ISSN 1428-6327

NOWY FILOMATA
CZASOPISMO POWICONE KULTURZE ANTYCZNEJ
ROK XVIII
2014
NR 1
KRAKW 2014

SPIS TRECI:
Zdzisaw J. Kapera, Profesor Jerzy Kolendo (1933-2014) .......................................... 3
Szymon Kostek, O chopie Trygajosie, ktry uka gnojarza dosiad i Atenom
pokj przywrci. Sacrum i profanum w Pokoju Arystofanesa .............................. 21
Meleager z Gadary, Przedmowa do Wieca (Antologia Palatyska IV 1) ............... 27
Elwira Kaczyska, Krzysztof Tomasz Witczak, Komentarz do Meleagra z Gadary Przedmowy do Wieca ................................................................................... 29
Joanna Ro, Plotyn, Epiktet, Epikur, Lukrecjusz. Recepcja myli antycznej
w twrczoci Alberta Camusa ................................................................................ 46
Stanisaw Stabrya, Sowa przeciwko mierci. Komentarz do poematu Orfeusz
i Eurydyka Czesawa Miosza ................................................................................ 56
Bartosz Jan Kooczek, Kolonizacja sullaska na tle walki o ustaw agrarn ........... 64
Damian Waszak, Kampanie rzymskie przeciwko Salassom w latach 35-25 p.n.e. .... 80
Wawrzyniec Micicki, Miasto obrazw. Jak czyta i interpretowa zabytki greckiego malarstwa wazowego ................................................................................... 86
Natalia Maecka-Drozd, Nie tylko piramidy architektura ceglana nad Nilem ...... 97
Magdalena Kazimierczak, File wyspa Izydy ........................................................ 113
Joachim liwa, Wok budowli staroytnej Puli ....................................................... 119
Leszek Zinkow, Giovanni Barracco i staroytny Egipt w Rzymie ........................... 131
Gabriel Piotr Urban, Moralno w Ksidze Umarych Juja ................................... 142
Iulianus Tuwim, Precatio (in Latinum convertit Ch. Th. Witczak) .......................... 155
Iulianus Tuwim, Ad mensam rotundam (Latine interpretatus est Ch. Th. Witczak) .. 156

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

Adamus Mickiewicz, Grazina (fragmenta a G. Wodzinowska-Taklinska in linguam Latinam versa) ............................................................................................ 158
Informacje bibliograficzne (Zdzisaw J. Kapera) .............................. 55, 130, 160 i nast.

INFORMACJE DLA AUTORW

Materiay zgaszane do druku naley kierowa na adres elektroniczny sekretarza redakcji (antoni.bobrowski@uj.edu.pl). Przyjmowane s wycznie oryginalne artykuy,
przekady utworw literackich z jzykw staroytnych i nowoytnych, komunikaty
i recenzje. Doczany do tekstu materia ilustracyjny (zdjcia, rysunki, mapy przesyane
w formacie .jpg lub .tif) nie moe by wczeniej opublikowany w adnej postaci (drukowanej lub elektronicznej). Redakcja nie zwraca nadsyanych materiaw.
Cytaty aciskie naley zaznaczy kursyw (w przypadku duszych przytocze
wskazane jest dodanie przekadu polskiego wraz z nazwiskiem tumacza), wyrazy greckie zamieci w aciskiej transkrypcji, cytaty polskie uj w cudzysw. Odniesienia
do autorw staroytnych powinny by podane w oglnie przyjtej skrconej formie
(np. Hom. Od. 3.98-101; Thuc. 1.22; Ovid Am.1.3.1-4). Adresy bibliograficzne naley
zamieszcza w przypisach, np.: K. Galinsky, Augustan Culture. An Interpretative Introduction, Princeton 1996, s. 103-107 (dalej: Galinsky, op. cit., s. 133, ewentualnie:
Galinsky, Augustan Culture, s. 133); M. Broek, Kolor w elegiach Propercjusza, Meander 40, 1985, s. 369; E. Wipszycka, Grecki Egipt czasw hellenistycznych: imigracja
czy hellenizacja, [w:] Wdrwka i etnogeneza w staroytnoci i redniowieczu, red. M.
Salamon i J. Strzelczyk, Krakw 2004, s. 81-82; naley zasadniczo unika podawania
bibliografii w postaci oddzielnej listy. Do nadsyanych recenzji powinien by doczony
peny opis bibliograficzny recenzowanej pozycji cznie z numerem ISBN.

