BOANSKA KOMEDIJA

PAKAO
DANTE ALIGHIERI

Preveo:MIHOVIL KOMBOL
Sys Print

ILUSTRACIJE

Paul Gustave Dore

KAZALO
Predgovor .......................................................5
Pakao ..............................................................27
Pjevanje prvo ...................................................29

PAKAO

SLIKA 1.prvo pjevanje

Prvo pjevanje

Na pola naeg ivotnoga puta

u mranoj mi se umi noga stvori
jer s ravne staze skrenuvi zaluta.
eng verz.

IDWAY upon

the journey of our life 1

I found myself within a forest dark, 2
For the straightforward pathway had been lost.
ah,kakva bjee ,muno li se zbori
ta divna uma ,gdje dra staze krije
Kad se sjetim ,jo me strava mori
emernija ni samrt mnogo prije
Ja ne znam pravo,kako tamo zaoh,
tako sam bio omamljen,kadno,
tijekom lutanja,s prave staze saoh,

Slika 2.
Al istom da u uzbrdo,kad eno
odnekud panter brz i gibak pao
s krznom,to bjee od pjega areno
i nije mi se vie s oka dao
ve me u hodu prijeio sve jae,
pa sam vraat vie puta stao
bijae jutrom,te se sunce zae,
da die s istim zvjezdama ko tada
kad boja ljubav po prvi put mae

Slika 3:
i ona zvjerka u svijetloj odori
al tolko ne,da ne bih premro cio
kad vidjeh gdje se lav preda mnom stvori
Taj kao da je na me doi htio,
od gladi bijesan ,podigavi iju,
reko bi:i zrak uplaen bio

i vuia,to izgledae sviju,

pouda sita u svojoj suhoi
8

i zbog koje ve mnogi suze liju

Slika 4.
Ta ti li si Vergilij,ono vrelo,
gdje rjeitosti kljua rijeka prava?
Pjesnie rekoh,uj to moj glas zbori:
Tako ti boga,kojeg nisi znao,
da bi me jad taj minuo i gori
vodi me kud si maloas me zvao,
pa da pred vrata svetog Petra doem,
i gdje je veli jad na due pao
i on se krene,a ja za njim poem.
9

Drugo pjevanje
Ve umirae dan, i mrak je sinji
ve svemu ivom trude ublaivo,
to god se gdje na naoj zemlji kinji
nek muze mi i genij pomo dadu
pamet,to pisa,kud mi noga gazi
nek ovdje vrijednost pokae na radu

Slika 5.

10

Slika 6.
Ja sam Beatrice,to ti dajem savjete
i s mjesta dooh,kud teim ponovo,
iz mene zbori ljubav,to me krete
Kreposna eno ,jedina zbog koje
od svih stvorenja ljudski rod je vei,
pod najmanjim to krugom neba stoje

11

TREE PJEVANJE
Kroz nas se ide u grad sviju muka,
kroz nas se ide,gdje se vjeno plae,
kroz nas se ide do propala puka
to god stvorenja prije nas imade,
vjeno je,pa smo i mi vjena vijeka,
tko ue,nek se kani svake nade.

Sad stigosmo do mjesta tekih jada,

ko to ti rekoh,gdje se svijet jati,
to blagodati uma lien strada

12

slika 8.
A haron,demon s oimato egu,
skuplja ih ,mig im dajui,i tue
veslom,kad tko zaostane u bijegu
Ko to od stabla u jesen se lue
listovi jedan za drugim,dok grane
svoj itav nakit zemlji ne izrue
zli rod se tako Adamov na dane
znakove baca redom s onog ala
ba kao ptice,kad su na vab zvane
Iz zemlje suza dune bura plaha,
i rujna svjetlost bljesne kroz taj lom,
zaslijepivi mi ula s prvog maha

13

Kad eno gdje e laom prema nama

zbog stare kose bijeli starac poi,
viui:Jao grijene due,vama
Nikad se u raj ne nadajte doi
Na drugi brijeg e svatko sa mnom sade,
u oganj i led i do vjene noi.

14

ETVRTO PJEVANJE

Ne bjee sumnje,da sam stigo s drugom

na rub doline,gdje je bezdno plano
to vjenim vriskom odzvanja i tugom
Te uzdisaje bol bez muka budi
u mnotvu.to se bez broja tu stee
i male djece, i ena ,i ljudi
Bez druge krivnje s te stradamo mane,
patei samo od tog,to bez nade
a puni enje boravimo dane.

15

govor nas taj ne ustavi ni trena,

ve kroz umu smo dalje prolazili,
kroz umu,mislim,nebrojenih sjena
O diko svakog znanja i vjetine,
tko su ti,rekoh to su mogli spasti
toliku ast,da skup napose ine?

16

PETO PJEVANJE
Tako se spustih iz prvoga kruga
u drugi,manji prostorom,al koji
tim vie jei od plaa i tuga

tu Minus straan,zubma ree stoji,

na pragu ondje grijehe ispitiva,
sudi i alje,repom pravdu kroji
O ti to ide k ovom bolnom gradu
zaviknu Minos,kad me okom srete
u slubenom se prekinuvi radu
Sad stanu bolni zvuci da se mnoe
u mojem sluhu;sad stigoh na pute
gdje mnogi jauk svu mi duu proe

17

O dobri mili stvore,to tim mrakom

dolazi k nama,kojih krv se proli
omastivi i zemlju svojim znakom
mi bismo,da nas kralj svemira voli,
molili za te,jer zbog zla nam jada,
srce te,vidim,samilosno boli
Ljubav nam ie istom smru zgasi,
na ubojica past e u Kainu
Takvi su do nas dopirali glasi

18

Pakleni vjetar,to bez stanke huji

tu nosi due u zamahu punu
mui ih,bije,vrte ih u struji
Kad bure s njima n a rub grotla grunu
stane ih vika uz kuku i lele
i onda boje velianstvo kunu

19

ESTO PJEVANJE

Na nas zmaj Kerber zine sa tri drijela

i zube svoje iskesi u svakom;
pred nama zvijer se uznemiri cijela
ali moj voa rairenom akom
zagrabi zemlje i sa obadvije
pregrti pune zasu grkljan lakom

20

Po sjenama smi ili,koje cie

pod tekim dadom,i po oblicima
stupali praznim,to tijelima slie
Sve od reda su leale na tlima
samo je jedna , kad se tako zgodi
da bjesmo pred njom,sjela meu njima

21

SEDMO PJEVANJE
Pape Satan,pape satan aleppe!
Tako Plutonov hrapav glas zajei
nato e mudrac,ije rijei krijepe.
i koji sve zna:Ne boj se tih rijei
jer uza mo svu mora da se skrui
i ne moe ti slaenja da sprijei

Ko puna jedra to smotana padnu ,

kad vjetrom slomljen jarbol o brod lupi,
tako te rijei zvijer obore gadnu
Pravedni boe,tko li nove stvori
muke i jade,to se ondje kriju?
I zato li nas grijeh na tako mori?

22

vie no igdje tu ugledah ljudi

s dvije strane idu i ,viii jako.
svak valja teret snagom svojih grudi
kada se skobe,okree se svako,
i,valjajui natrag istom prugom,
viu:to dri? i to baca tako?
Kad tamo stignu ,opet natrag srnu
i svak se svojim polukrugom uri
al meni srce od toga protrnu

23

I tako ropstvo jedan narod davi

dok drugi vlada-sve po njenu sudu
koji se krije ko zmija u travi
Vaa se pamet bori s njom zaludu
u svome carstvu.ko i bozi ini
vlada i sudi,ustrajna u trudu
vjena su mijena svi njezini ini
vrlo je vrza,sve od nude tvrde,
i tako mnoge esta mijena kini

24

OSMO PJEVANJE

Da nastavim :ve podavno prije

negoli to smo ispod tornja stali
gledasmo kako buktinjice dvije
Flegija ,flegija pusti viku taku
jer ona nema svrhe ovog puta
tvojim smo samo,dok prijeemo mlaku
im se u amcu naoh s voom svojim
zaumi voda ispred starog kljuna
to poe dublje no pod drugim kojim
Sred mrtvog jaza opazih iz una
gdje mi se javlja neko bie vajno:
tko si ti ,to si prije reda tuna?
On obje ruke prui prema splavu
al budni voa od nje ga odmae
25

S drugim ti psima idi pa se davi

u duboke smo jarke stigli tada,

to pau grad,gdje svaka nada uti
zidovi bjehu ko od tvrda nada
Tad bezbroj s neba zbaenih doleti
pred gradska vrata i tu gnjevno plane
Tko seto prije svoje smrti sjeti
da ovamo u carstvo mrtvih bane?
Nek samsad natrag ludim putem gazi,
nek vidi,zna li al ti ostaj ,to mu
vo bijae po ovoj mranoj stazi

26

slika 22.
Sred mrtvog jaz aopazih iz una
gdje mi se javlja neko bie vajno:
Tko si ti,to si prije reda tuna?
I grlei me,cjevolom mi tae
lice i ree:duo puna plama,
blagoslovljena ona,to te zae.!

