Professional Documents
Culture Documents
កម្ពុជានិងសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន (Kampuchea in Federation of Indochina)
កម្ពុជានិងសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន (Kampuchea in Federation of Indochina)
kmõ¬Ca
nig
shB&nì²Nëècin
kMrgGtÄbT
GtÄbTedémCaPasaVrSgeday can’ tara cuHk~¬g¨Bwt¶ib&¨t
shKmn_ExµrenAkaNada elx 2-3-7 nig 8.
eVHBumõenAmu”gerGal’ kaNada
emsa 1983
d÷kl’Tuktamcºab’ – bNöal&yCati «n ekbik
elx D8300817
2
matikaerOg
TMB&r
PaKTImYy
edémkMeNItExµr ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 5
PaKTIBIr
BI karb"HelIkd÷bUgnwgbsÍwm¨beTs eTA GaNaniKm ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 12
PaKTIbI
BI GaNaniKm eTA shPaB²Nëècin ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 19
PaKTIbYn
BI shPaB²Nëècin eTA shB&nì²Nëècin ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 29
PaKTI¨VM
shB&nì²Nëècin edémºéGÃI? ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 71
TMB&rPØab'1
karTak'Tg Exµr-cin ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 126
TMB&rPØab'2
v^PaKcuge¨kay ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 133
TMB&rPØab'3
EpnTI ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 142
TMB&rPØab'4
lMdab'eBl«nkarB¨gékTwkdéyYn ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù 156
4
esck¶Iep¶ém
PaKTI1
edémkMeNIt«nExµr
kayminsMxan’Cag¨BlwgeT
6
eBlEdlVrSgmkdl’kmõ¬Cak~¬gq~S 1863 ¨sukExµrbgúajTid½PaBmYyEdleFIÃ[exÂacp§ar.
kmõ¬CasBëf©, ¨beTsmYyEdlesIærEtGs’mnus§rlIg, ehobnwgeTACaext¶mYyrbs’G~kC^txagTisä
liceTAehIy KW¨beTs«f (sm¥aHesom), k~¬geBlEdlG~kC^txagTisäekIt KW¨beTsevotNam
(sm¥aHGNöam) VnykeFÃICarbs’xÂçntSgEtBId÷Nac’stvt§r_TI 18 nUvext¶ExµrTSgGs’xagTis
GeK~uy_ KW kmõ¬Cae¨kam.
sågðamkML¬g 500 q~S, d÷bUgTl’nwgkar¨tçt¨tarbs’esom rYcmkTl’nwgkar¨tçt¨tarYm
(condominium) rbs’esom nigyYn (kar¨tçt¨tarYmEdlVneFIÃ[ExµrEbkVk’K~ay”agxÂSg), VneFÃI[
bN¶aCnExµr¨TuDe¨Tam rhUtdl’Vt’cMNgTSgGs’CamYy¨bvti¶saås¶xÂçn ehIyb¨gçjcMnYn¨bCaCn
Exµr[enAsl’Et 800 000 nak’. kareFÃI[TId½anGgðrmanCév^teLIgv^j(1) edayG~k¨VCÆVrSg«n
salaVrSgenAcugbUBáa¨beTs(2) VneFIÃ[mnus§CatieXIjeLIgv^jnUvGcÏriyvtĬ EdlCasMNl’
nigCaPs¶¬tag«nGariyFmámYy k~¬gcMeNamBBYkPWÂsÃagCageKTSgGs’«nBiPBelakÐ GariyFmáExµr .
karsik§asilacarik, karrukrkdl’¨bPBcin, Gar”ab’, B&rTuyehð nigVrSg ebIk[eroberog
eLIgv^jVnnUv¨bvti¶«n¨bCaCatiExµr, ¨bvt¶imYyEdleFÃI[PÂwkpg, eJreBjeTAedayTukÅ P&ypg, eFÃI[
exÂaccit¶pg. k~¬geBlenaH kicÍkarCYsCul¨VsaTGgðr¨tèveFÃImunGÃITSgGs’. edayehtuenH karBinit´
rk buBèbvti¶saås¶(R) «n¨beTsTSgbI«n²Nëècin BuMsUvVn¨tçveFÃIe¨cIneLIy ebIfaeKBuMsUvykcit¶
Tukdak’elIk*esæIrEtVn. Tal’Etdl’d÷Nac’q~S 1931 eTIbeKcab’eXIjTI¨sav¨CavbuBèbvti¶saås¶
Cag 60 enAk~¬g²NëècinVrSg. karsik§axagmnus§saås¶ (anthropologie) bgúaj[eXIjfa kmõ¬Ca
k~¬gyuKfµ CaG¨g·grbs’Catisasn_mYycMnYn EdlG~ktBUC(3) enAmanrhUtsBëf©k~¬gekaH¨sIlgûa,
enAma”eLsIu, hÃIlIBIn, ²NëèeNsIu(4) nig enAGUås¶alI.