80

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

Damian Waszak
Kalisz

KAMPANIE RZYMSKIE PRZECIWKO SALASSOM

W LATACH 35-25 P.N.E.
W 50 r.1 w granice republiki rzymskiej zostaa wczona podbita przez Juliusza Cezara Galia. Linie komunikacyjne Italii z t prowincj przechodziy przez
wski pas wybrzea liguryjskiego oraz przecze alpejskie, te drugie znajdoway si jednak w rkach niezalenych od Rzymu plemion celtyckich i liguryjskich, licznie zamieszkujcych masyw Alp2. Synowie wilczycy za moliwo
ich przekroczenia musieli paci tym ludom co, a niekiedy te byli zmuszeni
toczy z nimi o nie walki3. Zaangaowanie Rzymian na innych frontach oraz
w konfliktach wewntrznych sprawio, e dopiero w 2. po. I w. przystpili do
aneksji obszarw alpejskich, ktr zaczli od przeprowadzenia wypraw wojennych przeciwko Salassom.
Salassowie, lud pochodzenia celto-liguryjskiego, zamieszkiwali masyw Alp
Zachodnich, ktry zajmowa w I w. teren dzisiejszej doliny Aosty; w ich rkach
znajdoway si dwa wane przejcia grskie: Maa i Dua Przecz witego Bernarda, przez ktre przechodziy kluczowe szlaki ldowe czce Gali
z Itali4. Na poudnie od nich swoje siedziby mieli podobni im pochodzeniem
Taurynowie, dziercy grn cz doliny rzeki Po, od pnocy za ssiadowali z ludami celtyckimi. Zachodni i poudniowy wschd terytorium Salassw
grskich graniczy z terytorium rzymskim, ktrego gwnym orodkiem bya
kolonia w Eporedii (ob. Ivrea), strzegca okolicznych obszarw przed najazdami grali.
1
2

Wszystkie daty, o ile nie zaznaczono inaczej, dotycz okresu p.n.e.

Wykaz ludw zamieszkujcych Alpy Zachodnie przedstawi M. Piegdo, Galia Przedalpejska. Studia nad rzymsk obecnoci w pnocnej Italii w III-I w. p.n.e., Krakw 2009, s. 24.
3 Wrd wodzw rzymskich toczcych z nimi zmagania by m.in. Juliusz Cezar i jego legat
Serwiusz Galba, Caes. Bell. Gall. 1.10 oraz 3.1-6.
4 Appian (9.17.49) mylnie lokalizuje Salassw w Ilirii. Bdne pooenie tego ludu podane
przez Appiana przejli pniej niektrzy badacze wspczeni, zob. przyp. 14 i 15; zob. rwnie
G. Oberziner, Le guerre di Augusto contro i populi alpini, Roma 1900, s. 23-24 (tame dokadny
opis terytorium Salassw). Daithi hgin pisze, e ten region zamieszkiwali Saluwiowie, ktrzy byli jednak plemieniem liguryjskim, a nie celto-liguryjskim, jak uwaa ten autor. Na dodatek
ich siedziby byy pooone bardziej na poudnie w dolinie Rodanu, w pobliu greckiej Massalii.
Autor dodaje potem, e mogli to by Salassowie, ale w dalszej czci narracji stosuje tylko nazw
pierwszego ludu, zob. D. hgin, The Celts. A chronological history, Cork 2006, s. 174.

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

81

Mona wskaza kilka powodw, dla ktrych Rzymianie zdecydowali si na

podbj tego maego i niestanowicego dla nich wikszego zagroenia grskiego szczepu. Jednym z nich byy wspomniane wyej pobierane ca5. Sami grale
za poza ciganiem myta parali si rwnie zbjectwem, ktrego dowiadczyli
graniczcy z nimi Rzymianie6. Ponadto na ziemiach Salassw znajdoway si
zoa surowcw mineralnych (w tym zota), te za, wraz ze zgromadzonymi
rodkami z opat celnych i upw, stanowiy wielk zacht do aneksji7. Prcz
tego synowie wilczycy chcieli podporzdkowa sobie grskie przecze, aby
zabezpieczy je przed przekroczeniem przez kolejnego najedc, ktry mg
powtrzy nalece wwczas do zamierzchej przeszoci udane przemarsze
Galw i Hannibala.
Pierwsza kampania8 przeciwko Salassom, dowodzona przez Gajusza Antystiusza Wetusa9, rozpocza si w 35 roku10. Appian poda, e Wetusowi udao
5

