ersoni i till kr*en !e-r -enale jasht teritorit t Koso!s &he nse kjo !e-r -oashtu sht e &nueshme n !en&in ku sht kr*er ajo !e-rD. (arimi i -ersonalitetit akti! ,/atohet e&he n rastet e kr*ers!e t !e-ra!e -enale t ilt nuk jan shtetas t asnj shteti 3a-atri&2.Kjo sht -ara-ar n nenin 5I5.-ar.6.t K(((K$ i ili sh-rehet1D Li"ji -enal i Koso!s ,/atohet -oashtu n&aj se ilit -erson i ili nuk sht i nj shtetsie t huaj nse -ersoni kr*en !e-r -enale jasht teritorit t Koso!s &he kjo !e-r -oashtu sht e &nueshme n !en&in ku sht kr*er kjo !e-rD. K* -arim a-likohet e&he n situatn kur -ersoni -as kr*erjes s !e-rs -enale $ /het /anor i Koso!s 35I5.-ar.7.2 Ars*eshmria e a-likimit t ktij -arimi +n&ron n 'aktin se +*tetari i Koso!s$ si-as kushtetuts son$ nuk mun& t4i ekstra&ohet shtetit ku e&he e ka kr*er !e-rn -enale$ n&rsa n ann tjetr nuk &uhet lejuar + -ersonat e ktill t n"elin t -an&shkuar.(o mos t ek,istonte k* -arim shtetasit ton + kr*ejn !e-ra -enale jasht Koso!s nuk &o t mu&n t n&shkoheshin.

82

(arimi i -ersonalitetit akti! sht su/si&iar$ n"ase le"jisla ioni *n -enal &o t a-likohet n&aj koso!ar!e !etm -o+se n !en&in ku e kan kr*er !e-rn -enale nuk sht ushtruar m/rojtja e &uhur juri&iko -enale. Si-as nenit 5II7 -ar.5 -ika 5E7 t K((K thuhet1 n&aj shtetas!e tan + kan kr*er !e-ra -enale jasht !en&it $ n&jekja -enale nuk &o t n&rmerret1 5.nse kr*esi n trsi e ka !uajtur &nimin + i sht sh+i-tuar jasht !en&itF 6.nse kr*esi jasht !en&it me akt"j*kimin e 'orms s -rer sht liruar ose &nimi i sht -arashkrir ose i sht 'alurF 7.nse -r !e-r -enale $ si-as li"jit t huaj$ n&i+et n /a, t krkess s t &mtuarit $ n&rsa krkesa e till nuk sht -arashtruar. ."a kjo re,ulton se -arimi i -ersonalitetit akti! e res-ekton -arimin Cne /is in i&emD. E&he -r a-likimi e ktij -arimi krkohet i&entitet i norma!e$ &. 8 . th. %e-ra + konsi&erohet si !e-r -enale si-as li"je!e tona $ e till &uhet konsi&eruar e&he si-as li"je!e t !en&it t kr*erjes s ksaj !e-re$ mir-o kjo ,"ji&hje nuk sht a-solute$ n rast kur si-as li"jit t !en&it ku sht kr*er !e-ra -r at !e-r nuk n&shkohet$ mir-o ajo !e-r konsi&erohet si !e-r -enale si-as -arime!e t -ranuara t /ashksis n&rkom/tare$ n&jekja mun& t n&rmerret si-as lejs s -rokurorit shteror. 7.7.(arimi i -ersonalitetit -asi! Si-as t ktij -arimi $ le"jisla ioni -enal i Koso!s a-likohet n&aj t huaj!e $ t ilt jasht territorit t Koso!s $ kr*ejn !e-ra -enale kun&r +*tetarit ton ose kun&r !en&it ton.Kshtu si-as nenit 5I6 t K((K$ thuhet1 CLi"hji -enal i Koso!s ,/atohet n&aj ilit&o -erson i nj shtetsie t huaj nse 1 5.(ersoni i till kr*en !e-r -enale jasht territorit t Koso!s kun&r /anorit t Koso!s$ e&he ather kur !e-ra e till -enale nuk sht ekur n nenin 5II t ktij ko&iF 6.Kjo !e-r sht e &nueshme n !en&in ku sht kr*er$ &he 7.Kr*esi sht n&o&hur n territorin e Kosos ose ka +en tranns'eruar n Koso!D.

83

E&he k* -arim sht su-si&iar. 7.4.(arimi uni!ersal Si-as ktij -arimi le"jisl.*n -enal. A-likohet e&he n&aj t huajit i ili kr*en !e-r -enale jasht territorit t Koso!s n&aj shtetit t huaj a-o -ersonit t huaj.) t mun& t a-likohet k* -arim &uhet + shtetasi huaj t haset n teritorin e Koso!s a-o t ekstar&ohet.K* -arim sht -ara-ar n nenin 5II -ar.5.t K((K. A-likimi i ktij -arimi sh-rehte kur sht 'jala -r !e-ra -enale t rn&a t ilat i kr*ejn t huajt jasht !en&it $ !e-rat e till jan -sh.krimet e lu'ts$ "jeno i&i &he !e-rat tjera kun&r t &rejts n&rkom/tare &he njer,imit.Gjithashtu !e-ra t tilla jan e&he !e-rat -enale t ilat -r n"a nat*ra jan t karakterit interna ional &he kr*hen me -jesmarrjen e -ersona!e t n&r*shm$ si jan -sh.-ro&himi &he +arkullimi i narkotik!e$ -ro&himi &he sh-rn&arja e shkresa!e -ono"ra'ike$ tra'ikimi me njer,$ terrori,mi n&rkom/tar etj. Ars*eshmria e ktij -arimi konsiston n 'aktin se sht o/li"im n&rkom/tar i &o shteti + ta lu'toj kriminalitetin $ -a marr -aras*sh se ku kr*het &he e mira e kujt sht e &mtuar.K* -arim njherit sht e&he mani'estimi i soli&aritetit n&rkom/tarn lu'tn kun&r kriminalitetit. A-likimi i ktij -arimi sht su/si&iar. E&he a-likimi i ktij -arimi krkon i&netitetin e norma!e$ mir-o li&hur me i&netitetin e norma!e li"ji jon -arashe' nj -rjashtim.Si-as K( -rokurori i Koso!s$ mu&n t lejoj n&jekjen -enale e&he -a marr -aras*sh li"jin e !en&it ku sht kr*er !e-ra -enale $ -o +e se sht 'jala -r !e-ra -enale t ilat n kohn kur jan kr*er sht konsi&erura !e-r -enale sia-s -arime!e a-o rre"ulla!e t s &rejts n&rkom/tare.K* lloj -rjshtimi n"a -arimi i i&entitetit t norma!e sht n -ajtim me &is-o,itat e (aktit n&rkom/tar m/i t &rejtat +*tetare &he -olitike t !itit 5@>>.

4.(arimi i juri&iksionit -r'a+sues3 /artja e -ushtetit re-resi!

84

(arimi i juris&iksionit -r'a+sues sht -ara-ar me Kon!entn e!ro-iane m/i e&imin$ trans'erin e n&jekjes -enale t !itit 5@AB.8e kt kon!ent jan ,"ji&hur n mn*r -arimore shtjet kr*esore t e&imit3trans'erit2 t n&jekjes -enale n"a shtetit ku sht kr*er !e-ra -enale n shtetin$ $ shtetsin e t ilit e ka kr*esi i !e-rs -enale.kte institut e ka -ara-ar e&he K((K n nenin 5I7 -ar.4.k* -arim sht nj lloj -rjashtimi n"a -arimi i !e-rimit teritorial t le"jisla ionit ton -enal.Si-as -ar. T juris.-r'a+.n rast kur shtetasi i huaj kr*en !e-r -enal n teritorin e Koso!s$ e&he -se "j*katat tiona kan ta &nojn n /a, t -arimit teritorial$ sht -ara-ar mun&sia + !en&i *n t he+ &or n"a kjo e &rejt &he n&jekja -enale t4i /esohet shtetit t huaj$ shtetsin e t ilit e ka kr*esi i !e-rs -enale $ a-o + n at shtet ka !en&+n&rimin e -rhershm. Si kusht + &uhet t -lotsohet -r a-likimin e ktij -arimi sht + shteti i huaj t n&rmerr n&jekjen &he + shtetasui i huaj t ket kr*er !e-r -enale -r t iln -arashihet &nim me /ur"im &eri n 5I.!jet. (r !e-rat -enale kun&r si"uris s komunika ionit nuk ka ku'i,ime3 neni ;54.-ar.5 &he 7. K(((K2F Krkohet -arimi i re i-ro itetit 3 neni 5I7 -ar.42. Juris&k.nuk &o t lejohet n rastet kur shtetasi *n sht i &mtuar me !e-r -enale &he ai e kun&rshton kt $ -r!e raste!e kur sht si"uruar krkesa -asuroro juri&ike3neni ;54 -ar.4. Ko&i i (rk.i (ro .(enale2 ;. Ekstra&imi ) t mun& t reali,ohet -arimi real$ -arimi i -ersonalitetit akti!$ -asi! $ -arimi uni!ersal &he -arimi territorial i le"jisla ionit -enal $ sht e ne!ojshme + t rres-ektohet /ashk-unimi mi&is shtete!e..j n&r 'ormat e /ashk-unimit mi&is shtete!e + mun&son sh+i-timin a-o eke,keutimin e &nimit kr*esit t !e-rs -enale $ sht e&he ekstra&imi i 'ajtorit . 8e ekstra&im $ n t &rejtn -enale nnku-tojm &or,imin e kr*esit t !e-rs -enale -rej nj shteti n shtetin tjetr $ me +llim + kr*esi t &nohet -r !e-rn -enale t kr*er$ ose me +llim + n&aj tij t ek,ekutohet &nimi i sh+i-tuar me akt"j*kimin e -lot'u+ishm.

85

Ekstra&imi sht 'orma kr*esore e n&ihms juri&ike mi&is shtete!e n 'ushn e s &rejts -enale &he n mas t konsi&erueshme mun&sonlu'timin e kriminalitetit n -rmasa n&rkom/tare. (r n"a nat*ra e tij sht institu ion i -r,ier me+ n"rthen n !ehte elemnte t s &rejts -enale $ t -ro e&urs -enale &he elemente n&rkom/tare. . !en&et e -ranuara n&rkom/tarisht si shtete so!rane $ -r shkak t rn&sis $ kushtet e ekstra&imit jan t rre"ulluara me kushtetut.Si-as Korni,s kushtetuese -r !et+e!erisjen e -rkohshme t Koso!s 3 nenet B.5.3i2 B.5 3m2 &he B.5.3o2 instituti i ekstra&imit sht n kom-eten eksklu,i!e t -r'a+suesit s-e ial t K# &he si e till nuk sht rrre"ulluar 'are me &is-o,itat kushtetuese.Cshtja e ekstar&imit n shtetet so!arne sht rre"ulluar -r-os me kushtetut e&he me kon!enta n&rkom/tare &he marr!eshje /ilaterale. . K(((K$ ka-tina <L%IIII$ neni ;5>E;76$ sht -r aktuar -ro e&ura &he kushtet t ilat &uhet t -rm/ushen + t mun& t ekstra&ohet kr*esi i !e-rs -enale. . kontrat -r ekstra&im &uhet ekur se -r ilat lloje t !e-ra!e -enale &o t /het &or,imi i 'ajtorit .Kjo /het n tri mn*ra1 5.8eto&a e enumera ionit$ me rast eken llojet e !e-ra!e -enale -r t ilat &o t /het ekstra&imi F 6.8e an t met&s eliminatore$ me 4rast eken !e-rat -enale -r t ilat nuk &o t /het ekstra&imi &he 7.8e an t meto&s s klau,ols "jenerale$ me rast lloji i !e-ra!e -enale $ -r t lat &ot /het ekstra&imi $ aktohet si-as llojit &he mass m t /ut t &nimit. >.Kushtet t ilat &uhet t -lotsohen -r ekstra&imin e -ersonit nshtetin e huaj sia-s &is-o,ita!e t K(((K. . le"jisla ionet -enale t shtete!e /ashkohore si &he n kontratat $ -rkatsisht kon!en/tat n&rkom/tare$ jan sajuar &isa -arime t -r"jithshme t ilat res-ektohen me rastin e ekstar&imit. Si-as nenit ;5A t K(((K$ ekstar&imi 3trans'eri2 i kr*esit t !e-rs -enale n shtetin e huaj mun& t /het nse -lotsohen kto kushte1

86

5.Shtetasi i !en&it nuk mun& t ekstra&ohet F 6.) !e-ra -r t iln krkohet ekstra&imi nuk sht kr*er n teritorrin e Koso!s kun&r /anorit t Koso!sF 7.) t ek,istoj i&netiteti i normsF 4.I&netiteti i -ersonit $ ekstra&imi i t ilit krkohet hst !rtetuarF ;.) ka -ro!a t mja'tueshme -r t m/shtetur &*shimin e /a,uar se shtetasi i huaj $ ka kr*er !e-r -enale ose -r kt ek,iston akt"j*kimi i 'orms s -rerF >.) ekstar&imi t mos krkohet -r !e-r -enale -r t iln -arashihet &nim me !&ekje $ &erisa shteti i ili krkon ekstra&imin nuk "aranton se &nimi me !&ekje nuk &o t sh+i-tohet ose nuk &o t ek,ekutohetF A.+ t mos ek,istoj rre,iku real + -ersoni $ ekstra&imi i t ilit krkohet t mos trajtohet ose &nohet n mn*r johumaneF B.) ekstra&imi t mos krkohet -r !e-ra -enale -olitike a-o ushtarake F @.+ -ersoni$ ekstra&imi i t ilit krkohet nuk e ",on t &rejtn m/rojtjes t -ara-ar -r re'u"jatn Koso!F 5I.) ekstra&imi t mos jet n kun&rshtim met &rejtn n&rkom/tare ose stan&ar&et n&rkom/tare t t &rejta!e t njeriutF 55. Kushti i s-e ialitetit$ + -ersoni t mun& t n&shkohet !etm -r at !e-r -enale -r t iln sht ekstra&uarF 56.) !e-ra -enalFe t mos jet -arashkruar &he 57.) shtetasi i huaj$ eksta&imi i t ilit krkohet $ en&e nuk sht liruar ose &nuar n 'orm t -rer n"a "j*kata !en&ore -r !e-rn -enale -r t iln kkrkohet ekstra&imi$ + -ro e&ura -enale t mos ,/atohet n Koso! kun&r tij -r !e-r -enale t -ara-ar me nenin 5II t K((K &he kur -ro e&ura -enale ka 'illuar -r !e-r -enale t kr*er kun&r /anorit t Koso!s$ krkesa -asuroro juri&ike -r t &mtuarin t jet si"urua. A.E &rejta e a,ilit Termi a,il rrje&h -rej 'jals latine as*lum$ + &o t thot strehim. %shtruar historikisht $ e &rejta e a,ilit sht institu ion m i !jetr se ekstra&imi.Kt e kan njohur e &rejta he/raike$ ajo "reke$ romake &he m !on n e &rejta e mesjets.. kto -eriu&ha $ e&rejta e a,ilit

87

sht sh-rehur &uke u strehuar kr*esi i !e-rs -enale n !en&et e aktuar /ren&a shtetit $ shtetsin e t ilit e ka -asur -ersoni.Hakonisht !en&et + u kan o'ruar strehim kr*ers!e t !e-ra!e -enale t aktuara kan +en kishat $ manastiret$ 'eu&alt e aktuar &he o/orret m/retrore. . ku-timin e tanishm$ e &rejta e a,ilit sht -ara+itur n mesin e shek.<I< me +llim + t m/roheshin kr*ersit e !e-ra!e -enale -olitike$ + n -ikn e 'un&it kishin karakter -ro"resi!.0uke u m/shtetur n nat*rn &he /ren&in e ktij institu ioni$ tani t "jitha shtetet /ashkohore e njohin institu ionin e a,ilit$ me an t ilit u njihet e &rejta e strehimit kr*ers!e t !e-ra!e -enale -olitike. Sikun&r shtetet tjera$ e&he !en&i *n njeh t &rejtn e a,ilit.Si-as &is-o,ita!e t nenit ;5A -ar.5.-ika 5IE55 t K(((K$ u "arantohet e &rejta e strehimit shtetas!e t huaj &he -ersona!e -a shtetsi$ -rkatsisht nuk &o t lejohet ekstra&imi i t*re nse krkesa -r ekstra&im sht /r1 a2.me +llim t n&jekjes ose &nimit -ersonit trans'eri i t ilit krkohet -r shkak t ra s$ "jinis$ shtetsis ose -rejar&hjes etnike$reli"jinot$ men&imit -olitik ose antarsimit n n&onj "rusho+rorF /2..se -ersoni ekstra&imi i t ilit krkohet nuk ",on t &rejtn e m/rojtjes t -ara-ar -r re'u"jat n Koso!F 2..se lutja -r trans'erim sht -ara+itur -r shkak t n&onji !e-rimi -olitik i ili nuk konsi&erohet !e-r -enale n"a neni 55> &eri 54; t K((K &he &2..selutja -r trans'erim sht n kun&rshtim me t &rejtn n&rkom/tare ose stan&ar&et n&rkom/tare t t &rejta!e t njeriut -r 'ar&o ars*e.

.OCIO.I 0HE ELE8E.TET E %E(:?S (E.ALE

88

I..OCIO.I I %E(:?S (E.ALE 5..o ioni 'ormaloEmaterial i !e-rs -enale .o ioni 'ormal i !e-rs -enale -ara+itet n mesin e shek.<I< &he
kr*esisht e njeh s"hkolla klasike.Si-as ktij no ioni $ !e-ra -enale konsi&erohej si 'enomen juri&ik a-o 'akt juri&ik$ e ila shkakton -asoja juri&ike n /otn e jashtme. Si-as ktij no ioni !e-ra -enale -r aktohet !etm &uke i -asur -aras*sh elemntet e saj 'ormale s-o juri&ike. Si-as no ionit material$ !e-ra -enale sht !e-r a-o sjellje e njeriut e ila &mton a-o rre,ikon !lerat elementare t njeriut$ t sho+ris &he sistemit juri&ik. Si-as no ionit material 'ormal !e-ra -enale sht !e-r e njeriut e ila sht e kun&rli"jshme$ e kr*er me 'aj &he e ila sht e -r aktuar me li"j si !e-r -enale$ -or e ila njherit sht e&he !e-r e rre,ikshme. Ko&i -enal i Koso!s e -r!etson no ionin 'ormaloEmaterial t !e-rs -enale &he k* no ion sht r aktuar n nenin >. i il thotFD %e-ra -enale sht !e-r e kun&rli"jshme e ila sht -r aktuar me li"j si !e-r -enale$ ti-aret e s ils jan -r aktuar me li"j &he -r t iln me li"j sht e -ara-ar sanksioni -enal ose masa e trajtimit t &et*rueshmD$ si-as ksaj &is-o,ita -r t ek,istuar !e-ra -enale n mn*r kumulati!e &uhet t -lotsohen 4. kushte themelore1 5.Kushti i -ar sht kun&rli"jshmria e !e-rs -enaleF 6.Kushti i &*t sht -asoja e &mshme a-o rre,ikshmriaF 7.Kushti i tret sht + !e-ra jo !etm + &uhet t jet e aktuar n li"j si !e-r -enale$ -or njherit &uhet t -or aktohen me li"j e&he ti-aret a-o elemntet konstitui!e t !e-rs -enale3-arimi i -r aktimit t !e-rs -enale me li"j24 4.Kushti i katrt sht + li"j&hnsi -r &o !e-r -enale t -arasho' sanksionin -enal ose llojin e mass s trajtimit t &et*rueshm + mun& t sh+i-tohet.

89 II.ELE8 E.TET THE8ELO:E T? %E(:?S (E.ALE

."a -rku'i,imi i !e-rs -enale + u theksua m -ar re,ulton se !e-ra -enale -r/het -rej 4.elemente!e themelore e kto jan1 5.%e-rimi i njeriut$ 6.Kun&rli"jshmria$ 7.(r aktueshmria e !e-rs -enale n li"j &he 4.(r"je"jshmria -enale e kr*esit 3'ajsia2. C&o !e-r -enale -r tu konsi&eruar !e-r -enale &uhet t -ose&ojn n mn*r kumulati!e t t "jitha kto katr elemente + i -rmen&m.T "jitha kto elemente s /ashku -r/jn anatomin e !e-rs -enale &he &onjri -rej t*re sht -jes e strukturs s !e-rs -enale.Skn&emi nse mun"on njri -rej kt*re elemnte!e $ !e-ra -enale nuk mun& t ek,istoj. Elemntet themelore t !e-rs -enale mun& t n&ahen n elemente o/jekti!e &he su/jekti!e. Le"jisla ioni *n -enal &he -raktike "j*+sore -r!etson no ionin o/jekti!oEsu/jekti! t !e-rs -enale$ mir-o n &isa situata lejon mun&sin e ek,istimit t !e-rs -enale n ku-timin -enalo juri&ik e&he nse jan -rm/ushur !etm elementet o/jekti!e. (sh.nse !e-rn -enale e ka kr*er -ersoni i smur -siki+ikisht i ili nuk ka +en i a't + t4i kontrolloj sjelljet e tia &he t4i ku-toj rn&sin e !e-rs -enale$ ai sht -enalisht i -a-r"je"jshm$ mir-o me"jithate konsi&erohet se !e-ra -enale ek,iston &he n kto situata inter!enohet me masa jo-enale$ masat e trajtimit t &et*rueshm -sikiatrik t ilat -arashihen me li"j t !e ant.3neni A> i K((K2. III.FIG9:A E %E(:?S (E.ALE (?:K9.0?: 'aktit se termi 'i"ur e !e-rs -enale njihet + moti e&he sot e ksaj &ite sht kontestuese se ka &uhet nnku-tuar me kt. Si-as men&imit t &isa autor!e $ me 'i"urn e !e-rs -enale &uhet ku-tuar trsin e elemente!e themelore t !e-rs -enale$ n&rsa si-as men&imit t autor!e t tjer $ me termin 'i"ur e !e-rs -enale &uhet nnku-tuar trsin e elemnte!e t -osa me t &o !e-re -enale. Tani m/isun&on men&imi se me 'i"urn e !e-rs -enale &uhet nnku-tuar trsin e elemnte!e t !e-rs -enale t aktuar $ n"ase

90

&o !e-r -enale i -ose&on elemntet e !eta t -osa me + e /n t &allohet n"a !e-ra tjera.Trsia e elemnte!e t -osa me sajon 'i"urn e !e-rs -enale t aktuar. Elementet themelore a-o t -r"jithshme3 !e-rimi i njeriut $ kun&rli"jshmria etj2 &uhet t sh-rehen te &o !e-r -enale$ elemntet e -osa me jan ti-are a-o karaktersitik e !e-rs -enale t aktuara &he kto sh-rehen krahas elemnte!e t -r"jithshme. Fi"ura e !e-rs -enale sajohet &uke -r aktuar elemntet e -osa me !e e !e &he &uke /r sinteti,imin &he -r"jithsimin e t*re n &is-o,itn e aktuar -enalo juri&ike. %e-ra -enale e !je&hjes -r/het -rej 4.elemnte!e F 52 marrjes 62 -asuris s huaj t lujtshme &he 7.me +llim + me -r!etsimin e saj t4i sjell !etes ose tjetrit 'itim -asuror n mn*r t kun&rli"jshme$ -a kto elemnte t -osa me ska !e-r -enale -sh$ nse &ikush e merr automjetin e &ikujt -r ta !o,itur nuk ka !e-r -enale t !je&hjes . Ose kur i aku,uari me -r&orimin e 'or s ia merr orn t &mtuarit + t si"uroj ar&hjen e tij nuk e k,iston !e-ra -enale e !je&hje -or !e-ra -enale e shtrn"imit. Elementet e -osa me t 'i"urs s !e-rs -enale konkrete mun& t4i re'erohen kohs a-o !en&it t kr*erjes$mn*rs a-o mjetit t kr*erjes $ !eti!e -ersonale $ mar&hnie!e mi&is kr*esit &he !iktims etj. O#JEKTI I %E(:?S (E.ALE
I..OCIO.I I O#JEKTIT T? %E(:?S (E.ALE

%e-rat -enale jan t &rejtuara kun&r t mira!e a-o !lera!e t ilat

jan t m/rojtura me sistemin juri&ik t !en&it &he me t &rejtn n&rkom/tare.T mirat juri&ike + jan t m/rojtura me t &rejtn -enale jan e&he o/jekt i !e-rs -enale.O/jekt i !-.sht e mira juri&ike n&aj t ils sht e &rejtuar !e-ra -enale. O/jekt i !e-.-e$ jan t mirat a-o !lerat !itale t njeriut $ t -o-ullit t nj !en&i &he t komunitetit n&rkom/tar.Kto jan jeta e njeriut$ inte"riteti i tij tru-or$ lirit &he t &rejtat themelore t njeriut &he

91

+*tetarit$ si"uria $ -a+ja$ /ara,ia $ -rona$ rre"ullimi sho+ror -olitik &he si"uria e !n&it$ martesa $ 'amilja.$ n&eri autoriteti etj. (r shkak t rn&sis s ma&he + kan kto !lera -r sho+rin &he +*tetarin$ kto &he !lerat e n"jashme jan t m/rojtura me t &rejtn na ionale &he t &rejtn -enale n&rkom/tare. . t &rejtn -enale &allohen &* llje t o/jektit t !e-rs -enale &he at1 o/jekti i -r"hjithshm &he "ru-or. 5.O/jekti i -r"jithshm &he "ru-or i !e-rs -enale a2.O/j. i -r"j. I !e.-en.$ marr n trsi $ sht njeriu &he /ashksia sho+rore.(rkatsisht +*tetari &he sistemi kushtetues juri&ik si &he si"uria e !en&it si-as le"jisla ionit ton jan o/jekt i -r"jithshm i !e-ra!e -enale$ "jthashtu si-as le"jisla ionit ton -enal o/jekt i -r"jithshm i !e-rs -enale jan e&he !lerat juri&ike n&rkom/tare$ m/arnjer,ore. ."a kjo mun& t konklu&ojm se trsia e t "jitha t mira!e juri&ike + jan t m/rojtura me t &rejtn -enale $ -ara+esin o/jekt t -r"jithshm t !e-ra!e -enale. /2.O/jek."ru-.i !e-r.-en.sht konkreti,im i o/jektit t -r"jithshm t !e-ra!e -enale.O/jekti "ru-or i !e-ra!e -enale -r'shin &isa o/jekte t -osa me + jan t n"jashme n mes !ehte.(sh.o/jekt "ru-or i !e-ra!e -enale sht jeta &he tru-i i njeriut$ rre"ullimi sho+roroEjuri&ike$ si"uria e !en&it etj. Ka-itujt e !e-ra!e -enale + -arashihen n le"jisla ionin -enal$ n 'akt -ara+esin o/jekt "ru-or t !e-ra!e -enale. 6.O/jekt i !e-rimit 8e o/jekt !e-rimi nnku-tojm -ersonin a-o !lern tjetr juri&ike n&aj t ilit sht n&rmarr !e-rimi i kr*erjes$ me rast &mtohet a-o rre,ikohet o/jekti + m/rohet n"a e &rejta -enale. E mira a-o !lera juri&ike n&aj s ils sht e &rejtuar !e-ra -enale -ara+et o/jektin e !e-rimit.(sh. te !e-ra -enale e !rasjes o/jekt !e-rimi sht jeta e njeriut$ te !e-ra -enale e !je&hjes o/jekt !e-rimi sht sne&i i lujtshm$ te !e-rat -enale -ro&himi &he !nja n +arkullim e -ara!e t 'alsi'ikuar$ o/jekt !e-rimi sht -araja e rrejshme.

92

. shken n e s &rejts -enale o/jekt i !e-rimit n&ahet n o/jektin sulmues &he "ramatik. a2.O/jekt sulmues sht ln&a n&aj s ils sht &rejtuar !e-rimi i !e-rs -enale.(sh.te !e-ra -enale e !je&hjes $ o/jekt sulmues sht -rona te sen&i i tun&shm$ te !rasja sht njeriu$ te lajmrimi i rrem sht -ersoni i aku,uar rrejshm. /2.O/jekt "ramatik sht ln&a n t iln kr*het !e-rimi kr*erjes -sh. te !e-.-en. 'alsi'ikimit t -aras$ o/jekt "ramatik sht mone&ha e 'alsi'ikuar. Te &isa !e-.-en.o/jekti sulmues &he "ramatik jan t njt$ -sh. te !e-.-en. e !rasjes $ jeta e njeriut sht njkohsisht o/jekt sulmues &he "ramatik.Kurse &isa !e-ra -enale -ose&ojn t tri "ru-e o/jekte t -rmen&ura.-sh.te !e-ra -enale e &hnjes s &shmis s rrejshme$ o/jekt "ru-or sht juris-on&en a$ o/jekt sulmues sht -ersoni i aku,uar rrejshm$ kurse o/jekt "ramatik sht &eklarata e rreme. (r aktimi i o/jektit t !e-rimit $ si &he &allimi i o/jektit sulmues &he "ramatik$ ka rn&si -raktike$ n"ase o/jekti i !e-rimit sht ti-ar i 'i"urs s &o !e-re -enale.An&aj n"a kjo !aret e&he kuali'ikimi i sakt i !e-rs -enle. II.S9#JEKT I %E(:?S (E.ALE 5..jeriu si su/jekt i !e-rs -enale A2.(ersoni + kr*en !e-r -enale +uhet su/jekt i !e-rs -enale. (r!e at*re + &rejt-rs&rejti n&rmarrin !e--rimin e kr*erjes $ su/jekt i !e-rs -enale konsi&erohen e&he sht*etsit$n&ihmsit &he or"ani,ats kriminale$ n"ase e&he kta kontri/ojn n kr*erjen e !e-rs -enale. Li&hur me moshn $ su/jekt t !e-rs -enale konsi&erohen !etm -ersonat + m/ushur moshn 54.!je are.-ersonat nn moshn 54.!je are jan jasht s!ers -enale kjo sht -ara-ar sh-rehimisht n nenin 55.-ar.6. t K($ ku thuhet1D(ersoni nuk konsi&erohet -enalisht -r"je"js nse n kohn e kr*erjes s !e-rs -enalesht nn moshn 54.!je areD.

93

Esi-as kriterit t moshs $su/jektt e !e-rs -enale $ n&ahen n &elikuent t mitur $ si t till konsi&erohen -ersonat -rej moshs 54E 5B e&he kta n&ahen n &* "ru-e t mitur t rinj 54E5> &he t mitur t rinj 5>E5B !je .(ersona m&hor t rinj konsi&erohen -ersonat -rej moshs 5BE65 !je ESi-as kritere!e t a'tsi!e -sikike$ le"jisla ioni *n /n &allimin mi&is -ersona!e t -r"je"jshm$ t -a-r"je"jshm &he me -r"je"jsi t ,!o"luar. 0he !arsisht se a kan +en m heret t &nuar su/jekt e %(. .&ahen n Su/jekt -rimar3-r her t -ar kan kr*er !e-r -enale2 &he ato re i&i!ist + e&he m -ar kan +en t &nuar -r n&onj !e-r -enale. . t &rejtn -enale njihen &* lloj su/jekesh t !e-ra!e -enale e&he at su/jekti akti! &he su/jekti -asi!. . t shumtn e raste!e !e-rat -enale mun& t4i kr*ej &o -erson 3su/jekt2 kto !e-ra -enale jna t 'ormuluar ksisoji Ckush&o + kr*enD -sh$ !rasjen$ -la"osjen$ !je&hjen etj.8ir-o ek,istojn !e-.-en. t ilat $ r shkak t ti-are!e t t*re t -osa me $ nuk mun& t4i kr*ej &o -erson$ -or !etm nj kate"ori e -ersona!e + -ose&ojn !eti t -osa me$ -sh.!e.-e.t sh-r&orimit t -o,its ,*rtare ose autori,imit. #2.Su/jekt -asi! sht -ersoni + sht &mtuar a-o rre,ikuar me !e-r -enale$ ai +uhet e&he !iktim e !e-rs -enale.Su/jekt -asi! mun& t jet -ersoni 'i,ik &he juri&ik. 6.(ersoni juri&ik si su/jekt i !e-rs -enale . t &rejtn romake njihej rre"ulla e !jetr Cso ietas &elin+uere non -otestD 3-ersonat juri&ik nuk mun& t jen su/jekt t !e-rs -enale2.. t &rejtn romake -ersonat juri&ik jan konsi&eruar /arts t -r"je"jsis i!ile $ e jo e&he t -r"je"jsi -ri!ate. . t &rejtn -enale t mesjets $ njihej mun&sia + e&he -ersonat juri&ik t konsi&erohen t !e-rs -enale.(ra e&he &noheshin. . shken n /ashkohore t s &rejts -enale m/isun&on men&imi se -ersonat juri&ik nuk mun& t konsi&erohen su/jekte t !e-ra!e -enale.

94

. shumi n e li"je!e -enale t shtete!e t E!ro-s (erensimore$ nuk -arashihet mun&sia + -ersonat juri&ik t konsi&erohen su/jekte t !e-ra!e -enale$ mir-o n&aj -ersona!e juri&ik sht -ara-ar mun&sia e sh+i-timit t &nime!e -r kun&ra!ajtje$ -r mos-a"esn e tatime!e$ &o"ana!e $ kontri/ute!e t n&r*shme$ a-o kur nuk i rres-ektojn normat e tjera me t ilat rre"ullohen marr&hniet e tjera ekonomike. Le"jisla ionet e shtete!e an"losaksone -ersona!e juri&ik ua njohin statusin e su/jektit t !e-rs -enale. Kon e-ti an"losakson i -r"je"jsis s -ersona!e juri&ik -r !e-rat -enale u -r!etsuan s -ari n shtetet m t ,h!illuaar t E!ro-s (eren&imore s-sh.n Gjermani$ Fran &he &isa !en&e tjera.K* kon e-t sht -r!etsuar e&he n Ko&in (enal Sllo!en t !itit 5@@4. 7.(r"je"jsia e -ersona!e juri&ik -r !e-rat -enale si-as le"jisla ionit -enal t Koso!s E&he n Ko&in (enal t Koso!s si-as kon e- it an"loEamerikan &he mo&elit t Ko&it -enal t Gjermanis$ Fran s $Sllo!enis &he &isa Ko&e!e tjera n mn*r -arimore sht -r aktuar -r"je"jsia e -ersona!e juri&ik -r !e-rat -enale t ilat i kr*en n emr a-o llo"ari t -ersonit juri&ik. Kjo nuk &o t thot se n situata t tilla i tr -ersoneli juri&ikEt "jith -untort &he u&hhe+sit e t*re -r"ji"jen -enalisht sikurse n rastet kur !e-rn -enale e kr*en -ersoni 'i,ik.(rkun&ra,i i tr -ersoneli juri&ik &o t -r"ji"jet !etm -r &min e shkaktuar n"a !e-ra -enale. .0A:JA E %E(:A%E (E.ALE Si-as nat*rs !e-rat -enale n&ahen n !e-rat -enale t -r"jithshme &he !e-rat -enale -olitikeF Si-as numrit t !e-rime!e + e -r/jn 'i"urn e !e-rs -enale !e-rat -enale n&ahen n !e-ra -enale t thjeshta &he t -r/ra si &he !e-rat -enale t !a,h&uara &he kolekti!eF 8!arsissht n"a 'akti se n !e-rn -enale sht -r'shir !etm !e-rimi a-o e&he -asoja $ ek,istojn !e-rat -enale 'ormale &he materialeF

95

#a,uar n 'aktin se me !e-r -enale &mtohet a-o rre,ikohet e mira e m/rojtur &allojm !e-rat -enale + &mtojn &he !e-rat -enale + rre,ikojnF 0uke u m/shtetur n karakteristikat e !e-ra!e -enale &he koh,"jatjen e -asoja!e &allojm !e-rat -enale momentale$ -ermanente &he t "jen&jesF Si-as mn*rs s kr*erjes &allojm !e-rat -enale t kr*era me !e-rim &he !e-rat -enale t kr*era me mos !e-rimF Si-as 'a,a!e t kr*erjes !e-rat -enale &allohen n ato + n"elin n tentati! &he ato t kr*era3t -r'un&uara2F Si-as -eshs &isa li"je !e-rat -enale i n&ajn n krime &elikte &he kun&ra!ajtje. 5.%e-rat -enale t -r"jithshme &he -olitike AK.%e-rat e -r"jithshme -enale jan ato !e-ra t ilat i kan njohur "jithmon t &rejta -enale e t "jitha shtete!e $ -a marr -aras*sh rre"ullimin e t*re sho+roro ekonomikK !e-rat -enale kun&r jets &he tru-it $ kun&r -asuris$ kun&r n&erit &he autoritetit$ kun&r &injitetit &he moralit. #K.%e-rat -enale -olitike jan t &rejtuara kun&r t mira!e -olitike &he kr*hen n"a moti!et -olitike$ t mira -olitike konsi&erohen tthemelet e rre"ullimit sho+ror t nj !en&i$ -a!arsia &he si"uria e shtetit$ inte"ritetit teritorial etj. %e-rat -enale -olitike jan -ara+itur relati!isht !on e&he ate n Fran kah 'un&i i "j*sms s -ar t shek.<I<$-as n"a&hnjimit t :e!uli ionit #or"je, n Fran .Konsi&erohet kriminalitet li"jor a-o e!uluti! n"ase mja't sh-esh -son n&r*shime$ !arsisht n"a situata -olitike &he rrethanat e tjera sho+roroEekonomike n !en& &he n arenn n&rkom/tare. Si-as teoria o/jekti!e !e-r -enale -olitike konsi&erohen ato !e-ra -enale t ilat jan t &rejtuara kun&r shtetit &he or"ani,imit t tij$ kun&r -a!arsis$ si"uris$ inte"ritetit teritorial$ marr&hnie!e t tij me shtete tjera$ kun&r t &rejta!e themelore t +*tetar!e etj. Si-as teooris su/jekti!e -r tu konsi&eruar nj !e-r -enale -olitike$ !en&imtare jan moti!et &he +llimi i kr*esit. Ek,istojn !e-rat -enale -olitike kom-lekse &he konekse.

96

aK.%e-rat -enale kom-lekse jan !e-rat -enale t rn&omta -or + n rastin konkret -ara+esin sulm n&aj rre"ullimit juri&ik a-o n&aj n&onj t mire tjetr -olitike$ kto jan !e-ra s-e ilae n ra-ort me!e-rat -enale t r&nomta.Si !e-ra t ktilla jan -sh.!rasja $ '*erja a-o sh-i'ja e kr*etarit t shtetit a-o 'unksionar!e t lart shtetror. /K.%e-rat -enale konekse$ "jithashtu jan !e-ra -enale t rn&omta$ mir-o t ilat -ara+iten si mjet + &o t shr/ej n&onj t mir -olitike$ ose -ara+itet si -r"a&itje a-o -asoj e !e-rs -enale -olitikeK !je&hja e arm!e n"a &e-oja ushtarke me +llim+ t -r&oren -r kr*en"ritje t armatosurF &hnia e ush+imit a-o !eshm/athjes kr*en"rits!e kun&r sistemit juri&ik &he si"uris. %e-rat -enale -olitike jan t njohura e&he n le"jisla ionin ton -enal Kka-itulli <III neni 5IBE55;K 6.%e-ra -enale e -r/r Konsi&erohet !e-r -enale e -r/r n"ase me li"j sht e -ara-ar se ajo mun& t kr*het me n&rmarrjen e &* a-o m shum !e-rime!e.&he kto !e-ra -enale mun& t jen si !e-ra -enale t -r/ra t &rejta &he jo t &rejtaF Ete !e-rat -enale t -r/ra t &rejta $ !e-rimet t ilat e -r/jn 'i"urn e ktill t !e-rs -enale $ mun& t -ara+esin se ila -rej t*re !e e !e !e-r -enale t -osa meK!e-r -enale e -r/r e &rejt sht -sh "ra/itja$ 'i"ura e s ils -r/het -rej &* !e-ra!e -enale -r&orimi i &huns a-o kanosjes &he t !je&hjes. %e-ra -enale e -r/r jo e &rejt ek,iston n raste kur 'i"ura e !e-rs -enale sht e -r/r -rej &* a m shum !e-rime!e $ mir-o !etm njra -ara+et !e-r -enale$ si !e-r e ktill sht &hunimi3 5@7 K(((K2. Ek,istojn e&he !e-ra tjera -enale t -r/ra t ilat si-as tekstit t -rshkrimit l"jor$ !e-rimi i kr*erjes -r/het -rej shum !e-rime!e$ -rej t ila!e asnj !e-rim !et!etiu nuk -ara+et n&onj !e-r -enale &he kto jan t asht+ujturat $ !e-rat -enale &*!e-rimshe$ &*aktshe ose shumaktshe -sh. !e-ra -enale marrja e -en"je!e e -arashikuar n"a neni 547. t K((K$ ku thuhet1D Kush&o + ,$arreston &he e kr non se &o ta !ras $ &o ta -la"os ose se &o t !a,h&oj ta m/aj n arrest -ersonin e till me +llim + ta &et*roj -ersonin 'i,ik ose nj "ru- -ersonash -r t kr*er a -r t mos kr*er

97

!e-r si kusht eks-li it o im/li it -r lirimin e -ersonit tjetr &nohet me /ur"im s -aku tre !jetsh. 7.%e-ra -enale 'ormale &he materiale aK.%e-rat -enale 'ormale konsi&erohen ato !e-ra t ilat si-as li"jit konsi&erohen se jan kr*er !etm me 'aktin e m&rrmarjes s !e-rimit t kr*erjes K enimi i -a-rekshmris s /aness neni 5>>$ moslajmrimi i !e-rs -enale a-o kr*esitKneni 7I4K$ '*erja Kneni 5BAK etj. T tilla jan !e-rat -enale t asht+ujtura rre,ikimi a-strakt $ -astaj !e-rat -enale t -arashikuara n"a neni 76B.t K((K etj. /K.%e-rat -enale materilae$ jan ato !e-ra -enale -r ek,istimin e t ila!e li"ji -arashe' shkatimin e -asojs s aktuarK -sh.!rasja$ -la"osja $ n&r-rerja e -alejuar e shtat,nis$ &mtimi i -en&a!e etj. 4.%e-rat -enale + &mtojn &he rre,ikojn aK.%e-rat -enale + &mtojn $ jan ato !e-ra -enale t ilat konsi&erohen se jan kr*er nse as"jsohet a-o &mtohet e mira jur&ike + m/rohet me t &rejtn -enaleK !rasja$ -la"osja$ &mtimi i sen&it t huaj etj K. /K.%e-rat -enale + rre,ikojn$ konsi&erohen se kr*hen kur shkatohet rre,iku n&aj o/jektit t m/rojtur$ e&he -se nuk sht shkaktuar -asoja.(sh. !e-ra -enale e /raktisjes s -ersonit t -aa't K neni 656 t K((KK 3 shkelja e &et*rime!e 'amiljare2 sht !e-r + rre,ikon$ mir-o nse kr*esi i ksaj !e-re -enale me an t /raktisjes s*nonte !&ekjen e -ersonit t -aa't$ athere &o t konsi&erohet se ek,iston !e-ra -enale e !rasjes n tentati! e jo !e-ra -enale e rre,ikimit . :re,iku te kto !e-ra -enale mun& t jet konkret &he a-strakt Erre,iku konkret -sh. -r ars*e se nuk jan n&rmarr masa m/rojtse t &omos&oshme ka ar&hur "jer ke shem/ja e &heut &he n"ujimi =ehtar!e + jan rre,ikuar3 neni 5B> -ar.5E62 $ ose nj sho'er i auto/usit$ me an"a,himin e tij maksimal$ n momentin e 'un&it arrin ta sh-toj n"a rre,iku i n&eshjes s &rejt-rs&rejt me n&onj automjet tjetr + -o e n"iste automjetin e tij n mn*r jo t rre"ullt . rre,iku konkret mun& t !rehet e&he n"a inkriminimet t -arashikuara me nenin 6@7E 6@4$ 6@@ t K((KK.

98

E:re,iku a-strakt $ si lloj i !e-rs -enale + rre,ikon$ ek,istojn n rastet kur n ko&in -enal sht -r aktuar si mun&si a-o "jen&je e ila mun& t shkaktoj rre,ikun konkret shkaktimi i rre,ikut t -r"jithshm3 neni 6@62. Etj.

;.%e-rat -enal momentale$ -ermanente &he t "jen&jes A2.%e-rta -enale momentale jan ato !e-ra te t ilat -asoja shkaktohet menjiher -as -r'un&imit t !e-rimit t kr*erje3 !raja $ !je&hja "ra/itja etj2 #2.%e-rat -enale -rmanente jan ato !e-ra -enale t ilat shkaktojn -asojn + mun& t ,"jasin koh t shkurtr a-o t "jat$ me rast koh,"jatja e -asojs konsi&erohet element i 'i"urs s !e-rs -enale.Koh,"jatja e -asojs a-o e "jen&jes s kun&rli"jshme sht rrethan + e karakteri,on nat*rn e kt*re !e-ra!e -enaleK t tilla jan -sh. nimi i -a-rekshmris s /aness neni 5>>.t K(((K$ -astaj !e-ra -enale /ashkjetesa me -ersonin nn moshn 5>.!je are n nj /ashksi jashtmartesore neni 6IB t K((K$ -ri!imi i kun&rli"jshm n"a liria neni 5>6 etjK.3lar"imi ar/itrar &he ikja n"a 'or at e armatosura neni 65A .-ar.5. &he 4. t L(J2 . &is-o,itat e K($ me t ilat -arashihen !e-rat -enale -rmanente$ nuk sht ekur sh-rehimisht se koh,"jatja e "jen&jes s rre,ikshme -ara+et element t 'i"urs s !e-rs -enale . Koh,"jatja e "jen&jes s ktill t kun&rli"jshme mun& t ket n&ikim me rastin e matjes s &nimit. C2.%e-rat -enale t "jen&jes$ si &he !e-rat -enale -ermanente $ krijon "jen&je t kun&rli"jshme$ mir-o koh,"jatja e "jen&jes nuk -ara+et $ nuk sht element i 'i"urs s kt*re !e-ra!e -enale. %e-rat -enale t "jen&jes konsi&erohen se jan kr*er e&he n ku-timin material e&he 'ormal me krijimin e "jen&jes s till$ -a marr -aras*sh se -asoja$ akoma !a,h&on$-sh.!e-ra -enale e #i"amis neni 6I; t K((K$ -astaj n&r*shimi statusit 'amiljar t 'mijs$ neni 6I@$t K((K. 0allimi i kt*re &* "ru-e!e t !e-ra!e -enale sht i &omos&oshm + n mn*r t n&r*shme t !en&osen shtjet e -r"jithshme.

99

(sh. !en&i i kr*erjes te kto !e-ra -enale mun& t jet &o !en& ku ka ,"jatur "jen&ja e kun&rli"jshme $-arashkrimi i n&jekjes -enale -r !e-rat -enale -ermanente 'illon t rrje&h -rej momentit t -ushuarjes s "jen&jes s kun&rli"jshme$ m/rojtja e ne!ojshme sht e mu&nur "jat "jith kohs s ,"jatjes s "jen&jes s kun&rli"jshme$ he+ja &or !ullnetare sht e mun&ur !etm "jersa !e-rimi nuk ka -r'un&uar$ e jo "jersa ,"jat "jen&ja e till $ koha e kr*erjes s !e-rs -enale sht momenti i -ushimit "jen&jes s kun&rli"jshme. >..&arja e !e-ra!e -enale n krime $ &elikte &he kun&ra!ajtje .&arja e !e-ra!e -enale n krime$ &elikte &he kun&ra!ajtje$ -r her t -ar sht -r!etsuar n Ko&in -enal t Fran s t !itit 5A@5 &he 5B5I$ nn n&ikimin e Ko&it -enal Fran e,$ n&arjen e ktill e -r!etsuan e&he &isa le"jisla ione t shtet!e tjera t E!ro-s -eren&imore si.-.sh. ai i Gjermanis$ Holan&s$ .or!e"jis etj Ko&i (enal i Sh+i-ris i a-ro!uar n !itin 5@@; me n&r*shimet e m!onshme !e-rat -enale i n&an n krime &he kun&r!ajtje -enale3neni 5$ -ar.6.2. Ko&i *n -enale nuk e njeh n&arjen e !e-ra!e -enale n kto tri lloje se-se -r kt n&arje nuk ek,istojn shka+e -raktike e as teorike &he -arimore. 8ir-o -rkun&r ksaj $ n Ko&in -enal n&eshim termin krim$ -sh.krimet kun&r njer,imit3neni 55A2 krimet e lu'ts n kun&rshtim t rn& me Kon!entn e Gjene!s3 neni 55B2 etj. E&he -se n Ko&in e (rkohshm (enal t Koso!s$ nuk sht -r!etsuar kjo n&arje e !e-ra!e -enale$ me"jithate n sitemin ton juri&ik njihen tri lloje t !e-ra!e + n&shkohen.Kto jan !e-rat -enale$ &eliktet ekonomike &he kun&ra!ajtjet. A.0eliktet ekonomike . su/jektet juri&ike t shtete!e /ashkohore jan t kon ektruara mjete t m&ha 'inan iare me +llim t ushtrimit t !e-rimtari!e t n&r*shme -ro&huese &he shr/*ese .%e-rimtaria e t*re u sjell &o/i t shum'ishta +*tetar!e &he sho+ris n -r"jithsi.8ir-o -o +e se kto su/jekt nuk -unojn kon'orm rre"ukla!e t aktuara a'ariste &he 'inan iare shkaktojn -asoja shumn t &mshme -r +*tetart &he sho+rin.

100

. 'ushn e !e-rimtaris ekonomike &he sho+rore mun& t kr*hen tri 372 lloj !e-ra te n&aluara &he t n&shkuara. AK.%e-rat -enale ekoomikeEjan t -ara-ara n ka-itullin e -osa m t K((K$ ka-itulli <<II. #K.0eliktet ekonomike jan !e-ra t n&aluara &he m t rn&sishme + kr*hen "jat ushtrimit t !e-rimtari!e t n&r*shme ekonomike &he si t tilla ,n !en&in &ominant n kua&rin e kt*re tri !e-ra!e t &mshme + mun& t kr*hen n ekonomi. CK.Kun&ra!ajtjet jan lloje m t lehta t !e-ra!e t n&aluara + mun& t kr*hen n kt lmi. 8e li"jin m/i &eliktet ekonomike $ &elikte ekonomike konsi&erohet nimi rre"ulla!e t a'ari,mit ekonomik &he 'inan iar$ t iln e ka kr*er -ersoni juri&ike &he -ersoni -r"je"js n su/jektin juri&ik$ i ili ka shkaktuar a-o ka mun&ur t shkaktoj -asoja t rn&a &he i ili me &is-o,itn e or"anit kom-etent sht -r aktuar si &elikt ekonomik3 neni 6.-ar.5.t Li"jit m/i &eliktet ekonomike2.Si &elikte ekonomike mun& t konsi&erohen nimi i rre"ulla!e a-o i &is-o,ita!e me t ilat -r aktoheet mn*ra e e!ersijes me mjetet shteore -r -ro&him$ &is-o,itat + kan t /jn me mn*rn e n&arjes s t h*ra!e t trsishme t or"ani,ats ekonomike$ kontr/utet + &uhet -a"uar$ a'ari,mi 'inan iar$ +arkullimi i mallit &he i shr/ime!e n !en& &he n /otn e jashtme. Su/jekt t &elikte!e ekonomike jan -ersonat juri&ik &he si su/jekt juri&ik m s sh-eshti -ara+iten or"ani,tat ekonomike.Si-as li"jit t "jith -ersonat juuri&ik nuk mun& t jen su/jekt t &elikte!e ekonomikeE si-as nenit >.-ar.6. L0E$ /ashksit komunat &he or"anet e t*re &he or"anet tjera shtetrore nuk mun& t jen su/jekt t &elikte!e ekonomike. Krahas -ersona!e juri&ik $ su/jekt i &elikte!e ekonomike mun& t jen e&he kate"otrit e akttuara t -ersona!e 'i,ik + jan t -unsuar n -ersonin juri&ik$ -sh.&rejtori $ u&hhe+si i n&onj shr/imi etj. (r"je"jsia e -ersonit juri&ike sht o/jekti!e $ n"as e-r"je"jsia sajohet e&he n rastet kur -ersoni -r"je"js nuk sht 'ajtor -r &eliktin ekonomik$ n&rsa -r"je"jsia e -ersonit 'i,ik -r"je"js sht su/jekti!e.

101

. rast kur -ersoni 'i,ikE-r"je"js me akt"j*kimin e -lot'u+ishm sht &nuar -r !e-r -enale e ila i ka ti-aret e&he t &eliktit ekonomik$ nuk mu&n t &nohet e&he -r &elikt ekonomik$ se-se !e-ra -enale konsumon &eliktin ekonomik3 neni 54 L0E2 Li"ji m/i &eliktet ekonomike -arashe' tri lloje t sanksione!e + mun& tu sh+i-tohen kr*ers!e t &elikte!e ekonomike. 0nimet$ &nimi me kusht &he masat m/rojtse.. kua&r t &nime!e &nimi me "jo/ sht i !etmi &nim + mun& t4i sh+i-tohet -ersonit juri&ik &he -ersonit -r"je"js$ kurse masat m/rojtse n esen jan masa si"uruese &he mun& t sh+i-tohen krahas &nimit. L(E nje' ;.lloje t masa!e m/rojtse 5.sh-allja -u/like e akt"j*kimit$ 6.marrja e sen&it 72 marrja e &o/is -asurore 42 n&alimi i -ersonit t aktuar + t merret me !e-rimtarin e aktuar &he ;..&alimi i -ersonit -r"je"js + t ushtroj &et*rn e aktuar. III.K9.0:A%AJTJET 0HE %E(:AT (E.ALE Si-as -rku'i,imit li"jor $ kun&ra!ajtjet jan nime t ren&it -u/lik t -r aktuar me li"j &he &is-o,ita tjera $ -r t ilat jan t -ara-ara &nimet kun&ra!ajtse &he masat m/rojjtse$ -r&erisa !e-rat -enal jan !e-ra t rre,ikshme$ kun&ra!ajtjet $ jan nime t ren&it -u/lik &he si t tilla -ara+esin nimin e &isi-lins sho+rore. 8e an t !e-ra!e -enale nohen a-o &mtohen !lerat themelor t in&i!i&it a-o t sho+ris $ kurse me kun&ra!ajtje nohen !lerat m t !o"la t in&i!i&it &he sho+ris.Lmnjt + m/rohen n"a kun&ra!ajtjet jan t shumta &he t nat*rs s m&r*shme.8e li"jin -r kun&ra!jtjet me &is-o,ita &he me !en&imet e ku!en&e!e komunale $ kun&ra!ajtjet -arashi'en n 1 En"a lmi i -un!e t /ran&shme$ En"a lmi i tra'ikut -u/likF En"a lmi i 'inan a!e F En"a lmi i ekonomisF En"a lmi i -un!e komunaleF En"a lmi i -uns &he marr&hnies s -unsF En"a lmi i shken s arsimit &he &he kultursF En"a lmi i m/rojtje shn&etsore &he G En"a lmi i m/rojtjes so iale &he n"a lmenjt tjer. (rkun&r &allimit n mes t !e-ra!e -enale &he kun&ra!ajtje!e li&hur me shkalln e rre,ikshmris sho+rore$o/jektin m/rojts &he sanksionet + -arashihen &he sh+i-tohen -r to$ -ra- se -ra- kto

102

!e-ra t n&aluara kan -arime t njjta e&he -ose&ojn institu ione i&entike.E&he -r kun&ra!ajtje !len -arimi aktueshmris s !e-rs &he &nimit n li"j$ n&alimi !e-rimit retroakti!$-a!arsia e or"anit + "j*kon$ &ashja -akuj&esia$ m/rojtja e ne!ojshme$ ne!oja ekstreme$ matja e &nimit $ mun&sia e ,/utjes s &nimit /ashkimi i !e-ra!e -enale etj.(r"je"jsia -enale -rjashton -r"je"jsin e&he -r kun&ra!ajtje$nse nj -erson sht "j*kuar -r kun&ra!ajtje$ n&rsa n&rkoh ini ohet e&he -ro e&ura -enale -r t njetn shtje &he i sh+i-tohet &nim -r !e-r -enale n &nim i llo"aritet e&he &nimi i sh+i-tuar n -ro e&urn -r kun&ra!ajtje.

% E ( : I 8 I 8e termin !e-rim $ n t &rejtn -enale nnku-tojm t "jitha sjelljet a-o !e-rimet e njeriut + mani'estohet n /otn e jsashtme &he t ilat jan t -r aktuara me li"j si !e-ra -enale. %e-rimet + n"jajn n -sikn &he !ullnetin e /ran&shm t njeriut$ si jan men&imi$ &shira !en&imi &he !e-rimi -r t kr*er !e-r -enale nuk mun& t konsi&erohen !e-rime n ku-timin -enaloEjuri&ik &he nuk mun& t n&shkohet -o +e se ato nuk mani'estohen n /otn e jashtme. %e-rimi i kr*erjes sht ai !e-rim me t ilin kr*het !e-ra -enale $ &.m.th.ai !e-rim i ili sht i -r aktuar n -rshkrimin e !e-rs -enale si !e-rim i kr*erjes.Te !e-ra -enale e !rasjes !e-rimi i kr*erjes sht shtnja n"a -ushka$ &hnja e helmit etj$ te !e-ra -enale e !je&hjes marrja e sen&it t huaj t lujtshm$ te !e-ra -enale e s-iuna,hit m/le&hja -rkatsisht &hnja e t &hna!e t /esueshme. 0uke e -r aktuar !e-rimin e kr*erjes li"ji -enal !e-ron n mn*ra t n&r*shme$ !e-rimi ose sht aktuar n&aras n"a -asoja ose !e-rimi &he -asoja jan -r'shir /ashk.%e-rimi kr*erjes m s sh-eshti aktohet me nj sh-rehje3 -sh. te !je&hja merr$ -r'itoj ke 'shehja$ &et*ron te shtrn"imi$ lshon te ikja n"a ushtria etj.

103

(r tu konsi&eruar nj !e-rim rele!ant n t &rejtn -enale$ ai &uhet t jet i !ullnetshm.I !ullnetshm konsi&erohet ai !e-rim i ili sht n&rmar &he sht &iri"juar n"a ana e -ersonit t !et&ijshm &he n /a, t !ullntit t lir. Si-as t &rejts -enale nuk &o t konsi&erohen si !e-rime &he nuk &o t n&shkohen sjelljet a-o !e-rimet + n&rmerren a-o shkaktohen -a !et&ije$ rastsisht $ nn n&ikimin e &huns a-o kanosjes. %e-rimet -a !et&ije jan F !e-rim n "jum$ me rast nna ia , 'r*mn 'oshnjs s !et s -orsalin&ur &he e m/*t F a-o -ersoni &uke e ur n trotuar rrsh et -r shkak t n"ri s &he tjetrit i shkakton ln&ime tru-ore. %e-rimet me !et&ije3-or -a !ullnet 2 jan kur -ersoni nn n&ikimin e &huns a-o kanosjes &et*rohet t n&rmarr !e-rimet e aktuara.(sh -ersoneli i /anks i kr nuar me re!ole n"a "ra/itsi &et*rohet t4i &or,oj t "jitha t hollat at*re$ &.m.th.n situatn e ktill kr*esi sht mjet n &uart e tjetr kujt. %e-rimi n ku-timin -enalo juri&ik nuk ek,iston e&he athere kur n-*etje sht 'u+ia ma&hore .(sh.nj anije e -r'shir n"a ura"ani e "o&et anijen tjetr &he shkakton !iktima n njer,.etj. %e-rimi kr*erjes s !e-rs -enale mun& t sh-rehet si nj l!i,je 'i,ike$ si nj akt i !ullnetshm$ -sh.-ersoni A. 8e nj t shtn e -ri!on n"a jeta -ersonin #. %e-rimi i kr*erjes mun& t jet kom-lekse &he si i till i -r/r n"a shum !e-rime t nj-asnjshme -sh.-ersoni A.me shum t shtna -ri!on n"a jeta -ersonin #. . t &rejtn -enale jan t rn&sishme !etm ato !e-rime t njeriut t ilat i -r"ji"jen n&onj !e-rimi t -r aktuar t 'i"urs s !e-rs -enale -rkatse. %e-rimi i kr*erjes s !e-rs -enale n li"j sht -r aktuar n mn*ra t n&r*shme.. &isa raste !e-rimi i kr*erjes sht -r aktuar n mn*r t sakt$ -.sh.n nenin 6;@ t K((K$ -ushtimi i -ali"jshm i -rons s -ersonit tjetr a-o -jes t saj.. &isa raste !e-rimi kr*erjes sht aktuar n mn*r in&irekte &uke ekur !etm -asojn + shkaktohet $ -ri!imi n"a jeta neni 54> t K((K.

104

. raste m t sh-eshta $ n li"j !e-rimi sht -r aktuar me n&onj term t -r/ashkt a-o t -r"jithsuar$ i ili -r'shin n !ehte nj !ar" !e-rimesh t n"jashme -sh.n nenin 55@.-ar.5.shkelja e rn& e li"je!e &he ,akone!e + ,/atohen n kon'liktin e armatosur. . &isa raste !e-rimi i kr*erjes me li"j sht -r aktuar m -rs a'rmi$ &uke -r aktuar mjetin a-o mn*rn e kr*erjes s !e-rs -enale$ !en&in &he kohn e kr*erjes s !e-rs -enale$ moti!i n"a t lat mun& t kr*het !e-ra -enale etj.-sh !rasja n mn*r mi,ore a-o &inake$ !rasja -r interes$ -eshkimi i kun&rli"jshm me eks-lo,i!$ rr*m elektrike a-o helm$ n&ihma e a"resorit "jat kohs s lu'ts etj. %e-rimi n ku-timin -enalo juri&ik3 !e-rim a-o mos!e-rim2$ !shtruar n ra-ort me !e-rn -enale mun& t jet1 %e-rim i kr*erjs$!e-rim i sht*tjes$ !e-rim i n&ihms$ &he !e-rimi i or"ani,imit t sho+ats kriminale $ e nse !e-rn -enale e kr*ejn &* e m te-r -ersona athere ek,iston e&he !e-rimi i /ashkr*erjes. . li'"j jan -r aktuar se &isa !e-ra -enale mun& t kr*hen me &isa !e-rime$ &he te !e-rat e ktill !e-rimi i kr*erjes me li"j mun& t jet i -r aktuar n mn*r alternati!e$ kurse m rrall n mn*r kumulati!e &he n kto situata konsi&erohet se sht kr*er !e-ra -enale !etm nse sht n&rmarr !etm njrii n"a kto !e-rime t aktuar me li"j. (sh. si-as nenit 65@ t K(((K$ !e-ra -enale e trajtimit t -an&r"je"jshm mjeksor $ kr*het kur mjeku me rastin e &hnjes s n&ihms mjeksore -r&or mjetin e -a-rshtatshm$ mn*rn e -a-rshtatshme ose nuk i ,/aton masat -rkatse hi"jenike$ a-o n -r"jithsi !e-ron n mn*r t -an&r"je"jshme &he n kt mn*r shkakton ke+simin e "jen&jes shn&etsore t n&onji -ersoni. . mn*r kumulati!e sht aktuar !e-rimi i kr*erjes $ n rastet kur konsi&erohet se !e-ra sht kr*er !e-ra -enale $ -o +e se jan n&rrmar &* a-o m shum !e-rime + e -r/jn 'i"urn e !e-rs -enale -rkatse $ -sh. !e-ra -enale e mos&hnjes s n&ihms -ersonit t ln&uar n 'atke+si t komunika ionit neni 7I5 t K((K$ kr*het kur sho'eri i automjetitt ose i mjetit tjetr trans-ortues e l -a n&ihm -ersonin + me at mjet trans-ortues sht ln&uar ose ln&imin e t ilit me at mjet e ka shkaktuar.

105

Si-as nenit 75. -ar.5 t K((K$ !e-ra -enale mun& t kr*het me !e-rim a-o mos!e-rim.