PaKGeK~y_«nTÃIbGasIu CaTIrs’enA«nsasn_FMBIr KWsasn_mu”gehðalxagtºèg nig sasn_
²NëèeNsIuEyn(5). CatiyYn CalTìpl«nkarbgûat’sasn_TSgBIr. äCati«f nigCatiPUma k*dUec~aH
Edr. bu”En¶cMeJHCatiExµrv^j, eTaHbIsavtaxÂçneJreBjeTAedaycMVMgrSgCl’minecHcb’ minecHehIy
CamYyG~kC^txag —cMVMgEdleFIÃ[mankarbgûat’K~acuHeLIgCae¨cIndg— k*lkÅN:«nsasn_Esºk
(6)
elOg minelceLIg[Cak’Es¶g dUckrNI¨bCaCatiäeTot enAGasuIGeK~y_ Ð Esºk¨kem”ACag, EP~k
------------------------------------------------------------------
(R) buBèbvti¶saås¶ (préhistoire) KWkarsik§a¨bvti¶mnus§elak muneBlmanäksarsresr. eKGactamdanVn
GFibºay
PaKTI 2
BI
karb”HelIkdMbUg
nwgbsiÍm¨beTs
eTA
GaNaniKm
kUneGIyekri_¶emV cUrrk§aEtekri_¶lí .
13
rhUtmkdl’d÷Nac’stvt§r_TI12, kard·gsðal’«nbsÍwm¨beTselITIÃbGasIu enA¨twmEtkar
sðal’¨beTscin tamkarniTanr”ayr”ab’«nG~kedéreTs EdlVneTAdl’TIenaHedaykat’tamGasuI
kN¶al. bnæab’BIkarB¨gékGMNacy”agmhima«nBYkmu”gehðal enAstvt§r_TI13 mk —karB¨gékEdl
man eh§g h§ß^H xan’ nigbnæab’mk ecArbs’xÂçn, XUbßé«Lxan’ CaG~kd·knS(1) ehIyEdlVnsab
e¨BaHmhn¶rayJseBjTÃIb cenÂaHGWr”ub-GasuI rhUtdl’déval¨beTshug¨KI— ¨beTscinVneTACa
TITak’TajmYycMeJHbsÍwm¨beTs.
d÷eNIrEsÃgrkBinit´Cae¨cInVn¨tèveFÃIeLIg dUcd÷eNIrBIrdgd*rnæW«n m”arkU b”ULè enA¨sukcinCa
edém(2). rvagd÷Nac’stvt§r_TI13, bnæab’BIkarrkeXIjpÂèvsmu¨TmYymkbUJá¨beTs, BYkB&rTuyehð
sem¸aFyuKEmnETn«nd÷eNIrEsÃgrkBinit´. va”sûè d· hûama” mkdl’ kalIKut (kal’kt¶a) enAq~S
1498. Gal’bUßEKk ykVnkMBg'Ep ehða (²Nëa) enAq~S 1510 rYcehIykMBg'Ep m”aLak’ka
(²NëèeNsIu) enAq~S 1511, ehIymkdl’ kg’tug enAq~S 1517. PUQYym~ak’rbs’ Gal’bUßEKk,
Gg’tUnIj”è d· hÃarIy”a cUlmkk~¬gqksmu¨T TYr”an (evotNamxagtºèg) ehIykt’sMKal’TIPUmi «hÃhÃè
Edle¨kaymkVneTACakMBg'EpEtmYy«n²Nëècin(3) EdlebIkcMhreTAbreTs. karniTanr”ayr”ab’
«nG~kEsÃgrkelIkd÷bUgTSgenH Tak’TajBYkQµçj nigG~kp§aysasna¨Kis¶[mkGasuI.