App. 9.17.49; Str. 4.6.7; H. M. Crawford, Coinage and Money under the Roman Republic:
Italy and the Mediterranean Economy, Berkeley-Los Angeles 1985; M. Goodman, The Roman
World 44 BC AD 180, London-New York 1997, s. 222; E. S. Gruen, The Expansion of the
Empire under Augustus, [w:] The Cambridge Ancient History. Vol. IX: The Augustan Empire, 43
B.C. A.D. 69, ed. A. K. Bowman, E. Champlin, A. Lintott, Cambridge 1996, s. 169; A. Krawczuk, Cesarz August, Wrocaw 1990, s. 189; Piegdo, op. cit., s. 164; H. H. Scullard, From the
Gracchi to Nero: A History of Rome from 133 B.C. to A.D. 68, ed. VI, London-New York 2011,
s. 215. Oprcz przekazw rdowych o pobieraniu opat przez grali wiadcz znaleziska monet
rzymskich znajdowanych na grskich przeczach, zob. Crawford, op. cit., s. 276.
6 App. 9.17.51; Str. 4.6.7. Nie mona wykluczy, e pod owymi wypadami rabunkowymi
moe si kry podawana przez Kasjusza Diona (49.38.3, 53.25.3) rebelia tego plemienia, ktr
naley utosami z pierwszymi kampaniami rzymskimi. Zob. rwnie Oberziner, op. cit., s. 28,
30; Piegdo, op. cit., s. 164; Scullard, op. cit., s. 215.
7 Crawford, op. cit., s. 276; Oberziner, op. cit., s. 4, przyp. 3, 27; hgin, op. cit., s. 174.
Sami Salassowie nie bili monet, a sprzedawali zoto do ssiednich orodkw posiadajcych wyksztacon kultur mennicz, zob. Crawford, op. cit., s. 276-277.
8 Pierwsze dziaania zbrojne przeciwko Salassom Rzymianie przeprowadzili ju wczeniej.
W latach 143-140 konsul (a nastpnie prokonsul) Appiusz Klaudiusz Pulcher podbi Salassw
nizinnych, o kampaniach tego wodza rzymskiego zob. Liv. Per. 53; Cass. Dio. 22.1-2; Oberziner, op. cit., s. 28-30 (tame o wczesnym stopniu zalenoci Salassw od Rzymu).
9 App. 9.17.50; T. R. S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic, vol. II: 99 B.C.
31 B.C., New York 1952, s. 407, 411; Gruen, op. cit., s. 169 (bd Messala Korwinus); Oberziner, op. cit., s. 31; E. S. Shuckburgh, Augustus: The Life and Times of the Founder of the Roman
Empire (B.C. 63 A.D. 14), wyd. II, London-Leipsic 1908, s. 113; K. Strobel, Zwischen Italien
und den Barbaren: Das Werden neuer politischer und administrativer Grenzen in caesarischaugusteischer Zeit, [w:] Frontiers in the Roman World: Proceedings of the Ninth Workshop of the
International Network Impact of Empire (Durham, 16-19 April 2009). Impact of Empire, 13, ed.
by O. Hekster, T. Kaizer, Leiden-Boston 2011, s. 211.
10 Erich S. Gruen datuje kampani Wetusa (bd Messali) na rok 34, zob. Gruen, op. cit.,
s. 169. Giovanni Oberziner stwierdzi oglnie, e wyprawa Wetusa trwaa dwa lata, zob. Oberziner, op. cit., s. 32. E. S. Shuckburgh nie precyzuje dokadnej daty (cho poprzez podanie daty ekspedycji Messali sugeruje, e odbya si ona wczeniej), zob. Shuckburgh, op. cit., s. 113. Ronald