27

DEVETO PJEVANJE
Poblijedih od straha videi gdje grede
natrag moj voa,a on sprei kua
nemir,jer mene umiriti htjede

vidjeh da stojim pred rajskim glasnikom

i okrenem se k voi,al on dade
znak, da se smirim i poklonim nikom
O kako gnjevan bjee!Tad stade
i doticajem jednog malog pruta
otvori vrata ,te sav otpor pade.

28

Ko to kod Arla,gdje ron manje dere,

i ko to su kod Pule,blizu ala
gdje Kvarner meu Italije pere.

Gdje se najednom digoe spram mene

tri furije okrvavljene,to se
dre i uda imaju ko ene
Zelen hidre oko pasa nose,
a oko grozna ela im vijore
zmije i guje mjesto prave koe

29

neravan oblik groblja zemlji dala

tako tu stre rake zdesna,slijeva
samo na nain straniji,iz tala.
Jer izmeu njih svuda vatra sijeva
i usjava ih,da tako usjana
gvoa nijedan zanat ne zahtijeva
Otvorene su,i sa sviju strana
jauci iz njih dopirahu hudi,
ko kad se plae od ljutijeh rana
*rake su pravokutni grobovi
30

DESETO PJEVANJE
Sad voa krene tajnom stazom,koja
izmeu raka i zidina vodi
i za njim noga uputi se moja

im stigoh grobu iza kratka hoda,

on glednu na me preko grobne mee
pa e ko gnjevan:Kojega si roda?
eljan da sluam,kazah svoje pree
i sve ispriah,kako je i to je
31

nato on malo digne svoje vjee

JEDANAESTO PJEVANJE
Gdje prsle stijene poput grdna ala
u krugu stoje,tu smo stali oba
na rubu,iznad jo groznijih zala
tu nas je strano muila gnusoba
smrdljivih para,to iz bezdna laze
pa se pokrov povelika groba

skrismo,gdje natpis moje oi spaze:

Tu je anastas papa,jer zavolje
fotina,s kojim skrenu s prave staze.

32

DVANAESTO PJEVANJE
Vrletno bjee mjesto gdje se slazi
i svatko bi ondje bio prepun vaja
zbog onog,kog bi sreo na toj stazi

Unaokolo irok jarak pae

itavu ravan u pojasu ovom
kao to uh pred silaenje nae
Meu strminom i reenim rovom
kentauri tre oruani lukom
kako su gore trali za lovom
Kada nas vide gdje silazimo mukom
stanu,a tri se odijele iz ete
poto su strijele odabrali rukom

33

Nato e voa :Sve namjere svoje

hironu emo iz blizine rijeti
a ti ve strada s nagle udi tvoje!
poomo gdje skup tih zvijeri bio
tad Hrion makne drkom strijele premen
brade,to grdna usta mu je krivo
Hiron e desno nesu:To e tebi za dunost biti;vodi ih kud ele
a nae sklanjan,da smetali ne bi

34

slika 30:
tako i minotaur u toj zgodi
K prolazu tri,smotren voa klie
lake je ,kad se bijes u njemu rodi

35

TRINAESTO PJEVANJE

Jo Neso nije stigo preko gaza

kadli u jedan gaj zaosmo,gdjeno
ne bjee nigdje putova ni staza
Ni zvijeri ,to od pitomih se mjesta
meu Cornetom i Cecinom kriju
nemaju tako divljih,gustih esta.

Kad gnjevna dua,to se sama lui

od svojeg tijela,pred minosa bane
Minos je amo u krug sedmi srui
U ovu umu bilo kamo pane
i gdje se tako nae po sluaju
ko zrno ita tu klijati stane

36

O smrti,gdje si?prednji e od dvaju

a drugi ve malaksati je htio
pa vikne:Lano ,ti u okraju
kod toppa nisi tako hitar bio
i jer mu valjda nesta daha,svrnu
u jedan grmen,ne bi li skrio
Bezbrojne kuje za njima se zgrnu:
pohlepne,crne,trahu po lijesu
kao to hrti,kada s lanca srnu.

37

Harpije rune ondje gnijezda viju

zbog kojih enej ostavi Strofade
uvi za jade,to e da ga biju
to jato,ljudske glave to imade
uz trbuh pernat,pande,krila jaka
u kunjavu se udnih grana dade

38

ETRNAESTO PJEVANJE
Dirnu mu ljubav spram mjesta roenja
pa skupih lie,koje opor skide
i dah ga onom,to mu glas ve jenja.
Stigosmo na kraj ,gdje se dalje ide
u trei pojas*,i gdje se vjetine
boanske pravde u svoj grozi vide.
*trei pojas sedmoga kruga gdje su kanjeni nasilnici protiv Boga i prirode

Bezbroj se ondje golih dua zbio

i rasplakanih od emera kleta
al nije za sve isti zakon bio
Nauznak lee neki od tog svijeta
a drugi sasvim pogureni sjede
dok trei dio bez prestanka eta.

39

PJEVANJE PETNAESTO
Ko flami to se bijesnih boje vala,
pa me Wissantom i Brugesom svud grade
nasipe,da ih potisnu od ala
tako i ovi sagraeni stoje
ali ih tako jake ni debele
ne stvori majstor,bez obzira tko je

prepoznadoh mu crte uza sve to

nagnuvi obraz nad obraz poznati,
rekoh:Zar vi tu ,gosparu Brunetto?
A on e nato :Moj sinko,ne krati
da se dok dalje njegova druba hodi
Bruno Latini malo s tobom vrati

40

esnaseto pjebvad
Ve dooh k jestu ,gdje uh kako huje
vode,to u krug susjedni se lie
ko konica,kad u njoj pele zuje
kad tri se sjene odijele od vie
drugih,to hrpom prolaziti stae
u grokoj muci ispod one kie
Oh kakve rane vidjeh im po tijelu
svjee i stare,kud ih oganj shvati
Pri sjeanju jo bol osjeam cijelu.

41

SEDAMNAESTO PJEVANJE
To ti je zvijer ,to rep je iljast grdi
to proe brda,slomi zide,mae
to ti je ona,to sav svijet usmrdi.

Tad ona gnusna slika himbe stie

s glavom i grudma prista vrh stjenjaka
al repa na kraj ne htjede da die

42

neg bjee moja,kad me uzduh zali

sa sviju strana i svi mi se zgase
vidici osim prema onoj hali
A ona pliva tiho,tiho pa se
sputa i krui,al to osim daha
u lice i ozdo,ni ne osjea se

43

OSAMNAESTO PJEVANJE
Ima est pakla Zle jaruge zvana
eljezne boje i kamena sva je
ko i zid,to je pae sa svih strana

rogati avli sa svih strana niu

po surom stijenju,bijui im plei
i lea kruto,vjeti drugom biu
Ah kako skau,kad ih stane ei
udarac prvi!nitko ne bi stap
da doeka jo drugi ili trei
A bievani sakriti se htjede
spustaju pogled,al mu bi zaludu
jer mu ja rekoh:Ti,to oi svede.

44

Stigavi gore,ugledah u drazi

gdje svi ogrezli u neisti stoje
to mni iz ljudskih zahoda da slazi
I trae okom ,vijdeh jednog to je
svu punu govna glavu pokazivao
ne zna jeli klerik ili svjetovne boje

45

prljave cure raupane

to smradnim noktom grebe se po liku
i askom une as na noge stane
Thais je kurva,to svom ljubavniku
na upit:Na zahvalnost jesam li te
obvezo?ree:i na preveliku

46

DEVETnAESTO PJEVANJE
imuna vraa nasljednici bijedni
to boje stvari,odreene za to
da s dobrima se vjere,blaga edni

Jedna je od pria kako je sudjelova u natjecanju all night sex s prostitukom u Knjizi X od Pliny the
Elder povijest,govori kako je trajalo 24 sata o Messalina je pobijedila jer je spavala s 25 partnera.
Valerija Mesalina rimska carica

47

Mudrosti vinja,mudro li sve skuplji

na nebu,zemlji i u carstvu tmine
i pravedni li sudovi su tvoji!