enAq~S 1555 G~kbYs \dYmInIkSg| CatiB&rTuyehð eQµaH hûasº”a d· ¨Kuyh§_ mkdl’
raCvSg«nes¶cGgðcan’TI1 . kalenaHkmõ¬CakMBugEteGanfyeBjTMhwg edayhinehacnwgkarcUl
vay«nBYkesom(4). tamdaneCég«n hûasº”a dW ¨Kuyh§_, G~kbYs \dUmInIkSg| nig \¨hÃg’ suIs¶Sg|
B&rTuyehð äeTotmkdl’kmõ¬Ca(5). CnCatiB&rTuyehðsmYyk¶ab’ k*VncUlrYmCamYyes¶cExµr k~¬gkar
tyuTìTl’nwgBYkesom(6), karCYytyuTìEdlnwgcb’enAq~S 1623 e¨JHfa ¨kumB&rTuyehðTSgLay
enAGasIu k*cuHsabsUn´xÂçnägEdr. BI Kùsù 1623 dl’ 1682 KWdl’evnBYk hUlÂg’ed m¶g Edl
xitxMdak’hagC÷nYjmYyenA¨sukExµr bu”En¶minVnsMerceLIy. k~¬gcenÂaHeBlenaH, BYkG~kbYs \ey
sÃßét|, bnæab’BIbraC&y«nBYk \dUmInIkSg| k~¬gkarp§aysasnaenAkmõ¬Ca Vnsg’TIp§aysasnamYy
enAkMBg'Ep «hÃhÃè k~¬gq~S 1615 ehIysMercsg’mYyeTotk~¬gq~S 1625 enA¨suktugkwg(7). k~¬g
eKaledAenH BYk \eysßéÃt| tSgG~kbYsVrSgm~ak’, GaeLcsg’¨d_ d· r”Ud, CaemKN:ebskkmµ. d· r”Ud
xitxMbMVk’PaBp¶ac’mux«nkicͨtçt¨ta (pÂèvsgô) katUlikenAbUJá¨beTs EdlkalenaHenAk~¬g«dBYk
B&rTuyehð. eBl¨tLb’mk¨sukVrSgv^j, Kat’ruj¨canmhasn~iVtsgôVrSg[eFÃIkicÍbgÅ^tbgÅ÷¨kug
r”Um edémºIEtgtSgemKN (eGEv”t) VrSgenA²Nëècin(8). enAq~S 1663, edayman kulEbßr nig es¶c
lÃITI14 KS¨Tpg GgðkarmYyeQµaH \ Société des Missions Etrangères | (smaKm¨kumecjp§ay
sasnaenAbreTs) Vn¨tèvbegûéteLIg ehIyEdlmanPar:erIsrkG~kp§aysasnaCatiVrSgedémºI
²Nëècin.
enAstvt§r_TI18 QµçjVrSgelIkd÷bUgmkdl’²Nëècin. karbu”nb”gTImYyrbs’BYkenH edémºI
rs’enAk~¬gGNöam nigk~¬gtugkwg²tmaneCaKC&yeT edayehtufa karTat’ecal, karminTTYlBI
sMNak’CnCatiyYn VnmaneLIgy”ageBjTMhwg. mkdl’q~S 1773 k*manbgbíènbInak’ Edlmanedém
kMeNItenA «tsWg nSyYnbHeVrTl’nwges¶cxageCégniges¶cxagtºèg. BYkenHdeN¶ImykblÂ&gûVn,
ehIyes¶cGNöameQµaH ehà ev¯g EdlePosxÂçneTAkmõ¬Cae¨kam Vn¨tèveKsmÂab’enAq~S 1777. kµçy
14
es¶ceQµaH egÿg Gan’, G~kbn¶raC´, EknT&BedémºIcºSgbgbíèn \«tsWg|. eq¿t{kasBIkartyuTì
xagk~¬genH, emKNenAkmõ¬Cae¨kam, BIj”èdWebEGn, rujmÍas’ egÿg Gan’ EdlxÂçnVneFÃICamit¶y”agsi~Tì
[suMC÷nYyVrSg. bnæab’BIVncºSgqµk’ 5 q~Seday²teCaKC&ymk egÿg Gan’ ¨Bmtameyabl’
emKN(9). dWebEGn, edaymankUncºg egÿg Gan’ Gayu 5 q~S mkCamYypg, k*cuHsMeBAmkdl’
LèrIy”g’ (¨sukVrSg) enAq~S 1787. enAeBlenaH VrSgkMBugEteVHbg’ecalGaNaniKmrbs’xÂçnenA