82

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

si zaj przecze, zamkn Salassw w obleniu przez dwa lata i, gdy skoczyy si im zapasy soli, ostatecznie zmusi do kapitulacji, co umoliwio mu
obsadzenie doliny rzymskimi garnizonami11. Przekaz Appiana naley jednak
podda w wtpliwo, poniewa grale, dobrze obeznani ze swym terenem,
nie musieli si obawia (zapewne raczej nieszczelnej) blokady12. Przypuszczalnie Salassowie, widzc potg Rzymian (a take wobec wizji utraty zyskw
z poboru ca), zdecydowali si podj rozmowy i przyj rzymskie zaogi. Jednake wkrtce potem, gdy terytorium plemienia opuci wdz rzymski, grale
zbuntowali si i wyrzucili wojska okupacyjne, ktre nie mogy pniej odzyska utraconych pozycji13. Dziaania Wetusa prowadzi dalej w roku nastpnym14 Marek Waleriusz Messala Korwinus15. Dostpne rda nie wspominaj
zbyt wiele o jego wyprawie, co moe wskazywa na to, e jego osignicia
w walce z Salassami byy niewielkie16. W tym samym czasie Oktawian proSyme sdzi, e kampania odbya si w 35 bd 34 roku, zob. R. Syme, The Roman Revolution,
Oxford 2002, s. 329, przyp. 3.
11 App. 9.17.50. Appian wzmiank o dwuletnim okresie oblenie Salassw potwierdza,
e kampanie rzymskie tyle trway. Na sukces tej kampanii wskazywa rwnie oglnie Kasjusz
Dion (49.38.3). Wersj Appiana popiera Oberziner, op. cit., s. 31, przy czym woski badacz uzna
za wtpliwe jego opowieci o obleniu i braku soli u Salassw, argumentujc tym, e w dolinie
Aosty znajdoway si solanki: ibidem, s. 33.
12 Najprawdopodobniej Rzymianie ograniczyli si tylko do blokady italskiej czci Alp.
13 App. 9.17.50.
14 Erich S. Gruen przesuwa kampani Messali o kilka lat pniej po Wetusie, ale nie podaje
jej dokadnej datacji, zob. Gruen, op. cit., s. 169. Walter Schmitthenner by zdania, e Messala
prowadzi dziaania przeciwko Salassom w latach 34-33, z tym e chodzio mu o Salassw iliryjskich, zob. W. Schmitthenner, Octavians militrische Unternehmungen in den Jahren 35-33 v.
Chr., Historia: Zeitschrift fr Alte Geschichte, 7 (2), 1958, s. 234-236. Za nim przej t datacj
T. R. S. Broughton, The Magistrates of the Roman Republic, vol. III: Supplement, Atlanta 1986,
s. 213. E. S. Shuckburgh datowa j na lata 35-34, zob. Shuckburgh, op. cit., s. 114. Ronald Syme
uwaa za, e datacja wyprawy Messali jest trudna do okrelenia, zob. Syme, The Revolution,
op. cit., s. 329, przyp. 3.
15 Cass. Dio. 49.38.3; Str. 4.6.7; M. Cary, H. H. Scullard, Dzieje Rzymu, t. II, prze. J. Schwakopf, Warszawa 1992, s. 45 (badacze ci opowiadaj si za tym, e tylko on prowadzi dziaania
zbrojne); Oberziner, op. cit., s. 114; R. Syme, The Augustan Aristocracy, wyd. II, Oxford 1989,
s. 204. Badacz ten zwrci przy tym uwag na kilka spraw, ktre mog oznacza, e Messala nie
musia by wodzem w walkach z Salassami. Za jedn z nich uwaa zbieno nazwy Salassw
alpejskich z plemieniem iliryjskim z Dalmacji, zob. ibidem, s. 204-205 (tam dalsza dyskusja na
ten temat). Kwesti Salassw iliryjskich przedstawi szerzej Schmitthenner, op. cit., s. 210-211.
Wedug Karla Strobela pierwsz kampani przeciwko Salassom dowodzi Antystiusz (35), drug
natomiast Messala (34), zob. Strobel, op. cit., s. 211.
16 Potwierdza to Strabon (4.6.7), ktry przekaza ciekaw histori o tym, jak Messala kupowa
od grali drewno na wyrb oszczepw. Max Cary i H. H. Scullard uwaaj, e wdz rzymski zapewni wzgldne bezpieczny dostp do obu przeczy witego Bernarda, zob. Cary, Scullard,
op. cit., s. 45. Podobnie uwaa Karl Strobel, zob. Strobel, op. cit., s. 212. rda nie potwierdzaj
jednak opinii tych badaczy.