Iz svake rupe vire izvan drijela

do lista noge po jednog grenika
dok je unutra drugio dio tijela

48

DVADESETO PJEVANJE
Krug osmi (nastavak) -etvrta zla jaruga:Vraevi iarobnjaci

Ve bijah spreman da s panjom napetom

pogledam na dno,preda mnom zo pue
s tim okupanim u suzama svijetom

Plakao sam naslonjen grudima na

otru liticu, a moj voa, u trenu tom,
ree: Jesi li i ti jedna od tih bena?

Zmiju to sa zmijom je spleten morao je

ibom da proganja da mu se vrati
mukost izgubljena.

49

PJEVANjE DVADESET PRVO

Krug osmi (nastavak) - Peta zla jaruga: Varalice
U petoj jaruzi nalazi se crna smola koja kljua
i u kojoj se kuvaju varalice odnosnopodmitljivci, koji za novac ili neku drugu
korist izdaju interese zajednice ili svoga go-spodara. Oko jaruge pune
kljuale smole obilaze avoli sa kukama da dohvate svakoga ko se pomoli iz te
vreline.Pesnici vide kako jedan avo nosi na leima nekog grenika iz Luke, baca
ga u smolu, a ostali demoniga odmah hvataju i rugaju mu se. Vergilije trai od
avola da omogude pesnicima da prou bez problema. Zlorepi,voa
tih avola , daje im pratnju od deset avola , ali ih uputuje sa lanim
obavetenjem ka nepostojeem mostu.

O vi zlopande,s mosta viknu toga

gle vijenika iz grada svete Zite!
Zaronite ga,dok ja po jo koga
odem iz grada,punog takve svite
50

Kao to psi se razbjesne i este

na ubogog.to prosi gdje je zgoda
i na njeg skoe uz nalete este
Prije no to me vaa kuka shavti
nek jedan prie:ut je rijei jasne
i tad e istom,treba l kuke ,znati
I prijee prijeko s vrhunca tad mosta
al kad je stigo do obale este
trebae zbilja odvanosti dosta

51

PEVANjE DVADESET DRUGO

Krug osmi (nastavak) - Peta zla jaruga (nastavak):Varalice
Pesnici idu bedemom izmeu pete ieste zle jaruge u pratnji deset
avola i vide kako segrenici diu iz vrele smole da se ohlade, ali zaranjaju natrag
im vide avole .Meu njima Dante vidi i varalicu Dampola di Navaru, ali ga vide i demoni,
pa ga jedan od njih izvlai na obalu.Dampolo pria Danteu o svom sapatniku Mikeleu Zanki,
a zatim vara avole obedavajudi im, ako ga malo ostave namiru, da e izvesti na
povrinu sedam varalica.Meutim, on ih vara. Dva pesnika nastavljaju put sami

Navarac dobro zgodan as uoi

odbiv se od tla tabanima noga
oslobodi se i za asak skoi
Ba tako roni patka bre bolje
kad primie se sokol iznenada
a on se vraa skren i zle volje

52

Gazimraz,ljutit to s prevare strada

poleti za njim,a u dui voli
to onaj strugnu,jer se kavgi nada
i kada grenik iezne u smoli
okrene padne protiv svog drugara
i nemilo ga iznad rova skoli

53

PEVANjE DVADESET TREE

Krug osmi (nastavak) -esta zla jaruga: Licemeri
Dante se boji da de avoli Zlokande, koje je prevario Dampolo od Navare, eleti da se osvete
njima i Vergilije se sa time slae. Zaista, avoli krenu pretedi ka pesicima, ali Vergilije uzima Dantea u
naruje i spusti se sa njime u estu zlu jarugu u kojoj Zlokande nemaju vlast. Tu su kanjeni licemeri,
pokriveni spolja pozladenim kabanicama, a iznutra nainjenim od tekog olova, jer su im rei spolja
zlatne, a kriju teret (olovo) zlih posledica lai. Razgovaraju sa Katalanom dei Katalani, bolonjskim
gvelfom, koji je neko vreme bio naelnik u Milanu, Parmi i drugim gradovima i bio jedan od osnivaa
napola vojnikog Reda blagoslovene device Marije. On otkriva Veigiliju da su svi mostovi nad estom
zlom jarugom srueni i da treba da se ide uz kameni odron da bi se iz nje izalo.

54

nego moj voa du onih strmina

nosei mene na grudima gore
ne kao druga,ve ko svoga sina
Sad stigosmo do obojenasvijeta
svi se u krugu sporim krokom viju
plau i tromih,umornih pokreta

Rodio sam se i na noge stao

na lijepom Arnu sred velika grada
i to sam tijelo uvijek svojim zvao
Jedan odgovori meni: Pozlaene kabanice
su od tako tekog olova da pod teretom
kripe kao poluge vage optereene nemilice.
Bili smo bolonjski fratri-veseljaci u ivotu svom.
Ovaj je Loderingo, a Katalano sam ja,
imenovani za naelnike u zaviaju tvom,
kao to se oveku samcu obino da
55

mir da odrava, a mi smo takvi bili

da se to oko Gardinga jo vidi i zna

Taj raspeti kog sad ti oi znadu

farizejima svjetova,nek paze
da jednog za sav puk na muke dadu
gol sada lei poprijeko sred staze
kao to vidi,i red je da uti
kolko su teki svi,to tuda gaze

56

PEVANjE DVADESET ETVRTO

Krug osmi (nastavak) - Sedma zla jaruga: Lopovi
Dante je alostan to je Vergilije bio uznemiren srdbom na Zlokande iz dvadesetitredeg
pevanja, koji su ga lagali u odnosu na porueni most. Ubrzo se Dante smiri kada vidi da Vergilije nije
vie ljut. Pesnici se, s mnogo muke, penju po razvalinama este zle jaruge i dolaze na rub sedme. U
njoj su kanjeni lopovi sred mnotva zmija u stalnom pretvaranju oveka u zmiju i obrnuto. Dante
posmatra pretvaranje Vanija Fuija iz Pistoje, koji mu otkriva krau koju je poinio u bogatoj riznici
crkve Svetoga Jakoba u Pistoji. Na kraju Fui prorie Danteu izgnanstvo.

Tamo videh tako veliku gomilu

zmija raznolikih u raznim oblicima
da i sada osedam od toga strah u bilu.
Spleteni sa tim okrutnim i tunim mnotvom,
trali su goli ljudi, prestraeni meu gujama,
bez nade da se skriju ili spasu sa Heliotropom.
Ruke su im bile vezane pozadi sa zmijama
i dok su akrepi spreda u klupad bili smotani,
bubrege su im probadali repovima i glavama

57

PEVANjE DVADESET PETO

Krug osmi (nastavak) - Sedma zla jaruga (nastavak):Lopovi
Vani Fui pokazuje ipak Bogu, a Dante to uzima za povod da se obrui na Pistoju. Zmije
kanjavaju Fuija, to je Danteu drago do te mere da bi mogao i da se sprijatelji sa zmijama. Mitsko
udovite Kako stie da ga kazni. Dante vidi neke firentinske lopove (Anjela Bruneleskija, Buoza delji
Abati i Puda ankata) koji razgovaraju sa pesnicima, ali ih prekida dolazak Danfa Donatija u obliku
zmije koji se splide sa Anjelom i Franeskom Kavalkantijem, koji, iako pretvoren u zmiju, spaja svoju
prirodu sa prirodom Buoza.

Brljan se oko stabla nikada nije svio

kao to je akrep strani u tome asu
oko njegovih udova svoje udove obavio.
Zatim, nalik na vrelu votanu masu,
slepie se i smeae njihove boje u trenu tom,
58

pa nisu vie znali ni ko su ni ta su,

PEVANjE DVADESET ESTO
Krug osmi (nastavak) - Osma zla jaruga:Zli savetnici
Dante se zgraava nad Firencom iji se toliki stanovnici nalaze u paklu i priziva boji gnjev.
Zatim se sa Vergilijem penje na most, pa idui dalje, stiu nad osmu zlu jarugu u kojoj pate zli
savetnici tako to je svako od njih umotan u jedan plamen koji ih prati svuda, kao to su na svetu
svoje savete uvijali u la. U jednom dvostrukom plamenu Dante vidi zajedno Odiseja i Diomeda.
Odisej pria o svom poslednjem putovanju i svojoj smrti.

