Prof. ndz. dr hab. in. Mirosaw KOSIOREK e-mail: miroslaw.kosiorek@itb.

pl
Mgr in.Bogdan WRBLEWSKI e-mail: bogdan.wroblewski@itb.pl
Instytut Techniki Budowlanej
Zakad Bada Ogniowych




ROZWIZANIA SUFITW PODWIESZONYCH Z PYT GIPSOWO
KARTONOWYCH Z UWAGI NA BEZPIECZESTWO POAROWE

SOLUTIONS OF PLASTER BOARDS SUSPENDED CEILINGS IN CASE OF FIRE SAFETY


Streszczenie W referacie przedstawiono: - informacje dotyczce norm dotyczcych pyt gipsowo-kartonowych
w Polsce, - waciwoci pyt gipsowo-kartonowych w zakresie reakcji na ogie i klasyfikacja w zakresie
odpornoci sufitw podwieszonych, - bdy w projektowaniu i wykonawstwie sufitw podwieszonych,
- zalecenia dotyczce poprawnego wykonania sufitw podwieszonych o okrelonej odpornoci ogniowej,
- wnioski

Abstract In the paper information about standards concerning gypsum plaster-boards in Poland, reaction to fire
properties of gypsum-plaster boards and fire resistance classification of suspended ceilings, - mistakes in designs
and execution of suspended ceilings, - rules concerning well done suspended ceilings in case of fire safety, -
conclusions is presented.


1. Wstp

Aktualnie w Polsce istniej dwie normy dotyczce pyt gipsowo- kartonowych:
PN-B-79405:1997 Pyty gipsowo-kartonowe [1] i PN-EN 520:2005 Pyty gipsowo-kartonowe
Definicje, wymagania, metody bada [2].
Okres przejciowy na wprowadzenie i stosowanie normy [2] koczy si w lutym 2007 roku i
od 1 marca 2007 roku pozostanie w zbiorze Polskiego Komitetu Normalizacyjnego norma
PN-EN 520.
W ostatnim okresie wprowadzono take nowe normy dotyczce metod bada. Jedn z
istotnych zmian jest sposb pomiaru temperatury oddziaywujcej na badane elementy.
Pomimo, e krzywa okrelajca przebieg temperatury w piecu jest taka sama, to z uwagi na
pomiar temperatury za pomoc termoelementw o wikszej bezwadnoci warunki bada s
ostrzejsze.
W zwizku z wprowadzonymi zmianami dotyczcymi zarwno wyrobu jak i bada
klasyfikacja w zakresie odpornoci ogniowej sufitw podwieszonych bdzie ulegaa pewnym
modyfikacjom.
Sufity podwieszone z pyt gipsowo-kartonowych s bardzo wraliwe na bdy wykonawcze.
Bdy te mog by przyczyn drastycznego obnienia si odpornoci ogniowej zarwno
samego elementu jak i gwnej konstrukcji budynku.

835
Pomimo, e na rynku budowlanym w Polsce jest aktualnie duo katalogw technicznych,
aprobat technicznych, instrukcji i wytycznych dotyczcych projektowania i wykonywania
systemw suchej zabudowy to jednak w dalszym cigu popeniane s powane bdy
projektowe i wykonawcze. W artykule omwiono bdy spotykane na budowach i przy
projektowaniu oraz podano zalecenia dotyczce poprawnego projektowania i wykonywania
sufitw podwieszonych uwagi na bezpieczestwo poarowe.


2.Waciwoci ogniowe pyt gipsowo-kartonowych i klasyfikacje
w zakresie odpornoci ogniowej

Gips jest materiaem niepalnym. Wyroby gipsowe nie zawierajce domieszek lub warstw
organicznych s klasyfikowane (uznaniowo) jako niepalne. Klasyfikacj w zakresie reakcji na
ogie pyt gipsowo-kartonowych bez bada podano w tablicy 1 - klasy pyt gipsowo-
kartonowych podano na podstawie decyzji Komisji Europejskiej
nr 2003/593/EC z sierpnia 2003 roku.

