Asystent Osoby Niepełnosprawnej W Wybranych Krajach Europejskich

Wprowadzenie
MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOECZNEJ

PENOMOCNIK RZDU
DO SPRAW OSB NIEPENOSPRAWNYCH
ASYSTENT OSOBISTY
OSOBY NIEPENOSPRAWNEJ
rozwizania w wybranych pastwach europejskich
Warszawa, padziernik 2014

1
Asystent osobisty osoby niepenosprawnej
ISBN 978-83-64309-41-0
amanie i druk: ZWP MPiPS. Zam. 612/2014.
Wprowadzenie
Spis treci
Wprowadzenie .................................................................................
AUSTRIA .........................................................................................
11
DANIA ..............................................................................................
19
ESTONIA .........................................................................................
23
FINLANDIA ......................................................................................
26
FRANCJA ........................................................................................
31
HISZPANIA ......................................................................................
39
NIEMCY ...........................................................................................
45
RUMUNIA ........................................................................................
53
SZWECJA ........................................................................................
56
WIELKA BRYTANIA ........................................................................
60
Wprowadzenie
Wprowadzenie
Zapewnianie osobom niepenosprawnym dostpu do usug asystenta
osobistego, w celu zapewnienia moliwie jak najbardziej samodzielnego
ycia osobom potrzebujcym pomocy innych osb, pozostaje od wielu
lat przedmiotem zainteresowania Unii Europejskiej oraz Rady Europy,
a take europejskich organizacji pozarzdowych i organizacji spoeczestwa obywatelskiego.
Rada Europy
Problemem tym zajmowa si m.in. powoany przez Rad Europy
w 2007 roku (na okres dwu lat) Komitet Ekspertw do spraw starzejcych si osb niepenosprawnych i starszych osb, ktre stay si
niepenosprawne. Przygotowany przez ten Komitet kwestionariusz obejmowa ramy prawne, ramy finansowe, ramy uczestnictwa zainteresowanych w opracowaniu polityki i procesie decyzyjnym, ramy operacyjne
(rodzaje zaangaowanych sub i usug) oraz ramy indywidualne (tj. dotyczce np. oceny potrzeb indywidualnych osb). Na podstawie uzyskanych odpowiedzi pastw RE na kwestionariusz, ustalono, e polityka
pastw wobec tych grup osb powinna uwzgldnia:
przyjcie legislacji zapewniajcej rwne traktowanie i dostp do
usug socjalnych,
zrnicowanie rde finansowania usug,
zindywidualizowane podejcie realizowane przez suby zarzdzajce usugami,
udzia samych zainteresowanych w wyborze usug,
zapewnienie usug asystentw osobistych oraz dostpnoci budetw osobistych przeznaczonych na finansowanie wybranych
usug,
5
stosowanie dziaa zapobiegawczych,

systemy wsparcia dla rodzin takich osb oraz innych ich opiekunw.
Stwierdzono, e naley uwzgldnia potrzeb przygotowania takich

osb do zarzdzania swoim yciem, umoliwia im ycie w rodowisku
pozwalajcym na samodzielne funkcjonowanie oraz dokonywanie wyboru usug oraz miejsca i czasu ich realizacji. Wiele pastw wskazywao na
przeszkody finansowe wystpujce na rnych szczeblach, std wane
jest rnicowanie rde finansowania usug, aby zapewnia wystarczajce wsparcie i usugi dobrej jakoci.
Kwestie usug wspierajcych dla osb niepenosprawnych byy omawiane podczas Konferencji nt. Ochrona i promowanie praw osb niepenosprawnych w Europie: ku penemu uczestnictwu, wczeniu i tworzeniu
moliwoci, zorganizowanej w dniach 2930 padziernika 2008 roku
w siedzibie Rady Europy w Strasburgu przez Dyrektoriat Generalny
ds. Spjnoci Spoecznej Rady Europy we wsppracy z Nordyck Rad
Ministrw, ktrej przewodniczya w tym czasie Szwecja, sprawujca
wwczas rwnie przewodnictwo w Komitecie Ministrw RE.
Unia Europejska
Komisja Europejska opublikowaa 30 padziernika 2003 roku Komunikat
COM(2003) 650, ktry wprowadzi na lata 20032010 Europejski Plan
Dziaania w sprawie rwnych szans dla osb niepenosprawnych, realizowany w cyklu dwuletnim zgodnie z priorytetami, ustalanymi kolejno
w nastpnych komunikatach.
Dziaania UE, realizowane w zwizku z powyej wymienionym Planem
w latach 20062007, miay na celu zapewnianie osobom niepenosprawnym niezalenego ycia. Dla realizacji tego celu okrelone zostay
m.in. nastpujce priorytetowe obszary dziaania:
zachcanie osb niepenosprawnych do aktywnoci (zwaszcza
zawodowej),
promowanie dostpu dla osb niepenosprawnych do wysokiej
jakoci usug wspierajcych i opiekuczych,
popieranie dostpnoci dla osb niepenosprawnych dbr i usug.
Wprowadzenie
Potrzeb stosowania instytucji asystenta osobistego podkrelano w wielu wystpieniach zaprezentowanych podczas konferencji na temat
Tworzenie warunkw dla samodzielnego funkcjonowania (Creating Conditions for independent living), zorganizowanej w grudniu 2009 roku
przez Komisj Europejsk, we wsppracy z Europejskim Forum Niepenosprawnoci (EDF), w ramach obchodw Europejskiego Dnia Osb
Niepenosprawnych.
Na Konferencji tej wielokrotnie zwrcono uwag, e usugi asystenta
osobistego s traktowane jako alternatywa dla instytucji, podkrelajc
jednoczenie, e caodobowe usugi wydaj si rozwizaniem drogim,
a zanim zamknie si instytucj opiekucz, trzeba najpierw zapewni
mieszkania socjalne finansowane lokalnie. Budowa takich mieszka
moe by, zdaniem Komisji Europejskiej, wspierana finansowo ze rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
Informacje dotyczce usug asystenta osobistego

w pastwach Unii Europejskiej
Informacje w zakresie dostpu do usug asystenta osobistego w nastpujcych pastwach UE: Austrii, Danii, Estonii, Finlandia, Francji, Hiszpanii, Niemcy, Rumunii, Szwecji i Wielkiej Brytanii, zawarte w niniejszym
opracowaniu, zostay pozyskane zwaszcza z:
nastpujcych sprawozda Grupy Wysokiego Szczebla do spraw

Niepenosprawnoci (DHLG) nt. wdraania Konwencji o prawach
osb niepenosprawnych:
Drugiego sprawozdania z czerwca 2009 roku, w ktrym znalazy si informacje pastw nt. dziaa realizowanych w celu
zapewniania niezalenego ycia osb niepenosprawnych,
Trzeciego sprawozdania z marca 2010 roku,
oraz
Szstego sprawozdania z wrzenia 2013 roku,
w ktrych mona znale szczegowe informacje nt. usug asystencji osobistej dostpnych w Finlandii.
raportu Europejskiej Sieci Spoecznej (ESN) pt. Independent

living: making choice and control a reality, ktry jest rdem
7
informacji na temat sposobw wdraania przez suby spoeczne

w Europie podejcia opartego na umoliwianiu osobom niepenosprawnym dokonywania wyborw dotyczcych dostpnych usug
i sprawowania kontroli, co prowadzi do polepszenia jakoci ycia
osb niepenosprawnych oraz jakoci oferowanych usug. Raport
ESN bazuje na dyskusjach oraz informacjach zebranych podczas
wiosennego Seminarium ESN zorganizowanego w 2013 roku
w Helsinkach, w Finlandii. Raport zawiera definicje kluczowych
poj, takich jak asystencja osobista i osobisty budet, ktre
s fundamentem podejcia do umoliwienia osobom niepenosprawnym prowadzenia niezalenego ycia. W opracowaniu tym
mona znale informacje o wynikajcych z prawa sposobach
promowania usamodzielnienia w szeciu krajach europejskich:
Austrii, Estonii, Rumunii, Szwecji, Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii.
opracowaniach nt. polityki wspierajcej niezalene ycie osb
niepenosprawnych wykonanych w 2009 roku przez ekspertw
do spraw niepenosprawnoci dziaajcych w ramach sieci
europejskiej ANED (Academic Network of European Disability
Experts), utworzonej przez Komisj Europejsk w 2007 roku
i dziaajcej we wsppracy z Komisj. Informacje dotyczce
27 pastw UE oraz Islandii i Norwegii dostpne s pod adresem:
http://www.disability-europe.net/theme/independent-living/reports
-independent-living.
innych rde dostpnych drog elektroniczn.
Przed zapoznaniem si z informacjami zawartymi w dalszej czci opracowania warto zwrci uwag na stanowisko Europejskiego Stowarzyszenia Dostawcw Usug dla Osb Niepenosprawnych (EASPD)
przedstawione na posiedzeniu DHLG w listopadzie 2011 roku. EASPD
zaprezentowao pogld, e osobisty budet to bardzo wany instrument dla zapewnienia niezalenego ycia osobom niepenosprawnym,
ktry posiada ogromny potencja dla skutecznego rozwoju sektora usug.
Przeszkod w tym rozwoju jest ograniczanie rodkw publicznych przeznaczonych na finansowanie zwizanych z tym wydatkw, co uniemoliwia dostateczne zaspokajanie potrzeb i zapewnianie dostpnoci usug
o dobrej jakoci. Mona rozwaa wprowadzenie wspfinansowania przez
osoby korzystajce z usug opacanych z budetw osobistych.
8
Wprowadzenie
Objanienie poj
Usuga asystenta osobistego osoby niepenosprawnej (lub usuga
pomocy/asystencji osobistej) usuga stwarzajca osobom ze
znaczn niepenosprawnoci szans na bardziej samodzielne
funkcjonowania (m.in. bez koniecznoci angaowania czonkw
rodziny beneficjenta). W wikszoci pastw usuga asystenta
osobistego jest przeznaczona dla osb sprawnych intelektualnie,
z dysfunkcj narzdw: ruchu, wzroku, czy suchu. W takich przypadkach moe dotyczy tylko wsparcia w funkcjonowaniu w yciu
spoecznym, zawodowym, w kontaktach poza domem. Ale moe to
by te szerzej rozumiana pomoc, udzielana w rnych sytuacjach w domu i poza domem. Usuga asystenta osobistego musi
uwzgldnia rne specyficzne potrzeby wynikajce z niepenosprawnoci ruchowej, sensorycznej lub intelektualnej, w zwizku
z czym wyrnia si rne profile kompetencji asystentw. Przy
wsppracy z osobami majcymi problemy z poruszaniem si
mniejsze znaczenie ma poziom wyksztacenia asystenta, ktrego
podstawowym zadaniem jest pomoc w pokonywaniu fizycznych
barier zwizanych z niepenosprawnoci. Istotnymi cechami takiego asystenta s wic: sprawno fizyczna i umiejtnoci w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Jedn osob niepenosprawn mog obsugiwa rni asystenci. Rola asystenta osobistego
osb niepenosprawnych intelektualnie wymaga wyszych kompetencji i kwalifikacji zawodowych. Uznaje si, e asystenci osb
niepenosprawnych intelektualnie powinni odby dodatkowe szkolenia umoliwiajce efektywn prac z podopiecznym.
Sposb organizacji i finansowania usug asystentw osobistych
jest rny, w zalenoci od systemu przyjtego w danym kraju.
Najczciej naley to do kompetencji wadz samorzdowych.
Samorzdy oferuj pomoc osobistego asystenta we wasnym
zakresie lub zlecaj koordynacj usug asystenckich, np. organizacjom pozarzdowym, ktre zapewniaj pen infrastruktur i administrowanie ofert usug. Osoby niepenosprawne mog same
zatrudnia wybranego przez siebie asystenta, dokona wyboru
9
spord asystentw zatrudnianych przez samorzd albo przez

prywatnego dostawc usugi. Dodatkowo, osoba niepenosprawna
ma prawo decydowania o rodzaju pomocy, ktrej powinien jej
udziela asystent, oraz o sposobie jej udzielania.
Budet osobisty okrelona kwota pienidzy zarezerwowana do dyspozycji osoby niepenosprawnej; rodki te osoba niepenosprawna
moe wykorzysta m.in. do zaprojektowania i wykupienia pomocy
dopasowanej do jej potrzeb w zakresie pomocy osobistej.
Patnoci bezporednie rodki wypacane bezporednio osobie niepenosprawnej, w celu samodzielnego wykupienia pomocy osobistego asystenta bez porednictwa jednostki samorzdu terytorialnego lub agencji pastwowej. Patnoci bezporednie mog
stanowi cz budetu osobistego.
Niezalene ycie osoba sama decyduje o wszystkim co jej dotyczy,
moe korzysta z prawa dokonywania wyborw, w tym odnonie
miejsca zamieszkania, oraz z moliwoci dostpu do szerokiego
zakresu usug wiadczonych w miejscu zamieszkania i innych
usug wsparcia wiadczonych w ramach spoecznoci lokalnej.
Niezalene ycie to alternatywa dla modelu opieki instytucjonalnej,
ze stosowania ktrego odchodzi coraz wicej pastw europejskich,
czsto korzystajc w tym celu z funduszy europejskich. Dla umoliwienia prowadzenia niezalenego ycia niezbdne jest oferowanie usug wspierajcych, m.in. usug osobistego asystenta i usug
pomocy przy codziennych czynnociach domowych, wprowadzanie budetw indywidualnych oraz budowanie mieszka dostpnych
cenowo i przystosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych.
10
AUSTRIA
Funkcjonowanie usug osobistego asystenta

osoby niepenosprawnej
w wybranych pastwach europejskich
Informacje pochodz z raportu sieci niezalenych ekspertw Academic

Network of European Disability Experts (ANED) nt. niezalenego ycia
z 2009 r., wykonanego na zlecenie Komisji Europejskiej (VT/2007/005)
i zostay uzupenione o informacje z raportu Europejskiej Sieci Spoecznej (ESN) pt. Independent living: making choice and control a reality
opublikowanego po seminarium, nt. Wybr i kontrola dla korzystajcych
z usug, jakie odbyo si w Helsinkach w kwietniu 2013 roku.
AUSTRIA
W Austrii pomoc osobista dostpna jest gwnie w ramach wiadcze
opieki dugoterminowej. Zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych i udzielanie wiadcze pomocy spoecznej dla osb niepenosprawnych odbywa si na poziomie pastw federalnych. Dostarczycielami usug s
organizacje pozarzdowe, ale osoby niepenosprawne wci maj niewielki wpyw na ksztat tych usug.
W Austrii ubezpieczenie spoeczne przydziela osobom niepenosprawnym dodatki opiekucze na pokrycie kosztw opieki, ale dla osb z powanymi problemami nie s one wystarczajce do zapewnienia samodzielnego ycia poza instytucjami opieki. Ocena potrzeb bazuje na
modelu medycznym, koncentrujcym si na stopniu niepenosprawnoci
ocenianym pod ktem medycznym.
11
Koncepcja osobistego asystenta, ktra zostaa ujta w ustawie o zdrowiu i opiece pielgniarskiej (Gesundheits und Krankenpflegegesetz)
pozwala, pod pewnymi warunkami, osobom bez profesjonalnego przygotowania na prowadzenie dziaalnoci opiekuczej w charakterze osobistych asystentw. W tym przypadku, dziaania pielgnacyjne i plan
opieki s ustalane przez lekarza i przekazywane asystentowi. Kategori
asystentw osobistych zawiera nowy ukad zbiorowy dla pracodawcw
zdrowia i usug spoecznych z 2009 r. (Kolletkivvertrag).
Na szczeblu federalnym funkcjonuje, finansowany przez Ministerstwo
Spraw Spoecznych, system przyznawania wsparcia asystentw osobom niepenosprawnym w drodze do pracy lub w pracy. W 2010 roku
pomoc w miejscu pracy uzyskao 345 osb.
Asystent Osobisty w Pracy PAA (niem.: Die Persnliche Assistenz
am Arbeitsplatz-PAA, PAW ang.: personal assistant at work) jest zapewniany osobom korzystajcym ze wiadcze opieki dugoterminowej
z 5-tym i wyszym stopniem zalenoci1. Dla osb z 34 stopniem
zalenoci zakwalifikowanie do korzystania z usugi osobistego asystenta musi by specjalnie uzasadnione. Wiele osb niepenosprawnych
jest pozbawionych moliwoci korzystania z tej formy pomocy, np. osoby
niedowidzce i niedosyszce, osoby z zaburzeniami psychicznymi
i majce trudnoci z uczeniem si. Zadania Osobistego Asystenta
w Pracy mog by rne: towarzyszenie w drodze z domu do pracy lub
na szkolenia zawodowe, wspieranie dziaa manualnych w pracy i podczas szkolenia zawodowego, pomoc w czynnociach pielgnacyjnych
w trakcie pracy oraz pomoc w innych czynnociach trudnych do wykonania ze wzgldu na niepenosprawno np. zakadanie lub zdejmowanie kurtki, pomoc w zjedzeniu obiadu w czasie przerwy w pracy.
W celu oceny potrzeb osoby niepenosprawnej zwouje si komisj,
w ktrej uczestnicz przedstawiciele wadz lokalnych i pracownicy placwek pomocy spoecznej. Komisja dokonuje oceny potrzeb osoby
i ustala miesiczn wielko wsparcia okrelan liczb godzin przysu1
W Austrii istnieje siedem kategorii zalenoci poczwszy od kategorii pierwszej dla

osb z niewielkim stopniem zalenoci do sidmej dla osb, ktre nie mog
wykona samodzielnie precyzyjnego ruchu adn z koczyn.
12
AUSTRIA
gujcej tygodniowo pomocy. Nie jest to wiadczenie pienine, poniewa asystenci osobici s zwykle zapewniani za porednictwem odpowiednich punktw serwisowych. Zadaniem tych punktw jest m.in.
doprecyzowanie oczekiwa osoby korzystajcej z usug Osobistego
Asystenta w Pracy, okrelenie rodzaju, zakresu pomocy i czasu przeznaczonego na pomoc, sposobu administrowania, a take udzielanie
pracodawcom informacji o usudze Osobistego Asystenta w Pracy i organizowanie szkole dla osb korzystajcych z tej usugi. Usugobiorcy
maj wybr, czy chc samodzielnie kontrolowa swoje budety, czy
te otrzymywa wsparcie administracyjne udzielane przez punkty serwisowe. Uytkownicy nie musz dodatkowo opaca osobistego asystenta.
Maksymalny tygodniowy limit pomocy wynosi 40 godzin. Zdaniem ekspertw ANED, taki limit dyskryminuje osoby, ktre potrzebuj pomocy
w wikszym wymiarze godzin. Nie s dostpne dane dotyczce liczby
osb korzystajcych z Osobistego Asystenta w Pracy w caej Austrii.
Wg danych z 2009 roku, pomoc asystenta w miejscu pracy otrzymyway
34 osoby w Tyrolu, a w Wiedniu 87 osb.
W Austrii nie ma rzdowej strategii dotyczcej niezalenego ycia
w spoeczestwie. Wprowadzanie konkretnych systemw wsparcia ley
w kompetencji wadz lokalnych. Pomoc osobistego asystenta poza prac
jest zapewniona jedynie w Grnej Austrii, Tyrolu i Wiedniu.
Grna Austria
W 2008 roku w Grnej Austrii zostaa przyjta ustawa o rwnoci szans
(Chancengleichheitsgesetz). Jej celem jest zrwnowaone wspieranie
osb z zaburzeniami poprzez profilaktyk chorb i dziaanie na rzecz
ograniczenia skutkw niepenosprawnoci przez wyrwnywanie szans
na normalne ycie i pen integracj w spoeczestwie osb niepenosprawnych. Ustawa definiuje i reguluje usugi osobistego asystenta,
takie jak: wczesna interwencja, dziaania ukierunkowane na zatrudnienie i popraw sprawnoci osoby niepenosprawnej (terapia zajciowa).
W myl tej ustawy osoby niepenosprawne z poziomem 4 zalenoci,
uprawnione do wiadcze dugoterminowej opieki, nie maj problemu
z otrzymaniem wsparcia osobistego asystenta, ale osoby z 3 poziomem
13
otrzymuj to wsparcie w drodze wyjtku. Pomoc osobistego asystenta

