67

Leszek Tomczak, Damian Waszak

Wybrane epizody z ycia witego Patryka
1


Osoba witego Patryka to obecnie jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli
Irlandii. Jednake ten najbardziej znany irlandzki wity jest kojarzony z dniem 17 marca.
Wtedy odbywa si jedno z najradoniejszych wit Dzie witego Patryka (ang. Saints
Patrick Days; irl. L Fhile Pdraig), obchodzone mniej lub bardziej zgodnie z irlandzk
tradycj na caym wiecie. Podobnie jednak jak w przypadku dobrze znanego wszystkim
witego Mikoaja, zapomina si o pierwotnym wizerunku misjonarza Irlandii. wity Patryk
by bowiem przede wszystkim pierwszym biskupem
2
i jednym z apostow Szmaragdowej
Wyspy, ktry rozpocz dug i trudn misj jej chrystianizacji. W tym miejscu naley
podkreli, e jego posta znamy najlepiej z legend przekazywanych przez iryjskie kroniki i
roczniki. Te opowieci s efektem przenikania si bogatej kultury celtyckiej wyspy, z
przychodzcym z pobliskiej Brytanii chrzecijastwem oraz zaginiciem prawdziwego
wizerunku Patryka w mrokach historii
3
. Dlatego nie da si odtworzy w peni jego
prawdziwego wizerunku, czego s rwnie wiadomi autorzy niniejszego szkicu.

Pocztki chrystianizacji Irlandii
Pierwsze lady chrzecijastwa w Irlandii s bardzo trudno uchwytne w rdach
(zarwno pisanych, jak i archeologicznych) i nie jest atwo stwierdzi, kiedy po raz pierwszy i
w jaki sposb dotaro ono na wysp. Niektrzy badacze sdz, e pierwsi wyznawcy
Chrystusa byli przedstawicielami celtyckich Brytw, ktrzy przybyli na wysp z obszarw
dzisiejszej Walii
4
. Mogli to by zarwno przedstawiciele stanu duchownego, jak i sami wierni
reprezentowani przez kupcw, rybakw czy eglarzy. Jeszcze inni sdz, e chrzecijastwo
sprowadzili sami Irowie, ktrzy mogli si z nim zapozna podczas stopniowego zasiedlania

1
Autorzy artykuu chcieliby serdecznie podzikowa Danielowi i Marcie Wieszczyckim za uyczenie zdj
zamieszczonych w niniejszym szkicu.
2
Pierwszym biskupem, mianowanym przez papiea, by Palladiusz, ale nie ma pewnoci czy udao mu si
dotrze na nowe miejsce swojej posugi.
3
W badaniach nie pomagaj nawet pisma samego witego, w ktrych zdecydowanie wicej miejsca powici
on na wychwalanie boej aski ni na przedstawianie swojej osoby.
4
E. Derdziuk, Mnisi iroszkoccy. w. Kolumban Modszy misja ewangelizacji Europy, Lublin 1997, s. 33; J.
Strzelczyk, Iroszkoci w kulturze redniowiecznej Europy, wyd. II, Pozna 2008, s. 16. John Haywood uwaa, e
pierwsze misje chrystianizacyjne zostay wysane na przeomie IV i V w., zob. J. Haywood, Celtowie. Od epoki
brzu do New Age, tum. E. Marczak, Warszawa 2008, s. 186 .
68

terytoriw w Walii i Kornwalii, i to oni mogli by gwnym kanaem kontaktu z t religi
5
.
Du rol mogy odgrywa wyprawy pirackie i zwizane z nimi porwania, wymiany jecw
oraz mieszane maestwa
6
. Za kierunkiem walijskim przemawia jednak fakt, e wanie z
pnocnego odcinka walijskiego wybrzea Brytanii, biega najkrtsza droga morska na
Szmaragdow Wysp, przebiegajca przez wody, niezbyt szerokiego w tym regionie,
obecnego Kanau w. Jerzego na Morzu Irlandzkim. Kolejnym argumentem przemawiajcym
za t opcj jest to, e graniczca z Wali, poudniowo-wschodnia cz Irlandii objta bya
osadnictwem chrzecijan w obrzdku galijskim
7
. W pniejszym okresie ten odam kocioa
irlandzkiego bdzie dy do poczenia si z kocioem rzymskim, rnic si tym samym od
okrgw pnocno-zachodnich penetrowanych przez Patryka i jego uczniw, stawiajcych
dugotrway opr przeciwko temu aktowi
8
. Pierwsza wzmianka rdowa informujca o
chrzecijanach irlandzkich pochodzi z kroniki Prospera z Akwitanii, ktra pod rokiem 431
podaje krtk wzmiank o tym, e: Do Szkotw
9
[Iryjczykw] w Chrystusa wierzcych, zosta
powicony przez papiea Celestyna Palladiusz jako pierwszy biskup
10
. Jednym z zada
nowego biskupa, oprcz opieki nad wyznawcami kocioa chrzecijaskiego, miao by
rwnie zwalczanie herezji pelagiaskiej, ktra moga dotrze z pobliskiej Brytanii do
Irlandii
11
. Nie jest pewne, czy Palladiusz dotar do celu swojej wyprawy, zdania badaczy s w
tej kwestii podzielone
12
. Miejscowa tradycja uczynia tego duchownego pierwszym
Patrykiem, ktry zapocztkowa misj chrystianizacyjn w Irlandii, kontynuowan nastpnie