5.%e-ra -enale t kr*er me !e-rim Shumi a e !e-rime!e -enale t -ara-ara n le"jisla ion -enal kr*het me !e-rim. . ku-tim -enalo juri&ik$ !e-rim sht l!i,je tru-ore e !ullnetshme e njeriut me t iln kr*het !e-ra -enale K te !rasja shkre-ja me arm$ te !e-ra -enale e !je&hjes marrja e sen&it t huaj etj2. 8e rastin e kr*erjes s !e-rs -enale me !e-rim -ersoni !e-ron n kun&rshtim me normn + e n&alon !e-rimin e aktuar3 norma -rohi/iti!e2 -sh. te !e-ra -enale e in estit enohet norma e ila n&alon marr&hniet seksuale n 'amilje$ a-o te !rasja enohet norma e ila n&alon + n&onj -erson t -ri!ohet n"a jeta. 6.%e-ra -enale t kr*era me mos!e-rim %e-rat -enale me mos!e-rim $ a-o si +uhen n&r*she &eliktet omnisi!e$ kr*hen me mson&rmarrjen a-o a-stenimin n"a !e-rimet + ka +en i &et*ruar ta n&rmarr &he kjo sht -r aktuar me nenin 75.-ar.6.t K((K i ili thot1D %e-ra -enale kr*het me mos!e-rimi !etm kur kr*esi nuk i n&rmerr !e-rimin t ilin ka +en i o/li"uar ta kr*ejD.(.sh. mos&hnia e n&ihms n"a neni 66I t K((K. 8e !e-rat -enale me mos!e-rim enohen normat t ilat ur&hrojn a-o o/li"ojn + t n&rmerret !e-rimi i aktuar. Kto norma +uhen norma im-erati!e a-o -r e-ti!e$ kto norma "jen&en jo !etm n le"jisla ion -enal -or eshe jasht s'ers s tij$ -sh n t &rejt ushtarake$ t &rejts s -uns$ t &rejts 'inan iare $ t &rejtn 'amiljare etj. %e-ra -enale t kr*era me mos!e-rim mun& t n&ahen n &* "ru-e1 5. . !e-rat -enale t &rejta me mos !e-rim &he 6. %e-rat -enale jo t &rejta t kr*era me mso!e-rim. AK.%e-rat -enale t &rejta t kr*era me mos!e-rim$ jan ato lloje te !e-ra!e -enale t ilat &he n ko&in jan -r aktuar se mun& t

106

kr*hen !etm me mos!e-rim$ -sh.mos&hnia e n&ihms -ersonit$ jeta e t ilit "jen&et n rre,ik t &rejt-rs&rejtKneni 5;> t K((KK. #K.%e-rat -enale jo t &rejta t kr*era me mos!e-rim jan !e-rat t ilat ,akonisht kr*hen me !e-rim$ mir-o n &isa raste mun& t kr*hen me mos!-erim.%e-ra -enale e !rasjes ,akonisht kr*het me !e-rim$ mir-o mun& t kr*het e&he me mos!e-rim$ n rastin kur e ma me +llim + ta -ri!oj n"a jeta 'miun e !et nuk e ush+im &he 'miu !&es. K A 9 H A L I T E T I . shken n e s &rejts -enale kau,alitetit -rku'i,ohet si li&hje n mes t !e-rimit a-o mos !e-rimit &he -asojs s shkaktuar. Li&hja kau,ale sht -ara-ar e&he n &is-o,itat e nenit 54. t K((K$ ku thuhet 1-ersoni nuk sht -enalisht -r"je"js kur mi&isi !e-rimit ose mos!e-rimit t tij &he -asoja!e mun"on li&hja shkaksore$ ose kur nuk ka mun&si t shaktohet -asojaD ) t mun& t -r aktohet kau,aliteti n t &rejtn -enale$ &uhet t konstatohet se mi&is !e-rimit &he -asojs ek,iston li&hja e &omos&oshme kau,ale.%e-rimi sht kau,al athere kur konsttaohet se -o t mos ishte !e-rimi nuk &o t ishte shkaktuar -asoja e n&aluar.(r kt ars*e kau,aliteti konsi&erohet si -jes -r/rse e 'i"urs s !e-rs -enale. Li&hur me kau,alitetin ek,istojn &* kon e- ione1 ai 'ilo,o'ik &he -enalo juri&ik. Si-as kon e- ionit 'ilo,o'ik si shkak i n&onj -asoje konsi&erohen t "jitha rrethanat &he 'aktort + n ,in"jirin e n"jarjes kan kontri/uar + t shkaktohet ajo. Si-as kon e- ionit -enalo juri&ik$ rele!ante jan !etm ato rrethana a-o shka+e + jan t li&huar n"usht me !e-rimin e njeriut$ n kua&r t ktij kon e- ioni ek,istojn &isa toeriF AK.Teorie ekui!alente$ si-as ksaj teorie si shkak i -asojs konsi&erohet &o !e-rim a-o mos!e-rim i ili n n&onj mn*r ka kontri/uar + t shkaktohet -asoja e n&aluar. #K.Teoria e &allimit a-o &i'eren imit kualitati!t shkakut

107

0he kushtit. Si-as ksaj teorie ek,iston &allimi kualitati! a-o esen ial mi&is shka+e!e &he kushte!e + kan kontri/uar n shkaktuarjen e -asojs.K* &allim konsiston n 'aktin se !etm shka+et mun& t shkaktojn -asojn$ kurse kushtet !etm n&ikojn + -asoja t shkaktohet. CK.Teoria e kau,alitetit a&ekuat. Si-as ksaj teorie $ shkak i -asojs sht ai !-erim i ili si-as -r!ojs s -r"jithshme $ -ra n mn*r "jenerale $ -a!arsisht n"a rasti konkret n ,in"jirin e n"jarjes$ sht i -rshtatshm + ta shkaktoj -asojn e n&aluar. (sh. nse -ersoni A$ e +llon -ersonin #.n kok me nj sen& t 'ort &he t rn&$ k* !e-rim sht i -rshtatshm $ a&ekuat + ta shkaktoj !&ekjen e -ersonit$ an&aj si-as teoris s kau,alitetit a&ekuat -ersoni A.konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #. . t kun&rtn nse !e-rimi nuk sht i -rshtatshm + n rrethanat normale t shkaktoj -asojn e n&aluar$ athere si-as teoris. S kau,.a&ekuat ai !e-rim nuk sht ti-ik &he si i till nuk mun& t konsi&erohet si shkak i !&ekjes. (sh.-ersoni A. Go&et leht n kok -ersonin #. I ili ka+en i ln&uar e&he m heret &he kishte kom+a$ + ka kusht,uar -rke+simin e "jen&jes shn&etsore kua ai !&es$ si-as ksaj teorie n kto rrethana nuk mun& t konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #. (rej kt*re tri tori!e $ n -raktikn "j*+sore m s sh-eshti a-likohet teoria ekui!alente.. shken n e s &rejts -enale m/isun&on men&imi se sht m o-ortune + t sajhohen &isa rre"ulla t -r"jithshme t ilat &o t n&ihmonin &allimin e kushte!e + mun& t konsi&erohen si shka+e t -asojs s !e-r s-enale &isa rre"ulla t -r"jithshme jan1 aK.Kushtet e &rejt-r&rejta$ t ilat shkaktojn -asojn e !e-rs -enale "jithher konsi&erohen shkak i sajF /K. Kushtet in&irekte mun& t konsi&erohen shkak i -asojs !etm n rast kur shkaktojn kushtet a-o rrethana t &rejt-r&rejta t ilat shkaktuan -asojn e !e-rs -enale. 0he si-as t*re nse -ersoni A. Go&et -ersonin #. 0he i shkakton ln&ime tru-ore$ k* ln&im ia

108

ke+son "je&njen -r shkak t smun&jes ek,istuese t tij &he ai !&es$ athere ln&imi tru-or si ksuht in&irekt mun& t konsi&erohet si shkak i !&ekjes s -ersonit #.F K.Kusht a-o shkak i -asojs s !e-rs -enale konsi&erohet e&he rasti kur !etm sh-ejtohet shkaktimi i -asojs $ e ila e&he ashtu &o t shkaktohej.K-sh. nse in'ermierja "a/imisht i je- inek ionit -a ientit i ili !uan n"a nj smun&je e -ashrueshme &he -ersoni menjiher !&es $ e&he n kto raste !e-rimi i ktill konsi&erohet shkak i !&ekjes . Li&hjen kau,ale e n&r-ren n&onj !e-rim a-o rrethan tjetr e ila n&rkoh -ara+itet n ,in"jirin e n"jarjes &he kshtu shkakton -asoj krejtsisht tjetr n"a ajo + ,akonisht shkaktohet. (sh.-ersoni A.i shkakton ln&im t leht tru-or -ersonit #. 0he -o se -ersoni #.!&es n s-ital -r shkak t in'eksionitsi -asoj e li&hjes s -la"s me 'ash t -a-astr $ n kt rast -ersoni A.nuk &o t konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #.n"ase in'eksioni e ka n&r-rer li&hjen kau,ale mi&is !e-rimit t -ersonit A &he -asojs s !&kjes s -ersonit #.A-o rasti tjtr m eklatant1 nse -ersoni A. I shkakton ln&im -ersonit #. 0he -o +e se &uke e &r"uar me n&ihm t sh-ejt n s-ital shkaktohet aksi&ent &he ai !&es $ a-o -asi + !en&oset n s-ital ai !&es n"a ,jarri + e ka-lon s-italin. 6.Kau,aliteti te !e-ra -enale me mos!e-rim K A 9 H A L I T E T I . shken n e s &rejts -enale kau,alitetit -rku'i,ohet si li&hje n mes t !e-rimit a-o mos !e-rimit &he -asojs s shkaktuar. Li&hja kau,ale sht -ara-ar e&he n &is-o,itat e nenit 54. t K((K$ ku thuhet 1-ersoni nuk sht -enalisht -r"je"js kur mi&isi !e-rimit ose mos!e-rimit t tij &he -asoja!e mun"on li&hja shkaksore$ ose kur nuk ka mun&si t shaktohet -asojaD ) t mun& t -r aktohet kau,aliteti n t &rejtn -enale$ &uhet t konstatohet se mi&is !e-rimit &he -asojs ek,iston li&hja e &omos&oshme kau,ale.%e-rimi sht kau,al athere kur konsttaohet se -o t mos ishte !e-rimi nuk &o t ishte shkaktuar -asoja e n&aluar.(r kt ars*e kau,aliteti konsi&erohet si -jes -r/rse e 'i"urs s !e-rs -enale.

109

Li&hur me kau,alitetin ek,istojn &* kon e- ione1 ai 'ilo,o'ik &he -enalo juri&ik. Si-as kon e- ionit 'ilo,o'ik si shkak i n&onj -asoje konsi&erohen t "jitha rrethanat &he 'aktort + n ,in"jirin e n"jarjes kan kontri/uar + t shkaktohet ajo. Si-as kon e- ionit -enalo juri&ik$ rele!ante jan !etm ato rrethana a-o shka+e + jan t li&huar n"usht me !e-rimin e njeriut$ n kua&r t ktij kon e- ioni ek,istojn &isa toeriF AK.Teorie ekui!alente$ si-as ksaj teorie si shkak i -asojs konsi&erohet &o !e-rim a-o mos!e-rim i ili n n&onj mn*r ka kontri/uar + t shkaktohet -asoja e n&aluar. #K.Teoria e &allimit a-o &i'eren imit kualitati!t shkakut 0he kushtit. Si-as ksaj teorie ek,iston &allimi kualitati! a-o esen ial mi&is shka+e!e &he kushte!e + kan kontri/uar n shkaktuarjen e -asojs.K* &allim konsiston n 'aktin se !etm shka+et mun& t shkaktojn -asojn$ kurse kushtet !etm n&ikojn + -asoja t shkaktohet. CK.Teoria e kau,alitetit a&ekuat. Si-as ksaj teorie $ shkak i -asojs sht ai !-erim i ili si-as -r!ojs s -r"jithshme $ -ra n mn*r "jenerale $ -a!arsisht n"a rasti konkret n ,in"jirin e n"jarjes$ sht i -rshtatshm + ta shkaktoj -asojn e n&aluar. (sh. nse -ersoni A$ e +llon -ersonin #.n kok me nj sen& t 'ort &he t rn&$ k* !e-rim sht i -rshtatshm $ a&ekuat + ta shkaktoj !&ekjen e -ersonit$ an&aj si-as teoris s kau,alitetit a&ekuat -ersoni A.konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #. . t kun&rtn nse !e-rimi nuk sht i -rshtatshm + n rrethanat normale t shkaktoj -asojn e n&aluar$ athere si-as teoris. S kau,.a&ekuat ai !e-rim nuk sht ti-ik &he si i till nuk mun& t konsi&erohet si shkak i !&ekjes. (sh.-ersoni A. Go&et leht n kok -ersonin #. I ili ka+en i ln&uar e&he m heret &he kishte kom+a$ + ka kusht,uar -rke+simin e "jen&jes shn&etsore kua ai !&es$ si-as ksaj teorie

110

n kto rrethana nuk mun& t konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #. (rej kt*re tri tori!e $ n -raktikn "j*+sore m s sh-eshti a-likohet teoria ekui!alente.. shken n e s &rejts -enale m/isun&on men&imi se sht m o-ortune + t sajhohen &isa rre"ulla t -r"jithshme t ilat &o t n&ihmonin &allimin e kushte!e + mun& t konsi&erohen si shka+e t -asojs s !e-r s-enale &isa rre"ulla t -r"jithshme jan1 aK.Kushtet e &rejt-r&rejta$ t ilat shkaktojn -asojn e !e-rs -enale "jithher konsi&erohen shkak i sajF /K. Kushtet in&irekte mun& t konsi&erohen shkak i -asojs !etm n rast kur shkaktojn kushtet a-o rrethana t &rejt-r&rejta t ilat shkaktuan -asojn e !e-rs -enale. 0he si-as t*re nse -ersoni A. Go&et -ersonin #. 0he i shkakton ln&ime tru-ore$ k* ln&im ia ke+son "je&njen -r shkak t smun&jes ek,istuese t tij &he ai !&es$ athere ln&imi tru-or si ksuht in&irekt mun& t konsi&erohet si shkak i !&ekjes s -ersonit #.F K.Kusht a-o shkak i -asojs s !e-rs -enale konsi&erohet e&he rasti kur !etm sh-ejtohet shkaktimi i -asojs $ e ila e&he ashtu &o t shkaktohej.K-sh. nse in'ermierja "a/imisht i je- inek ionit -a ientit i ili !uan n"a nj smun&je e -ashrueshme &he -ersoni menjiher !&es $ e&he n kto raste !e-rimi i ktill konsi&erohet shkak i !&ekjes . Li&hjen kau,ale e n&r-ren n&onj !e-rim a-o rrethan tjetr e ila n&rkoh -ara+itet n ,in"jirin e n"jarjes &he kshtu shkakton -asoj krejtsisht tjetr n"a ajo + ,akonisht shkaktohet. (sh.-ersoni A.i shkakton ln&im t leht tru-or -ersonit #. 0he -o se -ersoni #.!&es n s-ital -r shkak t in'eksionitsi -asoj e li&hjes s -la"s me 'ash t -a-astr $ n kt rast -ersoni A.nuk &o t konsi&erohet shkak i !&ekjes s -ersonit #.n"ase in'eksioni e ka n&r-rer li&hjen kau,ale mi&is !e-rimit t -ersonit A &he -asojs s !&kjes s -ersonit #.A-o rasti tjtr m eklatant1 nse -ersoni A. I shkakton ln&im -ersonit #. 0he -o +e se &uke e &r"uar me n&ihm t sh-ejt n s-ital shkaktohet aksi&ent &he ai !&es $ a-o -asi + !en&oset n s-ital ai !&es n"a ,jarri + e ka-lon s-italin. 6.Kau,aliteti te !e-ra -enale me mos!e-rim

111

8os!e-rimi a-o mos n&rrmarja e !e-rimit t aktuar mun& t jet shkak i -asojs nse jan -rm/ushur kto kushte 1 52. .se ka ek,istuar o/li"imi + t !e-rohet n mn*rn e aktuar -r tu -aran&aluar -asojaF 6.2.nse -ersoni ka -asur mun&si $ ka +en n "jen&je t -aran&aloj shkaktuatrjen e -asojs &heF 72nse konstatohet se me si"uri -asoja nuk &o t shkaktohej$ ose &o t shkaktohej -asoja shum m e !o"s $ -o t n&rmerrej !e-rimi + sht &ashur t n&rmerrej.(.sh.nse konstatohet se -r shkak t mos&hnies s n&ihms mjeksore sht shkaktuar ke+simi i "jen&jes shn&etsore a-o !&ekja e -ersonit $ shkaktoar i ksaj -asoje konsi&erohet mjeku i ili ka -asur -r &et*r + t4i ja- n&ihm mjeksore -ersonit jeta e t ilit ka +en n rr,ik. %E.0I 0HE KOHA E K:LE:JES S? %E(:?S (E.ALE
5.%E.0I I K:LE:JES S? %E(:?S (E.ALE

. t shumtn e raste!e -asoja e !e-rs -enale shkaktohet n !en&in ku sht n&rmarr !e-rimi$ n kto situata nuk ka &ilema $ n"ase !en&i i kr*erjes konsi&erohet !en&i ku sht n&rmarr !e-rimi.. &isa raste !e-rimi n&rmerret n nj !en& n&rsa -asoja shkaktohet n nj !en& tjetr. Caktimi i !en&it t kr*erjes sht e rn&sishme n as-ektin e -r aktimit t kom-eten s. ."a as-ekti i s &rejts n&rkom/tare $ mun& t shtrohet shtja e kom-eten s s "j*kata!e t shtete!e t aktuara$ nse !e-rim sht n&rmarr n nj shtet n&rsa -asoja sht shkaktuar n tjetrn3&ikush shtn n"a teritori i nj shteti &he -ri!on n"a jeta -ersonin n shtetin tjetr$ n kto rrethana shtrohet -*etja se kush &o ta "j*koj kr*esin -rkatsiht "j*kata e ilit shtet.Cshta e !en&it t kr*erjes sht e rn&sishme &he n"a kn&!shtrimi i t &rejts -enale -ro e&urale na ionale$ kur !en&i i kr*erjes &he i -asojs sht shkaktuar n teritorin e "j*kata!e t n&r*shme$ n kto situata &uhet aktuar se ila "j*kat sht kom-etente.$ (rej !en&it t kr*erjes s !e-rs -enale !aret se ili li"j &o t a-likohetF

112

Te &isa !e-ra -enale !en&i i kr*erjes konsi&erohet si elemnt konstituti! . (rkita,i me aktimin e kriteriume!e -r !en&in e kr*erjes s !e-rs -enale n shken n e s &rejts -enale ek,istojn tri men&ime1 5.Si-as teoris s !e-rimit si !en& i kr*erjes konsi&erohet !en&i ku sht n&rmarr !e-rimi i kr*erjes -a marr -aras*sh se ku sht shkaktuar -asoja si-a sksaj teorie nuk &o t ishte n rre"ull + !en&i i kr*erjes t li&hej me -asojn$ n"a se sh-esh sht rastsi shkaktimi i -asojs.(sh.nse -ersoni sht -la"osur n nj !en& $ n&rsa sht &r"uar n s-ital n nj !en& tjetr ku e&he !&es $ an&aj k* !en& nuk sht n kur'ar li&hje kau,ale me !e-rimin kr*rs$ n"ase n kt rast -asoja ka mun&ur t shkaktohet n &o !en& tjetrF 6.Si-as teoris s suksesit$ si !en&i i kr*erjes s !e-rs -enale konsi&erohet !en&i ku sht shkaktuar -asoja$ -a marr -aras*sh se ku sht n&rmarr !e-rimi i kr*erjes. 7.Si-as teoris s u/ik!itetit $ si !en& i kr*erjes konsi&erohet si !en&i i n&rmarrjes s !e-rimit ashtu e&he !en&i i shkaktimit t -asojs. Si-as ksaj teorie t "jitha elementet e e !e-rs -enale +n&rojn n li&hhmri re i-rooke &he kan rn&si t njjt &he nuk ka ne!oj + !en&i ku sht n&rrmar !e-rimi t ket -rioritet n ra-ort me !en&in e shkaktimit t -asojs ose e kun&rta.Kjo teori ka "jetur a-likim n numrin m t ma&h t le"jisla ione!e si m e -rshatshme + t m/roj interesat e shtete!e t aktuara me rastin e a-likimit t s &erjts -enale n&rkom/tare$ n"a se kjo &oher mun&son a-likimin e s &rejts s /ren&shme. E&he K((K e ka ak e-tuar kte teori $ kshtu + si-as &is-o,ita!e t nenit 77.-ar.5.!e-ra -enale konsi&erohet se sht kr*er si n !en&in ku kr*esi ka !e-ruar$ a-o ka +en i &eturuar t !e-roj$ ashtu e&he n !en&in ku sht shkaktuar -asoja. Te !e-rat -enale t !a,h&uar $ kolekti!e a-o -ermanente$ !en& i kr*erjes s !e-rs -enale konsi&erohet se ili !en& ku sht n&rmarr n&onj !e-rim + /n -jes n 'i"urn e ksaj !e-ra!e t ktilla. %en&i i kr*erjes te !e-rat -enale t kr*era n /ashk-unim Te !e-rat -enale t kr*era n /ashk-unim$ si !en& i kr*erjes konsi&erohet si !en&i ku ka !e-ruar /ashk-untori ashtu e&he !en&i ku !e-ruar kr*esi$ -rkatsisht ku sht shkaktuar -asoja.

113

%en&i i kr*rjes te !e-rat -enale t n"elura n tentati! Si-as nenit 77. -ar.6.t K((K$ n rast kur tentati!a e !e-rs -enale n&shkohet$ !en&i i kr*erjes konsi&erohet si !en&i ku sht n&rmarr !e-rimi kr*erjes$ ashtu e&he !en&i ku si-as -arashikime!e a-o &ashjes s kr*esit -asoja sht &ashur t shkaktohet ose ka mun&ur t shkaktohet. KOHA E K:LE:JES S? %E(:?S (E.ALE (r aktimi i rre"ulla!e si-as t ila! &o t aktohet se n 'ar kohe konsi&erohet se sht kr*er !e-ra -enale sht e rn&sishme -r rastet kur n"a momenti i n&rmarrje s !e-rimit e &eri te shkaktimi i -asojs ka kaluar nj &istan kohore . 0erisa te aktimi i !en&it t kr*erjes s !e-rs -enale ishte e mun&ur + si !en& i kr*erjes t aktohet ose !en&i i n&rmmarjes s !e-rimit $ ose !en&i i shkaktimit t -asojs$ kjo nuk mun& t a-likohet kur sht 'jala e aktimit t kohs s kr*erjes s !e-r s-enale. Caktimi i kohs se ku sht kr*er nj !e-r -enale sht e rn&sishme -r shum ars*e1 E-r aktimin e -r"je"jsis -enale &he -r ,/atimin e sanksionit -enal sht !en&imtare mosha e kr*esit n kohn e kr*rjes s !e-rs -enaleF Ea'ati i !jetrsimit 'illon t e n"a koha e kr*erjes s !e-rs -enaleF E-r"je"jshmria -r !e-rn -enale aktohet si-as li"jit + ka +en n 'u+i n kohn e kr*erjes s !e-rs -enaleF Ekoha e kr*erjes s !e-rs -enale sht e rn&sishme e&he t ato !e-ra -enale te t ilat koha sht elemnt i !e-rs -enale. (rkita,i me -r aktimin e kohs s !e-rimit$ n shken n e s &rejts -enale &he n K((K$ sht -r!etsuar teoria e !e-rimit. Si-as neni 76. t K((K$ !e-ra -enale konsi&erohet se sht kr*er n kohn kur -ersoni ka !e-ruar a-o sht &ashur t !e-roj$ -a marr -aras*sh se kur sht shaktuar -asoja. Te !e-rat -enale + jan kr*er n /ashk-unim$ koh e kr*erjes konsi&erohet kur /ashk-untori ka !e-ruar e jo kur kr*esi ka n&rmarr !e-rimin e kr*erjes$

114

(r !e-rat -enale t !a,h&uara &he kolekti!e $si koh e kr*erjes konsi&erohet e tr koha "jat s ils jan n&rmmar !e-rimet e -soa me + e -r/jn 'i"urn e kt*re lloje!e t !e-ar!e -enaleF Te !e-rat -enale -rmanente $ si koh kr*erjes konsi&erohet koha sa ka ,"jatur "jen&ja e kun&rli"jshme. K9.0?:LIGJSH8?:IA Kun&rli"jshmria sht elemnt a-o atri/ut i -r"jithshm i &o !e-re -enale. Kun&rli"jshmria -ara+et /a, juri&ike -r -r aktimin e !e-rs -enale$ si-as nat*rs s saj kun&rli"jshmria sht ti-ar i &o &elikti$ an&aj k* sht ti-ar e&he i &elikte!e -enaleE!e-ra!e -enale. ::EHIKSH8?:IA SHO)?:O:E E %E(:?S (E.ALE SI KO8(O .E.TE 8ATE:IALE E K9.0?:LIGJSH8?:IS? :re,ikshmria sht ti-are so iale &he elemnt material e kun&rli"jshmris .:re,ikshmria sht -re,umim i !e-rs -enale sht -jes -r/rse e !e-rs -enale . Li&hur me rre,ikshmrin si kom-onente e kun&rli"jshmris $ &uhet theksuar se n t &rejtn -enale nuk konsi&erohet &o !e-r sho+rore e rre,ikhme si !e-r -enale.(r tu konsi&eruar nj !e-rim i rre,ikshm si !e-r -enale $ sht e &omos&oshme + ai !e-rim t mani'estohet me nj shkall t lart t rre,ikshmris &he t jet i -r aktuar me li"j si !e-r -enale.Ek,istojn nj mori !e-rash tjera t &nueshme &he t n&aluara me li"j$ -or -r shkak t rre,ikshmris m t !o"l nuk konsi&erohen si !e-ra -enale -or 'jala !jen$ si kun&ra!ajtje$ &elikte i!ile$ n"a kjo re,ulton se &o !e-r e rre,ikshme nuk sht e&he !e-r -enale$ n&rsa &o !e-r -enale sht e&he e rre,ikshme. 5.SHKALLA E ::EHIKSH8?:IS? :re,ikshmria sho+rore e !e-rs -enale mun& t jet e intensitetit t n&r*shm.0isa !e-ra -enale jan m -ak t rre,ikshme$ &isa m shum.%e-ra -enale e !rasje sht m e rre,ikshme se ln&imi i rn& tru-or$ !je&hja "ra/it are m e rre,ikshme se !je&hja etj.:re,ikshmria sho+rore mun& t shkall,ohet !arsisht n"a intensiteti &he rn&sia e t mirs juri&ike + sht rre,ikuar a-o

115

&mtuar.Shkalla e rre,ikshmris -r aktohet e&he &uke marr -aras*sh mn*rn e kr*erjes s !e-rs $ mjetet me t iln sht rre,ikuar a-o &mtuar.Shkalla e rre,ikshmris sho+rore -r aktohet e&he &uke -asur -aras*sh mn*rn e kr*erjes s !e-rs $ mjetet me t ilat sht rre,ikuar a-o &mtuar e mira juri&ike $ koha e kr*erjes $ !en&i i kr*erjes.Shkalla e rre,ikshmris !arte e&he n"a !et kr*esi3su/jekti2i !e-rs -enale$ si sht moti!i n"a i ili kr*esi ka kr*er !e-rn -enale$ jeta e tij e m-arshme a sht re i&i! a-o jo.0uke u /a,uar n shkalln e rre,ikshmris sho+rore $ -r aktohet -esha e !e-rs -enale $ skn&ejmi kur rre,ikshmria sht e ma&he $ e&he !e-ra -enale konsi&erohet m e rn& &he anasjelltas$ kur rre,ikshmria ishte m e !o"l e&he !e-ra konsi&erohet m e leht.Shkalla e rre,ikshmris sho+rore t !e-rs -enale sh-rehej e&he n-rmjet t sanksionit -enal.(r !e-rat -enale m t rre,ikshme n li"j -arashihej lloje &he &nime m t ash-ra. 6.::EHIKSH8?:IA E (?GJITHSH8E 0HE E (OSAC8E :re,ikshmria e -r"jithshme sht ajo rre,ikshmri e !e-rs -enale si sht -r aktuar n li"j$ n mn*r t -r"jithshme3a/strakte2-r numr t -a aktuar t raste!e.(r aktimin e rre,ikshmris sho+rore n mn*r t -r"jithshme e /n li"j&hnsi.(sh. kur ne themi se !je&hja sht !e-r e rre,ikshme sho+rore kemi -aras*sh !je&hjen n 'ormn e -r"jithshme$ mir-o n mes t !je&hje!e me"jithate ek,iston &allime. :re,ikshmraia e -osa me sh-rehet me kr*erjen e !e-rs -enale konkrete n kua&rin e llojit t njet t !e-ra!e -enale.(r aktimin e shkalls s rre,ikshmris s -osa me t !e-rs -enale t aktuar e /n "j*kata n &o rast konkret$ &uke marr -aras*sh !e-rn -enale t kr*er me tr trsin e !et $ si sht intensitetit i re,ikimit a-o &mtimit t mirs juri&ike $ mjetet me t ilat sht kr*er$ !en&i &he koha e kr*erjes$ moti!et a-o +llimet e kr*ersit etj. :n&sia e -r aktimit t rre,ikshmris s -osa me (r aktimi i rre,ikshmris ka rn&si n"ase me an t saj /het &allimi mi&is !e-ra!e -enale t njjta..se -ersoni A. 8e sh-r&orim -r!etson ;I.III N$ kurse -ersoni #.5;I.III N.Ktu e&he -se /het

116

'jal -r !e-r t njejt -enale rre,kshmria sho+rore e !e-rs -enale t -ersonit #.sht m e ma&he se ajo e -ersonit A.:re,ikshmria e -osa me ka rn&si e&he -r matjen e &nimit .
:A(O:TET 8I0IS K9.0?:LIGJSH8?:IS? 0HE ::EHIKSH8?:IS?

. t shumtn e raste!e kun&rli"jshmria &he rre,ikshmria sho+rore $ si &* elemnte t -r"jithshme t !e-rs -enale$ jan t li&hura n"usht n mes !ete$ jan koherente &he -r-uthen.8ir-o mun& t n&o&h + mi&is kun&rli"jshmris n ku-timin 'ormal3 shkelja e n&onj norme$ e n&onj ur&hrese a-o n&alese $ e ila me li"j -r aktohet si !e-r -enale2 &he kun&rli"jshmris n ku-timin material $ -rkatsiht rre,ikshmris3 sjellja e njeritu e ila sht n kun&rshtim me normn e aktuar -enalo juri&ike$ -or e ila n t njjtn koh e&he e&mtona-o e re,ikon t mirn juri&ike + sht e m/rojtur -ikrisht me at norm2. $ t ek,istojn mos-ajtueshmri + kto &* kom-onente t mos -r-uthen. (sh. nj !e-r e ila n momnetin e n=jerrjes s li"jit sht konsi&eruar si kun&rli"jshme &he e rre,ikshme -r sho+rin $ -as nj -eriu&he t aktuar mun& t -ushoj t jet e rre,ikshme -r sho+rin -r shkak t n&r*shimit t ra-orte!e sho+roro ekonomike$ n raste t ktilla i je-et -r-arsi &imen,ionit material t kun&rli"jshmris &he ksisoji konsi&erohet se nuk ka !e-r -enale.8ir-o mun& t n&o&h e kun&rta + n&onj !e-r a sjellje n kohn kur sht n=jerr li"ji nuk sht konsi&eruar e kun&rli"jshme$ n&rkoh -r shkak t n&r*shimit t ra-ore!e sho+roro ekonomike ajo !e-r ka marrur ti-aret e !e-rs -enale t rre,ikshme$ mir-o e&he n kt rast nuk konsi&erohet !e-r -enale $ n"ase -r tu konsi&eruar nj !e-r -enale -r-os rre,ikshmris $ &uhet t jet e -r aktuar me li"j si !e-r -enale. (r t ek,istuar !e-ra -enale &uhet t ek,istoj e&he kun&rli"jshmria e&he rre,ikshmria kumulati!isht -rn&r*she nuk ka !e-r -enale.
8A::?0H?.IA 8I0IS K9.0?:LIGJSH8?:IS? 0HE CAKT9ESH8?:IS? S? %E(:?S (E.ALE .? LIGJ

. t &rejtn -enale -r tu konsi&eruar nj !e-r e kun&rli"jshme ajo &uhet t jet e -r aktuar n li"j si !e-r -enale..se nuk sht e -r aktuar n li"j si !e-r -enale ajo nuk mun& t jet e till.An&aj &uhet &alluar kun&rli"jshmrin n"a -r aktueshmria e !e-rs

117

-enale n li"j.Kjo ka e&he rn&si -raktike se-se &o !e-r e kun&rli"jshme nuk konsio&erohet e&he !e-r -enale.(sh.mos -a"imi i /or=hit sht e kun&rli"jshme$ -or nuk sht !e-r -enale$se-se me li"j nuk sht e -ara-r si e till. %etm n rastet kur !e-ra e aktuar e kun&rli"jshme e&he me normat e le"jisla ionit -enal sht -r aktuar si !e-r -enale.Kshtu 'jala !jen $ me li"j sht -ara-ar si !e-r e kun&rli"jshme marrja e sen&it t huaj me +llim t 'itimit -asuror n mn*r t kun&rli"jshme.. kt rast kun&rli"jshmria -r-uthet me -r aktueshmrin e !e-rs -enale n li"j.."as e&he n K((K marrja e sen&it t huaj me kt +llim konsi&erohet !e-r -enale e !je&hjes 3 neni 6;62. Te &isa !e-ra -enale kun&rli"jshmria "jen&et n normat -enalo juri&ike -sh. !e-ra -enale e !rasjes$ -la"osjes $ !je&hjes etj$ n kto rrethana !e-ra -enale sht e kun&rli"jshme si-as ko&it -enal &he njherit sht e -r aktuar me ko& si !e-r -enale.8ir-o te !e-rat tjera -enale $ kun&rli"jshmria "jen&et n &e"t tjera tjera t &rejtsis$ -sh. n t &rejtn i!ile$ n t &rejtn kushtetuese$ n t &rejtn 'amiljare etj.Shkelja a-o !e-rimi i kun&rli"jshm + sh-rehen n kto &e" t &rejtsis $ n &isa raste me normat e ko&it -enal sht -r aktuar si !e-r -enale.(sh. mos&hnja e alimenta ionit a-o nimi i t &rejts elektrorale jan !e-ra t kun&rli"jshme3 si-as &rejts 'amiljare$ -erkatsisht t &rejts kushtetuese2 -or kto njherit konsi&erohen e&he !e-ra -enale.
K9.0?:LIGJSH8?:IA SI ELE8E.T I FIG9:?S S? 0ISA %E(:A%E (E.ALE

(rkun&r 'aktit se kun&rli"jshmria sht element i -r"jithshm &he konstitui! i &o !e-re -enale $ kjo n t shumtn e raste!e nuk 'utet n -rshkrimin li"jor t 'i"urs s !e-rs -enale.Kshtu -sh. n nenin 54> t K((K nuk thuhetD kush e -ri!on tjetrin n"a jeta n mn*r t kun&rli"jshme$ ose -sh .n nenin 5;4.nuk thuhet C kush e -la"os tjetrin rn& a-o ia &mton shn&etin rn& n mn*r t kun&rli"jshme -or !etm thuhet kush tjetrin e -ri!on n"a jeta -rkatsisht kush e -la"os tjetrin rn& a-o ia &mton rn& shn&etin. Elementi i kun&rli"jshmris si ti-are e -r"jithshme e &o !e-re -enale$ n t shumtn e raste!e nuk 'utet n 'i"urn $ n -rshkrimin

118

e 'i"urs s !e-rs -enale$ n"a se ek,iston su-o,imi i -r"jthshm se &o !e-r -enale sht e kun&rli"jshme. Futja e kun&rli"jshmrins n 'i"urn e -osa me t !e-rs -enale Te &isa !e-ra -enale n -rshkrimin e 'i"urs s !e-rs -enale$ 'i"uron kun&rli"jshmria.(sh$si-as nenit 5>6.t K((K thuhet Ckush&o + -ersonin tjetr n mn*r t kun&rli"jshme e/ur"os e m/an t m/*llur$ ose n n&onj mn*r tjetr -ri!on n"a liria.... n&rsa si-as nenit 5>> thuhet CKush n mn*r t -ali"jshme h*n n /ansn e huaj ose n lokale t m/*llura ...D 8e si"uri li"j&hnsi ka 'utur kun&rli"jshmrin te kto !e-ra -enale$ -r t trhe+ur -araleln se kur kto !e-rime konsi&erohen t li"jshme e kur t kun&rli"jshme .."as ehe+ja e liris mun& t /het me !en&imin "j*+sor$ kontrollimi i /anes s me ur&hrin e "j*kats etj.
SHKA)ET T? CILAT E (?:JASHTOJ.? K9.0?:LIGJSH8?:I.?

. t shumtn e raste!e t "jitha !e-rat -enale t ilat -ose&ojn elemnte t -r"jithshme &he t -osa me t 'i"urs konkrete t !e-rs -enale $ si -am m lart$ konsi&erohen e&he !e-ra t kun&rli"jshme. 8ir-o n situata t aktuara e&he -se nj !e-rim i -rm/an t "jitha elementetEti-aret e !e-rs -enale$ -r shkak t rrethana!e t aktuara !e-rn e /jn t lejuar .Kto norma n t &rejtn -enale +uhen -ermisi!e$ a-o norma + lejojn !e-rimet e aktuara $ t ilat -rn&r*she jan !e-rime t n&aluarae + konsi&erohen !e-ra -enale. Shka+et m t rn&sishme + mun& ta -rjashtojn kun&rli"jshmrin i kemi n&ar n tri "ru-e1 Eshka+et e -rjashtimit t kun&rli"jshmris si-as -jess s -r"jithshme t Ko&it -enalF Eshka+et e -rjashtimit t kun&rli"jshmris si-as -jess s -osa me t ko&it -enal &heF Eshka+et e -rjashtimit t kun&rli"jshmris si-as &e"!e t tjera t &rejtsis.

119

SHKA)ET E (?:JASHTI8IT T? K9.0?:LIGJSH8?:IS? SI(AS (JES?S S? (?:GJITHSH8E T? KO0IT (E.AL K((K$ n -jesn e tij t -r"jithshme -arasheh &* norma -ermisi!e$ me t ilat -rjashtohet kun&rli"jshmria n rast se -rm/ushen kushtet e aktuara.Kto jan m/rojtja e ne!ojshme3neni B2 &he ne!oja ekstreme 3 neni @2. Si shka+e a-o rrethana + e -rjashtojn kun&rli"jshmrin si-as -jess s -r"jithshme t K((K$ jan e&he &huna &he kanosja$!e-ra e rn&sis s !o"l3 neni A2 &he ur&hrat n"a lart 3 neni 5I2. 8#:OJTJA E .E%OJSH8E . nenin B.-ar.5 t K((K thuhet sh-rehimisht se nuk sht !e-r -enale ajo !e-r e ila sht kr*er n m/rojtje t ne!ojshme. Si-as nenit B.-ar.6.t K((K$D m/rojtja e ne!ojshme sht m/rojtja e oila sht e &omos&oshme -r t ,/ra-sur sulmin e kun&rli"jshm$real &he t at asshm n&aj !etes ose n&aj nj -ersoni tjetr$ me kusht + kjarakteri i m/rojtjes t jet n -ro-or ion me shkalln e rre,ikut + -ara+et sulmiD 8/rojtja e ne!ojshme &o t ek,istoj -sh. n rast kur -ersoni A. E sulmon me thik -ersonin #$ mir-o -ersoni #.&uke e m/rojtur jetn e !et e -ri!on n"a jeta -ersonin A. ."a k* shem/ull re,ulton se n situatn e -rshkruar jan -rm/ushur t "jitha ti-aret e !e-rs -enale t !rasjes$ mir-o me+ !rasja sht kr*er n m/rojtje t ne!ojshme$ konsi&erohet se !e-ra -enale nuk ek,iston$ me+ i sulmuar ka t &rejt ta ,mra- sulmin e kun&rli"jshm. 8/rojtjen e ne!ojshme si institu ion + e -rjashton kun&rli"jshmrin $ s kn&ejmi e&he !e-rn e-anle $ e njohin t "jitha t &rejtat -enale t shtet!e /ashkohore .Kjo ka +en e njohur e&he n t &rejtn romake. . shken n e s &rejts -enale ek,istojn &* teori t ilat e ars*etojn m/rojtjen e ne!ojshme e&he ate teoria su/jekti!e &he ajo o/jekti!e. Teoria su/jekti!e

120

(ersoni+ kr*en !e-r -enale n m/rojtje t ne!ojshme nuk &uhet n&shkuar me+ ai n momentin e ,/ra-jes s sulmit "jen&et n "jen&je t tron&itjes s 'ort sh-irtroree ila -rjashton -r"je"jsin &he 'ajsin. Teoria o/jekti!e Si-as ksaj teorie $ isulmuari sht i autori,uar$ n kushtet e aktuara me li"j $ + &uke ,/ra-sur sulmin e kun&rli"jshm$ t4i shkaktoj n&onj &m t mira!e juri&ike t sulmuesit. (r t ek,istuar m/rojtja e ne!ojshme &uhet t ek,istoj sulmi &he m/rojtaj . S 9 L 8 I Sulmi sht &o !e-rim i njeriut i ili sht i &rejtuar n &mtimin a-o rre,ikimin e n&onj t mire juri&ike. Sulmi ,akonisht kr*het me !e-rim$ mir-o -rjashtimisht sulmi mun& nt kr*het e&he me mos !e-rimK mjeku i n&ihms s sh-ejt re'u,on tFi ja- n&ihm mjeksore -ersonit + "jen&et n "jen&je rre,iku -r jet.. raste t tilla $ &o -erson mun& ta &et*roj mjekun + ta kr*ej &et*rn e !et. Kushtet + &uhet t -rm/ushen me rastin e sulmit 5.Sulmues &uhet t jet njeriu. (r t ek,istuar m/rojtja e ne!ojshme $ sulmi &uhet t n&rrmiret n"a njeriu.0isa teori ent men&ojn se sulmi mun& t !ij n"a shta,t. Sulmi mun& t n&rrmeret n"a &o -erson$ n"a -ersoni ma&hor$ i mituri$ n"a 'miu a-o -ersoni i smur -sikik.Sulmi mun& t n&rmerret me +llim$ n"a -akuj&esia $ a-o rastsisht.. t "jitha kto raste m/rojtja sht e ne!ojshme.8/rojtja sht e lejuar e&he n"a -ersoni + ",on imunitet &i-lomatik.. 6.Sulmi mu&n t jet i &rejtuar kun&r &o t mire K((K$ nu i !ek t mirat juri&ike t ilat mun& t jen o/jekt sulmi$ -or 'let n -r"jithsi -r ,/ra-sjen e sulmit -rej !etit a-o tjetrit.Ksisoi sulmi mun& t jet i &rejtuar n&aj t mira!e juri&ike + i -rkasin

121

-ersonit 'i,ik$ -ersona!e juri&ik$ si"uris a-o inte"ritetit teritorial t Koso!s etj.8ir-o n jetn e -r&itshme m s sh-eshti sulmohet jeta e njeriut inte"riteti tru-or &he -asuria. 7.Sulmi &uhet t jet i kun&rli"jshm. Sulmi sht i kun&rli"jshm kur sulmuesi nuk ka kur'ar autori,imesh juri&ike -r !e-rimtarin e !et$ kur !e-rimtaria e !et enon sitemin juri&ik. ."a kushti + sulmi &uhet t jet i kun&rli"jshm &el se sulmi i ili e n&rmerr n /a, t n&onj autori,imi li"jor $ nuk sht i kun&rli"jshm &he kun&r tij nuk sht e lejuar m/rojtja e ne!ojshme. (sh.nuk sht e lejuar m/rojtaj e ne!ojshme n&aj -oli it $ i ili n /a, t ur&hrit t li"jshm e -ri!on n"a liria -ersonin e aktuar $ a-o -ersoni i hasur &uke kr*er !e-r -enale nuk ka t &rejt n m/rojtje t ne!ojshme$ nse ili&o +*tetar &on ta -ri!oj n"a liria$ +*tetari nuk mun& tu kun&rshtoj or"ane!e t n&jekjes -enale$ t ilt n /a, t li"jit /jn /astisjen e /aness s tij$ mir-o nse -ersoni ,*rtar i tejkalon autori,imet e tia ather k* lloj tejaklimi konsio&erohet sulm i kun&rli"jshm &he kun&r tij sht e lejuar m/rojtja e ne!ojshme. 4.Sulmi &uhet t jet i at asshm Sulmi sht i at asshm kur n &o moment -ritet t 'illoj$ kur ka 'illuar t !e-roj &he "jersa ,"jat$ -rkatsisht "jersa t -r'un&oj. Sulmi konsi&erohet se mun& t -ritet n &o moment n rastet kur mun& t 'illoj at* -r at*$ menjiher.(sh n "rin&je e si-r mi&is &* -ersona!e$ njri -rej t*re m/ush re!olna-o n,jerr thikn n"a kll'i.Ose situata tjetr -ersoni A. E n&jek me thik -ersonin #. 0he k* -osa i o'rohet n=jerr re!olen &he e -ri!on ate n"a jeta$ n kto situata konsi&erohej se m/rojtja sht e at asshme me sulmin$ e&he -se ai akoma nuk ka 'illuar$ mir-o n &o ast -ritej t 'illoj. Situata sht m e +art n rastet kur sulmi ka 'illuar t !e-roj.. rastet t ktilla $ m/rojtja mun& t n&rmerret menjiher &he mun& t ,"jas "jersa ,"jat e&he sulmi.. momentin kur -ushon s !e-ruar sulmi $ a-o kur sulmi re'u,ohet a-o ,otrohet $ &uhet t -ushoj e&he m/rojtja. ;.Sulmi &uhet t jet i !rtet

122

(r tu konsi&eruar se ek,iston m/rojtja e ne!ojshme $ sulmi &uhet t jet i !rtet$ + t ek,istoj realisht..se n&okush "a/imisht men&on se sht sulmuar &he &uke +en n laj&hitje e ln&on a-o e -ri!on n"a jeta CsulmuesinD $ athere n kso raste 'jala sht -r m/rojtje t ne!ojshme 'ikti!e $ t kujtuar$ a-o si +uhet n&r*she m/rojtja e ne!ojshme -utati!e.(ersoni A. 8e +llim tallje me -ersonin #. . errsir e sulmon kt me re!ole imituese 3lo&r2$ mir-o -ersoni #. 0uke men&uar se sulmi sht i !rtet e !ret at.. kto situata nuk ek,iston m/rojtja e ne!ojshme$ -or n kto rrethana mun& t /het 'jal -r lajthimin n 'akt 3 neni 5B t K((K2$ nse nuk ka +en sa &uhet i kuj&esshm mun& t -r"ji"jet -r !e-rn -enale t kr*er n"a -akuj&esia35B.-5r.62 n&rsa nse ka +en n lajthim real t -amenjanuar nuk sht -enalisht -r"je"js.35B.-ar.52. 6.8 # : O J T J A 8/rojtja sht &o !e-rim i njeriut me t ilin &mtohet a-o rre,ikohet n&onj e mir e sulmuesit.8/rojtja e ne!ojshme ek,iston e&he n"a -rku'i,imi i ktij institu ioni$ m/rojtja e ne!ojshme ek,iston e&he n rastet kur sulmi ,m/ra-set e&he n"a -ersoni i tret.. Kushtet t ilat &uhet t -rm/ushen me rastin e m/rojtjes 3,/ra-sja e sulmit2 5.8/rojtja &uhet t jet e &rejtuar kun&r sulmuesit. (r tu konsi&eruar se ek,iston m/rojtja e ne!ojshme $ !e-rimet e m/rojtjes &uhet t jen t &rejtuara kun&r sulmuesit$ kn&r asaj t mire juri&ike t sulmuesit $ e ila sht e ne!ojshme -r ,/ra-jen e sulmit3 -sh. kun&r tru-it$ jets$ -asuris etj2. 8/rojtja &uhet t jet &omos&o e ne!ojshme -r ,/ra-jen e sulmit. (r tu konsi&eruar nj m/rojtje si e ne!ojshme ajo &uhet t jet &omos&o e ne!ojshme + -ersoni -rej !etes a-o tjetrit ta ,m/ra-s sulmin ..j m/rojtje konsi&erohet e ne!ojshme n rast kur konstatohet se sulmi nuk ka mun&ur t ,/ra-set -a i shkaktuar &mtim sulmuesit.(sh. nj i moshuar i moshs m/i AI !je are me nj let'e e sulmon -ersonin e ri &he 'i,ikisht t ,h!illuar$ i sulmuar nuk mun& t ars*etohej se ka !e-ruar n m/rojtje t ne!ojshme nse at e ka -ri!uar n"a jeta$ n"ase m/rojtja n situatat e tilla nuk ka +en

123

&omos&o e ne!ojshme$ se-se i ka mun&ur ta ,/ra-s sulmin -a shkaktuar !rasjen. 7.8/rojtja &uhet t jet -ro-or ionale me inten,itetin e sulmit (r t +en m/rojtja &omos&o e ne!ojshme $ ajo &uhet t ek,istoj n -ro-or ionalitet 3-r-jestueshmri2 mi&is intensitetit t sulmit &he m/rojtjes.3 n -ro-or ion me mjetet + i -r&or sulmuesi$ 'or s 'i,ike t sulmuesit$ mjetet + i -ose&on sulmuesi2.8ir-o nuk krkohet nj ekui!alen n mes t intensitetit t sulmit &he m/rojtjes -rkatsisht n mes t ke+s s kanosur &he t ke+s s shkaktuar.(rkn&ra,i konsi&erohet se ek,iston m/rojtja e ne!ojshme e&h e kur e ke+ja e shkaktuar n rastin e ,/ra-sjes s sulmit sht m e ma&he se e ke+ja e kanosur.8ir-o nuk konsi&erohej se ek,iston m/rojtja e ne!ojshme kur ek,iston nj &is-ro-or ion i ma&h mi&is &mtimit i ili sht shkaktuar &he &mtimit + sht kanosur.(sh. !rasja e 'miut i ili -o !i&hte moll etj.Ose !rasja e klientit n ka'ene i ili -o thente "ota etj. .&ihma e &omos&oshme Ek,iston athere kur -ersoni i ili nuk sht o/jekt sulmi $ n"a tjetri ,/ra-s sulmin e at asshm &he t kun&rli"jshm. 7.Tejkalimi i m/rojtjes s ne!ojshme Tejkalimi a-o ka-r imi i m/rojtjes s ne!ojshme sh-rehet n rastet kur m/rojtja nuk sht -ro-or ionale me sulmin a-o kur m/rojtja n&rmerret -asi + sht ,m/ra-sur ose ka -ushuar s !e-ruar sulmi. Ek,iston &is-ro-or ion n mes t m/rojtjes &he sulmit$ kur -sh. nj a&oloshent e "o&et me thu-r nj -erson t rritur &he t ,h!illuar n&rsa k* n=jerr re!oln &he !ret atF Konsi&erohet se m/rojtaj sht n&rmarr -asi + sulmi sht ,/ra-sur $ n situatn kur i sulmuar ka arritur + sulmuesit tia trhe+ thikn e -astaj me t njetn thik e -ri!on ate n"a jetaF

124

Sulmi ka -ushuar $ kur sulmuesi -asi ka shtn &isa her n &rejtim t sulmuarit ka n&r-rer sulmin &he ka 'illuar t ik i !ehet -as i sulmuari e arrin &he i shkakton -la" t rn&a a-o e -ri!on n"a jeta. . t "jitha rastet kur i sulmuari i tejkalon ku'injt e m/rojtjes s ne!ojshme $ &o &mtim + i shkakton sulmuesit knsi&erohet !e-r -enale &he -ersoni i ktill -r"ji"jet -enalisht sikur -r &o !e-r tjetr -enale.8ir-o me li"j -arashihet mun&sia + n situatat t ktilla kr*esi t &nohet m /ut a-o t lirohet n"a &nimi3 neni B.-ar.4 t K((K2. .E%OJA EKST:E8E .e!oja ekstreme sht rrethan e &*t + e -rjashton kun&rli"jshmrin.Si-as -rku'i,imit li"jor ne!oja ekstreme ek,iston kur !e-ra sht kr*er me +llim + kr*esi ta menjanoj $ ta ,m/ra-s -rej !etes a-o tjetrit rre,ikun e at asshm &he t -a-ro!okuar$ i ili nuk ka mun&ur t e!itohet n n&onj mn*r tjetr$ me kusht + e ke+ja e shkaktuar nuk sht m e ma&he se e ke+ja + sht kanosur 3 neni @.-ar.6.t K((K2. (sh.-ersoni A. 8e +llim + t sh-toj jetn e 'mis $ &e-rton me &hun n sht-in e -ersonit #. T iln e ka ka-luar ,jarri.$ -ersoni A. 8e +llim + ta sh-toj jetn e 'miut + -o 'un&osej merr /arkn e huaj$ al-insitt -as shum /re&hje!e n -*ell t lo&hur &he t uritur "jejn stanin e /arinj!e e thejn ate &he marrin ush+imin$ ose sho'eri i !eturs -r ti shman"ur kontaktitt t &rejt-r&rejt me 'miun i ili -a-ritmas &el n rru"$ &el n trotuar &he ln&on km/sorin etj. E&he te ne!oja ekstreme .ek,iston rre,iku -r n&onj t mir$me &allim se te m/rojtja e ne!ojshme n kon'likt jan e &rejta &he e -a&rejta 3 -ersoni n /rojtje t ne!ojshme$ e mira e tij &he n ann tjetr sulmuesi$ sulmi i kun&rli"jshm2$ n&rsa te ne!oja ekstreme /het 'jal -r kon'liktine &* t mira!e asj + rre,ikohej + sh-tohet &he asaj + &uhet !iktimi,uar me +llim t sh-timit t t mirs e ila sht n rre,ik$-ra /ht 'jal -r ,"ji&hje ekstreme n mes t &* t k+ija!e. ( ek,istimin e ktij institu ioni &uhet t sh-rehet rre,iku &he menjanimi i rre,ikut. 5.:: E H I K 9

125

Si -arakusht -r ek,istimin e ne!ojs ekstreme sht ek,istimi i rre,ikut .:re,iku ,akonisht -rku'i,ohet situat n t iln $ n /a, t rrethana!e ek,istuese o/jekti!e $ me ars*e su-o,ohet se n &o moment $ at* -r at*$ mun& t &mtohet e mira juri&ike e -ersonit 'i,ik a-o juri&ik. :re,iku mun& t !ij n"a 'u+it &he &ukurit nat*rore si jan !rshimet$ trmetet a aret e m&ha shem/ja e &heut a-o orti et e /ors etj$.. sulmet e shta,!e a-o e"rsira!e $ -rishja e -ajisje!e teknike $ si sht -rishja e makani,mit 'renues t automo/ilit$ auto/usit a-o kamionit$ !rshimet eks-lo&imet e n&r*shme etj. Kushtet + &uhet t -rm/ushen me rastin e rre,ikut :re,iku nuk &uhet t jet i -ro!okuar a-o i shkatuar..uk mun& t konsi&erohet se -ersoni ka !e-ruar n ne!ojn ekstreme nse me 'ajin e tij me &ashje a-o n"a -akuj&esia e ka shkatuar rre,ikun.-sh.-ersoni !et e shkakton ,jarrin&he &uke u "jen&ur e&he !et n rre,ik -r t sh-tuar e ln&on tjetrin.Ose situata tjetr nse n"arsi i automo/ilit &uke !o,itur me sh-ejtsi t ma&he n rru" i &el 'miu &he k* -r ta sh-tuar 'miun &el n trotuar &he ln&on n&onj -erson.Ko&i -enal n situata t ktilla /n &allimin se rre,iku sht shkaktuar me &ashje a-o n"a -akuj&esia &he nse rre,iku sht shkaktuar n"a -akuj&esia $ kr*esin e till "j*kata mun& ta n&shkoj m /ut 3 neni @.-ar.7 t K((K2. 6.:re,iku mun& t4i kanoset &o t mire :re,iku -arimisht mun& t4i kanoset &o t mire juri&ike + sht e m/rojtur n sistemin juri&ik$ mir-o n -raktik rre,iku m s sh-eshti sht i &rejtuar kun&r jets$ tru-it$ shn&etit liris &he -asuris. 7.:re,iku &uhet t jet i !rtet :re,iku konsi&erohet i !rtet kur ai realisht ek,iston$ sht o/jekti!$ nse -ersoni "a/misht men&on se rre,iku ek,iston athere 'jala sht -r t asht+uajturn ne!oj ekstreme -utati!e$ n kto situatat -r"je"jsia e tij ,"ji&het sikur te m/rojtja e ne!ojshme -utati!e$ n

126

/a, t -arime!e t -r"je"jsis -enale t !e-ra!e t kr*era n lajthim real a-o 'aktik3 neni 5B2. 6.8njanimi i rre,ikut 8enajanimi i rre,ikut konsi&erohet !e-rimi + nrmerret me +llim + t sh-tohet e mira juri&ike s ils i kanoset rre,iku.8e !e-rimin e menjanimit t rre,ikut ,akonisht reali,ohen ti-aret e !e-rs -enale t katuar$ mir-o me+ !e-ra sht kr*er n kushtet e ne!ojs ekstreme $ !e-ra e till nuk konsi&erohet !e-r -enale$ -rjashtohet ek,istimi i !e-rs -enale. Kushtet + &uhet -rm/ushur me rastin e menjanimit t rre,ikut 5.T mos ket ek,istuar mun&sia + rre,iku t mnjanohet n n&onji mn*r tjetr. (r tu konsi&eruar se ek,iston ne!oja ekstreme &uhet konstatohet se n rastin konkret rre,iku nuk ka mun&ur t menjanohet -a u &mtuar a-o as"jsuar e mira juri&ike e -ersonit tjetr.E nse konstatohet se rre,iku ka mun&ur t menjanohet n n&onji mn*r tjetr$ -sh. &uke ikur $ &uke thirrur n n&ihm &uke i skajur sen&et etj$ kurse kr*esi nuk i ka sh'r*t,uar kto mun&si$ -or rre,ikun e ka menjanuar &uke e &mtuar t mirn juri&ike t -ersoni tjetr nuk konsi&erohet se ek,iston ne!oja ekstreme3 kjo nuk krkohet te m/rojtja e ne!ojshme2. 6.8enjanimi i rre,kut &uhet t jet i at asshm$ aktual me ek,istimin e rre,ikut Konsi&erohet se sht -rm/ushur k* kusht n rastet kur !e-rimi me t ilin mnjanohet rre,iku sht n&rmarr "jat kohs kur !e-ron rre,iku ose kur -ritet$ kanoset + rre,iku t 'illoj n &o moment..se menjanimi i rre,ikut nuk kan&o&hur nn kushte e -rshkruara m lart athere nuk /het 'jal -r ne!ojn ekstreme$ -or !e-rimet e tilla konsi&erohen !e-r -enale. 7.. mes t ke+s s kanosur &he t ke+es s shkaktuar &uhet t ek,istoj -ro-or ionaliteti i aktuar.

127

.e!oja e kstreme ek,iston athere kur e ke+ja e shkaktuar sht e !lers s njjt a-o m t !o"l se e ke+ja + sht kanosur t shkaktohet 3 neni @.-ar.6. t K((K2. . rast kur e ke+ja e shkaktuar sht m e !o"l se e ke+ja + sht kanosur $ nuk ka !shtrsi -r -r aktimin e ek,istimin e ne!ojs ekstreme$ -sh$-r tu sh-tuar jeta &mtohet -asuria e tjetrit$ mir-o kur sht 'jala -r t mirat e !lers s njejt$ athere ,"ji&hja e shtjes s ek,istimit t ne!ojs ekstreme -ara+et !shtrsi.(sh. a mun& t konsi&erohet se ek,iston -ro-or ionaliteti a-o ekui!alen a n rastet kur jan n koli,ion n&eri &he -asuria$ liria &he -asuria$ -asuria &he inte"riteti tru-or.8a&je lin&in &ilema li&hur me -r aktimin e -ro-or ionalitetit &he athere kur jan n -*etje !lerat e njta.-sh.ln&imi i nj -jese t tru-it a-o or"anit$ n&aj ln&imit tru-or ose or"anit + sht kanosur ti shkaktohet -ersonit tjetr.. teori &he -raktik m/isun&on men&imi se m e !le!shme jan ato t mira + jan m/rojtur me &nime m t rn&a. 7.Tejkalimi i ne!ojs ekstreme Sikun&r te m/ojtja e ne!ojshme e&he te ne!oja ekstreme mun& t sh-rehet tejkalimi 1 a2.kur e ke+ja e shkaktuar sht m e ma&he se e ke+ja e kanosurF /2.kur rre,iku ka mun&ur t menjanohet &uke e &mtuar n -rmasa m t !o"la t mirn juri&ike t -ersonit tjetr &he 2.kur &mtimi i t mirs juri&ike t -ersonit tjetr sht /r -asi ka -ashuar $ -asi + ka kaluar rre,iku. %e-ra e ila kr*het me rastin e tejkalimit t ku'ij!e t ne!ojs ekstreme konsi&erohet !e-r -enale &he nse tejkalimi sht /r me &ashje -r"ji"jet -r &ashje e nse sht /r n"a -akuj&esia -r"ji"jet -r -akuj&esi nse li"ji -arasheh -r"je"jsi -enale -r -akuj&esi. Ko&i -enal ma&je -arashe' mun&sin e lirimit n"a &nimi$ nse konstatohet se ka-r imi ku'inj!e t ne!ojs ekstreme sht /r n rrethana !e anarisht lehtsuese 3neni @.-ar.72. 4.0et*rimi -r t4iu eks-o,uar rre,ikut Ek,istojn &isa kate"ori njer,ish t ilt -r shkak t &et*rs $ -ro'esionit a-o -o,its so iale + kan n sho+ri$ nuk mun& t thirren n ne!ojn ekstreme -or jan t o/li"uar tFi eks-o,ohen rre,ikut 3 neni @.-ar.4.t K((K2.

128

0et*rimi -r t4iu eks-o,uar rre,ikut mun& t rrje&h n"a li"ji3 -sh.rojtari n roje2$ n"a marr&hnia e -uns 3 -sh. rojtari i n&onji o/jekti n kushtet e aktuar sht i o/li"uar tFi eks-o,ohet rre,ikutF n"a -ro'esioni3 ,jarr'iksi sht i o/li"uar tFi eks-o,ohet rre,ikut -r ta 'ikur ,jarrin e&he nse i kanoset rre,iku2 F n"a kontrata 3 -sh. nj -erson me kontrat merr -r o/li"im + t kuj&est -r -ersonin e -al!i,shm2.

0H9.A 0HE KA.OSJA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0isa le"jisla ione -enale t shtete!e t huaja $ me &is-o,ita t -osa me -arashohin -rjashtimin e n&shkueshmris t -ersonit i ili e kr*en !e-rn -enale nn n&ikimin e &huns &he kanosjes si sht -sh.ko&i -enal i Sllo!enis &he i Kroa is.0is-o,ita t ktilla nuk "jen&en n Ko&in ton -enal. 6..o ioni &he llojet e &huns OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0huna sht -r&orimi i 'or s n&aj nj -ersoni me +llim + ta &et*rohet t n&rmarr a-o t mos n&rmarr nj !e-rim me t ilin reali,ohet ti-aret e nj !e-re -enale.0huna mun& t jet 'i,ike a-o mekanike$ n&rsa si-as nenit 5IA.-ar.5I.t K(((K$ si &hun konsi&erohet e&he -r&orimi i h*-no,s ose mjete!e tjera &ehse me +llim + n&okush kun&r !ullnetit t !et t !ehet n "jen&je t -a!et&ijshme ose t /het i -aa't -r re,isten $ -or ajo mun& t jet e&he !is maior. 0huna mun& t jet a/solute &he kom-ul,i!e. 5.0huna a/solute
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

0huna a/solute sht ajo &hun me t iln -ersoni n trsi$ sht -ri!uar + lirisht t !en&os -r sjelljet e !eta.

129

(r t &rejtn -enale &huna a-solute sht me rn&si n"ase nj -erson e &et*ron -ersonin tjetr + t kr*ej !e-r -enale . 0huna sht a/solute n rast kur me -r&orimin e &huns $ ai n&aj t ilit sht -r&orur &huna $ n trsi ka +en i -ri!uar n"a mun&sia + t merr !en&im -r !e-rim a-o mos !e-rim$ ose nse ka +en i -en"uar + !en&imin e tij ta reali,oj.(sh.-ersoni A. E li&h -untorin e e autori,uar t hekuru&hs i ili nuk mun& t ja- sinjal + treni &uhet t n&alet &he kshtu shkaktohet n&eshja e trena!e me + rast shkaktohen !iktima njer,ish &he &m materail..0huna a-slolute ek,iston e&he n situatn kur -ersoni e hi-noti,on tjetrin a-o e &et*ron t konsumoj alkool &he n at "jen&je e sht*en + t kr*ej !e-r -enale. 6.0H9.A KO8(9LSI%E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0huna kom-ulsi!e sh-rhete n raste kur -ersoni n&aj t ilit -r&oret &huna nuk sht a/solutisht i -ri!uar n"a mun&sia -r t !en&osur mir-o &huna + a-likohet /n -resion t till + e shtrn'on t n&rmarr a-o mos t n&rmarr !e-rimin e aktuar.(sh kr*esi i &rejton re!oln s-ortelistitt t /anks &he e &et*ron + tia komunikoj ko&in sekret te se'it t /anks. (r tu konsi&eruar + &huna kom-lusi!e e -rjashton -r"je"jsin -enale $ &uhet konstatuar se ajo nuk ka mun&ur t e!itohet n n&onji mn*r tjetr$ me m/rojtje t ne!ojshme$ &uke thirrur n n&ihm a-o &uke ikur. 0eri sa &huna a-solute sht !etm &irekte3 n&aj -ersoni + &uhet t marr !e-rim2 &huna kom-lu,i!e mun& t jet &irekte &he in&irekte$ in&irekte n&aj t a'rm!e t t shtrn"uarit ,akonisht n&aj 'mij!e. 7.K A . O S J A. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kanosja sht &eklarata e n&onj -ersoni me t iln i /het me &ije &ikujt se &o ta "jej n&onj e ke+e nse nuk !e-ron ashtu si &shiron -ersoni + kanoset. Kanosja m s sh-eshti kr*het n mn*r !er/ale$ me "oj.8e an t &eklarata!e t n&r*shme.8ir-o mun& t kr*het me shkrim a-o me

130

!e-rime konklu&nete.(r ek,istimin e kanosjes nuk sht e &omos&oshme + ai + kanoset ta reali,oj kanosjen $ -or ai n&aj t ilit sht e orjentuar kanosja n /a, t situats t rrethana!e konkrete$ t 'itoj /in&je se kanosja &o t reali,ohet. :n&sia -enalo juri&ike e &huns &he kanosjes. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . rastin e -r&orimit t &huns a-solute nuk ka !e-r -enale$ me+ nuk e ka njrin element themelor C!e-rimin e !ullnetsshm t -esonit.Si-as ksaj -ersoni i ili nn n&ikimin e &huns kr*en !e-r e ila i -rm/an t "jitha ti-arete e n&onj !e-re -enale t aktuuar me li"j$ nuk &o t n&shkohet ai -erson n"ase &o t konsi&erohet se ai ka +en !etm mjet -r kr*erjen e !e-rs -enale. .&rsa kur /het 'jal -r &hunn kom-lu,i!e &he kanosjen ata &uhet !lersuar n kua&r t m/rojtjes s ne!ojshme &he ne!ojs ekstreme.Kjo nnku-ton se &huna kom-lu,i!e &he kanosja &uhet konsi&eruar si CsulmD te m/rojtja e ne!ojshme$ -rkatsisht si Crre,ik1 te ne!oja ekstreme.An&aj -o +e se &huna kom-lu,i!e -rkatsisht kanosja jan t tilla + -ara+esin sulmin e at asshm &he t kun&rli"jshm -r +ars*e sht e ne!ojshme m/rojtja$ a-o ajo -ara+et rre,ik t &ukshm &he t at asshm e ila mun& t e!itohet !etm me ln&imin e t mirs s huaj$ athere me ek,istimin e&he kushte!e ek,iston m/rojtja e ne!ojshme $ -rkatsisht ne!oja ekstreme$!etm n kto situata &huna kom-lu,i!e -rkatsisht kanosja mun& t jen /a, - -rjashtimin e rre,ikshmris sho+rore $ -ran&aj e&he t -rjashtimit t ek,istimit t !e-rs -enale. %e anarisht &uhet -asur -aras*sh rastin kur -r&orimi i &huns kom-lu,i!e &he kanosjes -ara+et rre,ik -r ars*e kr*ersi !ie n "jen&je t ne!ojs ekstreme. 8e rastin e !lersimit se n situatn e till e -rjashtohet ek,istimi i !e-rs -enale $ sht e &omos&oshme t !rtetohet se athua e ke+ja e ila -o reali,ohet3 &huna kom-lu,i!e2 a-o e ke+ja e ila -o kanoset3kanosja2 m e ma&he se e ke+ja ose enjet me t ke+n t iln kr*ersi e shkakton -r ta e!ituar rre,ikun.n"ase !etm n situatn e till &huna kom-lu,i!e -rkatsisht kanosja mun& t jen /a, e &rejt-r&rejt -r -rjashtimin e ek,istimit t !e-rs -enale.

