Professional Documents
Culture Documents
ZAMBAKLAR
LKESNDE
(BIR MILLETIN UYANII)
Hayat Yaynlar: 20
Baar Dizisi: 12
Kitabn Ad: Beyaz Zambaklar lkesinde
Yazar: Grigory Petrov
Trkesi: Prof. Dr. Ali Haydar Bey
Kitap Editr: Hurit lbeyi
BEYAZ
ZAMBAKLAR
LKESNDE
(BIR MILLETIN UYANII)
GRIGORY PETROV
v i t r i nl e r i nd e Petrovun
eserleri
bakeye konuyor. Edebiyat, felsefe ve
din alanndaki tartmalarda son sz hep
Grigory Petrovundur.
Petrovun bylesine byk bir n
kazanarak tannmasn dnemin kilise
evreleri ilerine sindiremediler ve her
frsatta aleyhte szler sarf etmeye
baladlar. Petrov, bunun zerine
1907de rahip giysisini stnden atp
din adamlndan istifa etti. Sivil
konumuyla
edebiyat
ve
felsefe
almalarna hz verdi. Rahiplii
srasnda adayln koymad halde
kinci Duma Meclisine milletvekili
konular
erevesinde
bir
dizi
konferanslar verme frsatn yakalad.
Srpay ksa bir srede anadili gibi
konumay rendi. Birka yl iinde
tren ve otomobille, kimi zaman da yaya
olarak Yugoslavyay bir utan bir uca
dolat; her gittii yerde ateli
konferanslar verdi. Konferanslarnda
niversite rencilerinden profesrlere,
askerlerden kyllere, Hrstiyanlardan
Mslmanlara kadar toplumun her
kesiminden farkl insanlarn ilgisiyle
karlayordu. Bir keresinde seyahati
tipe
kadar
uzanmken
Saraybosnadaki Mslman kadnlara,
kadn haklar ile ilgili bir konferans
verdi.
Srp ynetimi kendisine ok yardmc
o l u y o r d u . Ministir
Pribieviin
Babakan olduu dnemde hkmetin
salad
kolaylklar
sayesinde
Yugoslavyada tam 1500 konferans
verdi. niversitede verdii dersler ve
sohbetlerle de lkenin en tannm kiisi
haline geldi. Ayn zamanda eserleri
Bulgaristanda
da
ilgi
grmeye
balamt.
Eserlerini Dr. Bojkof
eviriyordu.
Bulgar yazar G. Baltaciev, Petrovun
Bulgarca yaynlanan eserleriyle ilgili
Naradna Tzelina dergisinde unlar
yazyordu:
nanyorum ki biz Bulgarlar bir ulus
olarak topyekn yok olmazsak, bunu
Grigory Petrovun ktphanelerimizdeki
eserlerine borlu olduumuzu iftiharla
syleyebiliriz.
nanyorum ki ok yaknda bu
kitaplarn herhangi bir okul veya millet
ktphanesinde bulunmayn su olarak
kabul edeceiz; zellikle de Beyaz
Zambaklar
lkesinde
adl
Finlandiyaya dair kitab.
Millet adna yazlm byle bir kitap
enderdir. Bu kitap herkes iin deerli ve
yararldr. Kitab okuduunuzda yazarn
sizi
nasl
srklediini,
kanatlandrdn hissedeceksiniz. Sanki
yazar unlar fsldyor gibidir:
Bir u lkeye bak, bir de doal
zenginliklerden yoksun, kra gllerle
dolu bir lke olan Finlandiyaya bak!
Oras da senin lken gibi bir zamanlar
igal altndaym, yabanc kams
altnda inlemekteymi. Bu lke, 60-70
yl iinde akllara durgunluk veren bir
devrim yapm, ileri lkelerle yapt
yarta rekor krm. Bu ilerlemeyi de
yle byk bilim adamlar, gl
liderleri olmadan yapm. Ama gl
nesiller, byk yurtseverler, almay
seven yurttalar, inanlar granit gibi
utanmaz msn?
Beyaz
Zambaklar
lkesinde
kitabnn Trke tercmesi basnmz
tarafndan da ilgiyle karlanmtr. Milli
Talim ve Terbiye Heyeti Reisi
Mehmet
Emin
Bey,
Hayat
Mecmuasnn 74. saysnda kitaptan
vgyle sz ediyordu:
Elimde olsa Haydarpaa-Ankara
arasnda seyahat eden her bir yolcunun
eline bu kitab tututurur, kitab
okuturken bir yandan da evrede bulunan
toprak yn kylere baktrrdm.
retmen
olsaydm,
ocuklara,
bulunduum ehrin kenar semtlerini
gezdirirken,
evlerde
konuulanlar
tekrarlatrken yeme-ime, giyim-kuam
tarzlarn
gsterirken Grigory
Petrovun kitabndan sayfalar okurdum.
Komutan olsaydm, askerlerimin
toplandklar koulara bu kitabn baz
sayfalarn kopya eder ve asardm.
Dncelerin davran ve yaant
zerindeki etkisine inandmdan bu
kitaptan yararl sonular beklerdim.
(...) u toprak ynndan ibaret
kylerin, ortasndan lamlar akan
sokaklarn kalkmasn itenlikle arzu
ediyorsanz, bunlardan irenen bir
toplum oluturmak zorundasnz. te
geliimidir.
Dier on bir blm, Finlandiyann
dnce geliimini yakndan incelemi
bir
yazarn
izlenimleridir.
Bu
izlenimlerin arlk merkezi, bir
zamanlar bataklklar diyar olan
F i nl a nd i ya y Beyaz
Zambaklar
lkesine dntren kltrel ve sosyal
almalarn anlatmdr. Bu almalar
arasnda
Finli
aydnlarla
halk
arasndaki scak iliki ve yaknlamann
byk yeri var.