Gaemrik, kaNada EdlBuMsUvCaTIeBjcit¶«nes¶clÃITI16. mu”gm”UrSg, rd½mån¶IkarbreTs, EdleXIjfa
{kasedémºIsgbMeBjkarbg’xatenA¨beTs²Nëamkdl’ehIy, k*cuHsnìisJïasmõnìPaBTI1 CamYy
GNöam enA ev«s k~¬g«f© 28 v^cÏika 1787(10). C÷nYyswkmYyVnp¶l’[ egÿg Gan’. tbeTAv^j
mÍas’yYnenH¨tèv[ekaH¨tLac (BULèkugDr) nigkMBg’Ep TYr”an eTA¨beTsVrSg Edl¨tèvmankmµsiTì
p¶ac’muxxagC÷nYjeTot. b”uEn¶eBlemKNkatUlik¨tLb’mkdl’kmõ¬Cae¨kamv^j, egÿg Gan’ ykVn
«¨BnKrrYceTAehIy ¨BmTSgEdndéTisxagtºègTSgGs’. enAq~S 1802, egÿg Gan’ vayQ~H \«tsWg|
e¨kaybgís’enAhaNUy ehIy¨bkasxÂçnCaGFiraCe¨kameQµaHfa y”aL¬g(11).
cMeNaTep§g@ «nkarbd^vt¶n_ (1789) VneFÃI[VrSgxÃl’xÃay. karTak’TgCamYy¨beTs
yYn k*Vn¨tèveKBuMsUvykcit¶Tukdak’elImYyry:eTA. CnCatiVrSgmYy¨kum, PaKe¨cInCaG~kp§ay
sasna, Vnrs’enAedaysn¶iPaBedaysarkarKSJr«ny”aL¬g. G~ktraC´«nes¶cenH, mijm”ag rYc
mk TIDwk cab’¨bTUs¶ra"ynwgVrSgeLIgv^j. karB´aVTeFÃITukÅbukem~jelIBYkG~kp§aysasna k*ekIt
eLIgm¶geTot. ykelsfadak’TNëkmµelIGFiraCyYn TIDwk GMBIkarsmÂab’rgðalG~kp§aysasna
¨Kis¶, Nab”UeLGugTI 3 bJØa[elIkT&BVrSgmYykgmkvayyYn(12). «f© 31 sIha 1858,
sMeBAmYykgEdld·knSebsk:eyaFBlVrSg-eGsº”aj¬”l 3000 nak’ e¨kambJØa«nÓt¶mnavé
rIehða dWh§WnUyI, eVHyufûaenAqksmu¨T TYr”an. BI TYr”an emT&BVrSgKitKUrvayraCFanI ehÃ. bu”En¶sMeBA
Vj’kSePÂIgFMrbs’xÂçn BuMGaccUltamsæwgehÃVneLIy. e¨kayBIkgsMeBAVrSgVnenAnwgfûl’y”ag
yUr, dWh§InUyIsMercb¶èrTIedA Ð ÉmYytugkwg ÉmYykmõ¬Cae¨kam. x´l’rdUvrganSsMeBAmkkmõ¬Cae¨kam
qab’Cag. kgsMeBAk*cuHmkxagtºèg ehIyeLIgtamsæwg«¨BnKr, ¨kugEdlVn¨tèvvaysMrukenA«f© 17
kum¸: 1859. VrSgVnes~IsuMb¶èrkugsußlK~aCamYyyYn bu”En‘ cMeJHmuxcMnYns¶çces¶Ig«nT&BVrSg, TI Dwk
Tat’ecalsMeNIenH. y”agNamij kgTahanVrSgnigeGsº”aj¬”l Edlp¶¬÷K~ak~¬gbnæaymYy Tb’Tl’
VnnwgkarvaybeJÍjTSgb”unµanrbs’T&ByYn. enAExkum¸: 1860 navacMVMgVrSg 70 e¨KOg cuHBI
¨sukcinmk, ehIymin¨twmEtvaybMEbkVnnUvkareLamB&TìeT EfmTSgkan’kab’ext¶bIenAxageCég«¨B
nKreTot. «f© 5 kkûda 1862 TI Dwk, edayrvl’nwgkarbHeVrenAtugkwg, cuHsnìisJïamYyCamYy
Ót¶mnavé eVNöa EdlenAk~¬genaH GFiraCyYnGnuJïatesrIPaBkan’sasnakatUlik ehIy[ext¶bI
(eboghÃa, y”aDij nigv^jLWg) nigekaH¨tLaceTAVrSg(13).