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

83

wadzi wojn iliryjsk (lata 35-33), w ktr byy zaangaowane znaczne siy
rzymskie, nie mona wic wykluczy tego, e front alpejski by traktowany
przez tego triumwira jako drugorzdny teatr wojenny. Dlatego te przydzielono
do niego sabsze liczebnie oddziay, ktre nie mogy pokona oporu stawianego
przez Salassw. W tym okresie rozpocza si rwnie zimna wojna pomidzy
dwoma gwnymi filarami triumwiratu, Oktawianem i Markiem Antoniuszem.
Jako e konflikt zbrojny mg si wkrtce rozpocz, a Oktawian nie chcia
w obliczu nadchodzcej wojny rozdrabnia swych si, najprawdopodobniej rozkaza Messali, aby wstrzyma dalsze dziaania i zawar rozejm z Salassami17.
Jego warunki nie byy dla nich zbyt cikie, poniewa grale mieli ponownie
paci trybut oraz pomaga Rzymianom podczas przeprawy przez przecze18.
Wznowienie akcji przeciwko Salassom nastpio dopiero kilka lat pniej, kiedy to Oktawian po odniesionym zwycistwie nad Antoniuszem zyska peni
wadzy w pastwie rzymskim19.
Rozpoczte przed dekad ekspedycje Wetusa i Messali kontynuowa w 25
20
r. Aulus Terencjusz Warron Murena21. Appian uwaa, e Salassowie zostali
pokonani przez Rzymian godem22. Jednake bardziej prawdopodobna wydaje
si wersja podana przez Kasjusza Diona. Wedug tego antycznego historyka
wdz rzymski przeprowadzi jednoczenie kilka uderze, aby rozdzieli siy
Salassw23. Zastosowana przez Muren taktyka wraz z posiadan przez niego
przewag liczebn przeamaa opr rozdrobnionych grup grali, zmuszonych
nastpnie do poddania si24. Strabon ustali liczb wzitych do niewoli Salas17 App. 9.17.51. Nastpnie Messala uda si Ilirii, aby wzi udzia w wyprawie Oktawiana,
prawdopodobnie z powodu zmiany teatru wojennego przez Korwinusa Appian przemieci Salassw z Alp do Ilirii.
18 Oberziner, op. cit., s. 33.
19 Zaprezentowany w przypisach dwugos badaczy zachodnich nad kwesti datacji, osoby
dowdcy i iloci pierwszych kampanii salassijskich jest spowodowany przede wszystkim nielicznym i oglnym materiaem rdowym, ktry nie uatwia pracy zajmujcemu si tym zagadnieniem historykowi. Autor przyj wic wersj o dwch kampaniach, kierowanych przez dwch
wodzw, prezentowan m.in. przez: Danijel Dzino, Illyricum in Roman Politics 229 BC-AD 68,
Cambridge 2010, s. 107; Oberziner, op. cit., s. 32; Shuckburgh, op. cit., s. 113-114 oraz Strobel,
op. cit., s. 211. Argumentuj to tym, e historycy antyczni podaj zarwno osob Wetusa, jak
i Messali (obydwaj s wymieniani przez nich po rwno) jako wodzw ekspedycji przeciwko Salassom. Ponadto dopki nie dojdzie do wzbogacenia materiau rdowego, dostpne rda oraz
zawarte w nich informacje nie pozwol na dokadne rozwizanie tego problemu.
20 Aleksander Krawczuk datuje t kampani na rok 27, zob. Krawczuk, op. cit., s. 188, Giovanni Oberziner natomiast na 729 r. po zaoeniu Rzymu tj. rok 24, zob. Oberziner, op. cit., s. 34.
21 Str. 4.6.7. Appian (9.17.51) uwaa, e dowdc drugiej ekspedycji by Messala Korwinus.
22 App. 9.17.51.
23 Cass. Dio. 53.25.3. Prawdopodobnie Rzymianie, uderzyli na Salassw zarwno od strony
Italii, jak i Galii.
24 Cass. Dio. 53.25.3.