Kitabn zellii de zaten buradan
geliyor. Bu aydnlarn iinde zellikle
Snelmann hayatn ve almalarn
anlatan
blm, Beyaz Zambaklar
lkesinde eserinin ilgi ve dikkatle
okunacak ksmdr. Halk aydnlatmak,
bilginin ve ykselmenin anlamn halka
retmek iin Snelmann duyduu derin
ak, onu karmza bir demokrasi
havarisi olarak karyor.
Onun bilinci, tm Fin toplumunun
inancn etkileyen sentezler yaratyor. O
adeta fen-fl cemiyet (toplumda
yokolu) hazzn tatm, onun srlarna
erimi bir mutasavvftr. (7 Haziran
1928)
Muallim Kemalettin Kaya Bey,
Hakimiyet-i
Milliyenin
2480.
syleyeyim
gzlerim
yaararak
okuduum bu kitapta; harap olmu bir
lkeyi imar eden, yurdun gelimesi ve
ykselmesi iin hibir snf fark
gzetmeden hep birlikte ve ayn amala
alan; bataklklar kurutan, sar tenli,
uuk dudakl, zayf bilekli insanlarla
alarak, bataklklarn gl bahelerine
ve zmrt ovalar hline; sar tenli
insanlarn tun rengine, uuk dudakl
ocuklarn yakut kzllna, zayf
bilekli ocuklarn demir bileklere
dntren bu alkan Finleri kalbim
ve benliim alk ve takdir tufanyla
karlad. Mill uurun bu kadar
olaanst ve benzersiz olduunu
izah etti:
_ Eer halka gvenmeyip de Rusyada
olduu gibi bileti veya kontrolc
kullanmak isterseniz, kontrolcular da
kontrol etmek gerekir. Biz kontrolcye
deil, halkmza inanrz, insana inanrz.
Bir
keresinde Grigory Petrovla
birlikte
Helsinkideki
Mill
Fin
Tiyatrosuna gitmitik. Tiyatro binas
granitten yaplm grkemli bir binadr.
O gece Kitab- Mukaddesin Hbil ve
Kbil hikyesini konu edinen bir oyun
sahneleniyordu. Ancak Kbil ile
Hbilin
kiilikleri Kitab-
Mukaddesin bize rettiinden ok
farkl yorumlanmt.
Hbil, zayf ruhlu, ciz, miskin, uysal,
rkek, ksacas iradesiz bir kiilik
olarak sunuluyordu. O her eyden
korkuyor, herkese boyun eiyor ve btn
iyilikleri yukardan bekliyordu. Hbil
ok salam bir ahlka sahip olmasna
ramen sevimsiz ve skc bir kiilik
rnei sergiliyordu.
Kbil ise sert yaradll, dnce ve
davranlaryla tam bir zalim olarak
kyordu karmza. O, Hbil gibi zayf
ve gsz bir kardein varlna
dayanamyor, yreinin ve iradesinin
zayflndan
dolay
kardeini
yaantlarnda da grlmektedir.
Profesr uprov, kaleme ald
ekonomiyle
ilgili
bir
kitabnda
Finlandiya ile Rusya demiryollar
arasnda gzel bir karlatrma yapyor.
Kitap bu ynyle Fin demiryollar
ynetimindeki intizam ve huzur ile Rus
demiryollar ynetimindeki, yolsuzluk,
hrszlk ve kargaay net bir biimde
ortaya koymaktadr.
Sayma
Glyle,
Finlandiya
Krfezini
birletiren
Saymensky
Kanal, 59 km uzunluundadr. Bu kanal
amak iin dalar yarmak, sarp kayalar
oymak gerekmitir. Buna ramen kanaln
bulundururlar.
nemli yerleim merkezlerinde ina
edilmi ktphaneler halka aktr.
Dileyen herkes hibir cret ve teminat
vermek zorunda kalmadan arzu ettii
kitab ktphaneden alma ve evinde
okuma hakkna sahiptir.
Bunun
yansra
Finlandiyada
kitabevleri de en iyi i yapan
messeselerdir. 15.000 nfuslu bir
kasaba olan Vyborgda bile 12 byk
kitap
vardr.
Kitabevlerinin
vitrinlerinde sergilenen eitli dillerdeki
kitaplarn okluu, toplumun olduka
zengin bir kltrel altyapya sahip
oluunun gstergesidir.
Finlandiyada hi kimse iki imez.
1907 ylnda karlan bir yasayla insana
sarholuk veren her trl ikinin
satlmas yasaklanmtr.
Rus hkmeti kendi egemenlii
dneminde
Finlandiyada
votkann
tketilmesi amacyla meyhaneler atrd
ama yaplmak isteneni anlayan Finler,
kesinlikle o meyhanelere adm atmadlar
ve bir sre sonra da bu meyhaneler
kapanmak zorunda kald.
Yine Avrupa uygarlnn kanlmaz
bir sonucu olarak ortaya kan insanlk
d sokak kadnlarna da bu lkede
durumdadr.
Devletlerin tarihi ve milletlerin
yaants da Moskovadaki Devlet
Tiyatrosu binasna benzer. Devlet
dzeninin eski temelleri -halk ynetmek
iin karlan yasalar- o dnemler iin
ne kadar yeterli kabul edilmise de
gnmzde bu temeller -eski ynetim
yasalar- zaman amna urayarak
bunalma neden oluyor, yetersiz kalyor.
Mehur bir atasz vardr: Yeni
toplumlar, kendileriyle birlikte yeni
arklar retirler.
Zaman getike nesiller srekli
deiiyor, yenileiyor. Her nesil,
bavurulmaktadr.
Birok lkede ise devlet adamlar,
halk ynetiminin ve toplum eitiminin
aama aama dzenlenmesi gerekliliini
kavramyorlar
veya
anlamak
istemiyorlar.
Devlet yapsnn duvarlar harap
oluyor, yer yer atlaklar ba gsteriyor
ama gittike derinleen ve genileyen bu
atlaklar nemsenmiyor. te bu
nedenlerden dolay dtan salam ve
gl grnen devlet kurumlarnn
atlamasna, hatta yklmasna asla
arlmamaldr.