wprowadzono w Grnej Austrii w 2001 roku. W 2009 roku pomoc prywatnego asystenta otrzymywao 61 mczyzn i 108 kobiet.
Potencjalni usugobiorcy najpierw otrzymuj pakiet podstawowych informacji nt. pomocy osobistego asystenta tak, aby mogli zastanowi si,
czy ten model jest waciw dla nich form wsparcia. Jeli osoba zostanie zakwalifikowana do otrzymania pomocy, zbiera si i opisuje szczegowo informacje o wszystkich jej potrzebach. Odbywa si spotkanie
z udziaem wnioskodawcy, przedstawiciela operatora usug pomocy
asystenckiej i organu samorzdu do spraw pomocy spoecznej. Po rozpatrzeniu wniosku podejmuje si ostateczn decyzj, czy pomoc osobista jest najbardziej odpowiednim modelem wsparcia dla wnioskodawcy
oraz odnotowuje si w protokole spotkania niezbdn liczb godzin
wsparcia w miesicu. To jest podstaw dla wydziau opieki spoecznej
w Grnej Austrii do wydania decyzji, ile godzin pomocy osobistego
asystenta przyzna wnioskodawcy miesicznie.
Maksymalna liczba godzin pomocy asystenta osobistego wynosi 250 miesicznie. Osoby o wyszych potrzebach wsparcia musz liczy na
krewnych i znajomych, albo przenie si do domu opieki spoecznej.
W zalenoci od swoich dochodw i sytuacji majtkowej korzystajcy
z pomocy pac dodatkowo od 3,00 do 5,00 EUR za godz. usugi.2
Tyrol
Podstaw prawn do wiadczenia usug osobistego asystenta jest ustawa o rehabilitacji (z 1983 roku). Samorzd Tyrolu jest odpowiedzialny
za finansowanie tych usug. Usugi wiadczone s przez Centrum Niezalenego ycia w Insbruku (Selbstbestimmt Leben Innsbruck). Jest to
organizacja istniejca od 1994 roku i wiadczca usugi wsparcia dla
osb niepenosprawnych w zakresie pomocy indywidualnej, poradnictwa
i orzecznictwa3. Oprcz pomocy osobistej, Centrum Niezalenego ycia w Insbruku od maja 2004 roku oferuje pomoc osobistego asystenta
2
3
Wg danych z raportu ANED z 2009 r.

http://www.selbstbestimmt-leben.net
14
AUSTRIA
w miejscu pracy (PAA). W 2009 roku z pomocy osobistego asystenta

skorzystao 239 osb, w tym 82 mczyzn i 157 kobiet, a z pomocy osobistego asystenta w miejscu pracy skorzystay tylko 34 osoby (17 mczyzn i 17 kobiet). Najwiksz grup korzystajc z tej pomocy stanowi
osoby z niepenosprawnociami fizycznymi i sensorycznymi. Tylko w kilku
przypadkach osoby z trudnociami poznawczymi otrzymay osobistego
asystenta.
Warunkiem zakwalifikowania do otrzymania tej pomocy jest posiadanie
austriackiego obywatelstwa lub w przypadku pozostaych obywateli Unii
Europejskiej, stae zamieszkanie w Tyrolu przez okres co najmniej 3 lat.
Aby otrzyma dofinansowanie, osoba niepenosprawna musi by zdolna do zrzdzania swoim asystentem i wyrazi wol rehabilitacji. Osoby
na stae zameldowane w Tyrolu, ktrym przyznano pomoc asystenta
osobistego mog z niej korzysta w innych czciach Austrii, a nawet
w innych krajach europejskich.
Oglnie, wszystkie rodzaje potrzeb osobistych s objte pomoc osobistego asystenta, ale zadania medyczne realizuje on tylko pod warunkiem, e usugobiorca moe nim pokierowa.
Limit finansowy na usugi osobistego asystenta to kwota, jaka byaby potrzebna do zapewnienia opieki, jeli dana osoba mieszkaaby
w domu opieki przelicza si to na 250 godzin wsparcia w miesicu.
W pojedynczych przypadkach Centrum Niezalenego ycia w Insbruku udao si przeforsowa wysze budety na pomoc osobistego
asystenta.
Pracownicy Centrum Niezalenego ycia w Insbruku oceniaj potrzeb
wsparcia wraz z usugobiorc, peni te rol ich doradcw. Ostateczna
decyzja dotyczca przyznania pomocy spoecznej podejmowana jest
przez specjalistw z instytucji samorzdowej oraz upowanionych lekarzy i pracownikw socjalnych. Pracownicy socjalni oceniaj potrzeby
socjalne. Baz do oceny jest poziom zalenoci uprawniajcy do wiadcze dugoterminowej opieki okrelony w odniesieniu do wnioskodawcy.
Wnioskodawcy otrzymuj decyzj o zatwierdzonym zakresie pomocy
osobistej. Przyznanie takiej pomocy nie jest jednak obowizkowe, a rozstrzygnicie w tej sprawie nie stanowi decyzji administracyjnej, a wic
decyzja Centrum nie moe zosta zaskarona. Jeli potrzeby wniosko 15
dawcy si zmieni, musi on zoy nowy wniosek o przyznanie pomocy

i podda si ponownie procesowi oceny.
Asystenci osobici s zatrudniani przez Centrum Niezalenego ycia
w Insbruku, ktre prowadzi rwnie administracj i oferuje kursy przygotowawcze dla asystentw. Tylko w pojedynczych przypadkach same
osoby niepenosprawne zatrudniaj swoich osobistych asystentw.
Zawsze jednak w umowie zawarte jest zastrzeenie, e osobisty asystent podlega wytycznym usugobiorcy. Osoba niepenosprawna zarzdza prac osobistego asystenta i przekazuje mu dokadne informacje
na temat pomocy, jaka jest mu potrzebna i w jaki sposb asystent ma
wykonywa swoj prac.
W zalenoci od dochodw (dochd z wykonywanej pracy, wiadcze
z tytuu niepenosprawnoci i opieki dugoterminowej) za usugi asystenta uytkownik musi dopaci kwot nawet do 9,35 EUR za godzin.
Wiede
Wiedeska Spdzielnia Pomocy Osobistej oferuje usugi na podstawie
prawnych wytycznych dla osobistej pomocy w miejscu pracy, jak rwnie wiedeskiej ustawy o osobach niepenosprawnych (z 1986 roku).
Kryterium kwalifikujcym do ubiegania si o usugi wiadczone przez
Spdzielni jest wiadomo danej osoby o wasnej niepenosprawnoci
oraz moliwo dopasowania usug pomocy do indywidualnych potrzeb
i trybu ycia osoby niepenosprawnej.
Nie ma ogranicze w stosunku do rodzaju zgaszanych potrzeb albo
typu niepenosprawnoci, jednak osoba musi mie ukoczone 18 lat.
Wrd ubiegajcych si o pomoc asystenta odnotowano bardzo niewielk liczb osb z trudnociami w uczeniu si. Potrzeby s zazwyczaj
mierzone w godzinach na dzie, tydzie lub miesic. Liczb godzin
przyznanej pomocy ustala si podczas jednego lub kilku spotka z doradc Wiedeskiej Spdzielni Pomocy Osobistej. Tego rodzaju wiadczenie nie jest przyznawane na podstawie decyzji administracyjnej,
a wic od ostatecznej decyzji wadz lokalnych nie mona si odwoa. Dopki osoba korzystajca z pomocy jest na stae zameldowana
16
AUSTRIA
w Wiedniu, ma prawo korzysta z przyznanej jej pomocy, take podczas

wyjazdw wakacyjnych lub np. studiw zagranicznych.
Uytkownik ma moliwo wyboru osoby, ktra bdzie dla niego pracowa. Moe samodzielnie zatrudni osob, ktra poszukuje pracy lub
zleci Wiedeskiej Spdzielni Pomocy Osobistej przedstawienie mu
kilku kandydatw do pracy i zatrudnienie osoby, ktr samodzielnie
wybierze. Spdzielnia jest odpowiedzialna za zarzdzanie i prowadzenie dokumentacji oraz wspieranie indywidualnych usugobiorcw
poprzez organizacj lub koordynacj pracy ich osobistych asystentw.
Oferuje take szkolenia dla asystentw osobistych (w zakresie oglnych zasad, wychodzc z zaoenia, e asystent zostanie indywiduanie dokadnie przeszkolony przez osob, ktrej ma pomaga), jak i dla
usugobiorcw.
Dodatek do wiadcze dugoterminowej opieki

na pomoc osobistego asystenta w Wiedniu
Korzyci tej formy pomocy jest bezporednie wypacanie osobom
z powanymi niepenosprawnociami fizycznymi (w wieku 1865 lat)
wsparcia finansowego z przeznaczeniem na zatrudnienie osobistego
asystenta. Dodatek ten zosta wprowadzony po zakoczeniu projektu
pilotaowego dotyczcego usug asystenta osobistego i budetu osobistego w Wiedniu w 2008 roku. Przez 2 lata wzio w nim udzia 21 osb
z powanymi niepenosprawnociami fizycznymi o poziomie zalenoci
od 5 do 7, dobrze zorganizowanych i mieszkajcych samodzielnie we
wasnych gospodarstwach domowych. Przecitnie, uczestnik projektu
mia przyznanych piciu asystentw osobistych i uzyska rednio kwot
5897 EUR miesicznie.
Obecnie miesiczna kwota dodatku, ktrego otrzymanie jest rygorystycznie uwarunkowane, zaley od rzeczywistej potrzeby w zakresie
opieki oraz posiadanego stopnia zalenoci uprawniajcego do dugoterminowej opieki i wynosi maksymalnie do 8000 EUR, a przecitnie
ok. 4600 EUR (dane z 2013 roku).
W Wiedniu zasiek na zatrudnienie osobistego asystenta moe by wyszy ni w pozostaych krajach zwizkowych, ale wymogi otrzymania go
17
s tak cise, e w marcu 2013 roku otrzymywao go zaledwie 215 osb

(11,7 osb na 100 000 mieszkacw).
Pomoc asystenta osobistego moe by wykorzystana na wsparcie rnego rodzaju: pomoc w prowadzeniu gospodarstwa domowego, utrzymaniu higieny osobistej, mobilnoci, komunikacji i wypoczynku. Kryterium kwalifikujcym do otrzymania pomocy jest niepenosprawno
fizyczna (poziom od 3 do 7 zalenoci uprawniajcy do wiadcze dugoterminowej opieki), wiek produkcyjny, wysokie kompetencje w zakresie samoorganizacji (brak opiekuna), mieszkanie w samodzielnym
gospodarstwie domowym, a nie w jakiegokolwiek rodzaju instytucji, stae
zameldowanie w Wiedniu oraz austriackie lub rwnowane obywatelstwo.
W Wiedniu s trzy pozarzdowe orodki doradcze, w ktrych mona
uzyska porad przed wnioskowaniem o dodatek (do czego zachcaj wadze lokalne). Zesp zoony z wielu profesjonalistw wydziau
pomocy spoecznej w Wiedniu podejmuje decyzj w sprawie wniosku
o dodatek i wysokoci przyznanej pomocy. Osoby korzystajce z pomocy musz dopaca do otrzymanej pomocy, w zalenoci od swoich dochodw, do ktrych wlicza si zarobki, jak rwnie emerytur i wszystkie
rodzaje wiadcze z tytuu niepenosprawnoci. Do dochodu nie wlicza
si wiadcze z tytuu dugoterminowej opieki. Jeli dochd przekracza
pewien poziom dofinansowanie dla uytkownika pomocy osobistej jest
zmniejszone o t kwot. W opinii ekspertw ANED dyskryminuje to osoby niepenosprawne, ktre, majc wysze kwalifikacje i lepsze miejsca
pracy, osigaj wysze dochody. Wedug ekspertw ANED stosowanie
kryterium dochodowego w przypadku zapewniania dostpu do usug
asystenta osobistego moe zniechca osoby niepenosprawne do podejmowania pracy.
W Austrii podczas kryzysu przeznaczono wicej rodkw na pomoc
spoeczn, a poprawa sytuacji na rynku pracy spowodowaa brak ci
w odniesieniu do sub spoecznych. W 2011 roku stworzono w Ministerstwie Spraw Spoecznych grup zadaniow, ktra zajmuje si wypracowaniem spjnej polityki narodowej dot. wsparcia udzielanego przez
osobistych asystentw.
18
DANIA
DANIA
System wiadcze opiekuczych w Danii jest zdecentralizowany: obowizek zapewniania pomocy w czynnociach z zakresu obsugi osobistej
i w pracach domowych spoczywa na wadzach lokalnych, ktre otrzymuj na ten cel rodki z budetu pastwa.
Na poziomie samorzdw lokalnych odbywa si rozpatrywanie wnioskw i podejmowanie decyzji w oparciu o szczegow, indywidualn
ocen potrzeb. Skargi na decyzje naley kierowa do lokalnego organu
odwoawczego z moliwoci odwoania do regionalnej Rady Odwoawczej ds. Socjalnych.
Prawo do opieki dugoterminowej przysuguje wszystkim osobom, ktre
nie s w stanie samodzielnie wykona podstawowych czynnoci dnia
codziennego i pielgnacyjnych. Pozwala to osobom potrzebujcym pomocy otrzyma tak pomoc w domu i zapobiega dalszemu pogarszaniu
si ich zdrowia fizycznego i psychicznego.4
W Danii, osoba, ktra do prowadzenia codziennego ycia potrzebuje
pomocy i opieki w domu, pomocy technicznych lub modyfikacji mieszkania, ma prawo do skorzystania z tych usug na podstawie ustawy o usugach socjalnych.
Asyst osobist moe uzyska kada osoba trwale niepenosprawna
w stopniu znacznym, potrzebujca tego typu wsparcia niezalenie od
tego, czy mieszka sama, z rodzin, czy w stacjonarnym domu opieki.
W 1976 roku w Aarhus eksperymentalnie wprowadzony zosta program
BPA (user governed personal assistance) dotyczcy usug asystenta osobistego, ktrego prac zarzdzaa osoba otrzymujca pomoc.
W latach 80. XX wieku BPA zosta wprowadzony do ustawy o usugach
socjalnych. Ponad poowa z 300 korzystajcych z tego programu osb
pochodzia z Aarhus. Zasady wprowadzenia tego programu byy proste i miay dawa modym ludziom moliwo wikszej ni przecitna
aktywnoci poza domem.
4
Twoje uprawnienia do zabezpieczenia Spoecznego w Danii przewodnik Komisji Europejskiej, lipiec 2012 r. http://ec.europa.eu/employment_social/empl_portal/
SSRinEU/Your%20social%20security%20rights%20in%20Denmark_pl.pdf
19
Usug BPA wczono do ustawy na stae w 2000 roku i jest to wiadczenie dostpne dla duo szerszej grupy osb.
Ustawa zapewnia pomoc asystenta osobistego nawet 24 godziny przez
7 dni w tygodniu, co dla osb o znacznym stopniu niepenosprawnoci
jest alternatyw dla opieki wiadczonej w orodkach staego pobytu.
Trzeba zaznaczy, e system BPA nie zastpi zwykego systemu
wiadczonej w domu pomocy i opieki nad osobami niepenosprawnym,
ale uzupeni go o dodatkowe rozwizanie dla osb najbardziej potrzebujcych wsparcia.
Od 2009 roku osoba uprawniona do korzystania z programu usug
asystenta osobistego BPA moe wybra prywatn firm lub organizacj
pozarzdow, jako pracodawc asystenta osobistego. Duska parasolowa organizacja osb niepenosprawnych powoaa w zwizku z tym
organizacj non-profit LOBPA (Landsorganisationen Borgerstyret Personlig Assistance), ktra zajmuje si nie tylko zatrudnianiem asystentw, ale te ich szkoleniem i negocjowaniem warunkw zatrudnienia
ze zwizkami zawodowymi. Intencj podpisywania umw jest, aby
korzystajcy z pomocy uzyskiwali najwiksz moliw niezaleno,
a zatrudnieni asystenci mieli zapewnione godziwe warunki pracy.
W myl ustawy o usugach socjalnych (Lov om social service), wadze
samorzdowe musz zapewni opiek i praktyczn pomoc w domu
osobom z trwaym lub czasowym zmniejszeniem fizycznych lub funkcjonalnych psychicznych zdolnoci albo ze szczeglnymi problemami spoecznymi. Specjalne komisje powoane przez rady gminy lub samorzdy
odpowiednie dla miejsca zamieszkania osoby potrzebujcej pomocy
przeprowadzaj konkretn, indywidualn ocen potrzeb. Uprawnienie
do takiej pomocy nie jest zwizane z diagnoz medyczn lub ograniczeniami funkcjonowania. Po ustaleniu zasad opieki i wsparcia komisja
okrela termin podjcia decyzji. Osoba zainteresowana ma prawo bra
udzia we wszystkich czynnociach podejmowanych w sprawie w tym
w posiedzeniach organu podejmujcego decyzje. Moe ona zosta
poddana badaniu lekarskiemu, co ma uatwi ocen potrzeb. Decyzje
o przyznaniu lub odmowie przyznania asystenta s dorczne osobie
niepenosprawnej na pimie wraz z uzasadnieniem. Podlegaj zaskareniu do samorzdowego organu odwoawczego.
20
DANIA
Osoba, ktra otrzymaa asystenta obowizana jest do powiadamiania