84

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

sw na 44 tysice (w tym 8 tys. wojownikw), sprzedanych nastpnie w niewol25. Wziwszy jednak pod uwag przekaz Kasjusza Diona, mona ograniczy
ilo zniewolonych tylko do samych wojownikw i ludzi zdolnych do noszenia
broni, pozostali grale mieli opaci naoon przez synw wilczycy kontrybucj26.
Wkrtce po podbiciu Salassw Rzymianie rozpoczli zagospodarowywanie
ich terytorium. Ju w 24 r. w dolinie dAosta u zbiegu obecnych rzek Buthier
oraz Dora na miejscu obozu Warrona zostaa zaoona kolonia Augusta Praetoria (ob. Aosta)27. Osadzono w niej 3 tys. weteranw rzymskich pochodzcych
z kohort pretoriaskich Oktawiana28. Kolonia ta, obsadzona celowo przez wiernych onierzy Augusta, miaa odtd suy jako zabezpieczenie rzymskiego
panowania nad tym regionem29. Wkrtce po jej zaoeniu rozpocz si napyw ludnoci italskiej na tereny alpejskie, wraz z ni pojawiy si zdobycze
antycznej myli technicznej i cywilizacyjnej30. Sami Salassowie nie prbowali
znie panowania rzymskiego i byli okrelani przez zdobywcw mianem incolae (obcy), co wskazuje na to, e nie otrzymali rzymskiego obywatelstwa31.
W niespena dekad pniej (15 r.) dawne ziemie grali zostay przeksztacone
w rzymsk prowincj i wczone w granice pastwa rzymskiego, jako Alpes
Poeninae.
Poprzez podbj plemienia Salassw synowie wilczycy odnieli kolejny sukces militarny, ktry przynis wprawdzie niewiele chway, ale wraz z podporzdkowaniem pozostaych szczepw alpejskich zapewni Rzymianom wol25 Str. 4.6.7. Aleksander Krawczuk podaje liczb 30 tys. sprzedanych jecw, zob. Krawczuk,
op. cit., s. 187. R. Laurence, S. E. Cleary oraz G. Sears obniaj t liczb do 36 tys. (w tym 8 tys.
wojownikw), zob. R. Laurence, S. E. Cleary, G. Sears, The City in the Roman West, c. 250 B.C.
c. A.D. 250, Cambridge 2011, s. 50. Badacze ci nie argumentuj jednak pochodzenia tych liczb.
26 Cass. Dio. 53.25.4. Historyk ten poda opowie, jak to Rzymianie pod pozorem zbierania
pienidzy na zapat kontrybucji wyapali wszystkich tych, ktrzy byli w wieku poborowym, a nastpnie ich sprzedali. Wdz rzymski przykaza przy tym, e jecy mog zosta zwolnieni dopiero
po okresie dwudziestu lat.
27 Cass. Dio. 53.25.5; Str. 4.6.7; Laurence, Cleary, Sears, op. cit., s. 50. Tame (s. 50-51) zostaa krtko przedstawiona zabudowa kolonii. M. Cary i H. H. Scullard sugeruj, e kolonia powstaa wraz z zakoczeniem kampanii przez Muren tj. w 25 r., zob. Cary, Scullard, op. cit., s. 64.
28 Cass. Dio. 53.25.5; Str. 4.6.7 (pisa oglnie, e byli to osadnicy), zob. rwnie Laurence,
Cleary, Sears, op. cit., s. 50.
29 Str. 4.6.7.
30 Crawford, op. cit., s. 277 (romanizacja pobliskich Helwetw); Oberziner, op. cit., s. 35-38
(tame autor przedstawi zarys rzymskiej dziaalnoci budowlanej i kulturalnej w dolinie Aosty).
31 O pozostaniu Salassw na ich ziemiach wspomina sam Kasjusz Dion, ktry informuje
o oddaniu w niewol tylko przedstawicieli pci mskiej (53.25.4). Status pozostaych na terytorium kolonii Salassw przedstawili szerzej: Laurence, Cleary, Sears, op. cit., s. 50; R. Haeussler,
Becoming Roman? Diverging Identities and Experiences in Ancient Northwest Italy, Walnut Creek 2013, s. 182-184.

Nowy Filomata XVIII 2014 (1)

85

ne przejcie przez Alpy. Poprawio to nie tylko komunikacj pomidzy Itali

i Gali, ale zapewnio rwnie peniejsz kontrol nad now prowincj, a take
umoliwio rozwj handlu oraz wymiany kulturowej pomidzy tymi obszarami.
Skorzystali z tego rwnie grale, ktrzy od tego momentu stali si najpierw
poddanymi, a potem obywatelami tworzcego si nowego tworu politycznego
Imperium Romanum. Sam podbj, a nastpnie aneksja ziem Salassw nie zaliczay si do wielkich i godnych pamici wydarze, co powiadczaj dostpne
w rdach skpe opisy32. Nie zostay one nawet odnotowane przez samego
Augusta w jego dziele Res Gestae, w ktrym zamieci tylko oglne (propagandowe) stwierdzenie, e podporzdkowanie Alp byo jednym z jego osigni33.

32 Poza cytowanymi rdami wzmianki o podboju Salassw podali rwnie Liv. Per. 135;
Suet. Aug., 21.1.
33 Res Gestae 26.3.