131

. t "jitha rastet tjera $ nse n&onj -erson kr*en !e-r -enale nn n&ikimin e &huns kom-lu,i!e &he kanosjes $ kjo rrethan mun& t jet me n&ikim !etm me rastin e matjes s &nimit -rkatsiht n ,/utjen e tij. %E(:A E :?.0?SIS? S? %OG?L OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8un& t n&o&h + n&onji -erson t kr*ej nj !e-r e ila i ka t "jitha ti-aret e !e-rs -enale t -r aktuar me li"jin -enal$ mir-o$ -r shkak se !e-ra -ose&onrre,ikshmri tejet t !o"l sho+rore$ ajo nuk konsi&erohet !e-r -enale.(sh$-ersoni A. . nj restoran !je&h nj -irun t thjesht.. !e-rimet e -ersonit A.arrihen t "jitha elemntet e !e-rs -enale t !je&hjes $ mir-o me+ shkalla e rre,ikshmris s ksaj !e-re sht e -arn&sishme$ kjo !e-r nuk konsi&erohet !e-r -enale . (r aktimi i rn&sis s !o"l sho+rore 0uhet -lotsuar &* kushte -r tu konsi&eruar nj !e-r -enale me rre,iksmri t !o"l sho+roreF Enj i -rket rn&sis s !e-rs &he Ei &*ti i -rket -asojs. . nenin A.t K((K thuhet se C .uk sht !e-r -enale ajo !e-r e ila e&he -se -rm/an ti-arte e !e-rs -enale t -r aktuar me li"j sht e rn&sis s !o"l.%e-ra sht e rn&sis s !o"l kur rre,ikshmria e saj nuk sht e rn&sishme -r shkak t nat*rs ose -eshs s !e-rs $ t mun"ss s -asojs ose -asojs t -arn&sishmeF t rrethana!e n t ilat sht kr*er !e-ra$ t shkalls s ult t -r"je"jsi -enale t kr*esit t !e-rs ose -r shkak t rrethan!e -ersonale t kr*esit. 0.mth.-r ek,istimin e !e-rs -enale t rn&sis s !o"l &uhet -lotsuar n mn*r kumulati!e t &* kushtet $ !e-ra &uhet t jet e&he e rn&sis s !o"l &he e ila nuk ka -asur 'are -asoja t &mshme$ a-o -asoja &mtonjse ka +en e -arn&sishme. Se a sht nj !e-r e rn&sis s !o"l !aret n"a shum rrethana.Si /a, orientuese -r !lersimin se e !ar rn&sie sht nj !e-r -enale &uhet t shr/ej +n&rimi i li"j&hnsit e ila mani'estohet n &nimin e -arashikuar -r !e-rn -enale.(sh.!e-ra -enale e !rasjes $ "ra/itja etj.nuk mun& t konsi&erohen t rn&sis s !o"l$ kto !e-ra jan t nat*rss rn& $ -r kto !e-ra -enale

132

-arashihen &nime t rn&a$ an&aj /a,uar n kt rrethan &he /a,uar n elemntet e -osa me3ti-arte2e !e-ra!e t tilla $ kto !e-ra jan &o her t rn&sishme. 0el se !e-ra -enale t rn&sis s !o"l jan ato !e-ra -enale -r t ilat li"j&hnsi -arashe' &nime t /uta$ mir-o nuk &o t thot se !e-rat e tilla jan "jtihnj t -arn&sishme. (r tu konsi&eruar nj !e-r e rn&sis s !o"l -r-os -eshs s !e-rs$ &uhet -lotsuar e&he kushtet tjera t ilat kr*esisht kan t /jn me mjetet me t ilat sht kr*er !e-ra -enale$ $ rrethanat n t ilat nj !e-r -enale sht kr*er$ ra-orti -sikik i kr*esit n&aj !e-rs3 'orma e 'ajit$ +llimi &he moti!i i tij2 etj..uk sht e ne!ojshme + t "jitha kto kushte t -rm/ushen ne &o rast $ sht e mun&ur + t ek,istoj !etm nj kusht &he !e-ra t trajtohet e rn&sis s !o"l. Kushti i &*t + nj !e-r -enale t konsi&erohet e me rre,ikshmri sho+rore t -arn&sishme$ krkohet + t mos jet shkaktuar -asoja e n&aluar a-o ajo t jet e -arn&sihme-sh. Te !e-ra -enale tentati!a e marrjes s automjetit t huaj (ersoni A. H*n n !eturn e -ersonit #. 0he &shiron + me te t shkoj &ikun& mir-o -en"ohet n reali,imin e +llimit t tij 3 ai nuk ka shkatuar 'are -asojn2.Se -asoja a sht e -arn&sishme -ara+et shtje 'aktike t iln "j*kata e !lerson n &o rast konkret. 9:0H?:AT .GA LA:T? OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (ersonat + -r n"a hirearkia jan n -o,it !artse $ jan t o/li"uar t4i ek,keutojn ur&hrat e e-ror!e t t*re.8ir-o mun& t n&o&h + me ek,ketimin e at*re ur&hra!e t kruhet !e-ra -enale. Cshtja e -r"je"jsis -enale t -ersona!e t ilt kr*ejn !e-ra -enale n /a, t ur&hrit t e-ror!e t t*re sht rre"ulluar n mn*r -arimore n nenin 5I.t ko&it -eanl$ n&rsa m &etajisht rre"ullohet me li"je t -osa meEli"jin m/i shr/imin ushtarak$ me li"jin m/i shr/imin -oli or &he me li"jin -r -unn n or"anet shterore. Si-as &is-o,ita!e t ko&it -enale e&he kur !artsi kr*en !e-ra -enale sia-s ur&hrit t e-rorit &o t konsi&erohet -enalisht -r"je"js &he &o t &nohet$ kshtu neni 5I.-ar.5. i K((K$ thotD Fakti + nj !e-r -enale sht kr*er n"a nj -erson n /a, t ur&hrit +e!eritar ose t nj e-rori +o't ushtarak a-o i!il nuk e lehtson kr*esin n"a -r"je"jsia -enaleD$ mir-o n tri nn-ara"ra'e t ktij neni jan

133

-ara-ar rastet kur !artsi e&he -se ka kr*er !e-r -enale nuk konsi&erohet -enalisht -r"je"js &he nuk &nohet nse1 5.(ersoni ishte i &et*ruar lo"jrisht t4u /in&ej ur&hra!e t +e!eris ose e-roit t tijF 6.(ersoni nuk e &inte + ur&hri ishte i kun&rli"jshm &heF 7.9r&hri nuk ishte n mn*r t &ukshme i -ali"jshm$ i kun&rli"jshm.

SHKA)ET E (?:JASHTI8IT T? K9.0?:LIGJSH8?:IS? SI(AS (JES?S S? (OSAC8E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . -jesn e -osa me t K(. Jan -ara-ar rastet e -rjashtimit t kun&rli"jshmris e &isa !e-ra!e -enale.Shka+et e -osa me + -rjashtojn kun&rli"jshmrin n K((K jan t -ara-ar n nenet 5;6$ 5>@ -ar.6 $ 5BA -ar.4. &he 5B@ -ar.;. (sh. te !e-ra -enale ,/ulimi i aautori,uar i 'shehtsis neni 5>@$-ar.6. thuhet se nuk sht !e-r -enale e kun&rli"jshme nse sht kr*er -r interes t -r"jithshm ose -r t ruajtur interesin tjetr + sht m i rn&sishm n"a interesi i rujatjes s sekretit. (ataj n nenin 5BA.-ar.6. thot1D(ersoni nuk sht -enalisht -r"je"js nse e -rshkruan in&i!i&in tjetr n mn*r '*ese n !e-rn shken ore$ letrare a-o artistike$ n nj sh+*rtim serio, "jat ushtrimit t &et*rs ,*rtare$ "jat ushtrimit t -ro'esionit t "a,etaris$ "ajt !e-rimtaris -olitike a-o t n&onj !e-rimtarie sho+rore ose n m/rojtjen e n&onji t &rejte a-o interesa!e t ars*eshme &he nse si-as mn*rs s -rshkrimit a-o rrethana!e t tjera -rkatse$ sht e +art se !e-ar nuk sht kr*er me +llim -r+mimi. SHKA)ET E (?:JASHTI8IT T? K9.0?:LIGJSH8?:IS? )? .9K JA.? T? (A:A(A:A .? KO0I. (E.AL OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . "ru-in e shka+e!e + e -rjashtojn kun&rli"jshmrin /jn -jes1 5.!e-rimet e kr*era "jat ushtrimit t &et*rs ,*rtareF6.rre,iku i lejuarF7.!e-rat e kr*era n /a, t s &rejts -rin&orore &he t

134

&rejts s e&ukimitF 4.!e-rat e kr*era "jat ushtrimit t -ro'esionit s mjeksis;.-l+imi i t &mtuarit &he >.!e-rimi n interes t &mtuarit &he C-l+imi i s*-o,uarD.
5.%E(:AT (E.ALE T? K:LE:A GJAT? 9SHT:I8IT T? 0ETL:?S HL:TA:E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

(r !e-rat e kr*era "jat ushtrimit t &et*rs ,*rtare$ nisej n"a -arime se n kto raste &et*ra -r t !e-ruar sht i aktuar me normn juri&ike ose ur&hrin e li"jshm t or"ane!e -u/like shterore an&aj !e-rat e tilla nuk mun& t jet e kun&rli"jshme. %e-rimet e tilla t autori,uara jan -sh. /astisja e /aness$ -ri!imi n"a liria$ marrja e letra!e$marrja e mjetit me t ilin sht kr*er !e-ra -enale$ ek,ekutimi i &nimit me /ur"imFose kur +*tetarin -ri!on n"a liria -ersonin t ilin e ka n=an 'la"ran me rastin e kr*erjes s !e-rs -enale.(o mos t ek,istonte autori,imi li"jor -r !e-rimet e ktilla se ila -rej kt*re !e-ra!e &o t konsi&erohej !e-r -enale.Gjithashtu nuk konsi&erohet !e-r -enale kur -ersonat e autori,uarEor"anet -oli ore$ n /a, t autori,ime!e me li"j$ kur /ren&a ku'inj!e li"jor -r&orin 'or n 'i,ike$ shko-injt e "oms a-o armt e ,jarrta.3li"ji -enal i Kroa is n nenin 76.-arashe' Cse nuk ka !e-r -enale kur -ersoni ,*rtar n /a, t autori,ime!e li"jore ,/aton masat e &huns kon'om li"jitD2. 6.::EHIK9 I LEJ9A: OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8n*ra e jets /ashkohore m/shtet n -r&orimin &he sh'r*t,imin e t m/rrime!e t shumta teknike &he t ushtrime!e t !e-rimtari!e t rre,ikshme$ t ilat krahas &o/is shum t ma&he sho+rore$ njherit -ara+esin rre,ik -r jetn &he inte"ritetin tru-or t njer,!e$ shn&etin$ t mirat materiale etj.(sh.-una n =eherore$ tarns-orti rru"or hekuru&hor ajro$ sh'r*t,imi elektrana!e nukleare -ro&himi i arm!e $ eks-lo,i!e!e t n&r*shme$ helme!e kemikalje!e etj.Gjithashtu sho+ria -r shkak t interesit t -r"ji&hshm lejon &he toleron rre,i+et e &nr*shme+ jan imanente n "arat e n&r*shme s-orti!e$ "arat e n&r*shme$ eks-e&itat$ lojrat e rre,ikshme artistike$ shkathtsit e n&r*shme etj.

135

:n&sia -enalo juri&ike e rre,ikut t lejuar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . t &rejtn -enale $ rre,iku i lejuar nnku-ton + !e-rimet e rre,ikshme nuk jan t kun&rli"jshme$ e&he nse kan sjell "jer ke -asojat e &mshme$ -rkatisht reali,imin e !e-rs -enale$ nse kan +en t rres-ektuara &is-o,itat si"uruese -r marrjen e masa!e -r e!eitimin e -asoja!e t &mshme$ n kto situata /het 'jal -r C'atke+siD &he rre,iku i lejuar sht shkak -r -rjashtimin e kun&rli"jshmris. (raktikisht -ro/lematike e rre,ikut t lejuar -ara+itet at* ku in&i!i&t e autori,uar nuk u jan -rm/ajtur rre"ulla!e t si"uris3 lshimet e in&i!i&!e2 &he kjo mun& t trajtohet si -akuj&esi n kr*erjen e !e-rs -enale $ si nim i !i"jilen s s &omos&oshme.
7.%E(:AT A(O 8ASAT )? .0?:8E::E. .? #AH? T? S?0:EJT?S (:I.0O:E 0HE T? 0:EJT?S S? E09KI8IT OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

E&ukimi i 'mij!e sht e &rejt &he o/li"im i -rin&r!e$ kuj&estarit &he e&ukatorit.Kjo t &rejta &he &et*ra /a,n e kan n t &rejtn 'amiljare.Gjithashtu $ me +llim t e&ukimit &he t arsimimit t 'mij!e &he n -r"jithsi t n=ns!e$ autori,ime t -osa me u njihen e&he msues!e &he -ro'esor!e.%e-rimet a-o masat e kt*re -ersona!e nuk &o t konsi&erohen !e-rime t kun&rli"jshme nse n&rmerren me +llim t e&ukimit &he arsimimit t n=ns!e.."a kjo re,ulton se tolerohet ln&imi i n&onj t &rejte me +llim t reali,imit t +llimit t -r"jithshm t -ranuar$ i ili n kto situata ka -r-arsi. Si shem/uj ku si-as /a,a!e t ktilla sht e -rjashtuar kun&rli"jshmria mun& t theksohen -ri!imi n"a liria e -ersona!e t ktill$ nimi i kon'i&en s s letra!e t t*re$ marrja e &isa sen&e!e t t*re etj$ nse kto !e-rime n&rmerren me +llim t e&ukimit t 'mij!e. T ktilla nuk &o t ishin !e-rimet t kr*era n mes /ashkshort!e $%e mas nuk &o t mun& t thuhej se /urri n ra-ort me "ruan n at &rejtim ka n&onj -o,it t ! ant.Si-as -raktiks "j*+sore Fran e,e$ nj "j*kat n !itin 5@66 e ka liruar n"a &nimi -r ars*e se n&aj "ruas s tij ka a-likuar &nimet tru-ore$ mir-o "j*kata e kasa ionit nuk ka -ranuar +n&rimin e ktill juri&ik t "j*kats s

136

ult$ &uke konsi&eruar se ajo sht n kun&rshtim me ,akonet /ashkohore. 4.I.TE:%E.I8ET 8JEK?SO:E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO O-era ione me&isinale$ t a-likuara si-as krkess s &ijes me&i inale$ t sukseshme a-o t -asuksesshme &he shum !e-rima tjera me&i inale me +llim shrimi$ e&he -se ato marr !e e !e -ara esin ln&im tru-or i -ersonit $ nuk jan !e-ra -enale nuk jan t &nueshme.
A:SLESH8?:IA E (?:JASHTI8IT T? K9.0?:LIGJSH8?:IS? T? K?TL:E I.TE:%E.I8E%E 8JEK?SO:E

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hur me ars*eshmrin e -rjashtimit t kun&rli"jshmris s kt*re !e-ra!e -enale $ li"jet -enale nuk ja-in n&onj -r"ji"je$ -r kt ars*e n teorin e s &rejt -enale -ara+iten men&ime t n&r*shme.Si-as nj "ru-i autorsh $ shkak i -rjashtmit t kun&rli"jshmris s iner!enimit mjeksor sht -l+imi i -a ientit$ a-o -l+imi i su-o,uar. Si-as "ru-it t &*t t autor!e$ men&imi i t il!e konsi&erohet m i &rejt$ intere!enimet mjeksore nuk konsi&erohen !e-ra -enale n"ase kto n&rmerren n interes t -a iontit &he si i till jan t &o/ishme e&he -r sho+rin.
STE:ILIHI8I 0HE T:E0HJA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Inter!enimet mjeksore me +llim sterili,imi$ &he tre&hje e&he n rastet kur jan n&rmarr me -l+imin Gkrkesn e -als$ nse nuk ek,iston n&onj li"j i ili lejon$ -ara+esin !e-ra -enale t ln&imit tru-or$ me+ kto !e-rime nuk n&rmerren me +llim shrimi.
T:A.S(ALATI8I I O:GA.E%E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Trans-elatimi i or"ane!e &he -jes!e t tru-it $ si-as &is-o,iat!e n 'u+i$ mun& t /het !etm nse arrihet -l+imi i atij + je- &he atij + merr &he nse ek,iston ars*eshmria e inter!enimit tktill mjeksor$kur or"ani merret n"a -esoni i !&ekur$ &uhet saktsisht t &e'inohet momneti i !&ekjes.

137
E9TA.AHIA OOOOOOOOOOOOOOOO

Li&hur me autana,in 3!&ekja n"a mshira2 ek,istojn men&ime t n&r*shme -ro &he kun&ra$ mir-o &isa shtete n kusht mja't strikte t -ara-ara me li"j$ ekan lejuar eutana,in.. mesin e kt*re shtete!e e&he Holan&a e ka le"ali,uar eutana,in n &hjetor t !itit 6III. Si-as le"jisla ionit ton -enal nuk sht e lejuar eutana,ia$ -rkatsiht kjo konsi&erohet !e-r -enale.
I.TE:%E.I8ET KI:9:GJIKE (LASTIKE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Inter!enimet kirur"jike estetike &he -lastike si &he &isa inter!enime tjera 3-sh.tatua,het$ sh-uarje e !esh!e etj2 nuk konsi&erohen !e-r -enale e&he -se nuk n&rmerren me +llim shrimi$ n"ase nuk -ara+esin rre,ik &he n&rmerren n interes t -a ientit.
EKS(E:I8E.TET 8JEK?SO:E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

.uk lejohen eks-rimentet n njer, &he kto !e-rime t mjek!e konsi&erohen !e-ra -enale. Eks-erimente t nat*rs s ktill konsi&erohen a-likimi i mjete!e &he meto&a!e t reja me +llim t tera-is a-o &ia"no,s $ t ilat m -ar nuk jan -ro!uar a-o t ilat nuk kan &hn re,ultate t mira.
(?L)I8I I T? 0?8T9A:IT

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Le"jisla ion -enal n asnj !en& sh-rehimisht nuk -arashe' -l+imin e t &mtuarit si shkak -r -rjashtimin e kun&rli"jshmris. (r &isa !e-ra -enale n li"jet -enale !e-rimin e /n inkriminues nse sht n&rmarr -a -l+imin e t &mtuarit$ n t kun&rtn !e-rimi nuk konsi&erohet i kun&rli"jshm$ -sh !e-ra -enale e &hunimit n"a neni 5@7.-ar.5.t K((K$ nse nuk ka -asur kun&rshtim -rkatsisht re,isten nuk ka !e-r -enale. Ktu -l+imi nuk -ara+itet si ars*e e -rjashtimit t kun&rli"jshmris$ -or !etm se nuk jan -rm/ushur ti-aret li"jore t !e-rs -enale. Ka !e-ra -enale ku n 'i"urn e !e-rs -enale$ -l+imi i -als tjetr sht elemnte i saj$ an&aj e&he k* -l+im nuk mun& t jet ars*e -r -rjashtimin e kun&rli"jshmris. (sh. !e-rat -enale n"a neni 6AI

138

t K((K$ kontraktimi i -r'itimit -asuror jo-ro-or ional 3kontrata t 'aj&e"jillakut2$ nuk mun& t -rjashtohet kun&rli"jshmria e&h-se ka ek,istuar -l+imi i t &mtuarit.
%E(:AT (E.ALE K9 (?L)I8I I T? 0?8T9A:IT ?SHT? I:ELE%A.T OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

(l+imi i t &mtuarit n t shumtn e hera!e nuk e -rjashton kun&rl"jshmrin$ n"a 'akti se t mirat juri&ike n ra&h t -ar m/rohen n interes t -r"jithshm$ -sh. !e-rat -enale kun&r rre"ullimit juri&ik &he si"uris s !en&it$ -astaj !e-rat -enale t !rasjes$ -la"osjes &he nj mori !e-rash tjera -enale.%rasja konsi&erohet !rasje e&he nse sht /r me -l+imin e t &mtuarit .T &nueshme jan e&he !e-rat -enale t ln&imit tru-or &he t !rasjes e&he kur ato jan kr*er n &*lu'tim.
%E(:AT (E.ALE K9 (?L)I8I I T? 0?8T9A:IT 09HET T? (?:JASHTOJ K9.0?:LIGJSH8?:I.? OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

(rkun&r 'aktit se -l+imi i t &mtuarit n t shumtn e raste!e nuk ka kur'ar rn&sie -r t &rejtn -enale $ ek,istojn &isa !e-ra -enale t ilat -r n"a nat*ra$ lloji &he shkalla e rre,ikshmris sho+rore jan $ m t lehta $ -r ars*e n t &rejtn -enale &uhet t merret -aras*sh -l+imi i t &mtuarit si rrethan -r -rjashtimin e kun&rli"jshmrisE!e-rs -enale.(sh. klienti -ajtohet + a!okati i tij ta -ara+es ate t iln ai ia ka /esuar$ -astaj te !e-rat -enale kun&r n&erit &he autoritetit$ si &he te !e-rat -enale kun&r liri!e &he t &rejta!e t +*tetar!e.E&he te shum !e-ra -enale kun&r -asuris mun& t a-ro!ohet -ranimi i t &mtuarit$ -sh. nse -ronari i sen&it mun& ta shkatroj sen&in e tij &he mos t -ara+es !e-r -enale $ athere kt mun& ta /j e&he -ersoni tjetr me -l+imin e tij.
S9:OGAT I (?L)I8IT T? 0?8T9A:ITFT? %E(:9A:IT .? I.TE:ES T? 0?8T9A:IT 0HE C(?L)I8I I S9(OH9A:D OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Kto jan raste t !e anta t -l+imit.. mes t shka+e!e -r -rjashtimin e kun&rli"jshmris h*n e&he C-l+imi i su-o,uarD a-o C!e-rimi -r interes t &mtuaritD.. -*etje jan ato situata jetsore ku n koli,ion jan s!erat e /ren&shme t &mtuarit t njejt.(sh.

139

&ikush ha- letrn e mikut t tij &uke su-o,uar se ka n&onj lajm t r&nsishm -r mikun e tij $ -r t n&rmarr ai ur"jent &i kaF a-o &ikush e ln&on tjetrin &erisa e ka sh-tuar at.a-o &iksuh h*n n /anesn e huaj -r ta n&alur rrje&hn e ujit -r shkak t -l itjes s "*-a!e$ -astaj rastet e n&r*shme n"a -raktika mjeksore$ -sh. n&r-rerja e shtat,anis$ o-era ionet e n&r*shme ur"jente e tj. Kur -a ijenti nuk ka mun&ur t ja- -l+imin$mir-o m/i,otron /in&ja se ai -ot kishte mun&si si"urisht &o ta ji-te -l+imin. Ars*eshmria e -rjashtimit t kun&rli"jshmris s !e-ra!e -enale + kr*hen n interes t t &mtuarit a-o n /a, t -l+imit t su-o,uar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . situata t ktilla $-r tu konsi&eruar se !e-rimet e tilla nuk jan t kun&rli"jshme &uhet t merren -r interes t t &mtuarit. Ktu n shumi n e raste!e 'jala sht -r rastet e -a-ritura t ilat nuk -resin$ -rkatsihst kur rre,iku mun& t e!itohet !etm nse !e-rohet me ur"jen . . ann tjetr -l+imi i su-o,uar ars*etohet me 'aktin se nse si-as 'u+is s li"jit sht -rjashtuar kun&rli"jshmria kur n ne!oj ekstreme nj e mir juri&ike sh-tohet &uke e ln&uar t mirn juri&ike t -ersonit t tret$ &uhet lejuar e&he -rjashtuar kun&rli"jshmrin kur nj e mir juri&ike sh-tohet me &mtimin e t mirs juri&ike e t &mtuarit t njjt. %ETPLP.0I8I OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %etQlQn&imi ek,iston nQ rastet kur njQ -erson e &Qmton tQ mirQn juri&ike $ tQ mirQn -ersonale$ -sh. i shkakton !ehtes lQn&ime tru-ore a-o e shkatQrron -asurinQ e !et.TQ mira juri&ike -ersonale konsi&erohen -sh.jeta$ inte"riteti tru-or$ n&eri autoriteti$ liria e +arkullimit$ -asuria in&i!i&uale etj. .Q tQ &rejtQn -enale !etQlQn&imi nuk -ara+et !e-Qr -enale me kusht +Q mos -ara+es rre,ik -Qr sho+QrinQ.0o tQ -Qr"ji"jet -enalisht ai i ili me +Qllim+Q t4i shman"et shQr/imit ushtrak e -la"os !ehten$ nQ kQto situata konsi&erohet se -ersoni i tillQ ka kr*er !e-Qr -enale shman"ie n"a shQr/imi ushtrak &uke e /QrQ !ehten tQ -aa't.

140

(P:GJEGJPSIA (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.(Qr"je"jQsia -enale si elment su/jekti! i !e-rQs -enale .Q tQ &rejtQn -enale $ njQ -erson konsi&erohet -enalisht -Qr"je"jQs nQse nQ kohQn e kr*erjes sQ !e-rQs -enale ka -ose&uar ilQsi tQ aktuara -sikike &he nQse te ai ka ek,istuar njQ marrQ&hQnie e aktuar -sikike n&aj !e-rQs tQ iQn ai e ka kr*er$ &mth. .jQ -erson konsi&erohet -enalisht i -Qr"je"jshQm nQse nQ kohQn e kr*erjes sQ !e-rQs -enale ka +enQ i -Qr"je"jshQm &he i 'ajshQm. 6.ELE8E.TET E (?:GJEGJSIS? (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (r"je"jsia -enale -r/het -rej &* elemente!e 1 5.."a !etit e aktuara -sikike tQ kr*esit3-r"je"jsia2 &he 6.."a +n&rimi a-o marr&hnia e kr*esit n&aj !e-rs + e ka kr*er3 n"a 'ajsia2. 0.m.th.-r"je"jsia -enale -r/het n"a -r"je"jshmria &he 'ajsia. aK.(r"je"jshmria OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .j -erson konsi&erohet i -r"je"jshm athere kur -ose&on aso !eti 3 ilsi2 -sikike + i /jn t mun&shme t ku-toj rn&sin e !e-rs &he t4i kontrolloj sjelljet e !eta. /K.Fajsia OOOOOOOOOOOOOOO .&rsa kr*esi i !e-rQs -enale konsi&erohet i 'ajshm kur n&aj !e-rs ka -asur aso +n&rimi a-o ra-orti i ili e /n t mun&shm t4i n"arkohet !e-ra$ -rkatsisht kur !e-rn e konsi&eron si t !eten. ."a kjo re,ulton se -r t ek,istuar -r"je"jsia -enale$ kr*esi &uhet t jet i -r"je"jshm &he i 'ajshm..se nj -erson nuk sht i -r"je"jshm$ nuk sht i a't + ta ku-toj rn&sin e!e-rs &he t4i kontrolloj sjelljet e tia$ athere nuk mun& t konsi&erohet i 'ajjshm $

141

n"a kjo re,ulton se -r"je"jshmria sht /a, ku n&rtohet 'ajsia$ -r"je"jshmria sht kusht -r tu sajuar 'ajsia.. ann tjetr nj -erson mun& t jet i -r"je"jshm -or t mos jet i 'ajshm$nse mun"on njri n"a kto &* elemnte nuk ka -r"je"jsi -enale. . nenin 55. -ar.5.t K((K sht -r aktuar no ioni i -r"jsis -enale &he n kt -ar. ThuhetD (ersoni konsi&erohet -enalisht -r"je"js nse sht men&risht i a't &he sht sh-allur 'ajtor -r kr*erjen e nj !e-re -enale. (?:GJEGJSH8?:IA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . t &rejtn -enale nj -erson konsi&erohet -enalisht i -r"je"jshm athere kur -ose&on aso !eti a-o a'tsi intelektuale 3 men&ore2 &he !oliti!e + i /jn t mun&shme t men&oj $ t "j*koj$ t !en&os &he t4i kontrolloj sjelljet &he !e-rimet e !eta . (rej ktij -rku'i,imi &el se -r"je"jshmria -r/het -rej &* elemente!e1elementit intelektual a-o t !et&ijes &he elementit !oliti! a-o t &shirsE!ullnetit 5.Elementi intelektual a-o t !et&ijes OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Elementi intelektual 3 men&or2 n t &rejtn -enale ek,iston athere kur kr*esi i !e-rs -enale sht i a't + t ku-toj rn&sin e !e-rs s !et$ + t ket -as+*r -ara'*t*rim t +artse sht &uke e kr*er nj !e-r t rre,ikshme &he t kun&rli"jshme. 6.Elementi !oliti! a-o elementi i &shirs OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Elementi !oliti! i &shirs -rkatsisht i !ullnetit ek,iston athere kur -ersoni sht n aso "jen&je a-o ka a'tsi -sikike + t !en&os &he t4i kontrolloj sjelljet e !eta. Ko&i (enal i Koso!s sikur shum ko&e -enale t shtete!e tjera nuk e -r akton no ionin e -r"je"jshmris$ -or -rkun&ra,i me nenin 56.-ar.5. -r akton -a-r"je"jshmrin.

142

(A(?:GJEGJSH8?:IA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8 -ar u tha se -ersoni sht i -r"je"jshm kur -ose&on a'tsi -r ta ku-tuar rn&sin e !e-rs &he a'tsin -r ti kontrolluar sjlljet e !eta.Kr*esi i !e-rs -enale i ili nuk i -ose&on kto &* a'tsi$ a-o njrn n"a kto a'tsi$ n t &rejtn -enale konsi&erohet i -a-r"je"jshm. Si-as nenit 56.-ar.5.t K((K$ i -a-r"je"jshm $ -rkatsisht me -aa'tsi men&ore konsi&erohet C (ersoni i ili ka kr*er !e-r -enale konsi&erohet i -aa't men&risht nse n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale ln"onte n"a n&onj smun&je men&ore e -rkohshme ose e -rhershme$ Rrre"ullim men&or a-o n"e je n ,h!illimin men&or + ka -rekur 'unksionimin e tij men&or &he -r -asoj nuk ka +en n "jen&je t ku-toj a-o kontrolloj !e-rimet a-o mos!e-rimet e tij a-o t ku-toj se kr*en !e-r -enaleD. 5.Smun&jet men&ore t -rhershme &he t -rkohshme jan lloje t smun&je!e t sistemit +en&ror ner!or t intensitetit t till t ilat e /jn -ersonin -lotsisht t -a-r"je"jshm. Smun&jet men&ore t -rhershme a-o kronike jan ato smun&je + ,"jasin koh t "jat &he t ilat si-as t m/rrime!e t shken s s -sikiatris /ashkkohore e&he -rkun&r mjekimit $ jan t -ashrueshme.Si smun&je -sikike kronike jan -sh.e-ile-sia$ -arali,a -ro"resi!e$ ski,o'renia$-aranoja$ -siko,a en e'alike etj. Smun&jet men&ore t -rkohshme a-o akute jan lloje t smun&je!e + lajmrohen n -erio&a kohore &he + s-ontanisht mun& t -ushojn$ a-o t ilat si-as t m/rrime!e /ashkohore t shken s s -sikiatris mun& t neutrali,ohen$ ma&je e&he t shrohen. Smun&jet men&ore t -rkohshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO mun& t4i shkaktojn -.sh.helmimet e n&r*shme me an t k-ur&ha!e &he &isa smun&je in'ekti!e$ man&ej helmimet me an t alkoholit3&ehje -atolo"jike2 a-o &ro"s$ a'ekti -atolo"jik$ ",im a-o hi&hrim i te-ruar$"jen&jet e n&r*shme -atolo"jike t ,"jimit$ ner!o,at &he rea"imet tjera a/normale.

143

6.Srre"ullimi men&or i -rkohshm OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sre"ullimi men&or i -rkohshm sht lloj i till i Rre"ullime!e men&ore t -rkohshme a-o momentale t shmi s s 'unksione!e -sikike -osaRrisht t !et&ijs.Kr*esi "jen&et n aso "jen&je shn&etsore + nuk sht i a't t "j*koj &he t !en&os &rejt$ nuk sht n "jen&je -sikike + t ku-toj rn&sin e !e-rs &he t4i kontrolloj sjelljet e tij. 7.Hh!illimi men&or me n"e je OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Hh!illimi men&or me n"e je sht "jen&je e n"e jes s ,h!illimit men&or3 -sikik2$ e ila sht shkaktuar n"a "r*mosja3atro'ia2e sistemit +en&ror ner!or$ a-o n"a kushtet e -osaRme so ilae n t ilat ka jetuar nj-erson.Ktu n ra&h t -ar sh-rehen -en"esat n ,h!illimin -sikik n s'ern e intelektit.Ktu /het 'jal -r mos,h!illim t a-aratit -sikik$ -r shkak t ilit -ersoni i ktill nuk sht n "jen&je t "j*koj &he t !en&os..uk sht i !et&ijshm se R4/n. Kto n"e je mun& t lajmrohen n 'orma t n&r*shmeF Ei&iott e shkalls s -ar $ ,h!illimi men&or it il!e sht i /ara/art me ,h!illimin men&or t shta,!eF Ei&iott e shkalls s &*t$,h!illimin me&or i t il!e sht sa i 'mij!e "jer n 7. !jeRF Eim/e ilt$ ,h!illimi men&or i t il!e sht sa i 'mij!e -rej 7E>.!jeR &heF E&e/ilt$ ,h!illimi -sikik i t il!e sht i /ara/art me at t 'mij!e "jer 54.!jeR.
(?:GJEGJSH8?:IA ESE.CIALISHT E H%OGL9A: OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

(r"je"jshmria esen ialisht e ,!o"luar sht "jen&je e till e -ersonit n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale $ nse -r shkak t smun&jes men&ore kronike a-o t -rkohshme$ Rrre"ullimit men&or a-o n"e jes n ,h!illimin men&or$ a'tsia e kr*esit + t ku-toj

144

rn&sin e !e-rs a-o a'tsia e tij + ti kontrolloj sjeljet e !eta ka +en &ukshm $ esen ialisht e ,!o"luar. Ko&i *n -enal njeh -r"je"jshmrin e ,!o"luar$ si "jen&je -sikike$ men&ore$ mi&is -r"je"jshmris &he -a-r"je"jshmris$ si-as nenit 56.-ar.6. t K((K C-ersoni$ i ili ka kr*er !e-r -enale $ konsi&erohet se ka a'tsi t ,!o"luar men&ore nse n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale a'tsia e ti -r t ku-tuar a-o kontrolluar !e-rimet a-o mos !e-rimet e tij ka +en &ukshm e ,!o"luar -r shka+et e ekura n -ara"ra'in 5. t ktij neni. (ersoni i ktill konsi&erohet -r"je"js$ -or kto rrethana meren -aras*sh n"a "j*akat kur !en&os m/i koh,"jatjen &he llojin e sanksionit ose masn e trajtimit t &et*rueshmD.
8en&imet e n&r*shme -rkita,i me -r"je"jshmrin esen ialisht t ,!o"luar. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO aK.Institu ioni i -r"je"jshmrisa esen n iale t ,!o"luar n teori &he

le"jisla ionin /ashkohor sht -r!etsuar n"ase shumi a e -enalist!e &he -sikiatr!e jan t men&imit se ek,istojn "jen&je men&ore n t ilat kr*esi ose&on aso a'tsi intelektuale &he !oliti!e$ mir-o -r shkak t &e'ekte!e n s'ern /i-si+ike$ kto a'tsi jan t ,!o"luar. /K.8ir-o ka autor n t &rejtn -enae t ilt e kun&rshtojn institu ionin e -r"je"jshmris esen iale t ,!o"luar me R4rast ekin se sht shum !shtir+ n -raktik "jen&ja e ktill t !rtetohet &he "jithashtu sht shum !shtir + t /het &allimi mi&is -r"je"jsis esen iale t ,!o"luar n"a -r"je"jshmria &he -a-r"je"jshmria. .&rka+ $ "jen&jen e -r"je"jshmris esen iale t ,!o"luar m s sh-eshti e shkaktojn -siko-atit$ alkoli,mi kronik$ narkomania$ man&ej neuro,at$ neurastia &he neuro-atia.Shka+e tjetra + mun& t sh-iejn n -r"je"jshmri esen iale t ,!o"luar mun& t jen senileti i t oshuar!e$ Rrre"ullimet en&r*shme or"anike$ si s-.sh.shtat,ania$ lin&ja $ helmimet e n&r*shme$ smun&jet in'ekti!e etj.

145 (?:GJEGJSH8?:IA ESE.CIALE E H%OGL9A: 0HE .0IKI8I I SAJ .? (?:GJEGJSI.? (E.ALE 0HE .0?SHKI8I. SI(AS K((K. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Kur t se kr*esi n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale ka -asur -r"jesi &ukshme t ,!o"luar mun& t &nohet m /ut.H!o"limi i -r"je"jshmris sht /a, 'akultati!e -r ,/utjen e &nimit. Si-as &isa li"je!e -enale kur "j*kata konstaton se n&onj -erson !e-rn -enale e ka kr*er n "jen&je t -r"je"jsis esen ialisht t ,!o"luar$ kr*esi &uhet t &nohet m /ut3 e asht+ujtura ,/utje o/li"ati!e2. Si-as li"je!e tjera kr*erja e !e-rs -enale n "jen&je t -r"je"jsis esen ialisht t ,!o"luar sht /a, si-as t ils "j*kata mun&et kr*esin ta "j*koj m /ut 3e asht+uajtura ,/utje 'akultati!e.2. K((K$ ka ak e-tuar !ariantn e ,/utjes alternati!e t ,/utjes s &nimit 3(ro'.Ismeti n li/rin e tij men&on se kjo rrethan e o/li"on "j*katn + ta ,/ut &nimin2.nse kr*esi n momentin e kr*erjes s !e-rs -enale ka -asur -r"je"jsi esen ilaisht t ,!o"luar.3 neni 56.-ar.6.t K(((2 .se "j*kata konsi&eron se a'tsia e t -an&ehurit + t ku-toj rn&sin e !e-rs s !et a-o t4i kontrolloj !e-rimet e tia nuk ka +en e till + &o t ishte /a, -r ,/utjen e &nimit $ kjo rrethan merret -aras*sh si rrethan lehtsuese me rastin e matje s &nimit. A-likimi i masa!e si"uruese n&aj kr*es!e t !e-ra!e -enale me -r"je"jsi esn ilalsiht t ,!o"luar. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .se "j*kata konstaton se kr*esi i !e-rs -enale me -r"je"jshmri esen iale t ,!o"luar sht e n t ar&hmen i rre,ikshm -r rrethin ku jeton$ athere mun&et kr*esit t ktill$ krahas &nimit $ t4i sh+i-toj e&he masn e trajtimit t &et*rueshm -sikiatrik3 neni A>2$ a-o trajtimin e &et*rueshm -sikiatrik n liri$ i ili mun& t sh+i-tohet /ash me &nimin me kusht nn m/*k+*rjen e shr/imit s-ro!ues3 neni ;6 K((K. Ose nenit 7.t rre"ullors nr$6II4KI4 8/i -ro e&uran -enale ku -r'shihen kr*ers me Rrre"ullime men&ore2. Krahas &nimi $ njra -rej kt*re &* lloje t masa!e t trajtimit t &et*rueshm -sikiatrik u sh+i-tohet -osaRrisht kr*es!e a/normal t !e-ra!e t !e-ra!e -enale n"a ra&ha e -siko-at!e $ t ilt ,akonisht jan $ jo !etm n "jen&je t -r"jeshmris esen ilae t ,!o"luar$ -or e&he n t ar&hmn -ara+esin rre,ik.

146

ACTIO.ES LI#E:AE I. CA9SA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO ?sht -arim se nse kr*esi n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale ka +en i -a-r"je"jshm ai nuk mun& t konsi&erohet -enalisht i -r"je"jshm -r at !e-r.8ir-o n"a kjo rre"ull ek,iston nj -rjashtim.K* -rjashtim sh-rehet n rastet kur !et -ersoni e sh-ien$ e sjell !eten n "jen&je t -a-r"je"jshme &he n at "jen&je kr*en !e-r -enale$n rastet e ktilla -ersoni konsi&erohet -enalisht i -r"je"jshm -r !e-rn -enale + e ka kr*er n "jen&jen e -a-r"je"jshme t iln e ka shkaktuar !et.:astet e ktilla n t &rejtn -enale jan t njohura n "juhn latine me sh-rehjen a tiones li/erae in ausa3 !e-rimet jan t lira n !en&im $ e jo e&he n kr*erje2. Jan t shumta &he t n&r*shme rastet e tilla n -raktik$ sho'eri -rkun&r shenja!e t +arta t lo&hjes !a,h&on ta n"as !eturn $ 'len &he ksht shkel njeriunF -ersoni i autori,uar + at m/*ll ram-n kur &uhet t kaloj treni &ehet me alkohol &he kur !ie koha e lshimit nuk e /n kt &he !ie "jer ke n&eshja e trenit &he automjetit t u&htar!e etj. Institu ionin A tio li/era in ausa tani e njohin t "jitha le"jisla ionet -enale t shtete!e /ashkohore.. K((K k* institu sht i -ara-ar n nenin 57. ku sh-rehimisht thuhetDsht -enalisht -r"je"js kr*esi i !e-rs -enale + $ &uke -r&orur alkool$ &ro"$ a-o n&onji mn*r tjetr e sjell !eten n "jen&je t till $ n t iln nuk mun& t ku-toj rn&sin e !e-rimit a-o mos!e-rimit t !et ose t4i kntrolloj sjelljet e !eta$ nse -ara -ara se t ket sjel !eten n at "jen&je $ !e-rimet a-o mos !e-rimet e tia kan +en t -r'shira n &ashjen e tij a-o nse sht i -akuj&esshm n&aj !e-rs -enale &he li"j -arashe' -r"je"jsi -enale -r kr*erjen e !e-rs -enale n"a -akuj&esiaD. 8un& t n&o&hin raste kur njeriu me +llim e sjell !ehten n "jen&je t till $ n"se men&on se nse e kr*en !e-rn -enale n "je&je t -a-r"je"jshme nuk mun& t konsi&erohet -enalisht -r"je"js.(.sh. mjeku kuj&estar n s-ital me +llim + mos ta /j o-era ion -a ientin i ili jen&et n rre,ik jete konsumon alkool &he kshtu e /n !ehten t -aa't + ta ushtroj -ro'esionin e mjekut$ ose rasti tjetr -ersoni mun& t mos ket kurajo ta !ras &ike n "jen&je normale &ehet me alkool e mun& 'rikn &he &el e !ret -ersonin.

147

Ars*eshmria e ktij instituti OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO K* institu ion ek,iston me +lim t e!itimit t ke+-r&orimit se mun& t konsi&erohet -enalisht -r"je"js !etm -ersoni i ili n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale ka +en i -r"je"jshm &he$ -o mos t ek,istonte k* -arim nuk &o t mun& t n&shkoheshin + me !et&ije $ me +llim a-o n"a -akuj&esia e sjellin !ehten n "jen&je t -a-r"je"jshme &he n kt "jen&je kr*ejn !e-ra -enale. E&he n shtetet n le"jisla ionin e t ila!e nuk ek,iston k* institut$ teoria &he -raktika e kan -ranuar kt institut juri&ik. Kushtet + &uhet -lotsuar -r ek,istimin e ktij instituti. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO ) t mun& t a-likohet k* institut $ si-as nenit 57.t K((K$ &uhet t -lotshen kto kushte1 5.-ersoni &uhet t jet i !et&ijshm n kohn kur e sjell !eten n "jen&je t -a-r"je"jshmeF 6.+ -ersoni me 'ajin e tij 3 me &ashje a-o n"a -akuj&esia2 !ehet n kso "en&nje $ -sh.konsumon alkool$ &ro"$ a-o !a,h&on ta n"as !eturn e&he -se e !ren se sht i molisur -r "jum.F 7.-ara se ta sjell !eten n "jen&je t -a-r"je"jshme !e-ra t jet e -r'shir n &ashjen a-o -akuj&esin e tij &he F 4.+ t ket kr*er !e-rn -enale$ e ila n esen i -r"ji"jet !e-rs e ila ka +en e -r'shir me &ashjen a-o -akuj&esin e kr*esit "jersa ai ka +en n "jen&je t !et&ijshme. 0.m.th.&uhet t jet kr*er ajo !e-r t iln kr*esi e ka -ara'*t*ruarEsu-o,uar$ a-o ka mun&ur &he ka +en i &et*ruar ta su-o,oj e jo t ek,istoj n&onj !et&ije e -r"jithshme se mun& t kr*ej n&onj !e-r -enale3 t -a-r aktuar2$ kjo nnku-ton se &uhet t ek,istoj nj -r-uthshmri n mes t !e-rs + kr*esi e kishte n !et&ije &erisa ishte n "jen&je t -r"je"jshme &he !e-rs + e ka kr*er n "jen&je t -a-r"je"jshme. 8ir-o ktu nuk krkohet n&onj n"jashmri a-solute$ &uhet marrur se kjo n"jashmri ek,iston$ nse kr*esi sa ishte i -r"je"jshm ka +en i !et&ijshm se &o t kr*ej !e-rn -enale -la"osje e rn& tru-ore $ mir-o sht shkaktuar !&ekja.Ose rasti tjetr kr*esi -ara se t ulet n automo/il konsumon alkool &he ka +en i !et&ijshm se &uke e n"ar automo/ilin n "jen&je t till mun& t shkaktoj aksi&ent

148

komunika ioni$ sht irele!ante se aksi&ent sht shkaktuar &uke u n&eshur me nj !etur tjetr a-o sht &e!ijuar n"a rru"a &he ka rn n "remin.

A tio li/era ausa &he -r"je"jsia -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as ktij instituti -ersoni -r"ji"jet si-as -arime!e t -r"jithshme n t ilat m/shtet -r"je"jsia -enale.E&he ktu -r t mun&ur me u konsi&eruar -enalisht -r"je"js kr*esi i !e-rs -enale$ &uhet t jet i -r"je"jshm &he i 'ajshm.8ir-o -r"je"jshmria &uhet t ek,istoj n kohn kur ai e sjell !eten n "jen&je t -a-r"je"jshme. A tio li/era in ausa mun& t shkaktohet me &ashje &he n"a -akuj&esia. (r li/era in ausa "jithmon -r"ji"jet nse sht kr*er me &ashje$ e nse sht kr*er n"a -akuj&esia -r"ji"jet !etm kur li"ji akton kr*esi &ot -r"ji"jet e&he -r !e-r t kr*er n"a -akuj&esia A tio li/era in ausa &he -r"je"jshmria esen iale e ,!o"luar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si+ u tha m lart "jen&ja -lotsisht e -a-r"je"jshme e shkaktuar n"a !et kr*esi nuk -rjashton -r"je"jshmrin -enale &he nn&shkimin -r !e-rn -enale + sht kr*er n kt "jen&je$athere sht e lo"jikshme + -ersoni + kr*en !e-rn -enale nn rrethanat e a tio li/era in ausa$ n "jen&je t -r"je"jshmris -enale esne ilaisht t ,!o"luar ai &nohet -r !e-rn e kr*er &he n kto rrethana -r"je"jshmria esen ialisht e ,!o"lau nuk mun& t4i mert as si rrethan lehtsuese. F A J I OOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (r tu konsi&eruar nj -erson -enalisht -r"je"js -r !e-rn e kr*er ai &uhet t jet i -r"je"jshm &he &uhet t jet i 'ajshm.Faji sh element su/jekti! i !e-rs -enale. (r t mun& n&shkuar nj -erson -r !e-rn e tij$ nuk mja'ton + ai t ket kr*er !etm !e-r t kun&rli"jshme + -arashihet si !e-r -enale$ -or ai at !e-r &uhet ta kr*ej me 'ajin e tij.

149

.j -erson konsi&erohet se !e-rn -enale e ka kr*er me 'aj n rastet kur ka &itur se me !e-rimin a-o mos!e-rimin e tij &o t shkaktoj -asoj t n&aluar n /otn e jashtme$ -asoj kjo + n li"j isht e -ara-r si !e-r -enale$ &he nse n&aj !e-rsE -asojs ka -asur aso marr&hnie$ rela ion e ila i /n t mun&shme "j*+it + t4ia n"arkoj$ tia !j n /arr at !e-r. 8arr&hnia a-o rela ioni -sikik i kr*esit n&aj !e-rs n t &rejtn -enale +uhet 'ajsi. Faji li&hur me !e-rimin e !e-rs -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hur me !e-rimin e !e-rs -enale $ 'aji ek,iston athere kur -ersoni sht i !et&ijshm &he e &shiron n&rmarjen e !e-rimit $ a-o kur sht i !et&ijshm &he &shiron t mos e n&rmarr !e-rimin e aktuar$ kur me mos!e-rim kr*het !e-ra -enale e aktuar. Faji li&hur me -asojn OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hur me -asojn$ konsi&erohet se nj -erson sht i 'ajshm n rastet kur sht i !et&ijshm &he &shiron t shkaktohej -asoja e n&aluar n /otn e jashtme.$ mir-o 'ajsia sht n trsi + -r'shin !e-rimin &he -asojn. TEO:IT? 8#I FAJI. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . shken n e s &rejts -enle li&hur me 'ajin ek,istojn tri teori$ajo -sikolo"jike$ teoria normati!e &he teoria normati!oE-sikolo"jike. 5.Si-as teoris -sikolo"jike$ 'aji sht marr&hnie3rela ion2 -sikik i kr*esit n&j !e-rs s !et &he -asojs s asaj !e-re$ e ila sh-rehet me &ashje&he n"a -akuj&esia. 6.Si-as teoris normati!e $ nj -erson konsi&erohet se e kr*en !e-rn -enale me 'ajin e tij n rast kur !e-rn -enale e konsi&eron si t kun&rli"jshme. 7.Si-as teoris -sikolo"jikeEnormati!e$ nj -erson konsi&erohet se e ka kr*er nj !e-r -enale me 'aj n rast kur jan sh-rehur elemntet e teoris -sikolo"jike &he normati!e.

150

Si-as K((K$nenit 5;. &he 5>.'aji i ka &* 'orma kr*esore &ashja3&olus2 &he -akuj&esin 3kul-a2. 5.0ashja sht 'orma m e rn& e 'ajit &he m s sh-eshti !e-rat -enale kr*hen me kt 'orm t 'ajit.. rastet kur !e-ra -enale kr*het me &ashje$ kr*esi "jith her konsi&erohet -enalisht -r"je"js. 6.(akuj&esia sht 'orm m e leht e 'ajit &he -r !e-rat -enale t kr*era n"a -akuj&esiakr*esi &nohet !etm n rastet kur me li"j sh-rehimisht -arashihet se &o t &nohet e&he -r !e-rat e kr*era n"a -akuj&esia. 0 A SH J A OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . shken n e s &rejts -enale &he n -raktikn "j*+sore$ &ashja konsi&erohet si 'orm m e sh-esht e 'ajit me t iln kr*het !e-ra -enale. Si-as &is-o,ita!e t nenit 5;.t K((K$ !e-ra -enale sht kr*er me &ashje kur kr*esi ka +en i !et&ijshm -r !e-rn e !et &he ka &ashur + ta kr*ej$ a-o ka +en i!et&ijshm se -r shkak t !e-rimit &he mos!e-rimti t tij mun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ -or e ka -ranuar$ -or e ka -ranuar$ sht &akor&uar + t shkaktohet -asoja. ."a -rku'i,imi li"jor i &ashjes re,ulton se K((K$ njeh &* lloje t &ashjes1 &ashjen &irekte &he ate e!entuale. 5.0 ASHJA 0I:EKTE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ashja &irkete 3&olus &irektus2 ek,iston athere kur kr*esi sht i !et&ijshm se me !e-rimin a-o mos!e-rimin e !et &o t kr*ej !e-r t &mshme$ !e-r -enale &he e &shiron kr*erjen e asaj !e-re$ &shiron + t shkaktohet -asoja e n&aluar n /otn e jashtme.

151

Kjo 'orm e &ashjes kshtu sht -rku'i,uar e&he n K((K$n nenin 5;.-ar.6. ku thuhetD-ersoni !e-ron me &ashje &irekte kur sht i !et&ijshme -r !e-rn e !et &he e &shiron kr*erjen e sajD. ."a kjo &el se &ashja -r/het -rej &* elemente!e atij intelektual a-o t !et&ijes &he atij !oluti!. Elementi intelektual a-o i !et&ijes OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . kua&rin e &ashjes &irekte sh-rehet n rastet kur kr*esi sht i !et&ijshm$ e &i$ ka -ara'*t*rim t +art -r !e-rn + e kr*en &he -asojat + &o t shkaktohen n"a ajo !e-r &he -r li&hjen kau,ale mi&is !e-rs &he -asojs + &o t shkaktohet. Te kjo 'orm e &ashjes $ kr*esi &uhet t jet i !et&ijshm e&he -r ti-aret e tjera + e -r/jn 'i"urn e !e-rs -enale t aktuar$ siR jan o/jekti i !e-rs -enale $ koha mn*ra$ mjetet e kr*erjes s !e-rs -enale &he t "jitha rrethanat tjera reale t ilat -r/jn ti-aret e !e-rs -enale. .se kr*esi nuk ka +en i !et&ijshm -r n&onjrn n"a rrethanat reale + sht ti-are e !e-rs -enale $ athete te kr*esi i till nuk ek,iston &ashja li&hur me at !e-r.(sh. nse -ersoni A.nuk &i se akoma "jen&et n martes &he li&h martes me -ersonin #.$ athere nuk mun& t konsi&erohet se ka kr*er !e-r -enale t /i"amis. Elementi !oiti! a-o i &shirs 3 i !ullnetit2 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Elementi !oluti! te &ashja &irekte sh-rehet athere kur kr*esi ka &ashur$ ka &shiruar + me !e-rimin a-o mos!e-rimin e !et t shkaktoj -asojn e aktuar. Konsi&erohet se -ersoni e ka &shiruar kr*erjen e !e-rs kur ka n&rmarr !e-rimin me +llim + t shkaktoj -asojn$ e ila sht ti-are e !e-rs -enale t aktuar.(.sh.-ersoni A. 8e +llim + ta -ri!oj n"a jeta shkre- n"a re!olja n &rejtim t tij &he e !ret. 8ir-o$ &o t konsi&erohet se -ersoni e ka &shiruar kr*erjen e !e-rs e&he athere kur n&rmarrja e nj !e-rimi t kun&rli"jshm sht i &omos&oshm n"ase shr/en -r t reali,uar +llimin e !et$

152

-.sh. e !ret -ersonin tjetr me +llim + t4ia merr t hollat$ a-o kur n&okush e !ret t a'rmin e !et me +llim + ta trashi"oj -asurin e tij$ e 'alsi'ikon &i-lomn e 'akultetit -r t 'ituar n&onj -ost etj.. kt shem/uj t &hn$ t hollat$ -astaj trashi"imi &he -osti -ara+esin +llim$ n&rsa -ri!imi n"a jeta $ -rkatsisht 'alsi'ikimi jan mjetet -r reali,imin e +llimit. %ullneti a-o &shira -r'shin e&he -asojn e ila me&omos shkaktohet krahas -asojs s m-arshme$ -asojs kr*esore.Kshtu$ -.sh.nse kr*esi me +llim + ta !ras -ersonin A.i ili "jen&et me t tjert$ he&h /om/n n &rejtim t tij$ me R4rast n"a sh-rthimi shkaktohet !&ekja e&he e -ersona!e t tjer. Gjithashtu konsi&erohet se -ersoni ka !e-ruar me &ashje &irekte e&he n rastet kur &shiron shkaktuarjen e asaj -asoje $ -or e &i se me si"uri &o t shkaktohet e&he nj -asoj tjetr e &mshme.(sh.-ersoni A.&isaminuta -ara se t kaloj treni n !en&kalimin ku &uhet lshuar ram-a -r t n&aluar kalimin e automjete!e !ret -ersonin #$ i ili &uhej ta lshoj ram-n &he ksisoi shkatohet n&eshja e trenit me auto/usin e u&htar!e$ n kto rrethana konsi&erohet se kr*esi ka !e-ruar me &ashje &irekte e&he li&hur me !iktimat e u&htar!e &he &min material. A-o e !ret t mn e ila ka n "ji 'min e !o"l$ e !et&ijshm + si-as rrethana!e ek,istuese se e&he 'miu &o t !&es n mun"es t ush+imit &he kuj&esit. 0ASHJA E%E.T9ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ashja e!entual ek,iston athere kur kr*esi ka +en i !et&ijshm se -r shkak t !e-rimit a-o mos!e-rimit mun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ mir-o me !et&ije sht &akor&uar + ajo t shkaktohet. 3 neni 5;.-ar.7.K((K2. 0allimet n mes t &ashjes &irkete &he e!entuale. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ashja e!entuale ka n"jashmri me &ashjen &irekte$ mir-o ka e&he &allime kualitati!e n s'ern e !et&ijs$ e a+ m te-r n s'ern e !ullnetitE&shirs li&hur me -asojn e shkaktuar.

153

Te &ashja e!entuale n&r*she n"a &ashja &irekte $ kr*esi me !e-rimet e !eta nuk ka -r +llim + t shkaktoj -asojn e aktuar + sht ti-are e !e-rs s n&aluar$ ma&je shkaktuarjen e saj nuk e -arashe' si t si"urt$ mir-o sht i !et&ijshm se me n&rmarrjen e !e-rimit t aktuar krijohet nj mun&si e ma&he $ nj rre,ik i ma&h se &ot kruhet ajo !e-r &he &o t shkaktohet e&he ajo -asoj$ t iln e -arashe' si t mun&shme$ -or t iln nuk e &shiron. Te &ashja e!entuale -asoja e shkaktuar nuk sht ajo t iln ai e &shiron$ mir-o ai llo"arit$ su-o,on me nj -ro/alitet t ma&h$ me nj mun&si t ma&he se ajo !e-r &o t shkaktohet &he -rkun&r ksaj ai -ajtohet$ -ranon + t shkaktohet e&he ajo -asoj n mn*r + ta reali,oj +llimin e !et kr*esor.(.sh.-ersoni A.shkre- me re!ole me +llim + ta !ras -ersonin #.+ sht &uke !o,itur automo/ilin n t ilin n&o&het e&he -ersoni C.(ersoni A. .situatn e &hn sht i !et&ijshm se mun& ta "o&as e&he -ersonin C$ a-o me !rasjen e -ersonit A. 0o t shkaktohet e&he !&ekja e -ersonit C.-r shkak t rrokullisjes s automo/ilit mir-o nuk a/stenon n"a +llimi itj. (ersoni A.me +llim + ta -ri!oj n"a jeta -ersonin #.i +et helm n -ije e&he -se e &in se n"a ajo "ot mun& t helmohet e&he n&onji -erson tjetr. E&he kjo 'orm e 'ajit -r/het -rej &* elemnte!e 1 elemntit intelektual a-o i !et&ijs &he elemnti !oliti! a-o i &shirs. 5.Elementi intelektual a-o i !et&ijes te &ashja e!entuale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ek,iston kur kr*esi sht i !et&ijshm$ su-o,on se n"a !e-rimi a-o mos!e-rimi i tij mun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ n"a kjo re,ulton se te &ashja e!entuale kr*esi shkaktimin e -asojs e she' !etm si t mun&shme. .se kr*esi shkaktimin e -asojs nuk e she' si t mun&shme nuk mun& t /het 'jal -r &ashje e!entuale -or e!entualisht -r -akuj&esi -a !et&ije.Gjithashtu nuk mun& t konsi&erohet se !e-ra -enale sht kr*er me &ashje e!entuale nse kr*esi ishte i si"urt se -asoja &o t shkaktohet. Te &ashja e!entuale$ -r!eR &ilems li&hur me mun&sin e shkaktuarjes s -asojs$ &ilema a-o &*shimi mun& t4i re'erohet e&he R&o rrethane e ila sht ti-are e !e-rs -enale t aktuar.0.th.&ashja e!entuale ek,iston e&he athere kur kr*esi i

154

!e-rs nuk ka -ara'*t*rim t +art -r n&onji ti-are t !e-rs -enale $ -or e -arashe' !etm si t mun&shme.(sh te !e-ra -enale ke+-r&orimi seksual i -ersona!e nn moshn 5>.!jeRare $kr*esi nuk sht i si"urt se i mituri i ka 5>.!jeR$mir-o e -arashe' mun&sin &he llo"arit n te &he nse nuk i ka 5>.!jeR kr*en !e-rn -enale. %et&ija m/i mun&sin e shkaktuarjes s -asojs s n&aluar -jesrisht sht e njejt me !et&ijen te &ashja &irekte$-rkatsisht e&he te &ashja &irekte e&he te &ashja e!entuale kr*esi sht i !et&ijshm$ mir-o te &ashja &irekte kr*esi sht i si"urt se ajo &o t shkaktohet$ n&rsa te &ashja e!entuale kr*esi nuk sht i si"urt $ -or e -arashe' si t mun&shme. Elementi !oliti! a-o i !ullnetit te &ashja e!entuale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Elementi !oliti! te &ashja e!entuale sh-rehet kur kr*esi -ranon$ je-l+imin a-o lejon + t shkaktohet -asoja e n&aluar .Kr*esi sht i !et&ijshm -r mun&sin e shkaktimit t -asojs s &mshme $ t iln -r n&r*she nuk e &shiron$ mir-o t iln e -ranon si nj lloj Rmimi me +llim t reali,imit t +llimit t tij kr*esor. Te &ashja e!entuale nuk sht 'jala -r moskuj&es$ ma&je nuk sht 'jala as -r n&onj !lersim t "a/uar$ -rkun&ra,i$ ktu kr*esi me rastin e !e-rimit a-o t mos!e-rimit t tij e -ranon -asi"urin$ "jen&jen e rre,ikut &he -asojn e!entuale + &o t shkaktohet. 7.(r"je"jsia -enale &he n&shkimi te !e-rat -enale t kr*era me &ashje &irekte &he e!entuale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as K((K$ -r !e-rat -enale t kr*era me &ashje $ kr*esi "jithher -r"ji"jet -enalisht$ -a marr -aras*sh se !e-ra -enale sht kr*er me &ashje &irekte a-o e!entuale$ ma&je ko&i nuk /n kur'ar &allime -arimore -r !e-rat -enale e kr*era me kto &* 'orma t &ashjes. 8ir-o n teori &he n -raktik$ n t shumtn !e-rat -enale t kr*era me &ashje &irekte konsi&erohen m t rn&a se !e-rat -enale t kr*era me &ashje e!entuale. 8ir-o$ n -raktikn "j*+sore n&eshim e&he aso raste kur kr*esi$ i ili kr*en !e-r me &ashje e!entuale$ -r shkak t +n&rimit t tij n&aj -asojs$ e si&omos -r shkak t -askru-ullsis &he !ra,h&sis + mani'estohet n&aj !iktims$ sht shum m i rre,ikshm se -ersoni

155

+ kr*en !e-r -enale me &ashje &irekte$ -r kt ars*e meriton e&he n&shkim m t rn&. 4.0ashja &irekte &he e!entuale $ si ti-are e 'i"urs s !e-rs -enale
OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

. shumi n e raste!e $ si ti-are t 'i"urs s !e-rs -enale$ko&i -enal nuk -arashe' &ashjen &irekte a-o e!entuale me t ilat mun& t kr*het !e-ra e aktuar $ Li"ji -sh. te !rasja thotDkush tjetrin e -ri!on n"a jeta &o t &nohet....$ n"a k* 'ormulin re,ulton se nuk -rmen& asnj lloj &ashje$ me kt sht m/uluar e&he &ashja &irekte e&he ajo e!entuale.Kjo &on t thot se &o !e-r -enale mun& t kr*het e&he me njrn e&he me 'ormn tjetr t &ashjes $ !etm nse -rshkrimi li"jor sht ashtu i konstruktuar + -rjashton &ashjen e!entuale (sh. !e-ra -enale e marrjes s sen&it t huaj $ !e-rat -enale t !je&hjes$ !e-rat -enale t lajmrimit t rrem $ mun& t kr*het !etm me &ashje &irekte$ %e-rat -enal kun&r si"uris n komunika ion nuk mun& t kr*hen me &ashje &irekte -or !etm me &ashje e!entual$ -astaj !e-rat -enale trajtimi i -an&r"je"jshm mjeksor$ -astaj mos&hnia e n&ihms mjeksore mun& t kr*hen !etm me &ashje e!entuale. (se kto !e-ra -enale mun& t kr*hen !etm me &ashje e!ntualeT. Se-se nse kr*esi e&he te !e-ra e -ar e&he te !e-ra e &*t kishte -r +llim ta -ri!oj n"a jeta &iken& athere &o t reali,oheshin ti-aret e !e-rs -enale t !rasje e&he te njra e&he te tjetra. .se -ersoni A. me automjetin e tij ju ka !rsulur -ersonit # 3 !iktims2 t ilin e kishte n shnjetr ta -ri!oj n"a jeta ktu nuk /het 'jal -r &elikt t komunika ionit -or -r !e-r -enale t !rasjes$ e njeta "j n&o&h e&he te mos&hnja e n&ihms mjeksore$ nse n &ashjen e mjekut ka +en -ri!imi n"a jeta i t smuarit &uke mos i &hn n&ihmn mjeksore$ athere reali,ohet 'i"ura e !e-rs -enale t !rasjes e jo mos&hnja e n&ihms mjeksore. ;.)llimi &he moti!i$ si ti-are su/jekti!e t !e-rs -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

156

Te nj numr i !e-ra!e -enale li"ji -arashe' si ti-are t !e-rs -enale $ si elemente konstitui!e t saj +llimin a-o moti!in me t ilin mun& t kr*het !e-ra -enale. 5.) ? LL I 8 I OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO )LLI8I ?sht n"usht i li&hur me termin ak.Caku sht 'enomen o/jekti! 'i,ik i jashtm.)llimi n 'akt sht nj -ara'*t*rim -r -asojn e !e-rs -enale$ R&o !e-r -enale + kr*het me &ashjet s*-o,ohet se sht kr*er me +llim t aktuar. Hakonisht +llimi nuk /n -jes n no ionin e &ashjes $ -rkatsisht nuk konsi&erohet si element i &omos&oshm i !e-rs -enale.Kshtu$ -.sh. &o t konsi&erohet se sh kr*er !e-ra -enale e '*erjes me !et 'aktin se n&okush i &rejton tjetrit 'jal '*ese a-o n n&onj mn*r e -r/u,$ -a marr -aras*sh se a ka ek,istuar +llimi + ta '*ej tjetrin. 8ir-o n &isa raste $ -r tu konsi&eruar se sht kr*er !e-ra -enale e aktuar nuk mja'ton !etm &ashja$ -or me li"j sh-rehimisht sht -ara-r + !e-ra -enale t jet kr*er me +llim t aktuar 3&ollus oloratus2. (.sh. !e-ra -enale e !je&hjes 3neni 6;6 i K((K2 konsi&erohet se sht kr*er !etm nse kr*esi$ -asurin t lujtshme e ka marr me +llim + ta-r!etsoj n mn*r t kun&rli"jshme.(o+ese kr*esi kte !e-r nuk e ka kr*er me kte +llim$ athere nuk &o t ek,istoj !e-ra -enale e !je&hjes $ -or mun& t ek,istoj !e-ra -enale e marrjes s -asuris s huaj t -arashikuar n"a neni 6;B. t K((K. A-o !e-ra -enale 'alsi'ikimi i -aras 3neni 644 i K((K2$ konsi&erohet se sht kr*er $ !etm -o +e se 'alsi'ikimi i -aras sht /r me +llim + ta !j n +arkullim si t !rtet. 6.8 O T I % I OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8oti!i sht kom-onent -sikolo"jike e jets sh-irtrore e ila e sht*n -ersonin t n&rmarr !e-rimin e aktuar. 8oti!i sikun&r +llimi $ "jen&en jasht &ashjes$ !e-ra -enale konsi&erohet se sht kr*er me &ashje -a marr -ars*sh se a sht kr*er me moti! t aktuar.8ir-o n le"jisla ionin -enal &isa !e-ra -enale konsi&erohet se ek,istojn !etm nse jan kr*er me moti!e

157

t aktuara.(sh. !e-ra -enale e !rasjes n"a moti!et ra ore$ na ionale a-o 'etare !rasja e rn& n"a moti!et e hakmarrjes s -askru-ullt a-o n"a moti!et tjera t ulta 3 neni 54A -ika >. @ t K((K2 &huna n"a moti!et armi+sore $ !e-rat -enale t terrori,mit etj. .se kto !e-ra nuk jan kr*er n"a moti!et e aktuara $ athere sht 'jala -r !e-ra tjera -enale.."a kjo mun& t konklu&ojm se n &isa raste t -ara-ara sh-rehimisht me li"j $ moti!i sh'a+e si element konstitui! i !e-rs -enale $ e nse moti!i nuk sht i -ara-ar si element kuali'ikues i !e-rs -enale ai mun& t merret +o't si rrethan lehtsuese a-o rn&uese me rastin e matjes s &nimit 3 neni >4. t K((K2. Tani me &is-o,itat e K((K$ nuk sht -ara-ar si !e-r e ilsuar !rasja n"a moti!et e "jakmarrjes$ mir-o !rasjet e tilla n&o&hin sh-esh n rrethanat koso!are$ n kto situata me rastin e matjes s &nimit moti!i &o t merret si rrethan rn&uese . >.LLOJET E (OSAS8E T? 0ASHJES OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (am se k5;A5;A5;A5;AU5;Anal -arashe' &* lloje &ashjes$ ate &irekte &he e!ntuale$n&rsa ai nuk njeh 'orma tjera t &ashjes$ mir-o ek,istojn e&he 'orma tjera t -osRme t &ashjes t ilat kan rn&si -r -raktikn "j*+sore &he merren si rrethana rn&uese a-o lehtsuese me rastin e matjes s &nimit t tilla jan &ashja e aktuarFF &ashja e -r"jithshmeF &ashja alternati!eF &ashja e -aramen&uar a-o me -aramen&im &he &ashja e atRasshme e -a-ritshme. 0OL9S 0ETE:8I.AT9S3 &ashja e aktuar2. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ash. E ak. Sh-rehet n rast kur kr*esi i ka -ara-ar -asojat &he ti-aret e tjera t 'i"urs s !e-rs -enale $ kjo 'orm e&ashjes -r-uthet n tresi me &ashjen &irekte. 0OL9S GE.E:ALIS3 &ashja e -r"jithshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sh-rehet n rastet kur kr*esi e kr*en !e-rn -enale me nj &ashje t -a aktuar$ ai !e-rn e kr*en me +llim + t shkaktoj -asojn e ila n !et&ijn e tij nuk sht e -r aktuar konkretisht.(sh. &ikush e

158

+llon &iken& me mjet t 'ort nuk e &in se R'ar Fln&imi &o ti shkaktoj t rn& a-o t 'ort.