5
O osadnictwie Irlandczykw w Kornwalii i Walii, zob. T. M. Charles-Edwards, Early Christian Ireland,
Cambridge 2000, s. 159-161; M. Dillon, N. K. Chadwick, Ze wiata Celtw, tum. Z. Kubiak, Warszawa 1975, s.
48-50; D. Crinn, Irlandia redniowieczna (400-1200), tum. J. Szacio, Warszawa 2010, s. 42-43; D.
hgin, Celtowie. Dzieje, tum. M. Zwoliski, Warszawa 2009, s. 243-244; T. G. E. Powell, Celtowie, tum. P.
Taracha, Warszawa 1999, s. 197-198.
6
Crinn, op. cit., s. 44; hgin, op. cit., s.238.
7
Strzelczyk, Iroszkoci, s. 17.
8
Ostatecznie koci irlandzki poczy si z Rzymem po obradach synodu w Whitby w 664 roku.
9
Mianem Szkotw (Scotti) okrelano pocztkowo piratw iryjskich, potem za pocztkowo nazywano, tak
samych Irlandczykw. O pochodzeniu nazwy Powell, op. cit., s. 203.
10
Cyt. za J. Strzelczyk, Chrystianizacja Irlandii, Pozna 2006, s. 12. Informacji o misji Palladiusza podaj
rwnie Muirchu (ywot witego Patryka, I, 8, 2) [dalej Muirchu] oraz Trechn (Zbir fragmentw, [III 6], 56,
2) [dalej Trechn].
11
Bury, op. cit., s. 51-52; Strzelczyk, Chrystianizacja, s. 13. Dibh Crinn sdzi, e kandydatura
Palladiusza miaa zwizek z niewystarczajc majtnoci oraz organizacj kocioa w Brytanii, ktra nie moga
zapewni odpowiedniego kandydata na to stanowisko, zob. Crinn, op. cit., s. 45. Zob. rwnie S.
Grzybowski, Historia Irlandii, wyd. III, Wrocaw 2003, s. 46 oraz H. Pryce, Conversion to Christianity [w:] A
Companion to the Early Middle Ages: Britain and Ireland, c. 500-c. 1100, ed. by P. Stafford, Chichester 2009, s.
146. O pogldach Pelagiusza i pelagianizmie zob. szerzej A. Nawrocki, Pelagiusz, Krakw 2006, s. 23-86; J. B.
Bury, Life of St. Patrick and His Place in History, London New York 1905, s. 43-46.
12
O misji Palladiusza, zob. szerzej Bury, op. cit., s. 54-58; Charles-Edwards, op. cit., s. 202-214; K. Hughes, The
Church in Irish society, 400-800 [w:] A New History of Ireland. Vol. I: Prehistoric and Early Ireland ed. by D.
Crinn, wyd. II, Oxford 2008, s. 302-303 oraz 308, 310; Pryce, op. cit., s. 146-147; J. Strzelczyk, Apostoowie
Europy, wyd. II, Pozna 2010, s. 61-62; tene, Chrystianizacja, s. 12-13.
69

przez waciwego Patryka
13
. Wywoao to wiele konsternacji wrd niektrych badaczy,
ktrzy utosamiali Palladiusza i Patryka jako t sam osob. Pogld ten jednak obecnie zosta
odrzucony
14
.

Dzieje Patryka przed rozpoczciem misji ewangelizacyjnej Szmaragdowej Wyspy
Patryk rozpocz swoje Wyznanie (Confessio) od krtkiego przedstawienia swojej
osoby. W pocztkowym jego fragmencie dowiadujemy si, e by synem diakona (niszego
kapana) Kalpurniusza i Concessy, posiadajcego swoj posiado w niezidentyfikowanej
miejscowoci w Brytanii, zwanej Bannavem Taberniae
15
. Tam w wieku 16 lat zosta porwany
przez piratw irlandzkich
16
, jak sam pisa za kar za nieprzestrzeganie boskich przykaza i
nieposuszestwo wobec kapanw
17
. Po przewiezieniu na wysp sta si niewolnikiem r
(krla)
18
Miliuka (Miliucc), wadcy niewielkiej dziedziny, obejmujcej kilka wzgrz w
obecnym hrabstwie Antrim (Ulster), pomidzy Lough Neagh i gr Sliabh Mis
19
, u ktrego
suy jako pasterz
20
. Podczas licznych wdrwek ze stadami swojego pana, penych
wzrastajcej tsknoty do domu i niedoli niewolnika, mogo doj do nawrcenia przyszego
apostoa Irlandii
21
. Po szeciu latach Patrykowi udao si uciec z niewoli i znale si na
statku pyncym do Galii
22
. Bardziej prawdopodobne wydaje si jednak, e najpierw uda si
Brytanii, skd nastpnie wyruszy do Galii, aby pobiera nauki w tamtejszych orodkach

13
Strzelczyk, Chrystianizacja, s. 13.
14
S. Czarnowski, Kult bohaterw i jego spoeczne podoe. wity Patryk, bohater narodowy Irlandii [w:] S.
Czarnowski, Dziea, t. IV, prze. A. Glinczanka, Warszawa 1956, s. 38; Grzybowski, op. cit, s. 46; Strzelczyk,
Chrystianizacja, s. 14. Stefan Czarnowski uwaa, e miao to zwizek ze sowem Patricius, ktre uznano za
tytu przysugujcy biskupowi Palladiuszowi, majcy nastpnie przemieni si w imi witego, zob.
Czarnowski, op. cit., s. 39. O teoriach zwizanych ze w. Patrykiem zob. Ch. A. Snyder, The Britons, Oxford
2003, s. 117.
15
Patryk, Wyznanie, I, 1 [dalej Wyzn.]; Muirchu, I, 1, (1). Muirchu jako jedyny podaje imi matki Patryka.
Wedug Stanisawa Grzybowskiego Bannavem Taberniae to dzisiejsze Gwent w hrabstwie Monmouth w pd.-
wsch. Walii. O lokalizacji tej miejscowoci zob. rwnie Bury, op. cit., s. 17; Snyder, op. cit., s. 118-119 oraz
204.
16
Najazdy piratw iryjskich byy zagroeniem dla mieszkacw Brytanii ju od III wieku n.e. O atakach piratw
irlandzkich zob. Grzybowski, op. cit., s. 43-45; hgin, op. cit., s. 228-230 oraz 236-238.
17
Wyzn., I, 1.
18
Irlandzkie sowo oznaczajce krla (r) naley rozumie jako okrelenie naczelnikw plemiennych. Zob.
Strzelczyk, Chrystianizacja, s. 8-9. O wadzy krlewskiej w Irlandii zob. Grzybowski, op. cit., s. 26-28.
19
K. Panu, wity Patryk, Krakw 2004, s. 12.
20
W swoim Confessio Patryk w ogle, nie wspomnia imienia wadcy, u ktrego suy, zob. Wyzn., II, 16.
Podobnie uczyni rwnie Muirchu, zob. Muirchu, I, 1, 2. Jednake w dalszej czci swego dziea podaje imi
krla Miliuka, zob. Muirchu, I, 11, 2. Trechn natomiast sdzi, e Miliuk by druidem zob. Trechn, III, 2.
21
Sam wity to podkrela w swoich pismach, zob. Wyzn., I, 2 oraz II, 16.
22
Wyzn., II, 18. Przyszy misjonarz nie mwi skd wyruszy z Irlandii, miejsce podry natomiast okrela jako
bliej nieznany ld, opisujc przy tym szeroko histori swojej tuaczki, zob. Wyzn., II, 19-21; Muirchu, I, 1, 5
oraz I, 2, 1. Kazimierz Panu sdzi, e mg wypyn z rejonu Wexford, zob. Panu, op. cit., s. 16.
70

monastycznych
23
, tam te zosta namaszczony na biskupa
24
. Po powrocie do rodzinnej
Brytanii, nowo mianowany biskup spotka si z przejawami krytyki swojego tytuu
25
, co
jednak nie przeszkodzio mu w przygotowaniach do rozpoczcia misji chrystianizacyjnej w
Irlandii
26
.