yk kUsSgsuIn (kmõ¬Cae¨kam, Ganelxeyag2 cMeJHedémkMeNIt«neQµaHenH) VnminTan’
Gs’Jk’kN¶alpg VrSgecalEP~kmkkmõ¬Ca EdlVnGs’démYyduMeTAehIy. ExkJïa 1862 Ót¶m
navé eVNöa mkeFÃITs§nkicÍdl’¨BHVTnerat¶menAÓdugð EdlkalenaHCaraCFanI, Ts§nkicÍEdlCa
karsæabsæg’emIl E¨kgGacTajkmõ¬Cadak’e¨kamkarKSJrVrSgVn. dUec~aHEmnk~¬gsm¥aH VrSg
rkpÂèvmYycUlmkk~¬g¨beTscinxagtºègedémºIeFÃIC÷nYj. ebI¨tçt¨takmõ¬CaVn, VrSgmin¨Kan’Et¨tçt¨ta
15
VnnUvTenÂemKgðeT EdlGacCapÂèvmYycUleTAdl’¨beTscinxagtºèg(14) KWEfmTSgPUmiPaKbgûaTukxag
muxmYyeTotsMrab’eBlNamankaryayIBI¨sukesom EdlVn¨tèvBYkGg’eKÂsKS¨TrYceTAehIy.
«f© 10 sIha 1863 Ót¶mnavé dãLa¨kg’ED´r, \KUEvn&r| (ecAhÃay) TI1 «nkUsSgsuIn Edl
emKNkatUlik, mIs, mkCamYypg Vnmkdl’¨kugÓdugð ehIy \[| ¨BHVTnerat¶m cuHhtÄelxa
elIsniìsJïaTTYlkarKSJr (¨bètiktUr”a) BIVrSg(15), sniìsJïaEdlnwgTTYlhtÄelxa«n Nab”UeL
GugTI3 enAeBlxage¨kay. karN_enH Vn¨tèveFÃIeLIgedaysm©at’ ehIyk~¬geBlEdlBjaraCa ––
namWunesomEdl¨kugeTB (Vgkk) cat’[XÂSemIles¶cExµr–– minenA. «f© 4 v^cÏika 1864 sas§W
lULèV, rd½mån¶I¨ksYgnavacr dak’esck¶IraykarN_mYyeTANab”UeLGugTI3, EdlenAk~¬genaH rd½mån¶I
bgúajkarcSVc’¨tèvrk§aTuk²Nëècin. enAq~S 1867 d·La¨kg’ED´r ykext¶bIeTotenA kUsSgsIun Ð
v^jL¬g, suk¨tag (XÂSg) nigcUduk (mat’¨Cèk). KWk~¬geBlEdlxÂçneFÃIGn¶raKmn_suM[GFiraCyYnedaH
ElgG~krt’BnìGavuFVrSgm~ak’eQµaH h§g’ DuyBÃI EdlBYkVrSgcUlk~¬gkarcºSgyktugkwg. karvay
d÷bUgVn¨tèvd·knSeday åhÃg’sIus hûarenÆ enA«f©TI 20 v^cÏika 1873. ¨beTscink*KMramfanwgeFÃI
Gn¶raKmn_tampÂèvswk. naykrd½mån¶I h§¬ßl EhÃßrI [sPaeVHeq~atebIk²NTan edémºIbJØènebsk:
eyaFamYykg, EdlnwgvaypæçnK~aelIGNöampg elItugkwgpg.
karvay¨beTsGNöameFÃIeTAeday²tcMeNaTeLIy edayes¶c TI-Dwk VnsÂab’k~¬gExkkûda
1883. rd½aPiVlyYnminTb’Tl’eT ehIycuHk~¬g«f© 25 sIha nUvsnìisJïaTTYlkarKSJr(¨bètiktUr”a)
VrSg elI¨beTsGNöam. bu”En¶karvay¨beTstugkwg VnnS[cineFÃIGn¶raKmn_. Tal’EtVrSg
(Ót¶mnavé KY eb) vaybMP&n¶ (ɨBman) elIekaHhÃ&rm”Us nigekaH eb”sûaD&r (Pescadoros) eTIbcin
bJÎb’kar¨bTUs¶r”ay ehIycuHsnìisJïaenA etonT§in (9 mifuna 1885) TTYlsðal’karKSJr«n
¨beTsVrSgelIGNöam nigelItugkwg.