Tablica 1. Klasyfikacja pyt gipsowo kartonowych bez bada w zakresie reakcji na ogie












Mechanizm dziaania wikszoci wyrobw izolacyjnych charakteryzujcych si nisk
przewodnoci ciepln polega na tym, e peni one rol izolacji opniajcej wzrost
temperatury przekroju lub powierzchni elementu konstrukcyjnego. Ogniochronne dziaanie
gipsu polega na innym mechanizmie. Gips zwizany zawiera ok. 20% wody krystalicznej,
tzn., e w 1 m pyty gipsowej gruboci 12,5 mm znajduje si ok. 22,5 l wody. Wzrost
temperatury wywouje przemiany gipsu zwizane z odwodnieniem [3]. Uwalniana woda
odparowuje, a na t przemian fazow potrzeba 5-krotnie wicej ciepa ni na ogrzanie wody
od 20 do 100 C.
Ukad: strop elbetowy na belkach stalowych sufit podwieszony z pyt gipsowo-
kartonowych rnych systemw i technologii klasyfikowane s w Polsce wg [4 i 5] i
wystpuj w klasach odpornoci ogniowej: REI 30, REI 60, REI 90.
Samodzielnie sufity podwieszone z pyt g-k klasyfikowane s w Polsce wg [4 i 5] i wystpuj
w klasach EI 30, EI 60 przy dziaaniu ognia od spodu lub od gry sufitu i EI 90 przy dziaaniu
ognia od spodu.






836


3. Bdy projektowe i wykonawcze dotyczce sufitw
podwieszonych z pyt g-k

Najczstsze bdy popeniane przy projektowaniu i wykonywaniu sufitw
podwieszonych s nastpujce:
- projektowanie i stosowanie wieszakw sprynowych z uwagi na stosunkowo duy ciar
sufitw podwieszonych z pyt g-k i bezpieczestwo poarowe, powinny by stosowane
wycznie stalowe wieszaki noniuszowe,
- zastosowanie aluminiowych przetyczek lub nitw w wieszakach noniuszowych z uwagi na
parametry wytrzymaociowe i bezpieczestwo poarowe naley stosowa przetyczki i nity
wycznie stalowe,
- projektowanie i stosowanie na ruszcie sufitu podwieszonego dodatkowego obcienia w
postaci zwikszonej iloci weny mineralnej i kabli elektrycznych w tym zakresie
obowizuje aprobata techniczna, ktra ogranicza iloci w/w materiaw,
- zaprojektowanie w suficie podwieszonym wazw rewizyjnych o wikszych wymiarach ni
to dopuszcza aprobata techniczna,
- nieprawidowo wykonane przepusty instalacyjne w suficie podwieszonym,
- zaprojektowanie sufitu podwieszonego zbyt blisko belki stropowej odlegoci te podane s
w aprobacie technicznej lub klasyfikacji w zakresie odpornoci ogniowej.
- zbyt duy rozstaw profili nonych rusztu lub zbyt duy rozstaw wieszakw sufitu
podwieszonego naley cile przestrzega zasady podane w Aprobacie Technicznej,
- niewaciwe podwieszenie w stropie np. stosowanie kokw szybkiego montau z
koszulkami z tworzywa sztucznego naley stosowa wycznie stalowe kotwy rozprne,
- zaprojektowanie niewaciwych kotew w stropie utrzymujcych sufit podwieszony,
niezbdne jest kotwienie kotew w strefie ciskanej stropu, na og kadorazowo projektant
powinien obliczy i zaprojektowa system mocowania i kotwienia sufitw podwieszonych
(najczciej tych danych nie podaj Aprobaty Techniczne),
- blachowkrty wkrcone za gboko gwka blachowkrta nie powinna przerwa kartonu
powoduje to brak wystarczajcej wytrzymaoci mocowania pyt do konstrukcji nonej i
odpadanie pyt sufitu,
- wkrty wystaj ponad powierzchni kartonu spowoduje to nierwnoci przy
szpachlowaniu, po przetarciu papierem ciernym rdzawe plamy na wkrtach,
- wykonywanie sufitw z materiaw kilku producentw np. pyty g-k jednej firmy, gipsy
szpachlowe i tamy innej firmy, profile jeszcze innej firmy ma to ujemny wpyw na jako,
trwao i bezpieczestwo poarowe takiej konstrukcji,
- zaprojektowanie i wykonanie elbetowej pyty stropowej na kratownicach stalowych lub na
belkach stalowych z sufitem podwieszonym z pyt g-k, gdzie kratownice lub belki nie
speniaj wymaga wskanika masywnoci przekroju U/A podanego w aprobacie
technicznej. W tablicy 2 podano zestawienie wad i ich przyczyn powstaych w sufitach
podwieszonych z pyt g-k na ruszcie stalowym.