Prba nawrcenia krla Miliuka
Wedug tradycji Patryk po dotarciu do brzegw Irlandii wyldowa w porcie Inber Dee
w ziemi Calu (Leinster)
27
. Stefan Czarnowski sdzi, e chocia aposto wyldowa w tym
porcie, przebywa najpierw na wyspach Skerries (ob. hrabstwo Dublin)
28
. Nie da si jednak
dokadnie wskaza miejsca pierwszego ldowania witego na ziemi irlandzkiej, mona tylko
przypuszcza, e musia to by jaki wschodni odcinek wyspy ssiadujcy z Wali, z ktrej
to prawdopodobnie wyruszy. Wedug Muirchu misjonarz mia si od razu skierowa na
pnoc. Po ominiciu Brega i kraju Conaille wpyn do cieniny Brne, z ktrej wyruszy do
krla Miliuka, chcc si wykupi z niewoli, poniewa przed swoj ucieczk nie otrzyma od
niego aktu wyzwolenia. Patryk chcia jednak przede wszystkim nawrci swojego dawnego
pana na now wiar
29
. Wspomniany akt nawrcenia mona uzna za hagiograficzny dodatek,
majcy pokaza witego jako dnego czynw misjonarza. Najprawdopodobniej jednak
Patryk chcia kupi sobie przejcie w gb wyspy
30
. Aposto bowiem w ramach irlandzkiego
prawa miejscowego by wilkiem (irl. c glas, dos. szary pies) obcym, nie mg wic
liczy na ochron ze strony Iryjczykw i ich wadcw
31
. Podczas marszu do krla Miliuka
Patryk nawrci krla Dchu, by to wic (przynajmniej jeeli wierzy Muirchu) pierwszy

23
Muirchu, I, 6, 1 oraz I, 7, 1. Wedug Jerzego Strzelczyka Patryk mg przebywa w klasztorze na wyspach
Lrins (w rejonie dz. Cannes) albo Auxerre, zob., Strzelczyk, Iroszkoci, s. 22. Zob. rwnie Czarnowski, op.
cit., s. 42; Panu, op. cit., s. 20. Za t drug lokalizacj przemawia fakt, e w ywocie witego autorstwa
Muirchu czsto jest wymieniany biskup German z Auxerre, por. Muirchu, I, 6, 1 oraz I, 7, 1. Wyspy Lrins
natomiast wskazuj Dicta Patrici, zob. Czarnowski, op. cit., s. 42. W swoim dziele John B. Burry sdzi, e
Patryk najpierw przebywa na wyspach Lrins, po czym na krtko wrci do Brytanii, z ktrej powrci
ponownie do Galii i osiad w klasztorze w Auxerre, zob. Bury, op. cit., s. 40 i nn.
24
Wedug Muirchu mia to uczyni biskup Amatoreks, zob. Muirchu, I, 9, 1. O konsekracji Patryka na biskupa
zob. szerzej Bury, op. cit., s. 59-66.
25
Wyzn., II, 26-27. Krytyka musiaa by na tyle silna, e wity by zmuszony potwierdza swj tytu i
kompetencje, zob. Wyzn., II, 28-34; Patryk, List do onierzy Kotoryka, 1. Jerzy Strzelczyk sdzi, e opr wobec
kandydatury Patryka, by spowodowany wpywem pelagian na wyspie. Dlatego te przyj wicenia biskupie
w bardziej przyjaznej Galii, zob. Strzelczyk, Iroszkoci, s. 23.
26
Wedug niego samego byo to spowodowane widzeniem, w ktrym objawi mu si wysannik z Irlandii
Wiktoryk, ktry wrczy mu Apel Irlandczykw proszcy go o powrt, zob. Wyzn., III, 23 oraz Muirchu, I, 7,
2.
27
Muirchu, I, 11, 1. Lokalizacj miejsca ldowania biskupa przedstawia, Bury, op. cit, s. 81-83.
28
Czarnowski, op. cit., s. 52. Jedna z wysp do dzi nosi nazw wyspy w. Patryka (Inis Pdraig).
29
Muirchu, I, 11, 3.
30
O tym procederze pisa sam Patryk, zob. Wyzn., IV, 52.
31
C. Stancliffe, Religion and Society in Ireland [w:] The New Cambridge Medieval History. Vol. I: c. 500 c.
700, ed. by., P. Fouracre, Cambridge 2005, s. 400; Strzelczyk, Iroszkoci, s. 26.
71

nawrcony wadca w Irlandii
32
. Nastpnie gdy znalaz si w okolicach Cruithni i doszed do
gry Slab Miss, mia zobaczy anioa Wiktoryka, ktry pozostawi tam lady swoich stp
33
.
W momencie przybycia biskupa do woci wodza, dochodzi do nieszczcia, albowiem krl
na wie o tym, e ma go odwiedzi byy niewolnik, dokonuje aktu samospalenia
34
.
Misjonarz, gdy dojrza z daleka ogie stosu, gorzko zapaka nad losem swojego dawnego
pana, przeklinajc przy tym cay jego rd
35
.
John B. Bury w napisanej przez siebie na pocztku XX w. ksice uzna mier krla
Miliuka za symbol patetycznego protestu religii skazanej na zagad
36
. Mona si z nimi
zgodzi, ale trzeba rwnie podkreli, e pomimo tego, co przekazali nam biografowie
witego, proces chrystianizacji wyspy by bardzo powolny, a samo pogastwo okazao si w
Irlandii nad wyraz ywotne. Samospalenie irlandzkiego wodza niewtpliwie zaczerpnite z
tradycji dawnych kultw, zostao odpowiednio zmodyfikowane przez hagiografw Patryka,
aby ukaza wydarzenie legendarne jako historyczne
37
. Jego celem byo nie tylko pokazanie
wyszoci wiary chrzecijaskiej nad pogastwem, ale rwnie wadzy duchownej nad
wieck.

Wizerunek kobiety w pismach witego i jego biografw
Autorzy antyczni, ktrzy na kartach swoich dzie opisywali kobiety celtyckie, zwracali
szczegln uwag na ich postawn sylwetk oraz mstwo i si dorwnujc ich mom.
Przedstawiany przez nich obraz dotyczy przede wszystkim niewiast brytaskich i galijskich,
co byo spowodowane tym, e kobiety iryjskie, podobnie jak sama Irlandia, znajdoway si na
obrzeach zainteresowania caego antycznego wiata. Pierwszych informacji o nich dostarcza
nam dopiero sam wity Patryk, a po nim porednio jego biografowie. Ukazana przez nich
kobieta iryjska rnia si zdecydowanie od swoich kontynentalnych sistr, opisanych przez
Diodora Sycylijskiego czy Ammiana Marcellina
38
. czya je odwaga, ale bya to odwaga
innego rodzaju, poniewa okazyway j nie na polu bitwy, lecz wiary.