0OL9S (:AE8E0ITAT9S 30ashja e -aramen&uar2 &he 0OL9S :E(E.TI.9S3 &ashja e at asshme -a-ritmas2 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ashja e -aramen&uar ek,iston n rastet kur !en&imi -r t kr*er !e-r -enale lin& mja't koh -ara se t kr*het ajo$ kr*esi me "ak'tohsi me mn&si t "jat kohore ka men&uar -ara se t kr*ej !e-rn -enale. Te &ashja e atRasshme kr*esi merr !en&im n Rast at* -r at*3 n a'ekt n situatn e &hn2
0OL9S A.TECE0E.S3 &ashja n t njetn koh me !e-rimin2 0HE 0OL9S S9#SE)9E.S3 &ashja krijohet -as kr*erjes s krimit2

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0olus ante e&ens $ &ashja lin& n t njetn koh me !e-rimin$ n&rsa te &olus su/se+uens$ &ashja shkaktohet -as !e-rimt t kr*erjes &he kjo ,akonisht n&o&h me -ranimin e -asojs e ila sht shkatuar n"a -akuj&esia a-o rastsisht$ kjo 'orm nuk sht 'are &ashje me+ &ashja &uhet t ek,istoj n t njetn koh me !e-rimin$ mir-o kjo mun& t merret si rrethan rn&uese me rastin e matjes s &nimit.(.sh. &ikush &iken& e m/*ll n"a -akuj&esia$ m !on kt e !ren$ -or e&he m tej e m/an t m/*llur. 0OL9S ALTE:.ATI%9S3&ashja alternati!e2 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0ashja alternati!e sht nj lloj i !eRant i&ashjes s -a-r aktuar$ n situata t ktilla kr*esi -arashe' mun&sin e reali,imit t &* a-o m shum -asoja!e $ mir-o !arsisht n"a rrje&ha e n"jarjes mun& t reali,ohet !etm njra a-o tjetra -asoj3 njra -rjashton tjetrn2V-sh.&ikush "juan me "ur &iken& i ili m/an n &or !a,e t Rmueshme ktu alternati!isht ek,istojn &* mun&si1 ln&imi tru-or a-o &mtimi i sen&it$ a-o -ersoni A. Gjuan me "ur -ersonin #. (or e "o&et -ersonin C.

159

( A K 9 J 0 ESI A OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (akuj&esia 3 ul-a2 sht 'orma e &it e 'ajit &he -r n"a intensiteti i -r"j"jsis -enale sht 'om m e leht e 'ajsis.8arr n -r"jithsi$ n as-ektin e s &rejts -enale$ -akuj&esia ek,iston athere kur kr*esi nuk e&shiron -asojn e shkaktuar$ -rkatsisht kur -asoja shkaktohet kun&r !ulnetit t tij. 8e -akuj&esi shkatohet -asoja e &mshme 3!e-ra -enale2e ila ka mun&ur t mos shkaktohet -o t ishte kr*esi m i kuj&esshm. . t &rejtn -enale -akuj&esia -r aktohet si-as kriterit o/jekti! &he su/jekti!. 5. Si-as kriterit o/jekti!$ konsi&erohet se nji -erson kr*en !e-r n"a -ukuj&esia n rastet kur nuk i res-ekton krkesat e sho+ris + t jet n mas t &uhur i kuj&esshm. 6.Si-as kriterit Su/jekti!$ konsi&erohet senj -erson kr*en !e-r -enale n"a -akuj&esia n rastet kur nuk i ka res-ektuar krkesat e sho+ris + t jet i kuj&eshm e&he -se si-as a'tsi!e men&ore &he 'i,ike ka mun&ur t ishte i kuj&esshm &he kshtu t mos shkaktohej -asoja e n&aluarE e &mshme. Ko&i i ((K$3 neni 5>.-ar. 5 2 i njeh &* lloje t -akuj&esis $ -akuj&esin me !et&ije a-o men&jelehtsia &he -akuj&esin -a !et&ije a-o n"a ne"li,hen a. Kto &* lloje t -akuj&esis &allohen si-as elementit t !et&ijes a-o elementit intelektual..&rsa &alohen n"a &ashja $ n"ase n asnjrn 'orm t -akuj&esis nuk sh-rehet &shira a-o !ullneti -r t shkaktuar -asojn e n&aluar n /otn e jashtme. 6.(AK9J0ESIA 8E %ET?0IJE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (akuj&esia me !et&ije a-o men&jelehtsia3lu=uria2 sht e rre"ulluar me &is-o,iat e nenit 5>.-ar.5. e jo -ar.6. siR thot -ro'. Ismeti $t K((K$ ku thuhetD (ersoni !e-ron me -akuj&esi t -a!et&ijshme kur nuk sht i !et&ijshm se -asoja e n&aluar mun& t shkaktohet si re,ultat i !e-rimit ose mos!e-rimit t tij$ -or me men&jelehtsi men&on se ajo nuk &o tshkaktohet a-o se ai &o t mun& ta -aran&aloj shkaktimin e saj.

160

Ja &isa shem/uj ku mun& t /het 'jal -r -akuj&esin me !et&ije$ -sh.mjeku e o-eron -a inetin &uke mos i a-likuar t "jitha masat &e,in'ektuese $ &uke men&uar se e&he -a kto masa R&o "j &o t -r'un&oj ms miri$ n&okush n -ushim !eror kur sht !a- e ma&he &h, ,jarrin &uke men&uar se nuk &o t lejoj -rha-jen e tij &he leht &o ta 'ik.(untori e &in se me hu&hjen e &u+it t i"ares n -o&rum n "rum/ullin e letra!e mun& ta shkaktoj ,jarrin $ mir-o men&on se letrat jan t la"ta &he i"arja s sh-ejti &o t 'iket &he R&o "j &o t jet n rre"ull$ mir-o me"jithate !ie "jer ke ,jarri..&okush -a!emen&shm luan me arm n &hom ku ka e&he njer, tjer &he &iken& e -la"os etj. Karakteristik i -akuj&esis me !et&ije sht se kr*esi nuk e &shiron -asojn e n&aluar$ ma&je as nuk e -ranon$ nuk &akor&ohet me shkaktuarjen e saj$ kr*esi n rastin e -akuj&esis me !et&ije sh-reson se nuk &o t shkaktohet -asoja e n&aluar$ -rkatsisht !e-rimin e n&rrmer me /in&je se &o t4i shman"et -asojs$ &o ta -aran&aloj .(.sh. sho'eri i ili ka -r!oj t "jat n !o,itje e &rejton automo/ilin n-r ru" t m/uluar me akull me nj sh-ejtsi t ma&he me /in&je se nuk &o t shkaktoj aksi&ent &uke u m/shtetur me -r!ojn e tij a-o R&o -en"es e!entuale n rru" &o ta e!itoj -or me"jithate shkakton aksi&ent komunika ioni. Te kjo -akuj&esi -ersoni nuk &o ta n&rmerrte !e-rimin e kr*erjes -o ta &inte me si"uri se -asoja &o t shkaktohet3 -o ta &inte se &o t shkaktoj aksi&ent ai n&oshta 'are nuk &o ta !o,iste automo/ilin2. Kjo 'orm e 'ajit -r/het -rej &* elemnte!e 1 5.(rej !et&ijes m/i mun&sin e shkaktimit t -asojs &he $ 6.Sh-ress a-o /in&jes se &o t mun& ta -aran&aloj shkaktimin e -asojs$ a-o -asoja nuk &o t shkaktohet 'are. E%et&ija m/i mun&sin e shkaktimi t -asojs s n&aluar kr*esisht &uhet t4i -r'shij t "jitha ti-aret e !e-rs -enale. Konsi&erohet se -ersoni ka !e-ruar n"a -akuj&esia me !et&ije kur ka +en i !et&ijshm se me n&rmarrjen e !e-rimit mun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ mun& t kr*het !e-ra -enale. Si-as &isa autor!e elementi i !et&ijes te !e-rat -enale n"a -akuj&esia me !et&ije sht i njjt sikurse te &ashja e!entuale.

161

.&rsa autort tjer men&ojn se elementi i !et&ijes a-o intelektuale rrnjsisht &allon n"a elementi i !et&ijes a-o intelektual i &ashjes e!entuale. Te &ashja e!entuale kr*esi -arashe' mun&sin e -asojs si t si"urt &he -rkun&r ksaj n&rmerr !e-rimin e kr*erjes &he takor&ohet + t shkaktohet -asoja e n&aluar G+ t kr*het !e-ra -enale. Te -akuj&esia me !et&ije Gmen&jelehtsia$ kr*esi !etm -arashe' si t mun&shme $ su-o,on se n"a !e-rimi i tijmun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ mun& t kr*het !e-ra -enale$ mir-o "jithher sht i /in&ur $ sh-reson se &o ta -aran&aloj$ &o ta -en"oj shkatuarjen e -asojs$ a-o -asoja !et!etiu nuk &o t shkaktohet.(ra te -akuj&esia me !et&ije$ n&r*she n"a &ashja e!entuale $ kr*esi nuk sht i si"urt se &o t shkatohet -asoja. ."a kjo re,ulton se shkalla e si"uris s shkaktuarjes s -asojs sht m e ma&he te &ashja e!entuale n krahasim me -akuj&esin me !et&ije. 6.Sh-resa a-o /in&ja e kr*esit se &o t mun& t -aran&alojF shkatuarjen e -asojs$ a-o se -asoja nuk &o t shkaktohet OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 1sht elemnt !oliti! i -akuj&esshm me !et&ije$ i ili mani'estohet me +n&rimin ne"ati! t kr*esit n&aj !e-rs s mun&shme. Esh-resa a-o /in&ja se -asoja nuk &o t shkaktohet a-o shkaktuarjen e -asojs &o ta -aran&aloj$ &uhet t m/shtetet n &* su-o,ime . aK.Su-o,imi i -ar m/shtet n 'aktin se kr*esi sh-reson se me a'tsit e !eta &o t mun& ta -aran&aloj shkaktuarjen e -asojs$ &he /K.Su-o,imi i &*t m/shtet n sh-resn se si-as rreje&hs s lo"jikshme t !e-rimit &he t rrethana!e t rastit konkret$ -asoja e n&aluar nuk &o t shkaktohet. Kjo sh-res a-o su-o,im se -asoja nuk &o t shkaktohet $ &uhet m/shtetur n rrethana &he 'akte reale$ e jo t jet n&onj sh-res e that e tij $ -sataj n&onj m/shtetje n 'atin $ n&onj kalkulim i tij ira ional. (sh. nj "j*kat kroate t -an&ehurin e ka sh-allur 'ajtor -r shkak t !e-rs -enale t rre,ikimit t komunika ionit e kr*er me &ashje e!ntuale$ "j*kata e shkalls s &*t e n&r*shon ilsimin juri&ik &he konsi&eron se !e-ra -enale sht kr*er n"a -akuj&esia me !et&ije. Gj*kata Su-reme -ranon +n&rimin e "j*kats s shkalls s -ar se !/e-ra -enale sht kr*er me &ashje e!entuale$ n"a se /het 'jal

162

-r -ersonin i ili -r her t -ar kishte n &or nj kamion -rej B.tonsh me nj rimorkio -rej 5I.tonsh n nj teren shum t rn&$ i -r"jumur &he kishte -ir e&he alkool.Kto 'aktet sh-ien n -r'un&im + kr*esi n asnj mn*r nuk ka mun&ur t -res se nuk &o t shkaktohet -asoja a-o se ate &o t mun& ta e!itoj. 4.(AK9J0ESIA (A %ET?0IJE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (akuj&esia -a !et&ije a-o ne"li,hen a ek,iston kur -ersoni nuk sht i !et&ijshm se -asoja e n&aluar mun& t shkaktohet si re,ultat i !e-rimit ose mos !e-rimit t tij$ e&he -se n rrethanat &he si-as !eti!e t tij -ersonale ka mun&ur t ishte i !et&ijshm -r kt mun&si3 neni 5>.-ar.7 t K((K2.Te -akuj&esia -a!et&ije nuk ek,iston as kom-onenta inelektuale e as ajo !oliti!e 3 e &ashjes2. (.sh. &iksuh -la"os -ersonin t ilin 'are nuk e ka -ar &uke e he&hur n&onj o/jekt n"a &ritarja$ a-o &ikush e !ret -ersoni n "jah i ili ishte -as ka+u/e &he t ilin 'are nuk e ka -ar$ &ikush &ikujt n"a o&rinan a e tij n !en& t ila+it i je- helmin$ ose &ikush &uke u tallur me &iken& me to-a /ore e ln&on rn& &iken&$ &ikush ka li&hur kalin -r &ruri ai trem/et &he ln&on n&onj 'mi etj. . literaturn e s &rejts -enale$ !eRanarisht n at t huaj$ njihet shkall,imi i -akuj&esis n1 aK. (akuj&esi t rn&3 ul-a lata ku -asoja e &mshme ka mun&ur t shi'et n"a R&o njeri mesatarF /K.-akuj&esia e leht 3 ul-a le!is$ ku -asoja e &smshme ka mun&ur t shi'et n"a njeriu i kuj&esshm2 &he $ K.-akuj&esia shum e leht 3 ul-a le!isima ku -asoja e &mshme ka mun&ur t -arashi'et n"a njeriu !eRanarisht i kuj&esshm2.Kt lloj n&arje le"jisla ioni *n -enal nuk e nje'$ -or kjo rrethan mun& t merret -aras*sh me rastin e matjes s &nimit.
;.0ALLI8I I (AK9J0ESIS? (A %ET0IJE .GA :ASTI OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

. t &rejtn -enale konsi&erohet se ek,iston rasti 3 asus2 ather kur nj -erson e shkakton -asojn e n&aluar t iln $ si-as rrethana!e o/jekti!e nuk ka +en i o/li"uar ta -arasho'$ kurse si-as !eti!e &he a'tsi!e t tija nuk ka mun&ur ta -arashoh.(sh.-ersoni rrsh+et n rru" &he e ln&on rn& &iken$ ose -untori &uke -uniar n skele i sh-ton n"a &ora &rrasa &he e ln&on rn& &iken& -osht.-r t ek,istuar rasti &uhet -lotsuar elementet o/jekti!e$

163

nse si-as rrethana!e n t ilat kr*esi ka!e-ruar $ nuk ka +en i &et*ruar &he nuk ka mun&ur t jet i !et&ijshm se mun& t shkaktohet -asoja e n&aluar$ n&rsa si-as kritere!e su/jekti!e$ kr*esi n rrethanat e rastit konkret$ si-as a'tsi!e &he !eti!e t tia $ nuk ka +en i &et*ruar &he nuk ka mun&ur t jet i !et&iijshm se n"a !e-rimi a-o mos !e-rimi i tij un& t shkaktohet -asoja e &mshme . >.(AK9J0ESIA (:OFESIO.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (akuj&esia -ro'esionale sFsht -akuj&esi e -ersonit $ i ili "jat ushtrimit t -ro'esionit a-o ,ejes s tij $ sht i &et*ruar t jet m4 i kuj&esshm se sa njer,it e tjer.Konsi&erohet se !e-ra -enale sht kr*er n"a -akuj&esia -ro'esionale nse -ersoni "jat ushtrimit t -ro'esionit $ &et*rs a-o ,ejes$ nuk ka tre"uar n at mas kuj&es+ krkohet "jat ushtrimit t -ro'esionit t tij &he -r shkak t mun"ess s kuj&esit t &uhur sht shkaktuar -asoja e n&aluar.Ko&i *n -enal n*k -arashe' norma t -osaRme me t ilat rre"ullohet Rshtja e -r"je"jsi -enale te !e-rat -enale + kr*hen n"a -akuj&esia -ro'esionale.8ir-o kr*esit kjo rrethan mun& t4i merret si rn&uese me rastin e matjes s &nimit.
A.(?:GJEGJSIA (?: %E(:AT E K:LE:A .GA (AK9J0ESIA

(r !e-rat -enale t kr*era me &ashje$ kr*esi "jithher konsi&erohet -enalisht -r"je"js &he &nohet.Kurse n rast se !e-ra -enale kr*het n"a -akuj&esia $ kr*esi ,akonisht nuk &nohet$ -or &nohet !etm -rjashtimisht e&he athere kur me li"j sh-rehimisht sht -ara-arse kr*esi &o t &nohet e&he -r !e-rat -enale t kr*ear n"a -akuj&esia. Shikuar n -r"jithsi $ si-as Ko&it ton -enal$ -r -akuj&esi &nohen kr*esit e !e-ra!e -enaFle kun&r shn&etit t njeriut$ kun&r si"uris s -r"jithshme t njer,!e &he t -asuris s tra'ikut -u/lik$ ma&je -r !e-rta -enale n"a -akuj&esia e -ersona!e + ushtrojn 'unksione t rn&sishme si &he !e-rat -enale kun&s jets &he tru-it . Li&hur me n&shkimin$Ko&i *n -enal nuk /n &allim nse sht kr*er !e-ar -enale me -akuj&esi me !et&ije a-o -a !et&ije$ &allime mun& t ket !etm me rastin ematje s &nimit.(akuj&esia me !et&ije konsi&erohet si 'orm m e rn& e -akuj&esis$ mir-o

164

n&onjher -akuj&esia -a !et&ije mun& t jet shum m e rn& se ajo me !et&ije.

(?:GJEGJSIA (?: FO:8AT E K9ALIFIK9A: T %E(:A%E (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

. -raktik jan t njohura rastet + kr*esi kr*en nj !e-r -enale $ &he n"a ajo !e-r shkaktohet -asoja m e rn& n"a ajo + ka &ashur t shkaktohet &he e ila ,akonisht shkaktohet.E &rejta -enale i n&an ato raste ke t ilat !ie "jer ke -asoja m e rn&$ -rkatsisht + karakteri,ohen me rrethana t -osaRme &he -r ato raste -arashe' &nime m t rn&a. 5.(.sh. kur &ikush i shkakton tjetrit -la"osje t rn& tru-ore$ athere n"a kjo !e-r mun& t re,ultoj e&he !&ekja e t ln&uarit.. kto rrethana sht shkatuar -asoja e ila sh m e rn& n"a ajo + ,akonisht shkaktohet. 6.."a ana tjetr nse &ikush kr*en !e-r -enale $ -.sh. "jat kohs s lu'ts a-o mo/ili,imit$ athere kjo !e-r sht kr*er n rrethana t jasht,akonshme. ."a k* -rku'i,im &el se n t &rejtn -enale njihen &* lloje t !e-ra!e -enale t kuali'ikuara.%e-rat -enale t kuali'ikuara me -asoja m t rn&a &he !e-ra -enale t kuali'ikuara me rrethana t -osaRme.
(?:GJEGJ?SIA (?: %E(:AT (E.ALE T? K9ALIFIK9A:A 8E (ASOJ? 8E T? :?.0? OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

:astet e !e-ra!e -enale t kuali'ikuara me me -asoja m t rn&a $ n mn*r -arimore $ si institut i -r"jithshm jan -ara-ar n nenin 5A i ili nen thot1 .se kr*erja e nj !e-re -enale shkakton -asoja te t ilat e tejakalon +llimin e kr*ersit &he -r kt li"ji -arashikon nj &nim m t rn&$ &nimi m i rn& mun& t sh+i-tohet n rast se -osoja i atri/ohet -akuj&esis s kr*esit. .se -asoja m e rn& ka +en e rastit $ &nimi m i rn& i -arashikuar nuk mun& t sh+i-tohet e&he -se ek,iston !e-ra m e rn& . (sh.nse -ersoni A.me &ashje i shkakton ln&im t rn& tru-or -ersonit #$ i ili n"a kto ln&ime !&es$ athere -ersoni A. 0o t n&shkohet me &nim m t ash-r t -arashikuar$ !etm nse ai

165

n ra-ort me !&ekjen ka !e-ruar n"a -akuj&esia +o't me !et&ije a-o -a !et&ije. . t kun&rtn nse !&ekja e -ersonit #.ka +en e rastsishme &he nuk mun& t4i atri/ohet -akuj&esis s kr*esit$ -ersoni A.mun& t &nohet !etm me at &nim + sht i -arashikuar -r ln&im t rn& tru-or. Ko&i -enal nuk /n &allimin li&hur me ate se athua !e-ra -enale themelore sht kr*er me &ashje a-o n"a -akuj&esia. aK:astet kur !e-ra thmelore sht kr*er me &ashja n&rsa -asoja m e rn& n"a -akuj&esia$ -.sh. nse -r shkak t ln&imit t rn& tru-or i ln&uari !&es neni 5;4.-ar.4. t K((K.3 jo neni 54A2 /K. :astet kur !e-ra enale themelore sht kr*er n"a -akuj&esia -or e&he -asoja m e rn& sht sjhkaktuar n"a -akuj&esia$ !e-ra -enale e rre,ikimit t tra'ikut -u/lik neni 6@A.-ar.4. &he ;. %e-rat -enale kun&r shn&etit -u/lik$ siR jan trajtimi i -an&r"je"jshm mjeksor 3 neni 65@$ -ar.4 &he ;2 $ -astaj ushtrimi i kun&rli"jshm i !e-rimtaris mjeksore 3 neni 665 -ar.6. etj2.

%E(:A (E.ALE E K9ALIFIK9A: 0HE #ASHKI8 %E(:ASH (E.ALE Ars*eshmria -enalo juri&ike i !e-rs -enale t kuali'ikuar me -asojn m t rn&

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (o t mos ek,istonin &is-o,ita t -osaRme -r -r"je"jsin -r -asojn m t rn&$ n shum raste &o t ek,istonin &* !e-ra -enale n /ashkim i&eal. (sh. !&ekja n"a -akuj&esia e -ersonit t &hunuar $ &o t &uhej t kuali'okohej si !e-r -enale e &hunimit &he !e-r -enale e !rasjes n"a -akuj&esia n /ashkim i&eal$ a-o shkaktimi !&ekjes i nj -ersonin me /artjen e smun&je!e n"jitse n"a -akuj&esia &o t ishte kuali'ikua si !e-r -enale e /artjes s smun&je!e n"jitse n"a -akuj&esia &he !e-rs -enale t !rasje n"a -akuj&esia n /ashkim i&eal.0uke i a-likuar &is-o,itat -r -r"je"jsin -r -asoja m t rn&a n t "jith kto raste ek,iston !etm nj !e-r -enale e&he ate ajo m e rn&a $ n&rsa -rjashtohet ek,istimi i /ashkimit i&eal.

166 (?:GJEGJ?SIA (E.ALE (?: %E(:AT (E.ALE T? K9ALIFIK9A:A 8E ::ETHA.A T? (OSAS8E . &isa raste nse !e-ra -enale n rrethana t aktuar t -ara-ara

me li"j$ ajo !e-r -enale 'iton atri/utin e !e-rs -enale m t rre,ikshme $ mt rn&$ e ila n t &rejtn -enale +uhet !e-r -enale e kuali'ikuar me rrethan t -osaRme. Kshtu -sh$ sht -ara-ar &nim m i rn& nse !e-ra -enale shkretrim a-o !je&hje e -*je!e n"a neni 6B4 &he 6B; 36B> &he 6BA shte shkruar "a/imisht2 t K((K$sht kr*er n -*ellin e m/rojtur$ n -arkun na ional ose n -*jet tjera me &estinim t -osaRm. :rethanat t ilat !e-rn -enale e /jn t kuali'ikuar ,akonisht i re'erohen1 mn*rs s kr*erjes$!en&i &he koha e kr*erjes $ o/jekt n&aj t ilit sht &rejtuar !e-rimi etj. (.sh.te !e-ra -enale e !je&hjes neni 6;7 -ar.5.-ika 5E4 thuhet nse !e-ra sht kr*er &uke e th*er me 'or n&rtesat e m/*llura $ &homat$ arkat n mn*r -osaRrisht t rre,ikshme a-o t !ra,h&$ &uke sh'r*t,uar "jen&jen e krijuar si re,ultat i ,jarrit$ !rshime!e a-o 'atke+si!e t tjera $ &uke sh'r*t,uar -aa'tsin ose "jen&jen tjetr t rn& t -ersonit tjetr$ konsi&erohet se sht kr*er 'orma e rn& e ksaj !e-re -enale .Ktu -ra mn*ra e kr*erjes &he rrethanat tjera -ara+iten si rrethana t ilat ksaj !e-re i ja-in atri/utin e !e-rs -enale m t rre,ikshme$ m t rn&. Te !e-ra -enale e !rasjes nse ajo sht kr*er n"a interesi$ n"a moti!et e ulta$ a-o n"a hakmarrja e a-skru-ult$ athere n kt raste moti!i n"a i ili sht kr*er !rasja -ara+itet si rrethan e ila !rasjes s aktuar i je- karakterin e 'orms s kuali'ikuar t ksaj !e-re -enale. Kon'orm -arimit t le"alitetit !e-ra -enale e kuali'ikuar me rrethana t -osaRme mun& t konsi&erohet se ek,iston !etm athere kur ajo rethan sh-rehimisht sht -ara-ar me li"j si ti-are -r/rse e !e-rs -enale themelore. %e-ra -enale e kulai'ikuar me rrethan t -osaRme ,akonisht kr*het me &ashje $ mir-o mun& t kr*het e&he n"a -akuj&esia +o't me !et&ije a-o -a !et&ije. %e-ra -enale e kuali'ikuar me rrethana t -osaRme kr*het me &ashje kur kr*esi krahas !e-rs themelore ka +en i !et&ijshm e&he -r rrethanat e -osa me t ilat !e-rn e /jn m t rre,ikshme &he ka &shiiruar + ajo !e-r t kr*het -ikrisht n ato rrethana.

167

."a -akuj&esia me !et&ije$ kur kr*esi su-o,on se !e-rn sht &uke e kr*er n n&onji rrethan + !e-rn e /jn t rre,ikshme$ mir-o leht men&on se ajo rrethan nuk ek,iston$ a-o kur nuk sht i !et&ijshm se !e-rn -enale sht &uke e kr*er n rrethana t tilla3 -akuj&esia -a !et&ije2 . L A J TH I 8 I OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Lajthimi 3error2 rn&omt &e'inohet si -ara'*t*rim i "a/uar a-o$ jo i &rejt -r n&onj rrethan$ .se k* -ara'*turim i "a/uar i -rket n&onj rrethana reale $ athere lajthimin e till e +uajm lajthim n 'akt. LAJTHI8 .? FAKT OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Lajthimi n 'akt si-as &is-o,ita!e t nenit 5B.t K((K$ ek,iston kur kr*esi n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale nuk ka +en i !et&ijshm -r n&onji n"a ti-aret e saj t aktuar me li"j$ a-o kur "a/imisht men&on se ek,istojn rrethanat si-as t ila!e $ -o ek,istonin ato 'aktikisht$ ajo !e-r &o t lejohet. . t &rejtn -enale &allohen &* lloje t lajthimit n 'akt e&he ate lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht &he lajthimi 'aktik n ku-timin e "jr. 5.Lajthimi 'aktik n ku-timin e n"usht$ lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht ek,iston kur kr*esi ka -ara'*t*rim t "a/uar -r n&onj rrethan e ila h* n 'i"urn e !e-rs -enale$ ose kr*esi nuk &i -r n&onji rrethan $ ti-are e ila n li"j sht -r aktuar si element konstituti! i !e-rs -enale. Lajthimi i ktill mun& t4i -rket !e-rimit t kr*erjes$ -asojs$ o/jektit t !e-rimit$ kau,alitetit &he t "jitha rrethana!e t tjera $ t ilat me li"j jan t -ara-ar si elemente t 'i"urs s aktuar s aktuar t !e-rs -enale. (sh. lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht ek,iston kur -ersoni A. .uk e &in se sht i in'ektuar an&aj me rastin e aktit seksual e in'ekton -ersonin #.

168

(ersoni A. 8err sen&in e huaj t lujtshm &uke men&uar se ai sh i /raktisur$ &ikush ka marr&hnie seksuale me -ersonin t moshs 54.!je+are se ajo sh m/i moshn 54 !je+are$ mjekut i -r,ihen anali,at e &* -ersona!e t smur $ kshtu + tera-in + &uhet aktuar njrit$ ia akton tjetrit &he me kt ia ke+son "jen&jen shn&etsore t smuarit $ &* -ersona kr*ejn marr&hnie seksuale &uke mos e &itur se jan kusherinj t shkalls s -ar$ 3 neni 6I4 t K((K2 &ikush h* n martes me tjetrin &uke men&uar "a/imisht se martesa e -ar ka -ushuar3 neni 6I; t K((K2. %etm lajthimi + i -rket rrethana!e + jan elemente konstitui!e t !e-rs -enale sht rele!ante -r t &rejtn -enale &he !etm n kto raste mun& t konsi&erohet se !e-ra -enale sht kr*er n lajthim n ku-timin e n"usht. .se kr*esi ka -ara'*t*rim t "a/uar -r n&onj rrethan e ila nuk sht element konstitui! i !e-rs -enale $ nuk mun& t konsi&erohet se ek,iston lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht$ k* lloj lajthimi sht irele!ant -r t &rejtn -enale &he nuk n&ikon 'are n 'ajsin e kr*esit$&.m.th. !e-ra -enale konsi&erohet se sht kr*er &he kr*esi -r"ji"jet -enalisht. (sh. shem/ull &ikush h* n &e-o me +llim + t !je&h ori, mir-o re,ulton se n thas kishte -asur "rur$ a-o &ikush e 'ut &orn n =he-in e huaj -r t !je&h -ara -or n"a =he-i merr ari a-o sen&e t Rmueshme$ a-o !je&h orn e -ersonit #. 0uke men&uar se ajo sht e -ersonit C. . kto raste kemi lajthim n o/jekt$ mir-o k* lloj lajthimi sht i -arn&sishm &he !e-ra -enale e !je&hjes konsi&erohet se sht kr*er$ n"ase /het 'jal -r -asurin e huaj t lujtshme + sht -r!etsuar n mn*r t kun&rli"jshme . Lajthimi n -erson 3error in -ersona2 .se -ersoni A. Shtn me arm n njeriun &uke men&uar se ai sht e"rsir$ ati kemi lejthim -rkita,i me 'i"urn e !e-rs.8ir-o nse -ersoni A. 0uke e -ritur -ersonin #. E !ret -ersonin C. 0uke men&uar se ai sht -ersoni #. Athere nuk ka lajthim -r ti-aret e !e-rs $ k* lajthim n as-ektin -enalo juri&ik sht irele/ant &he -ersoni A. (r"ji"jet -r !rasje me &ashje$ &he n rastin konkret jan

169

-rm/ushur t "jitha elmentet o/jekti!e &he su/jekti!e $ -rkun&r ktij lajthimi ai ka +en i !et&ijshm se -o !ret njeriun.8ir-o lajthimi &o t ishte rele!ante kur &ikush '*en nj -erson + sht -r'a+sues &i-lomatik i n&onj shteti n !en&in ton n&rsa kr*esi nuk ka &itur -r statusin e tij$ n kto rrethana ai &o t -r"ji"jet -r '*reje t rn&omt$ e jo -r !e-r -enale t nimit t autoritetit t shtetit t huaj &he or"ani,ta!e n&rkom/tare -sh.neni 5B>. t L(K 3 '.6>5 #aRiRi2.Ose &ikush e !ret "ruan shtat,n &uke mos e &itur se ajo sht e till $ n kt rast kr*esi &o t -r"ji"jej -r !rasje t rn&omt n"a neni 54> e jo -r !rasje t rn& si-as nenit 54A.-ar.5.-ika 6. t K((K.(ra n kt rast shihet se lajthimi li&hur me ilsin$ statusin e -ersonit n&aj t ilit sht &rejtuar !e-rimin e kr*erjes$ n mas t aktuar sht rele!ante n"ase e n&r*shon kuali'ikimin e !e-rs -enale.

Lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht &he li&hja kau,ale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hja kau,ale ek,iston n rastet kur rrje&ha e n"jarjes mi&is !e-rimit &he -asojs nuk ,h!illohet ashtu siR e ka -aramen&uar &he &shiruar kr*esi$ &.m.th. ai nuk mun& ta shoh rrje&hn e kau,aliteti n t "jitha &etalet. (r !lersimin e ktij lajthimi sht e rn&sishme se a sht n -*etje shman"ia e rn&sishme a-o e -arn&sishme i kau,alitetit real n"a ai i -ara'*t*ruar.%etm n shman"ien t rn&sishmeE esen iale kemi t /jm me lajthimin e 'i"urs s !e-rs &he nuk ek,iston &ashja n ra-ort me -asojn.(sh.-ersoni A. Shtn me arm n -ersonin #.-r ta !rar at$ mir-o n"a krisma 'ri"ohet kali &he e "o&et t njetin -erson i ili !&es n"a "o&itja e kalit 3 shman"je esen iale n"a kau,aliteti i -ara'*t*ruar$ n kt situat kr*esi &o t -r"ji"jej -r !rasje n tentati!$ n"ase lajthimi ktu ka t /j !etm n reali,imin e -asojs$ n&rsa !e-rimi sht i !ullnetshm. Kur kemi t /jm me shman"je t -arn&sishme $ lajthimi sh irele!ante .(sh.-ersoni A. 8e +llim + ta -ri!oj n"a jeta -ersonin #. E hu&h n uj me +llim t 'un&osjes$ mir-o ai !&es -ara se t /ie n uj n"ase "jat rnjes e "o&et me kok murin .

170

A/eratio i tus$ ek,iston athere kur kr*esi n&rmerr !e-rimin n&aj nj su/jekti a-o o/jekti t aktuar$ kurse -asoja shkaktohet n&aj o/jektit a-o su/jektitt tjetr. (.sh.-ersoni A.shkre- me arm n -ersonin #. 8e +llim + ta -ri!oj n"a jeta $ mir-o n at rast e "o&et -ersonin C.+ sht "jen&ur rastsisht at* -ran.. kt rast n t &rejtn -enale konsi&erohet se -ersoni A..ka kr*er &* !e-ra -enale n /ashkim i&eal ..&aj -ersonit A$ !rasje n tentati!$ kurse n&aj -ersonit C. %rasje n"a -akuj&esia. 8ir-o nuk &ot konsi&rohet a/eratio i tus$ nse kr*esi n&aj t &* o/jekte!e ka !e-ruar me &ashje.
LAJTHI8I .? FAKT .? K9(TI8I. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO E GJ?:?

Lajthimi n 'akt n ku-timin e "jr ek,iston kur n&okush n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale "a/imisht men&on se ek,istojn rrethana si-as t ila!e -o t ek,istonin ato 'aktikisht$ ajo !e-r -enale &o t ishte e lejuar. Lajthimi n 'akt n ku-timin e "jr ek,iston n rastet kur n&onji -erson ka +en i !et&ijshm -r t "jitha ti-aret e !e-rs -enale $ mir-o ka -asur -ara'*t*rim t "a/uar m/i n&onji rrethan reale $ e ila nse n t !rtet ek,iston ashtu R'ar e -aramen&on $ si-as li"jit &o t -rjashtohet kun&rli"jshmria &he rre,ikshmria sho+rore e !e-rs s kr*er$ kshtu + ajo !e-r &o t ishte e lejuar. 0isa shem/uj t lajthimit t ktill OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (sh.-oli i -ri!on n"a liria nj -erson &uke men&uar se ai sht -ersoni -r t iln sht sh-allur ur&hrarresti$ -astaj -ersoni A. Tjetrson sen&in e huaj + i sht hua,uar &uke +en n lajthim se ai i sht 'alur$ -ersoni A. Ga/imisht men&on se sht sulmuar n"a -ersoni #. 0he sht*en n te &he i shkakton ln&ime t rn&a tru-ore a-o !rasjen e tij 3 m/rojtja e ne!ojshme -utati!e2. Lajthimi n 'akt i mnjanuar &he i -amenjanuar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.Lajthimi n 'akt i menjanuar ek,iston n rastet kur kr*esi -r shkak t -akuj&esis s tij ka +en n lajthim.

171

6.Lajthimi n 'akt i -amenjanuar ek,iston athere kur kr*esi nuk ka mun&ur &he as + ka +en i &et*ruar t ket -ara'*t*rim t &rejt -r ato rrethana -r t ilat ka +en n lajthim. E'ekti i lajthimit n 'akt n -r"je"jsi 37752 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Lajthimi n 'akt i menjanuar &he i -amenjanuar "jiithher -rjashton &ashjen.S kn&ejmi $ -ersoni + !e-rn -enale e ka kr*er n lajthim nuk mun& t konsi&erohet se !e-rn -enale e ka kr*er me &ashje.Gjithashtu lajthimi i -amenjanuar -rjashton jo !etm &ashjen $ -or e&he -akuj&esin.Kr*esi i ili !e-rn e kr*en n lajthimin t -amenjanuar nuk sht -enalisht i -r"je"jshm &he nuk &nohet. Kur sht 'jala -r lajthimin e menjanuar $ kr*esi mun& t jet -enalisht i -r"je"jshm &he -enalisht i -a-r"je"jshm.8e+ $ siR -am $ te lajthimi i menjanuar -ersoni !e-rn e kr*en n"a -akuj&esia $ ather a &o t -r"ji"jet kr*esi -enalisht a-o jo $ kjo !aret se a -arasheh li"ji -r"je"jsi -enale &he -r !e-rn e kr*er n"a -akuj&esia. (sh. n nenin 5B.-ar.6.t K((K$ thot C (ersoni + -r shkak t -akuj&esis ka +en n lajthim$ sht -enalisht -r"je"js -r !e-rn -enale t kr*er n"a -akuj&esia kur li"ji -arashikon -r"je"jsin -enale -r !e-r t tillD. 5.lajthimi n 'akt n ku-timin e n"usht &he t "jr$ si &he lajthimi i menjanuar &he i -amenjanuar$ "jithmon -rjashton &ashjenF 6.lajthimi i -amenjanuar n 'akt n ku-timin e n"usht &he t "jr -rjashton jo !etm &ashjen -or e&he -akuj&esinF 7.Lajthimi n 'akt i menjanuar n ku-timin e n"usht &he t "jr -rjashton -r"je"jsin -r -akuj&esi !etm n rast se nuk -arashe' -r"je"jsi -r !e-rn -enale n"a -akuj&esia. LAJTHI8I J9:I0IK 37752 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Lajthimi juri&ik 3 error iuris2 -rku'i,ohet n&alueshmrin e !e-rs. Lajthimi juri&ik sh-rehet n &* 'orma1

si

lajthim

m/i

172

AK.Forma e -ar sh-rehet n rastet kur kr*esi nuk e &i se se !e-ra e tij sht e kun&rli"jshme$ sht e -ara-ar si !e-r -enale.(sh.-oli i i ili -ri!on n&onji -erson n"a liria $ nuk e &in se !en&imi m/i ek,ekutimin e -ri!imit t liris sht n=jerr n mn*r t kun&rli"jshme. #K.Forma e &*t e lajthimit juri&ik ek,iston n rastet kur kr*esi "a/imisht men&on se ek,iston n&onj rrethan e ila -rjashton kun&rli"jshmrin &he !e-rn e /n t lejueshme. (.sh.ushtari "jat kohs s lu'ts $ n /a, t ur&hrit t e-rorit t tij$ kr*en krime t "jeno i&it a-o krime kun&r njer,imit355> &he 55A K((K2.
EFEKTI I LAJTHI8IT J9:I0IK .? (?:GJEGJ?SI.? (E.ALE 37772

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Shken a e s &rejts -enale "jat shekullit <I< si &he le"jisla ioni i ksaj -eriu&he nuk njohin kur'ar e'ekti t lajthimit juri&ik$ athere ka m/i,otruar su-o,ime se t "jitha li"jet &he normat tjera juri&ike jan t njohura &he t "jith +*tetart jan t o/li"uar t njihen me to.. /a, t ktij su-o,imi sht -r!etsuar kon e- ioni se mosnjohja e li"jit nuk e ars*eton asken&3i"noratia le"is non e= usat2 si &he R&okush &o t -soj$ &o t &nohet -r shkak t mosnjohjes s li"jit 3i"noratia le"is no et2 . shke n e s &rejts -enale /ashkohore $ "jithnj m i theksuar sht kon e- ioni se lajthimi juri&ik$ n rastet e aktuar kur ai !rtet nuk ka mun&ur t e!itohet$ me&omos &uhet t merret -aras*sh. E&he n le"jisla ionet /ashkohore ek,istojn &* kon e- ione -rkita,i me n&ikimin e lajthimit juri&ik n -r"je"jsin -enale. Esi-as kon e- ionit t -ar $ lajthimi juri&ik mun& t -ara+es /a, -r -rjashtimin e -r"je"jsis -enale t kr*esit. Esi-as kon e- ionit t &*t lajthimi juri&ik mun& t shr/ej si /a, -r ,/utjen e &nimit a-o -r lirimin n"a &nimi.
EFEKTI I LAJTHI8IT J9:I0IK . (:GJEGJSI. SI(AS K((K OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

*n -enal ka -r!etsuar kon e- ionin e -ar e kjo !rehet n"a &is-o,ita e nenit 5@.-ar.5.t K((K i ili thot1 C.uk sht
Le"jisla ioni

173

-enalisht -r"je"js kr*esi $ i ili$ -r shka+e t ars*eshme nuk e ka &itur ose nuk ka mun&ur t &ij se !e-ra sht e n&aluarD. ."a kjo re,ulton se Ko&i *n -enal e ka /raktisur kon e- ionin tra&i ional se mosnjohja e li"jit &mton 3i"noratio le"is no et2. Lajthimi juri&ik nuk -rjashton &ashjen$ + &o t thot se e&he n rastet kur -ersoni kr*en !e-rn n lajthim juri&ik$ ai mun& t konsi&erohet se ka !e-ruar me &ashje. 5..se kr*esi ka +en n lajthim juri&ik t -amenjanuar$ t -ae!itueshm a-o -r shka+e t ars*eshme$ -ersoni i till n t &rejtn -enale nuk konsi&erohet -enalisht i -r"je"jshm si-as nenit 5@.-ar.5.t K((K. Lajthimi i -amenjanuar juri&ik ek,iston kur kr*esi nuk ka mun&ur t e!itoj lajthimin n t ilinsht "jen&ur$ ai ka !e-ruar n aso rrethanash + !rtet nuk ka mun&ur t &ij + n&onj norm juri&ike at !e-r e -arashe' si !e-r -enale.%e-ra e till &o t ishte -sh. !e-ra -enale e ushtrimit t kun&rli"jshm t !e-rimtaris mjeksore3 neni 6652. Lajthimi juri&ik i menjanuar3 a-o -r shka+e t -aars*eshme2 OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ek,iston n raste kur kr*esi ka +en n lajthim juri&ik mir-o$ n rrethanat t ilat kan ek,istuar n kohn e kr*erjes s !e-rs -enale &he si-as a'tsi!e t tij -ersonale $ ai ka mun&ur t &ij se !e-rn + sht &uke e kr*er sht !e-r e n&aluar$ sht e -ara-ar si !e-r -enale. Lajthimi juri&ik i menjnaur n K((K$ sht i -ara-ar n nenin 5@.-ar.7. ku thuhet CLajthimi juri&ik sht i e!itueshm nse R&okush $ -ra e&he kr*esi$ ka mun&ur leht ta &ij se !e-ra sht e kun&rli"jshme $ a-o nse sht 'jala -r kr*esin $ i il$ &uke marr -aras*sh thirrjen $ -ro'esionin a-o &et*rn e tij$ ka +en i o/li"uar t &ij &is-o,itn -rkatseD. .se !e-ra -enale ka +en n kun&rshtim t ha-t me normat so iale$ etike &he juri&ike$ athere &uhet konstatuar se kr*esi ka +en n lajthim juri&ik t menjanuar -r shkak+e t -aars*eshme.%e-ra e till sht -sh. marr&hnia seksuale me -ersonin e -aa't$ a-o marr&hnia seksuale me -ersonin + nuk e ka m/ushur moshn 5>.!jeRare. . raste t tilla kr*esi konsi&erohet i 'ajshm.Kr*esi i till konsi&erohet se e ka kr*er !e-rn -enale me &ashje a-o n"a -akuj&esia $ !arsisht -rej !et&ijes &he elemntit !oliti! + sht

174

sh-rehur &he n&aj tij kon'orm nenit 5@.-ar.6. mun& t4 sh+i-tohet &nim m i /ut. ."a lajthimi juri&ik &uhet &alluar rastet kur kr*esi "a/imisht men&on se !e-rn + e kr*en sht e n&aluar$ n&rsa ajo si-as li"jit nuk konsi&erohet e till $ -sh. kr*esi "a/imisht men&on se shkelja e kurors sht e n&aluar me li"j$ mir-o k* lloj lajthimi sht irele!ant -r t &rejtn -enale. FAHAT E K:LE:JES S? %E(:?S (E.ALE . literaturn juri&ike &allohen 4. 'a,a t kr*erjes s !e-r -enale1 5.%en&imi -r t kr*er !e-rn -enaleF 6.%e-rimet -re"a&itore t ilat n&rmerren me +llim t kr*erjes s !e-rs -enaleF 7.Fillimi k r*erjes s !e-rs -enale$ + mun& t n"el e&he n tentati! &heF 4.Kr*erja e !e-rs -enale 3!e-ra -enale e -r'un&uar2. %E.0I8I (?: T? K:LE: %E(:?. (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Fa,a e -ar e kr*erjes s !e-rs -enale sht !en&imi i -ersonit -r t kr*er !e-rn -enale. Si-as t&rejta!e -enale /ashkohore !en&imi -r t kr*er !e-rn -enale $ nuk mun& t &nohet.%en&imet + n&o&hin n -sikn e njeriut &he + nuk mani'estohen n /otn e jashtme nuk mun& t n&shkohen.

%E(:I8ET (?:GA0ITO:E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-rimet -re"a&itore sht 'a,a e &ut n !a,h&n e kr*erjes s !e-rs -enale$e ila nuk sht e &omos&oshme t sh-rehet n R&o rast. %e-rimet me t ilat -r"a&itet kr*erja e !e-rs -enale mun& t sh-rehet n mn*ra t n&r*shme$ si n 'urni,imin ose a'tsimin e

175

mjete!e -r kr*erjen e !e-rs -enale$ n menjanimin e -en"esa!e + -ara+esin !shtrsi-r kr*erjen e !e-rs -enale$ n arritjen e marr!eshjes$ -lani'ikimin a-o or"ani,imin me t tjert me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale$ si &he !e-rimet e tjera me t ilat krijohen kushte -r kr*erjen e &rejt-r&rejt t !e-rs -enale$ -un kto t ilat nuk -ara+esin !e-rime t kr*erjes. .&shkueshmria -r !e-rimet -re"a&itore OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8e+ me !e-rime -re"a&itore nuk &mtohen &he nuk rre,ikohen t mirat juri&ike t m/rojtura me t &rejtn -enale &he + akoma$ e&he -se jan n&rmarr !e-rimet -re"a&itore $ ek,iston mun&sia + -ersoni t n&rroj men&imin &he t mos e kr*ej !e-rn -enale $ n Ko&in ton -enal &he n ko&et -enale /ashkohore sht -r!etsuar kon e- ioni + -arimisht -r !e-rime -re"a&itore -ersoni nuk &uhet n&shkuar. (r !e-rime -re"a&itore -ersonat mun& t n&shkohen !etm -rjashtimisht$ ma&je !etm kur sht 'jala -r !e-rime -re"a&itore + jan n&rmarr me +llimt kr*erjes s !e-ra!e -enale shum t rn&a &he nse me li"j sh-rehimisht -arashihet se e&he -r !e-rime -re"a&itore -ersoni &nohet.

.&shkimi i !e-rime!e -re"a&itore si-as K((K OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ko&i -enal i Koso!s $ sikun&r e&he shumi a e ko&e!e /ashkohore $ e ka -r!etsuar kon e- ionin se -arimisht -r !e-rimet -r"a&itore -ersoni nuk n&shkohet.8ir-o$ n"a k* -arim ko&i *n sikun&r e&he ko&et e shtete!e tjera /n nj -rjashtim WSi-as ko&it ton -enal $ -ersoni &o t n&shkohet -r !e-rimet -re"a&itore !eFtm n rastet kur -r shkak t rre,ikshmris s lart sho+rore &isa !e-ra -enale me li"j -arashihet sh-rehimisht se e&he -r !e-rime -re"a&itore -ersoni &nohet. Ko&i -enal i Koso!s n&r*eshe n"a le"jisla ioni i m-arshm n -jesn e -r"jithshme nuk -arashe' &is-o,it t -osaRme me t iln &o t rre"ullohej Rshtja e -r"je"jsi -enale &he n&shkueshmria e !e-rime!e -re"a&itore + n&rmerren me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale -rjashtim /n &is-o,itat e nenit 6>.-ar.5.Fme t iln sht rre"ulluar Rshtja e -r"je"jsis -enale &he n&shkueshmria -r

176

rastet e /ashkimit kriminal$ n rastet e /ashkimit kriminal$ -rkatsisht t or"ani,ata!e kriminale &o t konsi&erohen t n&shkuara e&he !e-rimet -re"a&itore t ilat n&rmerren n"a antart e /ashkimit kriminal$ nse ato !e-rime -re"a&itore jan n&rmarr me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale -r t iln sht -ara-r &nim me t -aktn -es !jet. Si kriter themelor -r n&shkimine !e-rime!e -re"a&itore si-as K((K$ me rn&si !en&imtare jan rn&sia e o/jektit m/rojts &he shkalla e rre,ikshmris s !e-rs -r shn&etin &he jetn e njeriut$ kom/in &he !lrat m/arnjer,ore. T ktilla jan -h.or"ani,imit i "ru-it -r kr*erjen e krimit t "jeno i&it$ krime!e kun&r njer,imit &he krime!e t lu'ts$ t -ara-ara n nenet 55> &eri 564. !e-rat -enale -ro&himi &e -r-unimi i -aautori,uar i narkotik!e t rre,ikshm &he i su/stan a!e -sikotro-ike n"a neni 67I$ or"ani,imi i skema!e -irami&ale &he /i=ho,it t -ali"jshm 647 &he tra'ikimi me njer, 57@ etj.

TE.TATI%A E %E(:?S (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 6I -ar.5.t K((K$ tentati!a ek,iston kur n&okkush me &ashje n&rmerr !e-rime t &rejt-r&rejta -r kr*erjen e !e-rs -enale &he !e-ra nuk sht kr*er ose elementet e !e-rs s +llimshme -enale nuk jan reali,uar. Tentati!a ek,iston n rastet kur !e-ra -enale ka 'illuar t kr*het $ mir-o nuk sht shkaktuar -asoja e &shiruar. (sh.-ersoni A. Shtin me -ushk n -ersonin #. 8ir-o nuk sht +lluar$ . as-ektin juri&ikoE-enal $ -r tu konsi&eruar se sht kr*er tentati!a e !e-rs -enale me&omos &uhet -rm/ushur kto kushte1 5.) t n&rmerret !e-rimi i kr*erjesF 6.) !e-rimi t n&rmeret me &ashjeF

177

7.+ !e-ra t mos -r'un&ohet $ -rkatsisht + t mos shkaktohet -asoja e !e-rs -enale. 5.Rshtja e 'illimit t !e-rimit t kr*erjes ka rn&si kriminalo -olitike$ teorike &he -raktike.:n&sia kriminalo -olitike +n&ron n 'aktin se me kt aktohet ku'iri mi&is asaj + nuk sht e n&shkuar3!e-rimet -r"a&itore2 &he asaj + sht e n&shkuar 3!e-rimi i kr*rjes2.K* sht ku'iri -rej kur 'illon inter!enimi i s &rejts -enale -r rastet e tentati!s. Sshtja e aktimit t ku'irit n mes t !e-rime!e -re"a&itore &he tentati!s sh-esh her sht i n&rlikuar$ -sh.kur -esoni A. Shtn n -ersonin #. 0he nuk e +llon at$ athere sht e +art se kemi t /jm me tantati!n e !rasjes e jo me -re"a&itjen e !rasjes. .se -ersoni A. Sjell n ta!anin e -ersonit #. 8aterial -r n&e,je &he nj kant me /en,in &he nse kt e ka /r + n momentin e aktuar t shkaktoj ,jarrin /het 'jal -r !e-rime -re"a&itore$ mir-o nse kt e ka /r + menjiher ta shkaktoj ,jarrin athere kemi t /jm me tentati! t !e-rs -enale.

6.) !e-erimi t jet marr me &ashje 0.th.-ersoni + ka !en&osur t kr*ej !e-rn -enale &uhet t ket +en i !et&ijshm -r t "jitha ti-aret e !e-rs -enale -rkatse. Tentati!a mun& t kr*het me &ashje &irekte &he e!entuale. . shken n e s &rejts -enale m/isun&on men&imi se tentati!a mun& t kr*het n"a -akuj&esia.8ir-o n rastet kur tentati!a kr*het n"a -akuj&esia nuk h*n n ,onn kriminale$ -rkatsisht nuk n&shkohet. (sh$ tentati!a n"a -akuj&esia &o t ek,istonte te m/rojtja e ne!ojshme -utati!e$ kr*esi shkre- me arm CsulmuesinD &he nuk e "o&et. 7.kushti i tret sht + mos t shkaktohet -asoja e !e-rs -enale t iln kr*esi ka &ashur ta reali,oj$ -rn&r*she nuk &o t /hej 'jal -r tentati! -or -r !e-r -enale t kr*er. Shka+et + e ras*etojn n&shkimin -r tentati!

178

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.Si-as teoris o/jekti!e$ tentati!a n&shkohet me+ -ara+et rre,ik t t mirs juri&ike + sht e m/rojtur me t &rejtn -enale$ -r kt ars*e tentati!a konsi&erohet !e-r e rre,ikshme sho+rore. 6.Si-as toris su/jekti!e$ ars*eshmria e n&shkueshmris s tentati!s$ /a,ohet n !ullnetin e -ersonit + t kr*ej !e-r -enale. 7.Si-as teoris o/jekti!oEsu/jekti!e$ -r tentati! kr*esi &nohet e&he -r shkak se ka rre,ikuar t mirn juri&ike e&he -r ars*e se ai ka mani'estuar !ullnetin e tij kriminal -r t kr*er !e-r -enale.
.0?SHKI8I I TE.TATI%?S SI(AS T? 0:EJT?S SO.? (E.ALE

Si-as nenit 6I.-ar.5.t K((K$ -r tentati! -rsoni &nohet kur sht 'jala -r !e-rat -enale -r t ilat sht -ara-ar &nim me /ur"im m s -aku tri !jet$ n&rsa -r !e-rat tjera -enale ku-arashihen &nime m t lehta$ -r tentati! n&shkohet !etm kur me li"j sh-rehimisht -arashihet se e&he -r tentati! &nohet.%e-rat e tilla ku me li"j sh-rehimisht thuhet se e&he -r tentati! &nohet jan -sh. !e-rat -enale n"a neni 6>7.-ar.7. ke+-r&orimi i si"urimit$ -astaj marrja e -asuris s lujtshme n"a neni 6;B.-ar.6. etj. Si-as nenit >;.-ar.6.t K((K$ n rastet kur !e-ra -enale ka n"elur n tentati!$ kr*esi mun& t &nohet ms te-rmi &eri n X 3tri t katrtat2 e maksimumit t &nimit t -ara-ar. TE.TATI%A E (LOT? 0HE E 8ET? OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Tentati!a e -lot1 konsi&erohet se ek,iston n rastet kur !e-rimi i kr*erjes ka 'illuar &he e ka -r'un&uar$ mir-o -asoja nuk sht shkaktuar.(sh.-ersoni A.shkre- n"a re!olja n -ersonin #.mir-o nuk e "o&et. Tentati!a e met$ konsi&erohet se ek,iston athere kur -ersoni e 'illon !e-rimin e kr*erjes -or nuk e -r'un&on.(sh.-ersoni A.merr n shenj -ersonin #.mir-o nuk shkre-. Tentati!a e ilsuar

179

Tentati!a e ilsuar ek,iston n rastet kur me !e-rimin e n&rmarr sht tentuar t kr*het !e-ra -enale$ mir-o n 'akt sht sht kr*er 'i"ura e nj !e-re tjetr -enale$ e ila sht e aktuar me li"j si !e-r -enale e -osaRme.(sh.-ersoni A.shkre- me arm n -ersonin #.me +llim + ta -ri!oj n"a jeta $ mir-o i shkakton !etm ln&im t rn& tru-or.
%E(:AT (E.ALE TE T? CILAT .9K ?SHT? E 89.09: TE.TATI%A

. teorin e s &rejts -enale &he n -raktikn "j*+sore konsi&erohet se te &isa !e-r -enale nuk sht e mun&ur tentati!a$ li&hur me kt &allohen &* "ru-e !e-rash -enale. 5.. "ru-in e -ar /jn -jes ato !e-ra -enale te t ilat n t &rejtn -enale konsi&erohen se jan kr*er nse jan n&rmarr !e-rimet -re"a&itore. %e-ra -enale t tilla jan -sh.or"ani,imi i "ru-it -r t kr*er krimin e "jeno i&it$ krime kun&r njer,imit$ krime t lu'ts$ -astaj tra'ikimin me njer, etj. 6.. "ru-in e &*t t !e-ra!e -enale te t ilat nuk sht e mun&ur tentati!a $ /jn -jes ato !e-ra -enale te t ilat -r shkak t nat*rs s t*re tentati!a nuk sh e mun&ur.(sh.nuk sht e mun&ur tentati!a e !e-rs -enale t '*erjes$ sh-i'jes$ -jesmarrja n rrahje etj. (r shkak t nat*rs s t*re tentati!a nuk sht e mun&ur as te !e-rat -enale + kr*hen me mos !e-rim3!e-rat -enale t &rejta t kr*era me mos!e-rim2 -sh. mos&hnja e n&ihms mjeksore. .&rsa te !e-rat -enale jo t &rejta t kr*era me mos!e-rim sht e mun&ur tentati!a.3 -sh. e ma me +llim + ta -ri!oj n"a jeta 'miun esaj nuk i je- ush+im$ ai /ie n kom &ikush e sh-ie n s-ital &he n Rastin e 'un&it atij ia sh-tojn jetn2 TE.TATI%A E (A?:SHTASH8E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Tentati!a e -a-rshtatshme ek,iston athere kur mjetet t ilat jan -r&orur -r kr*erjen e !e-rs -enale a-o o/jekti n&aj t ilit sht n&rmarr !e-rimi i kr*erjes $ nuk ka mun&ur t shkaktojn -asojn e !e-rs -enale.

180

aK.Tentati!a e -a-rshtatshme me mjetet t -a-rshtatshme 1-r&orimi i sasis s !o"l t helmit a-o sasi t !o"l t eks-lo,i!it$ -ushka sht n"atrruar me+ -lum/i ka +en i la"t$ /om/a nuk ka eks-lo&uar me+ me+ &etonatori nuk ka +en n rre"ull$ -r&orimi i helmit i ili ka hum/ur e'ktin e helmit$ shkre-ja n"a re!olja e ,/ra,t. (astaj rastet kur kr*esi n !en& t mjetit t -rshtatshm "a/imisht ia je- at t -aF-rshtatshm$ -sh. n !en& t arsenit -r&or she+eri$ a-o n !en& t -ijes s helmuar i je- ate + nuk sht e helmuar. /K.Tentati!a e -a-rshtatshme n o/jekt1 ek,iston kur kr*esi kr*en a/ortin e "ruas e ila nuk sht me /arr$ -astaj korru-timi i antar!e t komisionit t ilt 'are nuk jan kom-etent t !en&osin -r rastin -r t ilin sht i interesuar &hnsi i mitos$ -astaj shtnja me arm n &homn ku 'are nuk ka +en njeriu i ili ka +en ak i sulmit. (a-rshtatshmria e o/jektit $ i ili sht -osaRrisht i m/rojtur$ -sh$shtnja n -ersonin i ila ka me !ehte kmishn anti-lum/ . Jan t mun&ura rastet e -a-rshtatshmris s &*'isht$ kur e&he o/jekti e&he mjetet jan t -a-rshtatshme$ -sh. tentimi i a/ortit t "ruas e ila nuk sh me /arr me mjet t -a-rshtatshm.
TE.TATI%A E (A(?:SHTATSH8E A#SOL9TE 0HE TE.TATI%A E (A(?:SHTATSH8E :ELATI%E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

5.Tentati!a e -a-rshtatshme a/solute Ek,iston ather kur mjetet me t ilat sht tentuar kr*erja e !e-rs -enale a-o o/jekti n&aj t ils sht tentuar t kr*het !e-ra -enale $ kurrsesi n asnj rast$ nuk ka mun&ur t kr*het !e-ra -enale.(sh.tentati!a e !rasjes n&aj ku'oms$ a-o shkre-ja n"a -uhka e ,/ar,t$ a-o helmimi me helm e ili ka hum/ur e'ektin helmues -r shkak t "jen&jes etj2. 6.Tentati!a e -a-rshtatshme relati!e Ek,iston athere kur mjetet t ilat jan -r&orur$ a-o o/jekti n&aj t ilit sht n&rmarr !e-rimi i kr*erjes $ marr n -r"jithsi jan t -rshtatshm -r kr*erjen e !e-rs -enale $ mir-o n rastiin konkret

181

$ -r shkak t ek,istimit &he e'ektit t &isa rrethana!e $ ato kan +en t -a-rshtatshme. . ra-ort me o/jektin$ tentati!a &o t ishte relati!e -sh. kur o/jekti ek,iston $ mir-o n moment nuk sht n !en&3 kr*esi shtn n-rmjet &ritares n &homn ku &uhej t jet -ersoni + &uhej !rar$ mir-o ai -ara nj kohe t aktuar ka &al n"a at*F a-o haj&uti 'ut &orn ne =he-in e ,/ra,t. . ra-ort me mjetin tentati!a relati!e ek,iston kur mjeti !et!etiu sht i -rshtatshm -r ta arritur e'ektin e &shiruar$ mir-o -r shkak t -r&orimit jo t rre"ullt a-o -r shkak t n&onj rrethane t rastsishme nuk !ie "jer ke re,ultati3 -sh. nse kr*esi hu&h /om/n n turmn e njer,!e $ mir-o /om/a nuk eks-lo&on -r shkak t se kr*esi nuk &iti ta -r&or &etonatorin. .&shkueshmria -r tentati! t -a-rshtatshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hur me n&shkueshmrin ek,istojn tri 372 teori1 AK. ajo o/jekti!e$ sa i -rket tentati!s s -a-rshtatshme a-solute $ me+ nuk ek,iston mun&sia o/jekti!e + t shkaktohet -asoja e !e-rs -enale$ kt nuk &uhet konsi&eruar si tentati! &he kr*esi nuk &uhet n&shkuar$ n&rsa sa i takon tentati!s relati!e kr*esi &uhet n&shkuar n"a se ka +en e mun&ur + t shkaktohet -asoja e n&aluar. /K.Si-as teoris su/jekti!e$ !en&imtare sht mani'estimi i !ullnetit kriminal$ an&aj +o't -r tentati!n e -a-rshtatshme a-solute a-o relati!e kr*esi &uhej n&shkuar &he$ K.Teoria o/jekti!oEsu/jekti!e$. rast t tentati!s s -a-rshtatshme relati!e -arimisht &uhet &nuar$ kurse -r tentati!n e -a-rshtatshme a-solute &uhet &nuar !etm athere kur ajo sht kr*er n aso rrethana t ilat +art /jn me &ije se !e-rimi i till sht i rre,ikshm. Tentati!a e -a-rshtatshme n ko&in -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 65. t K((K$tentati!a e -a-rshtatshme ek,iston nse kr*erja e !e-rs -enale sht tentuar me mjet t -a-rshtatshm a-o n&aj o/jektit t -a-rshtatshm.

182

Li&hur me n&shkimin thuhej se -r tentati!n e -a-rshtatshme mun& tlirohet n"a &nimi.K((K$ nuk /n &allimin n mes t tentati!s s -a-rshtatshme a-solute &he relati!e.
HE)JA 0I:? %9LL.ETA:E .GA K:LE:JA E %E(:?S (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

%e-ra -enale ms te-rmi n"el n tentati! kur kr*erja e !e-rs -enale ka +en e -amun&ur a-o e -en"uar -r shkak t n&ikimit n&onj rrethan e jashtme$ -a!arsisht n"a !ullneti i kr*esit.8ir-o mun& t n&o&h + !et kr*esi i ili ka 'illuar kr*erjen e !e-rs -enale $ !ullnetarisht he+ &or a-o e e!iton -asojn. (sh. n nenin 66. t K((K$ thuhet "j*kata mun& ta liroj n"a &nimi -ersonin + !ullnetarisht he+ &or n"a kr*erja e !e-rs -enale t iln e ka 'illuar $ me"jithse sht i !e&t&ijshm se$ n -ajtim me t "jitha rrethanat $ ai mun& ta !a,h&onte !e-rn ose$ nse -as kr*erjes s nj !e-re t till$ ai -aran&alon shkaktimin e -asoja!e .."a -rku'i,imi i ktill re,ulton se lirimi n"a &nimi sht 'akultati! e jo o/li"ati! siR "a/imisht theksohet n li/rin e -ro'.Ismet Salihut.3 me L(J ishte relati! neni 652.