Stajao sam na mostu i gledao tada,

tako nagnut, pa da se za kamen nisam uhvatio,
i da me niko ne gurne, sigurno bih pao.
Tu oplakuju prevaru koju je njihov um smislio,
pa Dejdamija i mrtva jo Ahila oplakuje,
a i zbog Paladijuma njih je bog kaznio.
59

PjEVANjE DVADESET SEDMO

Krug osmi (nastavak) - Osma zla jaruga (nastavak):Zli savetnici
Pjesnici razgovaraju sa drugim zlim savetnikom Gvi-dom da Montefeltrom. Dante mu pria ta
se deava u dananjoj italijanskoj pokrajini Romanji krajem XIII veka. Gvido, ne znajudi da razgovara
sa ivim ovekom, otkriva Danteu zato je proklet. Naime, on je dao zao, lo savet papi Bonifaciju VIII,
kada ga je od njega traio, obedavi mu oprotaj grehova. Ali, oveku se ne moe oprostiti greh ak i
ako mu sam papa da oprotaj, ukoliko se nije uistinu pokajao. Pesnici, zatim, odlaze na most koji se
uzdie nad devetom zlom jarugom.
Ved se plamen uspravio i zadutao
da ne bi govorio vie, pa je od nas otiao
sa dozvolom koju mu je blagi pesnik dao,
kada jedan drugi to je iza njega iao
privue poglede nae ka vrhu svoga plama
zbog nejasnoga zvuka koji je isputao.
Kao to je sicilijanski bik prvo zarikao u suzama
kroz pla, i to bee pravo, sve u svemu,
onoga koji ga je napravio svojim alatkama,
riudi glasom onoga muenika u njemu
tako da, iako je bio sav od bakra uta,
inilo se da to on bolno rie, pri emu
Ali, kada je naao put za kojim se vio
do vrha, pa zatreptao drhtajima
to mu je utkao jezik dok je prolazio,
zausmo: O ti kome se obradam reima,
ti to lombardijskim narejem prozbori

60

PEVANjE DVADESET OSMO

Krug osmi (nastavak) -Deveta zla jaruga: Sejai nesloge i izme
Sa mosta nad devetom zlom jarugom. Dante vidi sejae nesloge i izme, koji su, ba zato to
su na zemlji razdvajali svojim zlim delovanjem one koji bi trebalo da budu sloni, sada iseeni i
strano osakadeni. Oni koji su uneli razdor i krivoverstvo u veru, rascepljeni'su prema veliini greha.
Onima koji su uneli smutnju meu zemaljske voe raseene su glave. Onima koji su zavadili roake
odseene su ruke, a onome ko je pobunio sina protiv oca odseena je glava. Dante razgovara sa
Muhamedom. Poto su saznali da je Dante tu, mnogi duhovi se okupljaju oko njega, a meu njima
Pjer da Mediina, iz porodice Katani, najverovatnije, koja je vladala izmeu Bolonje i Imole. On je
neumorno sejao razdor izmeu porodica Polenta iz Ravene i Malatesta iz Riminija. Zatim vidi
narodnog tribuna Kuriju i Mosku dei Lamberti za koga se raspitivao kod aka iz estog pevanja Pakla.
Poslednjeg susrede provansalskog pesnika Bertrana de Borna

Vidi kako je osakaden Muhamed hudi!

Ispred mene Alijahodi plaudi
61

s licem raseenim od brade do perina.Tu se sudi

svima onima koje sada vidi ti,

Jedan drugi koji je probodeno grlo imao

i nos odseen do vea nad oima,
a samo sa jednim uhom je iao,
zastade zauen da me gleda sa ostalima,
a onda je, pre svih, grlo svoje otvorio
iz koga je ikljala krv u mlazevima,
pa ree: O ti koji greh jo nisi poinio,
i koga sam ja video u zemlji Latina,
ukoliko se zbog slinosti nisam prevario,
seti se ko je Pjer de Mediina
ako se ikada vrati na lepu ravnicu

62

Videh, a ini mi se kao da gledam sada,

trup bez glave kako ide kao
to idu ostali iz tog tunog stada;
trup je odseenu glavu za kosu drao
nosedi je kao da je neku lampu nosio,
a ona nas je gledala i govorila: Teko meni, jao!

Kada je stigao pod most na kome pesnici stoje,

die ruku podiudi visoko glavu svoju

63

PEVANjE DVADESET DEVETO

Krug osmi (nastavak) -Deveta zla jaruga (nastavak):
Sejai nesloge i izme. - Deseta zla jaruga: Krivotvorci
Vergilije zamera Danteu to se toliko zadrao da gleda sejae nesloge i izme, a on se pravda
da je eleo da tu pronae jednog svoga roaka,erija del Bela. Vergilije kae Danteu da je on i video
tog roaka ispod mosta kako preti. Dante opravdava takvo ponaanje, jer njegova smrt nije jo
osvedena, a zatim pesnici dolaze nad desetu, poslednju zlu jarugu. U njoj su krivotvorci, naime
falsifikatori metala ili alhemiari. Kanjeni su boledu, jer su u ivotu bili moralno bolesni, pa kao to
su izopaili zlato, tako je i njihovo telo izopaeno gubom i ugom. Dante govori sa Grifolinom iz Areca
i Kapokijom iz Sijene.

208 pdf

64

Toliki svet i grozne rane razne

oi su moje tako zamaglili suzama
da bih jo gledao prizor plaan zbog kazne,
ali Vergilije ree: Zato stoji nad dubinama?
Zato ti oko neprestano viri
dole ka onim izmrcvarenim senama?
Ako eli da ih prebroji, ti se smiri,

Siosmo po zadnjoj obali tad,

du dugog grebena, levom stranom strmine,
i ve sam mogao bolje da vidim onaj jad
na dnu gde pravda sa svoje visine,
65

po nalogu nepogreivog gospodara svevinjega,

kanjava krivotvorce za grehe njihove

kao to se ovde grebu, osueni doveka,

ta dvojica zbog velikog svraba na njima,
kome nikada vie nema leka
i ljutili su kraste po svojim telima
Mi smo ovako nakazni od rana
Latini oba kroz pla jedan veli
a ti to pita,od kojih si strana
Nato se jedan od drugog odmae
i okrenu se k meni potreseni
ko i drugi,to rije im ui tae

66

PEVANjE TRIDESETO
Krug osmi (nastavak) -Deseta zla jaruga (nastavak): Krivotvorci:
- krivotvorci osoba
- krivotvorci novca
- krivotvorci rijei
Posle prve grupe krivotvoraca iz prethodnog pevanja, onih koji su krivotvorili metale, druga
grupa krivotvoraca je ona koja se lano predstavljala, treda falsifikatori novca, a etvrta oni koji su
lagali. Krivotvorci osoba odnosno oni koji su se lano predstavljali, svoje grehe su poinili leedi, pa
sada moraju da ispataju beedi i greili su ustima, pa moraju da grizu. Falsifikatori novca su bili edni
blaga, pa su sada edni vode, a krivotvorci rei su lagali i izmiljali prevare, pa im glava gori u groznici.
Za svaki greh Dante navodi kaznu koja je u najvedoj suprotnosti sa uivanjem zbog koga se grei

redak 35,34
ko dvije to vidjeh blijede,gole sjene
gdje tre grizu onu eljad s gubom
ko svinja kada iz svog svinjca krene

67

Jedna Capocchiu prie te mu zubom

tatiljak rani,vuku ga po prahu

Ona se grijehu s njime tako repda

da uze na se tui oblik,vele;
a onaj drugi,to odlazi,eda
uzmogne stei kraljicu ergele
stvori se da je Buoso Donati,
testament prave kako spisi ele
S vodene boli,koja po zlu radu
sokova uda nerazmjerna gradi
te lice nije s trbuhom u skladu

68

PEVANjE TRIDESET PRVO

Prelazak iz osmog u deveti krug: Giganti
Poto su proli desetu zlu jarugu, pesnici stiu na ivicu osmoga kruga gde se silazi u ogromni i
duboki bunar u kome se nalazi deveti krug. Tu, okolo, stoje ogromni, strani giganti. Nad ivicom
bunara vidi im se telo do pojasa. Jedan od njih, Antaj ,sputa ih na dno bunara. Giganti su se kao i
Lucifer, puni oholosti, borili protiv Boga, pa su zato osueni da budu uvari najdubljeg pakla.