Eski ran ykld. Eski Osmanl
Kahramanlar ve Millet
Baz devletler iddetli buhranlar
geirirler ya da btnyle mahvolurlar.
Baz milletler ise yaantlarn bilgece
bir gzellik iinde dzenlerler. Bu
rneklerin her ikisi de yalnzca devlet
adamlar, milletvekilleri, senatrler ve
arlar iin nem tamayp, toplum
bireylerinden
her
birini
de
ilgilendirmesi gereken meselelerdir.
Erkek ve kadnlar, ihtiyarlar ve genler,
kentliler ve kyller, beyin gcyle veya
kol gcyle alanlar hep bu meselelere
zihin yormaldrlar.
sayesinde mi?
Carlyle, birinci gr savunmu ve
bunu kantlamtr, ikinci gr ise Lev
Tolstoy savunmutur.
Carlyle Kahramanlar ve Tarihte
Kahramanlklar
adl
eserinde
kahramanlar ve meydana getirdikleri
k l t r l e r l e , culte/klt
ve
culture/kltr kavramlar zerine
duruyor. Carlylea gre millet cansz bir
kil tabakasndan ibarettir. Eer ona bir
sanatnn eli demeyecekse, sonsuza
dek ekilsiz ve hareketsiz kalacaktr.
Cengiz Han, Asyann steplerinden
milyonlarca halk oluturdu, ynetimi
samanlar
tututuran,
kitleleri
canlandran ve harekete geiren, gkten
den bir yldrm gibidir. diyor.
Lev Tolstoy bir rnek vererek unlar
sylyor:
Denizlerde byk ama ok byk bir
geminin, transatlantiin yol aldn
dnnz. Hareket esnasnda geminin
nnden sular bir erit hlinde kayor.
Bu su eridinin gemiyi srklediini kim
iddia edebilir? Aktr ki bu su akmn
geminin kendisi oluturuyor, kendi
nnde kovalyor. G asl geminin
kendisindedir. Akan su ise bunun
sonucudur sadece.
Suominin Tarihi
Finlandiyay eitli zamanlarda
ziyaret
ettim.
lkenin
eitli
blgelerinde yaadm. Byk ehirlerde,
gller ve ormanlar arasndaki cra
kylerde bulundum. Finlerin gnlk
uralarn, yortu gnlerindeki oyun ve
elencelerini izledim. Ksacas bu
milletin mziini, edebiyatn, sanatn,
tiyatrosunu ve mimarisini tek tek
inceledim. tenlikle itiraf etmeliyim ki
tm bu uralar karsnda hayretim daha
da artt. Finlandiyaya olan her
seyahatimde yabanclar iin sevimsiz
kendilerini
uygarlka
stn
grdklerinden Finleri alt bir rk
mensubu olarak grrler ve onlara kar
srekli o ekilde davranrlard. Finler,
svelilerle ayn siyasi haklara sahip
olmakla birlikte, dnsel ekonomik ve
hatta
ahlaki
ynden bile
geri
braklmlard.
Btn bunlar Fin milletinin kltrel
geliimine gl etki yapmtr. 18.
yyn sonlarna ve hatta 1840 yllarna
kadar Fin kltr, havasz bir mahzende
yetien bir iek gibi zayf ve solgundur.
O dnemde Finler sadece ok az okuma
yazmadan baka bir ey bilmiyorlard.
genlerin
says
parmakla
gsterilebilecek kadar azd. Fakat bu
durum aydnlarn gcnn azalmasna
deil, artmasna neden olmutur.
kurtulmulardr.
Snelman,
yeni
yetien
Fin
aydnlarnn en gzel rneidir. O bir
avu gen retmen, din adam, avukat
ve memurla birlikte halkn eitilmesi ve
eitimin yaygnlamas amacyla adeta
bir seferberlik ilan etmitir.
te bu bir avu insan, aydnlara yle
sesleniyorlard:
_ Aydn olmak demek, modaya uygun
elbise, apka giymek ve kolal gmlek
giyinmek demek deildir. Aydn kesim,
halkn beyni konumundadr. Halkmz
sizi iyi bir eitim aldktan sonra yksek
bir gelir elde edesiniz, geceleri
yaayabileceklerini anlatnz!..
Halkmza
nasl
almalar
gerektiini retiniz!..
Az maliyetli salkl konutlar nasl
yapabileceklerini gsteriniz!..
Kendilerinin
ve
ocuklarnn
salklarn nasl koruyabileceklerini
retiniz!..
Mutlu bir aile hayatnn nasl
kurulabileceini, kadnn erkee, erkein
kadna
nasl
davranacan
ve
ocuklarnn nasl terbiye edileceini
anlatnz!..
Halkmz,
her
ii
zamannda
yapmaya, disiplinli ve dzenli almaya
altrnz!..
Kendisinin ve bakalarnn hukukunu
gzetmesini retiniz!..
Btn bunlarda halka bizzat kendiniz
rnek olunuz!..
Kendi aranzda ve halk ile
ilikilerinizde yol gsterici olunuz!
Btn Suomiyi byk bir aile kabul
ediniz. Btn lkeye de o gzle baknz.
Unutmaynz ki, en yoksul kmrc,
kantarc, hizmeti ve dul kadn, btn bir
Fin
milleti,
sizin
kardeleriniz,
hemehrileriniz ve yurttalarnzdr.
Bunlar eitmek ve uygarlkta daha
kadim olan milletlerin arasna sokmak
sizin grevinizdir.
Unutmaynz ki, halkn cehaleti,
kabal, alkol dknl, hastalkl
oluu, sefaleti, kt ahlkl oluu, btn
bunlarn hepsi sizin kendi utancnz ve
suunuzdur.
te bir avu Fin retmeni, avukat,
memuru ve doktoru, aydnlara byle
sesleniyorlar ve bu ynde yazlar
yazyorlard.