32
Histori nawrcenia krla Dchu przedstawia Muirchu [I, 11, 4-6].
33
Muirchu, I, 11, 7.
34
Muirchu, I, 12, 1. John Bury porwnuje krla Miliuka z wadc Lidii Krezusem, ktry postawi w swoim
paacu stos pogrzebowy, aby unikn wstydu poraki ze strony swojego zwycizcy Cyrusa, zob. Bury, op. cit.,
s. 86.
35
Muirchu, I, 12,1.
36
() a pathetic symbol of the protest of a doomed religion. Cyt. za Bury, op. cit., s. 87.
37
Ibidem, s. 87.
38
Diodorus Siculus, The Library of the History, V, 32, 2; Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, XV, 12, 1. O
obrazie kobiet celtyckich w antyku skrtowo, zob. D. Rankin, Celts and the Classical Worlds, wyd. II, London
New York 1996, s. 245-258.
72

W swoim Confessio wity przedstawi histori pewnej witobliwej Szkotki, ktra
udaa si do niego i owiadczya przed nim, e chce zosta mniszk
39
. Zostaa ona
wystawiona przez Patryka na prb. Nakaza owej niewiecie, aby przez sze dni
rozmawiaa z Bogiem; przez rozmow mona rozumie post i kontemplacj. Po
pozytywnym zakoczeniu tej prby kobieta ta zostaa wywicona. W kolejnej partii swego
dziea wity podaje, e owa witobliwa Szkotka, sprzeciwia si swoim rodzicom
pochodzcym ze znaczcego rodu, aby zosta mniszk
40
. W dalszej czci opowieci Patryk
pisa o tym, e musiaa si odtd liczy z wrog postaw swoich wspplemiecw. Tu warto
odnotowa zakoczenie tego opowiadania, w ktrym to biskup ali si na los kobiet
niewolnych, bdcy zdecydowanie gorszy od losu wspomnianej Irlandki z wysokiego rodu
41
.
Nie ma zreszt co si dziwi takiej postawie wczesnych Irlandczykw. Wraz z
przystpieniem niewolnicy do wsplnoty chrzecijaskiej, jej waciciele tracili czonka
swojej suby, ktry w celu uzyskania wolnoci wdziewa szat duchownego. Nie mona
wykluczy, e dotyczyo to rwnie niewolnikw pci mskiej
42
. Powysza wzmianka moe
sugerowa, e proceder ten by na tyle powszechny, e spotka si z oporem ze strony
wacicieli niewolnikw.
W ywocie apostoa autorstwa biskupa Trechna zostaa umieszczona opowie o
spotkaniu witego z crkami krla Legairea jasnowos Ethn i rudowos Fedelm przy
rdle Clbach pooonym w pobliu gry Cruach
43
. Podczas tego spotkania doszo do
rozmowy Patryka z niewiastami, ktre uwierzyy w goszone przez niego nauki i si
nawrciy, a co wicej chciay ujrze oblicze Chrystusa
44
. wity pouczy je jednak, e nie
mog ujrze oblicza Pana bez uprzedniego zaznania mierci i przyjcia sakramentu. Pomimo
tego, niewiasty zaday podania im sakramentu, po ktrego spoyciu zapady w stan
mierci
45
. W tej historii da si zauway, e w porwnaniu do mczyzn, kobiety iryjskie s
bardziej otwarte na przyjcie Sowa Boego. Nie potrzebuj ani dugich i zbdnych dyskusji,
ani nie trzeba ich w aden sposb do tego przymusza, poniewa ich dusze same potrafi

39
Wyzn., IV, 42. Christina Harrington uwaa, e namawianie biskupa Patryka do czystoci byo typowe dla
wczesnej epoki i przywdcw kocioa, podajc za przykad pisma w. Augustyna i w. Hieronima, zob. Ch.
Harrington, Women in a Celtic Church. Ireland 450-1150, Oxford 2002, s. 31.
40
Ibidem, IV, 42.
41
Ibidem, IV, 42.
42
Christina Harrington zwrcia uwag na to, e w. Patryk w ogle nie wspomina o niewolnikach pci mskiej.
Powody tej sytuacji widzi we wpywie romansw apostolskich (apostolic romances), w ktrych szczegln
uwag zwrcono na mczestwo Perpetui. A take tym, e wity Patryk mg uczyni z tego wydarzenia swj
punkt retoryczny (rhetolical point) do goszenia nowej wiary, zob. Harrington, op. cit., s. 32.
43
Trechn, 26, 1. Gra Cruach zostaa pomylona przez biografa Patryka ze stolic iryjskiego krlestwa
Connachta pooonej niedaleko dzisiejszej wioski Tulsk w hrabstwie Roscommon.
44
Ca rozmow podaje Trechn zob. Trechn, 26, 4-16.
45
Trechn, 26, 16.
73

pozna prawd
46
. Opowie ta pokazuje ponadto, e to wanie kobiety byy najwierniejszymi
suchaczami kaza Patryka. Sam wity to potwierdza, piszc nie tylko o synach, ale i
crkach krlewskich uczestniczcych w jego pochodzie misyjnym po Irlandii
47
. Stopniowo
dziki obcowaniu z nim i jego uczniami, wrd tej grupy zaczli wyrasta pierwsi prawdziwi
irlandzcy wyznawcy Chrystusa. Mczyni natomiast opieraj si na wszystkie moliwe
sposoby przyjciu nowej wiary. Jednake obojtnie od przyjtej przez nich formy oporu (czy
to samospalenie krla Miliuka
48
, prba dyskredytacji witego dokonanej przez rozbjnika
Macc Cuilla
49
, czy namowy druida Maela skierowane do swego brata Calpita, rwnie druida,
zachcajcego go do powrotu do pogastwa
50
) kocz si ostatecznie ich klsk. Irlandczycy
musieli pogodzi si z porak swoich bogw i kapanw i, podobnie jak niegdy Julian
Apostata stwierdzili, e Gallilae vicitisi! (Galilejczyku zwyciye). Mona tu si dopatrze
pewnej symboliki, tak charakterystycznej dla pisarstwa irlandzkiego, przekazanej przez pisma
w. Patryka i pniejszych po nim autorw. Pod postaci mczyzny zostay ukazane
wszystkie przeciwnoci oraz trud i znj apostoa w chrystianizacji Szmaragdowej Wyspy,
dominujcy w wikszoci z zachowanych do dnia dzisiejszego opowieci. Niewiasta
natomiast staa si symbolem prawdziwej i szczerej wiary, bdcej rozpoznawaln cech
caego kocioa iryjskiego.