64 i 67 line
Glava mu bjee duga i dbelea
ko eer svetog Petra usred rima
a prema tome svi dijelovi tijela

69

Hodaju dulje nalijevo tom tminom

naosmo drugog na strijelomet puta
jo silnijega rastom i divljinom
to ga od vrata pa dolje spram peta
stee i petkrat oko njeg se vije
donle,gdje zdenac dalji pogled smeta
To je Fialte,strah i trepet to je
u gigantskome boju neko bio;
al buntovne sad ruke mirno stoje

70

Al on nas oba metne na dno lako

gdje se Juda s Luciferom nae,
i nije sagnut ostao onako,
ve se digo ko jarbol vrh lae 145

71

PEVANjE TRIDESET DRUGO

Krug deveti (Kokit): Izdajnici
Prvi pojas (Kaina): Izdajnici rodbine Drugi pojas (Antenora): Izdajnici otadbine
Dno devetog kruga je debeli led paklene reke Kokit. Celo dno devetog kruga je podeljeno na
etiri pojasa -Kainu, Antenoru, Tolomeu i Judeku. Suprotno vatrenoj ljubavi blinjega je hladno,
proraunato izdajstvo. Zato su izdajice kanjene u ledu. Ljubav je nagraena na najviem nebu, a
izdajstvo kanjeno u najdubljem paklu. to je veda krivica, to je grenik u dubljem ledu.

Kad se u zdencu naosmo u tmori

od divskih nogu jo na nioj stazi
i ja jo motrah zid,to rub mu tvori
Okrenuh se i vidjeh pri toj zgodi
na zaleenom jezeru da stojim,
to bjee slino staklu,a ne vodi.
Svak s licem dolje okrenutim blene,
i dok o zimi usta daje glase
o tuzi srca zbore suzne zjene

72

Nato ga zgrabih za kiku:Ma to se

zbilo,al javi imenom se svojim
il e ti glava ostati bez kose
Ve oko ruke ovih njegve vlase
poto mu mnogi ve uperak zderah
dok je on lajo gledaju poda se

73

Ve od njega smo poli,kad u kori

sleene dvije sjene smortih tada
tako da glava glavi klobuk tvori
i kao to se hljeb grize od glada
tako je gornji donjeg zubma klao
ondje,gdje mozak sve do pilje pada.
O ti to zvjerske pokazuje znake
mrnje na toga,kog ti zubi more,
reci mi,zato,pa ako opake
njegove radnje protiv njega zbore,
kad saznam,tko ste i grijeh njegov skorim
oduit u se tebi jote gore
ne osui l se jezik kojim zborim

74

PEVANjE TRIDESET TREE

Krug deveti (Kokit - nastavak): Izdajnici - Drugi
pojas (Antenora): Izdajnici rodbine (nastavak) Trei pojas (Tolomea): Izdajnici svojih
prijatelja i gostiju
Trideset i trede pevanje se deli na dva dela. U prvom delu pesnici su u Antenori, drugom
pojasu devetog kruga. Naziv je dat po trojancu Antenoru koga Homerove pesme prikazuju kao
mudrog oveka i dobrog govornika. On je predloio da se Jelena vrati Grcima i sklopi mir. Moda je iz
toga proisteklo miljenje da je Antenor izdao domovinu. U Antenori su kanjeni izdajnici domovine ili
stranke. Pesnici zatim prelaze u tredi pojas devetog kruga Tolomeu gde su kanjene izdajice prijatelja,
a dobio je ime po biblijskom Ptolomeju, koji je pozvao u goste imuna Makabejca i njegova dva sina,
a onda, posle gozbe, naredio da ih ubiju.

Kad pade traak svjetlosti u bijedu

tamnice tune,i kad vidjeh jadan
na etiri lica svoju sliku blijedu,
stah ruke gristi,sav od bola svladan,
al oni odmah svi na noge skoe
mislei da to inim ,to sam gladan

75

mnogo bi manje boljelo nas,oe,da

jede od nas,ne acaj se svui

I umre,i ko ti mene gdje stojim

do estog dana vidjeh kako pada
jo troje redom.slijep ve ,tad nad svojim
teturat stadoh porodom,i ma da
ve mrtvi bjehu,dva dni sam ih zvao
to bol ne smoe,post uini tada

76

77

PJEVANjE TRIDESET ETVRTO

Krug deveti (Kokit - nastavak): Izdajnici etvrti pojas (Judeka): Izdajnici dobrotvora i Lucifer
Pesnici ulaze u Judeku, poslednji pojas devetog kruga, koji je dobio ime po Judi. Tu su, pod
dubokim ledom, izdajnici svojih dobrotvora. Usred ledenog dna, koje je u sredini zemaljske kugle,
nalazi se Dis odnosno Lucifer. Ime Dis je Dante dao po uzoru na Vergilija koji je tako nazvao vladara
pakla. Iz leda se vidi Luciferov gornji deo tela, a noge se proteu u drugu polovinu Zemlje. Dante
opisuje stranog oca sveg zla na Zemlji. Vergilije, koga je Dante zagrlio, sputa se sa Danteom, niz
Luciferovu dlaku u drugu polovinu Zemlje i tu pesnici izlaze, kroz pedinu, u kojoj tee potok, na
povrinu druge polovine planete. Od svih grehova najtei je kada podanik izda gospodara kao to je
Juda izdao Isusa. Zato su Judine muke najtee. Brut i Kasije, koji su izdajniki ubili svoga imperatora i
dobrotvora, izdravaju neto blau kaznu od Jude, jer su se ogreili o predstavnika svetovne vlasti,
dok se Juda ogreio o vrhovnu crkvenu vlast. Na te dve vlasti se oslanja poredak sveta. Lucifer je u
svemu suprotan Bogu. On ima tri lica da oponaa svetotrojstvo: ruan je kao to je Bog lep, taman je
kao to je Bog svetao, a nekada najsjajniji i najlepi aneo je, sada, najgroznija nakaza. Luciferova tri
lica imaju razliite boje: njegovo prednje lice je crveno, jer je na toj strani kanjen Juda zato to je
poinio izdajstvo iz ljutine; drugo lice je crno jer je Brut ubio Cezara iz gluposti; trede lice je beliastouto, to simbolizuje nemodnu zagrienost koja je navela Kasija na izdaju i ubistvo. Ljutnja, glupost i
zagrienost su izvori najteeg greha i vode u Luciferove eljusti. Lucifer plae, jer iako zli aneo mui
druge i njega mui alost to je tako duboko pao. Vergilije vodi Dantea do izvora greha da sazna kuda
vodi grean ivot, a tada mu samo zlo pomae da se dua okrene dobru i nae put spasenja.

Vexilla regis prodeunt inferni*

stog naprijed gledaj,ako po mrklini
razbarat moe,ree voa vjerni
*Zastave paklenog cara koje se pokazuju
tako mi zdanje u oi sad pane
tad se zbog vjetra skrih za voom svojim,
jer ne bjee da drugdje kud se stane
i ustavi me zborei sred studi:
Sad gledaj disa!Sad si k mjestu pao,
gdej valja snagom naoruat grudi.

78

Bjee li lijep ko ruan to je sada,

pa protiv tvorca die vjee svoje,
moro je postat uzrok svakog jada
O,to se oi zaudie moje
tri lica na njem smotriv iz blizine
Jedno je sprijeda,rumene je boje
od dva druga,to iznad sredine
ramena svakog s obje strane glede,
te navrh glave sva cjelinu ine.

79

Giovanni Stradano - Illustrations For Dante's Inferno

80

On s ove strane sa nebesa pade

i ovdanja se zemlja ispod vode
u strahu skri i uzmicati stade
K polutci naoj,moda za te zgode
i zemlja,to je otud vidi,stvori
upljinu tu i bjee uvis ode
Od toke gdje je Belzebub u kori
udaljen kolko grob sa njegov stere
jest kraj nevidljiv za oko,al zbori

81

Vo poe sa mnom po toj skritoj stazi

da u svijet bijeli vratimo se tuda
bez odmora se gore popev,gazi
prvi ja za nim ,dok ne vidjeh uda
od lijepih stvari ,to se nebom gnijezde
kroz okrugao otvor jedan,kuda
iziosmo,da ugledamo zvijezde.