Bunlar
arasnda
almalar ve cokusuyla Snelman daha
ok ne kyordu. Kn sky denilen
kayakla, ilkbahar ve yazn ise kaykla,
kimi zaman da yaya olarak Finlandiyay
bir utan bir uca dolaarak halk
hizmet
ederek
yorgun
den
retmenlerin
ou
aslnda
mesleklerinden memnun deillerdi.
Kurslara isteksizce katlyorlard. Hatta
bazlar Bu kurslar da nereden kt
bamza?
retmenleri
eitmeye
kalkmak da neyin nesi? diyerek sitem
ediyorlard.
Snelman bunlarn hepsini duyuyor
ama kzmyordu. O, insanlara bir doktor
gibi bakyordu. Hastalar tedavi etmek
gerekir. diyerek iinin inceliini ortaya
koyuyordu. Kurslarda yle sesleniyordu
ylgn retmenlere:
_ Aziz kardeler! Grevinizin ne
Eitimci Memurlar
1816 ylnda, Finlandiyann Rusyaya
ilhak artlarndan olarak bu lkeye yeni
bir anayasa verilmiti ve Finlandiya
Milli Meclisi yeni anayasa hkmlerine
gre icra yapyordu. ar I. Alexandr,
yaynlad
bildirisinde
Rusyann
idaresi altnda bulunan Finlandiyaya
verilen anayasaya, gerek kendisinin,
gerek de kendisinden sonrakilerin
sonsuza dek bal kalacan vadederek
yinelemiti.
Bir keresinde Mill Meclisin al
mnasebetiyle
memurlar
kongresi
gnderiyordu.
Her millette olduu gibi baz kibar ve
sosyete sve ailelelerinde de mark,
tembel, beceriksiz, zararl, aptal, alkolik
ve yozlam genler yetiiyordu. Btn
okullardan kovulmu, hibir kamu
sektrne kabul edilmemi, iyerlerinde
bir i bulamam, kendi bana bir i
tutturamam,
aslnda
almak
istemeyen bu genler, bir sre aile
servetiyle
idare
ettikten
sonra
ailelelerinin torpiliyle lkemize memur
olarak gnderilirdi.
Bu ekilde lkemize gelmi olan
1000, hatta 2000 sve memurundan
devlet
dairesine
kendi
Fin
memurlarmz yerletiriyoruz veya
Finlandiyaya yerleen svelilerin
drst olanlarn seiyoruz.
Bu
zamann
deerini
biliniz.
Bulunduunuz kurumda, grev banda
daha ilk gnden balayarak yeni usulleri
uygulaynz. Eski ileyi biimini terk
ediniz. Tamamen yeni ve gereki
yntemleri deneyiniz. Bu yoz ynetim
biiminin devlet dairelerinde hibir izi
kalmasn.
Artk halk da bilsin ki memurlar,
halkn hizmetileridirler. iin size
mracaat edenlere, sknt veren sinek
muamelesi yapmayn.
Elden geldiince ileri kolaylatrn,
zorlatrmayn. Herkese kar gler
yzl ve iyi niyetli olun.
Sonuta halk unu anlasn ki, eer bir
i sonulanmyorsa bu sizin yapmak
istemediinizden deil, yasal olarak
yaplmas mmkn olmadndandr.
Anlaynz ki, siz memurlar, halk
eitmek hususunda retmenlerden aa
deilsiniz!...
Snelman anlaml bir glle u
soruyu yneltti:
_ Kanunsuzluun en byk reticisi
kimlerdir, bilir misiniz?
saygs artt.
Bir iki nesil sonra btnyle yeni bir
Fin memurlar kadrosu meydana geldi.
Memurlar kltrel olarak ve ahlken
ykseldiler. Tm dnyaya rnek olacak
hizmetler gsterdiler.
Bugn halk, kamu memurlarnn
varlyla gurur duymakta ve onlar
hayranlkla izlemektedir.
saylyorlard.
Suomi denilen Finlandiya, Rus
egemenliine geince, Finler btn bu
kurumlar ele geirmek ve lkenin
gerek sahipleri
olabilmek iin
mcadeleye giritiler. e kk
ilerden baladlar. Kademeli olarak ilk,
orta ve yksek renim kurumlarnda
sveli retmenlerin yerine Fin
retmenler atanyordu. Bylece yava
yava Finlerden, hkim, doktor ve
memur yetitirmeye baladlar.
Kk Fin ordusu da millilemeye
balad. sveliler dneminde askerlerin
tm Finlerden oluuyordu. Ancak
karlk verdiler:
_ Bizim yeni ordumuz ruhen diri,
alkanlklaryla
yeni,
askeri
hizmetlerinin sonular itibariyle her
adan yeni olmaldr. Yeni bir ruh ve
idael sahibi olmutur ordumuz.
Asker, klada beslenen bir inek
deildir. Benim kk ve daha az
tahsilli bir kardeimdir. Vatan Ana
evladn tlim ve terbiye iin klaya
gndererek bizlere emanet etmitir.
Askerler terhis olduktan sonra Vatan
Ana, subaylara, generallere soracaktr
elbet; Hangi evlatlarm ve nasl
yetitirdiniz bakaym? Sizin ellerinize
Dilinizi
temiz
tutunuz,
arkadalarnzn
kulaklarn
kirletmeyiniz.
Kaba kfrlerle konumak, kpek
ulumasndan daha ktdr.
Kfr
etmek
medeniyetsizliin
belirtisidir. Eer yiitliinizi gstermek
istiyorsanz, bunun iin daha asil
zmler bulunuz.
Spor yapn, uzun metre yzmeyi,
ustaca gremeyi, yksek atlamay
reniniz.
Toplantlarda nezaket iinde olmay
reniniz.
Yararl
kitaplar
okuyunuz.