o zmianie warunkw ycia, ktre mog mie wpyw na wymiar lub rodzaj
udzielonego wsparcia. Komisja jest zobowizana do weryfikacji potrzeb
osb niepenosprawnych.
W ustawie zawarte s rne warianty moliwej pomocy.
Osoba, ktra przebywa w domu, uprawniona do otrzymania pomocy
zgodnie z 83 ustawy, ma prawo wybra osob, ktra bdzie udziela
tej pomocy, a wybr ten zatwierdzaj lokalne wadze samorzdowe,
ktre nastpnie podpisuj z wybran osob umow o prac.
Osobom poniej 65 roku ycia, majcym trudnoci z samodzielnym
opuszczaniem domu z powodu znacznie i dugotrwale ograniczonych
zdolnoci fizycznych lub psychicznych ( 97 ustawy), przysuguje miesicznie 15 godzin asysty, podobnie jak osobom guchoniewidomym
( 98 ustawy) i osobom niepenosprawnym intelektualnie ( 99 ustawy).
Rozwizania te dotycz gwnie pomocy w wychodzeniu z domu i kontaktach spoecznych, nie dotycz sytuacji zwizanych z zatrudnieniem
lub edukacj.
Jeli osoba niepenosprawna ze znacznym i trwaym stopniem niepenosprawnoci, ktra przebywa w domu, potrzebuje wicej ni 20 godzin
pomocy tygodniowo, moe (zgodnie z 95 ustawy) wybra, czy chce
otrzyma pienidze na samodzielne zatrudnienie osoby do pomocy
(osobistego asystenta), czy skorzysta z usug wiadczeniodawcy, z ktrym gmina ma podpisany kontrakt. Wysoko dofinansowania jest
wyliczana na podstawie szacunkowych kosztw niezbdnych usug.
W szczeglnych przypadkach wadze samorzdowe mog zadecydowa, e wsparcie zarwno usugowe jak i finansowe jest udzielane
osobie bliskiej niepenosprawnego, ktra si nim opiekuje.
Jeli osoba niepenosprawna potrzebuje wyjtkowego wymiaru pomocy,
wadze samorzdowe musz (zgodnie z 96 ustawy) przekaza jej pienidze na samodzielne zatrudnienie osb sprawujcych opiek, nadzr
i asyst, ale pod warunkiem, e jest ona w stanie samodzielnie zarzdza
systemem pomocy, zaangaowa te osoby i wzi odpowiedzialno za
organizacj ich codziennej pracy. Z pomocy takich asystentw osobistych
mona korzysta w domu, w pracy, w edukacji czy podczas szkole.
21
Pomoc osobistego asystenta jest dostpna take w zwizku z wykonywaniem pracy, na podstawie ustawy o rekompensatach dla osb niepenosprawnych bdcych w zatrudnieniu w wymiarze do 20 godzin
tygodniowo.
W 2007 roku 2152 osoby w wieku poniej 65 lat otrzymay wsparcie
asystenta w wymiarze wikszym ni 20 godzin tygodniowo. 1302 spord tych osb mieszkay w domach opieki spoecznej, a 850 osb
we wasnych domach. Osoby mieszkajce we wasnych domach mogy
wybra pomidzy otrzymywaniem pomocy w postaci wiadcze pieninych, a zakwalifikowaniem si do korzystania z pomocy osobistego
asystenta, zgodnie z 96 ustawy.
Nie ma ogranicze dotyczcych kwoty czy liczby godzin wsparcia, ktr
osoba moe otrzyma. Ustalane to jest na poziomie gminy. Pomoc wedug ustawy o usugach socjalnych moe przysugiwa do 24 godzin
przez 7 dni w tygodniu. Gmina odpowiada za zapewnienie wszystkich
form wsparcia. Wsparcie socjalne musi spenia minimalne standardy
opisane w ustawie. Jeli osoba niepenosprawna tymczasowo przenosi
si do innej miejscowoci, nowa gmina musi nadal zapewnia wsparcie,
ale kwota przeznaczona na wsparcie moe si rni, w zalenoci od
poziomu usug w gminie.
22
ESTONIA
ESTONIA
Konstytucja Estonii gwarantuje obywatelom ochron podstawowych
praw. Usugi wsparcia osb niepenosprawnych w Estonii reguluje ustawa o pomocy spoecznej z 1995 roku. W 2004 roku opracowano kompleksowy plan rozwoju pomocy spoecznej i zmieniono ustaw o pomocy
spoecznej, koncentrujc si na wspieraniu niezalenego ycia poprzez
szereg usug. Na poziomie pastwa uatwiono korzystanie z rehabilitacji,
pomocy technicznych, opieki nad dziemi oraz zapewnianie specyficznych potrzeb osb niepenosprawnych.
Na poziomie samorzdu lokalnego umoliwiono korzystanie z: doradztwa spoecznego, usug opieki domowej, mieszka socjalnych, adaptacji
mieszkania, transportu, usug osobistego asystenta. Usugi na szczeblu
samorzdowym s przyznawane wedug oceny potrzeb.
Ustawa o wiadczeniach socjalnych dla osb niepenosprawnych z 2001
roku reguluje wiadczenia pienine na opacanie organizowanych
przez pastwo usug rehabilitacyjnych, ktrych celem jest zwikszenie
zdolnoci do samodzielnego ycia.
Na mocy ustawy o pomocy spoecznej z 1995 roku gminy s odpowiedzialne za zarzdzanie i finansowanie wsparcia w obszarze transportu,
usug mieszkaniowych, doradczych, orodkw dziennej opieki oraz asystentw osoby niepenosprawnej.
Asystent osoby niepenosprawnej udziela pomocy we wszystkich obszarach ycia: pomaga w domu, w miejscu pracy i w transporcie. Brakuje
niestety spjnego systemu zapewniania wsparcia asystentw. Samorzdy organizuj usugi i dostarczaj informacji na temat asystenta osobistego (np. w Tallinie lub w Prnu). Okrelaj te kryteria zakwalifikowania osb niepenosprawnych do otrzymania tych usug, w zalenoci
np. od nasilenia upoledzenia, ogranicze funkcjonalnych, aktywnoci
yciowej, zakresu pomocy niezbdnej dla aktywizacji osoby do dziaania. Samorzd moe zdecydowa, e osoba niepenosprawna bdzie
partycypowa w kosztach usugi max do wysokoci 20%. Asystenci s
opacani bezporednio przez samorzd lokalny, a nie przez osoby niepenosprawne. W Estonii jest wiele maych gmin (ok. 200 mieszkacw),
ktrych rodki s ograniczone, dlatego nie wszystkie samorzdy organi 23
zuj w swojej spoecznoci usug osobistego asystenta. Rodzaje i poziom wiadczonej pomocy rni si w zalenoci od rejonu kraju.
Ustawa o pomocy spoecznej ( 26.6) wprowadza przepis nakazujcy
wyznaczy osob wspierajc lub osobistego asystenta, w razie potrzeby. Pomoc asystenta ma na celu zwikszenie niezalenoci i zaangaowania spoecznego osoby niepenosprawnej, a jednoczenie
zmniejszenie ciaru opieki dla czonkw rodziny.
Pomoc osobistego asystenta jest przyznawana osobom niepenosprawnym, po dokonaniu oceny przez samorzdowego pracownika socjalnego. Asystent zazwyczaj pomaga osobie w poruszaniu si, pielgnacji
lub realizacji konkretnych zada, takich jak: czytanie, pisanie i mwienie
w imieniu osoby niepenosprawnej.
Po okreleniu zada i zakresu wsparcia przez asystenta, osoba niepenosprawna i osobisty asystent zawieraj umow przy udziale samorzdu
lokalnego, ktry opaca usugi asystenta. Osoba niepenosprawna moe
sama wybra asystenta do zatrudnienia, albo skorzysta z pomocy
samorzdu w tej kwestii. Rozporzdzenia Ministra Spraw Spoecznych
i Ministra Nauki i Edukacji zapewniaj wiadczenie dodatkowych usug
w zwizku z niepenosprawnoci (rozporzdzenie nr 61 dotyczy pomocy domowej, kosztw transportu, kompensacji wydatkw, a rozporzdzenie nr 25 odnosi si do szkolenia i osignicia wyksztacenia).
Wsparcia osobom niepenosprawnym mog udziela take pracownicy
socjalni, osoby wspierajce i pracownicy opieki nad dziemi. Pracownik
socjalny to profesjonalnie przeszkolona osoba z wyszym wyksztaceniem, zazwyczaj zaangaowana w organizacj usug socjalnych i ocen
potrzeb. Osoba wspierajca (finansowana przez wadze lokalne) ma
pomaga w codziennym yciu. W przypadku dzieci moe to rwnie
oznacza zapewnienie bezpiecznego i wspierajcego rodowiska ycia.
Pracownik opieki nad dzieckiem jest osob, ktra pomaga rodzicom
w ich domowych obowizkach, w pracy, edukacji i opiece nad dzieckiem; zazwyczaj opacany jest przez samych rodzicw (pastwo paci za
opiek nad dziemi znacznie lub gboko niepenosprawnymi).
Z pomocy osobistego asystenta mona korzysta w szkole, w pracy lub
w domu. Pomoc ta oferowana jest nie tylko osobom niepenosprawnym,
24
ESTONIA
ale te tym, ktrzy z rnych wzgldw nie mog zarzdza swoim

yciem samodzielnie (np. osobom rozpoczynajcym ycie w spoecznoci po opuszczeniu wizienia, czy dzieciom, ktre potrzebuj domw
zastpczych).
W 2007 roku pomoc osobistego asystenta zapewniao 40 z 200 samorzdw lokalnych. Pomoc t otrzymao w sumie 370 osb w wikszoci byy to osoby z ograniczonej mobilnoci i osoby niedowidzce,
mczyni. Gwnym celem korzystania z usug pomocy osobistej byo
lepsze funkcjonowanie w rodzinie i radzenie sobie z zadaniami domowymi oraz uczestniczenie w dziaaniach spoecznych.
W przeprowadzonym badaniu rodki wspierajce zatrudnienie osb
niepenosprawnych5 uzyskano od osb niepenosprawnych informacje,
e z uwagi na niskie wynagrodzenie asystentw ich liczba w Estonii
jest niewystarczajca, a obowizki asystentw przejmuj krewni lub znajomi. Jeli osoby niepenosprawne nie mog liczy na pomoc krewnych,
wwczas musz paci za usugi asystenta osobistego. Osoby zwracay rwnie uwag na niejednolity system pomocy osobistego asystenta
i rnice midzy regionami wynikajce gwnie z zasobnoci gminy.
Kryzys znaczco wpyn na finanse wadz lokalnych, a tym samym
spowodowa ograniczenie pensji pracownikw w sektorze pomocy spoecznej.
W listopadzie 2012 roku rzd rozpocz prace nad narodowym planem
ochrony praw osb niepenosprawnych na lata 20142020. Na 2014 rok
zaplanowano reform polityki zatrudniania osb niepenosprawnych.
http://www.sm.ee/fileadmin/meedia/Dokumendid/Sotsiaalvaldkond/kogumik/PITTM_
final_EN__2_.pdf
25
FINLANDIA
Ministerstwo Spraw Spoecznych i Zdrowia przygotowao w 2010 roku
rzdowy Program polityki w zakresie niepenosprawnoci, ktrego celem byo zagwarantowanie rwnego traktowania osb niepenosprawnych. Program przedstawia konkretne dziaania na rzecz osb niepenosprawnych na lata 20102015 i zosta przygotowany we wsppracy
z rnymi sektorami administracji, organami eksperckimi, organizacjami
pozarzdowymi i innymi zainteresowanymi stronami. Program polityki
dotyczcy problemw osb niepenosprawnych zawiera konkretne propozycje, w jaki sposb promowa i wdraa Konwencj o prawach osb
niepenosprawnych w rnych sektorach w obszarach: niezalenego ycia, integracji spoecznej, budownictwa, transportu, edukacji, zatrudnienia,
ochrony socjalnej, ochrony zdrowia i rehabilitacji, bezpieczestwa, kultury, wsppracy midzynarodowej i statystyki. Gwnym zaoeniem
programu polityki w zakresie niepenosprawnoci jest stworzenie silnych
podstaw dla realizacji praw czowieka, niedyskryminacji, rwnoci i integracji poprzez osignicie nastpujcych celw:
1. Przygotowanie i wdroenie zmian legislacyjnych niezbdnych do
ratyfikacji Konwencji ONZ o prawach osb niepenosprawnych;
2. Poprawa statusu spoeczno-ekonomicznego osb niepeno-sprawnych: zwalczanie ubstwa, poprawa jakoci usug socjalnych
i zapewnienie wsparcia w caym kraju;
3. Wzmocnienie i uatwienie dostpnoci w spoeczestwie;
4. Wzmocnienie bada nt. niepenosprawnoci, poprawienie i zrnicowanie bazy danych, opracowanie wysokiej jakoci metodologii na potrzeby wsparcia i monitorowania polityki na rzecz osb
niepenosprawnych.
Program powsta na podstawie krajowego raportu na temat niepenosprawnoci sporzdzonego w 2006 roku oraz Konwencji ONZ o prawach
osb niepenosprawnych wraz z protokoem fakultatywnym6. Za monitorowanie wdraania polityki w zakresie niepenosprawnoci jest odpowie6
Finlandia podpisaa Konwencj i protok fakultatywny 30.03.2007 r., ale ich jeszcze
nie ratyfikowaa.
26
FINLANDIA
dzialna Krajowa Rada ds. Niepenosprawnoci (VANE), ktra publikuje

raport o postpach prac przygotowawczych do ratyfikowania Konwencji.7
W Finlandii zapewnienie wiadcze zdrowotnych i pomocy osobom
niepenosprawnym ley w gestii gmin8. Gmina ma obowizek zapewni
wiadczenie kadej osobie speniajcej kryteria okrelone w przepisach,
niezalenie od swojej sytuacji finansowej. Finansowane jest to z dotacji
pastwa (grant blokowy), podatkw miejskich i przez samych wiadczeniobiorcw.
Usugi dla osb niepenosprawnych s w wikszoci bezpatne dla tych
osb i dostosowane do ich potrzeb, w myl ustawy o usugach i wsparciu dla osb niepenosprawnych i odrbnej ustawy o opiece nad osobami
z niepenosprawnoci intelektualn. Osoby powanie niepenosprawne
s uprawnione do korzystania z: usug transportowych, usugi w zakresie
tumacze ustnych, obsugi wspierajcej codzienne czynnoci, pomocy
asystenta osobistego i dostosowania mieszka do potrzeb osoby niepenosprawnej.
System asystencji osobistej zosta wprowadzony pod koniec lat
osiemdziesitych XX wieku. W 2005 roku organizacje pozarzdowe:
Stowarzyszenie Kynnys9, Fiskie Stowarzyszenie Zaburze NerwowoMiniowych (the Finish Neuromuscular Disorders Associacion), Fiskie
Stowarzyszeniem Osb ze Stwardnieniem Rozsianym (the Finnish MS
Society10), Fiska Federacja Osb Niedowidzcych (the Finnish Federation of the Visually Impaired Nkvammaisten Keskuslittory) rozpoczy wsplnie trzyletni projekt osobistego asystenta.
We wrzeniu 2009 roku weszy w ycie zmiany do ustawy z 1987 roku
o usugach i wsparciu dla osb niepenosprawnych (services and
support for the disabled act), przygotowane we wsppracy Ministerstwa
Zdrowia i Pomocy Spoecznej z Fiskim Forum Osb Niepenospraw7
8
9
10
http//:www.vane.to/vampo_eng.html
W Finlandii jest 20 regionw podzielonych na 72 podregiony i 342 gminy.
Stowarzyszenie Kynnys (Threshold Association) o zasigu krajowym powstao
w 1973 r., utrzymuje si z funduszy od Stowarzyszenia ds. Automatw do Gier
(RAY), ktre finansuje wiele fiskich organizacji pozarzdowych wiadczcych
usugi socjalne i zdrowotne, pozyskujc fundusze z monopolu na maszyny do gier.
http://www.ict50plus.uji.es/eng/partners/presentation-ms-society.pdf
27
nych i przedstawicielami lokalnych i regionalnych organw dziaajcych

na rzecz osb niepenosprawnych. Ustawa jest czci rozlegej reformy systemu pomocy dla osb niepenosprawnych. Daje ona osobom
o znacznym stopniu niepenosprawnoci prawo do nieodpatnego korzystania ze wsparcia osobistego asystenta w codziennych czynnociach
w domu i poza domem. Jeli wnioskodawca spenia kryteria, gmina nie
moe mu odmwi przyznania takiej pomocy.
Procedura przyznawania usug asystenta osobistego
Decyzja o przyznaniu osobistego asystenta jest zawsze rozpatrywana
indywidualnie, na podstawie obserwacji potrzeb. W cigu tygodnia od
zoenia wniosku przez osob zainteresowan wsparciem nastpuje
spotkanie z pracownikiem socjalnym lokalnej gminy w celu wsplnego
dokonania oceny potrzeb. O przyznaniu usug osobistego asystenta decyduj organy opieki spoecznej na podstawie oceny moliwoci samodzielnego funkcjonowania osoby ubiegajcej si o t usug oraz
przesanek medycznych. Ocena ta powinna dotyczy wszystkich potrzeb
w zakresie wsparcia funkcjonowania w domu i poza nim. Wymiar pomocy jest okrelany godzinowo w tygodniowym przedziale czasowym.
Decyzja o przyznanej pomocy powinna zosta podjta w przecigu
trzech miesicy od momentu zoenia wniosku. Usuga pomocy osobistego asystenta jest bezpatna dla wszystkich osb zakwalifikowanych
i uprawnionych do otrzymywania takiej pomocy. Zadaniem asystenta jest pomoc we wszystkich czynnociach codziennego ycia, w pracy i w szkole. Na pocztku w wymiarze 10 godzin miesicznie, a od
2011 roku w wymiarze 30 godzin miesicznie. Osoby ze znaczn
niepenosprawnoci po dokonaniu oceny ich potrzeb i przyznaniu
uprawnie mog otrzyma pomoc asystenta w wymiarze, jaki jest im niezbdny, a wic nawet przez 24 godziny 7 dni w tygodniu.
Zgodnie z zmienion ustaw o usugach i wsparciu dla osb niepenosprawnych, od wrzenia 2009 roku funkcjonuj w Finlandii trzy modele
organizowania przez gmin opieki asystenta osobistego:
1. Model pracodawcy osoba niepenosprawna sama znajduje
i zatrudnia asystenta, jeli chce i jest w stanie peni rol pracodawcy, jest zdolna do podejmowania decyzji i zarzdzania swoim
28
FINLANDIA
yciem. Koszty poniesione w zwizku z zatrudnieniem asystenta

s zwracane osobie niepenosprawnej przez gmin waciw dla
jej miejsca zamieszkania. Pienidze przekazane na zatrudnienie
asystenta uwzgldniaj nie tylko pensj asystenta i obowizkowe
skadki opacane przez pracodawc, ale take niezbdne dodatkowe wydatki (np. zwizane z opaceniem zastpcy asystenta
w czasie jego urlopu lub na koszty podry asystenta, gdy tego
wymaga towarzyszenie osobie niepenosprawnej w zwizku z jej
prac lub w czasie wolnym). Opiekun niepenoletniej osoby niepenosprawnej albo osoby niepenosprawnej pozbawionej zdolnoci do czynnoci prawnych moe zatrudni dla niej asystenta,.
Wedug nowego prawa, poza specjalnymi wyjtkami, czonkowie
rodziny nie mog by zatrudniani jako asystenci. Te wyjtki obejmuj m.in. kontynuacj ju istniejcego zatrudnienia czonka
rodziny jako asystenta osobistego, czy sytuacj szczeglnych
potrzeb osoby zwizanych z jej niepenosprawnoci lub chorob
(np. gdy potrzebny jest specjalny system porozumiewania si),
ktre moe zaspokoi tylko osoba spokrewniona, albo nie mona
znale odpowiedniego asystenta niespokrewnionego.
2. Model voucheru na usug voucher zapewniany przez gmin
musi opiewa na kwot, umoliwiajc realizacj usugi.
3. Model usug asystenckich gmina zapewnia usugi asystenta
dla osb z powanymi niepenosprawnociami. Usugi s nabywane u dostawcw prywatnych lub organizowane samodzielnie
przez gmin lub we wsppracy z inn lub innymi gminami.
Usugi asystenta przysuguj osobom znacznie niepenosprawnym w celu
zapewnienia pomocy w aktywnociach codziennego ycia: czynnociach
pielgnacyjnych, pracy i edukacji, realizacji hobby i uczestnictwie w yciu spoecznym. W modelu 1. i 2. asystent osobisty nie wsppracuje
z pracownikiem socjalnym, wic wszystkie ewentualne problemy s
rozwizywane przez pracodawc (osob niepenosprawn).
Wprowadzenie systemu osobistego asystenta wie si z wystpowaniem kilku podstawowych problemw:
1. trudnoci zwizane z nieznajomoci procedur i sposobu ubiegania si o pomoc, w tym nieznajomo zasad dziaania systemu
na rnych poziomach wsppracy;
29
2. finansowe kwestie zwizane z dziaaniem systemu: niski poziom