He+ja &or !ullnetare n"a tentati!a e met &he e -lot OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.He+ja &or n"a tentati!a e met sh-rhete n rast kur kr*esi me !ullnetin e tij t lir m&al !e-rimin e mtejshm$ -ushon s !e-ruara.(sh.krsi merr n shenj !iktimin ,h/llokon -ushkn -or nuk shtin. 6.He+ja &or !ullnetare n"a tentati!a e -lot$ sh-rehet n rast kur -ersoni -asi + ka n&rmarr !e-rimin e kr*erjes $ n&rrmer !e-rimin tjetr me t ilin -en"on shkaktuarjen e -asojs.(sh. i ka &hn helm !iktims$ mir-o -ara se t 'illoj t !e-roj helmi e ka 'tuar mjekun. .uk &o t konsi&erohet se ek,iston he+ja &or !ullnetare n"a kr*erja e !e-rs -enale nse kr*esi i ka n&rmarr t "jitha masat me +llim t -aran&alimit t shkaktimit t -asojs$ mir-o me"jithate -asoja sh shkaktuar3 i je- helmin$ n&rkoh e 'ton mjekun mir-o !iktima !&es2$

183

n kto situata he+ja &or !ullnetare mun& t4i merret si rrethan lehtsuese me rastin e matjes s &nimit. He+ja &or konsi&erohet e !ullnetshme nse -ersoni me !ullnetin e tij t lir a/stenon n"a -r'un&imi i !-ers -enale..uk &o t konsi&erohet he+je &or !ullnetare nse kr*esi he+ &or -r shkak t rrethana!e t jashtme $ -sh. he+ &or n"a se nuk mun& ta th*ej kasa'ortn a-o he+ &or n"a kr*erja e mtejme e !e-rs -enale se-se -ara+itet roja e o/jektit. (r"je"jsia -r !e-rn e -a!arur -enale t kr*er me rastin e he+jes &or !ullnetare . nenin 66. -ar.6. t K((K$ sht -r aktuar se kr*esi me rastin e he+jes &or !ullnetare &o t &nohet -r ato !e-rime t ilat -r/jn !e-r tjetr -enale t !eRant.$ t -a!arur.Ktu n 'akt jan n -*etje situatat kur -ersoni kur -ersoni he+ &or !ullnetarisht $ mir-o me at rast n /ashkimi&eal a-o 'ikti! i reali,on ti-aret e n&onj !e-re -enale tjetr. (sh.nse n&okush me n&ihmn e &okumentit + e ka 'alsi'ikuar !et$ tenton ta kr*ej !e-rn -enale t mashtrimit a-o t sh-r&orimit$ mir-o !ullnetarisht he+ &or n"a kr*erja e ksaj !e-re $ a &o t &nohet -r 'alsi'ikimin e -arasFa-o nse n&okush !ullnetarisht he+ &or n"a "ra/itja $ a &o t &nohet -r -r&orimin e &hunsF a-o ai i ili ka he+ur n"a &or n"a !je&hja me an t th*erjes $ a &o t -r"ji"jet -r !e-rn -enale &mtimi i sen&it t huajF a-o -ersoni i ili ka he+ur &or n"a tentati!a e !rasjes $ me R4rast ka shkaktuar -asojn e n&aluar ln&imi rn& tru-or $ a &o t &nohet -r kt -asoj . %e-rat -enale t !eRanat OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . rastet e ktilla shtrohet -*etja se ilat !e-rime &uhet konsi&eruar si !e-ra -enale t !eRanta kur sh-rehet he+ja &or !ullnetare n"a kr*erja e !e-rs -enale. Si !e-ra -enale t !eRanta n rastin e he+jes &or !ullnetare $ &uhet konsi&eruar at !e-r e ila nuk sht konsumuar me tantati! a-o e ila nuk &o t konsumohej e&he -o +e se &o t -r'un&ohej !e-ra -enale$ -sh. te !e-ra -enale tentim mashtrimi me &okument t 'alsi'ikuar e&he -o t -r'un&ohej !e-ra -enale e mashtrimit ajo nuk

184

&o ta konsumonte 'alsi'ikimin kjo sh !e-r e !eRant -rkatsisht e -a!arur. .uk &o t konsi&erohen !e-ra -enale t !eRanta -r&orimi i &huns n ra-ort me !e-rn -enale t "ra/itjesF &mtimi i sen&it t huaj n ra-ort me !e-rn -enale t !je&hjes s rn& me an t th*erjesF ln&imi i rn& tru-or n ra-ort me !e-rn -enale t !rasjes$ -seT ."ase -ot -r'un&ohen kto !e-ra tao &o t4i konsumonin kto t &*tat3 kto !e-ra nuk e kan statusin e !e-ra!e t -a!aruara2. #ASHKI8 I %E(:ASH (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkim !e-rash -enale ek,iston ather kur -ersoni me nj a-o me m shum !e-rime kr*en &* a-o m shum !e-ra -enale -r t ilat n t njejtn koh ,h!illohet-ro e&ura -enale &he -r t "jitha !e-rat -enale t kr*era sh+i-tohet nj &nim.
Kushtet + &uhet -lotsuar -r t ek,istuar /ashkim !e-rash -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

(r tu konsi&eruar se ek,iston /ashkim !e-rash -enale &uhet t -rm/uhsen kto kushte1 5.0uhet t jen kr*er &* e m shum !e-rash -enaleF 6.) kto !e-ra t jen kr*er n"a i njeti -erson &he $ 7.) -r kto !e-ra t mos jet "j*kuar m -arF Li"ji nuk -r akton se kur ek,iston /ashkim !e-rash -enale$ mir-o n nenin A5.-ar.t 5.t K((K$ rre"ullohet !etm Rshtja e sh+i-timit t &nimit -r /ashkim !e-rash -enale. #ashkim !e-rash &he re i&i!a OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkim !e-rash -enale ka n"jashmri me re i&i!i,min$ n t &* rastet /het 'jal -r kr*erjen e &* e m te-r !e-rash -enale$ &allime +n&ron n ate se te re i&i!i,mi kruesi kr*en !e-r t re -enale -asi + -r !e-rat e mhershme sht &nuar &he &nimin e

185

ka !uajtur$ n&rsa /ashkimi -r'shin -r'shin situatn kur nj -erson kr*en &* e m te-r !e-rash -enale -r t ilat en&e nuk sht "j*kuar. Ek,istojn &* lloje t /ashkimit $ /ashkimi i&eal &he real i !e-ra!e -enale. 5.#ashkimi i&eal i !e-ra!e -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkimi i&eal i !e-ar!e -enale ek,iston n rastet kur -ersoni me nj !e-rim a-o mos kr*en &* a-o m shum !e-ra -enale -r t ilat "j*kohet n t njetn koh.(sh. -ersoni me nj t shtn$ njrit -erson i shkakton -la"osje t leht tru-ore n&rsa -ersonit tjetr -la"osje t rn& tru-ore. 6.#ashkim real i !e-ra!e -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #askimi real i !e-ra!e -enale ek,iston n rastet kur nj -erson me shum !e-rime a-o mos kr*en shum !e-ra -enale -r t ilat n t njetn -ro e&ur -enale "j*kohet &he i sh+i-tohet nj &nim unik -r t "jitha !e-rat -enale. (sh. -ersoni me nj "o&itje i shkakton ln&imtru-or nj -ersoni $ n&rsa me "o&itjen tejtr i shkakton ln&ime tru-ore -ersonit tjetr.0.mth.me !e-rime t n&ara kr*ehn &* e mshum -asoja$ nuk sht me rn&si se sa koh ka kalur &he se a jan kr*er !e-rat -enale n nj !en& a-o n !en&e t n&r*shme. #ashkimi Homo"jen &he hetero"jen i !e-ra!e -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.#ashkimi real homo"jen ek,iston kur me shum !e-rime kr*esui kr*en shum !e-ra -enale t njllojta3 -sh.-ersoni me &* !e-rime kr*en &* !e-ra -enale t !je&hjes $ -la"osjes a-o '*erjes.. 6.#ashkimi real hetero"jen$ ek,iston n rastet kur -ersoni me sume !e-riem kr*en shum !e-ra -enale t llojit t n&r*shm$ -sh. me nj !e-ri i shkakton -la"osje tru-ore nj -ersoni kurse me !e-rimin tjetr e '*en -ersonin tjetr. #ASHKI8I FIKTI% I %E(:A%E (E.ALE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkim 'ikri! i !e-ra!e -enale ek,iston athere kur n shikim t -ar &uket se me nj a-o m shum !e-rime jan kr*er shum !e-ra

186

-enale $ mir-o n as-ektin e s &rejts -enale nuk konsi&erohet se jan kr*er shum !e-ra -enale. . t &rejtn -enale njihen &* lloje t /ashkimit 'ikti!$ /ashkimi 'ikti! i&eal &he /ashkimi 'ikti! real. #ashkimi 'ikti! i&eal OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO OOOOO #ashkimi 'ikti! i&eal ek,iston kur -ersoni me nj !e-rim reali,on ti-aret e &* a-o m shum !e-ra!e -enale$ mir-o n t &rejtn -enale konsi&erohet se sht kr*er nj !-e-r -enale e jo shum !e-ra -enale. #ashkimi 'ikti! i&eal i !e-ra!e -enale ek,iston n rastet kur n mes t 'i"ura!e t !e-ra!e -enale s-rehet mar&hnia e 5.S-e ialitetit$ 6.Su/si&iaritetit &he e 7.Konsum ionit 5.8arr&hnia e s-e ialitetit ek,iston kur nj !e-r -enale -arashihet n &* norma$ n &* nene$ n at mn*r + nj norm sht -ara-ar n 'orm themelore$ t -r"jithshme$ n&rsa n normn tjetr sht -ara-ar n 'orm t -osaRme a-o s-e iale. (sh.n&okush &uke -r&orur &hunn kr*en marr&hnie seksuale n&aj nj -ersoni$ n kt rast nuk &o t konsi&erohet se jan kr*er &* !e-ra -enale $ !e-ra e &huns &he e !e-rs -enale marr&hnies seksuale me &hun$ -or !etm !e-ra -enale e &*t$ n"ase !e-ra e marr&hnies seksuale me &hun sht 'orm s-e iale e &huns. 6.8arr&hnia e su/si&iaritetit. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8arr&hnia e su/si&iaritetit ek,iston kur nj !e-r -enale -ara+itet si 'a, -ara-rake e !e-rs -enale t &*t$ -sh. nj -erson merr -jes n rra'je &he nj -ersoni i shkakton ln&im t rn& tru-ore $ &o t konsi&erohet se ka kr*er !etm !e-rn -enale t ln&imit tru-or e jo e&he t !e-rs -enale -jesmarrje n rrahje $ n"ase -jesmarrja n rrahje sht !etm 'a, -ara-rake. 7.8arr&hnia e konsuma ionit

187

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ek,iston kur !e-ra -enale e m-arshme konsumohet $ -r'shihet n !e-rn tjetr -enale.(sh. nse &ikush then &ern e h*rjes -r t &e-rtuar /ren&a n sht-i &he kr*en !je&hjen$ ktu &o t konsi&erohet se ka kr*er !etm !e-rn -enale t !je&hjes s rn& e jo e&he t !e-rs -enale t &mtimit t sen&it t huaj &he !e-rs -enale t nimit t -a-rekshmris s /aness$ n"ase !e-ra m e rn& i konsumon ato m t lehta.
#ASHKI8 FIKTI% :EAL I %E(:A%E (E.ALE

#ash.'ik.real ek,iston athere kur me shum !e-rime jan reali,uar ti-aret e shum !e-ra!e -enale mir-o si-as li"jit konsi&erohet se sht kr*er !etm nj !e-r -enale. #ashkimi 'ikti! real i !e-ra!e -enale ek,iston n rastet e !e-ra!e -enale t -r/ra$ kolekti!e &he t !a,h&uara. 5.%e-ra -enale e -r/r OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-ra -enale e -r/r konsi&erohet !e-ra e -r/r -rej &* a m shum !e-ra!e -enale$ t ilat si-as nat*rs s t*re jan &eomos t li&hura &he t kusht,uar me njra tjetrn. %e-ra -enale e -r/r sht nj lloj konstruk ioni juri&ik i ili mun& t aktohet !etm me li"j.(o +e se li"j&hnsi nuk e /n /ashkimin e &* a m shum !e-ra!e -enale n nj !e-r$ athere n t&rejtn -enale nuk mun& t /het 'jal -r !e-rn -enale t -r/r$ -or -r shum !e-ra -enale. Si !e-r -enale e -r/r konsi&erohet -sh. !e-ra -enale e "ra/itjes e ila -r/het -rej !e-rs -enale t &huns &he !je&hjes$ a-o he+ja e kun&rli"jshme e liris &uke e ke+-r&orur -o,itn ,*rtare ose autori,imet. E&he n rastin e -ar e&he n rastin e &*t re,ulton se jan kr*er n"a &* !e-ra -enale $ te rasti i -ar !e-ra -enale e &huns &he e !je&hjes$ n&rsa te rasti i &*t he+ja e kun&rli"jshme e liris &he ke+-r&orimi i -o,itis ,*rtare.8ir-o $ me+ n li"j jan t -ara-ara si nj !e-r -enale konsi&erohet se sht kr*er !etm nj !e-r -enale si n rastin e -ar ashtu e&he n rastin e &*t.

188

Ek,istojn !e-rat -enale t -r/ra t &rejta$ kur me li"j &* a-o m shum !e-rime konsi&erohen e&he si !e-ra -enale t -osaRme 3-sh.rastet e -rmen&ura m si-r2$ %e-ra -enale t -r/ra jo t &rejta$ kur me li"j njra -rej &* !e-rime!e nuk sht e -arar- si !e-r -enale$ -sh. marr&hniet seksuale me &hun$ ku !etm &huna sht e -ara-arsi !e-r -enale -or jo e&he marFr&hniet seksuale.
%E(:AT (E.ALE T? %AHH09A:A

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . le"jisla ionin ton -enale rrall haset n termin !e-r -enale e !a,h&uar$ e as + ji-et sh-je"imi -r !e-rn e ktill$kjo -rmen&et n K(((K $ n nenin 446.-ar.5.-ika 4.3mjetet e jasht,akonshme juri&ike rishikimi i -ro e&urs2. %e-ra e !a,h&uar -enale sht konstruk ion i -raktiks "j*+sore &he i teoris s &rejts -enale. . teorin &he -raktikn "j*+sore $ si !e-r e !a,h&uar -enale konsi&erohet rastet kur shum !e-ra -enale t kr*era n"a i njeti -erson /ren&a a'atit t aktuar$ e + mes !eti jan n"usht t li&hura.&he sajojn nj !e-r -enale$ -sh. shitsi n nj minimarket -r R&o &it !je&h n"a nj artikull etj. 0ikush &isa net ra&ha,i h*n n sht-i &he merr sen&et -asi + 'amiljart jan n -ushim$ &ikush -an&r-rer !je&h /i+ikleta n"a i njejti !en& ku ruhen ato$ &ikush &hunon t njetin -ersone &isa her n nj a'at t shkurtr kohor$ &isa tentime t n&r-rerjes s shtat,anis n&aj t njets "rua$ arkatari i n&onj n&rmarrje &isa her n"a kasa ka marrur -ara etj.
%e-ra e !a,h&uar nuk mun& t sh-rehet te t "jitha !e-rat -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Institu ioni i !e-rs -enale t !a,h&uar -sh. nuk mun& t sh-rehet te shumi a e !e-ra!e -enale kun&r jets &he tru-it$ kun&r liri!e &he t &rejta!e t +*tetar!e

$ kun&r &injitetit &he moralit etj. %e-ra -enale e !a,h&uar m s sh-eshti mun& t sh-rehet te !e-rat -enale $ kun&r n&erit &he autoritetit$ kurse rral te &isa !e-ra tjera -enale. Kushtet + &uhet t -rm/ushen -r ek,istimin e !e-rs -enale

189

t !a,h&uar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 5.) t jen kr*er shum !e-ra -enale$ 6.) !e-rat -enale t kr*era t jen t njejta$ 7.) ato !e-ra -enale t i ket kr*er i njeti -erson$ 4.) at !e-ra -enale t jen kr*er n&aj t njetitt -erson &he ;.) t "jitha !e-rat -enale t jen kr*er /ren&a nj -eriu&he t aktuar kohore$ -rkatsisht + t ek,istoj kontinuittti kohor. .at*ra juri&ike e !e-rs -enale t !a,h&uar OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-ra -enale e !a,h&uar sht konstruk ion juri&ik i kusht,uar n"a ne!oja e -raktiks "j*+sore.Kjo !e-r konsi&erohet si nj n&r llojet e /ashkimit 'ikti! real n"ase t "jitha !e-rat n"a -r/rja e saj konsi&erohen si nj !e-r uinke. .umri i !e-ra!e -enale mun& t merret si rrethan rn&uese me rastin e matjes s &nimit. %E(:AT (E.ALE KOLEKTI%E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8e !e-rn -enale kolekti!e nnku-tojm kr*erjen e shum !e-ra!e -enale t njejta a-o t llojit t njet n"a &isa -ersona$ t ilat nt &rejtn -enale konsi&erohet si nj !e-r -enale $ me R4rast elemnti + /ashkon !e-ra n nj sht i nat*rs su/jekti!e. %e-ra -enale e !a,h&uar sht konstruk ion juri&ik$ n&rsa !e-rat -enale kolekti!e sht konstruk ion li"jor. %arsisht se n R'ar marr&hnie ka +en kr*esi n&aj !e-rs$ n teorin e s &rejts -enale njihen tri 'orma t !e-rs -enale kolekti!e 5.!e-ra -enale kolekti!e n 'orm t ,ejsF 6.!e-ra -enale kolekti!e n 'orm -ro'esioni &he 7.!e-ra -enale kolekti!e n"a sh-rehia. 5.%e-ra -enale kolekti!e n 'orm t ,ejs OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-ra -enale kolekti!e n 'orm t ,ejes ek,iston n rastet kur -ersoni kr*en nj a-o m shum !e-ra -enale t njjta a-o t llojit t njjt me R4rast + n 'illim t kr*erjes tre"on "atishmri + n"a kto !e-ra t si"urojn /urim t -rhershm material.

190

6.%e-ra -enale klekti!e n 'orm -ro'esioni OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-ra -enale kolekti!e n 'orm -ro'esioni ek,iston n rastet kur -ersoni kr*en nj a-o shum !e-ra -enale t njjta a-o t llojit t njjt me R4rast +*sh n 'illim t kr*erjes tre"on "atishmri + t !a,h&oj kr*erjen e t*re e&he ate n 'orm t -ro'esionit. 7.%e-rat -enale kolekti!e n"a sh-rehia OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-ra -enale n"a sh-rehia ek,iston athere kur -ersoni kr*en nj a-o m shum !e-ra -enale t njjta a-o t llojit t njjt$ n"a sh-rehia + sht 'ormuar n"a ai &he m -ar ka kr*er !e-ra t tilla. %e-rat -enale kolekti!e n -raktik n t shumtn e hera!e sh-rehen me kr*erjen e shum !e-ra!e -enale t njjtaa-o t llojit t njejt.8ir-o mun& t n&o&h + -ersoni e&he -se ka kr*er !etm nj !e-r$ konsi&erohet se ka kr*er !e-r -enale kolekti!e$ n"a se !en&imtare -r tu konsi&eruar se -ersoni ka kr*er kt lloj t !e-rs -enale $ sht + t konstatohet se ai me at rast ka tre"uar "atishmri $ + srish t4i kr*ej ato !e-ra -enale. Ko&i *n -enal -rej !e-ra!e -enale kolekti!e njeh !etm !e-rn -enale n 'orm t ,ejes e&he kt shum rrall.-sh. or"ani,imin e skema!e -irami&ale &he /i=ho,it t -ali"jshm 3 neni 6472. .at*ra juri&ike e !e-rs -enale kolekti!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nat*rs s saj $ !e-ra -enale kolekti!e sht nj n&r 'ormat e /ashkimit 'ikti! real t !e-ra!e -enale n"ase t "jitha !e-rat n"a -r/rja e saj$ n t &rejtn -enale konsi&erohen si nj !e-r -enale.SiR u tha m si-r !e-ra -enale kolekti!e mun& t ekl,istoj e&he athere kursht kr*er !etm nj !e-r -enale.3 &o t ek,istoj !e-ra -enale kolekti!e n 'orm ,ejes e&he nse kr*esi ka luajtur !etm njiher /i=ho, me +Fllim + !ehtes t4i sjell &o/i -asurore$ mir-o me at rast ka sh-rehur "atishmri + srish t kr*ej kso !e-ra -enale.2. #ASHK(9.I8I

191

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO %e-rat -enale mun& t kr*hen me !e-rimin e nj -ersoni a-o t shum -ersona!e .. rastin kur n kr*erjen e !e-rs -enale marrin -jes &* e mte-r -ersona kjo n t &rjtn -enale +uhet /ashk-unim. Le"jisla ioni -enal$ -raktika "j*+sore &he shken a e s &rejts -enale /ashk-unimi t i kushton rn&si t -osaRme$ n"ase kur !e-ra -enale kr*het me -jesmarrjen e shum -ersona!e $ sht shum m e rre,ikshme se n rastet kur kr*het !etm n"a nj -erson. Hakonisht n /ashk-unim kruhen !e-rat -enale t terrori,mit$ tra'ikimit me njer,$ me &ro" $ me arm$ man&ej 'ormat e n&r*shme t !rasje!e me moti!e -olitike a-o -r interes t -asurimit etj. #ashk-unimi n t &rejtn -enale /ashkohore konsi&erohet si institutF i -osaRm i ili rre"ullohet me &is-o,ita e -r"jithshme t ko&it -enale .Gjithashtu -r shkak t rre,ikshmris m t ma&he $ e&he n -jesn e -osaRme t K((K$ sht -ara-ar inkriminimi i -osaRm n ka-itullin e !e-ra!e -enale kun&r -asuris 3 neni 6A42. 8a&je n &isa !e-ra -enale themelore $ sht -ara-ar sh-rehimisht se &o t konsi&erohet 'orm m e rn& e !e-rs $ nse kr*esi !e-ron si antar i "ru-it$ -sh. !e-ra -enale e &et*rimit 3 neni 6>A.-ar.6.2 !e-ra -enale e shanta,hit 3 neni 6>B.-ar.6.2 etj. Li&hja o/jekti!e &he su/jekti!e n mes t /ashk-untor!e si kusht -r ek,istimin e /ashk-unimit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (r t4u konsi&eruar n t &rejtn -enale se ek,iston /ashk-unimi$ nuk mja'ton + n kr*erjen e !e-rs -enale t marrin -jes shum -ersona $ n"ase sht e mun&ur situata + n kr*erjen e !e-rs -enale t marrin -jes &* a-o m te-r -ersona$ mir-o me"jithate t mosek,istoj /ashk-unimi.(sh. nse nj -erson tenton me th*erje t kr*ej !je&hjen $ &he -ersoni i &*t$ &uke i sh'r*t,uar !e-rimet e t -arit$ ja arrin + t &e-rtoj n lokal ku "jen&et sen&i i huaj i lujtshm$ athere kta &* -ersona nuk jan /ashk-untor t !e-rs -enale t !je&hjes s rn& e&he -se ata n realitet kan marr -jes n kr*erjen e !e-rs -enale. AK.Li&hja o/jekti!e

192

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Li&hja o/jekti!e +n&ron n at se se ili /ashk-untor &uhet t n&rmarr n&onji !e-rim me t ilin i kontri/on kr*erjes s !e-rs -enale.(asoja e !e-rs -enale &uhet t jet re,ultat i -r/ashkt i !e-rime!e t t "jitha /ashk-untor!e. #K.Li&hja su/jekti!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO )n&ron n at se t "jith /ashk-untort &uhet t jen t !et&ijshm se n kr*erjen e !e-rs -enale t aktuar marrin -jes $ &o t !e-rojn s /ashku n mn*ra t n&r*shme.&.m.th.-r ek,istimin e /ashk-unimit sht e ne!ojshme + /ashk-untort t &in -r njri tjetrin.$ mir-o nuk &o t thot se ata &uhet t njihen -esonalisht. (sh.-ersoni A.&uhet t &ij + -r!e+ atij$ n kr*erjen e !e-rs -enale marrin -jes e&he -ersoni # &he C. 0he at -ersoni A. 0he #. 0uhet t4i si"urojn mjetet &he t4i e!itojn -en"esat kurse -ersoni C. 0uhet ta kr*ej !e-rn -enale.. kt rast -ersoni A. 8un&et$ -or nuk sht e &omos&oshme t4i njoh e&he -ersonalisht -ersonin #. 0he C.$ -or mja'ton !etm t &ij + me &* -ersona &o t /ashk-unoj me n&rmjetsimin e or"ani,atorit. FO:8AT E #ASHK(9.I8IT OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ko&i *n -enal 3n nenin 67E7A2 nje' 4.lloje t /ashk-unimite&he ate1 5./ashkr*erjen$ 6.sht*tjen$ 7.n&ihmn &he 4./ashkimin kriminal. #ashkkr*erja$sht*tja $ n&ihma &he /ashkimi kriminal /ien n /ashk-unimin n ku-timin e "jr n&rsa$ Sht*tja$ n&ihma &he /ashkimi kriminal /ien n /ashk-unimin n ku-timin e n"usht. #ASHK?K:LE:JA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 67. t K((K /ashkkr*erja ek,iston nse &* a-o m shum -ersona $ &uke marr -jes n !e-rimin e kr*erjes a-o n n&onj mn*r tjetr $ s /ashku kr*ejn !e-r -enale.

193

8e +llim t -r aktimit sa m t +art t /ashkkr*erjes &he &allimit n&aj 'orma!e tjera t /ashk-unimit n shken n e s &rejts -enale jan -ara+itur &isa teori e ato jan1 teoria 'ormale Go/jekti!e$ teoria su/jekti!e &he teoria e n&arjes s -uns 3 rolit2 A2.Teoria 'ormale o/jekti!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kjo teori si /ashkr*es konsi&eron -ersonin i ili ka n&rmarr !e-rimin e kr*erjes a-o nj-jes t !e-rimit t kr*erjes sht ti-are + sht ti-are e !e-rs -enale t aktuar. #2.Teoria su/jekti!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kjo teori -r'a+son ken e- ionin se si-as kritere!e o/jekti!e nuk mun& t /het &allimi mi&is /ashkr*erjes &he 'orma!e tjera t /ashk-unimit &he si-as i&htar!e t ksaj teorie t "jith-jesmarrsit e !e-rs -enale konsi&erohen kr*es. Si-as teoris su/jekti!e $ e&he n&ihmsit e&he sht*esit konsi&erohen si kr*es.Si-as ksaj teorie $se a&o t konsi&erohet nj -erson /ashkr*ers a-o -jesmarrs tjetr n !e-rn -enale $ !aret eksklu,i!ish -rej 'aktit se at !e-r a e ka &ashur si t !eten a-o si t huajn. .se nj -erson i ili merr -jes n kr*erjen e !e-rs -enale$ nuk e &shiron !e-rn si t !etn $ -or e konsi&eron si t huajn$ -ra kur !e-ron um animo so ii$ ather ai sht !etm /ashk-untor.Kjo sht teori e animusit $ a-o teori e !ullnetit$ n /a, t ils &uhet konstatuar se a sht nj -erson /ashkr*ers a-o -jesmarrs tjetr n !e-rn -enale. CK.Teoria e n&arjes s -uns OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as ksaj teorie /ashkr*rs sht ai /ashk-untor i ili s /ashku me tjetrin$ n /a, t marr!eshjes m/i n&arjen e -uns $ reali,on -jesn e !et n -ro esin e kr*erjes s !e-rs -enale$ me R4rast !e-rn e &shiron si t !eten &he si t -r/ashkt. (raktika jon "j*+sore kr*esisht e -r!etson kon e-tin e teoris s n&arjes s -uns.

194

(sh. si /ashkr*rs konsi&erohet e&he -ersoni i ili si-as marr!eshjes /n roje "jat kr*erjes s !e-rs -enale t !je&hjes. 0K.(r aktimi i /ashkr*erjes si-as teoris mikste a-o t -r,ier. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . teorin /ashkohore t s &rejts -enale &he -raktikn "j*+sore $ -r -r aktimin e no ionit t /ashkr*erjes &he &allimit t saj -rej 'orma!e t tjera t /ashk-unimit $sht -r!etsuar kon e- ioni o/jekti!o su/jekti! a-o i -r,ier. #ashkr*erja e &omos&oshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . t "jitha ato raste ku !e-ra -enale mun& t kr*het !etm n"a nj -erson$ -or + n kr*erjen e saj marrin -jes &* a m shum -ersona $ athere n t &rejtn -enale kjo +uhet /ashkkr*erje'akultati!e.8ir-o ek,istojn &isa !e-ra -enale t ilat -Fr shkak t nat*rs s t*re mun& t kr*hen !etm nse n !e-rimin e kr*erjes kan mar -jes shum -ersona.(sh.kr*en"ritja e armatosur. #ashkr*erja 'ikti!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkr*erja 'ikti!e ek,iston kur &* a-o m shum -ersona s/ashku reali,ojn -asojn e !e-rs -enale $ -or + me at rast nuk kan !e-ruar me !et&ije e as + e kan &shiruar a-o -ranuar -asojn + sht shkaktuar..(r shem/ull$ -r shkak t 'ajit t &* !o,its!e shkaktohet aksi&enti n komunika ion $ meRrast -ersoni i tret -son ln&ime t rn&a tru-ore a-o hum/ jetn. #ashkr*erja e &omos&oshme n&ahet n &* "ru-e1 5.%e-ra -enale &i!er"jente OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Jan ato !e-ra te t ilat mun& t kr*hen !etm me -jesmarrjen e shum-ersona!e $!e-ra -enale -jesmarrje n kr*en"ritje t armatosur$ re/elimi i -ersona!e t -ri!uar n"a liria. 6.%e-rat -enale &i!er"jente OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

195

Konsi&erohen ato !e-ra -enale -r kr*erjen e t ila!e "jithashtu sht e &omos&oshme -jesmarrja e shum -ersona!e$ inetresat e t il!e jan t kun&rta -sh.!e-rat -enale t /i"jo,it$ -astaj -jesmarrja n rrahje. 7.#ashkr*erja suksesi!e OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkr*erja suksesi!e sh-rehet n rastet kur n&onji -erson sht &uke e kr*er nj !e-r -enale $ i /ashkan"jitet -ersoni tjetr e&he me !e-rimin e tij merr -jes n kr*erjen e asja !e-re -enale.(sh.-asi -ersoni A.th*en =hamin e !itrins$-ersoni #. I /ashkan"jitet ktij &he s/ashku kr*ejn !je&hjen. #ashkr*erja te !e-rat -enale me mos!e-rim OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sh-rhet kur &* a-o m shum -ersona s /ashku jan t &et*ruar t n&rmarin n&onji !e-rim $ mir-o ato nuk e /jn kt -sh.&u u&hhe+s t =eherors me marr!eshje lshojn n&rmarrjen e masa!e si"uruese &he n =eherore !ie "jer ke aksi&enti$ a-o -rin&rit lshojn kuj&esin n&aj 'miut &he ai 'un&oset n -us etj. (amun&sia e /ashkr*erjes te &isa !e-ra -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkr*erja nuk sht e mun&ur te &isa !e-ra -enale$ ku me li"j 'i"ura e !e-rs -enale sht e aktuar asisoi + ajo mun& t kr*het !etm me !e-rime !etanake $ -sh. !e-rat -enale t '*erjes$ &hnja e &shmis s rrejshme $ "jaktra,imi etj. Kr*esi in&irekt OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kr*es in&irekt nnku-tojm rastet kur nj -erson sh'r*t,on tjetrin si mjet -r ta reali,uar +llimin e !et kriminal -r ta kr*er !e-rn -enale.(sh.mjeku i ili &shiron ta m/*s -a ientin $ i akton &o, t 'ort helmi &he kt &o, ia je- in'ermierja me R4rast shkaktohet !&ekja e tij.. kt situat mjeku konsi&erohet kr*ers me &ashje i !rasjes $ kurse in'ermierja e!entualisht si kr*ese e !rasjes n"a -akuj&esia$ose kur /ashkshorti &uke e maltretuar n mn*r t !a,h&uar /ashkshortn e tij e &et*ron n !et!rasje. Li&hur me kt &uhet theksuar se nuk konsi&erohet kr*ers in&irekt kur nj -erson -r&or tjetrin si mjet -r t kr*er !e-rn -enale

196

V(sh.-ersoni A. Sht*n -ersoni #. 0he k* i shakton ln&ime -ersonit C. (r"je"jsia &he n&shkimi i /ashkkr*esit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 67.t K((K$ se ili /ashkr*ers n&shkohet me &nimin e -arashikuar -r !e-rn e kr*er.. kt rast /ashkr*esi -r"ji"jet n kua&r t &ashjes a-o -akuj&esis3 neni 6A.-ar.5.2.1sht e mun&ur + njri t !e-roj me &ashje &irekte n&rsa tjetri me &ashje e!entuale$ "jithashtu sh e mun&ur + te njri /ashkr*ers t ek,istoj &ashja &irekete$ n&rsa te tjetri -akuj&esia .(r"je"jshmria &he &nimi aktohet !eRmas -r se ilin /ashkr*rs$ !arsisht -rej 'orms s 'ajit me t ilin kan !e-ruar &he !arsisht sa kan kontri/uar n kr*erjen e !e-rs -enale. #ashkr*ersi &o t lirohet n"a &nimi $nse ai !ullnetarisht e -aran&alon kr*erjen e !e-rs -enale. #ashkr*esi nuk -r"ji"jet -r ek esin e /ashkr*esit tjetr. #ashk-unimi n ku-timin e n"usht OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kur sht 'jala -r /ashk-unimin n ku-timin e "jr $ at* &* e m te-r -ersona&rejt-r&rejt marrin -jes n !e-rimin e kr*erjes$ kurse te /ashk-unimi n ku-timin e n"usht /ashk-unort nuk marrin -jes &rejt-r&rejti n !e-rimin e kr*erjes s !e-rs -enale$ -or me !e-rimet e t*re$ + ,akonisht merren -arase 'illoj ose "jat kr*erjes s !e-rs -enale$ !etm n&ihmohet a-o lehtsohet kr*erja e !e-rs -enale$ t tilla jan sht*etja$ n&ihma &he /ashkimi kriminal. SHTLTJA OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kjo 'orm e /ashk-unimit sht -ara-ar n nenin 64.t K((K i ili thotD Kush&o +me &ashje e sht*t tjetrin t kr*ej !e-r -enale $ &nohet sikurse ai ta kishte kr*er at !e-r -enale $ nse !e-ra -enale sht kr*er nn n&ikimin e tijD. 8e+ li"ji nuk e /r no ionin e sht*tjes kt e ka /r teoria &he -raktika "j*+sore &he kjo -rku'i,ohet si n&rmarrje e !e-rime!e t atilla me t ilat te -ersoni tjetr me &ashje shkaktohet ose 'or ohet !en&imi -r t kr*er !e-rn -enale.

197

Sht*tja mun& t kr*het n &* 'orma e&he at 5.Forma e -ar kur kr*esi 'are nukka !en&osur + t kr*het !e-ra -enale $ me !e-rime t aktuar n&ikohet + ai t 'ormoj !en&imin3t !en&os2 t kr*ej !e-rn -enale &he$ 6.. rastin e &*t kr*esi ka n&rmen& t kr*ej !e-rn -enale $ -or i akoma nuk ka !en&osur &e'initi!isht$ -rkatsisht kur !en&imi i tij sht i luhatshm &he -ersoni tjetr me !e-rimet e tia n&ikon + !en&imi i tij t 'or ohet$ t !en&os -r t kr*er !e-rn -enale3 n 'ormn e &*t in iati!a -r t kr*er !e-rn -enale nuk 'illon n"a sht*tsi2. %e-rimet me t ilat /in&et tjetri -r t kr*er !e-r -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 0hnia a-o -remtimi i &hurata!e$lutja $ konosja$ &hnia e kshilla!e$ -r+eshja -r shkak t mos!en&osshmris$/rja me &ije -r t mirt + &o t4i reali,onte me kr*erjen e !e-rs -enale. Sht*etja &he #ashksht*tja . rast kur n sht*etje marrin -jes &* a-o m te-r -ersona athere kemi t /jm me /ashksht*etje. #ashkimi i&eal i sht*tjes OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kur me nj sht*etje n&ikohet n &* a-o m shum -ersona -r t kr*er !e-rn -enale kemi t /jm me /ashksht*tjen i&eale. #ashksht*etja reale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Kur sht*etsi me &* a-o m shum !e-rime n&ikon te i njeti -erson t kr*ej &* a-o m shum !e-ra -enale. Sht*tja &uhet t jet e &rejtuar n&aj -ersonit t aktuar si kr*es i ar&hshm &he me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale t aktuar. Li&hur me kushtin e-ar$ sht*tsi &uhet ta njoh -ersonin t ilin e sht*n + t kr*ej !e-rn -enale.8ir-o $ kjo nuk &o t thot se sht*tsi &uhet -atjetr ta njoh -ersonalisht -ersonin + e sht*n.Gjithashtu $ -r t ek,istuar sht*tja nuk krkohet + sht*tja t jet &rejtuar n&aj -ersonin konkret.Li&hur me kt n t &rejtn-enale konsi&erohet se ek,iston sht*tja e&he kur ajo sht &rejtuar n&aj

198

rrethit t aktuar t njer,!e n"a t ilt njra -rej t*re i n&ikuar n"a sht*tja kr*en !e-r -enale3 -sh. sht*tja kr*het n&aj njer,!e + jan n nj lokal t aktuar$shkoll kon!ikt$ ka,erm$ a-o n&aj -jetar!e + i -rkasin n&onj sho+ate$ -artie$ a-o n&aj -untor!e t n&onji 'a/rike. Sht*tja -r-os + &uhet t jet e &rejtuar n&aj -ersonit t aktuar a-o rrethit t aktuar t njer,!e$ ajo &uhet * jet e &rejtuar me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale t aktuar..uk mun& t /het 'jal -r sht*etje nse nj -erson e sht*n tjetrin t kr*ej n -r"jithsi n&onji !e-r -enale -sh. t kr*ej !je&hje -a e konkreti,uar se iln !je&hje.8ir-o nuk &o t thot se sht*etja &uhet t4i -rm/aj t "jitha &etalet e kr*erjes s !e-rs -enale$ siR jan -sh.mn*ra$ mjeti$ koha e kr*erjes etj.3 -sh. e sht*n tjetrin + ta !ret -ersonin e aktuar$ kr*esi e kr*en -or n !en& tjetr$ koh tjetr &he mn*r tjetr2 Sht*etja in&irekte OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sht*etje in&irkete ek,iston n rastet kur nj -erson me &ashje sht*t tjetrin + t n&ikoj n -ersonin e tret -r t kr*er !e-r -enale$ n kt rast si sht*ts konsi&erohen &* -ersona. (r"je"jsia -enale e sht*tsit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sht*etja mun& t kr*het !etm me &ashje$ an&aj sht*tsi -r"ji"jet !etm -o +e se ka !e-ruar me &ashje e&he ate me &ashje &irekte a-o e!entuale$ n"a kjo re,ulton se sht*tja n"a -akuj&esia nuk sjell -r"je"jsi -enale -r kr*esin. Sht*tsi $ sht -ersoni i ili &shiron t reali,ohet 'i"ura e !e-rs -enale t aktuara me n&ihmn e kr*esit$ &uhet t jet i !et&ijshm -r ti-aret reale t !e-rs -enale$.."a kjo &el se e&he sht*tsi &uhet t jet i !et&ijshm -r !e-rimin e kun&rli"jshm t -ersonit t sht*er. (ro!okatori a"jent OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (.A.Fsht -ersoni i -oli is i ili sht*t tjetrin t kr*ej !e-r -enale$ -or jo e&he me +llim + kr*esi ta -r'un&oj$ -or me +llim + t ka-et &uke kr*er !e-r -enale n 'la"ran 3 in 'la"ranti2.(ro!okatroi a"ent nuk n&shkohet.

199

.&shkimi i sht*tsit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . nenin 64.t K((K thuhet se sht*tsi &nohet -r R&o lloj !e-re -enale$ si n rastet -o ta kishte kr*er !et !e-rn -enale. 0is-o,itat e nenit >;.nuk ka t /j e&he me sht*tjen. (en"imi !ullnetar i !e-rs -enale. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 6A.-ar.6 t K((K$ "j*kata e liron n"a &nimi -o +e se !ullnetarisht e ka -aran&aluar kr*erjen e !e-rs -enale.

Sht*etja si !e-r e -osaRme -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (r shkak t rre,ikshmris sho+rore t ma&he t &isa !e-ra!e -enale &he nat*rs s-e i'ike t t*re$ n &isa raste Ko&i *n -enal sht*tjen e -arashe' si !e-r -enale t -osaRme$ t -a!arur. . K((K n nenin 55;.si !e-r e -osaRme -enale sht -ara-ar sht*tja 3 n=itja 2 e urrejtjes $ -r+arjes$ ose mos&urimit ra or$ 'etar ose etnik$ neni 57I. sht*tja -r lu't a"resore ose kon'likt t armatosur.. nenin 6IB -ar. 6.Fsht -ara-ar si !e-r -enle nse -rin&i$ a&o-tuesi$ a-o n&onj -erson tjetr $ + ka autoritet -rin&rFor e sht*n -ersonin e mitur nn "jashtm/&hjet !jeR + t jetoj n /ashksi jashtmartesore me -ersonin tjetr$ "jithashtu si !e-r -enale e -osaRme sht -ara-ar e&he sht*tja n !et!rasje neni 5;5 t K((K. Kur sht*tja sht -ara-r si !e-r -enale e -osaRme$ konsi&erohet se !e-ra sht kr*er $ -a marr -aras*sh se a sht kr*er !e-ra -enale a-o ka n"elur n tentati! . t "jitha rastet kur sht*etja sht -ara-ar si !e-r -enale e -osaRme$ kr*esi nuk &o t "j*kohet si-as &is-o,ita!e -r /ashk-unimin $ -or &o t "j*kohet si -r R&o !e-r -enale t -a!arur. Sht*tja e -asuksesshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sht*etja e -asukseshme ek,iston n rastet kur -ersoni i sht*tur nuk e ka kr*er e as + ka tentuar t kr*ej !e-rn -enale$ shka+et mun& t

200

jen shumta &he t nat*rs s n&r*shme.(sh$sht*tsi nuk ka mun&ur ta /in& tjetrin -r ta kr*er !e-rn -enale $ ose sht*tsi ka sukses mir-o kr*esi e n&rron men&imin &he a/stenon n"a kr*erja e !e-rs -enale$ sht*tje e -asuksesshme ek,iston e&he athere kur kr*esi ka n&rmarr !e-rimet -re"a&itore t ilat si-as ko&it nuk konsi&erohet !e-r -enale.Sht*tja e -asuksesshm ek,iston e&he athere kur sht*tsi e ka sht*r -ersonin i ili m -ar ka !en&osur t kr*ej !e-rn -enale$ ose kur i sht*turi 'are se ka ku-tuar sht*tsin. Sht*etje e -asukseshme konsi&erohet e&he kur kr*esi kr*en krejt !e-r tjetr -enale n"a ajo + ka +en i sht*r. .&shkimi -r sht*etje t -asuksesshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . krahasimme Ko&in -enale t Sllo!enis $ neni 6>$ Ko&i -enl i Kroa is neni 7A$ Ko&i (enal i 8a+e&onis neni 67. Ko&i ((K$ nuk e inkriminon sht*etjen e -asuksesshme.8ir-o n t "jitha rastet kur sht*etja sht e -ara-ar si !e-r -enale e !eRant$ sht*etsi &nohet e&he -r sht*etje t -asuksesshme. .0IH8A OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .&ihma sht n&rmarrja e !e-rime!e me t ilat nj -ersoni me &ashje n&ihmon tjetrin t kr*ej !e-r -enale .3 -sh. 'urni,imi me mjete $ e!itimi i -en"esa!e2 a-o !e-rimet + n&rmerren "jat kohs s kr*erjes s !e-rs -enale me t ilat lehtsohet kr*erja e saj. .&ihmsi kontri/on !e-rimit t kr*erjes mir-o nuk n&rmerr !e-rime kr*rse as -jesrisht me + n at situat &o t /het 'jal -r /ashkr*erje. .&ihmsi !e-ron -ara kr*erjes s !e-rs -enale ose "jat kr*erjes s !e-rs -enale$ e asesi -as kr*erjes s !e-rs -enale$ n"ase me n&ihm kontri/ohet n shkaktimin e -asojs s n&aluar. .&ihma mun& t kr*het !etm -asi + -ersoni i aktuar t ket !en&osuar t kr*ej !e-r -enale$ e nse n&ihma je-et -ara se -ersoni t ket !en&osur -r t kr*er !e-r -enale $ ato !e-rime mun& t kuali'ikohen !etm si sht*tje e jo si n&ihm. %e-rimet + jan n&rmarr -asi + sht kr*er !e-ra -enale$ nuk mun& t

201

konsi&erohet si n&ihm$ me kusht + t mos jet -remtuar m -ar$ -ara se t ket 'illuar kr*erja e !e-rs -enaleV(sh. &o t konsi&erohet n&ihm -o + e se n&ihmsi i -remton kr*esit se &o ta 'sheh at &he sen&et e !je&hura$ e nse nuk i ka -remtuar m -ar n&rsa e 'sheh at$ athere kemi t /jm me !e-rn -enale t -osaRme 'shehja e kr*esit t !e-rs -enale. %e-rimet kr*rse &uhet t kontri/ojn n shkaktimin e -asojs s n&aluar $ e nse ato !e-rime nuk i kan kontri/uar -ersonit t aktuar -r t kr*er !e-r -enale$ athere sht 'jala !etm -r tentati!n e n&ihms a-o n&ihmn e -asuksesshme$ t ilat ko&i -enal nuk i n&shkon .(.sh. nse -ersoni A. 0arat -r -rerjen e &r*rit -ersonit #.mir-o -ersoni #. Fare nuk e -r&or kto &ana -or n-rmjet &ritares &e-rton n lokal ku e kr*en !je&hjen. Sshtja e n&ihms sht e rre"ulluar me nenin 6;. t K((K. .&ihma mun& t jet &*llojshe Fi,ike &he (si+ike.

.&ihm Fi,ike OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .&hm 'i,ike konsi&erohen1!nia a-o &hnia n &is-onimkr*esit mjetet -r kr*erjen e !e-rs -enale &he menjanimin e -en"esa!e -r kr*erjen e !e-rs -enale3 -sh.si"urimi i mjete!e $ !nia n &is-onim e mjete!e a'tsimi i mjete!e$ si"urimi i helmit$ /rja e rojs "jat kr*erjes s !e-rs -enale etj$ &r"imi n !en&in e aktuar etj.2 .&ihma (si+ike OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si n&ihm -sikike konsi&erohet &hnia e kshilla!e a-o u&h,ime!e si t kr*het !e-ra -enale &he -remtimi se &o ta 'sheh !e-rn -enale $ kr*esin e saj$ "jurmt e !e-rs -enale $ ose -r'itimet + rrje&hin n"a kr*erja e !e-rs -enale. .&r*she n"a sht*erja n&ihma mun& t kr*het e&he me mos!e-rim$ -sh. rojatari i n&onj &e-oje nuk e m/*ll &ern ansore t &e-so me +llim + ta n&ihmoj kr*esin ta klr*ej !e-rn -enale t !je&hjes. .&ihma ms s sh-eshti kr*het n mn*r &irekte$ mir-o ajo mun& t kr*het e&he n mn*r in&irkete.

202

.&ihma n mn*r in&irkete kr*het kur n&ihmsi e n&ihmon kr*esit n-rmjet -ersonit tjetr. :a-ortet n mes t n&ihmsit &he kr*esit t !e-rs -enale OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .ihmsit &he kr*esit ,akonisht jan t li&hur n mes !ehte$ n&ihmsi &in -r kr*ersin$ n&rsa k* -r n&ihmsin$ mir-o nuk &o t thot se ato &uhet t njihen -ersonalisht$ &uhet t ek,istoj nj ra-ort i aktuar a-o nj li&hje e aktuar$ &mth. ?sht e mja'tueshme li&hja e njanshme su/jekti!e n &rejtim t n&ihmsEkr*ers$ mir-o nuk sht kusht -r ek,istimin e n&ihms + e&he kr*esi t &ij -r n&ihmn.(sh. nse &ikush e &in se nj -erson &o t kr*ej !je&hjen n n&rmarje $ e Rk*+ rr*mn elektrike -r t4ia lehtsuar !je&hjen$ &o t konsi&erohet n&ihms e&he -se nuk e njeh kr*esin e as + kr*esi &in se &ikush i ka n&ihmuar. .&ihmsi me&omos &uhet t &ij se ilit -erson in&i!i&ualisht t aktuar sht &uke i n&ihmuar$ ose ilit rreth t -ersona!e i -rket kr*esi.(sh.-ersoni A. .uk &o t konsi&erohet n&ihms nse hah*rjen -r n lokal i !et&ijshm se k* !e-rim i tij mun& t4i lehtsoj kr*erjen e !e-rs -enale ilit&o -erson. .&ihma sikurse e&he sht*etja &uhet t ek,istoj n&aj !e-rs -enale t aktuar..uk &o t ek,istonte n&ihma nse n&ihmsit nuk i sht e njohur se iln !e-r -enale konkrete &o kr*ej -ersonin e aktuar. .&ihma e -asuksesshme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .&ihma e -asuksesshme &o t ek,istonte athere nse -ersoni + i sht n&ihma nuk e ka kr*er !er-n -enale ose nuk ka tentuar ta kr*ej$ a-o nuk ka n&rmarr !e-rimet -re"a&itore t ilat n&shkohen.. Gjithashtu &o t konsi&erohet se ek,iston n&ihma e -asuksesshme e&he ather kur me rastin e kr*erjes s !e-rs -enale $ kr*esi i !e-rs 'are nuk i sh'r*t,uar !e-rimet e n&ihms. (.sh.-ersoni A.!e-rn -enale t !rasjes e kr*en me -ushk$ e jo me helmin + ia ka &hn n&ihmsi$ Ose rasti tjetr$ -ersoni A. %e-rn -enale t !je&hjes e kr*en &uke e th*er &ritaren$ e jo me Relsin 'als + ia ka &hn n&ihmsi. (r n&ihm t -asuksesshme nuk n&shkohet$ !etm -rjashtimisht nse me rastin e n&ihms t -asukseshme nuk jan -rm/ushur

203

elemntet e n&onj !e-re -enale t -osaRme . (.sh.'urni,imi me -ajisje ose materiale + jan t &estinuara -r -ro&himin a-o tra'kimin e su/stan a!e narkotike a-o -sikotro-ike ose analo"e 3 neni 67I.-ar.7.t K((K2. (r"je"jsia -enale &he n&shkimi i n&ihmsit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Sa i -rket -r"je"jsis -enale n&ihma mun& t kr*het !etm me &ashje $ me &ashje &irekte &he e!ntuale..&ihma n"a -akuj&esia nuk n&shkohet. .&ihmsi n&shkohet -r R&o lloje t !e-rs -enale $ -a marr -aras*sh -eshn e saj..se !e-ra -enale -r t iln sht &hna n&ihma ka n"elur n tentati!$ n&ihmsi &o t &nohej !etm nse me li"j sht -ara-r n&shkimi e&he -r tentati! neni 6I.-ar.6.t K((K$ "jithashtu n&ihmsi &o t &nohej e&he nse kr*esi i ka n&rmarr !etm !e-rimet -re"a&itore $ nse e&he -r !e-rime -r"a&itore sht -ara-ar n&&shkimi me li"j. 0nimi i n&ihmsit OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as nenit 6;.-ar.5.t K((K$ n&ihmsi &nohe &eri n tri t katrtat t X e maksimumit t &nimit t -ara-ar -r !e-rn -enale -rkatse3 neni >;.-ar.6.t K((K2. .&ihma si !e-r -enale e -osaRme OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO (r &isa !e-ra -enale n&ihma mun& t konsi&erohet si !e-r -enale e -osaRme &he e -a!arur n"a !e-ra -enale e kr*esit .(sh. n&ihma n !et!rasje3neni 5;52 n&uihma "ruas shtat,n + ta n&r-res shtat,anin3neni 5;62 &hhnia e n&ihms kr*esit -as kr*erjes s !e-rs -enale3 neni 7I;2 mun&simi i arritjes s -ersonit t -ri!uar n"a liria 3neni 7542. (en"imi !ullnetar i !e-rs OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as &is-o,ita!e t nenit 6A.-ar.6. t K((K$ "j*kata e liron n"a &nimi -ersonin + e n&ihmon kr*erjen e !e-rs -enale $ nse ai -erson e -en"on !ullnetarisht kr*erjen e !e-rs -enale.(sh.-ersoni A. I si"uron -ersonit #. Eks-lo,i!in me +llim t shkatrrimit t o/jekte!e t rn&sishme ekonomike $ mir-o -ara se ai t 'illon

204

!e-rimin e kr*erjes n&ihmsi e shkatrron eks-lo,i!in &he me kt -en"on kr*erjen e !e-rs -enale. #ASHKI8I K:I8I.AL OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkimi kriminal sht 'orma e katrt &he m e rn& e /ashk-unimit n ku-timin e n"usht. Si-as K((K$ me termin /ashkim kriminal nnku-tohet or"ani,ata kriminale $ "ru- i -ersona!e $ t ilt jan marr !esh -r t kr*er !e-r -enale$ rrjeti i -ersona!e me +llime kriminale si &he 'ormat tjera t n"jashme t /ashk-unimit -r kr*erjen e !e-ra!e -enale. E !eRanta e krimit t or"ani,uar sht se n-rmjet t /ashkimit kriminal kr*hen !e-ra shum t rn&a $ siR jan tra'ikimi me &ro"$ me arm$ me njer,$ terrori,mi$$ 'ormat e rn&a t !rasje!e$ !e-ra kun&r -asuris n 'orm t "ra/itjes$ shanta,he $ korru-sioni$ larja e -ara!e $ kriminalitetit komjuterik$ si &he krimet e kr*era kun&r njer,imit &he t &rejts n&rkom/tare "jat kon'likte!e t aramatosura a-o lu'tra!e n !en&et e n&r*shme t /ots. (r -rmasat alarmante t kt*re krime!e 3n-rmjet /ashkimit kriminal2 m s miri ilustrohen me krimin e tra'ikimit t &ro" &he njer,!e t ilat kan arritur shkall alarmante.Si-as !lersimit t OK#$ n !itet e 'un&it !etm +arkullimi n"a tre"tia me &ro" !lersohet n 4II miliar& &ollar..&rsa n !itin e 'un&it mesatarisht -r R&o !it tra'ikohen rreth AII mij njer, &he si-as &isa analist!e 'itimi n"a k* tra'ikim i +enie!e njer,ore$ si&omos 'emra!e sht e&he m i ma&h se tar'ikimi me &ro".. &isa raste n krimin e or"ani,uar jan in!ol!uar e&he -ushtetart t lart t or"ane!e shtetrore$ situat kjo + e&he m te-r e !shtirson ,/ulimin &he n&shkimin e kr*ers!e t kt*re !e-ra!e . #ashkimi kriminal si-as K((K OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Ko&i -enal i Koso!s /ashkimin kriminal $ si 'orm s-e i'ike t /ashk-unimit $ e -arashe' n &is-o,itat e -jess s -r"jithshme &he n nj numr relati!isht t ma&h t &is-o,ita!e n -jesn e -osaRme $ me t ilat jan -ara-ar !e-rat -enale t !eRanta$ t ilat mun& t kr*hen n"a kjo 'orm e /ashk-unimit.

205

Si-as nenit 6>.-ar.5.t K((K /ashkimi kriminal &e'inohet ksisoi1 C Kush&o + sh-rehimisht a-o n mn*r t heshtur merret !esh me nj a-o me m shum -ersona -r t kr*er ose -r t n=itur kr*erjen e nj !e-re -enale$ -r t ilat li"ji -arasheh s -aku -es !jet /ur"im &he n&rmerr !e-rime -re"a&itore -r reali,imin e marr!eshjes s till$ si &he merr -jes n /ashkimin kriminal$ &nohet si-as neit >;.-ar.6. t K((K.

(r"je"jsia -enale &he n&shkimi i antar!e t /ashkimit kriminal

OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkimi kriminal si institut i -r"jithshm i s &rejts -enale$ sht -ara-ar me +llim t inkriminimit t 'a,s m t hershme t kr*erjes s !e-rs -enale$ n 'a,n e -re"a&itjes s !e-rs -enale.8e kt institut n 'akt n&shkohet !e-rimet -r"a&itore$ !e-ra kto t ilat n&r*she +uhen &eli ta -re-arata. ."a 'ormulimi li"jor i &is-o,ita!e t nenit 6>.-ar.5.t K((K$ re,ulton se -ersonat h*jn n ,onn kriminale $ n&shkohen !etm nse merren !esh$ arrijn marr!eshje t kr*ejn a-o t sht*tin t tjert -r t kr*er !e-ra -enale -r t iln me li"j sht -ara-ar &nimi me /ur"im s -aku -es !jet &he nse n&rmarrin e&he !e-rime -r"a&itore -r reali,imin e marr!eshjes. (r"je"jsia e or"ani,atorit t /ashkimit kriminal OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . &is-o,itn e K((K$ n t iln sht inkriminuar /ashkimi kriminal$ nuk eket n mn*r t !eRant -o,ita -enalo juri&ike e or"ani,atorit t t ksaj 'orme t /ashk-unimit3 siR kte e &e'inonte li"ji i mhershm neni 6> i L(J2.8ir-o "j*kata kt mun& ta ket -aras*sh me rastin e matjes s &nimit. .&shkimi i antar!e t /ashkimit kriminal OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO Si-as &is-o,its s ituar m lart re,ulton se n rastin e /ashkimit kriminal$ -ersoni konsi&erohet -enaliht -r"je"js &he &nohen nse jan -lotsuar kto kushte1 Ense ka arritur marr!eshje n mn*r sh-rehimore a-o t heshtur me nj a-o m shum -ersona + t kr*ej !e-r -enaleF

206

Ense ka arritur marr!eshje me nj a-o ms hum -ersona + t sht*n t tjert + t kr*ejn !e-ra -enaleF Ekjo marr!eshje n t &rejtn -enale konsi&erohet rele!ante !etm nse sht kr*er me &ashjeF E!e-ra enale -r t iln sht arritur marr!eshja &uhet & jet e &nueshme me s -aku -es !jet /ur"imF Ense me +llim t kr*erjes s !e-rs -enale -r t iln sht arritur marr!eshja jan n&rmarr !e-rimet -re"a&itore -r reali,imin e marr!eshjes $ -sh.sht /r 'urni,imi me arm me +llim t kr*erjes s !rasjes $ a-o jan /ler automjete me +llim t trans-ortit t &ro"s. T "jitha kto kushte &uhet t -rm/ushen n mn*r kumulati!e -r tu konsi&eruar se ek,iston /ashkimi kriminal &he + t mun& t n&shkohen -ersonat -r kt 'orm t /ashk-unimit . Si-as Ko&i -enal konsi&erohet se kjo 'orm e /ashk-unimit ek,iston e&he -jesmarrsit e tij &o t n&shkohen e&he -se nuk sht kr*er e as tentuar t kr*het !e-ra -enale -r t iln jan marrur !esh.8ja'ton + t jet aritur marr!eshja &he + t jen n&rmarr !e-rimet -re"a&itore me +llim t reali,imit t marr!eshjes. .se n /a, t marr!eshjes e&he kr*het !e-ra -enale $ kr*ersit e&he antart e tjer t /ashkimitkriminal nuk &o t konsi&erohen se kan kr*er &* !e-ra -enaleE/ashkimin kriminal &he !e-rn e kr*er -sh.t tra'ikimit me &ro"$ n"ase n kto raste sh-rehet /ashkimi 'ikti!$ -rkatsisht su/si&iariteti.Antart e /ashkimit kriminal &o t &nohen !etm -r 'aktin se jan antar $ -a marr -aras*sh nse kan marr -jes n kr*erjen e !e-rs -enale &he -a marr -aras*sh nse kan &itur se kush &he kur ka kr*er !e-rn -enale. Antart e /ashkimit kriminal -r"ji"jen -r t "jitha !e-rat -enale + jan kr*er n kua&r t marr!eshjes $ -or ata "jithashtu -r"ji"jen e&he -r t "jitha !e-rat -enale + re,ultojn n"a ajo marr!eshje $ t tilla konsi&erohen ato !e-ra -enale t ilat jan n"usht t li&hura me reali,imin e marr!eshjes kriminale$ a-o shr/ejn si mjet -r -r kr*erjen e !e-ra!e -enale + jan t -arara-ara me marr!eshje kriminale.(sh.!je&hja e arm!e e ila kr*het me +llim t kr*en"ritjes s armatosur$ !e-r kjo e ila sht e -ara-ar me marr!eshje a-o me -lanin kriminal.A-o R&o antar i /ashkimit kriminalme rastin e !je&hjes "ra/it+are t -ara-ar me marr!eshje$ &o t -r"ji"jen -r-os -r !je&hje "ra/it+are e&he -r ln&ime tru-ore + u jan

207

shkaktuar -ersona!e + kan tentuar t -en"ojn kr*erjen e !e-ra!e -enale$ ose lnm&imin e -oli !e + kan inter!enuar. Ek es i antarit t /ashkimit kriminal OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO .se nj antar t /ashkimit kriminal kr*en n&onj !e-r -enale + nuk sht -ara-ar me marr!eshje kriminale e as + re,ulton n"a reali,imi i mar!eshjes$ athere -r kt !e-r -r"ji"jet !etm antari i /ashkimit kriminal + ka kr*er kt !e-r.(sh. me marr!eshje sht -ara-ar kr*erja e !je&hje!e &he njri n"a antart me rastin e kr*erjes s !je&hjes e &hunon "ruan + "jen&et n sht-i$ athere -r !e-rn -enale t &hunimit -r"ji"jet !etm ai. He+ja &or !ullnetare OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO 8e nenin 6>.-ar.6. t K((K sht -ara-ar nj &is-o,it e karakterit kriminalo G-olitik me +llim t lehtsimit t ,/ulimit &he t lu'ts m e'ikase kun&r krimit t or"ani,uar.. kt &is-o,it sht -ara-ar sh-rehimisht se "j*kata mun& t4i ,!o"l-j &nimin a-o ta liroj trsisht n"a &nimi antarin e /ashkimit kriminal i ili sht -enalisht -r"je"js n kto raste1 Ense !ullnetarisht he+ &or n"a marr!eshjaF Ense !ullnetarisht n&rmerr !e-rimin -r -aran&alimin e ek,istimit t !a,h&ueshm t /ashkimit kriminal ose t kr*erjes s !e-rs -enale n -ajtim me +llimin e saj$ ose Ense !ullnetarisht ia ,/ulon -oli is njohurit e marr!eshjes n kohn e &uhur kur !e-ra -enale t -lani'ikuara en&e mun& t -aran&alohet. #ashkimi kriminal si !e-r -enale e -osaRme n K((K OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO #ashkimi kriminal $ siR u ek m si-r $ sht 'orma e /ashk-unimit n kr*erjen e !e-rs -enale$ i ili sht -ara-ar si institut i -r"jithshm i s &rejts -enale &he n&shkohet me !et 'aktin e arritjes s marr!eshjes -r kr*erjen e !e-ra!e -enale -r t ilat sht -ara-ar &nimi me s -aku ;. !jet./ur"im.8ir-o n &isa raste -r shkak t rre,ikshmris shum t m&ha &he -r shkak+e t aktuara kriminalo -olitike $ n -jesn e -osaRme t K($ 'ormat e n&r*shme t /ashkimit kriminal jan -ara-ar si !e-ra -enale t !eRanta. Ja &isa !e-ra t tilla1 Eor"ani,imi$ -rkrahja &he -jesmarrja n "ru-et terroriste neni 557F

208

Eor"ani,imi i "ru-it -r kr*erjen e krimit t "jeno i&it$ krime!e kun&r njer,imit &he krime!e t lu'ts neni 56BF E-jesmarrja n tra'ikimin e njer,!e neni 57@ -ar.7. E-ro&himi &he -r-unimi i -aautori,uar i narkotik!e t rre,ikshm &he i su/stan a!e -sikotro-ike n"a antari nj "ru-i neni 67I.-ar.4.-ika 5. Eor"ani,imi i skema!e -irami&ale &he /i=ho,it t n&aluar neni 647 &he$ Ekrimi i or"ani,uar neni 6A4.
(?:GJEGJ?SIA (E.ALE (?: %E(:AT (E.ALE T? K:LE:A 8E A.? T? 8E0IA%E OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Sht*-i ra&i tele!i,ioni $ interneti &hemjetet tjera t in'ormimit &he komunikimit -u/lik kan rn&si t -osaRme -r in&i!i&in &he sho+rin n -r"jithsi . (r shkak t rn&sis s ma&he $ Rshtja e sht*-it &he mjetet e tjera t in'ormimit &he komunikimit -u/lik sht rre"ulluar me kushtetut$ li"je t -osaRme $ si &he me ko&in -enal. Si-as &is-o,ita!e kushtetuese $ sht*-i ra&ioja $ tele!i,ioni &he mjetet tjera t in'ormimit &he t komunikimit -u/lik kan -r &et*r t in'ormojn saktsisht &he o/jekti!isht o-inionin -r n&o&hit e -r&itshme $ si &he t -u/likojn men&ime e in'ormata t or"ane!e$ or"ani,ata!e e t +*tetar!e + jan me interes -r o-inionin. 8ir-o $ -r 'at t ke+$ jo rral sht*-i &he mjetet e tjera t in'ormimit -u/lik i tejkalojn autori,imet e !eta -r +llime t n&r*shme$ e ms sh-eshti -r +llime t -olitiks s &its.. kto rrethana &he situata mjetet e in'ormimit shr/ehen me in'ormta t -a!eri'ikuara $ me trillime &he "njeshtra &he n kt mn*r -u/likojn a-o transmetojn t &hna t -a!rteta$ "j*sm t -a!rteta a-o &e,in'ormata$ me t lat rre,ikojn &he &mtojn rn& lirit$ t &rejta &he /ara,in e in&i!i&it &he t kolekti!itetit t aktuar kom/tar. 8e an t in'ormimit t "a/uar $ ten&en io, a-o joa&ekuat$ -r t &rejtn -enale sht me rn&si n"ase me an t sht*-it $ ra&ios tele!i,ionit &he mjete!e tjera t komunikimit -u/lik$ jo !etm se n&ikohet n&aj numrit t aktuar t njer,!e$ -or me ke+-r&orimin e t*re mun& t kr*hene e&he nj numr i ma&h i !e-ra!e -enale siR jan -.sh.n=itja e urrejtjes$ -r+arjes ose mostoleran s kom/tare$ ra iale 'etare$ n=itja -r lu't a"resi!e $ n=itje -r krimin e "jeno i&it$krimet e lu'ts a-o krimet kun&r njer,imit$ 'orma t rn&a

209

t '*erjes$ sh-i'jes$ n=jerrja a-o -rha-ja e t &hna!e -ersonale a-o 'amiljare etj. (r"je"jsia -enale -r !e-rat -enale t kr*era me an T me&ia!e si-as K((K. OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO . nenet 6B$6@ &he 7I t K((K sht rre"ulluar -r"je"jsia -enale &he n&shkimi -r !e-rat -enale t kr*era me an t me&ia!e.8e &is-o,itat e nenit 6B &he 6@ t K((K$ n mn*r t -osaRme sht rre"ulluar -r"je"jsia -enale e autorit$ kr*ere&aktorit -r"je"js$ ,a!en&sit t kr*ere&aktorit -r"je"js$ /otuesit &he -ro&huesit$ e&he ate si-as -arimit t -r"je"jsis kaska&e a-o shkall shkall.
(r"je"jsia -enale e kr*ere&aktorit -r"je"js &he ,a!n&sit t tij OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOO

Si-as nenit 6B. -ar.5. &he 6. t K((K$ n ra&h t -ar -r"ji"jet autori in'orma ionit 36B.-ar.5.2 Kr*ere&aktori -r"je"js &he ,a!en&si i tij -r"ji"jen nse1 Ense autori nuk mun& t "jen&et ose t "j*kohet n "j*katat !en&ore$ Ense in'orma ioni sht /otuar -a &ijen e autorit ose kun&r !ullnetit t tij. Si-as &is-o,ita!e t K((K$ autori nuk mun& t "jen&et n raste kur artikulli $ in'ormta a-o &eklarata me t iln sht kr*er !e-ra -enale $ sht -u/likuar n mn*r anonime a-o me -seu&onim &he -rkun&ur -r-jekje!e t &uhura nuk ka mun&ur t konstatohet i&netiteti i autorit.
Pr !"+ra# +"na%" # kr/"ra $" an # $" ia!" nuk $un # +r.(i.("# +"na%i)h# +r)hkru")i& korr"k#ori& ra hi#)i& )hi#)i )h+rn ar)i h" +"r)ona# #("r q kr/"(n +un #"knik" %i hur $" +r".a i#("n h" +u,%iki$in " in0or$a#). Pr.(".()ia +"na%" " ,o#u")i#& )h#/+)hkron()i# h" +ro hu")i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Pr.(".()ia +"na%" " ,o#u")i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Si+a) n"ni# :<.+ar.>.# KPPK& ,o#u")i i .a'"#) )h# +r.(".()& n)" kr/"r" ak#ori o)" +"r)oni q " 'a!"n )on n kohn " +u,%iki$i# # in0or$a#a!" & nuk $un # .("n "# o)" # .(/koh"# n .(/ka#a# " !"n i#. Pr.(".()ia +"na%" " )h#u+)hkron()i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP

210 N n"nin :<.+ar.?.# KPPK& #huh"# )" n)" nuk )h# " $un ur # noh"# ,o#u")i )i+a) +ara.ra0i# >.# k#i( n"ni& +r )hkak # +"n.")a!" %i.(or" a+o 0ak#ik"& o # +r.(i.("# )h#/+)hkron()i n)" ka i#ur )" "k'i)#o(n +"n.")a # #i%%a 0ak#ik" h" %i.(or". Pr.(".()ia +"na%" " +ro hu")i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Si+a) n"ni# :<.+ar.A # KPPK& n)" !"+ra +"na%" )h# kr/"r $" an # $("#"!" # )hiri#i# $a.n"#o0ik& 0i%$ik& ia+o'i#i!i#& 0o#o.ra0i!" o)" $("#"!" #("ra au io h" !i "o # " ikuara +r $" ia $a)i!" o)" +r +r"'n"#i$in +u,%ik o)" +r n( nu$r # $a h # +"r)ona!"& noh"# +ro hu")i n)" r" ak#ori +r.(".() h" 'a!"n )i i #i( nuk $un # .(/koh"n n.a)" nuk $un # .("n "n o)" # .(/koh"n n 8(/ka#a# " Ko)o!). M,ro(#(a " ,uri$"!" # in0or$a#a!" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP M" q%%i$ q # .aran#oh"# %iria " )h#/+i# h" u)h#ri$i "0ika) i +ro0")ioni# # .a'"#ari) h" %$"n(!" #("r # in0or$i$i# h" ko$uniki$i# +u,%ik& )i h" $" q%%i$ q .a'"#ar# h" an#ar# " r" ak)i)i!" # $,roh"n n.a kr*ni$"# h" #r/)ni# " n r/)h$"& kraha) i)+o'i#a!" $,i $" ia# & " h n ko in +"na% )h# +ara+ar q +"r)ona# q $arrin +(") )i +ro0")ioni)# n +u,%iki$in " in0or$a*ion"!" o)" (an an#ar # r" ak)i) # $" ia)& kan # r"(# # $o) " #r".o(n au#orin a+o +r$,a(#("n h" ,uri$in " in0or$#a!"2 n"ni :E.+ar.9.3. Mir+o $,ro(#(a " ,uri$i# # in0or$a#a!" n.a ana " +ro0")ioni)#!" o)" an#ar!" # k)hi%%i# # r" ak)i) )i h" n ih$)!" # #/r" )h# " %i$i#uar& )h# " ku0i'uar "ri n n( $a) $" i)+o'i#a# " n"ni# :E.+ar.:. +ika 9 h" :. # KPPK& )i+a) k)a( i)+o'i#" +"r)oni i *i%i $"rr +(") )i +ro0")ioni)# n +u,%iki$in " in0or$a*ion"!" o)" )i an#ar i ,or i# r" ak#u") kon)i "roh"# +"na%i)h# +r.(".() h" noh"# n)" .(/ka#a kon)#a#on )" 5 9.D,u%i$i i in0or$a#a!" )h# i o$o) o)h$ +r # +aran a%uar )u%$in q +r$,an kr*ni$ # r"(#+r r"(# n a( ("#) a+o in#".ri#"#i# #ru+or # n on(i +"r)oni & o)" :.D,u%i$i i in0or$a#a!" )h# i o$o) o)h$+r # +aran a%uar !"+rn +"na%" +r # *i%n )h# +ara+ar ni$i $" ,ur.i$ +r"( ) +aku #r" !("#)h& o)" +r k#o !"+ra +"na%" # !"Qan#a5 !"+rn +"na%" # ".ra i$i# # in#".ri#"#i# )"k)ua% n"ni 9EB& !"+rn +"na%" # #r".i$i# # $a#"ria%i# +orno.ra0ik +"r)ona!" nn $o)hn 9B.!("qar" n"ni :=>& !"+rn +"na%" # +r!"#)i$i# .(a# u)h#ri$i# # "#/r) n"ni >?=& !"+r) +"na%" # $arr(") ) r/)h0"#i# n"ni >?> o)" !"+r) +"na%" # hni") ) r/)h0"#i# n"ni >?= # KPPK. NOCION6I& FUNKSIONI DHE SISTEMI I SANKSIONE-E PENALE PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP R)h#(" kr/")or" # ) r"(#) +"na%" # Q + !"n i (an )ank)ion"# +"na%" .K#o (an "+iq"n r # !"$"n (") # ) r"(#) +"na%" h" # +o%i#ik) kri$ina%".