En kk yerleim birimindeki
kulbelere varncaya dek, lkenin her
yeriyle kla arasnda samimi bir ba
kurulmutu.
Yediden yetmie hep birlikte, lkenin
salkl bir kalknma ve uygarla
kavumas iin tekilatlar kuruyorlard.
Kla artk lke iin bir facia
olmaktan km, hakkyla takdir edilir
olmutur.
Anne-babalar, yaramaz ocuklarn
eitmek iin artk unlar sylyorlard:
_ u askerlik zamann gelse de artk
askere gitsen. Belki asker oca seni
yola getirir!
ykseltmitir.
Futbol
Napoleonun Fransann idaresine
geiinden sonra Avrupa lkeleri
arasnda savalara rastlanmamtr.
Napoleon, birok Avrupa lkesiyle
savayor ve en ok da ngiltereyi
yenilgiye uratmak istiyordu. Dier
taraftan
ngiltere
de, Napoleonu
tahtndan indirmek iin her areye
bavuruyordu.
Napoleon, Rusyay da savamakla
tehdit ediyordu. Rusya, Franszlarla bir
sava kar endiesiyle 1808de svele
yapt savaa son verdi. Fakat
ngiltereye
esir
den Napoleon,
Sainte-Helene
Adasna
srgne
gnderildi.
Napoleonun ard arkas kesilmeyen
savalarndan artk bkm olan Avrpa
lkeleri bu sonuca ok memnun oldular
ve ngilterenin yenilgi bilmeyen
kudretine hayran oldular. Tm Avrupa,
ngilizleri taklit etmeye balad.
ngilterenin her eyi artk moda
olmutu.
Ancak ocuklar, blua ermemi
genler ve orta ya kesimi hereyi taklid
ederken, ounlukla sigara ve iki
kullanma, kaba konuma gibi olumsuz
olmutu.
Snelmann dneminde Finlandiyada
da ayn eyler yaanyordu. O zamanlar
Fin genleri ciddi dnce urana
henz
almamlard.
Ciddiye
alnabilecek hibir dnsel ilgi ve
retimleri yoktu. Finlandiya, Rusyaya
ilhak ettikten sonra artk svelilere
kar milli kin beslemek, onlarla
mcadele azmi tamak gibi mill
duygular da krelmiti. Bombo bir kafa
ve zamana sahip olan Fin genleri iin
de futbol en ciddi, hatta dinsel bir ura
halini almt. Bulac salgn hastalk
gibi futbol, kent genliini etkisine
resimlerini
bulup
karlatrnz.
Sokratesin bstnde filozof ba dikkat
eker. Geni bir aln. Buras zeknn
yeridir.
Sanki Sokratesin zeks
kafasnn iine smyormu da dar
taacakm sanrsnz. te Sokratesin
aln ve kafas bu ekildedir.
Bir de Herklesin heykeline baknz.
Antik Yunan efsaneleri kahramannn
gl kaslar karsnda hayrette
kalrsnz. Csseli bir vcut, stun gibi
gl bacaklarn stnde ykseliyor.
Kollarnn kaslar, kaln bir halat
andryor. Omuzlar geni, gs
kabark, boynu kz boynu kadar kaln.
ngiltereye
gidenler
de
futbol
reniyorlar.
Siz eitim almasna daha yksekten
baknz. Avrupann bilim ve dnce
mabedlerine gidiniz. Binlerce Alman
gencinin mensup olduu Tugenlbundu
yani Fazilet Birliini rnek alnz.
u
kural
srekli
aklnzdan
karmayn:
Salam ruh, salam vcutta bulunur.
Ey Fin Genleri!
Sizin vazifeniz utla topu ykseklere
frlatmak deil, Fin milletinin haysiyet
ve erefini ykseltmektir.
Sevgili yurdumuzu her alanda ileri
Anne-Baba ve ocuklar
Yeni nesillere aklc bir terbiye
verme meselesi...
Snelman ile arkadalar Finlandiyay
uyandrmak iin btn mitlerini buna
balamlard.
Genlik
meselesi
Snelmann en sevdii bir konu ve ayn
zamanda kendisinin en hassas ve strap
duyduu meselesiydi.
Snelman kimi zaman genleri
yzlerine kar azarlyor ve knyor ama
baz
yal
kimselerin
genlerin
hayrszl ve bozuk ahlklarndan
nasihatlerde
bulunurlar
ama
bu
nasihatleri veren kiiler birbirlerini
aldatrlar.
ocuklar aldatrlar ve yine ocuklara
Kimseyi incitmeyiniz, nezaketli ve
terbiyeli olunuz. derler. Ancak
kendileri
bu
kurallara
uymay
dnmezler.
ocuklar aldatlmay abuk fark
ederler. nce hayret ederler. Anne
babalarnn kendilerine kt ve gnah
diye gsterdikleri eyleri nasl olup da
bizzat
kendilerinin
ilediklerini
anlayamazlar.
Sonuta kendilerinde u kanaat oluur:
eitimindeki
baarszlklarn
ve
olumsuzluklarn nedenlerini aratrmaya
balamlard. Eitim alannda baar
gsterdike sevinmiler, ancak bununla
yetinmeyip, pedagog ve ilahiyatlarn
da baz meselelerde grlerini almak
zere onlara danmaktaydlar.
Eitim ii bylece ciddiye alndktan
sonra sorunlar bir bir zme kavumu
oluyordu. lkede tannm eitimci ve
ilahiyatlar btn bir lkeyi dolaarak,
hayatta kazanlan tecrbelerde ve
bilimin yol gstericiliinde ocuklarn
nasl yetitirilmesi ve terbiye edilmesi
gerektiini halka anlatyorlard. ocuk
ruhunun zelliklerini, hassasln, zayf
Halk niversitesi
Gen Fin aydnlar, Snelmann
evresine toplanmlard. Bu gruba azar
azar, ama srekli yeni kltr mimarlar
katlyordu.