Pojedynek cudw w Tarze
Jednym z najsynniejszych epizodw jaki mia miejsce podczas ewangelizacji Irlandii
przez w. Patryka jest wydarzenie, ktre nazywane jest sdem boym w Tarze. Miao do
niego doj podczas drugiej ekspedycji tego mnicha na wyspie.
Zanim do tego doszo, Patryk najpierw nawrci wodza Dichu, ktry zamieszkiwa
okolice jeziora Strangford Lough. Pamitk po tym wydarzeniu jest witynia Sabhall
Phdraig (Stajnia Patryka) znajdujca si w miejscowoci Saul.
Dopiero po tym fakcie biskup uda si do Tary, w V w. uchodzcej za siedzib
najwaniejszych krlw irlandzkich. Wadcy ci reprezentowali zwizek dynastyczny U Nill

46
Strzelczyk, Chrystianizacja, s. 25. Christina Harrington zwraca uwag, e podany przez witego przykad
nawrconej niewolnicy-dziewicy, bdcej przedstawicielk najsabszej czci spoeczestwa irlandzkiego moe:
zyska dwie siy - charakteru i si ponad ich esk seksualno (gained both strength of character and strength
over their female sexuality). Cyt. za Harrington, op. cit., s. 32.
47
Wyzn., IV, 52. Szerzej o kwestii podarkw dla krlw iryjskich dokonywanych przez Patryka zob. Charles-
Edwards, op. cit., s. 220-221.
48
Por. przyp.
49
Opowie o spotkaniu w. Patryka z rozbjnikiem Macc Cuilla przedstawia Muirchu, zob. Muirchu, I, 23, 1-
21.
50
Trechn, 26, 18.
74

(potomkw Nialla) pochodzcy z rodu Connachta. Pokonali oni dotychczasowych
hegemonw wyspy rd Ulaidh z Ulsteru i rozwinli ekspansj w kierunku pnocnym i
wschodnim. W jej wyniku potomkowie Nialla zawadnli okolicami wok dzisiejszego Derry
(tzw. Pnocni U Nill), oraz obszarami na wschd od rzeki Shannon, w dorzeczu Boyne
(tzw. Poudniowi U Nill)
51
.
W tym drugim przypadku, gwnym orodkiem pozostawaa Tara. Krlowie tam
rezydujcy, mimo istnienia innych w tym czasie orodkw politycznych i dynastii rocili
sobie pretensje do zwierzchnictwa nad ca Irlandi.
Wedug ywota w. Patryka autorstwa Muirchu, kiedy przybywa on do Tary, rzdzi
tam wwczas krl Leguire (Legaire). Powszechnie uwaa si, e przyjazd biskupa nastpi
w okolicach wit wielkanocnych, na co wskazuje legenda witego. W kalendarzu celtyckim
istnia wyrany podzia roku na dwie czci (pory roku), ktrych pocztek wyznaczay wita
Beltaine (1 maja) i Samhain (noc z 31 padziernika na 1 listopada)
52
.
wito Beltaine tradycja wie z kultem Belenosa, bogiem soca lub Belem.
Wiadomo o nim, e przyby z krainy umarych. Jest archetypem potnego boga ycia i
mierci, ktry od najdawniejszych czasw by kojarzony ze socem. Rzymski wdz Juliusz
Cezar skojarzy Belenosa z Apollem
53
. Broni ludzi przed chorobami za pomoc wody z
gorcych rde. Czasami nazywano go krlem caego ludu.
Podczas Beltaine, po uprzednim wygaszeniu, rozpalano ogniska domowe od witych
ogni Belenosa. Z zachowanych relacji wynika, e rytualne ogniska rozpalane byy przez
dziewiciu druidw z dziewiciu kawakw rnych gatunkw drzew, poprzez pocieranie
dwch kawakw dbowego drzewa. Tak rozpalony ogie roznoszono przez posacw po
caej wyspie
54
. Kulminacyjnym momentem wita byo rozpalenie dwch wielkich ognisk.
Nastpnie midzy nimi przechodzili ludzie, a take przepdzano bydo, by uwolni si od
mocy zych duchw, ktre mogy zadomowi si w ich ciaach podczas zimy. Uczta
obrzdowa skadaa si najczciej z:
() jaja gsiego, bdcego symbolem odnowy, wieprza zwierza krlewskiego i
ososia, symbolu mdroci druidw. Dodatkowe dania stanowi mysikrlik, bdcy ptakiem
druidw. Do picia by mid, jako produkt sonecznego owada pszczoy, i wreszcie
podawano orzechy, stanowice symbol hermetycznej wiedzy druidycznej. Drugi zestaw

51
Strzelczyk, Iroszkoci, s. 21.
52
B. Gierek, Celtowie, Krakw 1998, s. 116.
53
Gajusz Juliusz Cezar, Wojna galijska, VI, 8.
54
J. Rosen-Przeworska, Religie Celtw, Warszawa 1971, s. 122
75

potraw na Beltaine skada si z kapusty, mleka i piwa. Byo to jado obrzdowe z klanowego
kota
55
.
Naley jednak zauway, e opis wita Tary zawarty w ywocie Patryka autorstwa
Muirchu (II po. VII w.), moe wskazywa, e synny pojedynek cudw mia miejsce podczas
wita Samhain.
Samhain byo witem przypadajcym na noc midzy 31 padziernika a 1 listopada.
Jako najwaniejsza uroczysto religijna miaa ona charakter powszechny, wszyscy
czonkowie spoecznoci brali w niej udzia. Wierzono, e brak uczestnictwa w tym wicie
moe cign na taka osob pomieszanie zmysw lub nawet mier. Magia tej nocy
polegaa na tym, e stanowia ona swoist granic midzy starym rokiem (ktry uznawano za
skoczony), a nowym (ktry dopiero mia si zacz). To wanie wtedy zganiano z pastwisk
do zagrd owce przed nadchodzc zim. Niektre z nich rytualnie zabijano i zjadano na
wielkiej uczcie symbolizujcej koniec zbiorw. Do tego czasu cae zboe musiao by
sprztnite z pl, rzepa i inne warzywa zebrane, a wszystkie jabka zerwane z drzew.
wito miao stwarza moliwo kontaktu midzy wiatem ludzi i duchw oraz
bogw. Tej nocy przestaway take istnie podziay midzy zmarymi a yjcymi, pciami
oraz wasnoci jednego czowieka i drugiego. Wrby uatwia zanik granicy midzy
teraniejszoci a przyszoci. Dziecko urodzone w dzie Samhain uwaano za widzce
podwjnie, czyli majce dostp do wiata duchw i magii. Tego dnia zaczynano wojny i
staczano bitwy. Relikty tego wita zostay zachowane, w zwyczaju Halloween oraz po
przeksztaceniach w chrzecijaskim wicie Zmarych.
Obchody wita rozpoczynao wygaszenie wszystkich ogni, a nastpnie ich ponowne
rozpalenie przez druidw. Ten ogie z miejsc witych zanoszono do domw. Nastpoway
spotkania, na ktrych podejmowano decyzje plemienne, a take ucztowano. Podawano miso
wieprzowe, majce zapewni niemiertelno oraz popijano wino, aby wprowadzi si w stan
ekstazy i otworzy na kontakty z zawiatami. Zreszt, w to wito odprawiali swe tajemne
praktyki winiopasy, ktrych profesja bya bardzo szanowana
56
.
Obchody Samhain koczyy si dopiero w dwanacie dni po Boym Narodzeniu,
kiedy to nie mona byo wychodzi z domw.
Patryk postanowi wbrew zakazowi rozpali ogie na Ferta fer Feicc (obecnie Slane w
hrabstwie Meath), ktrym mia by zwyky ogie paschalny. Miao to symboliczny wymiar,
poniewa biskup, rozpoczynajc najwiksze wito chrzecijastwa, rzuci wyzwanie starym