KRAJ

82

83

BOANSTVENA KOMEDIJA
NASLOV, NASTANAK I OSNOVNA STRUKTURA
Dante je svoje delo nazvao samo Komedija o emu svedoi u svom poznatom pismu
Kangrandeu dela Skali, dredi se tadanjih shvatanja da su tragedije dela koja ponu tragino i
tragino se zavre a komedije dela koja tragino poinju, a zavravaju se sredno: ...Na poetku ona je
zastraujuda i smrdljiva, jer govori o paklu, ali ima dobar kraj, poeljan i prijatan, jer govori o ivotu,
ali ga, kao sastavni deo naslova izdanja, uvodi prireiva Ludoviko Dolde, a 1555. godine u Veneciji
tampa ovani Gabrijele olito de Ferari.
Poema se sastoji od 14.233 stiha u jedanaestercu i rimovanim tercinama, koje su lanano
povezane. Podeljena je na tri dela: Pakao, Raj i istilite, sa po trideset tri pesme, s time to prvi deo
odnosno Pakao ima i uvodnu pesmu, dakle trideset etiri pesme, odnosno ukupno sto pesama.
Bazirana je na broju tri (simbol Svetog trojstva) i savrenom broju deset. Simetrina je i unutranja
podela: Pakao ima devet krugova i predvorje, to ini deset delova. istilite ima devet delova (plaa,
pretistilite i sedam pojaseva), plus zemaljski raj, to takoe daje zbir deset. Raj ima devet neba,
plus Empirej, to opet ini deset. Svaki od tri dela poeme zavrava se reju zvezde. Svaka esta pesma
u tri dela poeme govori o politici, ali u sve irem smislu (prvo na nivou Firence, pa Italije, i na kraju na
nivou Carstva). Due grenika razvrstane su u tri grupe, kao i due pokajnika i due blaenih. Tri zveri
ometaju pesnika na poetku puta. Tri vodia ga vode na njegovom putu.
To je pria u prvom licu o putovanju kroz tri onozemaljska kraljevstva, zapoetom, kako neki
smatraju, na Veliki petak 7. ili 8. aprila, odnosno po drugima 25. marta 1300. godine, na dan prvog
jubileja. Dante ima trideset pet godina i gubi se u umi, a tri zveri ga spreavaju da iz nje izae.
Pomae mu Vergilije, kao simbol razuma, i vodi ga dobrim delom puta. Na tom putu Dante susrede
vie od petsto linosti.
Dante je poeo da pie Pakao oko 1306-1307. godine (moda i 1304), a zavrava ga oko 13091310. istilite pie posle 1308, sve do 1315, a Raj posle 1316, pa skoro do 1321. godine.

84

STRUKTURA DANTEOVE BOANSTVENE KOMEDIJE

Tri onozemaljska kraljevstva u Boanstvenoj komediji imaju strukturu usaglaenu sa
shvatanjima grkog astronoma, matematiara i geografa iz II veka nove ere Klaudija Ptolomeja. On je
tvorac takozvanog Ptolomejevog planetarnog sistema, koji je zasnovan na geocentrinoj teoriji:
Zemlja predstavlja odreenu nepokretnu taku - centar celokupnog Sunevog sistema, planeta,
zvezda i kometa, koji se oko nje i okrede. Taj sistem se odrao sve do Kopernika, odnosno do XVI
veka.
Dakle, polazei od geocentrine koncepcije sveta, Dante predstavlja Zemlju kao nepokretnu
sferu u sreditu sveta, podeljenu na dve hemisfere. U sredite severne, nastanjene sfere Dante
smeta Jerusalim, i to na jednakoj udaljenosti od njenih krajnjih granica, uda Ganga i Herkulovih
stubova. Dijametralno suprotno, u okean june nenastanjene polulopte, postavlja breg istilita, a na
njegov vrh zemaljski raj. Nastanak ovog brega, kao i simetrine paklene provalije, vezuje se za
Luciferov pad iz raja, kada se strovalio u sredite Zemlje. Zemlja je okruena sa devet koncentrinih
sfera, koje se okredu jedna unutar druge i sve zajedno u desetoj sferi. Ova deseta sfera je
nepokretna; to je nebo Empirej, boravite Boga, anela i blaenih. Devet neba su po redu: Mesec,
Merkur, Venera, Sunce, Mars, Jupiter, Saturn, Zvezdano nebo i Prvo pokretno nebo. Prvih sedam
neba ima u sebi odgovarajudu planetu (u ptolomejskoj koncepciji Mesec i Sunce su smatrani
planetama). Osmo nebo je ispunjeno nepokretnim zvezdama sa sazveima, a deveto, potpuno
transparentno, naziva se Prvo pokretno nebo, jer svojim brzim kretanjem prenosi rotaciju na nia
neba i regulira je.

85

JEZIK I STIL BOANSTVENE KOMEDIJE

Jezik Boanstvene komedije ima za osnovu toskanski, odnosno firentinski dijalekt, i to
iskoriten u svim elementima, pa su u upotrebi svakodnevne a ne samo akademske rei, narodni
izrazi, argon, kao i neke rei svojstvene iskljuivo toskanskom, odnosno firentinskom dijalektu.
Dante koristi i arhaine oblike firentinskog dijalekta, a upotrebom sinonima iri njegovu osnovu.
Ukljuuje galicizme i neologizme, odnosno rei koje je sam iskovao. Koristi oko petsto latinizama,
posebno kada je ton kazivanja svean ili uen, odnosno kada se oslanja na klasine forme, a takoe i
kada govori o plemenitim osobama ili zbivanjima. Iz drugih toskanskih i italijanskih dijalekata Dante
koristi samo one rei koje su se ved tradicionalno upotrebljavale u poeziji.
Dante pokazuje svoj veliki talenat u originalnom koridenju svakodnevnih rei i u nijansiranju
znaenja. Njegova kreativnost posebno dolazi do izraaja pri kovanju rima, imajudi u vidu da su se
drugi tadanji pesnici vezivali za ustaljene rime tog vremena. Stilski je vrlo razliit, ved prema potrebi
kazivanja. Moe se redi da koristi veliku skalu stilova - od traginog do kominog, od poniznog do
sveanog, od grotesknog do narodnog.
Kroz svoj plurilingvizam i pluristilizam Dante uspeva da pokae stvarne mogudnosti vulgarnog,
odnosno narodnog italijanskog jezika. Taj jezik je uao u upotrebu tek koju deceniju ranije, a pre
Dantea koriden je samo za ljubavnu liriku, sa ponekim izuzetkom u stihovima fra Gvitonija, u
doktrinarnim pesmama Gvinicelija i Kavalkantija, u religioznoj i didaktikoj poeziji i u nekim proznim
delima.
Dante je zasluan i za ime trede poetske kole trinaestog veka (ostale dve su sicilijanska i
toskanska), odnosno za dolce stil nuovo (slatki novi stil), koji on pominje u istilitu, XXIV pevanje,
stih 57, kroz usta Bonaunte iz Luke: ...pa slatki novi stil nije mogao da nas raduje... Osnovna i jedina
prava tema ovog stila je slavljenje ljubavi prema plemenitoj eni koja moe da prui blaenstvo
mukarcu. Ta ljubav je poduhovljena, unutranja i iskljuuje spoljne dogaaje, a izraava se kroz
uzvien i elegantan govor.
Dante se s pravom smatra ocem italijanskog jezika, jer, iako nije prvi koristio narodni jezik za
pisanje, on ga je osposobio da se na njemu moe napisati bilo koje knjievno delo. Pojava Danteovog
dela znaila je pobedu toskanskog dijalekta, koji postaje zajedniki jezik svih Italijana. Ostali do tada
korideni dijalekti ostaju samo lokalni dijalekti. Instrument te pobede bio je trijumfalni uspeh
Boanstvene komedije postignut kod iroke publike. To je nova publika koju je Dante stvorio za sebe i
za potonje pisce, a koja nije bila vie ograniena samo na uske akademske krugove. Ugled ovog dela i
njegovo kapilarno irenje kod italaca svih drutvenih slojeva i u raznim geografskim regionima doveli
su do jezike unifikacije savremenog italijanskog jezika, iji je, u stvari, osnov bio jezik Boanstvene
komedije.