211

N # .(i#ha ra)#"# kur +"r)oni i *ak#uar kr/"n !"+r # rr"'ik)h$"& " *i%a $" %i.( )h# " +r*ak#uar )i !"+r +"na%"& )h# " o$o) o)h$" q )hoqria n a( kr/")i# # !"+r) ) #i%% # n r$arr n on( $a)& " *i%a ka +r q%%i$ +"n.i$in " kr/"r(") )!"+r) +"na%" n # ar h$"n. N # r"(#n +"na%" & $a)a# # *i%a# ',a#oh"n n a( kr/")i# # !"+ra!" # k#i%%a quh"n )ank)ion" +"na%". Kraha) )ank)ion"!" +"na%" )h#"#i uh"# # i)+ono( h" # n r$arr $a)a # n r/)h$" & )iQ (an n.ri#(a " ni!"%i# ar)i$or& ku%#ur) h" !"# i(") +r r")+"k#i$in " %i.(i#& # %iri!" & # r"(#a!" & )i.uri) h" ,ara'i) ) q/#"#ar!" h" n( !ar. $a)a)h #("ra +r $irq"n("n "kono$ik" h" )o*ia%" # q/#"#ar!" h" )hoqri) )a#i( !"n i n #r)i. Sank)ion"# +"na%" (an $a)a )h#rn.u")" q ',a#oh"n $" hun h" +araq")in r"+r")ion n a( kru")i# # !"+r) +"na%".M" an # )ank)ioni# +"na% kr/")i# # !"+r) +"na%" i ku0i'oh"n a+o i $"rr"n # r"(#a#& %iri# h" # r"(#a# #("ra )hu$ # rn )i)h$"& )iQ )h# %iria " %!i'(")& +a)uria "#(.N r)a n !"n "# ku ako$a )h# n 0uqi ni$i $" ! "k("& kr/")i# # !"+r) +"na%" i $"rr"# " h" ("#a. M"q " r"(#a +"na%" 0unk)ionin " )a( # %u0#) kun r kri$ina%i#"#i# " u)h#ron n+r$("# # )ank)ion"!" +"na%"& )ank)ion"# "+na%" (an n "+iq"n r # )a(. E h" )ank)ion"# +"na%" kan +a)ur n( "!u%i$ .(a# 0a'a!" # n r/)h$" # 'h!i%%i$i# # )hoqri) h" #"n "n*a# " r"(a # 'h!i%%i$i# # )ank)ion"!" +"na%" kon)i)#o(n5 N n( Qa)(" # r" # )hoqri) n a( "%iku"n#i# q ai # $o) #ra(#oh"# )i an$ik i )hoqri)& +or q $" #ra(#i$in a "kua# # k#h"h"# )i an#ar i o,i)h$ h" i ,ara,ar# i )hoqri)& # +ara)hih"n ni$" a%#"rna#i!"& )i o$o) # i)a ni$"!" $" ku)h#& $" +un +r o,i # +r.(i#h)h$"& .(/)$ %iria& )i )u,)#i#u#" # ni$# $" ,ur.i$@ n +r0or*i$in " $#"($ # +r"!"n#i!) )+"*ia%"& !"Q$a) n 0or$ # r")o*%ai'i$i#@ n o,)i$in " "%"$"n#"!" k%a)ik" r"#ri,u#i!" # ni$i#@ q ni$i # k"# "%"$n#" # $(a0#u")h$" )a#i)0ak)ioni# " h" n a( +a%) ) $#uar n.a !"+ra +"na%"@ q )ank)ioni # )hqi+#oh"# n ra)#" # +a)h$an.)h$" h" # o$o) o)h$".N)" +r$,u)h"n k#o )/ni$" Kku)h#" o # 0or*oh"# +ari$i i %i.()h$ri) h" o # "!i#oh"# ar,i#rari#"#i. Sank)ion"# +"na%" (an $a)a # hun)h$" +"na%o4(uri ik" # *i%a# i )hqi+#on .(/ka#a n +ro*" urn " +r*ak#uar $" %i.( n a( kr/")i# # !"+r) +"na%"& $" q%%i$ # $,ro(#(") ) )hoqri) h" in i!i i# n.a kri$ina%i#"#i& n r)a kon)i)#o(n(n n $arr("n a+o ku0i'i$in " %iri!" h" # r"(#a!" # *ak#uara a+o #rh"q("n " !r("#(") kr/")i# )" o #1i $"rr"n a+o ku0i'oh"n %iri# a+o # r"(#a# n)" )ri)h kr/"n !"+r +"na%". Karak#"ri)#ika# #h"$"%or" # )ank)ion"!" +"na%" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Sank)ion"# +"na%" & kan k#o karak#"ri)#ika #h"$"%or"5

212

4$" an # )ank)ion"!" +"na%" )hoqria $,ron n.a kri$ina%i#"#i !%"ra# $ # rn )i)h$" # in i!i i# h" # ,a)hk)i) )hoqror"& 4)ank)ion"# +"na%" $un #1iu )hqi+#oh"n !"#$ kr/")!" # !"+ra!" +"na%"& 4n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" $un # )hqi+#oh"# !"#$ ai )ank)ion +"na%" i *i%i )h# +ara+ar $" %i.( n $o$n"#in " kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& 4)ank)ionin +"na% $un #a )hqi+#o( !"#$ .(/ka#a n ,a' # +o*" ur) # +r*ak#uar $" %i.( h"& 4$" an # )ank)ion"!" +"na%" & kr/")!" # !"+ra!" +"na%" u $"rr"n a+o u ku0i'oh"n %iri# h" # r"(#a# " #/r". L%o("# " )ank)ion"!" +"na%" n +r.(i#h)i PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP H n.a 0i%%i$i i )h"ku%%i# ;;& n !"n # $oni'$i# & n # r"(#n +"na%" ina.uroh"n +%ura%i'i$i i )ank)ion"!" +"na%". Pa $arr +ara)/)h a%%i$"# #"r$ino%o.(ik" & n # *i%a# " r"(#a +"na%" ,a)hkohor" kr/")i)h# n(ih"n k#o %%o(" # )ank)ion"!" +"na%"5 ni$"# kr/")or"& ni$"# a%#"rna#i!"& ni$"# +%o#)u")"& $a)a# )i.uru")"& $a)a# " uka#i!"& ni$i $" ku)h# h" !r"(#(a .(/q)or". N 0i%%i$ # )h"ku%%i# ;;& kraha) ni$i# +araqi#"# " h" n( %%o( #("#r i )ank)ioni# +"na%& q u " ikoh"# kr/")!" # $i#ur # !"+ra!" +"na%"& k#o (an $a)a# " uku")" a+o $a)a# " uku")" +r$ir)u")". DiQ $ !on& +or .(i#ha)h#u n 0i%%i$ # )h"ku%%i# ;;& nn n iki$in " )hko%%) i#a%ian" (an kri(uar " h" n( %%o( i )ank)ion"!" +"na%" q a+%ikoh"n n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" q %n.o(n n.a )$un ("# " n r/)h$" +)ikik" q quh"n $a)a )i.uru")"& n KPPK k#o $a)a quh"n $a)a # #ra(#i$i# # "#/ru")h$. Pa $arr +ara)/)h )" "k'i)#o(n a%%i$" #"r$ino%o.(ik" n "$r#i$in " $a)a!" )i.uru")" & #ani +o#hua()" )" # .(i#ha %".(i)%a*ion"# +"na%" ,a)hkokohor" n(ohin k#o %%o(" )ank)ion"!" +"na%".Mir+o $"q i)a $a)a )i.uru")" n ")n"* (an )ank)ion" +"na%" $" # *i%a# kr/")!" # !"+ra!" +"na%" u $"rr"n a+o u ku0i'oh"n i)a # r"(#a& n )uh$ %".(i)%a*ion" +"na%" # )h#"#"#"!" # E!ro+) P"r"n i$or"& k#o %%o( # )ank)ion"!" kon)i "roh"n )i ni$" +%o#)u")"& k)h#u & ka !"+ruar " h" KPPK n n"nin A?. N 0un # )h"ku%%i# ;I;& "!u%u*ioni i ) r"(#) +"na%" )h+i"n n hu$ani'i$in& ',u#("n h" r"a.i$in " )h#"#i# n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" q kan )h+i" .("r k" ina.uri$i i i)a %%o("!" # r"(a # )ank)ion"!" +"na%" ni$i# $" ku)h# h" !r"(#(a .(/q)or". Si)#"$i i )ank)ion"!" +"na%" n # r"(#n +"na%" # Ko)o!) PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N.(a)h$ $" # r"(#n +"na%" # )h#"#"!" # E!ro+) P"r"n i$or" h" # SH6A& " r"(#a (on +"na%" +r!"#)on )i)#"$in +%ura%i)# # )ank)ion"!"

213 +"na%".n n"nin >. # KPPK (an +ara+ar ka#r %%o(" # )ank)ion"!" +"na%" k#o (an5 9. ni$"# kr/")or"@ :. ni$"# a%#"rna#i!"@ >. ni$"# +%o#)u")" h" ?.!r"(#(a .(/q)or". 9.Dni$" kr/")or" )hqi+#oh"n n a( +"r)ona!" $a hor& # *i%# (an +"na%i)h# # +r.(".()h$ +r !"+rn +"na%" # kr/"r. :.Dni$"# a%#"rna#i!" n ,r"n in " #/r" (an )u,)#i#u#"& 'a!"n )i$ i ni$i# $" ,ur.i$& )+"k#ri i #/r" )h# $(a0# i .(r h" i %%o(%%o()h$.K#o %%o(" # )ank)ion"!" +"na%" n 0ak# (an n( %%o( i +o)aQ$ i $a)a!" +ara+"na%"& ku kr/")i i !"+r) +"na%" n !"n q # noh"# i #rhiq" !r"(#(a h" n(ih"ri# i *ak#oh"n o,%i.i$" # *i%a# uh"# #1i +r$,u)h ,r"n a a0a#i# # *ak#uar& " n)" nuk i +r$,u)h o,%i.i$"# " *ak#uara & ni$"# a%#"rna#i!" $un # r"!okoh"# h" # )hn rroh"# n ni$ $" ,ur.. >.Dni$"# +%o#)u")"& (an # karak#"ri# )"kun ar h" i +%o#)o(n kr/")or"& k#o ni$" $un # )hqi+#oh"n !"#$ ) ,a)hku $" kr/")or". ni$"# ni$"#

?.-r"(#(a " .((/ka#)& k/ %%o( i )ank)ioni# )h# i karak#"ri# +ara+"na%& )h# " +ara+ar +r !"+ra # %"h#a +"na%". L%o("# " $a)a!" h" )ank)ion"!" n a( # $i#ur!" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" # $i#ur $un # )hqi+#oh"n $a)a# " i!")i#"#i#& $a)a# " uku")" h" ,ur.i$i +r # $i#ur. DNIMET PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N )#ruk#urn " # .(i#ha %%o("!" # )ank)ion"!" +"na%" q n(ih"n #ani n # r"(#n +"na%" ,a)hkohor"& ni$i )h# %%o(i $ i !("#r i )ank)ioni# +"na%.Ka %in ur n.a .(ak$arr(a h" ko$+o'i*ioni& )i 0or$a # +ar # r"a.i$i# # )hoqri) n a( !"+ra!" # n a%uara # in i!i !".8("r n 0un # )h"ku%%i# ;I; ni$i ka q"n i !"#$i %%o( i )ank)ioni# +"na%. Prkun r 0ak#i# )" #ani # r"(#a# +"na%" ,a)hkohor" n(ohin " h" %%o(" #("ra # )ank)ion"!" +"na%" & ni$i " h" )o# )h# )ank)ion #h"$"%or& n.a)" $ ) )h+")h#i )hqi+#oh"# n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%". N )hk"n*n " ) r"(#) +"na%" n(ih"# no*ioni 0or$a% h" $a#"ria% i ni$i#. No*ioni 0or$a PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Pr*ak#oh"# uk" +a)ur +ara)/)h "%"$"n#"# (uri ik" # ni$i# )iQ (an +r*ak#u")h$ria " #i( n %i.(& %i.()h$ria $" ra)#in " )hqi+#i$i#& or.ani i *i%i )h#

214 ko$+"#"n# +r )hqi+#i$in " #i(& +ro*" ura .(/q)or" q uh"# #r")+"k#oh"# +r # $u ur # )hqi+#oh"# "#(. No*ioni $a#"ria% PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Pr*ak#oh"# uk" +a)ur +ar)/)h q%%i$in " ni$i#& q%%i$i i ni$i# )h# $,ro(#(a " )hoqri) n.a kri$ina%i#"#i h" +r"!"n#i!a $" q%%i$q kr/")i n # ar h$"n # $o) kr/"( !"+ra +"na%" h" # +r$ir)oh"# )i h" rua(#(a " i)*i+%in) ) q/#"#ar!". Si+a) no*ioni# 0or$a%o4 $a#"ria%& ni$i +rku0i'oh"# )i $a) " hun)h$" " +ara+ar $" %i.(& # *i%n " )hqi+#on .(/qi n a( kr/")i# +"na%i)h# # +r.(".()h$ # !"+r) +"na%"& $" q%%i$ # $,ro(#(") ) !%"ra!" #1@ *ak#uara # q/#"#ar!" h" # )hoqri)n #r")i h" i *i%i kon)i#on n $arr("n a+o ku0i'i$in " %iri!" h" # r"(#a!" # kr/")i# # !"+r) +"na%". E%"$"n#"# h" karak#"ri)i#ika# #h"$"%or" # ni$i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP 9.E%"$"n#"# #h"$"%or" # ni$i# Dni$i +o)" on k#o "%"$"n#"5 4)i+a) ,r"n i) ) #i( ni$i uh"# # +araq") n( !%"r)i$ n".a#i! $ora%o4"#ik n a( !"+r) +"na%" h" kr/")i#. 4)i $a) " hun)h$" ni$i uh"# # +araq") n( # k"q" q " .o "# kr/")in " !"+r) +"na%". 4 ni$i uh"# # k"# q%%i$in " *ak#uarI$,ro(#(a " )hoqri) h" q/#"#ar!" n.a kri$ina%i#"#i& 4 ni$i uh"# # ("# i +r*ak#uar $" %i.(. Karak#"r)i#ika# #h"$"%or" # ni$i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP 9.Dni$i uh"# # ("# +"r)ona%& .$.#h. ni$i uh"# #a .o a)) +"r)ona%i)h# kr/")in " !"+r) +"na%"& $ir+o )i o q # ("# ai i .o "# " h" an#ar# " n.u)h# # 0a$i%(") ) # .(/kuari#. :.Dni$i uh"# # ("# hu$an& nuk uh"# #a $un o( a+o #a +o)h#ro(& +r,u' "%iku"n#in&" h" $" Kon!"n# n rko$,#ar" " h" $" KPPPK& +or " h" $" Li.(in +r "k'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%" .aran#o(n r")++"k#i$in " +"r)ona%i#"#i# h" in(i#"#i# # n("riu# n +ro*" urn +"na%" " h" .(a# "k'"ku#i$i# # ni$i#. >.Dni$i uh"# # ("# %".(i#i$& ni$i )h# %".(i#i$ !"#$ n)" .(/qi )hqi+#on a)i %%o( h" %ar#)i" # ni$i#& i *i%i )h# i o$o) o)h$ +r $,ro(#(")n " )hoqri) n.a kri$ina%i#"#i h" +r$ir)i$in " " kr/")i#2 0a(#ori#3.

215 ?.Dni$i uh"# #1i .o a) n()o( kr/")i# " !"+ra!" +"na%"& +a $arr +ara)/)h +rka#)in na*iona%"& 0"#ar"& ra*or"& +o%i#ik" )o*i%a" "#(. A.Dni$i uh"# # ("# +ro+or*iona% $" +")hn " !"+r) +"na%" h" )hka%%n " +r.(".()i) +"na%" # kr/")i#. B.Dni$i uh"# # ("# i n ar& ai )h# i n ar n)" $un # )hqi+#oh"# n $a) $ # !o.% a+o $ # $a h"& !ar)i)h# n.a +")ha " !"+r) +"na%". F.Dni$i uh"# # ("# i r"!oku")h$& kur kon)#a#oh"# )" ni$i )h# )hqi+#uar n kun r)h#i$ $" %i.(in ai uh"# # a,ro.oh"2 +r )hkak # %a(#hi$i# # .(/ka#)& )h$i) ) rr"()h$" # )h$i#ari# "#(3 <.Dni$i uh"# # ("# i +r$ir)u")h$& " h" ko( uh"# # )h+r"h"# kur )h# )hqi+#uar n kun r)h#i$ $" %i.(in& ni$"# +a)uror" (an # +r$ir)u")h$& n r)a ni$i $" ! "k(" nuk )h# i +r$ir)u")h$ & n r)a )hu$ au#or $"n o(n )" " h" ni$i $" ,ur. n)" )h# $,a(#ur )h# i +a+r$ir)u")h$. 6a'a (uri ik" " ni$i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N )hk"n*n " ) r"(#) +"na%" )h# )h#ruar +/"#(a )" +r"( n.a "% " r"(#a " )h#"#i# # ',a#o( $a)a # hun)h$" n a( +"r)ona!" q kr/"(n !"+ra +"na%"& $a)a k#o # *i%a# in i!i !" u $"rr"n a+o u ku0i'oh"n # $ira# (uri ik" # rn )i)h$". Li hur $" k# Q)h#(" "k'i)#o(n i)a #"ori5 9.T"oria $"#a0i'ik" a+o i "a%i)#"5 )i+a) k#/r" #"ori!" ni$i )h# $ani0")#i$ i hak$arr(") ) )hoqri) h" )h#"#i# kun r kr/")!" # !"+ra!" +"na%". :.T"ori# $,i kon#ra#n )hoqror" 2 .ro*iu)i& Ho,)i&L%oku& 6"kario "#(3 )i+a) k#/r" #"ori!" in i!i i i ka ,ar# )h#"#i# q ai #1i $,ro( n.a kri$ina%i#"#i#& $"q !"# nuk (an n .("n (" # $,roh"n. >.T"ori# nor$a#i!" (uri ik".)i+a) k)a( #"ori" ,a'a (uri ik" " )h#"#i# q # ',a#o( ni$"# .("n "# n !"# )i)#"$in (uri ik& n !"# nor$n (uri ik" $,)h#"#"# ar)/")h$ria " )h#"#i# q # a+%iko( ni$"#. ?.T"ori# So*io%o.(ik"& k#o #"ori & ,a'n (uri ik" # ni$i# " )hohin n # r"(#n h" n o$o) on " )hoqri) q # $,roh"# n.a kri$ina%i#"#i. H%%i$i i ni$i# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP E h" %i hur $" q%%i$in " ni$i# "k'i)#o(n i)a #"ori5

216 9.T"oria a,)o%u#"& )i+a) *i%) #"ori q%%i$i i ni$i# )h# hak$arr(a n a( +"r)oni# q kr/"n !"+r +"na%".2 )i+a) #"ori!" $"#a0i'ik" h" i "a%i)#" kr/")i !"+ron $" !u%%n"# # %ir& an a( " h" hak$arr(a +araqi#"# )i i !"#$i q%%i$ i ni$i#3. :.T"oria r"%a#i!"&)i+a) k#/r" #"ori!" q%%i$i i ni$i# )h# +r"!"n#i!a & q kr/")i n # ar h$"n $o) # kr/"( !"+ra +"na%"& k(o n ah"# n #"orin " +r"!"n#i!) in i!i ua%" h" n #"orin " +r"!"n#i!) .("n"ra%". AI.Si+a) #"ori) ) +r"!"n#i!) in i!i ua%" q%%i$i i ni$i# )h# q kr/")in " !"+r) +"na%" #a +"n.o( q n # ar h$n # kr/"( )ri)h !"+ra +"na%". 6I.Si+a) #"ori) ) +r!"n#i!) .("n"ra%"& q%%i$i i ni$i# )h# q # u)h#ro( n iki$ 0rik)u") n a( kr/"r)!" # $un )h$ # !"+ra!" +"na%" h" n k# $n/r #1i ',ra+) n.a kri$ina%i#"#i#. >.T"oria " +r'i"r.k#o (an )in#"' # #"ori!" a+)o%u#" h" r"%a#i!"& )i+a) k#/r" #"ori!" q%%i$i i ni$i# nuk $un # arrih"# a) !"#$ $" hak$arr(" " a) !"#$ $" +r"!"n#i!& ni$i uh"# # k"# q%%i$ +r"!"n#i!n h" hak$arr("n. H%%i$i i ni$i# )i+a) # r"(#) +"na%" # Ko)o!) PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N n"nin >?.# KPPK& )h# +r*ak#uar q%%i$i i i +r.(i#h)h$ i ni$i#5 9.T +aran a%o( kr/")in n.a kr/"r(a " !"+ra!" +"na%" n # ar h$n ,( r"ha,i%i#i$in " #i(& h" :.T +aran a%o( +"r)ona# #("r n.a kr/"r(a " !"+ra!" +"na%".

h" #

N.a i)+o'i#a# " +r$"n ura r"'u%#on )" " r"(#a (on +"na%" " +r!"#)on +r"!"n#i!n " +o)aQ$" 2 )+"*ia%"3 h" # +r.(i#h)h$" .("n"ra%" )i q%%i$ i ni$#. Pr"!"n#i!a " +o)a )h# " +ara+ar n n"nin >?.+ar.9.& n r)a +r"!"n#i!a .("n"ra%" +ar)hih"# n +ar.:. # n"ni# # *i#uar.K/ n 0ak# )h# "0"k#i 0rik)u") i ni$i# n a( kr/")!" # $un )h$ # !"+ra!" +"na%"& $" !"# 0ak#in )" +r Q o !"+r@r +"na%" )h# i +ara+ar ni$i q o #1i )hqi+#oh"# kr/")!" # !"+ra!" +"na%" & k(o )h n( %%o( kano)(" h" )i " #i%% u)h#ron " h" "0"k# 0rik)u")& i ',ra+) a#ao n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%"..E h" )o# +rkun r 0ak#i# )" n +r$a)a $ # !o.%a n kraha)i$ $" # ka%uarn & ni$i +r$,an n !"h#" n( o' # hak$arr(")..Pohi$i i k#i%% .("n $,)h#"#(" n #rr %".(i)%a*ionin +"na%" n.a )" +r !"+ra $ # rn a +"na%" +ara)hih"# ni$ $ i rn .Mir+o hak$arr(a nuk uh"# kon)i ruar a)h#u )iq ka q"n n $")("#.Pr!"Q +r"!"n#i!) in i!i ua%" h" .("n"ra%" & ni$i uh"# # +r$,u)h " h" q%%i$in " r"(#)i).Duh"# # ("# i r"(#.I r"(# o # ("# ai %%o( i ni$i# i *i%i o #1i )hkak#o( n( # k"q" " h" kr/")i# # !"+r) +"na%".Mir+o q%%i$i i ni$i# uh"# # ("# ri" uki$i h" ri)o*ia%i'i$i# i "%iku"n#i#. Dni$"# (an %".a%" h" # %i.()h$" !"#$ kur )hqi+#oh"n n ra)#"# " +ara)hikuara $" %i.(& n r)a %".(i#i$" (an !"#$ n ra)#"# kur %%o(i h" %ar#)ia " ni$"!" # )hqi+#uara (an # o$o) o)h$".

217 Si)#"$i i ni$"!" n # r"(#n +"na%" # Ko)o!) PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP KPPK i n("h +") 2A3 %%o(" # ni$"!"2 n"ni >B.?9 h" A?3. 4 ni$in $" ,ur.i$ a0a#.(a#& 4 ni$in $" ,ur.i$& 4 ni$in $" .(o,& 4 ni$"# a%#"rna#i!" h" 4 ni$"# +%o#)u")". E r"(#a (on +"na%" nuk " n(h ni$in $" ! "k(" & k/ ni$ )h# a,ro.uar $ 9:. h("#or 9EEE $" rr".u%%or"n " UNMIKUT 9EEEI:? Karak#"ri)#ik " )i)#"$i# # ni$"!" # +ara+ar n KPPK )h# )" +ara)h"h n( nu$r # $a h # %%o("!" # ni$"!".K/ )i#"$ i ni$"!" )h# ko+a#i,i% $" )i#"$in " ni$"!" # +ara+ara n ko "# +"na%" # )h#"#"!" # E!ro+) P"r"n i$or" h" SH6A& )i o$o) $" +ara)hiki$in " ni$"!" +%o#)u")" h" a%#"rna#i!". N ar(a " ni$"! PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N ra h # +ar ni$"# n ah"n n a#o kr/")or" h" +%o#)u")"2)"kun ar"3. Dni$"# kr/")or" 2+ri$ar"3 PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Jan a#o # *i%a# %i.(i i +ara)h"h )" $un # )hqi+#oh"n )i $a) kr/")or" " ni$i#. Si+a) n"ni# ><. # KPPK ni$"# kr/")or" (an5 9. ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a#& :. ni$i $" ,ur.i$ h" >. ni$i $" .(o,. Dni$i $" .(o, $un # ("# kr/")or kur )hqi+#oh"# !"# )hqi+#oh"# ) ,a)hku $" ni$in $" ,ur.. h" +%o#)u") kur

Dni$"# +%o#)u")" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dn$"# +%o#)u")" (an a#o %%o(" # ni$"!" # *i%a# $un # )hqi+#oh"n !"#$ kraha) ni$i# kr/")or a+o a%#"rna#i!.Si+a) n"ni# A?.# KPPK& +ara)hih"n k#o ni$" +%o#)u")"5 9..(o,a& :.h"q(a " ) r"(#) +r #u '.(" hur& >.N a%i$i i u)h#ri$i# # 0unk)ion"!" n a $ini)#ra#n +u,%ik" o)" n )hr,i$in +u,%ik& ?.n a%i$i i u)h#ri$i# # +ro0")ioni#& ak#i!i#"#"!" o)" "#/r)& B.$arr(a " +a#"n# )ho0"ri#& F.$arr(a " )"n i#&

218 <.ur hri +r +u,%iki$in " ak#.(/ki$i# h"& E. ,i$ i # hua(i# n.a #"rri#ori i Ko)o!). Dni$" a%#"rna#i!" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP PP Dni$"# a%#"rna#i!" (an r"'u%#a# i #r"n "!" ,a)hkohor" n # r"(#n +"na%" h" kan +r q%%i$ q n # .(i#ha ra)#"# " $un )h$" # +ara+ara $" %i.(& n !"n # ni$i# $" ,ur.i$& # )hqi+#oh"# ni$i a%#"rna#i!& q (an (oi'o%u")"& (o $" ,ur.i$. Si+a) i)+o'i#a!" # n"ni# ?9& ?>& ?E& A=& & A: h" A> r"'u%#on )" KPPK n("h +") 2A3 %%o(" # ni$"!" a%#"rna#i!" h" a#"5 9. ni$i $" ku)h# n"ni ?>& :. ni$i $" .u)h# $" ur hr +r #ra(#i$ # "#/ru")h$ r"ha,i%i#u") n"ni ?E& >. ni$i $" ku)h# $" ur hr +r $,/kQ/r(" n.a )hr,i$i )+ro!u") n"ni A=& ?. ni$i $" ku)h# $" ur hr +r +un n o,i # +r.(i#h)h$" n"ni A:& h" A..(/)$%iria n"ni A>. Dni$"# $#"( n ah"n n ni$" +"r$an"n#"2+r("#)h$"3 h" kohor"2+r n( koh # ku0i'uar3 Pa)#a( "k'i)#on $ini$u$i i +r.(i#h)h h" $ini$u$i i +o)aQ$&$ak)i$u$i i +r.(i#h)h$ h" $ak)i$u$i i +o)aQ$ Mini$u$i i +r.(i#h)h$ )h# 9A. i#& n r)a $ak)i$u$i i +r.(i#h)h$ )h := !("# +r ni$in $" ,ur.i$ n r)a ?= !("# +r ,ur.i$in a0a#.(a# Dn$"# ku$u%a#i!" h" ni$"# a%#"rna#i!". Kur ni$"# +ara)hih"n n $n/r ku$u%a#i!" .(/ka#a uh"# #i )hqi+#o( # .(i#ha ni$"# " +ara+ara $" %i.(.

Dni$i $" ! "k(" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP KPPK h" i #r )i)#"$i (uri ik i Ko)o!) nuk " n("h ni$in $" ! "k(".Mir+o n i)a )h#"#" # E!ro+) h" # ,o#)& k/ %%o( ni$i n(ih"# " h" #ani h" )i i #i%% )hqi+#oh"# +r ra)#"# )hu$ # rn a # !"+r) +"na%" .Dni$i $" ! "k(" )h# i r"(#uar kun r !%"r) $ # rn )i)h$" # n("riu# & kun r ("#) ) #i(& h" )i i #i%% )h# %%o(i $ irn i ni$i# n # .(i#ha %".(i)%a*ion"# q " n(ohin. Dni$i $" ! "k(" )h# %%o(i $ i !("#r i ni$i# n hi)#rorin " ) r"(#) +"na%".8("r n 0un # )h"ku%%i# ;-III& n E!ro+ h" kon#in"n#" #("ra # ,o#)& ni$i $" ! "k(" ka q"n i +ara+ar +r n( nu$r # $a h # !"+ra!" +"na%".P)h.n %".(i)%a*ionin +"na% # Fran*) n )h"ku%%in ;-III ni$i $"

219 ! "k(" +ara)hih"( +r 99A. !"+ra +"na%"& .(a# k)a( koh" ni$i $" ! "k(" )h# "k'"ku#uar n $n/ra )hu$ # !ra'h a h" $" $un i$" # #$"rr)h$". N .(/)$n " /# # )h"k.;-III h" n 0i%%i$ # )h"ku%%i# ;I; n.a ana " 0i%o'o0!" h" i%u$ini)#!" )i h" n.a i)a +r0aq)u") # )hko%%) k%a)ik"& !"Q$a) # C"'ario 6"kario)& iu r"(#uan kri#ika # a)h+ra )i)#"$i# n )hki$or # ) r"(#) +"na%" $")("#ar".Duk" u n ikuar n.a k#o kri#ika n .(/)$n " +ar # )h"ku%%i# ;I; nu$ri i !"+ra!" +"na%" +r # *i%a# $un # )hqi+#oh"# ni$i $" ! "k(" )h# ku0i'iar n 9:. !"+ra +"na%". N 0un # )h"ku%%i# ;I; u #h"$"%ua " h" %!i'(a a,o%a*ioni)#" " *i%a " h" )o# " k)a( i#" an.a'hoh"# +r h"q("n " ni$i# $" ! "k(".K(o %!i'(" ka arri#ur r"'u%#a#" # kon)i "ru")h$"& n.a)" +r+o) q u '!o.%ua nu$ri i !"+ra!" +"na%" +r # *i%a# $un # )hqi+#oh"# ni$i $" ! "k(" .("r n 0un # !i#i# 9EF= arri#i q n ?=.)h#"#" # ,o#) # a,ro.oh"# ni$i $" ! "k("& n)" n "ka a# " 0un i# nu$ri i )h#"#"!" q kan a,ro.uar ni$in $" ! "k(" )h# )hu$ $ i $a h.Tani "k'i)#o(n i h#ar# +ro ni$i# $" ! "k(" h" a#o kun r ni$i# $" ! "k(" 2a,o%a*ioni)##3. A.I h#ar# q +r"#"n o(n )" uh"# " h" $#"( # "k'i)#o( ni$i $" ! "k(" #hirr"n n k#o ar.u$"n#" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP 9.-"#$ $" an # ni$i# $" ! "k(" )hoqria $un # $,roh"# n.a in i!i # qkr/"(n !"+ra (a)h#'akoni)h# # rn a h" ni$i $" ! "k(" )h# $("# i 0un i# i $,ro(#(") n.a kri$in"%# " k#i%%& n Q1ra)# )ank)ion"# #("ra o # i)hin (o"0ika)"& :.Dni$i $" ! "k(" u)h#ron "0"k# # $a h 0rik)u") h" )i i #i%% +araqi#"# )i 0ak#or i rn )i)h$ i +r"!"n#i!) )+"*ia%" h" .("n"ra%". >.Dni$i $" ! "k(" )h# )ank)ioni $ ra ika% n a( kr/")!" # +a+r$ir)u")h$ # !"+ra!" +"na%" (a)h#'akoni)h# # rr"'ik)h$". ?.Rn o$#& ni$in $" ! "k(" " +rkrah )h#r")a $ " .(r " +o+u%%)i) h" " kon)i "ro(n .aran*i # )i.uri) ) #/r" (uri ik". A.Ek'"ku#i$i i 0)hh# i ni$i# $" ! "k(" $n(anon rr"'ikun " +araqi#(") ) $o#i!"!" # u%#a h" n ("n(n " h"$,)huri) n a( # n )hkuari#& q "!"n#ua%i)h# $un # )h0aq"#. 6I.Kun r)h#ar# " ni$i# $" ! "k(" (a+in k#o ar.u$"n#" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP 9.E r"(#a +r # ("#uar )h# " r"(# )o!ran" " n("riu#.k# # r"(# nuk ia ka hn )h#"#i an a( " h" nuk $un #ia $"rr. :.Dni$i $" ! "k(" )h# i +ar"!oku")h$ " i +a+r$ir)u")h$. >.Dni$i $" ! "k(" )h# i +a r"(# h" (ohu$an. ?.Dni$i $" ! "k(" )h# i +an ar nuk %"(on $un )in " n ar(") h" .o "# n $n/r # n("# # .(i#h kr/")i#.

220 A.Dni$i $" ! "k(" n $a) # $a h" ka o' # hak$arr(") ) )hoqri) n a( kr/")!" # !"+ra!" # rn a +"na%". B.Dni$i $" ! "k(" )h# n kun r)h#i$ $" q%%i$in " ni$i#.& $" q@%%i$in " +r"!"#i!) in i!i ua%" q kr/")i # +r$ir)oh"# h" n # ar h$"n $o) # kr/"( !"+ra +"na%". F.Dni$i $" ! "k(" nuk n ikon n u%("n " kri$ina%i#"#i#. Shu$i*a " %".(i)%a*ion"!" +"na%" # E!ro+) P"r"n i$or" " kan a,ro.uar ni$in $" ! "k(" n #r)i a+o .(a# koh) ) +aq)& ni$in $" ! "k(" n.a )h#"#"# " E!ro+) P"r"n i$or" " n(ohin 6"%.(ika h" Ir%an a h" 8r"qia $ir+o !i#"# " 0un i# 0ar" nuk " kan )hqi+#uar.Kur)" i)a )h#"#" # E!ro+) P"r"n i$or" ni$in $" ! "k(" " +ara)hohin !"#$ +r !"+ra +"na%" # +o)aQ$" # *i%a# kr/h"n .(a# koh) ) %u0#).-"+ra# " #i%%a (an +)h.)+iuna'hi a+o #ra h#ia. N.a !i#i 9EBA49E<E n('"# " )h#a# )h#"#" " kan o,ro.uar ni$in $" ! "k(".Di)a )h#"# " kan a,ro.uar ni$in $" ! "k(" +or " kan +ara+ar ni$in $" ,ur. r +r(")#)h$ a+o $" ,ur.i$ a0a#.(a#.T .(i#ha )h#"#"# n.a i)h Ju.o)%%a!ia " kan h"qur %@ni$in $" ! "k("& n.a a#o S%%o!"nia +ara)h"h ni$ $" >=.!("# ,ur.i& Kroa*ia &Ko)o!a Sr,ia & Ma%i i 'i +ara)hohin ni$ $" ?=.!("# ,ur.i$& 6o)na ?A.!("# ,ur.i$& Maq" onia n !"n # ni$i# $" ! "k(" ka +ara+ar ni$in $" ,ur. # +r("#)h$. Hi)#oriku i )hkur#r i ni$i# $" ,ur.i$ PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" ,ur.i$ kon)i)#on n $arr("n " %iri) ) %!i'(")2%iri) ) qarku%%i$i#3kr/")i# # !"+r) +"na%" +r n( koh # *ak#uar.K/ %%o( ni$i kon)i "roh"# n( n r ni$"# $ # rn a n.a)" $" k# ni$ kr/")i i !"+r) +"na%" i $"rr"# n( " r"(# #h"$"%or" " r"(#a " %!i'(") & qarku%%i$i# # %ir. N # .(i#ha )i)#"$"# ,a)hkohor" n %".(i)%a*ion"# " #/r" & ni$i $" ,ur.i$ ' !"n qn ror& n.a)" +r nu$rin $ # $a h # !"+ra!" +"na%" )h# +ara+ar k/ %%o( ni$i.E h" n KPPK& +r kun r n( nu$ri # $a h # ni$"!" a%#"rna#i!" & +r nu$rin $ # $a h # !"+ra!" +"na%" )h# +ara+r ni$i $" ,ur.. Dni$ $" ,ur.i$ & +r h"r # +ar )h# +ara+ar n Ko in +"na% # Fran*) # !i#i 9FE9.K/ %%o( ni$i +araqi#"# nn n iki$in " )hko%%) k%a)ik" & " !"Q$a) +r0aqu)"i# # )a( # "n( C"'aro 6"kario.Dni$i $" ,ur. +araqi#"# )i 'a!"n )i$ i ni$i# $" ! "k(" h" ni$"!" #("ra 0i'ik" # *i%a# n +r$a)a # .(ra u a+%ukuan .(a# $")(")#). Prkun r $an.)i!" h" o,)i!" q u )h+r"h"n .(a# "k'"ku#i$i# # ni$"!" $" ,ur.& ai u #r".ua )hu$ $ "0ika) n kraha)i$ $" # .(i#ha %%o("# " ni$"!" 0i'ik" q u ',a#uan n $")("#. 8(a# hi)#ori) ) #i(& ni$i $" ,ur. ka +)uar "!u%u*ion # rn )i)h$.N )h"ku%%in ;I; ka "k'i)#uar nu$r i $a h i %%o("!" # ni$i# $" ,ur.& )i h" $n/r) ) "k'"ku#i$i# # #i(.N r)a )o# & n %".(i)%a*ion"# " )h#"#"!" ,a)hkkohor"& n(ih"# n( nu$r i !o.% i %%o("!" # k#i( ni$i $" #"n "* #

221 '!o.%i$i# # $#"($.N i)h Ko in +"na% # Ju.o)%%a!i) # !i#i# 9EA9 .("r n $")in " !i#i# 9EFF ka "k'i)#uar ni$i $" ,ur.i$ h" ni$i $" ,ur.i$ # rn . KPPK&n("h / %%o(" ni$")h $" ,ur.i$& ni$in $" ,ur.i$ a0a#.(a#2>F3. ni$in $" ,ur.i$ 2 n"ni >F3 h"

Dni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# n KPPK& )h# rr(" ho( " a,ro.i$i# # ni$i# $" ! "k(" n Ko)o!.T .(i#ha )h#"# q kan h"qur ni$in $" ! "k(" kan +ara+ar n %".(i)%a*ion"# " #/r" ni$in $" ,ur.i$ a0a#.(a# +r"( >=.!("#)h& ?=& ?A h" $" ,ur.i$ # +r(")#)h$. K/ %%o( ni$i )h# +ara+ar +r !"+ra# +"na%" $ # rn a # kr/"ra $" a)h(" n rr"#hana !"Qanari)h# # rn a o)" q kan )hkak#uar +a)o(a )hu$ # rn a2n"ni >F +ar.93 Dni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# n a)n( ra)# nuk )h# +ara+ar )i %%o( i !"#$ i ni$i#& $a (" a) +r %%o(" $ # rn a # !"+ra!" +"na%"& n.a)" n n"nin >F.+ar.>.# KPPK #huh"# )" ,ur.i$i a0a#.(a# nuk $un # +ara)hih"# )i i !"#$i ni$ kr/")or +r n( !"+r # !"Qan# +na%"& n.a k(o r"'u%#on )" ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# $un # +ara)hih"# !"#$ n $n/r a%#"rna#i!" $" ni$in $" ,ur.i$ . Dni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# )hqi+#oh"# n koh'.(a#(" +r"( :94?= !("#& k/ %%o( i ni$i# $un # )hqi+#oh"# !"#$ n !i#" # +%o#a2 )i+a) Sa%ihu# $ir+o $"n o( )" $un # )hqi+#oh"# " h" n $ua( # +%o#3.P"r)oni# # nuar $" ,ur.i$ a0a#.(a# $un #i i+"# %iri$i $" ku)h# +a)i #1i k"# $,a(#ur S " ni$i#2 n"ni >F.+ar.? i KPPK3. Dni$i $" ,ur.i$ PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" ,ur.i$ )h# %%o(i i /# i ni$i# $" h"q(" # %iri) i +ara+ar n KPPK2 n"ni ><3. Sikun r ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a#& " h" ni$i $" ,ur.i$& )h# ni$ kr/")or.Mir+o n r/)h" n.a ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a#& ni$i $" ,ur.i$ )h# +ara+ar +r nu$rin $ # $a h # !"+ra!" +"na%". Shqi+#i$i i ni$i# $" ,ur.i$ n.an(ih"r )h# +ara+ar n $n/r a%#"rna#i!" a+o ku$u%a#i!" $" ni$in $" .(o,.N r)a n ra+or# $" ni$"# +%o#)u")" & ni$i $" ,ur.i$ .(i#hh"r )h# +ara+ar n $n/r ku$u%a#i!". Dni$i $" ,ur.i$ $un # )hqi+#oh"# +r"( 9A. i#)h " "ri $ := !("# 2 n"ni ><.+ar.9 # KPPK3. Dni$i $" ,ur.i$ )hqi+#oh"# n !i#" h" $ua( # +%o# n r)a "ri n .(a)h# $ua( $un # )hqi+#oh"# " h" n i# # +%o#a 2 ><.+ar.:.3

222

Dni$i $" .(o, PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" .(o, ,n +(") n %%o("# " ni$"!" +a)uror".M" an # k#i( ni$i & kr/")i i !"+r) +"na%" "#/roh"# q ,r"n a a0a#i# # *ak#uar #a +a.ua( )hu$n " # ho%%a!" n o,i # )h#"#i#. Dn$in $" .(o, a+o $" # ho%%a " n(ohin # .(i#ha %".(i)%a*ion"# ,a)hkohor".Dni$i $" .(o, )h# %%o(i $ i %"h# i ni$"!" h" )hqi+#oh"# +r !"r+ra# +"na%" # %"h#a $ir+o $un #+ara)hih"n " h" +r !"+ra# +"na%" # $")$"& k/ %%o( ni$ )h# a "kua# +r #1i ikur ni$"!" $" ,ur. a0a#)hkur#r. H%%i$i i ni$i# $" .(o, )h# q kr/")i# # !"+r) +"na%" #1i ,h"# $" i(" n $n/r )"rio'" )" ka kr/"r !"+r # kun r%i.()h$" h" n(h"ri# #a .o a) )#an ar in " #i( ("#)or.M" ra)#in " ni$i# $" .(o, uh"# # kih"# +"ra)/)h .("n (a $a#"ria%" " kr/")i#.N k# r"(#i$ i)a )h#"#" Au)#ria&8("r$ania&Su" ia & S%%o!"nia Kroa*ia n(ohin )i)#"$ # #i%% n )hki$or & ku %ar#)ia " ni$i# $" .(o, *ak#oh"# !ar)i)h# +r"( $" i#(")& )a 0i#on +r n( i# +un. N n"nin >E. +ara)hih"# ni$i $" .(o, ai $un # )hqi+#oh"# )i ni$ kr/")or h" )i ni$ +%o#)u").2 )h# i +aqr# konk%u i$i i +ro.I)$"#i# kur #ho#)" ni$i $" .(o, $n # )hqi+#oh"# )i ni$ +%o#)u") $" ni$in $" ku)h# n"ni ??.+ar.? 0a.?AB3. Mini$u$i i ni$i# $" .(o, )h# A= T& n r)a $aC.:A.=== T&n r)a n ra)# kur !"+ra +"na%" )h# kr/"r $" q%%i$i # i#i$i# & $aC.i .(o,) )h# A==.=== T 2 >E.+ar.9.3 N n"nin >E.+ar.: h" >. # KPPK& )h# +ara+ar $n/ra " "k'"ku#i$i# # ni$i# $" .(o,& a0a#i +a.i$i# nuk $un # ("# $ i )hkur#r )" 9A. i# " a) $ i .(a# )" >. $ua( n ra)#" # ar)/")h$" & .(/ka#a $un # !"n o) q ni$i $" .(o, # +a.uh"# n k)#"& $" ku)h# q a0a#i i +a.")) # $o) ("# $ i .(a# )" / !("#. Pa)#a( )h# +ara+ar +ro*" ura " +a.i$i# # .(o,) h" 'a!"n )i$i# # .(o,) $" +un n o,i # +r.(i#h)h$" h" 'a!"n )i$in " ni$i# $" .(o, $" ni$ $" ,ur.&ku 9A T %%o.ari#"# n n( i# ,ur. & $" ku)h# q a0a#i i ,ur.i$i# nuk i ka%on B.$ua(2>E.+ar.?.3 Dni$i $" .(o, nuk $un # "k"'k"u#oh"# +a) ! "k(") ) # nuari#. 2>E.+ar.B3. Dni$"# a%#"rna#i!" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP L%o("# " ni$"!" a%#"rna#i!" )i+a) KPPK PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Duk" u $,)h#"#ur n i)+o'i#a# " Rr".u%%a!" # Tokio)2)hih ?B9 h" ?B:3 +ara)hih"n a%#"rna#i!a# " ni$"!" h" $a)a!" n !"n # ni$"!" $"

223 ,ur.i$& )i h" r"ko$an i$"# " K)hi%%i# # E!ro+) +r a+%iki$in " #/r"& h" n ,a' # $o "%"!" # Ko i# +"na% # I#a%i)& Fran*)&D!i*r)& 8("r$ani) h" # ko "!" +"na%" # )h#"#"!" #("ra # E!ro+) P"r"n i$or"& n KPPK (an ,r +r+("k(" q # an*i+oh"n )hu$i*a " k#/r" ni$"!" h" $a)a!" a%#"rna#i!" uk" i ak*"+#uar '.(i h("# " h" n.a %".(i)%a*ioni i SH6A h" An.%i). H%%i$i kr/")or i ni$"!" h" $a)a!" # #("ra a%#"rna#i!" # +ara+ara n %".(i)%a*ion"# " )h#"#"!" ,a)hkohor" & )h# q n # .(i#ha ra)#"# " $un )h$" # u)h#roh"# %u0# "0ika)" kun r kri$ina%i#"#i# +a u "k'"ku#uar ni$i $" ,ur.i$& +rka#)i)h# # %u0#oh"# kri$ina%i#"#i $" )ank)ion" h" $a)a (oi'o%u")"& (o $" ,ur.i$. M" KPPK (an +ara+ar A.%%o(" # ni$"!" a%#"rna#i!"& # *i%a# $un # )hqi+#oh"n n!"n # ni$i# $" ,ur.i$ " k#o (an5 9. ni$i $" ku)h# n"ni ?>@ :.Dni$i $" ku)h# $" ur hr +r #ra(#i$ # "#/ru")h$ r"ha,i%i#u") n"ni ?E@ >.Dni$i $" ku)h# $" ur hr +r $,/kq/r(" n.a )hr,i$i )+ro!ua" n"ni A= @ ?.Dni$i $" ku)h# $" urh r +r +un n o,i # +r.(i#h)h$" n"ni A: h" A.8(/)$%iria n"ni A>. No*ion"# " ni$i# $" ku)h# h" )i)#"$"# " n r/)h$" # #i( PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" ku)h# )h# +"'u%%i$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# # )hqi+#uar +r n( koh # *ak#uar h" $" ku)h# # *ak#uar.K/ )h# %%o( i )ank)ioni# +ara+"na%.N)" +"r)oni ,r"na a0a#i# # *ak#uar nuk kr/"n !"+r !"+r +"na%" h" n)" i +r$,u)h ku)h#"# "*ak#uara n.a .(/ka#a & ni$i i )hqi+#uar nuk "k'"ku#oh"#& kur)" +"r)oni i #i%% nuk kon)i "roh"# i nuar& n # kun r ni$i $" ku)h# $un # r"!okoh" h" +)"roni i nuar #a $,a( ni$in. Dni$i $" ku)h# +r h"r # +ar )h# +araqi#ur n SH6A h" n An.%i $" "$rin 7+ro,a#ioJ )+ro!i$& k/ %%o( ni$i u +araqi# nn n iki$in " %!i'("!" +r 'a!"n )i$in " ni$"!" a0a#)hkur#ra $" ,ur.. H%%i$i i ni$i# $" ku)h# )h# r")o*ia%i'i$i i "%iku"n#i# $" an # +"'u%%i$i# # ni$i#. Pr n.a na#/ar " #i( & ni$i $" ku)h# )h# i +r)h#a#)h$ # )hqi+#oh"# n !"n # ni$i# a0a#)hkur#r $" ,ur. +r "%iku"n## " ra)#i# h" n +r.(i#h)i +r kr/"r)i# " !"+ra!" +"na%" # %"h#a. Duk" u $,)h#"#ur n +r+ar)i# " k#i( ni$i & k/ ni$ )h# +r!"#)uar +o#hua( )" n # .(i#ha %".(i)%a*ion"# " )h#"#"!" ,a)hkohor". Si)#"$i i ni$i# $" ku)h# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N %".(i)%a*ionin +"na% (an # n(ohura #ri )i)#"$" # ni$i# $" ku)h#5 9.Si)#"$i an.%o4a$"rikan@ :.Si)#"$i E!ro+ian h" >.)i)#"$i i +r'i"r. 9.Si)#"$i an.%oa$"rikan a+o 7+ro,a#ionJ PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP

224 )h# +araqi#ur n i)a )h#"#" # A$"rik) h" n An.%i& n 0un # )h"ku%%i# ;I;& )i 0or$ " 'a!"n )i$i# # ni$i# $" ,ur..S+ar )h# +ara+ar +r kr/")i# " &$i#ur # !"+ra!" +"na%"& " $ +a) " h" +r kr/")i# $a hor. Karak#"ri)#ik " k#i( )i)#"$i )h# )" n a( kr/")i# # !"+r) +"na%" 'h!i%%oh"# +ro*" ur +"na%" & kon)#a#oh"# 0a()ia " #i( $ir+o nuk i )hqi+#oh"# ni$i& !"h"# nn $,/kq/r(" # +o)aQ$".Shqi+#i$i i ni$i# i ni$i# +"'u%%oh"# +r n( koh # *ak#uar h" *ak#oh"n ku)h#"# q uh"# +r$,u)hur .8(a# koh) ) +"'u%%i$i# # )hqi+#i$i# # ni$i# ai !"h"# n $,/kq/r(" # +o)aQ$"& # *i%in " u)h#ron +"r)oni '/r#ar i "$ruar n.a ana " .(/qi#.N)" kr/")i .(a# koh) q " *ak#on .(/qi nuk kr/"n !"+r +"na%" h" i +r$,u)h ku)h#"# " *ak#uara a#i( nuk i )hqi+#oh"# ni$i 0ar". :.Si)#"$i "!ro+ian kon#in"n#a% PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP )h# +araqi#ur n 0un # )h"ku%%i# ;I;& ) +ari n 6"%.(ik h" Fran* h" +r a# quh"# )i)#"$ ,"%.o40ran*"'& M +a) k/ )i#"$i +r!"#)oh"# " h" n )h#"# #("ra # E!ro+). >.Si)#"$i i +r'i"r PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP )h# +r!"#)uar n 0i%%i$ # )h"ku%%i# ;I; h" )i+a) k#i( )i)#"$i & n a( kr/")i# # !"+r) +"na%" 'h!i%%oh"# +ro*" ura +"na%" & i )hqi+#oh"# ni$i h" +"'u%%oh"# "k'"ku#i$i i #i(& +or .(/ka#a $un #1i *ak#o( " h" $a)a # +o)aQ$" # $,/kq/r(") +r n( koh # *ak#uar.8(i#ha)h#u +"r)oni# # nuar $" ku)h# $un #1i *ak#oh"n " h" "#/ri$" # *i%a# uh"# #1i +r$,u)h ai .E h" Ko i /n +"na%" ka +r!"#)uar k# )ii)#"$. L%o("# " ni$i# $" ku)h# )i+a) KPPK PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP KPPK& n("h ka#r %%o(" # ni$i# $" ku)h# " h" a#5 9. ni$in $" ku h#& :. ni$in $" ku)h# $" urhr +r #ra(#i$ # "#/ru")h$r"ha,i%i#u")& >. ni$i $" ku)h# $" ur hr +r $,ikq/r(" n.a )hr,i$i )+ro!u")& ?. ni$i $" ku)h# $" ur hr +r +un n o,i # +r.(i#h)h$". K#o %%o(" # ni$"!" kon)i "roh"n )i ni$" a%#"rna#i!" n !"n # ni$i# $" ,ur.i$ a+o $" .(o,.M" k#o %%o(" # ni$i# n # !r#"# kr/")i# # !"+r) +"na%" i #rhiq"# !r"(#(a. DNIMI ME KUSHT PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Si+a) n"ni# ?>. # KPPK &.(/ka#a $un #a )h+a%% +"r)onin 0a(#or& #i *ak#o( ni$in & $ir+o "k'"ku#i$in " #i( " )h#/"n +r n( koh # *ak#uar q nuk $un # ("# $ " )hkur#r )" 9. !i# " a) $ " .(a# )" +") !"(# 2 koha " !"ri0iki$i#3 $" ku)h# q i aku'uari n a0#in " %n # $o) kr/"( !"+r +"na%".

225

Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " ni$i# $" ku)h# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Si+a) n"ni# ??. # KPPK& ni$i $" ku)h# $un # )hqi+#oh"# n)" +%o#)oh"n / ku)h#"5

9.ku)h#"# # *i%a# i r"0"roh"n ni$i# # +ara+ar $" %i.( h" ni$i# # )hqi+#uar $n.a ana " .(/ka#) aI.Li hur $" ni$in " +ara+ar& n n"nin ??. +ar.9 #huh"# )h+r"hi$i)h# )" kr/")i# $un #1i )hqi+#oh"# ni$i $" ku)h# +r !"+rn +"na%" " *i%a noh"# $" ,ur.i$ "ri n +") !("# " h" +r !"+ra# +"na%" +r # *i%a# +ara)hih"# ni$ "ri n 9=.!("# ,ur.& n)" ',a#oh"n i)+o'i#a# +r ',u#("n " ni$i#. ,I.%i hur $" ni$in " )hqi+#uar n.a ana " .(/ka#)& n +ara.ra0in :. # n"ni# # *i#uar #huh"# )" ni$i $" ku)h# $un )hqi+#oh"# & kur .(/ka#a i *ak#on ni$ $" .(o, o)" $" ,ur. "ri n / !("#& qo0# +r n( !"+r +"na%" qo0# +r ,a)hki$ !"+ra)h +"na%". :.ku)h#"# # *i%a# i r"0"roh"n +"r)ona%i#"#i# # kr/")i# # !"+r) +"na%" h" q%%i$i# # ni$i# $" k)u)h# . Ku)h#"# q kan # ,(n $" +"r)ona%i#"#in " kr/")i# (an5 4)("%%(a " $+ar)h$" " kr/")i#& 4)("%%(a " kr/")i# +a) kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& 4)hka%%a " +r.(".()i) +"na%" h"& 4rr"#hana# n # *i%a# )h# kr/"r !"+ra +"na%". N)" .(/ka#a kr/")i# # !"+r) +"na%" i ka *ak#uar n $n/r ku$u%a#i!" ni$in $" ,ur. h" ni$in $" .(o,& ni$i $" ku)h# $un #1ia )hq/+#o( +r # / ni$"# a+o !"#$ +r ni$in $" ,ur. 2n"ni ??.+ar.?. Ku)h#"# h" "#/ri$"# # *i%a# .(/ka#a $un #1ia *ak#o( +"r)oni# # nuar $" ku)h# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N.a +rku i ni$i# $" ku)h# $" %i.(& r"'u%#on )" +"r)oni# # nuar $" ku)h#& .(/ka#a i *ak#on ku)h#" h" "#/ri$"# " *ak#uara # *i%a# uh"# #1i +r$,u)h ai.K#o ku)h#" (an # +r.(i#h)h$" h" # +o)aQ$". 9.Ku)h#i i +r.(i#h)h$ q i aku'uari # $o) kr/"( !"+r #("#r +"na%" n a0a#in q " *ak#on .(/ka# " q nuk $un # ("# $ i )hkur#r )" 94" a) $ i .(a# )" +") !("#.2a0a#i i !"ri0iki$i# 0i%%on # rr(" h n.a i#a kur !"n i$i $"rr 0or$n " +r"r3.

226 :.Ku)h#"# " +o)aQ$" (an5 PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP aI.#a k#h"( +r0i#i$in +a)uror # 0i#uar $" !"+r +"na%" & ,I.#a ko$+"n)o( $in " )hkak#uar $" !"+r +"na%" o)" *I.#1i +r$,u)h "#/ri$"# #("ra # +ara+ara $" i)+o'i#a# " %i.(i# +"na%. >.D"#/ri$"# # *i%a# ia *ak#on .(/kar#a # aku'uari# (an a#o # *i%a# r"'u%#o(n aI.n.a i)a ni$" +%o#)u")" h" ,I.a#o # +ara+ara +r i)a !"+ra +"na%". aI. "#/ri$"# q r"'u%#o(n n.a i)a ni$" +%o#)u")" (an 5 n a%i$i i u)h#ri$i# # 0unk)ion"!" n a $ini)#ra#n +u,%ik" o)" n )hr,i$"# +u,%ik"& n a%i$i i u)h#ri$i# # +ro0")ioni# o)" ak#i!i#"#"!" #("ra& na %i$i +r # r"(#uar au#o$&("#in "#(. N)" kraha) ni$i# $" ku)h# & .(/ka#a )hqi+#on n on( ni$ +%o#)u")& i *i%i kon)i)#on n n on( n a%")& $un # !"n o) q ni$i $" ku)h# o # r"!okoh"#& n)" i nuari $" k)uh# nuk " r")+"k#on n a%")n " *ak#uar. ,I.D"#/ri$"# # *i%a# (an +ara+ar +r ra)#"# " i)a !"+ra!" +"na%"&+)h. "#/ri$"# n.a n"ni :9: +ar.>.+a)#a( n"ni# :9>. +a)#a( n"ni# :E>.+ar.?. R"!oki$i i ni$i# $" ku)h# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Si+a) KPPK& ni$i $" ku)h# $un # r"!okoh"# +r k#o #ri )hkaq"5 9.N)" i nuari .(a# +"rio )) !"ri0iki$i# kr/"n !"+r # r" +"na%". :.N)" +a) )hqi+#i$i# # ni$i# $" ku)h# !r#"#oh"# )" i nuari ka kr/"r !"+r +"na%"& +ara )" # ("# nuar $" ku)h#. >.N)" i nuari nuk i ka +r$,u)hur "#/ri$"#& # *i%a# (an *ak#uar $" ni$ $" ku)h#. R"!oki$i i ni$i# $" ku)h# +r )hkak # !"+r) ) r" +"na%" PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP N)" i nuari $" ku)h# .(a# a0a#i# # !"ri0iki$i# kr/"n !"+r # r" +"na%" r"!oki$i i ni$i# $un # ("# o,%i.a#or h" 0aku%#a#i! aI. ni$i $" ku)h# o # r"!okoh"# "#/ri$i)h# n)" i nuari .(a# koh) ) !"ri0iki$i# kr/"n n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" +r # *i%a# i )h# )hqi+#uar ni$ $" ,ur. +r"( :. " $ )hu$ !("#)h2 n"ni ?A.+ar.9.3 ,I. ni$i $" ku)h# o # r"!okoh"# n $n/r 0aku%#a#i!" n)" i nuari .(a# koh) ) !"ri0iki$i# kr/"n n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" +r # *i%a# )h# )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$ $ +ak )" :. !("#.N ra)#" # #i%%a .(/ka#a o # !"n o) n)" o # r"!oko( ni$in $" ku)h#& +a)i #1i !%"r)o( # .(i#ha rr"#hana#

227 # *i%a# i +rka)in !"+ra!" +"na%" # kr/"ra h" kr/")i#& " )i o$o) n.a)h$rin " !"+ra!" +"na%" # kr/"ra& rn )in " #/r" h" $o#i!"# n.a # *i%a# (an kr/"r. N)" .(/ka#a " r"!okon ni$in $" ku)h#& +r # .(i#ha !"+ra# " )hqi+#on n( ni$ unik )i+a) n"ni# F9.# KPPK. Si+a) i)+o'i#a!" # KPPK& .(/ka#a +r !"+rn " r" +na%" $un #1i )hqi+#o( ni$ $" ,ur.& a+o " h" +r !"+rn " r" +"na%" $un #1i )hqi+#o( +ra+ ni$ $" ku)h# a+o $" # ho%%a R"!oki$i i ni$i# $" ku)h# +r )hkak # !"+r) +"na%" # kr/"r $ +ar PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Mun # n o h q .(/ka#a +a)i ka )hqi+#uar ni$in $" ku)h# # ',u%o( !"+r # *i%n kr/")i " ka kr/"r $ h"r"#.N ra)#" # #i%%a & .(/ka#a $un # r"!oko( ni$in $" ku)h# n)" !%"r)on )" nuk o # ki)h#" ,a' +r )hqi+#i$in " ni$i# $" ku)h# +o# ih"( +r a# !"+r +"na%".M" ra)#in " !"n o)(") n)" o # r"!oko( ni$n $" ku)h# & .(/aka#a o # $arr +ara)u)h kri#"r"#& # *i%a# (an +ara+ar +r r"!oki$in " ni$i# $" k)uh# +r !"+rn " r" +"na%" 2?B3. R"!oki$i i ni$i# $" ku)h# +r )hkak # $o)+r$,u)h(") ) "#/ri$"!" # *ak#uara PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Mo) +r$,u)h(a " "#/ri$"!" # *ak#uar .(i#ha)h#u $u n # ("# ar)/" +r r"!oki$in " ni$i# $" ku)h#. N)" i nuari $" ku)h# nuk " +r$,u)h n(rn n.a k#o "#/ri$" ,r"n a a0a#i# # *ak#uar $" ak#.(/ki$& .(/ka#a )i+a) n"ni# ?F.# KPPK& $un # !"n o) )i $ +o)h#5 4q +"r)oni# # nuar #1ia !a'h o( a0a#in " +r$,u)h(") ) "#/ri$i#@ 4+"r)onin " nuar $un #a %iro( n.a +r$,u)h(a " a#i( o,%i.i$i& n)" ,in "# )" i nuari & +r )hkaq" # ar)/")h$"& nuk $un #a +r$,u)h o,%i.i$in@ 4 "#/ri$in " *ak#uar $ +ar #a 'a!"n )o( $" o,%i.i$ #("#r # +ara+ar $" %i.(& a+o 4$un #a r"!oko( ni$in $" ku)h#. A0a#"# " r"!oki$i# # ni$i# $" ku)h# PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Dni$i $" ku)h# r"!okoh"# .(a# koh) ) r"!oki$i#& $ir+o n)" +r !"+rn +"na%" # kr/"r .(a# a0a#i# # !"ri0iki$i# )h# $)uar $ !on& ni$i $" ku)h# $un # r"!okoh"# $) ar.u n a0a# +r"( n( !i#i n.a i#a " )ka i$i# # a0a#i# # !"ri0iki$i#. E h" n )i#ua#n kur i nuari nuk @i +r$,u)h o,%i.i$"# " *ak#uara& ni$i $" ku)h# $un # r"!okoh"# n a0a# +r"( n( !i#i +a) )ka i$i# # a0a#i# # !"ri0iki$i#. DNIMI ME KUSHT ME URDHR PR TRAJTIM T DETGRUESHM REHA6ILITUES PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP

228 K/ %%o( ni$i $" ku)h# i )h# " ikuar n a( ka#".ori) ) a#/r" kr/"r)!" # !"+ra!" +"na%" & # *i%# (an a%ko%i)# a+o narko$an h" n)" .(/ka#a kon)#a#on )" +ikri)h# !ar#)ia n a( a%koo%i# a+o ro.) ka q"n 0ak#ori kr/")or q ka kon#ri,uar # kr/h"# !"+ra +"na%". P"r)oni i nuar $" ku)h# $" ur hr +r #ra(#i$ r"ha,i%i#u")& .(/ka#a ia *ak#on o,%i.i$in a#i( q # $("koh"#.Or.ani )+ro!u") " +r+i%on +ro.ra$in " #ra(#i$i#& # *i%i# uh"# #i +r$,ah"# i nuari h" )hr,i$i )+ro!u") " in0or$on .(/ka#n )" +ro.ra$i i #ra(#i$i# )h# ',a#uar $" )uk)").N k# ra)# .(/ka#a nC("rr !"n i$ $" # *i%in kon)#a#oh"# )" ni$i )h# $,a(#ur.K(o $a) )hqi+#oh"# n a0a# +r"( B$ua( "ri n > !("#. N ra)# )" i nuari $" ku)h# $" ur hr +r #ra(#i$ %ar.oh"# n.a +ro.ra$i i #ra(#i$i# r"ha,i%i#u") +a i $,u)hur "#/ri$"# %i hur $" #ra(#i$in& .(/ka#a $un #a 'a!"n )o( "#/ri$in " $+ar)h$ $" n( #("#r& # )h#/"( koh'.(a#("n " ur hri# +r #ra(#i$ o)" #a r"!oko( ni$in $" ku)h# h" # ur hro( "k"'k"u#i$in " ni$i# # *ak#uar n ni$in $" ku)h#2 n"ni ?E +ar.?.3. DNIMI ME KUSHT ME URDHR PR M6GKHGRJE N8A SHR6IMI SPRO-UES PPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPPP Pr n.a na#/ra & +r$,a(#(a h" $n/ra " "k'"ku#i$i# & )h# 0or$ " ni$i# $" ku)h# # #i+i# an.%o4a$"rikan h" k(o $a) kon)i)#on n +"'u%%i$in " "k'"ku#i$i# # ni$i# $" ,ur.i$ h" kon#ro%%in h" hni"n " n ih$) kr/")i# # !"+r) +"na%". 8(/ka#a +ara )" # )hqi+#o( k# %%o( ni$i & .(/ka#a uh"# # krko( n.a )hr,i$i )+ro!u") ko$+"#"n# +r #"rri#orin " !"# $"n i$in n)" k/ ni$ $un # "k'"ku#oh"#& )i h" Q0ar %%o(i "#uri$"!" $un #1i *ak#oh"#& k/ ni$ $un # '.h(a) $ ) +aku B. $ua( h" (o $ #"+r )" #r" !("#. L%o("# " "#/ri$"!" # $,/kq/r(") ) )hr,i$i# )+ro!u") # *ak#uara $" ni$in $" ku)h# h" $n/ra " '.(" h(") ) #/r" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU KPPK& n n"nin A9. +ara)h"0 99. %%o(" # "#/ri$"!" " h" a#5 9.M("ki$i o)" r"ha,i%i#i$i n "n#in )hn "#)or@ :.Nn)h#ri$i n +ro.ra$in " #ra(#i$i# $("k)or o)" r"ha,i%i#i$i#@ >.-i'i#a# #" +)i.o%o.u o)" # k)hi%%u")i# #("r h" !"+ri$in n +a(#i$ $" r"ko$an i$"# " #/r"@ ?.A0#)i$i +ro0")iona% n n( +ro0")ion # *ak#uar@ A.Kr/"r(a " ak#i!i#"#"!" +unu")"@ B.Sh0r/#'i$i i +a.) h" i # ar hura!" # #("ra o)" i +a)uri) +r +r$,u)h("n " "#/ri$"!" 0a$i%(ar"@ F.Mo)n rri$i i !"n ,ani$i# +a au#ori'i$ # )hr,i$i# )+ro!u")@ <.H"q(a or n.a +r ori$i i a%koo%i# a+o i ro.)@ E.H"q(a or n.a 0r"ku"n#i$i i !"n "!" a+o %oka%"!" ku )hr,"h"# +i(" a%ko%ik"@

229 9=.H"q(a or n.a )hoqri$i $" +"r)ona# # *ak#uar& h" 99.H"q(a or n.a $,a(#(a " Q0ar o %%(i # ar$!". N ra)#"# kur i nuari $" ku)h# nn $,/kq/r("n " )hr,i$i# )+ro!u") nuk $,an kon#ak#" $" )hr,i$in )+ro!u") o)" nuk i +r$,u)h "#/ri$"# # *i%a# i ka *ak#uar .(/ka#a& "#/ri$"# " $+ar)h$" .(/ka#a $un #1ia 'a!"n )o( $" n( "#/ri$ #("#r a+o #1ia !a'h o( a0a#in ,r"n a koh) ) !"ri0ikki$i# a+o # r"!oko( k# %%o( # ni$i# $" ku)h#. 8(/ka#a o # r"!oko( ni$in $" ku)h# nn $,/kq/r(" # )hr,i$i# )+ro!u") " h" n)" i nuari kr/"n !"+r # r" +"na%" +r # *i%n )h# )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$ ) +aku / !("# a+o $ #"+r. Dni$i $" ku)h# $" ur h r +r +un n o,i # +r.(i#h)h$" Si+a) n"ni# A:. # KPPK& .(/ka#a $" ak#.(/ki$& kr/")i# # !"+r) +"na%" i *ak#on o,%i.i$in q ,r"n a a0a#i# # *ak#uar # kr/"( +un n o,i # +r.(i#h)h$"& n in#"r") +u,%ik. Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " ni$i# $" ku)h# $" ur hr +r +un n o,i # +r.(i#h)h$" 4q .(/ka#a kr/")i# # !"+r) +"na%" #&i k"# *ak#uar ni$in $" ,ur.i$ "ri n n( !i# o)" ni$ $" .(o, "ri n :.A== T@ 4# "k'i)#o( !%"r)i$i i )hr,i$i# )+o!u")& h" 4# ("+"# +%qi$i i # nuari# )" ai akor oh"# q #1i )hqi+#oh"# k/ %%o( ni$i. Koh'.(a#(a " +un) n o,i # +r.(i#h)h$" h" $un )ia " *ak#i$i# # "#/ri$"!" #("ra Puna n o,i # +r.(i#h)h$" )hqi+#oh"# n koh'.(a#(" ) +aku >=.or& " $) #"+r$i :?= or +un"..Or# " *ak#uar uh"# # kr/h"n ,r"n a n( !i#i 2 n"ni A: +ar.>3 8(/ka#a *ak#on nu$rin " or!" $" !"n i$ # +o)aQ$& n r)a )hr,i$i )+ro!u") !"n o) +r %%o(in " +un) n o,i # +r.(i#h)h$" q uh"# kr/"r +"r)oni i nuar& *ak#on or.ani'a#n +r # *i%n +"r)oni i nuar o # kr/"( +unn& !"n o) +r i## " (a!) .(a# # *i%a!" o # kr/h"# +una h" " $,/kq/r kr/"r("n " +un) n o,i # +r.(i#h)h$". 8(/ka#a $un #1i ur hro( q +"r)oni i nuar n( a+o i)a +r"( k#/r" "#/ri$"!"5 4# $,a( kon#ak# $" )hr,i$in )+ro!u")& 4# k#h"( +r0i#i$in +a)uror # 0i#uar $" !"+rn +"na%"& 4# ko$+"n'o( $in " )hkak#uar $" !"+r +"na%"& 4# +r$,u)h "#/ri$"# #("ra # +ara+ara $" %i.( )i h" 4# +r$,u)h n( a+o i)a +r"( n($, h("# %%o(" # "#/ri$"!" # +ara+ara $" n"nin A9. # KPPK. Koh'.(a#(a " +r$,u)h(") ) k#/r" "#/ri$"!" # +ara+ara $" n"nin A9.# KP nuk uh"# # ("# $ i )hkur#r )" B.$ua( h" $ i .(a# )" >. !("#.