55
Ibidem, s. 204.
56
Ibidem, s. 211.
76

kultom. Wywoa tym gniew krla Leguire i druidw, ktrzy domagali si mierci witego.
Obawiali si, e jeli ogie bdzie pon do rana, ten kto go roznieci bdzie panowa nad
Irlandi wiecznie. Jest to oczywista metafora tumaczca konflikt midzy star pogask
religi, ktra ma by zwyciona przez chrzecijastwo. Prba zabicia biskupa przez siepaczy
wadcy, jeszcze tej samej nocy, koczy si niepowodzeniem. Zostaj oni w cudowny sposb
rozproszeni, a druid Lochru ponosi mier za obraz wiary katolickiej
57
.
Nazajutrz w Tarze odby si sd boy midzy Patrykiem a druidami. Jeden z nich o
imieniu Lucet Mael podczas uczty prbowa otru biskupa, lecz ten na oczach biesiadnikw
pozby si w cudowny sposb trucizny. W kolejnym dniu doszo do prby ognia na rwninie
Brega. Druid Lucet Mael zosta przebrany w szaty biskupa i otrzyma egzemplarz Biblii. Z
kolei stron chrzecijask w tej prbie reprezentowa Benignus, niedawno ochrzczony
chopiec. Jego take przebrano, ale w szaty druida, do rki wrczono mu jeszcze wit
ksig. Obu zamknito nastpnie w dwch czciach jednego domu, ktry zamierzano spali.
Jednake Benignusa zaryglowano w tej poowie, ktra bya zrobiona z suchego drewna.
Natomiast druida wpuszczono do drugiej czci, zrobionej ze wieego, mokrego drewna. Po
podoeniu ognia z domu zostay zgliszcza, z ktrych wyoni si nietknity Benignus.
Spony jedynie szata i ksiga druidw, ktr mia ze sob. Z kolei Lucet Mael zgin w
poarze, ale ocalay z niego szaty mnisze i Biblia
58
. Patryk mia rzec wtedy: W tej godzinie
zgino pogastwo w caej Irlandii
59
. Krl Leguire po tym wydarzeniu nawrci si, acz
niechtnie.
Cao zdarze opisanych powyej w ywotach witego przypomina biblijn Ksig
Wyjcia, co z pewnoci byo zamierzeniem Muirchu i Tirechana. Porwnanie ycia i
dziaalnoci Patryka do Mojesza jest w wielu miejscach widoczne. W obu przypadkach
wybracy Boga musz dokonywa cudw, aby przekona opornych do swoich racji. Zarwno
w opisie biblijnym jak i w ywocie witego najwikszymi oponentami wobec boskiej woli s
kapani oraz wadca. Wreszcie w obu opisywanych przypadkach pojawia si motyw mierci,
jako kara za blunierstwo. Warto jeszcze zwrci uwag na symboliczne zestawienie
pojedynku cudw w Tarze, gdzie najwiksze wito chrzecijastwa rywalizuje z
adekwatnym witem u Celtw. Zwycistwo Patryka nad druidami to nic innego jak alegoria
zmartwychwstaego Chrystusa i triumfu chrzecijastwa nad wczeniejszym kultem.


57
Muirchu, I, 17, 4-6.
58
Muirchu, I, 20, 12-13.
59
Trechn, 8, 4.
77

Arcybiskupstwo w Armagh
Z ywota Patryka autorstwa Muirchu dowiadujemy si, e na ou mierci prosi on
anioa Wiktora o zapewnienie szczeglnych honorw kocioowi w Armagh. Pod
stwierdzeniem szczeglne honory naley rozumie zwierzchnictwo nad caym Kocioem w
Irlandii. Patryk mia zaoy tutaj biskupstwo w 444 r., skd jako prymas sprawowa wadz
nad Kocioem i mianowa biskupw
60
.
Oczywicie problemem do ustalenia jest, czy rzeczywicie Armagh zostao w ten
sposb namaszczone przez Patryka. Czy raczej jest to wynik pniejszych aspiracji biskupw
chccych podkreli swoje znaczenie? Faktem jest, e nie od razu hierarchowie z Armagh
uzyskali miano nastpcw Patryka (comharba Phdraig). Stao si to dopiero w drugiej
poowie VII w., kiedy w Irlandii byo ju po rewolucji monastycznej. Skutkowao to
powstaniem wielu orodkw klasztornych, takich jak Iona, Clonard, Bangor, majcych rwne
ambicje, co Armagh. Orodki te promoway postacie i yciorysy swoich zaoycieli,
witych jak choby Kolumby, Brendana, Finniana, pomijajc przy tym posta Patryka.
W czasach dziaalnoci witego, Koci iryjski mia charakter episkopalny, a biskupi
sprawowali w granicach diecezji wadz jurysdykcyjn i funkcje liturgiczne. Sama diecezja
obejmowaa jedn lub kilka tuath, podstawow komrk plemienn. Koci iryjski nie rni
si wic pod tym wzgldem od modelu kocioa na kontynencie
61
. Patryk, nie majc innego
wyboru, stara si czy biskupstwa z siedzibami lokalnych wadcw, podobnie jak
odbywao si to na kontynencie. Ju w imperium rzymskim praktyka korzystania przez
Koci ze struktur pastwowych i tworzenia biskupstw i arcybiskupstw bya norm. Patryk
powiela t metod podczas swojej dziaalnoci w Irlandii. Taki ukad zapewnia mu dobre
oparcie u wadcw, ktrzy z drugiej strony zyskiwali wsparcie obdarzonych autorytetem ludzi
Kocioa. Poza tym w Irlandii w V w., oprcz siedzib poszczeglnych krlw, nie byo
wielkich skupisk ludzkich. Wikszo mieszkacw zielonej wyspy ya w rozproszeniu.
Naturalne wydaje si wic zakadanie biskupstw przez Patryka w ssiedztwie siedzib krlw.
W wypadku Armagh by to orodek krlw Ulsteru w Emain Macha. Jednake midzy
zaoeniem tam biskupstwa a przejciem przez nie kontroli nad Kocioem iryjskim miny co
najmniej dwa stulecia. Znamienne jest to, e sawa Patryka jako patrona Irlandii rozwijaa si
rwnolegle z pretensjami Armagh do zwierzchnictwa nad tamtejszym Kocioem. rda z V
i VI w. nie wspominaj tego witego, co wydaje si do charakterystyczne. Dopiero w VII
w. pojawia si on w ywotach autorstwa Tirechana i Muirchu, tworzonych jakby na

