RZECZNIK PRAW O B YWATELS KI CH

W arszawa, dnia

) kwietnia 2015 r.

Irena L ip o w icz
V .7 2 2 0 .1 9 6 .2 0 15.ST

Pani M agorzata O m ilanow ska

M inister Kultury i
Dziedzictwa N arodow ego

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wci wpywaj liczne skargi dotyczce opat

abonamentowych uiszczanych na podstawie przepisw ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o
opatach abonam entowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1204). Skargi te dotycz przede
wszystkim podejmowanych przez operatora wyznaczonego jako wierzyciela oraz organy
egzekucyjne czynnoci majcych na celu doprowadzenia do realizacji okrelonego w tej
ustawie obowizku uiszczania wspomnianych opat. Jednake zarwno te skargi jak te
sprawozdanie z dziaalnoci Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji za rok 2014 wskazuj w
sposb

oczywisty,

stworzony

przez

prawodawc

system

regulowania

opat

abonamentowych nie ma charakteru powszechnego. Ze wskazanego sprawozdania wynika,

e ,.na 13 572 000 gospodarstw domowych na koniec 2014 r. zarejestrowane odbiorniki
miao 6 755 218 gospodarstw (49.8%). Oznacza to, e a 6 816 782 gospodarstwa domowe
uyway niezarejestrowane odbiorniki. Spord zarejestrowanych gospodarstw domowych
45,5% byo zwolnionych od wnoszenia opat (w ewidencji Poczty Polskiej jest ich
3 063 203). Pozostaa cz zarejestrowanych gospodarstw domowych, czyli 3 3 692 015

Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich

Al, Solidarnoci 77
00-090 Warszawa

lei. centr. (448 22} 55 17 700

Infolinia obywatelska 800 676 676
biu rorzeczn ika(w brpo.gov.p i

powinna terminowo wnosi opaty. N atomiast wedug stanu na dzie 31 grudnia 2014 r.
terminowo wnosio opaty jedynie 999 575 gospodarstw. Oznacza to, e 2 692 440
gospodarstw domowych nie wywizywao si z tego obowizku.

Przytoczone fragmenty sprawozdania KRRiT stanowi wystarczajc podstaw do

stwierdzenia, e system opat abonamentowych nie ma charakteru powszechnego. Wrcz
przeciwnie,

jedynie

stosunkowo

niewielka

liczba

rzeczywistych

uytkownikw

odbiornikw radiofonicznych i telewizyjnych uiszcza opaty abonamentowe.

W powyszym kontekcie zwrci naley uwag, e opaty abonamentowe s

daninami publicznymi. W wyroku z dnia 9 wrzenia 2004 r. (sygn. akt K 2/03, OTK z 2004
r., Nr 8/A, poz. 83) wydanym po rozpoznaniu wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich
Trybuna

Konstytucyjny

bezzwrotne

wiadczenie

stwierdzi,

opata

publicznoprawne,

abonamentowa jest to

suce

realizacji

przymusowe,

konstytucyjnych

zada

pastwa w postaci wypeniania przez media misji publicznej. W zwizku z tym opata
abonamentowa stanowi danin publiczn, ktr od innych danin wskazanych w art. 217
Konstytucji RP odrnia celowy charakter, przejawiajcy si tym, e nie stanowi ona
dochodw pastwa o charakterze stricte budetowym.

Z art. 1 ustawy o opatach abonam entowych wynika, e opaty abonamentowe s

pobierane w celu um oliwienia realizacji misji publicznej, o ktrej mowa w art. 21 ust. 1
ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 226 ze
zm.) przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji. Owa misja publiczna w wietle art. 21
ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji polega na oferowaniu caemu spoeczestwu i
poszczeglnym jego czciom, zrnicowanych programw i innych usug w zakresie

informacji, publicystki, kultury, rozrywki, edukacji i sportu, cechujcych si pluralizmem,

bezstronnoci, wywaeniem i niezalenoci oraz innowacyjnoci, wysok jakoci i
integralnoci przekazu.

Z powyszego opisu wynika, e danina publiczna w praktyce uiszczana jedynie przez

stosunkowo niewielk

grup spord grona osb

rzeczywicie zobowizanych

(co

potwierdza sprawozdanie KRRiT), suy realizacji celw oglnospoecznych. Ten stan

rzeczy, od wielu lat tolerowany przez wadz publiczn, musi by postrzegany przez osoby
respektujce
konstytucyjn

obowizujcy
zasad

porzdek

prawny

powszechnoci

jako

ponoszenia

niesprawiedliwy

ciarw

publicznych.

naruszajcy
Z

art.

84

Konstytucji RP wynika bowiem, e kady jest obowizany do ponoszenia ciarw i

wiadcze publicznoprawnych, w tym

podatkw, okrelonych

w ustawie. Art. 84

Konstytucji RP naley postrzega nie tylko w kategorii obowizkw, lecz take w kategorii
prawa jednostki do powszechnego, a zwaszcza rwnego rozoenia ciarw publicznych.
Art. 84 Konstytucji RP zawiera w zwizku z tym skierowany do ustawodawcy nakaz
ustanowienia

prawa

sprawiedliwie

rozkadajcego

na

poszczeglnych

czonkw

spoeczestwa ciary publiczne.

W mojej ocenie nakazu tego nie spenia ustawa o opatach abonamentowych, skoro
jedynie niecae 10% podm iotw potencjalnie zobowizanych na podstawie tej ustawy paci
danin publiczn na cel oglnospoeczny.

Narusza rwnie zasad powszechnoci i sprawiedliwoci powizanie, co wynika z

art.

ust.

1 ustawy

opatach

abonamentowych,

obowizku

uiszczania

opaty

abonamentowej z uywaniem odbiornikw radiofonicznych oraz telewizyjnych. Zgodnie z

art. 2 ust. 2 tej ustawy domniemywa si, e osoba, ktra posiada odbiornik radiofoniczny
lub telewizyjny w stanie umoliwiajcym natychmiastowy odbir programu, uywa tego
odbiornika. Problem polega jednak na tym, e wspczenie odbir program u jest moliwy
nie tylko za pomoc odbiornikw radiofonicznych i telewizyjnych, lecz rwnie za pomoc
telefonw komrkowych, komputerw, tabletw, itp. Oznacza to, e obecna konstrukcja art.
2 ust. 1 i 2 ustawy o opatach abonam entowych narusza zasad powszechnoci, rwnoci i
sprawiedliwoci ciarw publicznych rwnie i z tego powodu, e nie obejmuje kadego*
w znaczeniu, jakie nadaje mu art. 84 Konstytucji RP.

Uwagi powysze przedstawiam stosownie do art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15

lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz. U. z 2014 r., poz. 1648) liczc na to, e
zostan podjte pilne prace nad dostosowaniem obecnego systemu pobierania opat
abonamentowych do standardw konstytucyjnych. Bd wdziczna za stanowisko Pani
M inister w tej sprawie.

>

d2- 6v