wynagrodze asystentw, rny system wypacania wynagrodze
w zalenoci od miejsca zamieszkania osoby, niewystarczajcy
poziom rekompensaty pracy w godzinach nocnych i nadgodzinach;
3. trudnoci zwizane z funkcjonowaniem w systemie osb niepenosprawnych jako pracodawcw: wsppraca z asystentem,
niewystarczajca wiedza nt. obowizkw pracodawcy, potrzeba
zapewnienia porad prawnych i dostpnoci pracownikw.
W celu udzielania pomocy osobom niepenosprawnym w trudnym procesie wyboru i zarzdzania usugami osobistego asystenta stworzono
serwis internetowy Assistentti-info sie osobistych asystentw, ktry
stanowi rdo informacji o usudze i miejsce publikowania edukacyjnych
materiaw (http://www.assistentti.info/en/). Serwis ten podnosi wiadomo, zapewnia porad oraz wsparcie prawne osobom korzystajcym
z usug osobistego asystenta. Corocznie organizuje seminarium szkoleniowe nt. usug asystenta osobistego i filozofii niezalenego ycia.
Cakowite koszty pomocy osobistej zostay oszacowane w 2006 roku
na okoo 50 mln EUR rocznie. Reformy, jakie weszy w ycie 1 wrzenia 2009 roku, spowodoway wzrost cakowitych kosztw w 2009 roku
o okoo 6,3 mln EUR. Gminy poniosy najwiksz cz dodatkowych
kosztw w wysokoci 4,1 mln EUR. Dotacje rzdu dla gmin wyniosy
w zwizku z tym programem 2,1 mln EUR. Szacowano, e po osigniciu penego potencjau reformy w 2011 roku koszty usug asystentw
osobistych wzrosn o 25,5 mln EUR w porwnaniu z sytuacj sprzed
reformy.11
11
Dane z trzeciego raportu Grupy Wysokiego Szczebla w sprawie stosowania Konwencji ONZ o prawach osb niepenosprawnych, III-2010 r.
30
FRANCJA
FRANCJA
We Francji osobom niepenosprawnym przebywajcym w domu zapewnia si rne formy pomocy niezbdnej dla prowadzenia niezalenego
ycia, w zalenoci od rodzaju ich potrzeb: socjalnych, edukacyjnych,
zwizanych z wykonywaniem codziennych czynnoci yciowych, opiek
pielgniarsk i medyczn.
Wsparcie dla dzieci i ich rodzin
Dziecko do 20 roku ycia, ktre regularnie uczszcza do szkoy, otrzymuje w domu wsparcie edukacyjne i rozwojowe. Tego typu opiek
i wsparcie zapewniaj mobilne wielodyscyplinarne zespoy. Zespoy specjalizuj si w udzielaniu pomocy dzieciom z okrelonym rodzajem niepenosprawnoci (sensorycznej, poznawczej, fizycznej, niepenosprawnoci zoonej): pomoc zespou SSESAD (Service de soins et d'Education
Spciale Domicile) przeznaczona jest dla dzieci niepenosprawnych
intelektualnie i ruchowo, zespou SSEFIS (Service de Soutien l' Education Familiale et l' Integration Scolaire) dla dzieci z niepenosprawnoci suchu, zespou SAAAIS (Service dAide lAcquisition de lAutonomie
et lIntgration Scolaire) z niepenosprawnoci wzroku. Zesp SSAD
(Services de Soins et d'Aide Domicile) specjalizuje si w pomocy niezbdnej dla dzieci (i ich rodzin) z niepenosprawnociami zoonymi,
ktre nie uczszczaj do szkoy.
Liczba takich usug wci wzrasta, co ma zwizek z odchodzeniem od
opieki instytucjonalnej: usugi te s wiadczone dla dzieci, ktre opuciy
instytucj, albo jako alternatywa dla umieszczenia w instytucji.
Wsparcie dla dorosych
Dorosym przysuguj wiadczone w domu usugi opieki zdrowotnej,
pomoc w podstawowych czynnociach ycia codziennego, asystencja
osobista i pomoc w uczestniczeniu w yciu spoecznym.
Usugi opieki pielgniarsko-medycznej obejmuj: opiek pielgniarsk
(SSIAD), opiek medyczn (SAMSAH), usugi pomocy i opieki rnego
rodzaju (SPASAD).
31
Usugi osobistego asystenta osoby niepenosprawnej obejmuj usugi

asystenckie w zakresie codziennych czynnoci yciowych (toaleta, ubieranie si, posiki itp.) (SAV) oraz towarzyszenia w yciu spoecznym
(SAVS).
System rekompensaty niepenosprawnoci,
z uwzgldnieniem budetu indywidualnego
Na prob osoby niepenosprawnej (albo jej penomocnika prawnego
w przypadku osb znajdujcych si pod opiek prawn, lub rodzica
w przypadku dzieci) skierowan do lokalnego biura ds. osb niepenosprawnych (MDPH Maisons dpartementales des personnes handicapes; w 2005 roku w kadym francuskim departamencie powstao
jedno takie biuro) sporzdzany jest indywidualnie dopasowany plan
wsparcia technicznego i ze strony innych osb w celu zaspokojenia potrzeb konkretnej osoby, okrelonych przez lokalny wielodyscyplinarny
zesp. Przygotowany plan kompensacji niepenosprawnoci przedstawiany jest osobie niepenosprawnej do zapoznania si i ewentualnego
przedyskutowania. Ma ona 15 dni na zgoszenie uwag do tego planu.
W tym indywidualnym planie pomocy ustala si prawo do wiadczenia
kompensacyjnego z powodu niepenosprawnoci (PCH Prestation de
Compensation du Handicap12), ktre jest form budetu indywidualnego,
pozwalajcego na pokrycie wydatkw w czterech obszarach:
zapewnienie pomocy wiadczonej przez osob (asystenta osobistego),
zapewnienie pomocy technicznych (na stae lub czasowo),
adaptacja mieszkania, pojazdu i pokrycie dodatkowych kosztw
transportu,
zapewnienie pomocy psa przewodnika.
Osoba niepenosprawna moe wybra asystenta osobistego oraz rodzaj
pomocy technicznych. Kwota wiadczenia kompensacyjnego PCH zaley od iloci godzin wsparcia, ktrego dana osoba wymaga. Limity godzin pomocy ustala si na podstawie indywidualnych potrzeb, rodzaju
12
Ustanowione w Kodeksie dziaalnoci socjalnej i na rzecz rodziny (Code de laction

sociale et des familles).
32
FRANCJA
i wysokoci kosztw potrzebnych do ich zaspokojenia oraz wysokoci

staych stawek krajowych ustalonych dla kadego rodzaju pomocy
i wsparcia. Po oszacowaniu niezbdnej kwoty wiadczenia kompensacyjnego PCH, jest ono wypacane bez wzgldu na to, czy osoba niepenosprawna osiga inne dochody w postaci pensji, zasikw lub innych
wiadcze z tytuu niepenosprawnoci (np. renty z tytuu niepenosprawnoci AAH lallocation aux adults handicapes, czy dodatku
do autonomicznego ycia MVA la majoration pour la vie autonome.
Jednak, jeli osoba niepenosprawna ma zapewnione inne dochody,
to wiadczenie kompensacyjne PCH jest jej wypacane w wysokoci
80% przyznanej kwoty. Decyzje o przyznaniu wiadczenia kompensacyjnego z powodu niepenosprawnoci podejmuje lokalna komisja ds.
praw i autonomii osb niepenosprawnych (w kadym lokalnym biurze
ds. osb niepenosprawnych jest jedna komisja). Od decyzji komisji
osoba niepenosprawna moe si odwoywa albo wystpi na drog
mediacji. wiadczenia s wypacane ze rodkw publicznych, przy czym
cz z nich pochodzi z rozdzielanych do departamentw rodkw
Krajowego Funduszu Solidarnociowego na rzecz Autonomii (CNSA).
rodki CNSA pozyskiwane s jako dobrowolne wpaty pracodawcw
zbierane w czasie krajowego dnia solidarnoci.13 Komisja ds. praw
i autonomii osb niepenosprawnych kontroluje te efektywno wydatkw ponoszonych z tego wiadczenia (na podstawie rachunkw
zgromadzonych przez osob korzystajc ze wiadcze).
Kryteria kwalifikowalnoci do tego wiadczenia s nastpujce:
1. Wiek: wiadczenie kompensacyjne PCH jest przyznawane osobom dorosym midzy 20-60 rokiem ycia (ale jego wypata moe
by kontynuowana po ukoczeniu 60 lat). Od 2008 roku jest
wypacane take dzieciom poniej 20 roku ycia, jeli potrzebne
jest dofinansowanie do przyznanego wiadczenia edukacyjnego
dla niepenosprawnego dziecka (AEEH).
W przypadku osb powyej 60 roku ycia wypacane s zasiki
z tytuu utraconej niezalenoci (APA), ktrych wysoko zaley
od poziomu potrzeb wsparcia aktywnoci codziennego ycia.
13
Cz informacji pochodzi z ENIL Personal Assistance Template, http://www.enil.

eu/wp-content/uploads/2013/02/PA-FRANCE.pdf
33
2. Narodowo: do wiadczenia uprawnione s osoby niepenosprawne niekarane, yjce we Francji, bdce obywatelami
francuskimi lub niebdce obywatelami francuskimi i majce pozwolenie na stay pobyt (nie jest to wymagane od obywateli UE
i EFTA).
3. Niepenosprawno: w przeciwiestwie do innych wiadcze,
przyznanie wiadczenia kompensacyjnego PCH nie zaley tylko
od stopnia niepenosprawnoci, ale rwnie od moliwoci funkcjonowania danej osoby w codziennym yciu. Do otrzymania
wiadczenia uprawnione s osoby cierpice z powodu jednej lub
kilku niepenosprawnoci (psychicznej, sensorycznej, poznawczej) albo zaburze umysowych, ktre zmagaj si z cakowitym
lub znacznym ograniczeniem wykonywania przynajmniej 2 z 19
czynnoci nalecych do zakresu czterech grup okrelonych
w Midzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepenosprawnoci i Zdrowia (ICF) opracowanej przez wiatow Organizacj
Zdrowia w 2001 roku, ktre dotycz: mobilnoci, samodzielnej
obsugi, komunikacji i oglnych dziaa zwizanych z relacjami
midzyludzkimi.
Ocena potrzeb osoby niepenosprawnej i stopnia trudnoci w wykonywaniu codziennych czynnoci (bez wsparcia technicznego i ze strony
innych osb) jest dokonywana przez wielodyscyplinarny zesp w lokalnym biurze s. osb niepenosprawnych (MDPH), zgodnie z przewodnikiem (GEVA) opracowanym na podstawie Midzynarodowej Klasyfikacji
Funkcjonowania, Niepenosprawnoci i Zdrowia wiatowej Organizacji
Zdrowia (ICF). Czterdziestostronicowy przewodnik skada si z 8 czci:
socjalnej, ekonomicznej, dotyczcej sytuacji w rodzinie, ta edukacyjnego, zawodowego, zdrowia, aspektw psychologicznych i moliwoci
funkcjonowania. MDPH decyduje rwnie, jak czsto powinna by ponawiana taka ocena (musi by przynajmniej raz na 10 lat).
wiadczenie kompensacyjne PCH zastpuje powoli zasiek uprawniajcy do opieki innej osoby. Osoby niepenosprawne mog wybra, ktry
z tych zasikw spenia ich oczekiwania w wikszym stopniu. Warto
wspomnie, e zasiek uprawniajcy do opieki innej osoby jest take
jedn z form budetu indywidualnego, ale nie podlega kontroli. Jest
przyznawany na bazie oceny niezdolnoci (stopnia natenia niepeno 34
FRANCJA
sprawnoci), a nie sytuacji w zakresie moliwoci funkcjonowania osoby.

Jego wysoko wynosia w 2009 roku od 404,32 do 808,65 EUR miesicznie.
W okresie od grudnia 2007 roku do grudnia 2008 roku liczba osb pobierajcych wiadczenie kompensacyjne PCH podwoia si z 28 600 do
58 200 osb. Wynika to z przejcia wielu osb w 2008 roku z systemu
zasiku uprawniajcego do opieki innej osoby do wiadczenia kompensacyjnego PCH. W 2008 roku kwota miesicznego wsparcia w ramach
wiadczenia kompensacyjnego PCH wynosia miesicznie przecitnie
1 010 EUR.
wiadczenie kompensacyjne PCH ma charakter oglnokrajowy i w caym kraju obowizuj jednolite stawki. Ich wysoko zaley od typu
zatrudnienia asystenta osobistego wybranego przez osob niepenosprawn i w 2008 roku wynosia: przy bezporednim zatrudnieniu
asystenta 11,57 EUR za godzin, przy korzystaniu z dostawcy usugi
asystenta 12,37 EUR za godzin, przy korzystaniu z pomocy czonka
rodziny 3,36 EUR za godzin (tj. 50% gwarantowanej pacy minimalnej) albo 5,03 EUR za godzin (tj. 75% gwarantowanej pacy minimalnej), jeli czonek rodziny zrezygnowa z aktywnoci zawodowej.
wiadczenie kompensacyjne PCH ma zapewnia rodki na opacenie
pomocy innej osoby w podstawowych czynnociach yciowych, ktre
zostay podzielone na trzy grupy:
1. pomoc w podstawowych czynnociach dnia codziennego (mycie,
ubieranie, jedzenie, toaleta);
2. mobilno w domu (przemieszczanie si: chodzenie, wchodzenie
i schodzenie po schodach, obsuga wzka inwalidzkiego) do
5 godzin dziennie: mobilno poza domem w celu np. realizacji
wizyt w urzdach czy placwkach opieki zdrowotnej, jeli wymagana jest obecno osoby niepenosprawnej do 30 godzin
rocznie;
3. udzia w yciu spoecznym (udzia w kulturze, organizacjach,
spdzanie czasu wolnego) do 30 godzin miesicznie.
Inaczej ni w przypadku indywidualnego wiadczenia z tytuu straconej niezalenoci (APA) przysugujcego osobom po
60 roku ycia, ze wiadczenia kompensacyjnego PCH nie
35
jest pokrywana pomoc w domu (zakupy, przygotowywanie posikw, zajmowanie si domem, pranie i prasowanie), ale jest
ona zapewniana zgodnie z planem usug pomocy spoecznej
(wiadczonych lokalnie w ramach departamentw) w wymiarze
maksymalnie do 30 godzin miesicznie.
W przypadku korzystania z pomocy udzielanej przez czonka rodziny,
przeznaczone na to stawki zasiku kompensacyjnego PCH nie powinny przekracza 865,05 EUR (wg danych za 2009 rok), czyli 85% minimalnego wynagrodzenia netto, za 35 godzin pracy tygodniowo. Kwota
ta moe zosta podwyszona o 20% (do 1 038,6 EUR miesicznie), jeli
czonek rodziny nie pracuje i opiekuje si osob niepenosprawn, albo
jeli osoba niepenosprawna wymaga cakowitej pomocy w podstawowych
czynnociach dnia codziennego oraz staej obecnoci osoby pomagajcej. Pomagajcy czonkowie rodziny s opacani bezporednio
przez osob niepenosprawn, ktra otrzymuje wiadczenie PCH. Osoba niepenosprawna moe wybra i zatrudni do pomocy inn osob,
niebdc czonkiem jej rodziny.
W ramach reformy instytucji specjalnych (special institutions) z 2002 roku14, osoby niepenosprawne mog korzysta z krtkoterminowych pobytw w orodkach opieki, w celu odcienia rodziny w sprawowaniu
obowizkw opiekuczych.
Jak ju wspomniano wczeniej, ze wiadczenia kompensacyjnego PCH,
ktre jest specjalnym zasikiem przeznaczonym na opacanie m.in. pomocy udzielanej przez inne osoby w rnych sytuacjach yciowych
(w domu, w pracy, w edukacji i szkoleniu) mog by finansowane usugi
osobistego asystenta. Liczba godzin pomocy udzielanej przez asystenta
osobistego w dziaalnoci zawodowej osoby niepenosprawnej w miejscu
pracy nie moe przekroczy rocznie 156 godzin. wiadczenie kompensacyjne PCH moe by te wykorzystywane do zakupu osobistego
sprztu wspomagajcego. Student wyszej uczelni we Francji moe
korzysta ze wiadczenia PCH w celu opacenia niezbdnych mu asystentw osobistych. Uczniowie uprawnieni do wiadczenia PCH mog
14
Loi n 2002-2 du 2 janvier 2002 rnovant l'action sociale et mdico-sociale, NOR:

MESX0000158L, version consolide au 03 janvier 2002.
36
FRANCJA
otrzymywa do 1300 EUR miesicznie, niezalenie od dochodw rodzicw i innych wiadcze lub dodatkw z tytuu niepenosprawnoci.
Nie jest ustawowo okrelone, czy student niepenosprawny, ktry chce
studiowa za granic, moe nadal otrzymywa wiadczenie kompensacyjne PCH, ale moliwe jest negocjowanie tego z wadzami lokalnymi
odpowiedzialnymi za przyznanie tego wiadczenia.
Ze wiadczenia PCH moe by opacane nie tylko wsparcie ze strony
czonka rodziny, ale take usuga asystenta, ktry jest oferowany przez
organizacje pozarzdowe albo przez prywatnych dostawcw usug.
Ten rodzaj usug jest czsto zapewniany przez organizacje zrzeszajce i zarzdzane przez osoby niepenosprawne, dziaajce cile w celu
zaspokojenia potrzeb osb z konkretn niepenosprawnoci. S to
np. takie organizacje osb niepenosprawnych jak: APF (francuskie
stowarzyszenie osb sparaliowanych), ADEP (stowarzyszenie osb
z dziecicym poraeniem mzgowym), GIHP (grupa osb z niepenosprawnoci fizyczn).
Rozwj polityki niezalenego ycia we Francji, zwizany z zawartymi
w ustawie nr 102 z 2005 roku rozwizaniami w zakresie moliwej alokacji rodkw ze wiadczenia PCH, zwiksza rynek usug wiadczonych
przez prywatnych usugodawcw (takich jak np. EDADOM & DIGNITA15
lub OPHS16). Krajowe badanie dotyczce zmniejszania ogranicze swobodnego dziaania osb niepenosprawnych w spoeczestwie (HID)
przeprowadzone w latach 19981999 przez P. Roussela pokazuje, e
25% kobiet i 17% mczyzn do niezalenego ycia wymaga pomocy
drugiego czowieka. W 2008 roku ze wiadcze skorzystao 58 200
osb, ale nie s jeszcze dostpne dane dotyczce rodzaju pomocy, na
jak przeznaczono rodki, ani kto tej pomocy udzieli. wiadczenia opieki pielgniarskiej (SSIAD) s wypacane przez suby socjalne. wiadczenie opieki medycznej (SAMSAH) jest wypacane przez zabezpieczenie spoeczne. Usugi wspierania podstawowych codziennych czynnoci
15
16
http://www.edadom.com/accueil.htm
Office Prive dhygiene socjale stowarzyszenie powstae w 1906 jako sanatorium
przeciwgrulicze w Oise, od 1913 prowadzi dziaania i wiadczy usugi w dziedzinie
zdrowia publicznego, http//: www.ophs.fr
37
yciowych (SAV) s pacone bezporednio przez osob niepenosprawn ze wiadczenia kompensacyjnego z powodu niepenosprawnoci
PCH. Usugi pomocy spoecznej (SAVS) opacaj wadze lokalne.
System wiadcze przechodzi faz transformacji i adaptacji, dokonuje
si korekt w celu racjonalizacji rnych rde finansowania. Wprowadzajc korekt uwzgldnia si usugi dostarczone ich koszt, ktry
zmienia si w zalenoci od operatora i kwoty alokowanej w wiadczeniu kompensacyjnym. Rodzaje wsparcia i liczby godzin przysugujcej
pomocy opisano powyej. Pomoc osobistego asystenta moe by opacana w wymiarze do 24 godzin dziennie, a w wyjtkowych przypadkach,
gdy potrzebna jest jednoczesna pomoc dwch asystentw osobistych
(np. przy podnoszeniu osoby niepenosprawnej), moe by przyznana
pomoc w wymiarze 26 lub nawet 32 godzin dziennie.
W zasadzie prawo do otrzymywania wiadczenia kompensacyjnego
PCH dotyczy wszystkich obywateli uprawnionych do wiadcze, mieszkajcych na stae we Francji (dotyczy take departamentw zamorskich
Francji). W przypadku podry lub pobytu za granic, nie duszych ni
3 miesice w roku, osoby niepenosprawne s nadal uprawnione do
otrzymywania tego wiadczenia i mog z niego korzysta. Ustawa nie
precyzuje, czy w przypadku duszego pobytu za granic np. w celu:
edukacji, nauki jzyka obcego lub szkolenia zawodowego, wiadczenie
PCH ma by nadal wypacane w caoci czy te nie.
Prawo stanowi, e pastwo gwarantuje rwne traktowanie osb niepenosprawnych, ale de facto usugi wsparcia nie s jednakowo dostpne
na terenie caego kraju. Osoba moe wybra usugodawcw zapewniajcych wsparcie, ale zawsze w granicach przyznanej jej kwoty pienidzy
i z uwzgldnieniem cen krajowych. Lokalne biura ds. osb niepenosprawnych na podstawie rachunkw z poniesionych przez osoby niepenosprawne kosztw kontroluj, jak i na co wydawane s pienidze
z przyznanych wiadcze.
W 2012 roku przecitna wysoko stawki za godzin pracy asystenta
osobistego wynosia od 3,47 EUR dla czonka rodziny do 17,59 EUR dla
osoby spoza rodziny, a przecitna wysoko wiadczenia na opacenie
usug asystenta osobistego to 800 EUR na miesic.
38
HISZPANIA
HISZPANIA
W 2012 roku, w wyniku kryzysu ekonomicznego, zaprzestano wypacania z ubezpieczenia spoecznego zasikw na opacanie pomocy
asystenta osobistego, ktry jest czonkiem rodziny osoby niepenosprawnej. Wiele osb zaczo wic korzysta z usug pomocy spoecznej, ale
w wikszoci regionw zmniejszono ich finansowanie przez rzd
o jedn czwart. Liczba osb korzystajcych z usug osobistego asystenta spada w okresie od 2008 do 2012 roku o 41%. Pojawiy si
obawy, e system pozwalajcy na wikszy wybr usug stworzony przez
dotychczas obowizujce ustawy rozpadnie si.
Rzd Hiszpanii przygotowa now ustaw o prawach osb niepenosprawnych oraz ich integracji spoecznej17, przyjt krlewskim dekretem
ustawodawczym nr 1/2013 z 29 listopada 2013 roku (BOE-A-2013-12632),
ktra uwzgldnia postanowienia dotychczasowych trzech, uchylonych
ju ustaw:
ustawy 13/1982 z dnia 7 kwietnia 1982 roku o integracji spoecznej osb niepenosprawnych (BOE-A-1982-9983);
ustawy 51/2003 z dnia 2 grudnia 2003 roku (LIONDAU) w sprawie rwnych szans, niedyskryminacji i powszechnej dostpnoci
dla osb niepenosprawnych (BOE-A-2003-22066);
ustawy 49/2007 z dnia 26 grudnia 2007 roku zatwierdzajcej kary
dotyczce nieprzestrzegania przepisw w zakresie zapewniania
rwnych szans, niedyskryminacji i powszechnej dostpnoci dla
osb niepenosprawnych (Ref BOE-A-2007-22293).
Celem nowej ustawy, ktra wesza w ycie 4 grudnia 2013 roku, jest
uaktualnienie legislacji w duchu ratyfikowanej w 2007 roku przez
Hiszpani Konwencji o prawach osb niepenosprawnych oraz skonsolidowanie wszystkich regulacji prawnych dotyczcych osb niepenosprawnych w jedn ustaw.
W Hiszpanii system opieki nad osobami niepenosprawnymi, wynikajcy
z ustawy z 1982 roku, opiera si gwnie na krtkotrwaych usugach
i wywodzi si z modelu medycznego podejcia do niepenosprawnoci.
17
http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2013-12632
39
Przyjmujc nowe rozwizania legislacyjne uznano potrzeb zastosowania nowego podejcia, promujcego autonomi i niezalene ycie
osb niepenosprawnych oraz ide wczania do ycia spoecznoci.
Pozwolio to osobom niepenosprawnym na dokonywanie wyboru i samodzielne ycie w swoich domach, w kontakcie ze spoecznoci lokaln. Usugi osobistego asystenta i przyznanie sprztu pomocniczego
oraz dofinansowania adaptacji mieszka s regulowane przez prawo.
Okrelanie rodzaju i zakresu wsparcia oraz beneficjentw pomocy naley do wsplnot autonomicznych; jest ich w Hiszpanii 17 i przyjmuj one
rne przepisy definiujce zasady przyznawania pomocy.
Kryteria kwalifikacyjne do otrzymania pomocy okrelone zostay w ustawie z 14 grudnia 2006 roku o promocji niezalenoci osobistej oraz
opieki nad osobami niesamodzielnymi (LEPA Ley 39/2006) i s jednak
oparte na podejciu medycznym, (tj. uwzgldniaj poziom zalenoci
osoby). Zastosowana skala koncentruje si na ocenie fizycznej niepenosprawnoci i suy mierzeniu moliwoci funkcjonalnych, zamiast
skupi si na ocenie poziomu wsparcia niezbdnego do prowadzenia
samodzielnego codziennego ycia. Przyjcie szczegowych regulacji
dotyczcych dofinansowania do zakupu sprztu i adaptacji wspomagajcych samodzielne funkcjonowanie oraz do usug asystenta osobistego
zostao powierzone kompetencji wsplnot autonomicznych (czsto usugi asystenta osobistego s dostpne dla osb, ktre ukoczyy 18 lat).
Z uwagi na przyjmowane ograniczenia w wysokoci udzielanej Pomocy finansowej, osoby niepenosprawne musz wspfinansowa zakup
urzdze wspomagajcych, a wsparcie usug osobistego asystenta jest
dostpne tylko dla niepenosprawnych sklasyfikowanych jako osoby
o cikiej zalenoci. W przypadku osb sporadycznie lub w niewielkim
stopniu potrzebujcych pomocy wsparcie nie jest przyznawane.
Osoby z przyznanym stopniem III zalenoci (patrz: dalej) maj prawo
do skorzystania z pomocy osobistego asystenta i wybrania samodzielnie
lub z pomoc rodziny osoby, ktra miaaby peni t funkcj.
Osobisty asystent nie musi mie adnego specjalistycznego wyksztacenia, ale Forum Niezalenego ycia opracowao w 2006 roku opis kwalifikacji i predyspozycji potrzebnych do wykonywania tego zawodu.
40
HISZPANIA
Procedur ubiegania si o wsparcie asystenta osobistego reguluje

ustawa LEPA (39/2006). Artyku 19 tej ustawy dotyczy przyznania pomocy osobistego asystenta w celu wspierania niezalenoci osb znacznie niesamodzielnych i umoliwia zatrudnienie osobistego asystenta, na
kilka godzin, w celu zapewnienia beneficjentowi dostpu do edukacji
i zatrudnienia, jak rwnie prowadzenia bardziej niezalenego ycia
codziennego. W konsekwencji z usugi asystenta osobistego mona
korzysta we wasnym domu, w pracy, w edukacji i szkoleniu. Ustawa
LEPA dopuszcza te finansowanie usug asystenta zapewnianych przez
osob spokrewnion z osob niepenosprawn. Jest to rozwizanie
czsto stosowane na obszarach wiejskich.
Szczegowe warunki kwalifikowania do otrzymania wiadczenia pomocy osobistego asystenta zostay ustalone w Dekrecie Krlewskim
504/2007. Kwalifikacja opiera si na Midzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepenosprawnoci i Zdrowia (ICF), przyjtej przez wiatow Organizacj Zdrowia. Na jej podstawie w Hiszpanii wyrniono
trzy poziomy zalenoci:
a) stopie I umiarkowana zaleno,
b) stopie II znaczna zaleno,
c) stopie III cika zaleno.
Kady ze stopni zalenoci dzieli si jeszcze na dwa dodatkowe poziomy (1 lub 2), zalenie od osobistej autonomii osoby i intensywnoci
niezbdnej opieki.
Ustawa budetowa okrela co roku wysoko rodkw i sposb finansowania wsplnot autonomicznych w zakresie zapewnienia usug asystenta osobistego i innych usug (art. 9 LEPA).
W 2009 roku Dekret Krlewski 73/2009 ustanowi maksymalne dofinansowanie asystenta osobistego w wysokoci 831,47 EUR dla stopnia III
poziom 2 i w wysokoci 623,60 EUR dla stopnia III poziom 1. Pozostae
stopnie nie kwalifikoway si do przyznania dofinansowania do usug
asystenta osobistego.
Podmioty udzielajce wiadcze finansowych s zobowizane do rejestrowania rodzajw przyznanych wiadcze, ich liczby i wysokoci,
41
a wszystkie dane s dostpne w Rejestrze Publicznych wiadcze Spoecznych.

Wedug danych dostpnych w kwietniu 2009 roku, od stycznia 2007 roku
uprawnienie do usugi osobistego asystenta przyznane byo jedynie
454 osobom niepenosprawnym, ktre stanowiy 0,12% ogu osb,
ktre uznano w tym czasie za uprawnione do rnych wiadcze.
Interesujce jest to, e wrd tych 454 beneficjentw pomocy osobistego asystenta znaczc cz 350 osb (77,09%) stanowiy osoby
z kraju Baskw, 31 osb (6,83%) z Kastylii-Len, 25 osb z Andaluzji
(5,51%) i 15 osb (3,30%) z Katalonii. Dane te mona wyjani tym,
e tylko Kraj Baskw (lava w 2008 roku, Vizcaya w 2007 roku) i Katalonia (w 2008 roku) opracoway szczegowe przepisy dotyczce pomocy indywidualnej osobistego asystenta. Autonomiczne wsplnoty, takie
jak Andaluzja (2007) i Aragonia (2007) zawary moliwoci przyznawania tych usug w oglnej ustawie.
Istniej rnice pomidzy regionami nie tylko w zapewnianiu, ale i w
kwalifikowaniu do otrzymywania usug osobistego asystenta. W Kraju
Baskw i Aragonii warunkiem kwalifikacji do otrzymania wiadczenia
osobistego asystenta jest m.in.: moliwo identyfikacji przez wnioskujc osob koniecznych usug, sprawowania kontroli nad nimi, umiejtno udzielenia wskazwek osobistemu asystentowi na temat wykonywania usug. W Katalonii czy Andaluzji prawo dopuszcza moliwo
udzielenia informacji i nadzorowania usug osobistego asystenta przez
opiekunw lub opiekuna prawnego, jeeli osoba nie jest w stanie tego
zrobi samodzielnie.
Administracja rzdowa pokrywa wszystkie koszty wynikajce z postanowie artykuu 9 ustawy LEPA, tj. zapewniajce minimalny poziom
ochrony, jaki jest zagwarantowany kademu z beneficjentw systemu.
W ramach wsppracy midzy organami administracji centralnej a organami administracji wsplnot autonomicznych (art. 10 LEPA) okrela si
zobowizania kadej ze stron w zakresie finansowania usug i wiadcze w systemie. Organy wsplnot autonomicznych mog okreli formy
i poziomy pomocy dodatkowe w stosunku do tych okrelonych przez
administracj centraln. Ustalaj wwczas zasady dostpu do tej pomo 42
HISZPANIA
cy oraz zapewniaj jej finansowanie z wasnych budetw. Z tego te

wynikaj rnice pomidzy regionami w zakresie zapewniania dodatkowych poziomw ochrony, biorc pod uwag rnic w kosztach ycia
w rnych regionach.
Zgodnie z ustaw LEPA, o otrzymanie pomocy ubiega si mog osoby
niepenosprawne:
1) zamieszkujce na terytorium pastwa przez pi lat, z czego dwa
lata musz bezporednio poprzedza dat zoenia wniosku.
Wnioskodawca musi faktycznie przebywa na tym terytorium. Ale
niespenienie tych kryteriw nie wyklucza dostpu do wiadcze
socjalnych;
2) zarejestrowane w charakterze rezydenta w konkretnej wsplnocie autonomicznej w czasie ubiegania si o pomoc. Osoby, ktre
nie s obywatelami hiszpaskimi podlegaj przepisom ustawy
4/2000 z dnia 11 stycznia 2000 roku w sprawie praw i wolnoci
cudzoziemcw w Hiszpanii oraz ich integracji spoecznej, a take traktatom i umowom midzynarodowym zawartym z krajem,
z ktrego pochodz. Pomoc dzieciom nieposiadajcym obywatelstwa hiszpaskiego wiadczona jest na podstawie ustawy
o nieletnich, obowizujcej na szczeblu krajowym i regionalnym,
jak rwnie na mocy traktatw midzynarodowych.
Beneficjenci usug dla osb niesamodzielnych wnosz swj wkad finansowy, w zalenoci od rodzaju i kosztu usugi i wasnych moliwoci
finansowych. Przy ustalaniu wysokoci wiadcze finansowych na pokrycie kosztw usug pod uwag brana jest sytuacja ekonomiczna beneficjenta, ale brak wkadu wasnego nie wyklucza otrzymywania pomocy
(art. 33 LEPA) i nie przesdza o pozostawieniu osoby poza systemem
wsparcia.
Jeli chodzi o osoby niesamodzielne w wieku powyej 65 lat, to
kada wsplnota autonomiczna ma wasne regulacje w sprawie usug
i wiadcze finansowych. Mog one korzysta z nastpujcych form
pomocy:
1) usugi opieki domowej, ktre obejmuj pomoc w prowadzeniu
domu (zapewnian przez firm publiczn SAD), pomoc udzielan
przez telefon i inne usugi wiadczone w domu;
43
2) usugi opieki dziennej wiadczone przez podmioty publiczne