60
Panu, op. cit., s. 65-66.
61
Ibidem, s. 66. Zob. rwnie Strzelczyk, Iroszkoci, s. 26.
78

zamwienie hierarchw z Armagh. Wizao si to z rywalizacj, jaka miaa miejsce na terenie
Szmaragdowej Wyspy midzy parochiami biskupimi (bardziej zwizanymi z Rzymem) a
klasztornymi. Biskupi opisujc szczeglne dokonania Patryka i uwypuklajc jego powizania
z Armagh tworzyli podstawy swojej wadzy. Echa tej rywalizacji znajdziemy take w Ksidze
anielskiej. Wyliczone tam zostay roszczenia biskupw z Armagh nie tylko w pnocnej
czci kraju, ale take do szeregu rozproszonych po wyspie kociow i klasztorw:

Darowa te Pan Bg wszystkie ludy irlandzkie, jako parafie tobie i twemu miastu,
ktre w jzyku iryjskim zwie si Ardd Machae []
62
.

Zatem na caej wyspie Irlandii kady wolny koci i miasto, ktre jak si zdaje
powstao jako siedziba biskupia, oraz wszelkie inne miejsca powicone Panu, zgodnie ze
sowami anioa i wedle askawoci Wszechmocnego Pana dla witego nauczyciela nale do
Patryka i w szczeglny sposb zwizane s z Patrykiem i jego nastpc na stolicy biskupiej w
Armagh. Bg bowiem, jak ju wyej powiedzielimy, ofiarowa witemu na wasno ca
wysp
63
.
Patrzc na ten proces z dzisiejszej perspektywy i majc oparcie w dostpnych faktach,
odnosi si wraenie jakoby biskupi z Armagh dopucili si uzurpacji. Faktycznie, dzisiaj nie
ma praktycznie adnego twardego dowodu na to, e Patryk przebywa w Armagh, a nawet czy
faktycznie dokona tam fundacji kocioa. Dostpne rda wskazuj raczej na Downpatrick,
jako gwne miejsce aktywnoci Patryka, o czym moe jeszcze wiadczy to, e zosta tam
pochowany
64
. Niemniej naley podejrzewa, e hierarchowie z Armagh raczej nie rocili by
sobie pretensji do kontroli nad Kocioem iryjskim, gdyby nie mieli do tego adnych podstaw.
Dopki nie znajdzie si jasny dowd, sprawa ta bdzie budzi wtpliwoci wrd badaczy.

mier witego Patryka
Dokadna data mierci patrona Irlandii jest na dzie dzisiejszy trudna do ustalenia.
Badacze przyjmuj daty midzy 461 a 492 r.
65
Jedynie data dzienna 17 marca nie budzi
wtpliwoci i bya zgodnie przekazywana przez rda. Dzie ten dla Irlandczykw na caym
wiecie jest ich najwikszym witem.

62
Trechn, XI, 8.
63
Trechn, XI, 21.
64
Crinn , s. 206.
65
Grzybowski, op. cit., s. 52.
79

Muirchu przekaza kilka szczegw dotyczcych mierci Patryka. Biskup,
przeczuwajc zbliajc si mier, opuci Saul i chcia uda si do swojego ukochanego
Armagh. Ukaza mu si wwczas anio Wiktor, ktry nakaza powrt do Saul. Dalej w
ywocie s wspomniane cztery proby Patryka skierowane do Wiktora:
Pierwsza proba dotyczya twego zwierzchnictwa w Armagh. W drugiej za chciae,
by mg temu, ktry w dniu swojej mierci zapiewa dowolny hymn powicony tobie,
poczyta to jako pokut za grzechy. W trzeciej prosie, aby potomkowie Dchu, ktrzy ciebie
tak gocinnie przyjli, zasuyli na miosierdzie i nie poszli na zatracenie. W czwartej probie
domagae si, by mg w Dzie Sdu sdzi wszystkich Irlandczykw, eby sdzi tych, dla
ktrych bye apostoem
66
.
Dalej Muirchu przekazuje powszechnie przyjt dat dzienn mierci Patryka (17
marca) i ciekaw informacj, e zmar on w wieku 120 lat. Jest to oczywicie z dzisiejszego
punktu widzenia mao wiarygodne. Najprawdopodobniej Muirchu nawizywa tutaj do Biblii
i porwnywa biskupa do postaci Mojesza. Jest to charakterystyczne dziaanie majce na
celu podniesienie rangi witego jak i samych Iryjczykw, ktrych wrcz ten fragment
utosamia z narodem wybranym.
Niestety sam Patryk nie uatwi badaczom rozwikania tajemnic swojego ycia. Jego
twrczo w postaci Wyznania i Listw do Korotyka nie zawiera adnych konkretnych
informacji. Niemniej obecnie przyjmuje si, e Patryk urodzi si prawdopodobnie okoo 385
r. w niezidentyfikowanej miejscowoci Bannavem Taburniae w Brytanii
67
. W wieku
szesnastu lat zosta uprowadzony przez piratw irlandzkich do niewoli, w ktrej przebywa
okoo szeciu lat. Z tego wynika, e jego zwolnienie mogo nastpi pod koniec pierwszej
dekady V w. Tradycja hagiograficzna przekazuje nastpnie o jego pobycie w klasztorach
galijskich w Lerins i Auxerre. Tam zosta wywiecony na biskupa przez witego Germana i
przygotowany do misji w Irlandii. Mia podj si tego zadania w roku 431 lub 432 i
kontynuowa w ten sposb wczeniejsz misj Palladiusza, ktra zakoczya si
niepowodzeniem. Jeli przyjmiemy, e dziaalno biskupa na zielonej wyspie trwaa okoo
trzydziestu lat, to wwczas naleaoby potwierdzi rok 461, jako dat jego mierci
68
.
Pniejsza datacja mierci Patryka take ma pewne podstawy. Znawca tego problemu,
Daibhi Crinn, przytacza opini arcybiskupa Johna Healyego z 1905 r., ktry owiadczy,
e patron Irlandczykw zmar w roku 493 i uzna to za najlepiej powiadczony fakt w caej