Snelman
grubunu,
Helsingfors
niversitesinin gen
profesrleri,
en
u
kylerdeki
retmenler, olduka aydn tccarlar,
fabrikatrler, zel sektrde hizmet veren
doktorlar, memurlar ve avukatlar
oluturuyordu. Bu dinamik beyin gc,
yava yava Finlandiyann her kesine
etki etmiti. Bu amala alanlardan
hibiri bunu kesinlikle hret olmak
amacyla yapmyordu.
Bu grubun almas dier eitim ve
kltr kurulularnda olduu gibi srf
kt stnde kalmaktan ok uzakt.
Burada herkes alyordu ve kelimenin
tam anlamyla herkes birer kltr
misyoneriydi. Bu gruba mensup olan her
kii, inatla, ilhamla alyor, bu
gayretlerinde zel i ve kar gtmeyi
aklna bile getirmiyordu.
Bunlar okunmu ve eski kitaplar
toplayarak ilerinden ypranmam
olanlar seiyor, gezici bir ktphane
oluturarak ky ky dolayorlard. Bir
sre o yerde kaldktan sonra bir baka
Tannm
gezici
profesrlerin
sohbetlerinden, bu aydnlatmalarndan
son derece memnun olan kyller,
ellerinde bulunan tereya, bal, yumurta,
dokuma kilim ve el oyalarn
profesrlere
vererek
ailelerine
gtrmelerini istiyorlard.
_
Sizler
bizi
aydnlatmak,
bilgilendirmek iin kylerimize kadar
zahmet edip geliyorsunuz. Msaade
ediniz de biz de sizlere elimizden
geldiince karlk vermi olalm. Sizin
bizlere rettiiniz yararl bilgilere ve
saladnz mutluluklara oranla ok
kk eylerdir ama ltfen kabul edin,
diyorlard.
olan
Fin
milletinin
ahsiyeti
bulunmaktadr. Ben burada, sizin
karnzda aa kabuklaryla kark
avdar ekmeiyle beslenen, ormanlar ve
bataklklar arasnda tahamml ederek
alan Fin milletini temsil ediyorum.
Fin milleti arasnda reel kral nadirdir
ama bu milletin arasnda benim gimi
Jarvinenler yok deildir.
Jarvinen ismi tayanlar bir taburdur.
Benim gibiler halk arasnda binlerce
mevcuttur. Benim gibi Jarvinenler hl
ormanda
aa
kkleri
skerler,
dalardan talar yuvarlarlar.
Bunlarn da bir ouna yoksul
Haydut Karokep
Jarvinen konumasnn bu yerinde
Haydut Karokepin hayatn hatrlatt:
_ Efendiler! Bundan yirmi be yl
nce btn Finlandiyay heyecan ve
dehet iinde brakan Johan Karokep
ismini hatrlyor musunuz? Karokep, bir
hrsz ve hayduttu. Byk ehirlerdeki
bankalar, iyerlerini ve kiliseleri
soyard. Hrszlk yaparken deta polise
meydan
okurdu.
Gereksiz
yere
cinayetler
iliyordu.
Bu yzden
tutuklandnda akli dengesinin yerinde
olup olmadnn anlalmas amacyla
nce
akl
ve
gnderilmiti.
ruh
hastanesine
Napolide,
bizzat Karokep,
Karokep
devam etti:
elimi
tutarak
szlerine
iimden.
Cezaevinde srekli dnyordum.
Tutukluluum bittikten sonra beni
salverecekler. O zaman ne yapacam?
Hileli kantarla tekrar bakalarn
aldatmaya m balayacam ya da beni
aldatmalarna tahamml m edecektim?
Byle dnnce canm ok skld.
Zavall halk!.. Zavall insanlar... Hem
soyulurlar hem de birbirlerini soyarlar.
Tanr sevgisi iin byk mabetler ina
ediyorlar, sonra bir mabedin nndeki
meydanlkta binlerce insan diri diri
yakyorlar. Birtakm kiiler de Tanr
akna lyor.
Ey
Tanrm,
beni
neden
yakalatmyorsun, diye bir yandan da
isyan ediyordum. Yakalanmaynca daha
ok
kzyordum.
Yalan,
hileyi
yeryznden kaldrmak iin, elimden
gelse btn insanlar yok etmeyi
istiyordum.
Bu srada tekrar yakalandm ama
korkmadm. Yalnzca ardm. Demek
ki her ey yalan deilmi.
Ancak beni kuruna dizecekleri yerde
delidir
diye
akl
hastanesine
gnderdiler.
Kendi kendime, Aptallar, ahmaklar,
yalanclar... dedim. Ben de aptallk
merakla.
_ Hznl, derin bir kederle dolu. Siz
ruhen ok fazla hastasnz. Odaya
girelim.
O an bana ne oldu anlayamadm. nce
demir kadar sert Karokep, bu kez scak
odaya getirilen donmu balk gibi birden
bire yumuad.
Masann zerinde papazn okuduu
ncil ak duruyordu.
_ Karnnz a m? Birey yemek ister
misiniz? diye sordu.
Ben serte;
_ arap getir! dedim.
Gsme bir eyler batt, boazm
yararl olacaktr!..
Ben o ana kadar birka kez ak
konferanslara
gitmitim.
Orada
tandklarma da rastlamtm. Dorusu
ben konferanslardan hi holanmazdm.
nk bu konferanslar ounlukla o
krsye kmaya layk olmayanlar
tarafndan
verilmekteydi.
Bu
konferanslar verenler, ya dileri
dklm, dindar bir takm kiilerdi ki,
genellikle bizim anlamadmz eyleri
mrldanr dururlard ya da gen, ama
arlatan tipli kimselerdi ki, ciddi
dnceler sergileyecekleri yerde sama
sapan eyler sylerlerdi. nc trden
olanlar da Eitim Bakanlnn
baslrd.
Bir yl sonra Londra, Paris ve
Berlinin en byk lokantalar T.G
markal yumurtalar istemeye baladlar.