16
GFibºay
PaKTI 3
BI
GaNaniKm
eTA
shPaB²Nëècin
GFibºay
45 q~S ²Nëècin
Æ © Æ © Æ © Æ © Æ © Æ © Æ ©
29
PaKTI 4
BI
shPaB²Nëècin
eTA
shB&nì²Nëècin
¨bvti‘sa¨s¶Cap~èrkb'karP&n¶¨cLM«nmnus§.
(b"Ulva"eLrI, Ts§nv^TU)
dUec~HcUreyIgkuMexõImnwgKas'kayemIl.
30
¨BHVTsuIsuvtiÄ (1904-1927) eLIgesayraC´d÷NalK~anwg¨Bwti‘karN_mYyy"agsMxan' KW
C&yC÷nH«nCbu"nk~¬gsågðamCbu"n-rus§I (1904-1905). ¨Bwti‘karN_sMxan'mYyeTot EdlekIteLIgk~¬g
rCØkalsuIsuvtiÄenHEdr KWkarbd^vt‘n_cin«nq~S 1911 (saFarNrd½«n sußn-y"at esn).
C&yC÷nH«nCb"unVneFÃI[Vt'nUvC÷enOfa CatiEsºksBUEkelIslubBuMecHcaj'eK. C&yC÷nHenH
VneFÃI[G~kecHd·gyYnman¨btikmµPÂam Ð G~kGk§rsaås¶eQµaH pan' bYycUv, edaymanmÍas' KYg ed
EdlCajati«nGFiraC y"a L¬g nigG~kGk§rsaås¶ 3-4 nak'eTotCUneTApg, VneTAdl'¨beTsCbu"n
ehIyk*cab'bMbHbMeVryYnBITIenaH. cab'tSgBIq~S 1912 EdlKNbk§ KY min tag (cinCatiniym)
ekIteLIg, ¨beTscink*eTACaTIC÷rkmYy«nG~kCatiniymyYnEdr. k~¬geBlsågðamelakq~S 1914-
1918 BlTahan 130 000 nak' EdlCaCnCatirbs'¨beTsTSg3 «n²Nëècin Vn¨tèveKbJØèn
eTAGWrub (k~¬genaHmanExµreyIge¨cInkgvresnatUc EdleKdak'eTAsmrPUmimux, Ex§TI1(1). Tajecj
BIBiPBsk¶iPUmirbs'xÂçn dak'cUleTAk~¬gBiPBelakmYyeTot, G~kTSgenaHVnCYb¨bTHnwgKMnitfµé@eTotÐ
¨bCaFibety´, shCéB, sgðmniym, kumµ¬ynis‘, mUlFnniym nigkar¨bkan'BNásmº¬r. kar Çb"H
Bal'È nwgbsÍwm¨beTsenH VneFÃI[ekIteLIgnUvKNbk§neyaVyk~¬g¨sukyYn ehIyKNbk§TSg
enH Cas~èl«nKMnit¨bqSgnwgkarkan'kab'¨tçt¨ta«n VrSg.
bu"En‘k~¬g¨beTskmõ¬Ca sÄankarN_KWm´a"geTAv^j. eBlEdlmkdl'¨sukExµr VrSgVneXIj
¨beTsmYyEdlhinehac, nigsMNl'«n¨bCaCatimYyEdl¨TuDe¨Tam e¨JHEtsågðam nigkarC^HCan'
BIbreTsCab'rab'stvt§r_. sl'BIes¶cEdlmanGMNacdUc¨BHGaTieTB(2) nigsl'BI¨bCaCnEdl
rs'enACu÷v^jPikŬsgônigGacar´, cenÂaHsgðmenA¨behagTeT ²tmanExµrbiTbMeBj Ð rbrensaT, rbr
ciJÍwmstÃ, karrksuIeFÃICag enAk~¬gkN¶ab'«dyYn, cMENkkareFÃIC÷nYj enAk~¬grgÃg'¨kckcin. karxM
saklºgbJÍèlxÂçnk~¬gsgðmExµr BIsMNak'G~kGen¶a¨bevsn_TSgenaH(3) VneFÃI[manGaJh_BiJh_
cin-Exµr Cae¨cIn. BYkkUnkat'EdlekIteLIgCabn‘bnæab'mkenaH Vn¨tèvG~kniBnìVrSgeQµaH hÃIlIB
dWvéEl kt'sMKal'faCaCn ÇBUEk nigsÃahab'È. edayyl'eXIjdUec~HEdr eTIbrd½karGaNaniKm,
EdlBImunVnnScUlmk¨sukExµrnUvG~keFÃIkarCatiyYn, cab'erIsykkUnkat'cin-Exµr (ticÉe¨cIntMN)
mkeFÃICa¨kbx&Nërd½kar.