86

FILOZOFIJA I POETIKA BOANSTVENE KOMEDIJE

Samo izvanredan um i pesnika mod mogli su da objedine u jedno delo tako irok i
raznorodan svet. Danteov genije je uspeo da prevazie mehanizam tradicionalne simboliko
alegorijske forme doba u kome je iveo i da na pesniki nain otelotvori ideale vere, morala, nauke,
politike. U njegovo vreme poezija se jo nije mogla osloboditi alegorije, pa je hridanstvo, kako tvrdi
sjajni italijanski istoriar knjievnosti Franesko de Sanktis,u ime spiritualnog boga objavilo rat ne
samo idolima, nego i poeziji, koja se smatrala kao zabava i vetina; trailo je golu istinu... Stoga se
poezija prihvatala samo kao simbol i odeda istine: alegorija je bila neka vrsta putne isprave, pomodu
koje se poezija mogla pojaviti meu ljudima. Bilo je pesnika koji su se nazivali uenim pesnicima, za
razliku od narodnih, oni koji su figurativno ili direktno pesnitvom izraavali uenost.
Danteova vizija ivota i sveta je toliko iroka i sloena da on ne oblikuje umetniki jedan
simbol, jedno stanje svesti ili bida ved ivot u celini i u njegovom raznorodnom iskazu. Danteova
poetska dua pronala je nain da izrazi sva osedanja, sve prirodne pojave, sve udnje duha. On je
pesnik drame i lirskog naina kazivanja, pesnik kominog iskaza i realizma, pesnik osedanja i
neizrecivih pojmova. On zna da nas vodi jednako ubedljivo kroz paklene krugove i najmranije slike,
preko prostora nade u istilitu do rajskih vizija svetlosti. Kratkim potezima slika likove i duevna
stanja i u tome pokazuje vrhunsko umede sintetizovanja i mate.
U filozofskom smislu Dante smatra da je postojbina due nebo, odakle ona silazi u nas.
Dolazedi od Boga, ona ne zna nita, ali ima dve osobine: razum i tenju, odnosno sposobnost da
prima ono to joj se svia. Dua tei ka dobru, ali ne zna da razlikuje dobro. Neznanje raa zabludu,
zabluda raa zlo. Zlo, odnosno greh, nalazi se u materiji, odnosno u ulnom uivanju. Dobro se nalazi
u duhu, a najvie dobro je Bog, odnosno isti duh. ovek mora da se bori protiv tela i priklanja Bogu.
Zato mu je dat razum, iz koga se raaju slobodna volja i moralnosti njegovog ponaanja. Dobro i zlo
se razlikuju pomodu filozofije; ona je put ka dobru i moralnosti, a moralnost je etika. Za filozofiranje
je potrebna ljubav, odnosno tenja, a prava sreda se postie kontemplacijom istine. Biti filozof znai
odupreti se strastima i zadovoljstvu, pobediti sebe samoga, sauvati duevni mir. oveanstvo je
zapalo u ropstvo ula zbog greha praroditelja, a razum i ljubav nisu bili dovoljno jaki da ga spasu. Bog
je zato uzeo ljudsko oblije u liku Hrista i iskupio ljudski greh svojim stradanjem na krstu, odnosno
spasao je oveanstvo. Zahvaljujudi toj rtvi razum je dobio vrednost zbog vere, ljubav zbog milosti,
dok se uz filozofiju vezuje teologija. Spasenjem oveanstva svaki je ovek stekao mod da se spasi uz
boju pomod. Voen razumom i verom, ohrabren ljubavlju i milodu, on moe da se oslobodi ula i
da se uzdigne sve do Boga, do najvieg dobra. ovek se u zemnom svetu nalazi u jednom od tri stanja
o kojima govori moral: stanje greha, stanje kajanja i stanje milosti. Pakao je slika zla, odnosno poroka.
Raj je slika dobra i vrline. istilite je prelaz od jednog do drugog stanja kroz pokajanje. A svako od
nas nosi u sebi i svoj pakao i svoj raj.

87

DANTE ALIGIJERI
Bio-bibliografski podaci
Delo Dantea Aligijerija, jednog od najvedih svetskih pisaca, ne moe se razumeti ako se ne
uzme u obzir i istorijsko-kulturni kontekst doba u kome je iveo. Naime, njegovo delo nastaje u onom
periodu srednjeg veka kada se ved pomalja nova i otvorenija civilizacija, ali jo opstaju krute
dogmatske i skolastike eme. Krajem XIII i poetkom XIV veka sve su uoljiviji znaci obnove
politikog, intelektualnog i filozofskog ivota. Filozofija je jo uvek verna skolastikim i teolokim
postavkama toga doba, ali poinje da ukljuuje i svetovne i racionalistike elemente. Istoriografija,
iako i dalje objanjava istorijska kretanja uticajem provienja i onostranog, sve vie se oslanja i na
dogaaje, strasti i kontraste svakodnevnog ivota, kao podsticaj ili objanjenje za istorijska
dogaanja. Politika doktrina je jo u okvirima eme dvostruke univerzalne vlasti i raspravlja o
problemima odnosa crkvene i svetovne vlasti, odnosno pape i cara - dok u politikom ivotu, pored
dotadanjih institucija drave, dodue na stazi dekadencije, ali priznatih zbog modi i tradicije - nastaju
nove dravne strukture - optine, odnosno gradovi drave.
Najvedi italijanski i jedan od najvedih svetskih pisaca rodio se u Firenci negde izmeu 15. maja
i 15. juna 1265. godine u porodici plemenitog gradskog i gvelfskog1
porekla. U vreme Danteovog roenja porodica, istina, nema ba sjajan status. Njegovo pravo ime je
Durante, a Dante je deminutiv tog imena. Njegov ukundeda Kadagvida poginuo je u krstakim
ratovima u pohodu imperatora Korada III, ali je ostavio iza sebe sina Aligijera I, koji je imao dva sina:
Bela i Belinonea. Belinoneov sin Aligijeri II bio je Danteov otac. Njegova uspomena je zatamnjena
verovatnom injenicom da se bavio zelenatvom. Danteova majka, koja se zvala Bela i bila, po svemu
sudedi, iz porodice Durante delji Abati, umrla je neposredno po njegovom roenju, tako da ga je
odgajala madeha Lapa di Kjarisimo Dalufi. iveo je u lepoj slozi sa dva polubrata i dve polusestre.
Njegovo vaspitanje bilo je najbolje kakvo se moglo stei u to doba, a ukljuivalo je mnogo
kolskog religioznog obrazovanja, aristotelovske logike i vie latinskih klasika. Dante je bio ozbiljan i
inteligentan i bistrog uma, pa je uio bolje od drugih. Proao je kroz tri perioda obrazovanja:
retoriko-gramatiko, filozofsko-knjievno i filozofsko-teoloko.

Gvelfi (od nemake rei Welfen), partija osnovana u Nemakoj, posle smrti Henrika V, kao podrka
naslednicima Gvelfa od Bavarske sa naklonou ka politici sporazumevanja sa papom, stvorena je kao
opozicija partiji Gibelina koja je nastala u to vreme. Meutim, u vreme Fridriha Barbarose ona je
oznaavala partiju pristalica pape odnosno anticarsku partiju. Kasnije, sa novim politikim
promenama, imena gvelfa i gibelina oznaavala su pripadnike dve suprotstavljene politike grupe u
bilo kom gradu ili u razliitim gradovima. Gibelin (od stare nemake rei Wibeli, a to je bilo ime
jednog dvorca Hoentaufena u Franakoj) u Nemakoj su bili pristalice Hoentaufena protiv bavarskih
vojvoda. U Italiji u poetku su to bile pristalice carske politike protiv papa, ali od XIII veka to je bio
naziv za bilo koju politiku grupu koja je protivnik gvelfa.Radi razumevanja dogaaja u Danteovom
ivotu treba jo znati da su se firentinski Gvelfi kojima je pripadao Dante podelili na dve stranke: na
Bele, na elu sa porodicom erki, i Crne, koje je predvodila porodica Donati.
88

Borio se, kao konjanik, 1299. godine u bici kod Kampaldina protiv Aretinaca. Oenio se, poto
ga je otac na to ugovorom obavezao, 1277. godine emom di Maneto Donati i imao decu Jakopa,
Pijetra, Antoniju (koja se zamonaila pod imenom Beatrie) i, moda, ovanija, koji je verovatno bio i
njegov prvenac. Neki tvrde da je imao ak sedmoro dece.

Izmeu 1295. i 1304. godine aktivan je u politikom ivotu. Posle pada tribuna ana del Bela i
sitno plemstvo je moglo da uestvuje u politikom ivotu ako je upisano u neki ceh, pa se Dante
upisuje u ceh lekara i apotekara. Od novembra 1295. do aprila 1296. bio je lan Specijalnog saveta
narodnog veda. Takoe 1295. godine izabran je u Savet mudraca z a izbor gradskih priora, a 1296. i u
Savet stotinu odabranih. Firenca ga 1300. godine alje kao svog izaslanika u San iminjano, pa je
posle te uspeno obavljene misije iste godine izabran i za jednog od est gradskih priora sa
mandatom od est meseci, a bio je, meu njima, prvi prior od 15. juna do 15. avgusta te godine.

slika
detalj sa Luca Signorellijeve freske,Kapela San Brizio

Crni su koristili pomod pape Bonifacija VIII. Dante se prikljuio umerenim Belima i 1301. godine, kao
njihov izaslanik, iao kod pape Bonifacija VIII da umiri papu. Meutim, papa je poslao u Firencu arla
di Valoa, koji je savladao stranku Belih i naredio povratak voa Crnih. Novi gradski naelnik Kante de
Gabrijeli da ubio poeo je da se sveti svima koji su se suprotstavljali stranci Crnih, pa i Danteu koji je
27. januara 1302. godine, u odsustvu, osuen na kaznu od 5.000 fjorina, na izgnanstvo iz Toskane i na
izbacivanje iz javne slube. Poto Dante nije platio kaznu, on je ved 10. marta iste godine osuen na
doivotno izgnanstvo i smrt na lomai ukoliko bude uhvaden. Optuili su ga, bez dokaza, da se bavio
korupcijom, kao i da je protivnik pape i arla di Valoa. Dante je 8. juna 1302. godine u crkvi San
Godenca u Muelu meu Belima i Gibelinima koji su se spremali da napadnu Firencu. Ubrzo se,
meutim, razoarao i odvojio od stranke Belih pre bitke
kod Lastre, gde su ovi potueni. Od tada je Dante, kako i prilii pesniku, stranka za sebe, ali i izgnanik
do kraja ivota. Prvo utoite naao je kod Skaligera u Veroni, a 1306. godine bio je u Luniani kod
markiza Moroela Malaspine. Posle 1308. i ustolienja Henrika Luksemburkog za cara, Dante se
ponadao da de modi da se vrati u Firencu.