837


Tablica 2. Zestawienie wad i ich przyczyn powstaych w sufitach podwieszonych z pyt g-k na ruszcie stalowym
WADY PRZYCZYNY
Zarysowania spoin pomidzy
pytami
1. Wysychanie wczeniej zawilgoconych pyt
2. Niewaciwe wykonanie spoinowania
Widoczne cienie na spoinach
poprzecznych
1. Niefachowe szpachlowanie spoin poprzecznych, za
wski pas szpachlowania
2. le ustawiony kierunek spoin wzgldem cian
Zarysowanie poczenia sufitu
ze cian
Dua paszczyzna sufitu podlegajca skurczom natomiast
naronik wewntrzny wykoczony tam przyklejon do
ciany i sufitu

Na Fot. 1 przedstawiono awari sufitu podwieszonego w szkole. Sufit zamontowany by na
niewaciwych kokach szybkiego montau z koszulkami z tworzywa sztucznego - powinny
by zastosowane koki stalowe rozprne z koszulkami stalowymi lub stalowe kotwy
stropowe. Ponadto profile none przycienne rusztu sufitu podwieszonego byy zamocowane
zbyt daleko od cian co spowodowao wysunicie si sufitu podwieszonego z profili
przyciennych.



Fot.1 Awaria sufitu podwieszonego w szkole


Na Fot. 2 przedstawiono awari sufitu podwieszonego w centrum handlowym. Kanay
wentylacyjne umieszczone midzy sufitem podwieszonym a stropem czciowo
zamontowane byy na niewaciwych kokach szybkiego montau z koszulkami z tworzywa
sztucznego - powinny by zastosowane koki stalowe rozprne z koszulkami stalowymi lub
stalowe kotwy stropowe. Ponadto kanay wentylacyjne dotykay wieszakw sufitu
podwieszonego. Drgania kanaw wentylacyjnych spowodoway wysunicie kokw ze
stropu spadnicie kanaw i zniszczenie sufitu podwieszonego.
838




Fot.2 Awaria sufitu podwieszonego w centrum handlowym




4. Zalecenia dotyczce poprawnego wykonywania sufitw podwieszonych
z pyt g-k o okrelonej odpornoci ogniowej

Zakad Bada Ogniowych Instytutu Techniki Budowlanej opracowa wsplnie z
przedstawicielami firm produkujcych pyty g-k prac [6]. Poniej podano sformuowane
zalecenia dotyczce wykonywania sufitw podwieszonych z okadzinami z pyt g-k.
1. Konstrukcje sufitu podwieszonego naley wykona zgodnie z klasyfikacj ogniow
lub aprobat techniczn oraz instrukcj dostawcy systemu.
2. Wszystkie styki obwodowe, pomidzy poszyciem z pyt gipsowo-kartonowych
sufitw podwieszonych a powierzchni istniejcych cian, musz by uszczelnione
przy pomocy systemowej gipsowej masy szpachlowej.
3. W konstrukcji sufitw podwieszonych ruszt z profili CD 60 naley tak mocowa
aby uwzgldni rozszerzalno ciepln profili przy nagrzewaniu. Pomidzy kocem
profilu CD 60 (zamocowanym w profilu UD lub na nim opartym) a cian
powinna pozosta szczelina o szerokoci od 0,5 1 cm. Brak szczeliny spowoduje
przedwczesne zniszczenie konstrukcji sufitw w trakcie poaru.
4. Zcza pyt w kadej warstwie powinny by szpachlowane systemow mas gipsow
za na zczach ostatniej warstwy stosuje si dodatkowo tam zbrojc.
5. Przejcia instalacyjne mog by wykonywane tylko zgodnie z aprobat techniczn.
Kade miejsce przejcia instalacji musi posiada nie mniejsz odporno ogniow ni
sufit przez ktry dana instalacja jest prowadzona.
6. Dopuszcza si przeprowadzenie przez konstrukcj sufitu podwieszonego o okrelonej
odpornoci ogniowej pojedynczych przewodw elektrycznych. Otwr z przewodem
naley dokadnie uszczelni systemow gipsow mas szpachlow (rednica otworu
nie moe by wiksza ni 10 mm).
839
7. Przy wykonywaniu poszycia sufitw podwieszonych posiadajcych okrelon
odporno ogniow naley pyty g-k mocowa poprzecznie w stosunku do nonej
warstwy profili CD 60 (profile none s prostopade do osi pyt).
8. Naley stosowa tylko takie klapy rewizyjne, ktrych odporno ogniowa nie jest
mniejsza od odpornoci ogniowej sufitu.
9. Przy ukadaniu weny mineralnej w sufitach podwieszonych z okrelon odpornoci
ogniow nie mona stosowa cinek i maych kawakw weny mineralnej.
10. Do podwieszania konstrukcji sufitw o okrelonej odpornoci ogniowej powinno si
uywa wieszakw noniuszowych.
11. W sufity nie mog by wbudowane elementy nie wymienione w klasyfikacji ogniowej
a take nie mog by one obcione innymi elementami budowlanymi, dekoracyjnymi
lub instalacyjnymi itp.