k~¬graC´¨BHVTsuIsuvtiÄnigmunIvg§ (1927-1941)(4) ¨beTskmõ¬CaVnTTYlkarEkTMrg'Ca
e¨cIn(5) EdleFÃIeLIgedémºIbMVt'bn‘icm¶g@ nUvsÄab&ncas'«nrd½.
-enAq~S 1910 edémºIC÷rujkarGb'rMeLIgv^j ¨BHecAsIusuvtiÄbJØa[be¨gonPasaExµr dl'ekµg
Gayu 8 q~SeLIgeTA k~¬g¨Kb'TIvt‘GaramTSgGs'. eyIgyl'Nas'nUvkayv^kar ¨BHsIusuvtiÄ Edl
bgúajnUvbMNg¨twm¨tèv«n¨bCaCatiTSgGs' Edlcg'ecHd·gnigcMrugcMerInk~¬gPasarbs'xÂçn. bu"En¶¨sb
K~anwgkayv^karenH rd½karGaNaniKmk*VnCYyCae¨cInEdr dl'karrIkcMerIn«nsala EdleKVnehAfa
ÇsalaraCkarÈ EdleKbe¨gonPasaVrSg nigmuxv^CØae¨cIneTot Edl²tbe¨gonenAsala Çvt‘È.
sala ÇraCkarÈ TSgenaH manenAEtk~¬graCFanI nigTI¨bCu÷CnFM@ ehIykUnsis§esæIrEtCakUnG~kman-
G~kFMTSgGs' KWfaecjmkBIvNö:FUr¨sçl. lTìpl«nkarmansalaBIry"agenH eyIgVneXIj¨Kb'
K~amkehIy Ð ¨beTseTACamansgðm2 EdlxusBIK~aTSg¨sug(6). sgðmmYyCasgðm«nG~k ÇlUt
las'È EdlkarGb'rMnigcMeNHv^CØaxÂçnGnuJïat[b"HJl'nwgBiPBelakxage¨kA ehIyedéreTAmuxtamBi
31
PBe¨kAenaH. G~kTSgenHxMe¨bI¨Kb'meF´aVy edémºIeFÃICév^txÂçn[Tan'sm&y. sgðmmYyeTot Casgðm
ÇG~kl©g'exÂAÈ EdleCaKCSy"age¨CAnwgBuTìsasna ehIycUlcit‘rs'enAk~¬gBiPBelakmYyeJreBj
eTAedayC÷enOelIehtumhaGsÍar´ ehIyEdlkareKarBTMenomTMlab' VnkÂayeTACakarenAes©¿mmin
kMerIk.
- k~¬gq~S 1912, ÇKUEvn&r eh§ßeNr"al'È Gal'Ebr sar"U begûét ÇsPa[eyabl'GayÈ
(Assemblée consultative indigéne) EdlmansmaC^ke¨CéstSg (1PaK8) nigsmaC^kCab'eq~at (G~kEdleK
[manGMNaceVHeq~aterIssPaenH mancMnYnticNas'). sPa[eyabl'enaH ¨Kan'EtCakarsak
lºgemIleT e¨JHmYyq~SeFÃIkarEt 10 «f©.
-enAq~S 1915 muxgarCaecAhÃayext‘Vn¨tèveKbegûét[maneLIgsMrab'Exµr. BImun ext‘¨tçt
edayVrSgEdlmangarCa Çer"suIdg'È.
-k~¬gq~S 1920 salaVlICan'xõs'VnekIteLIgenAP~MeBj(7).