i prywatne, np. w klubach i orodkach opieki dla zalenych osb
starszych;
3) usugi opiekucze (wiadczone przez podmioty publiczne i prywatne) poczone z zapewnieniem miejsca zakwaterowania, ktre
obejmuj stae lub czasowe pobyty w domach opieki lub korzystanie z form alternatywnych zakwaterowania, tj. z mieszkania
chronionego, opieki zastpczej lub apartamentu mieszkalnego).
44
NIEMCY
NIEMCY
W Niemczech w ramach krajowej polityki zapewniajcej osobom niepenosprawnym wybr niezalenego ycia stosuje si nastpujce rozwizania:
wypacanie pensji w zwizku z cakowit lub czciow utrat
zdolnoci do pracy zarobkowej i osigania podstawowych przychodw zapewniajcych minimum egzystencyjne;
wsparcie integracyjne jako cz systemu pomocy spoecznej
(Sozialhilfe) zawierajce budet osobisty i asystencj osobist;
asystencja w szkole, uniwersytecie i w pracy jako cz rehabilitacji zawodowej;
opieka dugoterminowa, w tym take opieka w domu, w zwizku
z potrzebami kompleksowej opieki spowodowanymi wiekiem,
przewlek chorob lub niepenosprawnoci;
technologie wspomagajce.
Osoby niepenosprawne, ktre potrzebuj pomocy w domu, opieki domowej, technologicznego wsparcia lub przystosowania mieszkania w celu
prowadzenia jak najbardziej normalnego ycia, s uprawnione do korzystania z tych usug na podstawie krajowego prawa socjalnego (Sozialgesetzbuch SGB):
Ksiga XII SGB pomoc spoeczna (2003),
Ksiga XI SGB obowizkowe ubezpieczenie dugoterminowej
opieki (1994),
Ksiga IX SGB rehabilitacja i partycypacja (2001).
Dodatkowo zastosowanie maj te inne, oglnokrajowe systemy obowizkowego ubezpieczenia: zdrowotnego (SGB V, 1989), emerytalnego
(SGB VI, 1992), wypadkowego (SGB VII, 1997).
Po pierwsze oferowane jest wsparcie integracji jako cz systemu
pomocy spoecznej (SGB XII). Celem tych wiadcze jest, z zachowaniem zasady pomocniczoci, zapewnienie odpowiedniej asystencji
i finansowego wsparcia w tych przypadkach, kiedy s potrzebne technologie asystujce, udostpnienie mieszkania, wspomagane mieszkanie, pomoc w transporcie. Dzieciom, modziey i dorosym z wieloma
niepenosprawnociami oraz ich rodzinom, ktre nie mog finansowa
45
specjalnej asystencji w ramach integracji zapewnia si wsparcie w edukacji, szkoleniu zawodowym i zatrudnieniu oraz uczestnictwo w yciu
spoecznym.
Po drugie, obowizkowe ubezpieczenie dugoterminowej opieki (SGB XI)
zapewnia wiadczenia osobom z wieloma i dugoterminowymi niepenosprawnociami i chorobami przewlekymi, ktre w codziennym yciu
potrzebuj opieki i pomocy innej osoby. wiadczenie w tym systemie
dotyczy raczej restrykcyjnego modelu opieki z perspektywy medycznego
punktu widzenia. Jeli pienidze dostpne z usug pomocy przeznaczonej na integracj ze spoeczestwem s niewystarczajce a istnieje potrzeba intensywnej opieki (w dzie i w nocy) wwczas ubezpieczenie
zapewnia pobyt w orodku opiekuczym. W Niemczech tego rodzaju
instytucje s przeznaczone gwnie dla osb starszych, nie dla osb
modych niepenosprawnych, ktre jeszcze nie osigny wieku emerytalnego, nawet jeli potrzebuj one cigej asysty osobistej. Domy
intensywnej opieki jaki i elastyczne, indywidualnie dopasowane formy
asystencji osobistej nie mog by finansowane w ramach tego ubezpieczenia opieki dugoterminowej. Musz zosta pokryte z systemu wsparcia socjalnego, jak wspomniano powyej, ktre jest wdraane przez
regionalne lub lokalne wadze na podstawie przeprowadzonych testw
(bada, ocen).Po trzecie, w ramach SGB IX zapewnia si wszystkie
usugi socjalne i prawa dotyczce osb niepenosprawnych i ich rodzin. Celem jest zapewnienie wczenia spoecznego, uczestnictwa
i samodzielnoci osobom niepenosprawnym. Prawo to weszo w ycie
w 2001 roku i jest postrzegane jako punkt zwrotny w niemieckiej polityce
dot. osb niepenosprawnych. Przenosi akcent z zapewniania opieki
i dobrostanu na samostanowienie i udzia w yciu spoecznym.
W wietle tego prawa kada dorosa osoba, take niepenosprawna, jest
postrzegana jako niezalena, autonomiczna jednostka sprawujca kontrol nad swoim yciem.
SGB IX stanowi, e zasady samostanowienia i partycypacji w yciu spoecznym (Selbstbesttimmung Und soziale Teilhabe) dotycz wszystkich
osb niepenosprawnych i powinny by uwzgldniane we wszystkich
politykach dotyczcych osb niepenosprawnych. SGB IX reguluje take
kwestie osobistej asystencji w pracy.
46
NIEMCY
W Niemczech usugi pomocy (asystencji) osobistej dla zapewnienia niezalenego ycia, ktrych realizacja jest kontrolowana i zarzdzana przez
same osoby niepenosprawne, istniej od lat 80. XX wieku (Arbeitsgemeinschaft fr selbstbestimmtes Leben schwerstbehinderter Menschen
eV 2008; Wikipedia 2009).
W 1990 roku zaoono organizacj parasolow na rzecz niezalenego ycia Interessenvertretung Selbstbestimmt Leben in Deutschland
(http://www.isl-ev.de/). Jej czonkowie s aktywistami Centrw Niezalenego ycia. Zarwno organizacje parasolowe jak i centra niezalenego
ycia s zaangaowane w rozwj ruchu praw osb niepenosprawnych:
nic o nas bez nas.
W 1997 roku utworzono oglnokrajow organizacj promocji osobistego
asystenta osb niepenosprawnych Forum selbstbestimmter Assistentz
behinderter Menschen e.V. (http://www.forsea.de/). To forum jest czonkiem ruchu o prawa osb niepenosprawnych i z powodzeniem zajmuje si lobbowaniem na rzecz wprowadzania idei niezalenego ycia
i integracji do oficjalnych polityk.
Zasadniczo osoby niepenosprawne, ktre chc prowadzi niezalene
ycie mog si ubiega o finansowe wsparcie do urzdze wspomagajcych, modyfikacji mieszkania, opieki w domu i asystencji osobistej.
Moliwe jest rwnie wsparcie w transporcie.
Wikszo wiadcze finansowych i socjalnych jest indywidualnie ustalana i przyznawana. S zapewniane przez samorzdy lokalne lub regionalne na podstawie planu wsparcia integracji i asystencji socjalnej.
Dodatkowo s one finansowane z krajowego systemu obowizkowych
ubezpiecze spoecznych i ubezpiecze dugotrwaej opieki. Wyposaenie i asysta w pracy jest finansowana przez agencje administrujce systemem rehabilitacji zawodowej, oglnie nazywanej subami integracji
(Integrationsmter). Obecnie usugi pomocy osobistej obejmuj:
higien osobist,
pomoc w sprztaniu domu,
pomoc w poruszaniu si,
pomoc w miejscu pracy, na stau lub na uczelni,
pomoc w zajciach rekreacyjnych.
47
Zasady udzielania pomocy osobistej opracowane zostay przez dziaaczy ruchu na rzecz praw osb niepenosprawnych przy zaoeniu,
e osoby niepenosprawne musz by zdolne do sprawowania kontroli
nad realizacj usug pomocy, z ktrych korzystaj i do zarzdzania personelem. Jest to tzw. model pracodawcy, zgodnie z ktrym osoby
niepenosprawne:
kontroluj i zarzdzaj personelem (Personalkompetenz): zawieraj umowy ze swoimi asystentami osobistymi i decyduj
o warunkach ich pracy, w tym o wynagrodzeniu; osoby niepenosprawne mog te w procesie zatrudnienia asystenta skorzysta
z usug agencji ds. pomocy osobistej;
kontroluj, w jaki sposb pomoc osobista jest realizowana, instruuj swoich asystentw i decyduj, ktre usugi s realizowane (Anleitungskompetenz);
kontroluj budet usug i zarzdzaj nim (Finanzkompetenz);
mog swobodnie decydowa o organizacji i sposobie udzielania
pomocy osobistej zgodnie ze swoimi potrzebami i yczeniami
(Organisationskompetenz);
podejmuj decyzj, w jakim miejscu pomoc jest udzielana (Raumkompetenz); z pomocy osobistej mona korzysta w swoim
prywatnym domu, w miejscach publicznych, w miejscu pracy,
w orodku wypoczynkowym, odwiedzajc znajomych itd.
Jednak, pomimo dwudziestoletniej praktyki w tym zakresie bada,
ewaluacji jakoci, wynikw, kosztw ekonomicznych i korzyci pyncych z tego typu wsparcia, jest ono wci rzadko stosowane.
W zasadzie wszystkie osoby o znacznym stopniu niepenosprawnoci18
oraz potrzebujce wszechstronnej pomocy maj prawo do otrzymywania
pomocy osobistego asystenta.
Jeli usuga osobistego asystenta jest finansowana z budetu na wsparcie integracji, to jest ona oferowana w ramach systemu pomocy spo18
Niepenosprawno okrela si w Niemczech w skali 20100 punktw. Wynik powyej 50 punktw oznacza niepenosprawno znaczn. W indywidualnych przypadkach do stopnia znacznego kwalifikuje si osoby o 3050 procentowym stopniu
niepenosprawnoci, takie, ktre nie s w stanie znale zatrudnienia na otwartym
rynku pracy.
48
NIEMCY
ecznej. Dzieje si tak w zgodzie z zasad pomocniczoci, ktra zakada, e osoba niepenosprawna otrzymuje wiadczenia socjalne tylko
wtedy, kiedy aden ubezpieczyciel ani rodzina nie s w stanie udzieli
jej wsparcia finansowego. W praktyce oznacza to, e osoby niepenosprawne musz przej ocen dochodw zanim zostan zakwalifikowane do otrzymywania osobistego budetu na pokrycie kosztw pomocy
osobistego asystenta. Jednak trzeba pamita, e kryteria kwalifikowalnoci w przypadku niepenosprawnoci s szersze ni w przypadku
innych potrzeb socjalnych. Okrelono je w oglny sposb w ksidze
XII Kodeksu Socjalnego (Sozialgesetzbuch SGB 53). Zasadniczo,
potencjalny beneficjent musi by oficjalnie zarejestrowany jako osoba
znacznie niepenosprawna, ktra potrzebuje pomocy w integracji spoecznej (ze szczeglnym uwzgldnieniem zatrudnienia). Z pomocy osobistego asystenta mona korzysta we wszystkich wanych dziedzinach
ycia codziennego w prywatnych domach, miejscach pracy, szkoach, na
wyszych uczelniach i w miejscach szkolenia zawodowego.
Od 2008 roku osoby niepenosprawne zostay uprawnione do otrzymywania budetw osobistych w systemie patnoci bezporednich
Zanim wprowadzono budet osobisty, osoby uprawnione do wiadcze
z ubezpieczenia lub z pomocy spoecznej mogy je otrzyma jedynie
jako wiadczenie rzeczowe, np. w formie usug.
Teraz osoby niepenosprawne mog wybra, czy chc otrzymywa usugi,
czy stay zasiek pieniny. Z przyznanego budetu opacaj wszystkie
usugi (np. opieki i pomocy, transportu), albo zakup urzdze pomocniczych, ktre s niezbdne do zaspokojenia ich osobistych potrzeb.
W efekcie rola osoby niepenosprawnej zmienia si: nie jest ju ona
biernym odbiorc wiadcze, ale staje si konsumentem, pracodawc
oraz ekspertem w swoich wasnych sprawach. Osoba niepenosprawna
moe dokona wyboru, czy bdzie otrzymywa budet osobisty, czy te
pozostaje klientem agencji usug socjalnych, ktra organizuje dla niej
wsparcie. Szacuje si, e do 2009 roku okoo 10 000 osb skorzystao
z budetu osobistego.
Nie ma danych na temat oglnej liczby osb niepenosprawnych, ktre
w Niemczech otrzymuj wsparcie osobistego asystenta. Szacuje si,
e okoo 1500 do 2000 osb niepenosprawnych w caych Niemczech
49
organizuje sobie osobist pomoc zgodnie z zasadami tzw. modelu pracodawcy.

Pomoc w miejscu pracy moe by wiadczona w ramach systemu rehabilitacji zawodowej. Finansowanie jej jest moliwe w ramach rnych
usug rehabilitacyjnych (np. zapewnianych z ubezpieczenia od wypadku
przy pracy i z ubezpieczenia emerytalnego), ze rodkw wadz lokalnych
i Federalnej Agencji ds. Zatrudnienia (Bundesagentur fr Arbeit 2008).
Dla wszystkich osb, ktre maj ju prac, ale potrzebuj pomocy
w utrzymaniu zatrudnienia, powstay specjalne biura doradcze zwane
subami integracji.
Jeli potrzeba pomocy osobistej nie jest zwizana z prac, wsparcie jest
finansowane w ramach programu budetu osobistego, ktry jest jedn
z moliwoci wsparcia integracji. Jak wspomniano powyej, wikszo
osb niepenosprawnych musi przej ocen dochodw przed zakwalifikowaniem si do otrzymania pomocy osobistej. Poniewa wsparcie jest
uzalenione od indywidualnych potrzeb, poziom jego finansowania moe
si rni. Kwoty ryczatu otrzymywanego jako budet osobisty oscyluj
midzy 400 a 1300 EUR miesicznie i s zalene od indywidualnego
przypadku, niepenosprawnoci i rodzaju pomocy, jaka jest potrzebna
konkretnej osobie.
System pomocy spoecznej, a wraz z nim wsparcie integracji opiera si
na zasadzie wiadczenia pomocy w lokalnym rodowisku osb niepenosprawnych, ale zapewnienie tego priorytetu przestaje mie znaczenie,
jeli miaoby to powodowa duo wiksze dodatkowe koszty w porwnaniu z kosztami stacjonarnej opieki instytucjonalnej.
Osoby niepenosprawne maj prawo wyboru rnych dostpnych rodzajw opieki, ale zdarzay si przypadki, umieszczania osb w instytucji,
pomimo wyraanej przez nie woli samodzielnego ycia w spoecznoci.
Szczeglnie osoby o znacznej niepenosprawnoci i wymagajce 24 godzinnej pomocy osobistej musz stawia czoa takim konfliktom priorytetw. Wadze wydaj si by do restrykcyjne i podejmuj decyzje, ktre
prowadz do obnienia kosztw.
Wysoko przyznawanych budetw osobistych, z ktrych w gwnej
mierze jest finansowana pomoc osobistego asystenta, jest ograniczana,
50
NIEMCY
poniewa koszty tej pomocy nie mog by wiksze ni poprzedniego

wiadczenia pomocy w postaci usug. Z tego powodu osoby niepenosprawne obawiaj si, e przydzielone im budety nie wystarcz
na zatrudnianie osobistej pomocy, zwaszcza jeli s to osoby z bardzo znaczn i/lub poznawcz niepenosprawnoci, majce szczeglne
potrzeby (Bundesvereinigung Lebenshilfe fr Menschen mit geistiger
Behinderung eV, 2008).
Poniewa osobisty budet i wsparcie osobistego asystenta jest finansowane z systemu pomocy spoecznej organizowanego i realizowanego przez wadze lokalne i regionalne, odbiorcy pomocy musz si z nimi
kontaktowa. Pomimo istnienia przepisw prawa federalnego zawartych w XII ksidze Kodeksu Socjalnego, wystpuj rnice w realizacji
tego prawa na poziomie regionalnym i lokalnym. W konsekwencji rodzaj
i wymiar udzielanego wsparcia moe si rni w zalenoci od rejonu
kraju.
Jak wspomniano powyej, od 1 stycznia 2008 roku osoby niepenosprawne maj prawo do wyboru osobistego budetu zamiast pomocy
wiadczonej w postaci usug.
Jeli osoba wybiera budet osobisty, musi samodzielnie kierowa prac
osobistego asystenta. W przypadku, jeli osoba niepenosprawna ma
ustanowionego opiekuna prawnego, wwczas to ten opiekun zarzdza
prac osobistego asystenta. Jeli istnieje taka indywidualna potrzeba, to
zarzdzanie budetem osobistym moe by finansowane z dodatkowej
kwoty pienidzy dodanej do budetu osobistego przyznanego osobie
niepenosprawnej. Opcja ta jest szczeglnie wana dla osb niepenosprawnych intelektualnie.
Procedura przyznania osobistego budetu obejmuje uzgadnianie pomidzy odpowiedni agencj a osob niepenosprawn lub jej opiekunem prawnym celw i potrzeb, na ktre budet osobisty ma by przeznaczony. Umowa pisemna w tej sprawie zawiera konkretne szczegy
dotyczce realizacji pomocy i prowadzenia oceny, istotne dla danego
przypadku.
Niektre orodki ds. niezalenego ycia oferuj konsultacje dla tych
osb, ktre chc same zarzdza prac osobistego asystenta. Istniej
51
rwnie dwie spdzielnie: w Bremie (od 1990 roku) i w Hamburgu (od

1993 roku), ktre oferuj swoim czonkom usugi w zakresie organizowania i zarzdzania prac osobistego asystenta.
Pomimo, e w zasadzie pomoc osobistego asystenta jest dostpna dla
kadej potrzebujcej osoby niepenosprawnej, to w praktyce od dawna
korzystanie z tej formy pomocy jest domen osb niepenosprawnych
fizycznie.
Jednak w ramach programu osobistego budetu take osoby niepenosprawne intelektualnie coraz czciej uzyskuj dostp do tego rodzaju
wsparcia. Zazwyczaj potrzebuj one pomocy rodzicw lub opiekunw
prawnych w zarzdzaniu zarwno budetem osobistym, jak i usugami
osobistego asystenta.
Due niemieckie stowarzyszenie osb niepenosprawnych intelektualnie
Bundesvereinigung Lebenshilfe Menschen mit geistiger Behinderung
oferuje doradztwo dla osb niepenosprawnych i ich rodzin w zakresie
spraw dotyczcych osobistego budetu.
Dodatkowo przeszkolono doradcw ds. budetw osobistych, ktrzy
wykonuj t funkcj jako osoby zatrudnione w organizacjach osb niepenosprawnych, lub prowadzc wasn dziaalno. Kwota na opacenie
kosztw ich usug moe by dodana do osobistego budetu przyznanego osobie niepenosprawnej.
52
RUMUNIA
RUMUNIA
W Rumunii osoby niepenosprawne mog korzysta z praw i uatwie,
o ktrych mowa w ustawie 448/2006 dotyczcej ochrony i promowania
praw osb niepenosprawnych. W art. 35 tej ustawy ustalone zostao,
e prawo do uzyskania usugi asystenta osobistego maj osoby ze
znaczn niepenosprawnoci, po przeprowadzeniu oceny pod wzgldem psychologicznym i medycznym oraz ich sytuacji spoecznej.
Asystentem osobistym moe by osoba zatrudniona przez osob niepenosprawn, czonek rodziny osoby niepenosprawnej albo osoba
wykwalifikowana zawodowo wykonujca usugi asystenta osobistego
(zawodowy asystent osobisty).
Lokalna administracja publiczna zapewnia w swoim budecie rodki na
wynagrodzenie i inne wiadczenia zwizane z zatrudnieniem osobistych
asystentw. Z usug zawodowego asystenta osobistego mog korzysta
dorose osoby o znacznej lub wyranej (ang. accentuated) niepenosprawnoci (np. osoby niewidome, osoby z zaburzeniami neurologicznymi lub fizycznymi), ktrych dochd nie osiga poziomu przecitnej
pacy w gospodarce narodowej i ktre uzyskay decyzj odpowiedniej
lokalnej komisji ds. oceny niepenosprawnoci osb dorosych. Przy podjciu takiej decyzji komisja bierze pod uwag opini zainteresowanej
osoby niepenosprawnej.
Szczegowe regulacje dotyczce realizacji usugi asystenta osobistego
osoby niepenosprawnej zawarte s w oficjalnych dokumentach (Documentar Asistentul Personal) opracowanych przez Krajowy Urzd ds.
Osb Niepenosprawnych (ANPH).
Zgodnie z nimi zakada si, e asystent osobisty powinien zapewnia
nadzr, wsparcie i opiek nad znacznie niepenosprawnymi dorosymi
lub dziemi, zgodnie z indywidualnym planem usug. Ma to poprawi
jako ycia osoby niepenosprawnej i zapewni warunki sprzyjajce jej
zatrudnieniu i zaangaowaniu si w ycie spoecznoci. Osoba, ktra
chce uzyska kwalifikacj do korzystania z usug asystenta osobistego,
musi posiada orzeczenie o odpowiednim stopniu niepenosprawnoci.
Musi w tym celu zgosi si do lokalnej Dyrekcji Ochrony Spoecznej
i nad Dziemi.
53
Zatrudnienie asystentw osobistych zostao uregulowane decyzj rzdu