Yol masraf fazla olduundan Thomas
Gulbe, Finlandiyann her tarafna
seyahat edemiyordu. Bu nedenle Gulbe,
lkenin her yanndan yumurta toplamak
iin bir zm buldu. lkokul
retmenleriyle
yazarak,
lkede
mkemmel bir satn alma a kurdu. Bu
aslnda ok geni ama kendi apnda ok
basit bir iti.
Gulbe, lkeyi eitli blgelere ayrd.
Her blgeye Latince rakamlarla iaret
bulunmaktadr:
Ky ktphaneleri iin 100.000 Mark,
Zeki
kyllerin
tarmda
uzmanlamalar
amacyla,
Norve,
Danimarka ve svireye gnderilmeleri
iin 100.000 Mark,
nl bilim adam, retmen ve
sanatlarn yabanc lkelerde aratrma
yapmalar iin 100.000 Mark.
t e Thomas Gulbe, bu amalar
uruna sekiz yldan beri her yl 300.000
Mark lke kalknmasna yardmda
bulunuyor. Bugne kadar verdii para
2.500.000 Mark eder ki bu para
Gulbenin servetinin kk bir ksmdr.
Jarvinenin
reelleri
bylece
ngilterede
de
tannd.
Sonra
Danimarka,
Hollanda,
Belika,
Almanya, Fransa ve hatta Amerikada
bile tketilmeye baland.
imin eitli birimleri vardr. Her
birimin banda kimyagerler, uzmanlar
bulunur. Bu uzmanlar zaman zaman
lkede seyahatlar yaparak kyllere
meyve aalarnn yetitirilmesi ve
bakmyla ilgili sade bir dille
konferanslar verirler.
Bugn reel sevkiyatn yazn souk
hava, kn scak hava tertibatna sahip
zel vagonlarla yapyorum. Her yl
olmasna seviniyorlard.
Jarvinen, konumasna u szlerle
son verdi:
_ Limanda Jarvinen markal binlerce
sandn
gemilere
yklendiini
grdm zaman, kalbim mutluluk ve
neeyle doluyor. Bunlar askerlerim
olarak grrm. O askerler, milletin
refah, ailelerin mutluluu iin alrlar.
Ben kendi dnyamda her reeli ayr
ayr kutsarm. Uzun yllar alan emeimi
kutsarm. Btn hayatm kutsarm.
nk biliyorum ki hayatm anlamszca
gemedi. Gerek Finlandiyada, gerekse
yabanc lkelerde, insan hayatn
teekkrle
denmez
biliyorum.
Yorulmadan ve daha byk iler
baarm olmanz temenni ediyorum.
Dnya tarihini okudum. Birok hoca
ve retmenle grtm. Srekli
dnyorum ve yle sanyorum ki,
yeryzndeki birok millet hl
vahilikten kurtulamamtr. Yalnz
bugnk vahilik baka ekilde oluyor.
Baka milletlerin topraklarn igal
eden kumandanlardan niin bu kadar
saygyla bahsedildiini anlamyorum.
Byk skender, Anibal, Scipion,
Cesar, Charlmange, Napoleon ve daha
bunlar gibi binlerce kumandan, baka
bulundular.
Birok retmen, hkim, avukat,
memur ve doktor, akamlar klp ve
lokallerde oturup kumar oynamaktan ve
habire bira imekten vazgetiler. Tekrar
kitap
okumaya,
mesleklerinde
aratrmalar yapmaya baladlar. Halk
aydnlatabilmek iin, nce aydnlanm
olma gereini kavradlar. Artk her
yerde bilgili konumaclar ve konferans
verenler grlmeye balad.
Btn toplantlarda, oyun ve elence
yerlerinde, lokantalarda toplanan yardm
paralaryla kitaplar satnalnp, en cra
kylere kadar gnderilmeye baland.
Kyller, iler ve
malatlar
Snelman, daha ocukluk ve okul
yllarnda, toplumsal retim ve insan
ilikilerinin, saray anlayyla, yani
efendi/kle
bak
asyla
deerlendirilmesine kar kmt.
Tm tarih kitaplarnda, krallardan,
imparatorlardan, bunlarn vezirlerinden,
aristokrat snfn mcadelelerinden,
baronlardan, generallerden ve birka da
bilgin, yazar ve sanatdan sz edilir.
Bunlarn hayatlar anlatlr, yaptklar
kanl savalar, saray entrikalar, iktidar
mcadelelerinde
dklen
kanlar,
diplomatik baar saylan hileler,
suikastlar ve ihtilller, en kk
ayrntsna kadar tasvir edilir. Tarih
okutan profesrler de yalnzca bunlardan
bahsederler.
Gemi
yzyllarda
eitli
corafyalarda yaayan toplumlarn, halk
kesimlerinin, nasl bir hayat yaadklar
ya tesadfen ksaca anlatlr veya
bunlardan hi sz edilmez. Milyonlarca
kyl,
ii,
eitli
alanlardaki
imalatlar, esnaf ve az saydaki kk
burjuvalar, sanki yzyllardr tarihin
dnda yaamlardr.
meneke
ve
gller
sarm...
Fskiyelerden su fkryor... Kimi
yerlere heykeller dikilmi... Yollarn
kenarna kanapeler konmu... Her keye
ve her fidana zenli bir insan elinin
dokunduu anlalyor.
imdi bir de ormana bakalm: Burann
manzaras tamamen farkldr. Burada her
ey yaban ve bakmszdr. Kendi hline
terk edilmitir. Tohumlar nereye
rastgelmise aalar ve dikenli bitkiler
orada bitmitir. Ormanlarn kimi yerleri
geilmeyecek bir hldedir. Frtnada
devrilen bir aa, olduu yerde rr.
Varolan patikalar da tamamen tesadf
eseridir.