230

R"!oki$i i ni$i# $" ku)h# $" ur hr +r +un n o,i # +r.(i#h)h$" N)" +"r)oni i nuar +a) ka%i$i# # a0a#i# # *ak#uar & n #r)i a+o +(")ri)h# & nuk " kr/"n +unn n o,i # +r.(i#h)h$" )hoqror"& nuk $,an kon#ak#" $" )hr,i$in )+ro!u") o)" nuk i kr/"n "#/ri$"# n.a n"ni AA9. # ur hruara n.a .(/ka#a & a#hr" .(/ka#a $un #a 'a!"n )o( "#/ri$in " $oar)h$ $" n( #("#r& $un #a )h#/"( kohn " $,/kq/r(") ,r"n a koh) ) !"ri0iki$i# o)" #a r"!oko( ni$in $" ku)h#.2 n"ni A:.+ar.A.3. N)" r"!okoh"# k/ %%o( ni$i $" ku)h#& i nuari "#/roh"# #a $,a( ni$in " *ak#uar $" ,ur.i$ a+o #a +a.ua( ni$in $" .(o,. 8JGSMLIRIA UUUUUUUUUUUUUUUUUUU 8(/)$%iria & )i %%o( i +")# i ni$i# a%#"rna#i! kon)i)#on n a# q +"r)oni # *i%i# i )h# )hqi+#uar ni$i $" ,ur.i$& i $un )oh"# Q o i#& ,r"n a or!" # *ak#uara2.(a)h# < a+o 9=.or3& # $un # qn ro(n n %iri +r # !a'h uar +unn +ro0")iona%" # *i%n " ka kr/"r " h" +ara kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& a+o q # kr/"( +un 0a$i%(ar"2 +)h. 0"$ra # ku( ")"# +r 0$i(# h" +un# #("ra # )h#+i)3& # !i(on )hko%%i$in& # !a'h o( $("ki$in "#(& +a)i # kr/"( +un# uh"# # k#h"h"# n ,ur..2 A>3 Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " .(/)$%iri) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# A> +ar.9.# KPPK& 7Kur .(/ka#a )hqi+#on ni$in $" ,ur.i$ "ri n n(i !i#& $un # ur hro("k'"ku#i$in " ni$i# $" .(/)$ %iri +r )hkak # "#/ri$"!" # +"r)oni# # nuar %i hur $" +unn&ar)i$i$in & kua%i0iki$in o)" a0#)i$in +ro0")iona%& +r.(".()i# ")"n*ia%" 0a$i%(ar" a+o n"!o(n +r #ra(#i$ o)" r"ha,i%i#i$ $("k)or.Kur !uan ni$in $" .(/)$%iri& +"r)oni i nuar "#/roh"# q # k#h"h"# n ,ur. +a) kr/"r(") # "#/ri$"!" ,r"n a koh) ) *ak#uar n.a .(/(ka#aJ. N.a k(o r"'u%#on )" ku)h#"# +r )hqi+#i$in " .(/)$ %iri) (an5 4q kr/")i i !"+r) +"na%" # ("# nuar ri n n( !i# ,ur.i$@ 4q +r kr/")in & 0a$i%("n & +or " h" +r )hoqrin & o # ("# )hu$ " o,i)h$" #1i %"(oh"# !a'h i$in a+o +r0un i$i i +un!" a+o ak#i!i#"#!" # *i%a# qn ro(n +ara #i( h"& 4q +r Q o i#& +a) kr/"r(") ) +un!" # *ak#uara& # k#h"h"# n "n#in +"na%& n ,ur.. Pro.ra$in +r i$+%"$"n#i$in " ni$i# $" .(/)$%iri " +r+i%on r"(#ori i ,ur.u# $" or.anin " )hr,i$i# )+ro!u"). Mn/ra " "k'"ku#i$i# # k#i( %%o( ni$i "#a%i)h# rr".u%%oh"# $" %i.(in +r "k'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%". R"!oki$i i .(/)$%iri) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU

231 Si+a) n"ni# A>.+ar.:.# KPPK& )h# +ara+ar )h+r"hi$i)h# )" n)" i nuari nuk +r$,u)h "#/ri$"# %i hur $" +unn & ar)i$in a+o a0#)i$in +ro0")ioan%& +r # *i%a# )h# )hqi+#uar .(/)$%iria& .(/ka#a o # r"!oko( k# %%o( ni$i h" o # ur hro( q k/ ni$ & a+o +(")a " $,"#ur k#i( ni$i& # "k"'"ku#oh"# n ,ur.. N ra)#"# kur .(/ka#a !"n o) +r r"!oki$in " k#i( %%o(i ni$i +r )hkak # $o)+r$,u)h(") ) "#/ri$"!" # +un) a+o ak#i!i#"#"!" #("ra& o # krko( ra+or# n.a )hr,i$i )+ro!u"). Dni$"# +%o#)u")" Paraqi#(a h" 'h!i%%i$i i ni$"!" +%o#)u")" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU 8("r n 0un # )h"ku%%i# ;I; ni$"# kr/")or" kan q"n i !"#$i %%o( i )an)k)ion"!" +"na%" q n # r"(#n +"na%" kan $un ur # )hqi+#oh"n n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%".Mir+o & n 0un # )h"k.;I;& nn n iki$in " )hko%%a!" +o'i#i!" h" )o*ioan#ro+o%o.(ik"& u +ara+an " h" %%o(" #("ra # )ank)ion"!" +"na%"& # *i%a# n 0a'n " +araqi#(") u "$r#uan )i $a)a )i.uru")".Pa) %u0#) ) /# ,o#ror" )hu$i*a " $a)a!" )i.uru")" n )hu$ ko " +"na%" # )h#"#"!" # E!ro+) P"r"n i$or" u kon)i "ruan )i ni$" +%o#)u")".N r)a $a)a# )i.uru")" # karak#"rir# $("k)or& "$r#oh"n h" #ra(#oh"n )i $a)a # #ra(#i$i# h" $("ki$i#& $" Q1ra)# n #r)i iu (an h"qur a#ri,u#"# " )ank)ion"!" +"na%".K#" kon*"+# #ani " ka +r!"#)uar " h" KPPK. E r"(#a +"na%" " i)h Ju.o)%%a!i) )hu$i*n " ni$"!" +%o#)u")" & q #ani n(ih"n #" n" i ka kon)i "ruar $a)a )i.uru")"2Ko i +"na% i 9E?<& 9EA9 )i h" $"%i.(in +"na% # 9EFF3. No*ioni h" q%%i$i i ni$"!" +%o#)u")" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Dni$"# +%o#)u")" (an +araqi#ur )i r"'u%#a# i n(ohuri!" # r"(a )hk"n*or" )" ni$"# kr/")or" nuk $un # ("n $("# "0ika) n a( # .(i#h kr/")!" # !"+ra!" +"na%".Pr k# ar)/" n # r"(#n +"na%" u 0or$)ua $"n i$i )" & kraha) ni$i# kr/")or& uh"# +ara+ar " h" )ank)ion" # #("ra +"na%" # %karak#"ri# ko$+%"$"n#ar& +%o#)u"). Kr/")i# # !"+r) +"na%" i )hqi+#oh"# ni$i +%o#)u") $" q%%i$ q #1i $"rr"n a+o #1i ku0i'oh"n i)a # r"(#a & # *i%a# +r )hkak # na#/r) ) #/r" nuk $un #1i $"rr"n a+o #i ku0i'oh"n $" ni$" kr/")or". Ku0i'i$i a+o $arr(a " i)a # r"(#a!" # +o)aQ$" $" ni$" +%o#)u")" & $i i) #("ra)h & ,h"# +r / ar)/" kr/")or"5 9.Ar)/a " +ar qn ron n a# q 0unk)ioni$i h" au#ori#"#i i i)a "#/ra!" h" +ro0")ion"!" )h#"#ror" krkon q #1i u)h#ro(n +"r)ona# q kan n( # ka%uar # +a)#r.P.)h.+rkun r r")o*ia%i'i$i# )h# !)h#ir q $"n(ih"r +a) $,a(#(") ) ,ur.u# #1i ,")oh"# u)h#ri$i i 0unk)ioni# # .(/q#ari#& +rokurori& in)+"k#ori#& +ro0")ori#

232 i *i%i ka kr/"r n on( !"+r +"na%" # $arr(") ) $i#o)& k"q+r ori$i# # "#/r) '/r#ar"& $a)h#ri$i# "#(. :.Ar)/a " /# )h# " kark#"ri# kri$ina%o4+o%i#ik& $"q nuk )h# " +r"0"ru")h$" q +"r)oni +a) $,a(#(") ) ni$i# $"n(ih"r # !"h"# n )+ro! h" # .("n "# n a)o rr"#hana h" ku)h#" h" # kr/"( # n("#n "#/r "a+o +ro0")ion # *i%in " ka )h0r/#'uar +r # kr/"r -"+r +"na%".P.)h. nuk o # i)h#" " ar)/")h$" q arka#ari & i *i%i ka q"n i nuar +r !"+r +"na%" # )h+r ori$i# # +a)uri) )hoqror"& +a) $,a(#(") ) ni$i# & #1i ,")oh"# +r)ri "#/ra " #i%% & n # *i%a# rr"#hana +r)ri $un #a kr/"( !"+rn +"na%".N.a k(o r"'u%#on )" k#o $a)a (an # karak#"ri# +r"!"n#i!. Pr+ar)i " +o)aQ$" " ni$"!" +%o#)u")" )h# )" $un )o(n in i!i ua%i'i$i $ a "kua# i )ank)ion"!" +"na%" h" $un )i $ " $a h" +r r")o*ia%i'i$in " kr/")i# # !"+r) +"na%". Dni$"# +%o#)u")" )hqi+#oh"n kraha) ni$i# kr/")or& kur)" n i)a ra)#" kraha) ni$i# a%#"rna#i!2 ni$i# $" ku)h#3& n.a)" $" kr/"r("n " !"+r) +"na%"& +"r)oni i ka k"q+r or k#o %iri h" # r"(#a. Li h(a $i i) ni$"!" +%o#)u")" h" ni$"!" kr/")or" h" a%#"rna#i!" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Krak#"ri)#ika# " +r,a)hk#a $i i) k"#/r" #ri %%o(" # ni$"!" (an k#o5 9. ni$"# kr/")or"& +%o#)u")" h" a#o a%#"rna#i!" (an %%o(" # )ank)ion"!" +"na%"@ :.M" # #ri k#o a%%i$" .(/aka# ka +r q%%i$ q )hoqrin #a $,ro( n.a kri$ina%i#"#i@ >.T #ri k#o %%o(" # ni$i# a+%ikoh"n $" hun@ ?.6a' +r a+%iki$in " k#/r" ni$"!" )h# !"+ra +"na%"@ A.Pr # .(i#ha k#o ni$" !%"n +ari$i i %".a%i#"#i#@ B.T .(i#ha k#o ni$" i )hqi+#on .(/ka#a. Si)#"$i h" %%o(i i ni$"! +%o#)u")" )i+a) KPK UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N"ni A?.i KPPK +ara)h"h k#o %%o(" # ni$"!" +%o#)u")"5 93..(o,n& :.h"q(a " ) r"(#) +r # '.(" hur& >.n a%i$i i u)h#ri$i# # 0unk)ion"!" n a $ini)#ra#n +u,%ik" o)" )hr,i$in +u,%ik& ?.n a%i$i i u)h#ri$i# # +ro0")ioni#& # ak#i!i#"#i# o)" "#/r)& A.n a%i$i +r # r"(#uar au#o$("#in& B.$arr(a " +a#"n#)ho0"ri#& F.$arr(a " )"n i#& <.ur hri +r +u,%iki$in " ak#.(/ki$i# & h" E. ni$i i # hua(i# n.a #"ri#ori i Ko)o!).

233

H"q(a " # r"(#) +r #u '.(" hur UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# AA. # KPPK& k/ %%o( ni$i +%o#)u") $un # )hqi+#oh"# n / ra)#"5 9.K# ni$ .(/ka#a " )hqi+#on n)" +"r)oni $" q%%i$ q # '.(i h"# n an)a$,%"n ko$una%" a+o "+u#"# n Ku!"n in " Ko)o!)& .(a# +ro*")i# '.(" hor& " r"a%i'on k# # r"(# uk" u )hr,/"r $" kr*ni$" o)" 0a%)i0iki$ # %i)#a!" # !o#i$i# h" :.K# $a) .(/ka#a " )hqi+#on n a( kan i a#i# +r '.(" h("& n)" ai kr/"n !"+r +"na%" +r # *i%n .(/ka#a i )hqi+#on ni$ $" ,ur.i$ ) +aku A. !("#.Si#ua#a " /# nuk ka %i h(" $" +ro*")in '.(" hor +or $" .(i#ha#" " ,n # +a "n( n a)+"k#in "#ik. K/ %%o( ni$i $un # )hqi+#oh"# n koh'.(a#(" +r"( 94> !("#.Ek'"ku#i$i 0i%%on +a)i i nuari #a k"# !ua(#ur ni$in. N a%i$i i u)h#ri$i# # 0unk)ion"!" n a $ini)#ra#n +u,%ik" o)" n )hr,i$in +u,%ik UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU 9.K/ %%o( i ni$i $un # )hqi+#oh"# n $n/r o,%i.a#i!"& n ra)# kur +"r)oni& # *i%i# i )h# ,")uar u)h#ri$i i 0unk)ion"!" n or.an"# " +u)h#"#i#& a+o a $ini)#ra#n +u,%ik"& " k# "#/r " k"q+r or& $" Q1ra)# kr/"n !"+r +"na%" +r # *i%n i )h# )hqi+#uar ni$ $" )+aku 9=.!("# ,ur.i$. N k#" )i#ua# ai 0unk)ionin " #i%% ai nuk $un #a u)h#ro( +r"( 94A !("# i *i%i 0i%%on # "k"'ku#oh"# +a)i q i nuari #a !ua( ni$in. :.Si+a) n"ni# AB.+ar.:.# KPPK& k/ %%o( ni$i $un # )hqi+#oh"# n $n/r 0aku%#a#i!" " h" n ra)# kur +"r)oni $" )h+r ori$in " 0unk)ioni# kr/"n !"+r +"na%" +r # *i%n .(/ka#a i ka )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$ .("r n 9=.!("#.N k# )i#ua# n a%i$i '.(a# +r"( 94> !("#. K/ %%o( ni$i $un # )hqi+#oh"#5 9.q #a k"# )h+r orur 0unk)ionin & "#/rn " *ak#uar& :.q k/ )h+r ori$ # ("# +ara+ar $" %i.( )i !"+r +"na%" h" >.q +r k# !"+r +"na%" .(/ka#a # k"# )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$ )+aku 9= !("#.+ar.9. a+o ni$ "ri n 9=.!("# +ar.:.# KPPK. N a%i$i i u)h#ri$i# # +ro0")ioni#& !"+ri$#ari) o)" "#/r) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU K/ %%o( i ni$i# +%o#)u") kon0or$ n"ni# AF.+ar.:.$un # )hqi+#oh"# n koh'.(a#(" +r"( 94A !("# $" ku)h#5 9.q kr/")i# # !"+r) +"na%" #1i )hqi+#oh"# ni$ kr/")or a+o ni$ a%#"rna#i!@ :.q kr/")i i !"+r) +"na%" #a k"# k"q+r orur +ro0")ionin " !"#& !"+ri$#arin "#/rn a+o 0unk)ionin $"naChu") a+o a $ini)#ra#i! o)"&

234 >.n)" $" ,a'& $" ar)/" $un # +ri#"# )" u)h#ri$i i +ro0")ioni#& !"+ri$#ari)& "#/r) a+o 0unk)ioni# $"nChu") o)" a $ini)#ra#i! $un #a k"q+r or +r kr/"r("n " !"+r) +"na%". Koh'.(a#(a " k#i( %%o( ni$i %%o.ari#"# +r"( i#) kur !"n i$i )h# ,r i +%o#0uqi)h$& $ir+o koha " ka%uar n ,ur.& n "n#in )hn "#)or +r rua(#(" h" $("ki$& nuk %%o.ari#"# n k# %%o( ni$i .$.#h.a0a#i i k#i %%o( ni$i !a'h on +a) $,a(#(") ) ,ur.i$i# +rka#)i)h# +a) %)hi$i# n.a "n#i )hn "#)or. N ra)# # )hqi+#i$i# # k#i( %%o( ni$i +%o#)u") ) ,a)hku $" ni$in $" ku)h#& .(/ka#a $un # !"n o) q ni$i $" ku)h# o # r"!okoh"#& n)" kr/")i nuk " rr")+"k#on "#/ri$in " n a%i$i# # u)h#ri$i# # +ro0")ioni#& !"+ri$#ari) a+o "#/r) 2AF.+ar.>3 aI.Kon)i "ro( )" 0or$u%i$i nuk )h# i qar# kur )h# n +/"#(" +ar. :. i n"ni# AB # KPPK. Si h" i)+o'i#a " n"ni# AF.+ar.9. N.a)" $"n o( )" k/ %%o( ni$ +%o#)u") uh"# )hqi+#uar " h" n )#ua#n kur kr/")i nuk " k"q+r or "#/rn4 0unk)ionin " *ak#uar& n )i#ua#n kur $" ar)/" $un # kon)i "roh"# q u)h#ri$i i $#"($@ i 0unk)ionin & #hirr(") a+o "#/r) ) *ak#uar o # i)h#" " rr"'ik)h$". K/ ni$ +%o#)u") 0i%%on # "k'"ku#oh"# +a)i q kr/")i #a kk"# $,a(#ur ni$in. P)h kur .("r k" !"+ra +"na%" ka ar hur +r )hkak # +a0#)i) ) kr/")i# n kr/"r("n " 0unk)ioni#& "#/r) a+o !"+ri$#ari) ) *ak#uar.A(o +aa0#)i $un # r"'u%#o( n.a (o+ro0")iona%i'$i i kr/")i#& +)h $("ku i*i%i )h# .(/kuar +r )hkak # #ra(#i$i# # +an r.(".()h$ & $un #1i )hqi+#oh"# k(o $a) n)" kon)#a#oh"# )" !"+rn " ka kr/"r +r )hkak # $o)n(oh(") ) $(a0#u")h$" # rr".u%%a!" # )hk"n*) ) $(k)i)&o)" +r )hkak # +aa0#)i) +)iko0i'ik"& +)h. +r a!oka#in i *i%i i ka ',u%uar 0)h"#)i# n kr/"r("n " "#/r) ) #i( kon)#a#oh"# )" a# " ka ,r +r )hkak # harr")& ,I..ru+a " /# " )hkaq"!" ka # ,( $" +a+r)h#a#)h$rin $ora%" # kr/")i# $" # *i%a# rr"'ikoh"# au#ori#"#i i 0unk)ion"!"& "#/ra!" # *ak#uara +)h..(/q#ari i *i%i )h# nuar +r +%a.o)(" # rn #ru+or". Do # i)h#" (o%o.(ik" q " h" $ #"( #a u)h#ro( 0unk)ionin " .(/q#ari#.

N a%i$i i r"(#i$i# # au#o$("#i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni A< # KPPK & k/ %%o(i i +%o#)oh"n k#o ku)h#"5 ni$i# +%o#)u") $un # # )hqi+#oh"# n)"

9.q +"r)oni #@ k"# kr/"r !"+r +"na%" $" # *i%n ka rr"'ikuar #ra0ikun +u,%ik& :.q .(/ka#a kr/")i# # !"+r) +"na%" #i k"# )hqi+#uar ni$in kr/")or& n on( ni$ a%#"rna#i!& !r"(#("n .(/q)or"& $a)n " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ a+o #a k"# %iruar n.a ni$i&

235 >.n)" rr"#hana# n # *i%a# )h# kr/"r !"+ra +"na%" a+o *ni$"# " $+ar)h$" # i)+o'i#a!" $,i )i.urin " #ra0iku# +u,%ik #r".o(n )" )h# rr"'ik q +"r)oni# # k#i%% #i %"(oh"# q " h" $ #"( n # ar h$n # r"(#o( %%o(in h" ka#".orin " *ak#uar # au#o$("#i#. K/ %%o( ni$i $un #1i )hqi+#oh"# " h" +"r)ona!" # +a+r.(".()h$&# *i%i# i )h# )hqi+#uar $a)a " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik& )i h" +"r)ona!" $" +r.(".()i # '!o.%uar a+o narko$an!" h" a%ko%i)#!". N ra)# # )hqi+#i$i# # k#i( %%o( ni$i +%o#)u") ) ,a)hku $" ni$in $" ku)h#& .(/ka#a $un # !"n o) q ni$i $" ku)h# o # r"!okoh"#& n)" kr/")i nuk " rr")+"k#on k# n a%"). Koh'.(a#(a " k#i( %%o( ni$i %%o.ari#"# +r"( i#) kur !"n i$i )h# ,r i +%o#0uqi)h$& $ir+o koha " ka%uar n ,ur.& n "n#in )hn "#)or +r rua(#(" h" $("ki$& nuk %%o.ari#"# n k# %%o( ni$i .$.#h.a0a#i i k#i %%o( ni$i !a'h on +a) $,a(#(") ) ,ur.i$i# +rka#)i)h# +a) %)hi$i# n.a "n#i )hn "#)or.Por n)" kr/")i# i )h# $arr " h" +a#"n# )ho0"ri koh'.(a#(a " k)a( $a)" # +rkoh)h$" .(/ka#a o #1ia %%o.ari# n %ar#)in " ni$i# # n a%i$i# # r"(#i$i# # au#o$("#i#.

Marr(a " %"(") ) !o'i#(") UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU K/ %%oo( i ni$i# +%o#)u") kon0or$ n"ni# AE # KPPK& $un # )hqi+#oh"#5 9.q +"r)oni # k"# kr/"r !"+r +"na%" kun r )i.ur@i) ) #ra0iku# +u,%ik& :.n)" !"+ra +"na%" kun r )i.uri) ka )hkak#uar +%a.o)(" # rn #ru+or" a+o ! "k("n " +"r)oni#& >.q .(/ka#a kr/")i# #1i k"# )hqi+#uar ni$ kr/")or& a%#"rna#i! $" ku)h#& !r"(#(" .(/q)or" a+o #ra(#i$ # "#/ru")h$ +)ikia#rik a+o #a k"# %iruar n.a ni$i& ?.n)" rr"#hana# n # *i%a# )h# kr/"r !"+ra +"na%"& %%o(i i !"+r) +"na%" a+o )hk"%("# " $o+ar)h$" # i)+o'i#a!" $,i )i.urin " #ra0iku# +u,%ik& #"r.o(n )" +r )hkak # a+a0#)i) )h# rr"'ik q +"r)oni i #i%% " h" n # ar h$n # r"(#o( au#o$("#in. Koh'.(a#(a " k#i( %%o( ni$i )h# +r"( 94A !("# h" %%o.ari#"# +r"( i#) kur !"n i$i )h# ,r i +%o#0uqi)h$& $ir+o koha " ka%uar n ,ur.& n "n#in )hn "#)or +r rua(#(" h" $("ki$& nuk %%o.ari#"# n k# %%o( ni$i .$.#h.a0a#i i k#i %%o( ni$i !a'h on +a) $,a(#(") ) ,ur.i$i# +rka#)i)h# +a) %)hi$i# n.a "n#i )hn "#)or.Por n)" kr/")i# i )h# $arr " h" +a#"n# )ho0"ri koh'.(a#(a " k)a( $a)" # +rkoh)h$" .(/ka#a o #1ia %%o.ari# n %ar#)in " ni$i# # $arr(") ) %"(") ) !o'i#(").2AE +ar.>. i KPPK3. $arr(a " )"n i# UUUUUUUUUUUUUUUUU

236 Si+a) n"ni# B=. # KPPK& $un # $"r"n a#o )"n " q (an +r orur +r kr/"r("n " !"+r) +"na%" a+o q kan q"n # " ikuara +r kr/"r("n " !"+r) +"na%" & qo0)hin a#o # kr/")i# a+o # +"r)ona!" # #r"#& )i h" )"n "# q (an ra'u%#a# 2+a)o(3 " !"r+) +"na%"2 +)h.)"n "# " ,%"ra $" +ara# " !(" hura a+o $" $arr("n " r/)h0"#i# !"#ura )h#+i a+o n on( +a)uri #("#r " %ua(#)h$" h " "+a%u(#)h$"3 K/ %%o( i ni$i# +%o#)u" $un # )hqi+#oh"#5n)" kr/")i# # !"+r) +"na%" i )h# )hqi+#uar ni$ kr/")or& a%#"rna#i! $" ku)h#& !r"(#(" .(/q)or" a+o #ra(#i$ # "#/ru")h$ +)ikia#rik a+o )h# %iruar n.a ni$i. K/ %%o( ni$i $un #1i )hqi#+#oh"# n)" )h# kr/"r !"+ra +"na%" )h# #"n#uar !"+ra +"na%" a+oii ka n r$arr !"+ri$"# +r".a i#or" +r kr/"r("n " !"+r) +"na%".Prka#)i)h# o # $"rr"n a#o )"n " q (an "#ikuar +r kr/"r("n " !"+r) +"na%".2B= +ar.9.# KPPK3. Pr i)a ra)#" KPPK ka +ara+ar $un )in " $arr(") ) )"n "!" n $n/r o,%i.a#i!".2 n"ni B=.+ar.>3 Ur hri +r +u,%iki$in " ak#.(/ki$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"i# B9.# KPPK& "k'"ku#i$i i k#i( %%o(i # ni$i# +%o#)u") ,h"# uk" " +u,%ikuar ak#.(/ki$in #r)i)h# a+o +(")ri)h#& n n( a+o i)a .a'"#a& #ran)$"#oh"# n ra ioo)" #"%"!i'ion o)" n )#a*ion"# ra i#"%"i!i'i!" $" )h+"n'i$" " # nuari# 2 n"ni B9.+ar.9.# KPPK.3. Da#n " +u,%iki$i#& !%%i$in& koh'.(a#("n )i h" Q)h#("# #("ra %i hur $" k# " *ak#on .(/ka#a 2 n"ni B94> # KPPK3. Pu,%iki$i nuk o # ur hroh"# n.a .(/ka#a n)" kon)#a#oh"# )" o # rr"'ikoh"# 0)h"h#)ia '/r#ar"& ("#a +ri!a#" " +"r)ona!" o)" $ora%i i )hoqri). D,i$i i # hua(i# n.a #"ri#ori i Ko)o!) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# B:.+ar.9.# KPPK k/ %%o( ni$i $un # )hqi+#oh"# n a( # hua(i# a+o +"r)oni# +a )h#"#)i& i *i%i ka kr/"r !"+r +"na%" n #"ri#orin" Ko)o!).K/ ni$ +%o#)u") )hqi+#oh"# n koh'.(a#(" +r"( 949= !("# .P"r)oni # *i%i# iu )h# )hqi+#uar k(o $a) uh"# #a %)ho( Ko)o!) h" nuk .u'on # k#h"h"# .(a# koh) )a '.(a# k(o $a). Shqi+#i$i i k#i( ni$i +%o#)u") )h# 0aku%#a#i!&+)h.n)" .(/ka#a ko$n)#a#on )" i hua(i ka n on(i an#ar # 0a$i%(") a+o # a0r$ # n.u)h# n Ko)o!& ka !"n # +un) n Ko)o!& $ +ar ka q"n )h#"#a) i Ko)o!) $un # $o) " )hqi+#o( k# $a). D,i$i i # hua(i# n.a Ko)o!a nuk o # )hqi+#oh"# n)" )h# n kun r)h#i$ $" n"nin >.# # Kon!"n#) "!ro+ian" +r M,ro(#("n " # Dr"(#a!" # N("riu# h" Liri!" Th"$"%or" # ?.nn#ori# 9EA= h" +ro#oko%%"!" h" Kon!"n#) %i hur $"

237 )#a#u)in " r"0u.(a#!" # :< korriku# 9EA9 h" Pro#oko%%i# # )a( # >9.9.9EBF o)" Kon!"n#) kun r #or#ur) h" Tra(#i$i# # !("#r # !ra'h & Qn("r'or h" +o)h#ru") # 9F.9: 9E<? 2 n"ni B:.+ar.?.# KPPK3. Koha " ka%uar n +ara,ur.i$ nuk i %%o.ari#"# n koh'.(a#("n " k)a( $a)". Ma#(a " ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUU M" $a#(" # ni$i# nnku+#o($ *ak#i$in " %o(i# h" %ar#)i) ) ni$i# kr/")i# # !"+r) +"na%".M" ra)#in " $a#(") ) ni$i# uh"# # $"rr"n +ara)/)h # .(i#ha rr"#hana# %"h#)u")" h" rn u")"& q (an )h+r"hur n $o$"n#in " kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& n $n/r q #1i *ak#oh"# ai %%o( h" $a) ni$i i *i%i o #1i +r.(i.("# +")h) ) !"+r) +"na%" h" rr"'ik)hri) )hoqror" # kr/")i# h" $" # *i%in $ ) $iri o # arrih"( q%%i$i i ni$i#. Duk" +a)ur +ara)/)h or.anin q " ,n $a#("n " ni$i# & n # r"(#n +"na%" n(ih"n #ri %%o(" # $a#(") ) ni$i# 59.$a#(a %i.(or"& $a#(a .(/q)or" h" >.$a#(a a $ini)#ra#i!". 9.Ma#(a %i.(or" " ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ma#(a %i.(or" " ni$i# ,h"# +r"( or.ani# q " nC("rr %i.(i& $" Q1ra)# %i.( hn)i *ak#on %%o(in h" %ar#)in " ni$i# $" ra)#in " +ara)hiki$i# # !"+r) +"na%" .Ma#(a " ni$i# n.a ana " %i.( hn)i# ,h"# )i+a) rr"'ik)h$ri) a+)#rak#" # !"ora!" +"na%"2 +)h. !ra)(" +%a.o)("& !(" h(" "#(3. N # r"(#n +"na%" n(ih"n i)a %%o(" # $a#(") %i.(or" # ni$i# h" a#5 aI. Si)#"$i a,)o%u# i *ak#i$i# # ni$i# ,I.)i)#"$i ar,i#rar i *ak#i$i# # ni$i# h" *I& )i)#"$i r"%a#i! i *ak#i$i# # ni$"!". aI.Si)#"$i a,)o%u# i *ak#i$i# # ni$"!" )h# )i)#"$ i a#i%% )i+a) # *i%i# @%i.(i +r*ak#on )ak#)i)h# %%o(in h" %ar#)in " ni$i# q o #1 i )hqi+#oh"# kr/")i# # !"+r) +"na%" +a $arr +ara)/)h rr"'ik)h$rin )hoqror" # !"+r) +"na%" konkr"#" h" kr/")i#.K/ )i)#"$ ka "k'i)#uar "ri $ )h"ku%%in ;I; h" ka %in ur )i r"'u%#a# i r"!o%#) n a( )i)#"$i# ar,i#rar # ni$"!" n )i)#"$in )k%%a!o+ronar h" 0"u a%.Pr h"r # +ar )h# +ara+ar n ko in +"na% # Fran*) # !i#i# 9FE9. ,I.)i)#"$i ar,i#rar i *ak#i$i# # ni$i# a#h"r" kur %i.(i.( hn)i nuk " +r*ak#on %%o(in h" $a)n " ni$i# & +or k# au#ori'i$ ia ,")on .(/ka#) q )i+a) ,in (") ) !"# #1ia *ak#o(%%o(in h" $a)n " ni$i# kr/")i# # !"+r) +"na%".k/ )i#"$ ka "k'i)#uar n )i#"$in " $")("#). *I.Si)#"$i r"%a#i! i *ak#i$i# # ni$i# "k'i)#on a#h"r" kur %i.(i +r*ak#on $ini$u$in h" $ak)i$u$in " ni$i# q $un # )hqi+#oh"# +r !"+rn.Si+a) k#i( )i#"$i .(/ka#) i %"(oh"# $un )ia q ,r"n a ku0in(!" # *ak#uar $" %i.( #a $a) ni$in +r Q o ra)# konkr"#& uk" i $arur +ara)/)h # .(i#ha rr"#hana# r"%"!an#" o,("k#i!" h" )u,("k#i!" # !"+r) +"na%" h" # kr/")i# # )a(. :.Ma#(a .(/q)or" " ni$i#

238 UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU K# %%o( # ni$i# " ,n .(/ka#a kur n +ro*" urn +"na%" kon)#a#oh"# )" kr/")i i !"+r) +"na%" ) *ak#uar )h# +"na%i)h# +r.(".() +r !"+rn " kr/"r. Ma#("n .(/q)or" # ni$i# " n(ohin # .(i#ha # r"(#a +"na%" ,a)hkohor".K# %%o( # $a#(") ) ni$i# " n("h " h" " r"(#a (on +"na%"& ku n n"nin B?. # KPPK (an +r*ak#uar rr".u%%a# " +r.(i#h)h$" $,i $a#("n " ni$i# # *i%a# uh"# "o$o) # $"rr"n +ara)/)h& n r)a n.a n"ni B?4F> # KPPK& +ara)hih"n rr".u%%a # +o)aQ$" +r ',u#("n a+o a)h+r)i$i i ni$i# h" n k# $n/r #1i )hqi+#oh"# ai %%o( h" a(o $a) " ni$i# " *i%a o # ("# )a $a a "kua#" $" +")hn " !"+r) h" rr"'ik)h$rin " kr/")i#. >.Ma#(a a $ini)#ra#i!" " ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU UUUUUUUUUU Kraha) $a#(") %i.(or" h" .(/q)or" # ni$i# "k'i)#on " h" $a#(a a $ini)#ra#i!" " ni$i# .K/ )i)#"$ i $a#(") ) ni$i# a+%ikoh"# n i)a )h#"#" # SH6A.Si+a) k#i( )i)#"$i & ni$in " $a)in or.an"# ko$+"#"n#" +r "k'"ku#i$in " ni$i# .K(o $a#(" " ni$i# $un # a+%ikoh"# !"#$ #" ni$"# $" h"q(" # %iri) & $" Q1ra)# .(/ka#a " *ak#on !"#$ %%o(in " ni$i#& kur)" koh'.(a#("n " *ak#on or.ani a $ini)#ra#i!.

Li.()h$ria " )hqi+#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Kr/")i# # !"+r) +"na%" $un #1i )hqi+#oh"# !"#$ ai ni$ i *i%i n kohn " kr/"r(") ) !"+r) +"na%" ka q"n i +ara+ar $" %i.( nu%%a +o"na )in" %".". In i!i ua%i'i$i i ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU M" in i!i ua%i'i$ # ni$i# nnku+#oh"# +r)h#a#(a " ni$i# !"+r) +"na%" h" kr/")i# # )a(.H%%i$i i in i!i ua%i'i$i# # ni$i# )h# q # )hqi+#oh"# a)i ni$i i *i%i n $n/r $ "0ika)" o # n iko( n ri" uki$in " kr/")i# # !"+r) +"na%". Pr h"r # +ar )h# +araqi#ur n Ko in P"na% # Fran*) # !i#i 9<9=& )i+a) ko i# +"na% 0raQ"' # !i#i# 9FE9 ni$"# kan q"n # +r*ak#uara n $n/r a+)o%u#" & $#h.nuk ka "k'i)#uar in i!i ua%i'i$i i ni$i#. Pr"#"n # " $a#(") a+)o%u#" $"n onin )" n k# $n/r # .(i#h kr/")i# " !"+ra!" +"na%" n )hkoh"n n()o( h" k(o $n/r " $a#(") ) ni$i# )h# $ i r"(#.Por n +rak#ik k(o $n/r " $a#(") ) ni$i# )h# #r".uar (o " r"(# h" (o " ,ara,ar#& $"q " h" kur +")ha " !"+r) +"na%" ka q"n " n("#

239 a(o )h# kr/"r n.a +"r)ona# " n r/)h$" & n rr"#hana # n r/)h$"& $o#i!" # n r/)h$" "#(. M"#o a# " in i!i ua%i'i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU L".(i)%a*ioni +"na% +ara)h"h n( !ar. i)+o'i#a)h +r ',a#i$in " in i!i ua%i'i$i# # ni$i# n +rak#ik&ko i +"na% n +(")n "+o)aQ$" +r*ak#on %%o("# h" $ini$u$in " $ak)i$u$in " ni$# +r Q o !"+r +"na%" !"Q " !"Q. N n"nin B?. # KPPK +ara)h"h rr".u%%a# " +r.(i#h)h$" $" # *i%a# " o,%i.on .(/ka#n q $" ra)#in " $a#(") ) ni$i#& uh"# #i $arr +ara)/)h rr"#hana# o,("k#i!" h" )u,("k#i!".n r)a n"nin BA. +ara)h"h ku)h#"# kur kr/")i# $un #1i ',u#"# ni$i. In i!i ua%i'i$i i ni$i# ,h"# " h" .(a# "k'"ku#i$i# # ni$i#.

L%o("# h" rr"#hana# %"h#)u")" " rn u")" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ko i +"na% n n"nin B?. # KPPK +ara)h"h k#o rr"#hana %"h#)u")" h" rn u")"5 9.)hka%%n " +r.(".()i) +"na%"&:.$o#i!"# n.a # *i%a# )h# kr/"r !"+ra +"na%"& >.)("%%(a " $+ar)h$" h" rr"#hana# +"r)ona%" # kr/")i#& ?.Prani$i i 0a(i# A.)("%%(a " kr/")i# +a) kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& B.In#"n'i#"#i i rr"'iki$i# a+o i $#i$i# # ) $ir) ) $,ro(#ur& F.Rr"#han n # *i%a# )h# kr/"r !"+ra +"na%" h" <.8("n (a +a)uror" " kr/")i#. D,u#(a " ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUU Rr"#hana# %"h#)u")" h" rn u")" $un # k"n n iki$ n $a#("n " ni$i# !"#$ ,r"n a $ini$u$i# h" $ak)i$u$i# # ni$i# # +r*ak#uar $" %i.( +r a# !"+r +"na%".Mir+o n ra)#" # *ak#uara !"+ra $un # kr/"h# n rr"#hana # #i%%a )aq a#" " ,(n !"Qanari)h# # %"h#. D,u#(a " ni$i# ',a#oh"# kur $" %i.( +ara)hih"# $un )ia q .(/ka#a # )hqi+#o( ni$ nn $ini$u$in " +o)aQ$ # ni$i# # +ara+ar +r a# !"+r +"na%" h" a# .("r n $ini$u$in " +r.(i#h)h$ # a#i( %%o(i # ni$i#& a+o q #a 'a!"n )o( ni$in " +ara+ar +r a# !"+r +"na%" $" %%o( # ni$i# $ # ,u#. Si+a) n"ni# BB. # KPPK n(ih"n / %%o(" # ',u#(") ) ni$i# aI.',u#(a " ni$i# n ra)#" kur )h+r"hi$i)h# +ara)hih"# $" %i.( h" ,I.',u#(a " ni$i# )i+a) ,in (") ) .(/ka#). AI.N +(")n " +r.(i#h)h$" & KPPK n $n/r )h+r"hi$or" ka +ara+ar $un )in " ',u#(") ) ni$i# n ra)#"# kur +"r)oni !"+rn +"na%" " kr/"n $"

240 +r.(".()i # '!o.%uar n"ni 9:. +ar.:.& n %a(#hi$ (uri ik n"ni 9E.+ar.&n ka+r*i$ # ku0in(!" # $,ro(#.) n"!o()h$" n"ni <.+ar.? &#" n"!o(a "k)#r"$" n"ni E.+ar.>.#" #"n#a#i!a " !"+r) +"na%" n"ni :=.+ar.>. h" +r n ih$n " !"+r) +"na%" n"ni :A.+ar.9. 4$un )ia " ',u#(") ) ni$i# )h# " +ara+ar " h" n +(")n " +o)aQ$"& +)h. #" !"+ra +"na%" " )h#/"r(") n !"#!ra)(" h" hnia " n ih$) n !"#!ra)(" n"ni 9A9.+ar.A& kr/")i $un # noh"# $ ,u# n)" !"+ra +"na%" n.a +ara 9&:&>& h" ?.!"#$ )h# #"n#uar. 6I.D,u#(a " ni$i# )i+a) ,in (") ) .(/ka#)& )h# " %"(uar $" ko in +"na% +r(a)h#i$i)h#& kur !"+ra +"na%" )h# kr/"r n rr"#hana !"Qanari)h# %"h#)u")" q " !"+rn konkr"# " ,(n # %"h#. Si+a) n"ni# BF.+ar.9. # KPPK& ku0in(# " ',u#(") ) ni$i# +ara)hih"n k)i)o(i5 9.N)" +r !"+rn +"na%" )h# +ara+ar ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a#& ni$i $un # ',u#"# "ri n 9= !("# ,ur.i$. :.N)" +r !"+rn +"na%" )h# +ara+ar )i $a) $ " u%# " ni$i# ,ur.i$i +r"( ) +aku #r" !("# ni$i $un # ',u#"# "ri n n( !i#. >.n)" +r !"+rn +"na%" +"na%" )h# +ara+ar )i $a) $ " u%# " ni$i# $" ,ur.i$ +r"( :. !("#)h& ni$i $un # ',u#"# "ri n B.$ua( ,ur.i$& ?.N)" +r !"+rn +"na%" )h# +ara+ar )i $a) $ " u%# " ni$i# $" ,ur.i$ +r"( 9. !i#i & ni$i $un # ',u#"# "ri n #r" $ua(. A.N)" +r !"+rn +"na%" )i $a) $ " u%# " ni$i# )h# +ara+ar ni$i $ +ak )" n( !i# ,ur.& ni$i $un # ',u#"# "ri n 9A. i# ,ur.i$. B.N)" +r !"+rn +"na%" nuk )h# +ara+ar $a)a $ " u%# " ni$i# 2nuk )h# i +r*ak#uar $ini$u$i i +o)aQ$3&a#h"r" $un # )hqi+#oh"# ni$ $" .(o, n !"n # ni$i# $" ,ur.. F.N)" +r !"+rn +"na%" nuk )h# " +ara+ar )hu$a $ " u%# " .(o,)& .(o,a $un # ',u#"# "ri n A= T. Liri$i n.a ni$i UUUUUUUUUUUUUUUUUUU N # r"(#n +"na%" )h# +ari$ )" Q o +"r)on q kr/"n !"+r +"na%" h" q )h# +"na%i)h# +r.(".() uh"# # noh"#.Mir+o n i)a ra)#" $un # n o h q .(/ka#a # kon)#a#o( )" )h# kr/"r !"+ra +"na%" h" )" kr/")i )h# +"na%i)h# +r.(".()& +or )hq/+#i$i i ni$i# nuk )h# i ar)/")h$ +r )hkak # in#"n)i#"#i# # !"+r) a+o +r )hkaq" kri$ina%o +o%i#ik". 8(/ka#a $un #a %iro( kr/")in n.a ni$i !"#$ kur k(o )h+r"hi$i)h# )h# " +ara+ar $" %i.(. Si+a) KPPK. N(ih"n / .ru+" ra)#" kur kr/")i $un # %iroh"# n.a ni$i .8ru+i i +ar i ra)#"!" )h# +ara+ar $" )i+o'i#a# " +(")) ) +r.(i#h)h$" # ko i# +"na%& n r)a .ru+i i /# $" i)+o'i#a# " +(")) ) +o)aQ$". 9.M" i)+o'i#a# " +(")) ) +r.(i#h)h$" # KP& $un )ia " %iri$i# n.a ni$i )h# +ara+ar #" !"+ra# +"na%" ka+r*i$i i ku0in(!" # $,ro(#(") ) n"!o()h$" n"ni <.+ar.?.ka+r*i$i i ku0in(!" # n"!o() "k)#r"$" n"ni E.+ar.>. %a(#hi$i (uri ik

241 n"ni 9E.+ar.:& #"n#a#i!a " +a+r)h#a#)h$" n"ni :9. h"q(a or !u%%n"#ar" n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" n"ni ::. h"q(a or !u%%n"#ar" n.a ,a)ki$i kri$ina% n"ni :B.+ar.:. +r !"+ra# +"na%" n.a n"ni :AF& :A<& :BA o)" :BE n)" kr/")i " k#h"n +a)urin " !(" hur " k#h"n +ara)" # n(o0#oh"# +r 0i%%i$in " +ro*" ur) +"na%"& .(/ka#a $un #a %iro( n.a ni$i. n"ni :BB "#(. :.M" i)+o'i#a# " +o)aQ$" # KPPK& (an +ara+ar ra)#"# " $un )i) ) %iri$i# n.a ni$i +)h& n)" )h$i#ari& "k)+"r#i& +rk#h/")i a+o in#"r+r"#i " r"!okon "k%ara#,n " r"$" +ara )" # ("# nC("rr !"n i$i +r0un i$#ar n"ni >=< +ar. :.N)" +"r)oni i +ri!uar n.a %iria h"q or n.a r","%i$i +ara )" #a k"# u)h#ruar hunn a+o kano)("n& n"ni >9:.+ar.& n)" )u%$u")i n a( +"r)oni# '/r#ar ka q"n i +ro!okuar n.a !"+ri$i i kun r%i.()h$ a+o ,ru#a%. N ra)# kur %".(i)%a*ioni +"na% +ara)h"h $un )in " %iri$i# n.a ni$i & .(/ka#a )h# " au#ori'uar q kr/")i# #1ia ',u# ni$in +a ku0i'i$" i +ara+ar $" i)+o'i#a# +r ',u#("n " ni$i# 2n"ni B< +ar.:.3. 6a'a# " +o)aQ$" # %iri$i# n.a ni$i +r !"+ra +"na%" # kr/"ra n.a +aku( ")ia. UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# BE # KPPK& .(/ka#a $un #a %iro( n.a +"na%" # kr/"r n.a +aku( "))ia n k#o ra)#"5 ni$in kr/")in " !"+r)

9.kur +a)o(a# " !"+r) +"na%" " .o a)in aq rn kr/")in " !"+r) +"na%")aq n )hki$i o # i)h#" i +an"!o()h$ +r r"a%i'i$in " q%%i$i# # ni$i#& o)" kur :.kr/")i $"n(ih"r +a) kr/"r(") ) !"+r) +"na%" ka ,r +r+("k(" +r "!i#i$in a+o '!o.%i$in " +a)o(a!" # !"+r) +"na%" h" n)" n #r)i a+o n $a) # $a h" " ka ko$+"n)uar $in i *i%i )h# )hkak#uar n.a a(o !"+r +"na%". R"*i i!i UUUUUUUUUUUU M" r"*i i! nnku+#o($ ra)#"# kur +"r)oni q ka q"n $ +ar i nuar +r)ri kr/"n !"+r +"na%".2ku+#i$i +"na%o (uri ik3 :.n ku+#i$in kri$ino%o.(ik & r"*i i!i +araq"# Q o kr/"r(" # )ri)h$" # !"+r) +"na%" & n.a +"r)oni i *i%i $ +ar ka kr/"r !"+ra +"na%" & +a $arr +ara)/)h )" i)h#" a+o nuk i)h#" i nuar& >.n a)+"k#in +"na%o.(ik r"*i i!i "k'i)#on kur +"r)oni q "ka !ua(#ur ,ur.& )ri)h !("n n ,ur. )" kr/"n !"+r #("#r +"na%". L%o("# " r"*i i!i# UUUUUUUUUUUUUUUU Ek'i)#on r"*i i!i i +r.(i#h)h$ h" )+"*ia%. ni$in $"

242

Duk" $arr +ara)/)h nu$rin " !"+ra!" +"na%" # kr/"ra & n # r"(#n +"na%" n(ih"n / %%o(" # r"*i i!i#& r"*i i!i i n(0i)h# h" i )hu$0i)h#. aI.r"*i i!i i n(i0i)h# a+o i rn o$# "k'i)#on n ra)# kur +"r)oni & i *i%i ka q"n i nuar +r !"+r +"na%" # $+ar)h$" & )ri)h kr/"n !"+r +"na%" #("#r. 8(/ka#a n )i#ua#a # k#i%%a uh"# # $arr +ara)/)h 9.)" a )h# kr/"r !"+r " n("(# $" a# # $+ar)h$n&:. )" a(n kr/"r k#o / !"+ra +"na%" n.a $o#i!"# " n("(#a >. )a koh ka ka%uar n.a ni$i i $+ar)h$ q " ka $,a(#ur a+o q i )h# 0a%ur. 9.R"*i i!i i n(i0i)h# )h# rr"#han rn u")" 0aku%#a#i!" h" .(/ka#a n)" k# rr"#han " $rr )i rn u")" $un #1i )hqi+#o( ni$ "ri n $ak)i$u$in " +ara+ar +r a# !"+r +"na%". :.r"*i i!i i )hu$0i)h#2$u%#ir"*i i!i3 kon)i "roh"# )" "k'i)#on a#h"r" kur +"r)oni& kur $ +ar ka q"n $) +aku / h"r i nuar +r !"+ra +"na%" & )ri)h kr/"n !"+r +"na%" # r".)i+a) n"ni# F=.# KPPK& +r # kon)i "ruar r"*i i!i i )hu$0i)h# uh"# +%o#)uar k#o ku)h#"5 a3& q kr/")i # ("# nuar $ +ar / a+o $ )hu$ h"r +r !"+ra +"na%" # kr/"ra $" a)h(" $" ) +aku n( !i# ,ur.i$ h" ,I.n)" n.a i#a " %ri$i# # kr/")i# n.a $,a(#(a o)" +r0un i$i 2)ka i$i3 i ni$i# # )hqi+#uar $ +ar "ri n kr/"r("n " !"+r) ) r" +"na%" kan ka%uar $ +ak )" +") ,!("#. K#o ku)h#" uh"# +%o#)uar n $n/r ku$u%a#i!". R"*i i!i i )hu$0i)h# )h# rr"#han 0aku%#a#i!" " a)h+r)i$i# # ni$i# h" $" ra)#in " !%"r)i$i# # .(/ka#) )" a o # a)h+r)o( a+o )o n$in $"rr +ara)/)h +rani$in " 0a(i#& n.(a)h$rin " !"+ra!" +"na%" # kr/"ra& $o#i!"# n.a # *i%a# (an kr/"ra& rr"#hana# n # *i%a# (a, kr/"r )i h" n"!o(n " r"a%i'i$i# # q%%i$i# # ni$i#. 8(/ka#a $un #1ia a)h+r)oi ni$in r"*i i!i# # )hu$0i)h# +or (o $ #"+r )" .(/)$n " $ak)i$u$i# q +ara)hih"# +r !"+rn " r" # kr/"r. P)h n)" r"*i i!i i )hu$0i)h# kr/"n !"+r # r" +"na%" +r # *i%n +ara)hih"# ni$ "ri n <. !("# $ak)i$u$i# $un #1i )h#oh"n " h" ?. !("# .$.#h.kr/")i # noh"# $" 9:.!("# ,ur.. Ma#(a " ni$i# +r !"+ra# +"na%" # kr/"ra n ,a)hki$ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N )hk"*n " ) r"(#) +"na%" n(ih"n #ri )i)#"$" # $a#(") ) ni$i# unik +r !"+ra +"na%" # kr/"ra n ,a)hki$ 9.)i)#"$in a,)or,*ioni# :.)i#"$in " a)+"ra*ioni# h" >. )i)#"$in " ku$u%a*ioni#. 9.)i)#"$i i a,)or,*ioni#

243 Ma#"# ni$i +r Q o !"+r +"na%" !"Q " !"Q $ir+o )i ni$ unik )hqi+#oh"# ni$i $ i rn i *i%i a+)or,on n !"h#" ni$"# $ #%"h#a.k/ )i)#"$ #ani n +rak#ik ',a#oh"# )hu $ra%%& :.Si)#"$i i a)+"ra*ioni# S +ari $a#"# ni$i +r Q o !"+r +"na%" !"Q " !"Q& $a (" ni$i $ rn $"rr"# +r ,a'& kur)" ni$"# #(ra i )h#oh"n k#i(& +or $" ku)h# q ni$i unik # $o) " arri( )hu$n " # .(i#h ni$"!" " a) $o) #a #"(ka%o( $ak)i$u$in " +r.(i#h)h$ # a#i( %%o(i # ni$i# # +r*ak#uar $" %i.(.k/ %o%o( i $a#(") ) ni$"!" a+%ikoh"# n )hu$i*n " %".(i)%a*ion"!" +"na%" # )h#"#"!" ,a)hkohor". >.)i#"$i i ku$a%i*ioni# Si+a) k#i( )i#"$i ) +ari ni$"# *ak#oh"n!"Q " !"Q +r Q o !"+r +"na%" n ,a)hki$& " $ +a) $,%i h"n # .(i#ha ni$"# h" )hu$a " #/r" +araq"# ni$in unik& # +r,a)hk#.k/ )i#"$ a+%ikoh"# )i o$o) kur )h# n +/"#(" ni$i $" .(o,. Si)#"$i i $a#(") ) ni$i# +r !"+ra# +"na%" n ,a)hki$ n # r"(#n +"na%" # Ko)o!) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ko i +"na% i Ko)o!) i n("h #ri )i)#"$" # $a#(") ) ni$i# +r !"+ra# +"na%" n ,a)hki$2F93.Mir+o +r"( #ri )i)#"$"!" q n(ih"n n )hk"n*n " ) r"(#) +"na%" & )i+a) ko i# +"na%& )i#"$i i a)+"ra*ioni# )h# #h"$"%or n.a)" $ ) )h+")h#i a+%ikoh"# n +rak#ik& n r)a )i)#"$i i ku$u%a*ioni# h" # a,)or,*ioni# (an )i)#"$" +%o#)u")". Si)#"$i a+)or,*ioni# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) )i)#"$i# # a,)or,*ioni#& n)" .(/ka#a +r n on(i !"+r +"na%" ka )hqi+#uar ni$in $" ,ur.i$ a0a#.(a#& a#h"r" " )hqi+#on !"#$ k# ni$. Si)#"$i i a)+"ra*ioni# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) k#i( )i)#"$i n)" ..(/ka#a +r )"*i%n !"+r +"na%" ka )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$& ni$ unik uh"# # ("# $ i %ar# )" Q o ni$ i !"Qan#& +or ni$i unik nuk $un # arri( )hu$n " # .(i#ha ni$"!" # +r*ak#uara h" a) # #"(ka%o( +"riu hn +r"( :=. !("#)h. N)" .(/ka#a +r )"*i%n +r"( !"+ra!" +"na%" ka *ak#uar ni$ $" ,ur. +r"( >. !("#)h& ni$i unik nuk $un # ("# $ i .(a# )" <.!("#.

244

Si)#"$i i ku$u%a*ioni# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) k#i( )i)#"$i n)" .(/ka#a +r )"*i%n !"+r +"na%" ka )hqi+#uar ni$ $" .(o,& ni$i unik nuk uh"# # #"(kaa%o( )hu$n +r"( :A.=== T& +rka#)i)h# A=.=== T& kur n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" (an kr/"r +r +r0i#i$" $a#"ria%". N)" .(/ka#a ka )hqi+#uar +r i)a !"+ra +"na%" ni$ $" ,ur.& n r)a +r i)a # #("ra ni$ $" .(o,& a(o )hqi+#on n( ni$ unik $" ,ur.i$ h" n( ni$ unik $" .(o,. Dni$in +%o#)u") .(/ka#a " )hqi+#on n)" )h# +ara+ar ) +aku +r n( !"+r +"na%". MATJA E DNIMIT PERSONIT T DNUAR UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N # )hu$#n " h"ra!" +"r)oni n # n("#n koh .(/koh"# +r # .(i#ha !"+ra# +"na%" # kr/"ra n ,a)hki$ h" i )hqi+#oh"# n( ni$ unik. R)h#(a " $a#(") ) ni$i# +"r)oni# i *i%i $ +ar )h# nuar & n # r"(#n +"na%" )h#roh"# n k#o ra)#"5 4q n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" # ("n ',u%uar +a)i q +"r)oni )h# nuar h" k#i nuk& kan $un ur # +r0)hih"# $" ak#.(/ki$in@ 4n)" +"r)oni +ara )" # k"# 0i%%uar !ua(#("n " ni$i# )i+a) ak#.(/ki$i# # $+ar)h$ kr/"n !"+r # r" +"na%"@ 4n)" +"r)oni i nuar .(a# $,a(#(") ) ni$i# $" ,ur. kr/"n !"+r +"na%" # r" h" 4n)" # nuari# $" ku)h# i r"!okoh"# ni$i +r )hkak # !"+r) +"na%" # *i%n " ka kr/"r +ara )" # ("# )hqi+#uar ni$i $" ku)h#. N k#o )i#ua#a )i+a) n"ni# F: # KPPK& $a#(a " ni$i# ,h#" )i+a) rr".u%%a!" # +ara+ara +r !"+ra# +"na%" n ,a)hki$.Dni$"# " )hqi+#uara $ +ar .(/ka#a i $"rr )i # *ak#uar & n r)a ni$"# i $a# !"#$ +r !"+ra# q nuk kan q"n # +r0)hira n ak#.(/ki$in " $+ar)h$.N ra)#" # k#i%%a ni$in a+o +(")n " ni$i# # *i%n i nuari " ka $,a(#ur i %%o.ari#"# n ni$in " )hqi+#uar. N.a rr".u%%a " $a#(") ) ni$i# )i+a) n"ni# F:.+ar.:. "k'i)#on n( +r(a)h#i$&ku n)" +"r)oni i nuar $" ,ur.i$ a+o $" ,ur.i$ a0a#.(a# .(a# $,a(#(") ) ni$i# kr/"n !"+r # r" +"na%" & .(/aka#a o #1i )hqi+#o( ni$ +r k# !"+r +"na%" +a!ar)i)h# n.a ni$i i $+ar)h$& n)" $" ',a#i$in " i)+o'i#a!" $,i $a#("n " ni$i# +r !"+ra# +"na%" n ,a)hki$ nuk $un # r"a%i'oh"# q%%i$i ni$i# +r )hkak )" ka $,"#ur +a u !ua(#ur )hu$ +ak ni$2 +)h. n)" n +r0un i$ # ni$i# i ,ur.o)uri kr/"n !"+r +"na%" # !ra)(") n r)a +r #a !ua(#ur kr"(#)i)h# ni$in i kan n."%ur !"#$ n( !i#& n)" a+%ikoh"n i)+o'i#a# +r $a#("n " ni$i# +r !"+ra# +"na%" # kr/"ra n ,a)hki$ ai nuk o # $un # noh"( $ #"+r )" := !i#" " "ri n $o$n"#in kur " ka kr/"r !"+rn +"na%" i kan $,"#ur !"# :. !i#"3.