427/2001, ktra zatwierdza normy metodologiczne dla warunkw pracy
oraz praw i obowizkw asystentw osobistych, uwzgldniajce rwne
szanse, czynniki spoeczne i kulturowe zwizane np. z wiekiem i pci.
Warunki modyfikacji i rozwizywania umw dotyczcych zatrudnienia
asystentw osobistych wynikaj z ustawy 53/2003.
Zgodnie z ustaw 448/2006, za okres wspierania i opieki nad doros
osob o znacznej lub wyranej niepenosprawnoci zawodowy asystent
osobisty ma prawo do otrzymywania pacy podstawowej (ustalonej
zgodnie z przepisami odnoszcymi si do wynagradzania asystentw
spoecznych na podstawie bada w jednostkach pomocy spoecznej
sektora budetowego, innych ni te, ktre zapewniaj zakwaterowanie), dodatku staowego oraz innych dodatkw przewidzianych prawem,
w tym z tytuu pracy w trudnych warunkach (w wysokoci 15% pacy
podstawowej), za czas wsparcia i opieki nad co najmniej dwiema dorosymi osobami ze znaczn lub wyran niepenosprawnoci (15% pacy podstawowej), za czas wsparcia i opieki nad osob ze znaczn lub
wyran niepenosprawnoci, z wirusem HIV lub AIDS (25% pacy
podstawowej). Asystentem osobistym moe by osoba, ktra ukoczya
18 lat, ma dobry stan zdrowia oraz ukoczya odpowiedni edukacj
i szkolenie (nie dotyczy to krewnych osoby niepenosprawnej).
Asystenci osobici s zatrudniani przez wadze lokalne (z budetu
burmistrza) a lokalny wydzia pracy socjalnej przeprowadza regularne
kontrole ich pracy co 6 miesicy.
Organ zatrudniajcy asystenta osobistego powinien zapewni zastpstwo na czas jego nieobecnoci lub wakacji, w przeciwnym razie osoba
niepenosprawna dostaje ekwiwalent za czas nieobecnoci swojego
asystenta w wysokoci jego wynagrodzenia netto za ten okres.
Zgodnie z art. 42 ustawy 448/2006, rodzice lub przedstawiciele prawni
dziecka niepenosprawnego mog wybra usug osobistego asystenta
lub miesiczne wiadczenie (ktrego wysoko odpowiada pacy netto
modszego pracownika socjalnego z wyksztaceniem rednim) wypacane przez okres, na ktry zostao wydane orzeczenie o niepenosprawnoci dziecka.
54
RUMUNIA
Osoba przebywajca w placwkach opiekuczych nie ma prawa do

otrzymywania wsparcia osobistego asystenta. Doroli ze znaczn niepenosprawnoci w zakresie wzroku mog wybra pomidzy korzystaniem z usugi osobistego asystenta lub zasikiem opiekuczym (indemnizaie de nsoitor).
Istnieje te moliwo uzyskania uzupeniajcego budetu osobistego
na opacanie rnych rachunkw (tj. opat RTV, abonamentu telefonicznego, rachunku za elektryczno), ktry przysuguje osobie niepenosprawnej w zalenoci od stopnia niepenosprawnoci.
Na skutek kryzysu ograniczono moliwo dokonywania wyborw przez
osoby niepenosprawne i zmniejszono pomoc dla nich zwaszcza na
obszarach wiejskich. Obecnie rzd pracuje nad now Krajow Strategi
na lata 20142020 dotyczc niepenosprawnoci. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego rozpoczo debat dotyczc procesu decentralizacji,
co bdzie miao wpyw take na sytuacj sub spoecznych.
55
SZWECJA
W Szwecji jest kilka aktw prawnych zapewniajcych osobom niepenosprawnym pomoc w prowadzeniu niezalenego ycia. Jednym z nich
jest ustawa o usugach socjalnych (SoL), ktra ma pomc zapewni racjonalne warunki ycia wszystkim ludziom, nie tylko osobom niepenosprawnym. Ustawa ta umoliwia wnioskujcym osobom m.in. otrzymanie
pomocy w codziennych domowych czynnociach takich jak: pranie,
sprztanie, robienie zakupw, gotowanie, a take inn opiek osobist.
Osoby o znacznych potrzebach w zakresie pomocy, wsparcia i usug
mog korzysta z rozwiza przewidzianych w ustawie z 1993 roku
o wsparciu i usugach dla okrelonych grup osb niepenosprawnych
(LSS), w ktrej przewidziano dziesi rnych inicjatyw, w tym usug
towarzyszenia; pomoc osoby kontaktowej; usug zastpstwa w sprawowaniu opieki w domu; krtkoterminowe pobyty poza domem; krtkoterminowy nadzr nad uczniem w wieku powyej 12 lat sprawowany
poza domem; domy zastpcze lub specjalne domy dla dzieci i modych
ludzi, ktrzy potrzebuj zamieszka poza domem rodzinnym z personelem obsugujcym; specjalne domy z obsug dla osb dorosych albo
inne specjalnie dostosowane mieszkania dla osb dorosych; zajcia
dzienne dla osb w wieku produkcyjnym niepozostajcych w zatrudnieniu, nie korzystajcych ze szkole i nieotrzymujcych rodkw na opacenie usugi asystenta osobistego. Za realizacj inicjatyw wynikajcych
z ustawy LSS, w tym dotyczcych pomocy osobistej, odpowiadaj wadze lokalne.
Pomoc asystenta osobistego jest jednym z kilku rodzajw pomocy oferowanej, zgodnie z rnymi ustawami, osobom niepenosprawnym obok
dostpu do technologii i urzdze wspomagajcych, dofinansowania na
dostosowanie mieszkania czy zakup i dostosowanie samochodu, albo
innego rodka transportu, w tym motocykla lub motoroweru.
Kwestie dotyczce usugi asystenta osobistego s regulowane w ustawie z 1994 roku o wiadczeniu asystencji osobistej (LASS). Daje ona
moliwo uzyskania wiadczenia asystencji osobistej PAA personal
asssistance allowance (Assistansersttning) osobom ze znacznym potrzebami w zakresie korzystania z pomocy innych osb (w wymiarze
56
SZWECJA
wikszym ni 20 godzin na tydzie) przy zaspokajaniu swoich podstawowych potrzeb. Tego rodzaju wiadczenie jest administrowane przez
Szwedzk Agencj Ubezpiecze Spoecznych.
Prawo do pomocy asystenta osobistego osoby niepenosprawnej nie
zaley od kryterium dochodowego, ale przysuguje osobom, ktre maj
trwae potrzeby zwizane z niepenosprawnoci fizyczn, intelektualn
lub sensoryczn albo przewlek chorob i ktre do normalnego funkcjonowania potrzebuj pomocy w codziennych czynnociach.
wiadczenie asystencji osobistej (PAA) jest przyznawane osobom, ktre
nie ukoczyy 65 lat. Jednake osoby, ktrym przyznano prawo do
korzystania z tego wiadczenia, mog nadal z niego korzysta po
osigniciu 65 lat, w ustalonym wczeniej zakresie. Jeli potrzeby opieki
osoby, ktrej przyznano usug wzrosn, moe ona skorzysta ze
zwykych usug pomocy domowej.
Osoba nie moe otrzyma wiadczenia asystencji osobistej (PAA), jeli
nie mieszka samodzielnie lub stale przebywa w domu opieki. W szczeglnych przypadkach, np. w czasie krtkotrwaego pobytu w szpitalu,
osoba moe nadal otrzymywa to wiadczenie.
Odpowiedzialno za dostarczanie usug asystenta osobistego ley
w gestii wadz lokalnych w odniesieniu do osb o niszym poziomie
potrzeb w zakresie usug opiekuczych, ktre korzystaj z rozwiza
ustawy LSS, albo w gestii Agencji Ubezpiecze Spoecznych w odniesieniu do osb uprawnionych do korzystania z ustawy LASS.
Ocen potrzeb wnioskujcej osoby przeprowadza wadza lokalna albo
Agencja Ubezpiecze Spoecznych, po czym ustala si ilo godzin pomocy asystenta osobistego przysugujc osobie niepenosprawnej.
Ocena ma form wywiadu otwartego i jest przeprowadzana raz na 2 lata
w celu weryfikacji potrzeb.
Po dokonaniu oceny potrzeb i przyznaniu pomocy w okrelonym wymiarze godzin osoba niepenosprawna otrzymuje od gminy voucher na
okrelon w godzinach pomoc tygodniow. Gmina finansuje pierwsze
20 godzin, a Agencja Ubezpiecze Spoecznych finansuje pozostae godziny, jeli s one potrzebne i zostay przyznane. Jeli osoba
potrzebuje pomocy w podstawowych czynnociach takich jak: mycie,
57
ubieranie, jedzenie, komunikacja i poruszanie si w wymiarze ponad

20 godzin tygodniowo, moe otrzyma dodatkowe wiadczenie pomocy,
pod warunkiem, e naley do jednej z tych trzech grup:
osoby z niesprawnoci poznawcz, autyzmem i niepenosprawnociami z tym zwizanymi;
osoby ze znaczn i trwa niesprawnoci wynikajc z uszkodzenia mzgu w wieku dorosym, spowodowanym przez przemoc
lub chorob;
osoby ze znaczn fizyczn lub umysow niepenosprawnoci,
ktra nie jest wyranie spowodowana jedynie starzeniem si.
Wszystkie osoby korzystajce z pomocy otrzymuj zasiek w wysokoci
30 EUR za godzin w celu zapewnienia potrzebnej im opieki.19
Pomoc osobistego asystenta pozwala zapewni indywidualnie dopasowane wsparcie, ktre daje niepenosprawnemu wiksz moliwo niezalenego ycia. Pomoc ta jest dostosowana do konkretnych potrzeb,
uytkownicy maj wic kontrol nad tym, jak i przez kogo s realizowane usugi asystenta osobistego oraz kiedy ta pomoc ma by udzielana.
Osoba niepenosprawna ma prawo wybra spord jednostek publicznych, komercyjnych i niekomercyjnych usugodawc, ktry zapewni pomoc asystenta osobistego. Wg danych z 2013 roku 40% osb zatrudnia
asystentw za porednictwem gminy, 47% za pomoc firm prywatnych,
10% za pomoc specjalnie powoanych do tego spdzielni20, a 3%
zatrudnia asystentw samodzielnie. W Szwecji dopuszcza si zatrudnienie czonka rodziny w charakterze opacanego asystenta osobistego.
Moliwe jest zatrudnienie asystenta i jednoczesne korzystanie z pomocy
zapewnianej przez samorzd gminy. Jedynym limitem jest liczba godzin
pomocy otrzymywanej w tygodniu.
W grudniu 2008 roku wiadczenie asystencji osobistej otrzymay 15 293
osoby (spord ktrych 47% stanowiy kobiety i 53% mczyni), ktre
19
20
Informacje pochodz z prezentacji Camilii Bloomkvist: Voucherowy system pomocy

udzielanej przez asystentw osoby niepenosprawnej, zaprezentowanej na seminarium ESN w kwietniu 2013 r. w Helsinkach; http: //www.esn-eu.org/raw.php?page=
files&id=664
W Szwecji istniej spdzielnie zapewniajce pomoc osobom niepenosprawnym
np. Sztokholmska Spdzielnia Samodzielnego ycia (STIL).
58
SZWECJA
skorzystay rednio ze 108 godzin pomocy tygodniowo. Od pocztku

wprowadzenia wiadczenia pomoc otrzymywao wicej mczyzn ni
kobiet. Mczyznom przyznawano te rednio 45 godzin pomocy osobistej tygodniowo wicej ni kobietom, ale w grudniu 2008 roku rnica
zmniejszya si do 3 godzin tygodniowo. czna liczba godzin pomocy
przyznanej w 2008 roku wynosia 84 mln, co stanowi wzrost o ponad
4 miliony godzin (6%) w stosunku do roku 2007.21
W Szwecji udao si zagodzi objawy kryzysu, ale wprowadzono zmiany
w kryteriach przyznawania pomocy i ograniczono ilo przyznawanych
godzin pomocy asystenta osobistego. Obecnie Ministerstwo Pracy i Spraw
Spoecznych przeprowadza ocen dziaania systemu usug asystentw
osobistych i zamierza przygotowa reform majca na celu obnienie
jego kosztw.
21
Dane z raportu ANED dotyczcego niezalenego ycia VT/2007/005.
59
WIELKA BRYTANIA
Kluczow rol w zapewnianiu niezalenego ycia osb niepenosprawnych odgrywaj wadze lokalne poprzez oferowanie szerokiej gamy
usug oraz budetw indywidualnych na opacenie usug asystentw
osobistych osb niepenosprawnych.
Od pocztku lat 80. XX wieku, dziki inicjatywie samych osb niepenosprawnych zainteresowanych rozpoczciem ycia poza instytucjami
opiekuczymi, niektre wadze lokalne wprowadziy pionierskie rozwizanie w postaci zapewniania dostosowanych mieszka oraz bezporednich patnoci dla osb niepenosprawnych, ktre dziki temu mogy
skorzysta z pomocy osobistej i same zarzdza t pomoc. Powstay
wtedy orodki na rzecz niezalenego ycia, ktre udzielay osobom niepenosprawnym wsparcia. Jednak wprowadzone rozwizanie nie miao
umocowania prawnego.
Dopiero ustaw z 1996 roku o opiece rodowiskowej wprowadzia system patnoci bezporednich, co umoliwio osobom niepenosprawnym
ich wykorzystanie na opacenie kosztw zatrudnienia asystentw osobistych. Pierwotnie tylko osoby z niepenosprawnoci fizyczn lub
w zakresie zmysw mogy si ubiega o to wiadczenie. Obecnie jest
to moliwe dla wszystkich osb niepenosprawnych (dorosych w wieku powyej 18 lat oraz modziey w wieku 1617 lat) lub osb starszych,
ktre maj potrzeby w zakresie korzystania z pomocy ze strony innej
osoby. Ocen tych potrzeb przeprowadzaj suby socjalne lokalnych
wadz, a na przyznany zakres pomocy wpyw ma te wielko rodkw
publicznych przeznaczonych na to wiadczenie. Od 1 kwietnia 1999 roku
wprowadzona zostaa krajowa paca minimalna, co musi by brane pod
uwag przy ustalaniu wynagrodzenia asystenta osobistego, podobnie
jak konieczno uwzgldnienia innych kosztw jego zatrudnienia, takich
jak skadki na ubezpieczenie.
Osoby niepenosprawne maj te moliwo otrzymania pomocy osobistego asystenta w procesie zatrudnienia lub dla zapewnienia dostpu do
szkolnictwa wyszego. Asystent jest opacany wtedy bezporednio przez
agencj finansujc, ale osoba niepenosprawna moe zdecydowa,
kogo i w jakim wymiarze dziennym zatrudni.
60
WIELKA BRYTANIA
Dostp do pracy (Access to work NI) to program wsparcia zatrudnienia osb niepenosprawnych wprowadzony przez rzdowy Departament ds. Pracy i Emerytur (obecnie jest to Departament ds. Zatrudnienia i Nauki). W ramach programu udzielana jest pomoc osobom
niepenosprawnym, ktre zamierzaj podj zatrudnienie, albo ju s
w zatrudnieniu, ale maj rne trudnoci zwizane z niepenosprawnoci. Program przewiduje te pomoc dla pracodawcw, ktrzy chc
przyj do pracy osob niepenosprawn lub utrzyma j w zatrudnieniu.
Pomoc moe by indywidualnie dostosowana do potrzeb osoby niepenosprawnej w konkretnym miejscu pracy. Moe to by take pomoc
w dotarciu do miejsca pracy i powrocie do domu. Dofinansowaniem s
objte dodatkowe koszty zwizane np. z opaceniem wsparcia w komunikowaniu si z otoczeniem podczas rozmowy kwalifikacyjnej, pomoc
innego pracownika w miejscu pracy lub zakupem specjalnego wyposaenia i przystosowaniem miejsca pracy do specyficznych potrzeb osoby
niepenosprawnej, jak rwnie koszty podry do pracy, jeli osoba
niepenosprawna nie moe korzysta z transportu publicznego, albo
wynagrodzenie osoby jej asystujcej. W programie nie s refundowane
standardowe koszty zatrudnienia. Wsparcie w tym programie wypacane
jest przez lokaln administracj z funduszy krajowych. Finansowanie nie
jest uzalenione od kryterium dochodowego osoby niepenosprawnej.
Teoretycznie nie istnieje grna granica dofinansowania w programie
Dostp do pracy, ale w praktyce im wiksze dofinansowanie, tym duej trwa proces oceny i kwalifikacji, a decyzje musz zosta zatwierdzone na wyszym szczeblu. Finansowanie jest przyznawane na niezbdny
okres, maksymalnie na 3 lata, po czym konieczne jest ponowne rozwaenie potrzeby udzielenia wsparcia.
W celu otrzymania 100% niezbdnego dofinansowania, wniosek musi
by zoony w cigu 6 tygodni od podjcia przez osob niepenosprawn
nowej pracy, w innym przypadku kwota dofinansowania jest obniana.
Dofinansowanie przysuguje osobie pozostajcej w patnym zatrudnieniu, samozatrudnionej (ktra np. skorzystaa z programu New Enterprise
Allowance22) albo bezrobotnej zaczynajcej now prac.
22
Cz rzdowego programu zapewniajcego poyczki i zasiki na otwarcie wasnego biznesu. https://www.gov.uk/new-enterprise-allowance
61
Jeli zatrudnienie osoby trwa ju duej ni 6 tygodni wsparcie wypacane w programie jest mniejsze i zaley od liczby osb zatrudnionych
w danej firmie:
gdy jest mniej ni 10 osb 100% zatwierdzonych kosztw,
1049 pracownikw 100% zatwierdzonych kosztw,
50249 osb pracodawca opaca pierwsze 500 GBP i z programu otrzymuje dofinansowanie 80% zatwierdzonych kosztw
w wysokoci do 10 000 GBP,
pracodawcy zatrudniajcy 250 i powyej 250 osb pracodawca opaca pierwszy 1 000 GBP i z programu otrzymuje dofinansowanie 80% zatwierdzonych kosztw w wysokoci do
10 000 GBP; program pokrywa wszystkie dodatkowe koszty
ponad 10 000 GBP.
Firmy zatrudniajce do 49 pracownikw mog zaoszczdzi do 2 300 GBP

na kadym pracowniku, ktry korzysta z programu, dziki refundacji dodatkowych kosztw przy zatrudnianiu osb niepenosprawnych.
Agencja Zatrudnienia Osb Niepenosprawnych Remploy (dziaa od
1945 roku) jest jedynym dostawc usug pomocy dla osb niepenosprawnych intelektualnie w programie Access to work. Przez 6 miesicy
w ramach tego programu osoba niepenosprawna intelektualnie ma zapewnion pomoc poprzez:
prac skoncentrowan na indywidualnych potrzebach osoby niepenosprawnej,
orzeczenie rozpoznajce indywidualne potrzeby,
spersonalizowany plan pomocy uwzgldniajcy kroki pozwalajce zachowa prac i wrci do niej,
porady i przewodnik dla pozostaych pracownikw nt. pomocy dla

osb z niepenosprawnoci intelektualn i problemami psychicznymi,
rozpoznanie racjonalnych dostosowa w miejscu pracy albo

w ramach praktyki pracy.
62
WIELKA BRYTANIA
Wsparcie z programu Dostp do pracy nie jest przeznaczone dla pracownikw administracji publicznej.
W szkolnictwie wyszym przyznanie Zasiku dla Studenta Niepenosprawnego (Disabled Students Allowance DSA)23 ma na celu umoliwienie studentom niepenosprawnym studiowania na rwnych zasadach z innymi osobami. Wsparcie obejmuje pomoc niemedyczn
(np. osobistego asystenta, ktry sporzdza notatki lub czyta teksty),
zapewnienie sprztu pomocniczego (lub oprogramowania komputerowego), dofinansowanie kosztw podry i innych dodatkowych kosztw (np. kserokopii). Do otrzymania takiej pomocy kwalifikuj si studenci niepenosprawni, studiujcy na studiach stacjonarnych, trwajcych co najmniej rok (lub na rwnowanych studiach zaocznych albo
prowadzonych w systemie ksztacenia na odlego). Aby otrzymywa
DSA, studenci musz przedstawi zawiadczenie o niesprawnoci lub
o stanie zdrowia wydane przez lekarza, albo podda si ocenie diagnostycznej w przypadku konkretnej trudnoci w uczeniu si. Badanie to musi by opacone przez studenta, ale kolejne koszty bada
s zwracane poprzez doliczenie do udzielonych mu dotacji lub poyczek.
Zasiek dla niepenosprawnych studentw DSA jest przyznawany przez
Student Finance England i wypacany bezporednio na konto osoby
niepenosprawnej lub na konto organizacji zapewniajcej studentowi
pomoc, nie zaley od kryterium dochodowego, ale od indywidualnych
potrzeb studenta.
Nie s uprawnieni do niego studenci z Unii Europejskiej, studenci pobierajcy wiadczenie z krajowego programu finansujcego usugi zdrowotne (National Health Service), otrzymujcy wsparcie bezporednio
z uczelni lub stypendium za prace spoeczne.
Zasiki i poyczki studenckie s zarzdzane przez Przedsibiorstwo Poyczek Studenckich w Anglii (Student Loans Company), Agencj Nagrd
Studenckich w Szkocji (Student Awards Agency for Scotland) i Finanse
23
Informacje ze strony http:// www.gov.uk/disabled-students-allowances-dsas
63
Studenckie (Student Finance) w Irlandii Pnocnej i Walii (Student