Pyty g-k mocuje si do profili warstwy dolnej (nonej) za pomoc specjalnych
blachowkrtw o dugoci wikszej o 10 mm od gruboci czonych elementw. Rozstaw
blachowkrtw mocujcych ostatni (zewntrzn) warstw pyt g-k do profila CD wynosi
maksymalnie 17cm.


Rys. 1 Ukad sufitu podwieszanego z pyt gipsowo-kartonowych




840

Rys.2 Schematy pocze sufitu ogniochronnego z pyt gipsowo-kartonowych ze cian


W przypadku poszycia wielowarstwowego pierwsze warstwy (wewntrzne) pyty g-k mog
by mocowane blachowkrtami rozstawionymi maksymalnie co 40 cm. Styki poprzeczne w
obrbie jednej warstwy winny by przesunite wzgldem siebie o minimum 40 cm. Styki
podune jak i poprzeczne w kolejnych warstwach poszycia mog by przesunite wzgldem
siebie o minimum 40cm. Ruszt sufitu musi by wykonany z profili z blachy ocynkowanej o
gruboci nominalnej 0,60 lub 0,55 mm, a okadziny z pyt GKF lub GKFI.
Na rys.1 i 2 przedstawiono szczegy konstrukcyjne sufitu podwieszonego z pyt g-k.


5. Podsumowanie

Popeniane bdy przy projektowaniu i wykonywaniu sufitw podwieszonych z
okadzinami z pyt g-k maj duy wpyw na: stateczno i wytrzymao sufitw,
bezpieczestwo poarowe, akustyk, walory estetyczne (rysy, pofalowania), czasami na
moliwo wystpienia awarii czy katastrofy budowlanej, np. zawalenie si sufitu
podwieszonego moe spowodowa zranienie ludzi lub ofiary miertelne.
W ostatnich latach w Polsce zanotowano kilka przypadkw zawalenia si sufitw
podwieszonych z okadzinami z pyt g-k, (ktrych przyczyny byy bdy projektowe i
wykonawcze). Gwn przyczyn tych awarii byo ze zakotwienie w stropie lub dachu.
Sufity takie czsto stanowi zabezpieczenie ogniochronne konstrukcji gwnej oraz czsto
instalacji elektrycznych lub kanaw wentylacyjnych umieszczonych nad sufitem
podwieszonym. Przedwczesne zniszczenie sufitu podwieszonego spowoduje drastyczny
spadek odpornoci ogniowej w szczeglnoci konstrukcji stalowej jak rwnie wczeniejsze
zniszczenie instalacji umieszczonych nad sufitem.



841
Literatura

1. PN-B-79405:1997 Pyty gipsowo-kartonowe.
2. PN-EN:520:2005 (U) Pyty gipsowo-kartonowe. Definicje, wymagania, metody bada.
3. Kosiorek M, Wrblewski B: Skuteczno ogniochronna pyt gipsowo-kartonowych.
Praca ITB nr NP-25/00 Etap I i II. Warszawa 2001.
4. PN-B-02851-1:1997 Ochrona przeciwpoarowa budynkw. Badania odpornoci ogniowej
elementw budynkw. Wymagania oglne i klasyfikacja.
5. PN-EN 13501-2:2005 Klasyfikacja ogniowa wyrobw budowlanych i elementw
budynkw. Cz 2: Klasyfikacja na podstawie bada odpornoci ogniowej, z
wyczeniem instalacji wentylacyjnej.
6. Systemy suchej zabudowy zabezpieczenia poarowe. PSG 2004.
842