245 LLO8ARITJA E PARA6UR8IMIT DHE DNIMIT T MPARSHM UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU UUUU Si+a) n"ni# F>.+ar.9.# KPPK& koha q i +an "huri " ka ka%uar n +ara,ur.i$& )i h" Q o %%o( #("#r i +ri!i$i# n.a %iria %i hur $" !"+rn +"na%" "#/ri$i)h# %%o.ari#"# n ni$in " )hqi+#uar $" ,ur.i$& ,ur.i$ a0a#.(a#& h" n ni$in $" .(o,. N # n("#n $n/r )h# rr".u%%uar " h" Q)h#(a " %%o.ari#(") ) ni$i# # $+ar)h$ $" ,ur.i$ a+o $" .(o, +r kun ra!a(#(" a+o "%ik#" "kono$ik". 2 n"ni F>.+ar.:3 N r)a n +ar.>. )h# +ara+ar )" $a)a $,ro(#)" q )h# )hqi+#uar +r kun ra!a(#(" o)" "%ik# "kono$ik +r0)hih"n n ni$in +%o#)u") +r !"+rn +"na%". -REJTJA E 8JGKATS UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N .(/)$n " )h"k.;I; n # r"(#n +"na%" 0i%%uan # Q0aq"n )a)nk)ion" & # *i%a# n ,r"n in " #/r" ki)hin +r q%%i$ # 'a!"n )onin ni$in $" ,ur.i$ !"Q$a) a#o $" ni$ a0a#)hkur#r& n( n r k#o )ank)ion" )h#" h" !r"(#(a " .(/ka#). E)"n*a " !r"(#(") ) .(/ka#) )h# q kr/")i# # !"+r) +"na%" #1i #rhiq"# !r"(#(a )" ka kr/"r !"+r +"na%"& # *i%n )hoqria n a)+"k#in )o*ia% h" "#ik " !%"r)on )i n".a#i!"& # $)h$"& # k"q" h" +r k# .(/ka#a i )hqi+#on qor#i$ & +rka#)i)h# !r"(#(".!r"(#(a .(/q)or" )h# n( %%o( )ank)ioni (o+un#i!& (on )hku"). K/ %%o( )ank)ioni )h# i +ara+ar n n"nin F?. h" FA # KPPK ku )h# +r*ak#uar )" q%%i$i i !r"(#(") ) .(/ka#) )h# q #i ("+"# kr/")i# qor#i$ kur& uk" +a)ur +ara)u)h # .(i#ha rr"#hana# n %i h(" $" !"+rn h" kr/")in& !r"(#(a .(/q)or" $(a0#on +r # arri#ur qL@%%i$in " ni$i#. No*ioni h rn )ia " !r"(#(") ) .(/ka#) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU -r"(#(a " .(/ka#) )i+a) ,r"n i) h" q%%i$i# # )a(& nuk )h# ni$& +or n 0ak# )h# #ra(#i$ i kr/")i# # !"+r) +"na%" $" $a)a (on )hku")".Si+a) na#/r) ) )a( & !r"(#(a " .(/ka#) )h# $a) +r 'a!"n )i$in " ni$"!" $" ,ur.i$ a0a#)hkur#r h" +araq"# ha+ # rn )i)h$ n r"(#i$ # "+ani%i'i$i# # ) r"(#) +"na%". N ,r"n in " )a( & !r"(#(a " .(/ka#) +araq"# qor#i$ )"rio' h" +u,%ik q i ,h"# kr/")i# # !"+r) +"na%" h" .(/ka#a ia #rh"q !r"(#("n q n # ar h$"n $o) # kr/"( !"+ra +"na%" & )"+)" +r !"+ra # #i%%a o # noh"#." h" !r"(#(a " .(/ka#) )hqi+#oh"# $" ak#.(/ki$. Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " !r"(#(") ) .(/ka#)

246 UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# FA.+ar.:. h" >. # KPPK& !r"(#(a " .(/ka#) $un # )hqi+#oh"# 2 $#h.$un # )hqi+#oh"# )i+a) ,in (") ) .(/ka#)3+r / .ru+" !"+ra)h +"na%"5 9.n .ru+in " +ar ,(n +(") !"+ra# +"na%" +r # *i%a# )h# +ara+ar ni$i $" ,ur.i$ "ri n n( !i#& a+o ni$ $" .(o, h" n)" !"+ra )h# kr/"r n rr"#hana %"h#)u")" q !"+rn " ,(n !"Qanari)h# %"h#)u")". :.N .ru+in " /# # !"+ra!" +"na%" +r # *i%a# $un # )hqi+#oh"# !r"(#(a " .(/ka#) h/n !"+ra# +"na%" +r # *i%a# $un # )hqi+#oh"# ni$ "ri n >. !("#2n"ni FAI>3& n)" $" %i.( )h+r"hi$i)h# )h# +ara+ar k(o $un )i & +)h. n"ni 9A> +ar. >. # KPPK "#(. -r"(#(a " .(/ka#) $un # )hqi+#oh"# " h" +r !"+ra# +"na%" n ,a)hki$& +or nuk $un n )i#ua#a # #i%%a +r n( !"+r #i )hqi+#oh"# ni$ " +r n( #("#r !r"(#(" " .(/ka#). E0"k#"# " !r"(#(") ) .(/ka#) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Kr/")i# q i )hqi+#oh"# !r"(#(a " .(/ka#)& kon)i "roh"# +"r)on i nuar h" )hnoh"# n "!i "n*n " # nuar!".K/ ni$ )h%/h"# n.a "!i "n*a n)" kru")i ,r"n a 0a#i# +r"( n( !i#i n.a ak#.(/ki$i i +%o#0uqi)h$ nuk kr/"n!"+r # r" +"na%" 2n"ni <F.+ar.:49# KPPK3. M" !r"(#("n .(/q)or" kr/")i# $un #@1i )hqi+#oh"n k#o ni$" +%o#)u")"5 n a%i$in " r"(#i$i# # au#o$("#i#& $arr(a " %"(") ) !o'i#(") h" $arr(a " )"n i# 2 n"ni A?.+ar.>.3 MASAT E TRAJTIMIT T DETGRUESHM UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N )hk"n*n " ) r"(#) +"na%" )h# kon)#a#uar )" n $")in " 0ak#or!" # kri$ini#"#i#& Qrr".u%%i$"# $"n or"& +rka#)i)h# )$un ("# +)ikik" h" !ar)ia n.a ro.a h" a%koo%i& (an .(i#ha)h#u 0ak#or # rn )i)h$ # kri$ina%i#"#i#.Pr #u "!i#uar rr"'iku q +"r)ona# " k#i%% n # ar h$"n # kr/"(n !"+ra +"na%" & )h# #r".uar " o$o) o)h$" q n a( +"r)ona!" $" +r.(".()h$ri # '!o.%uar h" n !ar)i # ro.) a+o a%koo%i# & kraha) ni$i# & # )hqi+#oh"# " h" $a)a " $("ki$i#.N r)a n a( +"r)ona!" #r)i)h# # +a+r.(".()h$ +r )hkak # Qrr".u%%i$"!" +)ikik" & )hqi+#oh"# !"#$ $a)a " #ra(#i$i# # "#/ru")h$. M" an # $a)a!" # #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik n a( kr/")!" # !"+ra!" +"na%" $" Qrr".u%%i$" $"n or" & # r"(#a# +"na%" ,a)hkohor" kan +r q%%i$ #1i r"a%i'o(n / 0unk)ion"59.# "!i#o(n rr"'ikun q +"r)ona# " k#i%% )ri)h # kr/"(n !"+ra +"na%" h" :.n r)a 0unkioni i /# $" k#o $a)a # #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik& kon)i)#on n arri#("n o,("k#i!a!" # hu$ani'i$i# # ) r"(#) +"na%". MASAT E TRAJTIMIT T DETGRUESHM N T DREJTN

247 PENALE T KOSO-S UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N KPPK& $a)a# " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ nuk (an )ank)ion" +"na%" & +or (an $a)a # +o)aQ$"& $a)a )ui ."n"ri) # karak#"ri# $("k)or # karak#"ri# $("k)or& # *i%a# u )hqi+#oh"n !"#$ kr/")!" # !"+ra!" +"na%" $" +aa0#)i $"n or" h" n !ar)i n.a ro.a h" a%koo%i.Pr k# ar)/" k#o $a)a (an +ara+ar n ka+i#u%%in " !"Qan#2ka+.-.n"ni FB h" FF3 h" (an #r)i)h# # n ara n.a )i)#"$i h" %%o("# " )ank)ion"!" +"na%" .Ma)a# " #ra(#i$i# nuk kon)i "roh"n ni$" " a) %%o(" # #("ra # )ank)ion"!" +"na%" .Pra $a)a# " #ra(#i$i# +" n.a ,r"n ia h" q%%i$i i #/r" (an $a)a # $("ki$i#.N i)a ko " +"na%" # E!r.+"r"n i$or" +or " h" # "!r.q"n ror" h" (u.%in or"& k#o $a)a "$r#oh"n )i $a)a )i.uru")" & " h" n %".(i)%a*ionin +"na%" q )h# a+%ikuar n Ko)o! k#o $a)a (an qua(#ur )i.uru")"& " # #i%%a quh"n " h" n %".(i)%a*ion"# " i)h.r"+u,%ika!" # (u.o)%%a!i) q #ani (an )h#"#" # +a!arura. Pr kun r 0ak#i# )" k#o nuk kon)i "roh"n )ank)ion" +"na%" " h" +r k#o !%"n +ari$i i %i.()h$ri). KPPK& n n"n# FB. h" FF. i +ara)h"0 #ri %%o(" # #ra(#i$i# # "#/ru")h$5 9.Tra(#i$in " "#/ru")h$ +)ikia#rik +r kr/")in $" +aa0#)i $"n or"@ :.Tra(#i$in " "#/ru")h$ +)ikia#rik +r kr/")i# $" a0#)i # '!o.%uar $"n or"& h" >.Tra(#i$i $" an # r"ha,i%i#i$i# # "#/ru")h$ i +"r)ona!" # !arur n.a ro.a o)" a%koo%i. Pro*" ura " )hqi+#i$i# # $a)a!" # #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +r kr/")i# $" a+a0#)i $"n or" 2#r)i)h# # +a+r.(".()h$3 h" #ra(#i$i i "#/ru")h$ +r kr/")in $" a0#)i # '!o.%uar $"n or"& )h# " +ara+ar $" %i.( # !"Qan#..N r)a )hqi+#i$i i #ra(#i$i $" an # r"ha,i%i#i$i# # "#/ru")h$ # +"r)ona!" # !arur n.a ro.a a+o a%koo%i (an # +r*ak#uar $" n"nin FF. # KPPK. TRAJTIMI I DETGRUESHM PSIKIATRIK I KRGESIT ME PAAFTSI MENDORE UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU K# $a) # #ra(#i$i# # "#/ru")h$ .(/ka#a " )hqi+#on n ra)#"# kur kon)#a#on )" !"+rn +"na%" +"r)oni " ka kr/"r n .("n (" #r)i)h# # +a+r.(".()h$"2n"ni FB3& n a( kr/")!" # k#i%% # !"+ra!" +"na%" " !"#$(a $a) q $un # )hqi+#oh"# )h# $("ki$i i "#/ru")h$. P"r)oni kon)i "roh"# +%o#)i)h# i +a+r.(".()h$ n)" n kohn " kr/"r ) !"+r) +"na%" ka %n.uar n.a )$un (a $"no r" " +rkoh)h$" o)" " +rh"r)h$"& Qrr".u%%i$i $"n or a+o n."*(" " 'h!i%%i$i# $"n or& .("n (" k#o # *i%a# +"r)onin " kan ,r # +aa0# q # ku+#o( a+o #1i kon#ro%%o( !"+ri$"# a+o $o)!"+ri$"# " #ia& a+o # ku+#o( )" +o kr/"n !"+r +"na%" 2 n"ni 9:.+ar.9.3. K(o $a) )h# " na#/r) kura#i!" $("k)or" h" )" k# $a) " n(ohin # .(i#ha %".(i)%a*ion"# ,a)hkohor" $" "$r#i$" # n r/)h$".

248 8(/ka#a $un #1i )hqi+#o( $a)a# " #ra(#i$i# # +%o#)oh"n k#o ku)h#"5 "#/ru")h$ +)ikia#rik n)"

9.q +"r)oni # k"# kr/"r !"+r +"na%"& " *i%a )h# kon)#a#uar n +ro*" ur +"na%"@ :.q !"+ra # ("# kr/"r n.a +"r)oni i +a+r.(".()h$@ >.q .(/ka#a # kon)#a#o( )" +"r)oni o # rr"'iko( !"h#"n o)" #("#rin a+o +a)urin $" !%"r # $a h" n)" %)hoh" n %iri& h" ?.q +" "!i#i$in " rr"'iku# )h# i n"!o()h$ $("ki$i n "n#in )hn "#)or. TRAJTIMI I DETGRUESHM PSIKIATRIK I KRGESIT ME AFTSI T D-O8LUAR MENDORE UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU A0#)ia " '!o.%uar $"n or" "k'i)#on n)" +"r)oni +r )hkak # )$un (") $"n or" # +rkoh)h$" o)" # +rh"r)h$"& Qrr".u%%i$i# $"n or a+o n."*(" n 'h!i%%i$in $"n or& a0#)ia " #i( ka q"n uk)h$ & ")"n*ia%i)h# " '!o.%auar +r #u kon#ro%%uar !"+ri$"# a+o $o)!"+ri$"# " #i(& a+o # ku+#o( )" kr/"n !"+r +"na%"2n"ni 9:.+ar.:.3. P"r)ona# " k#i%% kon)i "roh"n +"na%i)h# +r.(".() h" noh"n.Mir+o .(/ka# $" ra)#in " $a#(") ) ni$i# k# .("n (" )hn "#)or" # #i( o #a $arr +ara)/)h )i rr"#han %"h#)u")". M"q kr/")i i !"+r) +"na%" $" +r.(".()h$ri # '!o.%uar kon)i "roh"# +"na%i)h# +r.(".()& .(/ka#a )h# " o,%i.uar q ) +ari #ia )hqi+#o( ni$in.N)" kr/")i i k#i%%& +r )hkak # +r.(".()i) # '!o.%uar )h# " h" i rr"'ik)h$ +r !"#"n& #("#rin a+o +a)urin $" !%"r # $a h" & a#h"r" kraha) ni$i# ia )hqi+#on " h" $a)n " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik. N)" .(/ka#a kr/")i# # #i%% i )hqi+#on ni$in h" $a)n " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik& ai ) +ari r.oh"# n "n#in )hn "#)or +r #ra(#i$& +r $("ki$ .Koha " ka%uar n "n#in +r $("ki$ i %%o.ari#"# n koh'.(a#("n " ni$i# $" ,ur.i$. N)" koha " ka%uar n "n#in +)ikia#rik +r #ra(#i$ )h# )a " h" koh'.(a#(a " ni$i# # )hqi+#uar $" ,ur.i$ & a#h"r" +"r)oni kon)i "roh"# )" " ka $,a(#ur ni$in h" %)hoh"# n %iri.Mir+o n)" koha # *i%in i .(/kuari " ka ka%uar n "n#in )hn "#)or )h# $ " )hkur#r )" koh'.(a#(a " " ni$i# $" ,ur.i$ & a#h"r" .(/ka#a ka / $un )i5 9.q +"r)oni i k#i%% # r.oh"# n "n#in n )hku") q #a $,a( ni$in " $,"#ur $" ,ur.i$ a+o :.q +"r)oni i k#i%% # %iroh"# $" ku)h#. 2 koh '.(a#(a # )hih"# #" rr".uu%or(a q " rr".u%%onk# Q)h#("3. TRAJTIMI ME AN T REHA6ILITIMIT T DETGRUESHM I PERSONA-E T -ARUR N8A DRO8A OSE ALKOOLI UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU

249 Tra(#i$i $("k)or i "#/ru")h$ i narko$an!" h" a%ko%i)#!" )h# $a) " a#) r"%a#i!i)h# # r"& " *i%a )hqi+#oh"# ) ,a)hku $" )ank)ionin"# " *ak#uara +"na%" h" ka +r q%%i$ q #1i "!i#o( rr"#hana# h" )hkaq"# q kan kon#ri,uar n kr/"r(n " !"+r) +"na%".Hu%u$#i$"# )hk"n*or" kan #r".uar )" !"#$ ni$i n a( kr/"r)!"& # *i%a# !"+ra# +"na%" i kan kr/"r )i a%ko%i)# a+o narko$an nuk $un # u)h#ro(n "0"k#" # uhura n %u0#n kun r kri$ina%i#"#i#.N ra)#"# " #i%%a #ra(#i$i $("k)or& +)ikia#rik i #/r" ka "0"k# $ # $a h +r"!"n#i! )" ni$i. K# $a) .(/ka#a o #a )hqi+#o( n)" (an +%o#)uar k#o ku)h#"5 9.q kr/")i# # !"+r) +"na%" #1i ("# )hqi+#uar ni$i2 ni$i $" ,ur.i$& ni$i $" .(o,& ni$i $" ku)h#3& !r"(#(a " .(/ka#) a+o %iri$i n.a ni$i@ :.q kr/")i #a k"# kr/"r !"+rn +"na%" +r )hkak # !ar)h$ri) n.a ro.a a+o a%koo%i@ >.q # "k'i)#o( %i h(a kau'a%" $") !"+r) +"na%" # kr/"r h" !ar)h$ri) ) kr/")i# n.a ro.a a+o a%koo%i& +rka#)i)h# q .(/ka#a # kon)#a#o( )" 0ak#ori kr/")or q ka $o#i!uar kr/")in " !"+r) +"na%" )h# !ar)ia n.a ro.a a+o a%koo%i& h" ?.n)" ka .(a)a +r $("ki$in " #i( )uk)"))h$. K(o $a) nuk $un # )hqi+#oh"# n a( +"r)oni# i *i%i !"+rn +"na%" " ka kru"r nn n iki$in " ro.) a+o a%koo%i#& +or i *i%i +r n r/)h" nuk )h# i !arur n.a ro.a a+o a%koo%i.Pr )hqi+#i$in " k)a( $a)" nuk )h# o$o) o)h$" q +"r)oni n $o$n"#in " kr/"r(") ) !"+r) +"na%" # k"# q"n i "hur& ) kn "($i k(o $a) $un # )hqi+#oh"# n a( narko$ani# a+o a%koo%i)#i# i *i%i !"+rn +"na%" " ka kr/"r n kohn kur nuk ka q"n nn n iki$in " ro.) +rka#)i)h# a%koo%i#& $ir+o ai )h# i !arur n.a ro.a h" a%koo%i h" !"+rn +"na%" " ka kr/"r +.)h.+r # 0i#uar $("#" +r # ,%"r ro.n a+o a%koo%in. K(o $a) "k'"ku#oh"# n "n#in )hn "#)or a+o n n on(i "n# #("#r # )+"*ia%i'uar&Mir+o k(o $a) $un # "k"'"ku#oh"# " h" n "n#in +r "k'"ku#i$i# # ni$i#& ku .("n "# kr/")i n $,a(#("n " ni$i# $" ,ur.i$. N)" k(o $a) )hqi+#oh"# kraha) ni$i# $" ,ur.i$& k(o "k'"ku#oh"# .(a# $,a(#(") ) k#i( ni$i. N)" k(o $a) )hqi+#oh"# kraha) ni$i# $" .(o,& !r"(#(") ) .(/ka#) a+o %iri$i# n.a ni$i& .(/ka#a $un # !"n o)& $" +%qi$in " # $#uari# q $a)a " #i%% # #ra(#oh"# n %iri.N)" kr/")i +a n on( ar)/" nuk i nn)h#roh"# #ra(#i$i# n %iri a+o " ,rak#i) a#" & .(/ka#a $un # ur hro( q #ra(#i$i # "k"'ku#oh"# n "n#in )hn "#)or 2n"ni FF.+ar.:.3. N)" k(o $a) )h# )hqi+#uar kraha) ni$i# $" ,ur.i$& n k)i ra)#i $un # '.(a) "ri)a # kr/h"# ni$i. N r)a n ra)#" kur k(o $a) )h# )hqi+#uar kraha) ni$i# $" .(o,& !r"(#(") ) .(/ka#)& a+o %iri$i# n.a ni$i& #ra(#i$i nuk $un # '.(a) $ #"+r )" :. !("#.& n k#o )i#ua#a .(/ka#a n Q o / $ua( uh"# # !"n o) n)" )h# " n"!o()h$" # !a'h oh"# "k"'"ku#i$i i $a))2 n"ni FF. +ar.>.3.

250 KARAKTERSITIKAT KRGESORE T EKDEKUTIMIT T SANKSIONE-E PENALE UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU M" "k"'"ku#i$in " ni$"!" r"a%i'oh"# 0unk)ioni i +r"!"n#i!) )+"*ia%" .("n"ra%"2 n"ni >?. +ar.9.# KPPK3.

h"

Rn )ia kri$ina%o +o%i#ik" " "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%"& $" # *i%a# kr/")i# i $"rr"# %iria i ku0i'oh"n i)a # r"(#a& kon)i)#on " h" n 0ak#in )" k#o (an " h" $a)a +rak#ik" $" # *i%a# $" q%%i$ # $,ro(#(") ) )hoqri) n.a kri$ina%i#"#i & i i'o%o(n kr/")i# " rr"'ik)h$ n.a $(" i)i )hoqror. Pari$"# #h"$"%or" # "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N i)+o'i#a# " +r.(i#h)h$" # ko i# +"na% r"'u%#o(n " h" +ari$"# #h"$"%or" $,i "k"'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%". K#o (an5 9.+ari$i i %i.()h$ri)@ :.+ari$i i hu$ani#"#i#& >.+ari$i i ri" uki$i# h" r")o*ia%i'i$i# h" ?.+ari$i i in i!i ua%i'i$i# . 9.+ari$i i %i.()h$ri) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Pari$i i %i.()h$ri) ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" $ani0")#oh"# n / a)+"k#"5 A3.S +ari +ari$i i %i.()h$ri) ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" kon)i)#on n 0ak#in )" n a( +"r)oni# # nuar $n # "k'"ku#oh"n !"#$ ai %%o(i i )ank)ioni# +"na%& i *i%i )h# i +ara+ar $" %i.( h" i )hqi+#uar $" !"n i$in " +%o#0uqi)h$ # .(/qi#. 63.S /#i +ari$i i %i.()h$ri) ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" kon)i)#on n a#" )" +"r)oni# # nuar $un #1i $"rr"n a+o #1i ku0i'oh"n !"#$ a#o %iri h" # r"(#a # *ak#uara $" %i.(. Pari$i i %i.()h$ri) ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" )hr,"n +r $,ro(#("n " %iri!" h" # r"(#a!" # +"r)ona!" # nuar n.a ar,i#rari#"#i h" k"q+r ori$"# " or.an"!" )h#"#ror" q (an # au#ori'uara #1 i "k'"ku#o(n )ank)ion"# +"na%". Pari$i i hu$ani#"#i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N n"nin F<.+ar.>. # KPPK )h# +ara+ar )h+r"hi$i)h# )" .(a# "k"'k"u#i$i# # ni$i# & +"r)oni i nuar nuk uh"# #@1i nn)h#roh"# #ra(#i$i# Qn("r'or o)" +o)h#ru") h" a) ni$i# q +r0)hin $un i$" # +an"!o()h$" +)ikik" h" 0i'ik" & )i h" !"+ri$i# n.a n"!o(a "%"$"n#ar"& uk" +r0)hir " h" #ra(#i$in a "kua# $("k)or. T r"(#a# " +"r)oni# # nuar $un # ku0i'oh"n aq )a )h# " n"!o()h$" h" n +r+u#h(" $" %i.(in h" )#an ar "# n rko$,#ar" # # r"(#a!" # n("riu#.

251 Pari$i i hu$ani#"#i# )h# +ara+ar " h" $" i)+o'i#a# " %i.(i# +r "k'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%" & n # *i%a# #huh"# )" )("%%(a n a( # nuar!" uh"# # ("# n("r'or"& n $n/r q # ruh"# in(i#"#i i #i( n("r'or& )hn "#i i #i( 0i'ik h" +)ikik h" n # n("#n koh )i.uroh"# i)i+%ina " n"!o()h$" n "n#in n )hku") +r$ir)u").

Pari$i i ri" uki$i# h" r")o*ia%i'i$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ek'"ku#i$i i ni$i# $" ,ur. ka +r q%%i$ q +"r)onin " nuar #a +r.a i) q # ("#o( n %iri& q # ("#o( h" +uno( n +a(#i$ $" %i.(in h" $ora%in " )hoqri).Pr k# ar)/" n+r "n#" a+%ikoh"n $a)a # n r/)h$" " uku")" h" #"ra+"u#ik" & n $n/r q i nuari +a)i #a $,a( ni$in & # $u n #1i kr/"( "#/ri$"# " !"#a h" # ("# i a0# # ("#o( h" # +uno( n +a(#i$ $" nor$a# " )hoqri). Pari$i i in i!i ua%i'i$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU In i!i ua%i'i$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# $" ,ur. n r/)h" quh"# " h" in i!i ua%i'i$ +"ni#"n*iar. M" %i.(in +r "k"'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%" +r*ak#oh"n "#a(i)h# $n/ra#& $"#o0 a#& h" $("#"# " in i!i ua%i'i$i# .(a# 0a') ) "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%". In i!i ua%i'i$i i "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" ,h"# !ar)i)h# +r"( ku)h#"!" "k'i)#u")" n "n#in n )hki$or4+r$ir)u") )i h" uk" $arrur +ara)u)h !"Qori# " +"r)oni# # nuar & $o)hn "#i(& ni!"%in " #i( ar)i$or h" ku%#uror& )" a )h# 0(a%a +r r"*i i!i)# "#(.In i!i ua%i'i$i i "k'"ku#i$i# # )ank)ion"!" +"na%" ,h"# $" an # $a)a!" # n r/)h$" $("k)or" & +" a.o.(ik" h" )o*ia%". Si)#"$i i "k"'"ku#i$i# # ni$i# $" ,ur.i$ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU 9.)i)#"$i i q"%i) a+o i !"#$i) nn n iki$in " i "!" # +"na%i)#i# an.%"' ;hon Huar i# n 0i%a "%0i n !i#in 9FE=& n P"n)i%!ani n !i#in 9<:<& :.)i#"$i au,urn a+o i h")h#(")29<:>3 N(u(ork&n q"%i qn ronin na#n n r)a i#n (a)h# q"%i) +or +a # r"(# ko$uniki$i $" # nuari# #("r.>.)i)#"$i +ro.r")i! 2.(/)$n " /# # )h"k.;I;3 )i+a) k#i( )i)#"$i i nuari ka%on#" n+r #ri 0a'a a3.n 0a'n " +ar .(a# i#) h" na#) rr"+)ih# qn ron#" n q"%i& h" $un # '.(a)#" .("r n 9:&$ua( ,3. Fa'a " /# i nuari i#n +unon#" h" qn ron#" $" # nuari# " #("r& kur)" na#n n ah(" n q"%i h" *3.0a'a " #r"# )h# 0a'a $ " 0a!or)h$" h" k(o kon)i)#on n %iri$in $" ku)h# # a#/r" # nuar!" # *i%# $" )("%%("# " #/r" # $ira " kan $"ri#uar k#.K/ %ri$ $un # r"!koh"( n)" i nuari n %iri nuk i ki)h#" a#o )("%%(" q (an +ri#ur +r"( #i(. h" ?& )i)#"$i ir%an "'29<A>3.k/ )i)#"$ a%%on n.a )i)#"$i +ro.r")i! n.a)" +ara)h"0 n( 0a $" #"+r +r #

252 nuari#& ku i nuari +ara )" # %)hoh"# n %iri uh"# #a ka%o( n( koh n n( ho$ & q quh"# ho$a +r # %iruari#& ku +"r)ona!" # *i%!" u )h# n(ohur k/ #ra(#i$& $un # %!i'in %iri)h# " h" (a)h# %oka%"!" # ,ur.u# & # k"n %i h(" $" ,o#n " %ir & # .'o(n " h" ,"ni0i*ion" # #("ra. T r"(#a h" o,%i.i$"# " +"r)ona!" # nuar $" ,ur.i$ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) %i.(i# $,i "k'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%" & .(a# $,a(#(") ) ni$i# $" ,ur.i$& # nuari# i kan k#o # r"(#a5 9.# r"(#n n )h+r,%i$ +r +unn " kr/"r )i+a) i)+o'ia#!" # !"Qan#a2 $" rr".u%%or"n $,i "k"'ku#i$in " ni$i# $" h"q(" # %iri) & *ak#oh"# +(")a " )h+r,%i$i# +r +un " *i%a ruh"# )i kur)i$ i "#/ru")h$ i # nuari#& n r)a +(")n #("#r ai " )i+onon %iri)h#3 :.# r"(#n n +u)hi$ +r"( <. or!" .(a# :?. or!" .(i#ha)h#u " h" n( i# +u)hi$ .(a# (a!)& >. # r"(#n n +u)hi$ +r"( 9?. i#) .(a# n !i#i2+u)hi$ !("#or i # nuar!"3 ?. # r"(#n n $,ro(#(" )hn "#)or" +a +a.") A.# r"(#n n )i.uri$ in!a%i or n ra)# # 0a#k"q)i) n +un a+o )$un (") +ro0")iona%" B3. T r"(#n n ko$uniki$ $" an # kor")+on "n*)& uk" +ranuar !i'ia# h" +ak"#a F. # r"(#n " ank")) r"(#ori# # "n#i# n )hki$or n ra)# # *ni$i# # # r"(#a!" # #i( o)" +r )hkak # +a r"(#)i!" #("ra. Kraha) k#/r" # r"(#a!" & kur # nuari# )i%%"n $ir r"(#ori $un #u (a+ " h" ,"ni0i*ion" #("ra. O,%i.i$"# " +"r)ona!" # nuar $" ,ur.i$ UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Pr # 0unk)ionuar "n#i n )hki$or +r$ir)u" h" 'h!i%%i$i i +ro*")i# # r")o*ia%i'i$i# & n i)+o'i#a# " Li.(i# +r "k'"ku#i$in " )ank)ion"!" +"na%" +r +"r)ona# " nuar (an # +ara+ara " h" o,%i.i$"# " #/r". 4# nuari# uh"# #a r")+"k#o(n r"n in )h#+iak& 4# +uno(n n orarin " *ak#uar h" +unn " *ak#uar $" q%%i$ q # 0or$o(n )h+r"hi +un" #a $,a(n kon i*ionin " +un) h" # ,( # $un )h$" arri#("n " kua%i0iki$"!" +ro0")iona%" h" 0i#i$" $a#"ria%" h" 4 "#/ri$i i # nuar!" q #1i ',a#o(n ur hra# " +"r)ona!" '/r#ar. Pr $o) rr")+"k#i$in " o,%i.i$"!" # +r$"n ura h" *ni$i# # i))i+%in)& n a( # nuar!" $un # )hqi+#oh"n k#o ni$" i)i)+%inor"5qor#i$i& n a%i$i $arr(") ) %"#ra!" "ri n >. $ua(& n a%i$i i $arr(") ) +ak"#a!" "ri n >.$ua(& n a%i$i a+o ku0i'i$i i # r"(#) ) i)+oni$i# $" # ho%%a +"r n"!o(a +"r)ona%" "ri n >. $ua( h" r.i$i n q"%i "ri n >=. i#. Liri$i $" ku)h# UUUUUUUUUUUUUUUU Liri$i $" ku)h# nnku+#on )" +"r)oni i *i%i )h# uk" " !ua(#ur ni$in %iroh"# n %iri +ara )" # k"# !ua(#ur ni$in n #r)i. M" ku)h# q "ri )a # )ka o( koha +r # *i%n i )h# )hqi+#uar ni$i $o) # kr/"( !"+r #("#r +"na%".

253 In)#i#u*ioni i %iri$i# $" ku)h# )h# i koh) ) r" +r h"r # +ar )h# +araqi#ur n An.%i n .(/)$n " )h"ku%%i# ;I; " $ +a) " h" n Fran*. Liri$i $" ku)h# )h# i n.(a)h$ $" ni$in $" ku)h#& #" ni$i $" k)uh# o"r)oni 0ar" nuk 0i%%on !/ua(#("n " ni$i#& n r)a #" %iri$i $" ku)h# +"r)oni %iroh"# n.a $,a(#(a " ni$i# # *i%in )h# uk" " !ua(#ur. Rn )ia +"na%o (uri ik" " %ir$i# $" ku)h# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU M" %iri$in $" ku)h# i nuari $o#i!oh"# q $ )h+"(# # +r$ir)oh"# h" # a0#)oh"# +r ("# nor$a%" n %iri& 4%iri$i $" ku)hr# +araqi#"# " h" )i n( %%o( kori.(i$i i !"n i$i# # .(/qi# $,i ni$in h" )i $n/r kon)"ku"n#" " ',a#i$i# # in i!i ua%i'i$i# # ni$i#& 4.(/ka#a nuk ka $un )i q $" ra)#in " )hqi+#i$i# # ni$i# $" ,ur.i$ # i( )ak#)i)h# )" Q0arQ koh'.(a#(" "+ri!i$i# n.a %iria o #1i n"!o(i#"# +r +r$ir)i$in " kr/")i# # !"+r) +"na%" h" ) 0un i& 4%iri$i $" ku)h# )hr,"n " h" )i $a) +r )hkur#i$in " ni$"!" !"Qanari)h# # .(a#a h" n(h"ri# )hr,"n " h" +r ku0i'i$in " n iki$i# # $)h$ # ni$i# $" +ri!i$ n.a %iria $" a0a# # .(a# )i n a( # nuari# & " h" n a( 0a$i%(") ) #i( h" +o'i#) ) #i( )o*ia%". Ar)/")h$ria " %iri$i# $" ku)h# kon)i)#on" h" n 0ak#in )" k/ in)#i#u*ion n in)#an* # 0un i# )hr,"n " h" )i $a) " $,ro(#(") ) )hoqri) n.a kr/"r(a " )ri)h$" " !"+ra!" +"na%"& n.a)" +rak#iki)h# )h# !r#"#uar )" +"r)ona# " %iruar $" ku)h# rra%% h"r kr/"(n !"+ra +"na%"& n kraha)i$ $" +"r)ona# q ni$in " kan !ua(#ur n #r)i. Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " %iri$i# $" ku)h# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ku)h#"# +r )hqi+#i$in " %iri$i# $" ku)h# (an # +ara+ara n n"nin <=.# KPPK.Ku)h#"# $un # n ah"n n / .ru+" & .ru+i +ar i r"0"rh"n )("%%(") ) # nuari#& n r)a .ru+i i /# i %u)h#"!" ka # ,( $" +(")n " ni$i# # $,a(#ur. 9.Si+a) n"ni# <=.+ar.9.i nuari $un # %iroh"# $" ku)h# n)" "k'i)#on ,a'a " ar)/")h$" )" ai nuk o # kr/"( !"+r # r" +"na%" .2nuk )h# " #h"k)uar )" )a uh"# # k"# !ua(#ur ni$in +r # +a)ur # r"(# n %iri$in $" ku)h#3 :.Si+a) !arian#i# # n"ni# <=.+ar.:.i nuari i *i%i " ka $,a(#ur .(/)$n " ni$i# 2nuk )hkruan k)h#u n KPPK3& $un # %iroh"# $" ku)h# n.a $,a(#(a " $#"($" " ni$i# & $" ku)h# q "ri n )ka i$in " koh) +r # *i%n )h# )hqi+#uar ni$i # $o) kr/"( !"+r # r" +"na%" >.)i+a) !arian#i# # /# & +"r)oni i *i%i ka $,a(#ur 9I> # ni$i# $" ,ur.i$& +r(a)h#i$i)h# $un # %iroh"# $" ku)h# kur rr"#hana# " !"Qan#a q i r"0"roh"n +"r)oni# # nuar #r".o(n )" ai nuk o # kr/"( !"+r # r" +"na%".

254 ?.)i+a) !arian#i# # #r"# 2n"ni <=.+ar.?.3i nuari # *%i%i# .(/ka#a i ka )hqi+#uar ni$ $" ,ur.i$ a0a# .(a# & $un # %iroh"# $" ku)h# n.a $,a(#(a " $#"$ " ni$i# n)" i ka $,a(#ur >I ? # ni$i# R"!oki$i i %iri$i# $" ku)h# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU R"!oki$i i %ir$i# $" ku)h# $un # ("# o,%i.a#i! h" 0aku%#a#i!. 9.R"!oki$i o,%i.a#i! i %iri$i# $" ku)h# 8(/ka#a +a#("#r 2 "#/ri$i)h#3 o #a r"!ko( %iri$in $" ku)h# n)" +"r)oni i nuar & "ri)a .("n "# n %iri$in $" ku)h# kr/"n n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" +r # *i%a# i )h# )hqi+#uar ni$i $ #"+r )" n(i !i#2 n"ni <9 +ar.9.3

:.R"!oki$i 0aku%#a#i! i %iri$i# $" ku)h# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU 8(/ka#a $un "# n)" +"r)oni i nuar i *i%i .("n "# n %iri$ $" ku)h# & kr/"n n( a+o $ )hu$ !"+ra +"na%" +r # *i%a# i )h# )hqi+#uar ni$ $" ,ur. "ri n n( !i#2 n"ni <=.+ar.:.3& uk" +a)ur +ara)/)h n.(a)h$rin " !"+ra!" +"na%" & rn )in " #/r"& $o#i!"# n.a # *i%a# (an kr/"r !"+ra# +"na%" h" rr"#han# #("ra q #r"o(n ar)/")h$rin " r"!oki$i# # %iri$i# $" ku)h#. N)" +"r)oni i %iruar $" ku)h# +r !"+rn " r" noh"# (o $ #"+r )" n( !i#& n r)a .(/ka#a nuk ur hron r"!oki$in " %iri$i# $" ku)h# & %ri$i $" ku)h# !a'h oh"# +r aq koh )a i nuari " ka $,a(#ur ni$in " #i%% $" ,ur.i$2 "ni <9 +ar.A3. N ih$a +o)#+"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N ih$a +o)#+"na%" # nuar!" u ("+"# n.a or.an"# ko$+"#"n#" # au#ori'uar $" %i.( h" # *i%a# uh"# # ("n # #h"$"%uara +ran Q o ku!"n i ko$ua%.K(o n ih$ r"a%i'oh"# n ,a)hk+uni$ $" .(/ka#a# h" or.an"# " +rku( ")(") )o*ia%".N ih$a " k#i%% $un # ("# " ,r"n )h$" h" " (a)h#$". N ih$a " ,r"n )h$" o0roh"# uk" nCi#ur kura(uar h" uk" i hn k)hi%%a # nuari# )" )i #1i '.(i h +ro,%"$"# $" # *i%a# o # ,a%%a0aqoh"# +a) %)hi$i# # #i( n %iri. N ih$a " (a)h#$" kon)i)#on n hni"n " n ih$) $a#"ria%" & )i.uri$in " +un)i$i# & '.(i h("n " +rkoh)h$" # ,ani$i# & hni"n " n ih$) n '.(i h("n " +ro,%"$"!" 0a$i%(ar" "#(. Kon0i)ki$i i o,i) +a)uror" # 0i#uar $" !"+rn +"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# <:.+ar.9 .(/ka#a )h# " "#/ruar q #1ia kon0i)ko( Q oku(# o,in +a)uror" q )h# r"'u%#a# i !"+r) +"na%".

255 Kn0i)ki$i i o,i) +auror" )hqi+#oh"# $" ak#.(/ki$ $" # *i%in )h# kon)#a#uar kr/"r#(a " !"+r) +"na%"2 n"ni <:.+ar.:.3.K(o $a) )hqi+#oh"# n ra)#"# kur kr/")i# # !"+r) +"na%" i )hqi+#oh"# ni$i kr/")or& ni$i a%#"rna#i!& !r"(#(a " .(/ka#)& $a)a " uku")" a+o $a)a " #ra(#i$i# # "#/ru")h$ +)ikia#rik h" rua(#(") n "n#in )hn "#)or )i h" #ra(#i$in " "#/ru")h$ +)ikia#rik n %iri.

Na#/ra (uri ik" " kon0i)ki$i# # o,i) +a)uror" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU KPPK& " +ara)h"h )i $a) # +o)aQ$" kon0i)ki$in " 0i#i$i# +a)uror h" " ra hi#i n ka+i#u% # !"Qan#.K(o $a) nuk kon)i "roh"# %%o(i i )ank)ioni# +"na%. Kon0i)ki$i i o,i) +a)uror" n.a kr/")i i !"+r) +"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Do,ia +a)uror" kon0i)koh"# n.a Q oku)h q ka +a)ur o,i +a)uror" n.a !"+ra +"na%" )i+a) n"ni# <:.+ar.9.# KPPK )h+r"hi$i)h# #huh"# a)ku)h nuk $un #a $,a( o,in +a)uror" # 0i#uar $" an # kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& o,ia +a)uror" $"rr"# n.a kr/")i i !"+r) +"na%"& or.ani'a#ori i ,a)hki$i# kri$ina%& n.a )h#/#)i n ih$)i a+o ai i *i%i i ka 0)h"hur !"+rn +"na%" a+o kr/")in& k(o $a) .(i#ha)h#u )hqi+#oh"# " h" n a( a#i( q i )h# hn #a rua( +a)urin # 0i#uar $" !"+r +"na%". N ra)# kur kon0i)ki$i nuk )h# i $un ur & kr/")i "#/roh"# # +a.ua( )hu$n " # ho%%a!" " *i%a i +r.(i.("# o,i) ) 0i#uar +a)uror" n"ni <>.+ar.9. Kon0i)ki$i i o,i) +a)uror" n.a +"r)ona# #("r UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) n"ni# <>.+ar.:.# KPPK& $arr(a " +a)uri) n.a +"r)ona# #("r $un # !i( n / )i#ua#a.9.Si#ua#a " +ar )h# kur +a)uria " 0i#uar $" !"+r +"na%" ,ar#"# n +"r)ona# " #("r h" :.Kur +a)uria " #i%% ,ar#"# n # a0r$i# " kr/")i#. Pr # $un ur $" u )hqi+#uar k(o $a) uh"# +%o#)uar ku)h#"# o,("k#i!" h" )u,("k#i!" n $n/r ku$u%a#i!". Ku)h#i o,("k#i! +r$,u)h"# n ra)#in kur +a)uria )h# ,ar#ur +a ko$+"n'i$ a+o $" ko$+"n'i$ i *i%i nuk i +r.(i.("# !%"r) r"a%" # +a)uri). Ku)h#i )u,("k#i! )h# +r$,u)hur n ra)#" kur +"r)oni n # *i%in )h# ,ar#ur +a)uria & " ka i#ur a+o ka $un ur $" i# )" +a)uria )h# 0i#uar $" !"+r +"na%". :.N)" +a)uria )h# ,ar#ur #" # a0r$i# kr/")i# & a(o $un # kon0i)koh"# n)" nuk $un # )h$oh"# )" )i ko$+"n)i$ kan hn !%"rn " +%o#. Krk")a +a)uror" " # $#uari# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU K1#u na +araqi#"n / )i#ua#a 9.kur i $#uari " ka +araqi#ur krk")n +a)uroro (uri ik" h" :. kur i $#iuari nuk " ka +araqi#ur krk")n +a)uroro (uri ik".

256 N)" i $#uari +r krk")n +a)uror" u)h'oh"# n kon#")# *i!i%& ai $un # krko( q # ko$+"n)oh"# n.a )hu$a " !%"r)) " *i%a )h# kon0i)kuar & n)" " 0i%%on +ro*" urn kon#")#i$$or" ,r"n a a0a#i# +r"( B.$ua(!" n.a i#a " +%o#0uqi)h$ri) ) !"n i$i# $" # *i%in )h# uu h'uar n kn#")# *i!i% h" n)" ,r"n a 0a#i# +r"( >.$ua(!" n.a i#a " +%o#0uqi)h$ri) ) !"n i$i# $" # *i%in +o'i#i!i)h# )h# '.(i hur krk")a " #i(& " krkon ko$+"n'i$in n.a !%"ra " *i%a )h# kon0i)kuar2 n"ni <?3 :.N)" i $#uari nuk " +araq"# krk")n +a)uroro (uri ik" n +ro*" ur +"na%" & ai $un # krko( ko$+"n'i$in " $i# n.a !%"ra " kon0i)kaur n)" " 0i%%on kon#")#in *i!i% ,rn" a >.$ua(!" n.a i#a kur ka $arrur !")h +r kn0i)ki$in " o,i) +a)uror" h" $) !oni n a0a# +r"( :. !("#)h n.a +%o#0uqi)h$ria " !"n i$i# $,i kon0i)ki$in " o,i) +a)uror" h" n)" n a0a# +r"( >. $ua(!" n.a i#a " !"n i$i# $" # *i%n )h# a+ro!uar krk")a " #i( krkon ko$+"n)i$in n.a !%"ra " kon0i)kuar. R"ha,i%i#i$i UUUUUUUUUUUUUUUUUU 9.R"ha,i%i#i$i %i.(or&+araqi#"# n $n/r au#o$a#ik" $" ka%i$in " koh) ) *ak#uar +a) ni$i# # $,a(#ur& $" ku)h# q +"r)oni i nuar .(a# k)a( +"rio " # $o) kr/"( !"+r #"(#r +"na%". :.R"ha,i%i#i$i .(/q)or& n k# )i#ua# .(/ka#a o # !"n o) n)" o #a r"ha,i%i#o( # nuarin n ,a' # )("%%("!" # #ia +a) $,a(#(") ) ni$i# h" rr"#hana!" # #("ra q (an r"%"!an#" +r nC("rr("n " !"n i$i# # k#i%%&r"ha,i%i#i$i .(/q)or )h# 0aku%#a#i!.N )i#ua#n " #i%% .(/ka#a )i+a) %u#(") ) # nuari#& $un # !"n o) q ni$i # )h%/h"# n.a "!i "n*a " # nuar!" h" +"r)oni # kon)i "roh"# i +a nuar& n)" ka ka%uar .(/)$a " a0a#i# # +ara+ar $" %i.( h" n)" .(a# a)a( koh" nuk ka kr/"r !"+r # r" +"na%".n ra)#"# # #i%%a .(/ka#a $"rr +ara)/)h )("%%("# " # nuari# +a) $,a(#(") )@ ni$i#& na#/rn " !"+@r) +"na%" h" rr"#hana# #("ra # rn )i)h$" +r !%"r)i$in n)" )h%/"r(a " ni$i# )h# $" !"n . Sh%/"r(a " ni$i# n.a "!i "n*a " # n )hkuar!" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Dni$i )h%/h"# n.a "!i "n*a " # n )hkuar!" n a0a#in " *ak#uar +r"( kur )h# $,a(#ur ni$i& +ara)hkruar a+o 0a%ur & n)" i nuari ,r"n a a#i( a0a#i nuk kr/"n !"+r # r" +"na%". A0a#i ,r"n a # *i%i# )h%/h"# ni$i & !ar"# +r"( %%o(i# h" +")h) ) !"+r) +"na%"& %ar#)i) ) )ank)ioni#& i *i%i )h# )hqi+#uar kr/")i# # !"+r) +"na%". Si+a) n"ni# <F.+ar.: # KPPK& ni$i )h%/h"# n.a "!"i "n*a " # nuar!"5 9.N( !i# n.a i#a " +%o#0uqi)h$ri) ) ak#.(/ki$i#& n ra)#in " !r"(#(") ) .(/ka#) a+o %iri$i# n.a ni$i@ :.n( !i# +a) )ka i$i# # +"riu h) ) !"ri0iki$i# n ra)# # ni$i# $" ku)h#@ >.n( !i# n.a i#a " $,a(#(") ) ni$i# & +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i&$" 0a%(" o)" $" n r/)hi$ # %i.(in +"na% n ra)# # ni$i# $" .(/)$ %iri@

257 ?.#r" !("# +a) $,a(#(") ) ni$i# & +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i& $" 0a%(" o) "$" n r/)hi$in " %i.(i# +"na%n ra)#in " ni$i# $" ,ur.i$ "ri n n( !i#& ni$i $" .(o, o)" ni$ +%o#)u")@ A.+") !("# n.a i#a " $,a(#(") ) ni$i#& +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i& $" 0a%(" o" $" n r/)hi$ # %i.(i# +"na% n ra)#in" ni$i# "ri n #ri !("#@ B.#"# !("# n.a i#a " $,a(#(") ) ni$i# +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i& $" 0a%(" o" $" n r/)hi$ # %i.(i# +"na% n ra)#in" ni$i# +r"( #r" "ri n +") !("#@ F. h("# !("# n.a i#a " $,a(#(") ) ni$i# +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i& $" 0a%(" o" $" n r/)hi$ # %i.(i# +"na% n ra)#in" ni$i# +r"( +") "ri n h("# !("#@ <.+")$, h("#!("# n.a i#a " $,a(#(") ) ni$i# +ara)hkri$i# o)" +r0un i$i# $" a$n")#i& $" 0a%(" o" $" n r/)hi$ # %i.(i# +"na% n ra)#in" ni$i# +r"( h("# "rin 9A !("#..2 n"ni <F&<<3. Dni$i $" ,ur. $,i 9A !("# )h%/h"n. h" ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# nuk $un #

Dhnia " )hni$"!" n.a "!i "n*a " # n )hkuar!" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) %i.(i# # hna# n.a "!i "n*a " # nuar!" $un #1i ("+"n !"#$ or.an"!" # *ak#uar )h#"ror" h" +u,%ik".%i.(i n("h / )i#ua#a # hni") ) )hni$"!" n.a "!i "n*a " # nuar!".a3. hnia " )hni$"!" +r ni$in q nuk )h# )h%/"r h" ,3. hnia " )hni$"! +r ni$in q )h# )h%/"r.2 n"ni <E3. Para)hkri$i UUUUUUUUUUUUUUU Para)hkri$i i n ("k(") +"na%" h" +ara)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i#. Si+a) n"ni# E=.+ar.:.# KPPK& +ara)hkruh"# n ("k(a +"na%" n)"5 1. kan ka%uar >A.!("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ a0a#.(a#@ 2. 9A.!("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ $ )hu$ )" 9=.!("#@ 3. h("# !("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ $ )hu$ )" +")2A3!("#@ 4. +") !("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ $ )hu$ )" #r"2>3!("#@ 5. Tr" !("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ $ )hu$ )" n(293!("#@ 6. D/ !("# n.a kr/"r(a " !"+r) +"na%" # nu")h$" $" ,ur.i$ $ )hu$ )" n(293!("#@o)" ni$ $" .(o,.

258

Fi%%i$i i rr"( h) ) a0a#i# # +ara)hkri$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU A0a#i i +ara)hkri$i# 0i%%on # "* n.a i#a " kr/"r(") ) !"+r) +"na%"& +rka#)i)h# kur kr/")i ka !"ruar o)" ka q"n i "#/ruar # !"+ro(. Pr !"+ra# +"n%" # +r,ra& a0a#i i +ar)hkri$i# 0i%%on # "* +r"( $o$"n#i# kur )h# kr/"r !"+ri$i i 0un i# & +r !"+ra# +"na%" # !a'h uara & a0a#i i +ar)hkri$i# 0i%%on # "* +r"( $o$"n#i# kur )h# n r$arr !"+ri$i i 0un i#& +r !"+ra# +"na%" +"r$an"n#"& a0a#i i +ara)hkri$i# 0i%%on # "* +r"( $o$"n#i# kur ka +u)huar .("n (a " kun r%i.()h$"& #" !"+ra# +"na%" ko%"k#i!" & a0a# +ara)hkri$i# 0i%%on # "* +r"( i#) kur )h# kr/"r !"+ra " 0un i# & " *i%a h/n n +r,r(" # !"+r) +"na%" ko%"k#i!". Mir+o #" i)a !"+ra +"na%" kun r in#".ri#"#i# )"k)ua%& +)h. n.a n"ni 9E<& :==& :==9& :=?& a0a#i +ara)hkri$i# 0i%%on # rr(" h n.a i#a kur " 1$#uara i ka $,u)hur 9<.!("#. N a%(a " +ara)hkri$i# # n ("k(") +"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ek'i)#o(n / %%o(" # +"n.")a!" # *i%a# $un # )hkak#o(n n a%("n " a0a#i# # +ara)hkri$i# 9.+"n.")a# 0ak#ik" h" :.+"n.")a# (uri ik". P"n.")a# 0ak#ik" (an5arra#i)(a " kr/")i# # !"+r) +"na%"& kur nuk ih"# !"n ,ani$i i kr/")i#& oku+i$i i #"ri#ori# n$.a ana " ar$iku#& #r$"#i& !r)hi$"#& '(arri h" rr"#hana# #("ra # *i%a# " ,(n # +a$un ur +unn " .(/ka#). P"n.")a# (uri ik"& (an +)h.i$uni#"#i# i "+u#"#i# # +ar%a$"n#i#& )$un ("# +)ikik" # +an "huri# "#(& N )i#ua#a # k#i%%a +r aq koh )a ka '.(a#ur n a%(a & +r aq koh !a'h oh"# " h" a0a#i i +ara)hkri$i#. N r+r"r(a " +ara)hkri$i# # n ("k(") +"na%" UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Ko i +"na% i n("h u )i#u#a kur n r+r"h"# +ara)hkri$i " h" a#"5 9.Para)hkri$i i n ("k(") +"na%" n r+r"h"# $" Q o !"+ri$ # or.ani# )h#"#ror ko$+"#"n#& i *i%i n r$"rr"# $" q%%i$ # n ("k(") ) kr/")i# +r )hkak # !"+r) +"na%" # kr/"r2 E9.+ar.> # KPPK3 :.N)" i +an "huri .(a# rr(" h) ) a0a#i# # +ara)hkri$i# kr/"n !"+r #("#r +"na%" 2E9.+ar.?.3!"+ra +"na%" uh"# # ("# " n("(# a+o $ " rn )" !"+ra " $+ar)h$". N k#o )i#ua#a koha " *i%a ka ka%uar +ara n r+r"(") nuk %%o.ari#"# +or +ara)hkri$i 0i%%on # "* ri)h#a) 2E9.+ar.A.3

259 Para)hkri$i a,)o%u# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N a%(a h" n r+r"r(a " +ara)hkri$i# $un # )h+i"(n +rak#iki)h# q kurrn(ih"r # $o) )hkak#oh"# +ara)hkri$i& +r #1iu )h$an.ur k)a( $un )i" & " r"(#a +"na%" ,a)hkohor" +ara)h"h +ara)hkri$in a,)o%u#. Para)hkri$i a,)o%u# i n ("k(") +"na%" +araqi#"# kur ka%on /0i)hi i koh) q krkoh"# )i+a) %i.(i# +r +ara)hkri$ 2 n"ni E9.+ar.B.3. Para)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Para)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# kon)i)#on n a#" )" +a) ka%i$i# # koh) ) +ara+ar $" %i.(& ni$i i )hqi+#uar nuk $un # "k'"ku#oh"#. Para)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# )h+r"h"# )i +r ni$"# kr/")or" & a)h#u " h" +r ni$"# a%#"rna#i!" h" +%o#)u")"& $ir+o +ara)hkri$i i ni$"!" +%o#)u")" nuk )h+r"h"# n # n((#n koh )i +r ni$"# kr/")or" h" a%#"rna#i!". A0a#"# " +ara)hkri$i# # "k'"ku#i$i# # ni$"# (an )i $ +o)h#5 9. >A.!("# n.a +%o#0uqi)h$ria " ak#.(/ki$i# $" # *i%in i aku'uari )h# .(/kuar $" ,ur.i$ a0a#.(a#@ :.9A.!("# n.a ni$i ,ur.i$ $ )hu$ )" 9=.!("#@ >. h("# !("# n.a ni$i $" ,ur.i$ $ )hu$ )" +")2A3!("#@ ?.+") !("# n.a ni$i $" ,ur.i$ $ )hu$ )" #r"2>3!("#@ A.Tr" !("# n.a ni$i $" ,ur.i$ $ )hu$ )" n(293!("#@ B.D/ !("# n.a ni$i $" ,ur.i$ $ )hu$ )" n(293!("#@o)" ni$ $" .(o,. A0a#i i +ara)hkri$i# # "k'"ku#i$i# # ni$i# 0i%%on # rr(" h n.a i#a kur ak#.(/ki$i )h# ,1r i +%o#0uqi)h$& n r)a n)" )h# r"!okuar ni$i a%#"rna#i!& n.a i#a kur !"n i$i $,i r"!oki$in )h# ,r i +%o#0uqi)h$2 n"ni E?.+ar.93.Pr(a)h#i$ ,n n ra)#in " r"!oki$i# # ni$i# $ ku)h# h" kur i aku'uari arra#i)"# n.a ,ur.u& #" r"!oki$i i ni$i# $" ku)h# a0a#i !("#)r)i$i# 0i%%on # "* q n.a $o$"n#i kur !"n i$i +r r"!oki$in " ni$i# $" k)uh# )h# ,r i +%o#0uqi)h$2 +ro0.I)$"#i #ho# )" n.a $o$"n#i kur )h# ur hruar "k'"ku#i$i i #i(3. N r)a kur i nuari arra#i)"# n.a $o$"n#i i arra#i)(")& a+o n.a $o$"n#i i $o) k#h/"r(") n ,ur. kur i )h# $un )uar q +u)hi$in #a ,( (a)h# ,ur.u#. N a%(a h" n r+r"r(a " +ara)hkri$i# # "k'k"u#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU N.(a)h$ )i #" +ara)hkri$i " n ("k(") +"na%" & " h" #" +ara)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# $un # +araqi#"n rr"#hana # *i%a# )hkak#o(n n a%("n h" n r+r"r("n " a0a#i# # +ara)hkri$i#. N a%(a " +ara)hkri$i# # "k'"ku#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU

260 Rr"#hana# +r )hkak # *i%a!" ni$i nuk $un # "k'"ku#oh"# $un # ("n # na#/r) (uri ik" h" 0ak#ik"& +)h. )h#/"r(a " 0i%%i$i# # !ua(#(") ) ni$i#& +a)#a( i nuari )$ur"# rn & a+o i ! ") n on( an#ar i 0a$i%(") ) n.u)h#& +a)#a( n a%(a " +ara)hkri$i# # "k'k"u#i$i# ,h"# " h" kur or.an"# " n ("k(") nuk $un #a .("(n # nuarin.

N r+r"r(a " a0a#i# # +ara)hkri$i# # "k'"ku#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU A0a#i +ara)hkri$i# # "k"'"ku#i$i# # ni$i# n r+ri#"# $" Q o !"+ri$ # or.ani# ko$+"#"n# q ka +r q%%i$ "k'"ku#i$in " ni$i#& +)h.#hirr(a n.a ana " .(/ka#) ) # nuari# q # +araqi#"# +r #a !ua(#ur ni$in& ur hr")a q ai # )i%%"# $" hun +r #a $,a(#ur ni$in& %)huar(" " 0%"#arr")#i# +r .("#("n " # nuari# q ka ikur& !r"(#(a +r #a +a.uar ni$in $" .(o,& !"+ri$"# " .(/ka#) +r r"a%i'$in " hun)h$ # ni$i# $" .(o, "#(.)ikur #" n r+r"r(a " n ("k(") +"na%" " h" #" n r+r"r(a " +ara)hkri$i# # "k'"ku#i$i# # ni$i#& koha q ka ka%uar .("r n $o$"n#in " n r+r"r(") ) +ara)hkri$i# nuk %%o.ari#"#.2E? +ar.?.3 Para)hkri$i a,)o%u# i "k'"ku#i$i# # ni$i# UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Para)hkri$i a,)o%u# i "k'k"u#i$i# # ni$i# +araqi#"# n Q o ra)# kur # ka%o( /0i)hi i koh) q krkoh"# )i+a) %i.(i# +r +ara)hkri$in " "k'"ku#i$i# # ni$i#.2E?.+ar.A3. Para)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$"!" +%o#)u")" h" $a)a!" # #ra(#i$i# # "#/ru")h$ )i+a) n"ni# E>. +ar.9.+ara)hkri$i i "k'"ku#i$i# # ni$i# $" .(o, )i ni$ +%o#)u")& )h+r"h"# n ra)#"# kur kan ka%uar / !("# n.a i#a kur ak#.(/ki$i )h# ,r i +%o#0uqi)h$. Para)hkri$i i ni$"!" #("ra +%o#)u")" )h+r"h"# n ra)#"# kur kan ka%uar A.!("# n.a i#a kur ak#.(/ki$i )h# ,r i +%o#0uqi)h$. Para)hkri$i i "k'"ku#i$i# # $a))& #ra(#i$i# # "#/ru")h$ & +araqi#"# kur # ka%o(n >.!("# n.a +%o#0uqi)h$ria " ak#.(/ki$i#2E> +ar.>3. KPPK& nuk +r$,an i)+o'i#a # +o)aQ$" +rki#a'i $" +ara)hkri$in " "k'"ku#i$i# # $a)) ) #ra(#i$i# $" an # r"ha,i%i#i$i# # "#/ru")h$ # +"r)ona!" # !arur n.a ro.a h" a%koo%i.&$ir+o $"q k(o $a) )hqi+#oh"# kraha) ni$i# h" "k'k"u#oh"# +r"( kur ak#.(/ki$i ,h"# i +%o#0uqi)h$& $un # ko)#a#oh"# )" +ara)hkri$i i k)a( $a)" +araqi#"# a#h"r kur " h" +ara)hkri$i i "k'k"u#i$i# # ni$i#. Mo)+ara)hkri$i i !"+ra!" +"na%" # .("no*i i# h" kri$"!"

261 # %u0#) UUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUU Si+a) KPPK& +a $arr +ara)/)h )a koh ka ka%uar +r"( $o$"n#i# # kr/"r(") ) !"+ra!" +"na%" & nuk $un # ,h"# +ara)hkri$i i n ("k(") +"na%" h" "k'"ku#i$i i ni$i#& +r !"+ra# +"na%" # .("no*i i#& kri$"!" # %u0#) h" kri$"!" kun r n("r)'i$i#& )i h" !"+ra# +"na%" +r # *i%a# )i+a) # r"(#) n rko$,#ar" nuk $un # ',a#oh"# +ara)hkri$i 2 n"ni EA3. A$n")#ia h" 0a%(a UUUUUUUUUUUUUUUUUUU Kraha) +ara)hkri$i#& " h" a$ni)#ia h" 0a%(a )h+i"(n )huar("n " ni$i#.M" an # a$ni)#i)& a+o 0a%(") & +"r)oni# # nuar i 0a%"# n #r)i& a+o n( +(") " ni$i# # )hqi+#uar.Da!"n )oh"# ni$i i )hqi+#uar $" ni$ $ # ,u# & ,h"# )h%/"r(a " ni$i# n.a "!i "n*a " # n )hkuar!"& a+o kr/")i i !"+r) +"na%" %iroh"# n.a n ("k(a +"na%". A$n")#ia a+o 0a%(a & $" # *i%n kr/")i i !"+r) +"na%" %iroh"# n.a n ("k(a +"na%" quh"# a,o%i*ion. A,o%a*ioni $un # (i+"# n # .(i#ha 0a'a# " +ro*" ur) +"na%" .("r)a nuk )h# nC("rr ak#.(/ki$i i +%o#0uqi)h$& $" a,o%a*ion +ro*" ura $un # $o) 0i%%oh"# n)" )h# 0i%%uar n a%oh"#. Ar)/")h$ria +r "k'i)#i$in " in)#i#u*ioni# # a$n")#i) h" 0a%(") 9.A$n")#ia h" 0a%(a (an $("#"# # +r)h#a#)h$" +r +r*("%%("n " n r/)hi$"!" )hoqroro +o%i#ik" n a)+"k#in +"na%o (uri ik& $un # n o h (o ra%% q +r )hkak # n r/)hi$"!" # rr"#hana!" )hoqroro +o%i#ik" i)a !"+ra +"na%" " hu$,in a# )hka%% # rr"'ik)h$ri) )hoqror" q " ka +a)ur n $o$"n#in " nC("rr(") ) %i.(i# +"na%& k)hu $" a$n")#i a+o 0a%(" 2 +a u n r/)huar ak#.(/ki$i $" # *i%in )h# )hqi+#uar k/ ni$& ',u#"# ni$i i )hqi+#uar a+o a,rohoh"# n #r)i. :.M" an # a$n")#i) a+o 0a%(") n ikoh"# #" +"r)ona# " nuar q .(a# $,a(#(") ) ni$i# # )i%%"n $ir. >.N ra)#" # *ak#uara a$n")#ia h" 0a%(a ("+"# +r )hkaq" hu$an" h" +r in#"r")a # *ak#uara )h#"#ror" h" +o%i#ik". A.K#o in)#i#u#" +r )hkaq" hu$an" ',a#oh"n n ra)#" kur !"+ra +"na%" kr/"n n( +"r)on q ka $"ri#a # (a)h#'akon)h$" +r Q%iri$in h" n r#i$in " !"n i# 6.N ra)#" kur (an n +/"#(" in#"r")a# )h#"#ror" +o%i#ik"& a$n")#ia h" 0a%(a $un # ("+"# n)" $" n ("k(" +"na%"& n )hki$& a+o $,a(#(a " $#"($" " ni$i# n.a +"r)oni i *ak#uar *non rn au#ori#"#in " )h#"#i# kar)hi

262 or.ani'$a!" n rko$,#ar2OK6& UN.E-& K)hi%%in " E!ro+) " #(3 a+o kar)hi )h#"#i# #("#r. ?.S 0un i a$n")#ia h" 0a%(a )h# " h" Q)h#(" " $"nQuri) ) )h#"#ror" h" +o%i#ik"& )"+)" $" k#o in)#i#u#" n ra)#"# # *ak#uara ,h"# " $un )h$" q # $"rr"n +ara)/)h rr"#hana# (uri ik" h" )hoqror" +o%i#ik" # *i%a# ik#o(n h" ar)/"#o(n a+%iki$in " #/r". A$n")#ia h" 0a%(a $un # ("+"# +r # .(i#ha !"+ra# +"na%"& $a (" " h" +r !"+ra# +"na%" # *i%a# n iq"n +ri!a#i)h#. M" a$n")#i h" 0a%(" nuk *"noh"n # r"(#a " +"r)ana!" # #r"#.T .(i#h +"r)ona# " nuar $" !"+r +"na%" " h" n ra)#"# kur ("+"# a$n")#ia h" 0a%(a kan # r"(# # krko(n ko$+"n)i$in " $i#. AMNISTIA UUUUUUUUUUUUUUUUU A$ni)#ia )h# ak# & # *i%n n 0or$ # %i.(i# " nC("rr +ar%a$n"#i i )h#"#i# .M" a$ni)#i " +a*ak#uar $" "$r +r "$r %iroh"n n.a n ("k(a +"na%"& %iroh"n +(")ri)h# a+o +%o#)i)h# n.a !ua(#(a " ni$i#& 'a!"n )oh"# ni$i i )hqi+#uar $" ni$ $ # ,u# a+o *ak#oh"# )h%/"r(a " +arakoh)h$" " ni$i# n.a "!"i "n*a " # nuar!"& o)" hiq"n +a)o(a# " *ak#uar (uri ik" # ni$i#& 2EB +ar.9.3. A$ni)#ia +r0)hin a#o !"+ra +"na%" # kr/"ra "ri n( i# +ara )h+a%%(") ) )a(& $" +r(a)h#i$ kur $" ak#in " a$ni)#i) )h !"n o)ur n r/)h". 2EB.+ar.:.3. Li.(i +r a$ni)#i $un # +r*ak#o( !"+ra# +"na%" +r # *i%a# ("+"# a$ni)#ia 2 +)h. # .(i#ha !"+ra# +"na%" n.a n"ni :?>.=.%i.(i +r a$ni)#i .(i#ha)h#u $un # +r*ak#o( ni$in i *i%i +r0)hih"# $" a$ni)#i2 +)h.+r # .(i#h # nuari# # nuar $" ,ur.i$ "ri n n(i !i#& o)" # .(i#h +"r)ona# q (an nuar "ri n 9=.!("# " $ #"+r& u 0a%"# n( !i# ni$.8(i#ha)h#u $un # +r*ak#oh"n # / ku)h#" !"+ra# +"na%" h" ni$"#. M" an # a$ni)#i) $un # *"k"n !"+ra# +"na%" &kr/")i# " # *i%a!" %iroh"n n.a n ("k(a +"na%" a+o n.a "k'"ku#i$i i +%o# a+o i +(")ri)h$ i ni$i#. M" a$ni)#i kr/")i i !"+r) +"na%" $un # %iroh"# +%o#)i)h# a+o +(")ri)h# n.a ni$i.Liri$i i +%o# n.a "k'"ku#i$i i ni$i# +r0)hin )i ni$in kr/")or a)h#u " h " ni$in +%o)u").Liri$i i +(")ri)h$ n.a "k'"ku#i$i i ni$i# +r0)hin !"#$ i)a n.a ni$"# a+o )h+i"n '!o.1%i$in " ni$i# & +)h. %iroh"# n.a "k'"ku#i$i i n( +(")" # ni$i# a+o %iroh"# n.a "k"'"ku#i$i i ni$i# +%o#)u"). M" a$ni)#i ni$i i )hqi+#uar $" ak#.(/ki$in " +%o#0uqi)h$ $un # 'a!"n )oh"# $" %%o(" # ni$i# $ # ,u#& +)h. ni$i $" ,ur.i$ a0a#.(a# 'a!"n )oh"# $" ni$ $" ,ur.i$& a+o ni$i $" ,ur.i$ 'a!"n )oh"# $" ni$ $" .(o,. M" an # a$ni)#i) $un # !"n o)"# q # )h%/h"# ni$i n.a "!i "n*a " # n )hkuar!".

263 A$ni)#ia nuk $un # +ro ho( "0"k#" n a( $a)a!" # )hqi+#uara # #ra(#i$i# # "#/u")h$ # +"r)ona!" $" Qrr".u%%i$" $"n or" h" n !ar)i # ro.) o)" a%koo%i#. FALJA UUUUUUUUUUUUU Fa%(a )h# ak# # *i%in " nC("rr kr/"#ari i )h#"#i# o)" q"!"ria " )h#"#i#.Fa%(a nCirr"# n 0or$ # !"n i$i# $" # *i%in +"r)ona# " *ak#uar "$r +r "$r %iroh"n n.a n ("k(a +"na%"& %iroh"n +%o#)i)h# a+o +(")ri)h# n.a "k'k"u#i$i i ni$i#&'a!"n )oh"# ni$i i )hqi+#uar $" ni$ $ # ,u# a+o $" ni$ $" ku)h#& a+o *ak#h"# )h%/"r(a " +arakoh)h$" " ni$i# n.a "!i "n*a " # nuar!"& hiq"n a+o u *ak#oh"# a0a# $ i )hkur#r i ni$"!" +%o#)u")"& +)h.n a%i$i i r"(#i$i# # au#o$("#i#& a+o ,i$i i # hua(i# $.a !n i.2 n %i,rin " I.S.nuk #huh"# k)h#u3. Fa%(a ("+"# n ,a' # %i.(i# # +o)aQ$ 2%i.(i $,i 0a%("n3& $" # *i%in )h# +r*ak#uar +ro*" ura +r ',a#i$in " )a(. Pr n.a +r$,a(#(a h" "0"k#"# n )#a#u)in " +"r)oni# # nuar & 0a%(a )h# " n((# $" a$n")#in n.a)" )i " h" $" a$ni)#i " h" $" 0a%(" +"r)oni $un # %iroh"# n.a n ("k(a +"na%" & # %iroh"# +%o#)i)h# a+o +(")ri)h# n.a "k'"ku#i$i i ni$i#& #1i 'a!"n )oh"# ni$i i )hqi+#uar $" ni$ $ # ,u# h" # )h%/h"# ni$i n.a "!i "n*a " # n )hkuar!". Mir+o& +r n.a !%%i$i & 0a%(a )h# $ " .(r )" a$ni)#ia n.a)" $" # $un # )huh"n nu$r $ i $a h i )an)k)ion"!" +"na%"..N r/)h" n.a a$ni)#ia $" 0a%(" ni$i $un # 'a!"n )oh"# $" ni$ $" ku)h# 2 n"ni EF3. Pro*" ura +r 0a%(" $un # 0i%%oh"# )i+a) "#ur) '/r#ar"2"C o00i*io3 h" $" ini*ia#i!n 2%u#("n3 # nuari# a+o an#ar!" # 0a$i%(") ) #i(. M" 0a%(" $un # +r0)hih"n # .(i#ha !"+ra# +"na%" +a $arr +ara)/)h )" n ("k(a ,h"# )i+a) "#/r) '/r#ar".M" an # 0a%(") n 0a!or # kr/")i# # !"+r) +"na%" # n ru)hoh"# Q o %%o( i ni$i# # )hqi+#uar.