Bunlarn
dzenlemesiyle
kimse
ilgilenmez...
te zengin kesim, anlattm bu bahe
gibidir. Eitim, grg, konfor, salkl
yaam ve gzel sanatlardan aldklar
zevklerle, halktan kopuk, farkl bir
boyutta yayorlar...
Halk ynlar ise daha ok doa
hayat yaayan ormana benzer. Eer
deerini bilirlerse bunu korurlar. Ancak
buna da gerekli ve canl olduu iin
deer verirler.
Ormandaki aalar nasl bahedeki
gibi canl bir aasa, halkn her ferdi de
yksek tabakaya mensup insanlar gibi
yazmtr:
Slav rk uysal bir rktr. Bu rka
mensup olanlar hayalperesttirler ama
romantik air de olamamlardr.
Doutan tembeldirler. Uzun sre esir
olarak
yaadklarndan
almay
sevmezler. Yararsz ve serseri bir
millettirler. Baarszlk karsnda
insanlk
onurunu
kazanan
uygar
Avrupaly kendilerinden nefret ettiren
bir sefalet ve miskinlik iinde yaamay
tercih ederler. Baarl olma ve refaha
erme halinde ve zellikle ticari hayatta
vicdansz, yalanc, rveti, agzl,
sinsi ve hilecidirler. Byk ve kolay
kazanlar
peinde
koarlar.
brakmayacaz.
Her
kylnn,
balknn, katrancnn kulbesini bilgi
yla aydnlatacaz. ocuklarmzdan
yepyeni, gl, eitimli, aydn ve asil
bir nesil yetitireceiz.
Snelman, karsnda Slav milletinin
bir uygarlk hizmetkr bulunuyor
zannyla, bu konuda cokuyla uzunca bir
nutuk ekmiti.
Avusturyal hain ise gzlerinden hi
eksilmeyen alayc bakyla, kendi
kendine, te can skc bir budala
daha, diyerek dinlemi, Snelmandan
bir an nce kurtulmak iin frsat
kollamt.
Ancak
daha
sonra
vakit ge
gidelim...
oldu...
Artk
uyumaya
Eer
ben
byle Snelmanlara
rastlasaydm, ben ve benim neslim
bsbtn baka insanlar olurduk.
Genliimde niin sizinle tanmadm?
diyen Slav yazar olduunu renmi.
Snelman bu ansn anlattnda
dostlar bu yazarn hangi milletten
olduunu sordular:
_ ek mi, Leh mi, Bulgar m, Srp m,
Hrvat m, hangi milletten? smi nedir?
diye srar ettiler.
Snelman:
_ Bouna merak ediyorsunuz. Bu
kiinin hangi milletten olduunu bilmeniz
neye yarar? Adam ar bir hata ilemi
pskryorlard.
Bunlar
da
u
eletirilerde bulunuyorlard:
Her iki kitapta da Fin milleti kk
drlyor. Bu kitaplar yalanlarla
doludur. Bu anlatmlarda her ey
olduundan
fazla
abartlm
ve
karikatrize edilmitir.
Bu iki kitap hakknda yaplan birinci
eletiri, hakk teslim etmektedir.
Grltleri koparanlar, millet kavramn
yanl anlayanlar ve Milletin, kaba ve
irkin de olsa, her eyi gizli
tutulmaldr! diyenlerdi. Onlar ldeki
deve kuu gibi, nlerindeki tehlikeyi
grmemek
iin
balarn
kuma
geliyor.
Bu gzlemleri yapm olan doktor,
ehirlerde oturan insanlara devlet
adamlarna, politikaclara, bilim, sanat
ve basn mensuplarna yle sesleniyor:
Efendiler! Ne zamana kadar bu
saklamba oyununa devam edeceksiniz?
Srekli
vatanseverlikten,
millet
sevgisinden uygarla hizmet etmekten
bahsedersiniz. Ama millet iin, vatan
iin, insanlk iin ne yapyorsunuz?
Bazlar milyonlar vurarak sevgili
yurdumuzu namussuzca soyuyor, bazlar
da dairelerde, matbaalarda, okullarda,
niversitelerde memurluk yapyorlar.
oluturuldu.
Hkmet bir ok merkeze depolar
tesis
ederek
buralara
inaat
malzemelerini yd. Bu depolardan
kyller ve Ky Kooperatifleri, gayet
uygun
artlarla
malzemelerden
yararlanabiliyorlard.
20 yl sonra birok kyn ekli
deiti. Evler ahr eklinden kurtarlp,
gerek insan evine dntrld.
Kyller daha iyi, daha scak
elbiseler giymeye baladlar. lkenin
her yannda konfeksiyon ve ayakkab
atlyeleri kuruldu. Burada retilen giysi
ve ayakkablar, ucuz fiyatla halka
satlmaya baland.
Kylerde yeni elbiseleri giyenler
bayram havas yaadlar. Yamal ve
paavra elbiseler ortadan kalkt, gzel
giyimli insanlar ortaya kt.
Souk algnl hastalklarnn n
alnd, verem kurbanlarnn says yar
yarya azald. Birok hastalk ortadan
kalkt. Daha salkl bir hayat ierisinde
doumlar artt. Salkl bebekler
dnyaya geldi. ocuklar salkl ve
neeli bymeye baladlar.
lkede retime katlan eller oald.
Halk
daha
fazla
kazanmaya
baladndan, daha iyi beslenmeye zen
gsterir oldu.
Sonunda birgn geldi ve btn bu
salk
seferberliinin
balamasn
salayan doktor hayata veda etti.
Kendini Halkn Salna Adayan
Doktorun lm, lkede byk bir
zntye neden oldu.
lkenin drt bir yanndan yzlerce
kyn temsilcisi cenaze trenine katld.
Kyller, temsilcilerini en grbz, en
salkl ve iri yapl genlerden
semilerdi.
Bu salkl genler Kendini Halkn
Salna Adayan Doktorun tabutunu
omuzlarnda tadlar. Bu iriyar