66
Muirchu, II, 6, 1-3.
67
Strzelczyk, Iroszkoci, s. 26.
68
Tak dat podaje Jerzy Strzelczyk w swoich opracowaniach o Iroszkotach i misjonarzach Europy. Zob.
Strzelczyk, Iroszkoci, s. 26; tene, Apostoowie, s. 64.
80

historii witego Patryka
69
. Daibhi Cronin podaje dalej informacj zaczerpnita od biografa
witego Kolumby, Adomnana, ktry opisywa fundacje kocieln niejakiego Mochty
(Maucteusa), ucznia Patryka. Mia on umrze okoo roku 535, co moe legitymizowa
pniejsz datacj ycia i mierci biskupa. Jeli przyjmiemy, e Mochta faktycznie zna
Patryka i by jego uczniem, to oznacza, e dziaalno witego przypada na drug poow i
koniec V w. Data zaproponowana wic przez arcybiskupa Healyego nabiera w tym wypadku
wiarygodnoci
70
.
Opis pochwku Patryka przekazany przez Muirchu, jak wiele jego wczeniejszych
fragmentw, nawizuje do biblijnej tradycji (tutaj konkretnie do odesania przez Filistynw
Arki Przymierza). Ciao witego woono na wz zaprzony w dwa woy, ktre same miay
zaprowadzi orszak na miejsce pochwku. Zaprzg ruszy z miejsca zwanego Clocher, na
wschd od Findabair, i dotar do Dun Lethglaisse, ktre dzisiaj nazywa si Downpatrick,
gdzie ostatecznie spocz Patryk
71
. Tyle mona si dowiedzie z tradycji patrycjaskiej, ktra
podobnie jak w wielu innych wypadkach nie ma pewnego potwierdzenia. Dlatego grb
witego Patryka w katedrze w Downpatrick naley opatrzy sowem rzekomy. Niemniej
jest to miejsce powszechnie przyjte przez Irlandczykw, gdzie szczeglnie oddaj cze
swojemu patronowi 17 marca kadego roku.















69
Cyt. za Crinn, op. cit., s. 52.
70
Ibidem, s. 53.
71
Muirchu, II, 11, 2.
81

Bibliografia

rda:
Gajusz Juliusz Cezar, Wojna galijska, tum. E. Konik, Wrocaw 2004.
Ammianus Marcellinus, Dzieje rzymskie, t. I, tum. I. Lewandowski, Warszawa 2002.
Muirchu, ywot w. Patryka [w:] w. Patryk. Pisma i najstarsze ywoty, tum. K. Panu, A.
Strzelecka, Krakw 2003.
Patryk, List do onierzy Kotoryka [w:] w. Patryk. Pisma i najstarsze ywoty, tum. K. Panu,
A. Strzelecka, Krakw 2003.
Patryk, Wyznanie [w:] w. Patryk. Pisma i najstarsze ywoty, tum. K. Panu, A. Strzelecka,
Krakw 2003.
Diodorus Siculus, The Library of the History. Vol. III: Books 4.59-8, tranl. by C. H. Oldfather,
Cambridge 1939.
Trechn, Zbir fragmentw [w:] w. Patryk. Pisma i najstarsze ywoty, tum. K. Panu, A.
Strzelecka, Krakw 2003.

Opracowania:
Bury B. J., Life of St. Patrick and His Place in History, London New York 1905.
Charles-Edward M. T., Early Christian Ireland, Cambridge 2000.
Czarnowski S., Kult bohaterw i jego spoeczne podoe. wity Patryk, bohater narodowy
Irlandii [w:] S. Czarnowski, Dziea, t. IV, prze. A. Glinczanka, Warszawa 1956.
Derdziuk E., Mnisi iroszkoccy. w. Kolumban Modszy misja ewangelizacji Europy,
Lublin 1997.
Dillon M., Chadwick K. N., Ze wiata Celtw, tum. Z. Kubiak, Warszawa 1975.
Gierek B., Celtowie, Krakw 1998.
Grzybowski S., Historia Irlandii, wyd. III, Wrocaw 2003.
Harrington Ch., Women in a Celtic Church. Ireland 450-1150, Oxford 2002.
Haywood J., Celtowie. Od epoki brzu do New Age, tum. E. Marczak, Warszawa 2008.
Hughes K., The Church in Irish society, 400-800 [w:] A New History of Ireland. Vol. I:
Prehistoric and Early Ireland, ed. by D. Crinn, wyd. II, Oxford 2008, s. 301-330.
Nawrocki A., Pelagiusz, Krakw 2006.
Crinn D., Irlandia redniowieczna (400-1200), tum. J. Szacio, Warszawa 2010.
hgin D., Celtowie. Dzieje, tum. M. Zwoliski, Warszawa 2009.
Panu K., wity Patryk, Krakw 2004.
82

Powell E. G. T., Celtowie, tum. P. Taracha, Warszawa 1999.
Pryce H., Conversion to Christianity [w:] A Companion to the Early Middle Ages: Britain and
Ireland, c. 500-c. 1100, ed. by P. Stafford, Chichester 2009, s. 143-160.
Rankin D., Celts and the Classical Worlds, wyd. II, London-New York 1996.
Rosen- Przeworska J., Religie Celtw, Warszawa 1971.
Snyder A. Ch., The Britons, Oxford 2003.
Stancliffe C., Religion and Society in Ireland [w:] The New Cambridge Medieval History.
Vol. I: c. 500-c. 700, ed. by P. Fouracre, Cambridge 2005, s. 397-425.
Strzelczyk J., Apostoowie Europy, wyd. II, Pozna 2010.
Strzelczyk J., Chrystianizacja Irlandii, Pozna 2006.
Strzelczyk J., Iroszkoci w kulturze redniowiecznej Europy, wyd. II, Pozna 2008.



Summary

Saint Patrick, the patron of Ireland, is a character present in many myths, monuments,
literature, and modern scientific studies. We know for sure that it came from Roman Britain,
but we do not know the exact dates of his birth and death. We know only, due to the tradition,
the day of his death - March 17, which is now celebrated as St. Patrick's Day, the biggest
holiday in Ireland. News about Patrick's life derive from the writings they left behind:
Confessio and Letters to Coroticus. A lot of information is provided on the subsequent
lives of the saint by Tirechan and Muirchu. We learn from them about the kidnapping by
pirates and Patrick being in captivity. Next we trace his stay in Gaul, and then return to
Ireland as a missionary. Tirechan and Muirchu give further details of the activities of St.
Patrick's Day, as you try to convert the king Miliuk or conflict with the Druids at Tara. The
problem to be resolved was the year of death Patrick which sources do not settle.