89

Dante je u izgnanstvu napisao vedinu svojih dela. Skoro sva, takozvana manja (opere minori)
Danteova dela napisana su pre Boanstvene komedije. Bez obzira na odrednicu manja, radi se o
veoma znaajnim delima, o brojnim proznim i poetskim ogledima, u kojima je Dante, izmeu ostalog,
eksperimentisao i sa raznim tehnikama pisanja, temama i stilovima, piudi kako na narodnom tako i
na latinskom jeziku.
Novi ivot (Vita nouva) jedno je od najznaajnijih Danteovih dela, idealistika storija o
njegovog ljubavi prema Beatrii. Ovaj roman, sastavljen od stihova i poglavlja u prozi, pisan je izmeu
1283. i 1289. godine. Re je, u izvesnom smislu, o ljubavnom romanu sa proznim delovima - izmeu
kojih su umetnuti soneti i kancone -u kome se opisuje Danteova ljubav prema Beatrii. Sa devet
godina, pripoveda Dante, on susrede Beatriu. Ponovo ju je video kao osamnaestogodinjak, 1283.
godine, i tada pie prvu pesmu za nju. Posle njene smrti 1290. godine njegova ljubav raste i stvara
kult Beatrie i on se zavetovao da nede vie pisati o njoj dok ne bude u stanju da napie ono to
nikada nije reeno ni o jednoj eni.
Gozba (Convivio), delo doktrinarnog karaktera, napisano je u izgnanstvu, izmeu 1304. i
1307. godine, a ostalo je nedovreno, verovatno zbog istovremenog obimnog rada na Boanstvenoj
komediji. Knjiga je trebalo da ima petnaest rasprava (jednu uvodnu i etrnaest kao komentar za isto
toliko pesama), ali je Dante napisao samo etiri, ukljuujudi i uvodnu. Delo je, a to je veoma znaajno,
pisano na tzv.
vulgarnom,
odnosno
narodnom jeziku,
to Dante
opravdava sa
mnogo loginih,
kulturnih,
sociolokih,
sentimentalnih i
drugih razloga.
On tu potvruje
da narodni jezik
moe
potpuno da
zameni latinski
jezik. ,Danteova
namera je bila kako tvrdi
poznati italijanski
istoriar
knjievnosti
Franesko de
Sanktis - da od
vulgarnog jezika
uini ono to je
bio latinski: ne
jezik
'naroda', nego
trajan i
nepokvarljiv
jezik uenih
ljudi... Taj je
idealni italijanski
govor uzvien
po tome
to se odvaja od
lokalnih
elemenata, gde
preteu dijalekti i
pribliava se
velianstvu i
dostojanstvu
latinskog
jezika..."

90

Najkrai sadraj Boanstvene komedije je sledei: Na dan Jubileja, dok papa Bonifacije svima
pokazuje svoju mo i dok se hridani okupljaju oko njega, Dante luta po mranoj umi. Spasava ga
Vergilije, koji ga vodi da razgleda pakao i istilite, a posle toga se sa Beatriom penje u raj i dopire do
lica bojeg. Alegorijski, Dante je dua, Vergilije - razum, Beatrie - milost, ljubav. Drugi svet odslikava
etiki i moralni aspekt naeg sveta. On kazuje kakav bi ovaj svet morao biti prema zahtevima filozofije
i morala; on je svet pravde i mira, svet boji. Dante je dua, ne samo individualno ve i kao kolektivno
bie, kao celokupno oveanstvo. Cela Boanstvena komedija je podeljena u tri dela: Pakao, Raj i
istilite, sa po trideset tri pesme, s tim to prvi deo, odnosno Pakao, ima i uvodnu pesmu; dakle
trideset etiri pesme (ima i onih koji tvrde da je, verovatno, jedanaesto pevanje neko kasnije
umetnuo, ali dokaza za to nema). Prema srednjovekovnoj simbolici struktura se bazira na svetom
broju 3 da bi se izrazilo sveto Trojstvo kao ivotni princip sveta (otuda i sumnja da bi teko sam Dante
umetnuo jednu pesmu u Pakao i sa brojem trideset etiri pokvario taj princip). Zemlja je centar sveta,
Bog je u najvioj, a Lucifer u najnioj taki. Bog je izvor svetlosti i ivota, a Lucifer je tama i izvor smrti
i zla. Sva tri dela (Pakao, Raj i istilite) pisana su u tercinama, a u poslednjem stihu imaju re
zvezda" da bi podsetili na jedini pravi cilj, na tenju ka svetu svetlosti.

91

Gustave Dor
Kao djeak alje ilustracije u Journal pour Rire (Novine za smijeh), a
od 1848. objavljuje litografije u La Caricature (Karikatura). Niz godina objavljuje svoje ilustracije
u La Monde Illustr. Od 1852. godine radi vinjete za ilustracije standardnih djela svjetske
knjievnosti (preko 120 djela sa 200-600 ilustracija). U toj masovnoj produkciji je izrazito
neujednaen.
Radi tako da najprije ree u drvo linearan crte na nain modernih ilustracija, a potom
upotpunjuje ovu tehniku raznovrsnim postupcima (obojene slike na drvu, po kojima reproduktori
reu klieje). Otkad je poeo koristiti lavis maniere (akvatinta), morao je osposobiti gravere za
reproduciranje te tehnike. Sam stvara novu kolu i uvi bois de fil. Taj nain graviranja namee
cijelom nizu gravera koje je kolovao. Oko1872. godine zapoinje raditi bakropise (oko 50 ploa).
Za boravka u Engleskoj ree na elinim ploama (180 grafika veduta Londona), ali mu ta tehnika
ne odgovara.
Gustave Dor je esto svojim ilustracijama davao teatralan karakter u stilu T. Couturea i K.
Pilotyja. Igrom svjetla i sjene postie reljefnost i stvara dramatske timunge. Dor je ilustrirao
djela Rabelaisa, Balzaca, Miltona i Dantea, a kad je 1853. god. ilustrirao djela lorda Byrona,
pozvan je u Englesku da ilustrira englesku Bibliju. Godine 1863., Dor je ilustrirao svoja
najznaajnija djela: francusko izdanje CervantesovogDon Quijotea i Poevog Gavrana.
Akvareli iz kotske i Pirineja svjedoe o njegovom majstorskom daru opaanja i fiksiranja
doivljenog, jednako kao i njegovi drvorezi s motivima iz panjolske. Posebnu panju zasluuje
njegov kiparski rad u posljednjim godinama ivota. U Engleskoj je uvaavan koliko i u rodnoj
Francuskoj, pa je u Londonu osnovana Dor Gallery.

Radovi
Balzak: VRAGOLJASTE PRIe
shakespher:the tempoest
don quite

92

Between 1951 and 1960, Dali created 101 watercolor drawings to interpret
the Salvador Dali Divine Comedy, a poem by Dante Alighieri (1265-1321). These
works have been reproduced using a wood engraving technique. With this
technique, wood engravers carved 3500 blocks for the prints that make up the
suite. These 100 woodblock engravings were published as a set of six volumes.
Each volume has a title page, a table of contents, and justification page contained
in a cardboard slip case with matching inner boards. Each woodblock from the
Salvador Dali Divine Comedy is part of a Canto or book chapter which is about 8
pages in length. The size of each sheet is about 13" x 10 1/3" with an image size of
7 1/4" x 9 1/2".

Prvo pjevanje:ljupka planina

Farinata

93