Finance in Northern Ireland and in Wales).
Limity dla zasikw dla niepenosprawnych studentw na rok 2009/2010*
i 2014/2015**
Zasiek na:
Specjalistyczne
wyposaenie
na okres caych
studiw
Usug osoby
udzielajcej
pomocy
niemedycznej
rocznie
Studenci
w penym
wymiarze
w GBP
Studenci
zaoczni
w GBP
Studenci
podyplomowi
w GBP
5161 / 5 212
5 161 / 5 212
(za cay kurs)
20 520 / 20 725
15 390 / 15 543
(w zalenoci
od intensywnoci
kursu)
Maksymalnie,
jednorazowo
na pokrycie
wszystkich
kosztw
do 10 260
1 724 / 1 741
1 293 / 1 305
(w zalenoci
od intensywnoci
kursu)
Oglny zasiek
rocznie
*
Dane z opracowania ANED (http://www.disability-europe.net/theme/independent-living/reportsindependent-living); dane te s aktualne take na rok akademicki 2013/2014 (zgodnie z informacj z https://www.gov.uk/disabled-students-allowances-dsas/)
** Dane z https://www.gov.uk/disabled-students-allowances-dsas/
Poszczeglne elementy wsparcia osb niepenosprawnych s opacane z rnorodnych rde finansowania, warto jednak podkreli, e
wszystkie s niezalene od systemu zabezpieczenia spoecznego.
64
WIELKA BRYTANIA
Budet osobisty w Wielkiej Brytanii24

Od kwietnia 2013 roku wszystkie osoby otrzymujce pomoc z systemu
pomocy spoecznej mog ubiega si o przyznanie budetu osobistego.
Wedug danych z lutego 2013 roku25, w caej Wielkiej Brytanii wiadczenie to otrzymywao 100 tys. osb.
Budet osobisty to rodki od wadz lokalnych, mogce pochodzi ze
rde przeznaczonych na finansowanie edukacji, potrzeb zdrowotnych,
itp. (zebranych w systemie Resource Allocation System), ktre pozwalaj na opacenie potrzebnego wsparcia dla danej osoby. Mog z niego
korzysta zarwno osoby starsze jak i osoby niepenosprawne.
Osoba chcca skorzysta z pomocy zgasza si do sub socjalnych,
gdzie pielgniarka, koordynator lub kluczowy pracownik ocenia, jakiej
pomocy wymaga ta osoba do zaspokojenia swoich potrzeb. Suby socjalne wyznaczaj pracownika socjalnego lub menadera opieki, ktry
wspiera osob ubiegajc si o wsparcie w kolejnych etapach podejmowania decyzji. Mona mu zadawa pytania i prosi o rad. Po
okreleniu potrzeb dokonuje si w przyblieniu oceny, jakie kwoty bd
potrzebne do zaspokojenia tych potrzeb. Na tym etapie osoba ubiegajca si o wsparcie sporzdza plan wsparcia z list usug i przypisanymi
do niej kosztami. Suby socjalne sprawdzaj plan i, jeli zostanie on
zaakceptowany, potwierdzaj ostateczn kwot, jak otrzyma osoba na
opacenie usug, ktrych potrzebuje.
Osoba sama zarzdza pienidzmi i organizuje dla siebie pomoc. Jeli
zdecyduje si na zmiany w planie usug (np. z powodu zmiany potrzeb),
przechodzi jeszcze raz proces oceny, weryfikacji oraz przyznania pienidzy.
W ramach tego budetu osoby maj wybr pomidzy otrzymywaniem
bezporednich wpat na konto a zleceniem wadzom lokalnym zarzdzania tymi pienidzmi w imieniu i na rzecz osoby korzystajcej ze wsparcia.
24
25
Na podstawie poradnika Personal budgets in social care ze strony http://www.

ageuk.org.uk
Dane z ENIL PA TABLE UK 17/2/13: http://www.enil.eu/wp-content/uploads/
2013/02/PA-UK-17213.pdf
65
Beneficjent korzystajcy z budetu osobistego sam wybiera i decyduje,

w jaki sposb jest mu udzielane wsparcie.
Obecnie w ramach osobistego budetu pienidzmi mona zarzdza na
pi sposobw poprzez26:
1. Suby socjalne lub menadera opieki: suby socjalne zarzdzaj pienidzmi i opacaj wybrane z planu dla konkretnej osoby formy pomocy. Oznacza to, e osoba ma tylko moliwo wyboru usug, ktre zostay zatwierdzone przez wadze
lokalne.
2. Otrzymywanie patnoci bezporednich: Korzystanie z tych
usug wymaga zaangaowania beneficjenta w zarzdzanie i planowanie otrzymywanych usug. Jest to moliwo otrzymywania
pienidzy bezporednio na konto powinno to by inne konto,
ni to na biece wydatki. Jeli osoba chce, eby kto zaufany
zarzdza tym kontem potrzebuje zgody wadz lokalnych. Pienidze mona wydawa wg wasnej woli pod warunkiem, e s
wydawane na zaspokojenie potrzeb opisanych w zatwierdzonym planie wsparcia. Mona wybra dowoln organizacj do
udzielania wsparcia, mona te wybra i zatrudni wasn obsug, tj. by pracodawc. Wybierajc t opcj trzeba liczy si
z tym, e cz pienidzy zostanie ewentualnie wydanych na
usugi obsugi pac, pomagajce w zarzdzaniu prawn stron
zatrudnienia personelu jak w pkt 4. Dzieci do 16 roku ycia
mog otrzymywa dopaty bezporednie na konto, ktrym zarzdzaj rodzice.
3. Patnoci przekazywane do funduszu powierniczego
Jeli wadze lokalne stwierdz, e osoba nie moe samodzielnie
zarzdza wasnymi pienidzmi, grupa osb, ktrym osoba
otrzymujca wsparcie ufa, moe zawiza fundusz, ktry bdzie
zarzdza pienidzmi w imieniu tej osoby. Mona, jak w pkt 2
powyej, wybra dowoln organizacj do udzielania wsparcia
w zarzdzaniu, mona te wybra i zatrudni wasn obsug.
Wybierajc t opcj trzeba liczy si z tym, e cz pienidzy
26
http//:www.papworth.org.uk/information/personal-budgets
66
WIELKA BRYTANIA
zostanie wydanych na usugi obsugi pac, pomagajce w zarzdzaniu prawn stron zatrudnienia (bycia pracodawc).
4. Zakup wsparcia brokera, agenta lub adwokata
Jeli osoba chce samodzielnie zatrudnia pomoc powinna wybra brokera, adwokata lub pracownika socjalnego, ktry bdzie
zarzdza systemem i tworzy list pac. Mona wybra dowoln
organizacj do udzielania wsparcia.
5. Indywidualny Fundusz Usug
Pienidze przyznane osobie s zarzdzane przez dostarczyciela
usug, ktry wydaje pienidze i zapewnia usugi, zarzdzanie
i wsparcie. Do udzielania wsparcia mona wybra dowoln organizacj. Osoba niepenosprawna wybierajc t opcj otrzymuje
konkretne usugi, nie pienidze.
Wpaty dokonywane bezporednio na konto osoby korzystajcej z pomocy (tzw. patnoci bezporednie) mog jej posuy do:
zatrudnienia wasnych opiekunw,
zapewnienia usug wolontariusza,
zakupu wyposaenia i przystosowania domu,
zapewnienia innych form wsparcia zaspokajajcego potrzeby,
zapewnienia transportu np. na spotkania z przyjacimi, dojazdu
do miejsca kultu religijnego.
Nie mona wykorzysta patnoci bezporednich na:
opacenie usug bliskich krewnych mieszkajcych w tym samym
miejscu jako opiekunw; zazwyczaj dozwolone jest zatrudnianie
osb z rodziny, jeli nie mieszkaj na stae z osob, ktrej pomagaj, ale warto o to dopyta wadze lokalne,
kupienie usug pomocy od lokalnej gminy,
opacenie dugotrwaej opieki domowej (mona natomiast opaca opiek tymczasow na okres do 4 tygodni na kade 12 miesicy).
Korzystanie z patnoci bezporednich wie si z koniecznoci zarzdzania zatrudnieniem opiekuna (opacaniem podatkw, zapewnianiem
zastpstwa na czas jego nieobecnoci) samodzielnie lub przy pomocy
doradcy. Rol doradcy moe spenia penomocnik ustanowiony na wy 67
padek utraty przez osob zdolnoci do samodzielnego podejmowania

decyzji w przyszoci (Lasting Power Attorney LPA, ustanowiony na
mocy ustawy z 2005 roku o zdolnoci umysowej Mental Capacity Act
lub penomocnik Enduring Power Attorney EPA, powoany jeszcze
przed 2005 rokiem).
Zawsze moliwe jest te przekazanie zarzdzania budetem osobistym wadzom lokalnym lub wybranie przekazywania rodkw na rachunek agencji zarzdzajcej opiek, ale osoba niepenosprawna nawet
wtedy powinna mie wpyw na sposb zarzdzania i wydawania pienidzy.
Ostatecznie pienidze mona przekaza na indywidualny fundusz
powierniczy i pozwoli zarzdza nimi powiernikom, rodzinie, przyjacioom, adwokatowi lub innej osobie reprezentujcej osob niepenosprawn.
Otrzymanie uprawnie do opieki socjalnej wymaga orzeczenia, ktre jest
wydawane przez wadze lokalne (pracownika socjalnego, opiekuna lub
terapeut) na podstawie zgoszonych potrzeb, po omwieniu ich z osob
potrzebujc pomocy.
Wadze lokalne zapewniaj w ramach pomocy spoecznej:
opiekuna pomagajcego w czynnociach pielgnacyjnych i czynnociach domowych,
bezporednio opacanego osobistego asystenta,
wizyty w domu,
dowz posikw,
adaptacj mieszkania do potrzeb indywidualnych.
Wadze lokalne mog zapewni te usugi same lub poprzez zlecenie ich
wyspecjalizowanej agencji lub innej organizacji. Osoba korzystajca
z usug ma wpyw na to, kto i jaki sposb zapewnia pomoc. Zalenie od
dochodu, osoba niepenosprawna moe zosta poproszona o dopat do
otrzymanych usug, przy czym podstawowa opieka pielgnacyjna jest
darmowa.
wiadczenia opieki zdrowotnej i socjalnej powinny by ujednolicone
w caym kraju, ale istniej jednak znaczne dysproporcje pomidzy
68
WIELKA BRYTANIA
wiadczeniami dla osb niepenosprawnych w zalenoci od regionu.

Osoba niepenosprawna ma prawo przenie si do innej czci kraju, ale wwczas musi ponownie ubiega si u wadz lokalnych o now
ocen swoich potrzeb i zrezygnowa z dotychczasowych wiadcze.
Ze wzgldu na rnice w finansowaniu nie ma jednak gwarancji, e pomoc otrzymana w nowym miejscu bdzie taka sama, jak przyznana
wczeniej.
69
Zestawienie informacji zawartych w opracowaniu

Ratyfikacja
Konwencji
o prawach
osb
niepenosprawnych
Rola rzdu narodowego
Rola samorzdw regionalnych

i lokalnych
Region: stanowienie prawa, jeli chodzi o pomoc asystentw osb niepenosprawnych

(Grna Austria, Tyrol, Wiede)
Samorzd lokalny: zapewnienie usug i wsparcia asystentw osb niepenosprawnych
w trzech regionach
Ocena potrzeb i decyzja o przyznaniu pomocy
zapewnienie i finansowanie usug ze rodkw
z budetu pastwa
AUSTRIA
Tak
2008 r.
Stanowienie prawa dot. systemu asystencji

osb niepenosprawnych w pracy
DANIA
Tak
2009 r.
Stanowienie prawa ustawa o usugach

socjalnych zawierajca program BPA
ESTONIA
Tak
2012 r.
Stanowienie prawa
Ustawa o wiadczeniach socjalnych 2001 r.
Ustawa o pomocy spoecznej 2004 r.
Na poziomie rzdowym zapewnienie: rehabilitacji, pomocy technicznej, opieki nad dzieckiem
Na poziomie lokalnym zapewnienie: doradztwa

spoecznego, usug opieki domowej, mieszka
socjalnych, adaptacji mieszkania, transportu,
osobistego asystenta
FINLANDIA
Nie
Stanowienie prawa, przygotowanie do ratyfikacji Konwencji o prawach osb niepenosprawnych Rzdowy program polityki w zakresie
niepenosprawnoci 20102015.
Wydawanie decyzji o przyznaniu usug osobistego asystenta, zapewnienie finansowania

i realizacji usug
FRANCJA
Tak
2010 r.
Stanowienie prawa
Kodeks opiekuczy i rodzinny
Wydawanie decyzji przez lokalne biura ds.

osb niepenosprawnych o przyznaniu wiadcze rekompensaty niepenosprawnoci PCH
HISZPANIA
Tak
2007 r.
NIEMCY
Tak
2009 r.
RUMUNIA
Tak
2011 r.
SZWECJA
Tak
2008 r.
WIELKA
BRYTANIA
Tak
2007 r.
Stanowienie prawa m.in. ustawa z 2006 r.

LEPA o promocji niezalenoci osobistej
oraz opieki nad osobami niesamodzielnymi
Ustawa z 11.2013 r. o prawach osb niepenosprawnych oraz ich integracji spoecznej
uwzgldniajca postanowienia trzech
wczeniejszych ustaw
Stanowienie prawa Kodeks Socjalny
ksiga IX rehabilitacja i partycypacja,
ksiga XI ubezpieczenia dugoterminowej
opieki,
ksiga XII pomoc spoeczna
Stanowienie prawa
Ustawa 448/2006 ANHP
Stanowienie prawa ustawa o wsparciu
i usugach dla okrelonych grup os. niepenosprawnych (LSS), ustawa owiadczeniu
asystencji osobistej(LASS), ustawa
o ubezpieczeniu spoecznym
Finansowanie za porednictwem Agencji
Ubezpiecze Spoecznych potrzeb wyszego
poziomu
Stanowienie prawa, finansowanie potrzeb
wysokiego poziomu
70
Region: stosowanie prawa dotyczcego

samodzielnego ycia, stanowienie miejscowego prawa uzupeniajcego prawo krajowe
Samorzd lokalny: zapewnianie usug
Wydawanie decyzji o przyznaniu osobistego
budetu i finansowanie pomocy osobistego
asystenta w ramach tego budetu z systemu
pomocy spoecznej organizowanego i realizowanego przez wadze lokalne i regionalne
Zapewnienie dostpu do usug, ocena potrzeb
na poziomie samorzdw lokalnych
Ocena potrzeb, finansowanie potrzeb niszego

poziomu
Ocena potrzeb, wydawanie orzecze

zamawianie usug,
finansowanie
ZESTAWIENIE
Patnoci
bezporednie
Budety
osobiste dla
niepenosprawnych
Tak
Nie
Pomoc asystentw os. niepenosprawnych poza miejscem pracy

w 3 krajach zwizkowych
Brak ci w subach spoecznych
Nie
Nie
Tak, zatrudniani przez organizacj

non-profit LOBPA lub prywatn firm
Brak danych nt. znaczcych ci

w sferze socjalnej
Tak
Nie
Tak, opacani przez samorzd lokalny
Usugi zale od stanu finansowego

gminy. Ograniczono pensje pracownikw sektora pomocy spoecznej
Nie
Nie
Tak, opacani przez gmin;

obowizuje jeden z modeli:
pracodawcy,
vouchera
usugi
Ograniczenie wysokoci przyznawanych wiadcze
Tak
Tak
Tak, opacani ze wiadczenia

kompensacyjnego PCH
Brak danych nt. znaczcych ci

w sferze socjalnej
Tak
Nie
Tak
Tak, w systemie
patnoci
bezporednich
Nie
Nie
System voucherw na
konkretn ilo godzin
opieki
Nie
Tak
Tak
Asystenci osb
niepenosprawnych
Tak
Wpyw kryzysu
Zaostrzenie kryteriw ubiegania si

o pomoc, cicia w opiece rodzinnej,
cicia w zasikach bezporednich
Tak, opacani w ramach budetw

osobistych
Ograniczenie iloci przyznawanych

budetw osobistych
Tak, opacani przez samorzdy lokalne
czenie i zamykanie instytucji publicznych, najciej dotknite obszary wiejskie
Tak
Tak, opacani z budetw osobistych
71

o pomoc

o pomoc; silniejsze powizanie
z prac m.in. program Access to work
72

Asystent Osoby Niepełnosprawnej W Wybranych Krajach Europejskich

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Asystent Osoby Niepełnosprawnej W Wybranych Krajach Europejskich

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wprowadzenie

MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOECZNEJ

Warszawa, padziernik 2014

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

amanie i druk: ZWP MPiPS. Zam. 612/2014.

WIELKA BRYTANIA ........................................................................

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

stosowanie dziaa zapobiegawczych,

Stwierdzono, e naley uwzgldnia potrzeb przygotowania takich

Informacje dotyczce usug asystenta osobistego

nastpujcych sprawozda Grupy Wysokiego Szczebla do spraw

raportu Europejskiej Sieci Spoecznej (ESN) pt. Independent

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

informacji na temat sposobw wdraania przez suby spoeczne

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

spord asystentw zatrudnianych przez samorzd albo przez

Funkcjonowanie usug osobistego asystenta

Informacje pochodz z raportu sieci niezalenych ekspertw Academic

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

W Austrii istnieje siedem kategorii zalenoci poczwszy od kategorii pierwszej dla

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

otrzymuj to wsparcie w drodze wyjtku. Pomoc osobistego asystenta

Wg danych z raportu ANED z 2009 r.

w miejscu pracy (PAA). W 2009 roku z pomocy osobistego asystenta

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

dawcy si zmieni, musi on zoy nowy wniosek o przyznanie pomocy

w Wiedniu, ma prawo korzysta z przyznanej jej pomocy, take podczas

Dodatek do wiadcze dugoterminowej opieki

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

s tak cise, e w marcu 2013 roku otrzymywao go zaledwie 215 osb

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Osoba, ktra otrzymaa asystenta obowizana jest do powiadamiania

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

ale te tym, ktrzy z rnych wzgldw nie mog zarzdza swoim

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

dzialna Krajowa Rada ds. Niepenosprawnoci (VANE), ktra publikuje

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

nych i przedstawicielami lokalnych i regionalnych organw dziaajcych

yciem. Koszty poniesione w zwizku z zatrudnieniem asystenta

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

2. finansowe kwestie zwizane z dziaaniem systemu: niski poziom

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Usugi osobistego asystenta osoby niepenosprawnej obejmuj usugi

Ustanowione w Kodeksie dziaalnoci socjalnej i na rzecz rodziny (Code de laction

i wysokoci kosztw potrzebnych do ich zaspokojenia oraz wysokoci

Cz informacji pochodzi z ENIL Personal Assistance Template, http://www.enil.

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

sprawnoci), a nie sytuacji w zakresie moliwoci funkcjonowania osoby.

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Loi n 2002-2 du 2 janvier 2002 rnovant l'action sociale et mdico-sociale, NOR:

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Procedur ubiegania si o wsparcie asystenta osobistego reguluje

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

a wszystkie dane s dostpne w Rejestrze Publicznych wiadcze Spoecznych.

cy oraz zapewniaj jej finansowanie z wasnych budetw. Z tego te

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

2) usugi opieki dziennej wiadczone przez podmioty publiczne

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej

Asystent osobisty osoby niepenosprawnej