-enAq~S 1922 TI¨bwk§acºab'VrSgm~ak'CYyENnSkicÍkarbegûétsalaÓ¨kid½ (enAP~MeBj) sMrab'
C÷nMuC÷rHbTÓ¨kid½k~¬g¨beTsTSgmUl.
-k~¬gq~S 1930 (raC´¨BHVTmunIvg§) BuTìsasnbNiët´ VnekIteLIgenAP~MeBj edémºIbgúat'¨Kè
be¨gonsalaVlI (Gacar´salaVlI).
-enAq~S 1937, ¨beTseyIgmansalacMnYn 952 (k~¬genaH 813 Casalavt‘), sala
Gnuvt‘n_Ós§ahkmµmYy, salasilº:ExµrmYy nigsalacºab'nigrd½VlmYy(8).
--------------------------
32
GFibºay
ÆÄÆÄÆÄÆ ÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆ
36
erOge¨kA¨beTs
«f© 9 mina 1945, k~¬gv^man nerat¶m (TIs¶Ikar KUEvn&r eh§ßeNr"al') 䫨BnKr, rd½TUtCbu"n m"at'
sUßmU"tU dak'kMNt'[ dãKU edayTamTar[kgT&BTSgGs'enA²Nëècin mkenAe¨kambJØakarCbu"un. dãKU
minyl'¨Bm, Cbu"nk*vayPÂam. k~¬gkML¬gmYyyb'bu"eNöaH kgT&BVrSgTSgmUlenA²Nëècin Vnrlay
Vt', ehIyCamYykarN_enH ¨KwHsÄanGaNaniKmk*VnrlM. elIkElgEteyaFa 3-4 Jn'nak', e¨kam
bJØakarÓt¶mesnIy_ GaeLHsg'¨DI nigsaVed, EdlVnecjrYceTAdl'¨sukcin. dãKU nigemTahan
TSgGs'Vn¨tèveKykeTAdak'Kuk. enA¨beTskmõ¬Ca, kgTahan \eCég¨khm| ¨bmaN 10 eyaFPUmi
enaH Vn¨tèvCbu"nmkcab'eday²tTSgd·gxÂçnVnbn‘iceLIy. EsíkeLIg, tamesck¶IsuMrbs'Cbu"n ¨BH
RRRRRRRRRRRR
sågðamenH Tal'Etq~S 1954 eTIbVncb' ehIyVneFÃI[sÂab'nigrbYsCag 77 000 nak'
¨Kan'EtxagVrSgnigsmaKtrd½(25). enAelIdémYyEdlF¬HFÂayeTAehIy GaemrikSgmkC÷nYsVrSg.
²t¨Bmcb' sågðambn‘eTAmuxeTotnUvkarkMeTcnig¨bharrbs'xÂçn. saksBExµrrab'lan nigsMErk
degúaye¨JHkarQWcab'd*mhima«n¨bCaCneyIg EdleyIg¾x§av@ k~¬geBlenH KWCaehtupl¨tg'@
«nsågðamenH.
45
GFibºay
erOgk~¬g¨beTs
emsa 1975.
lMnSTI1¨bmUlp¶¬÷ BYkEdlcg'bMVt'rbbraCaniym, EdlxÂçneXIjfaCaÓbkrN_EdlGaNani
Km (ehIye¨kaymkGaNaniKmniymC÷nan'fµé) e¨bI¨Vs' edémºI¨kjSek¶ab¨beTsxÂçn. lMnSneya
VyenH(3) rMlaykartyuTìTl'nwges¶c cUlCamYykartyuTìTl'nwgGaNaniKmniym. lMnSTI2 KW
rbs'BYk¨Bènsgðm EdlykbuN´sk¶ixÂçneFÃICaedémTun ¨bmUl¨TB´smºti¶, buN´sk¶iEdles¶cEck
[ tamkarbuin¨bsb'rbs'xÂçnxaglut¨kab. BYk¨BènsgðmenH KW¨kumnahµWn(4). CakarFmµta BYkenH
¨Vf~a[rbbraCaniymmanGayuyWnyUrteTAeTot. edaym´a"g KUv^vaTTSgBIr¨kumemIlgaykarTUnµan
«n¨bvti‘saås¶, edaym´a"geTot mhaCnsõwk²tkMerIk rkxÂçn¨bmUlCakmÂSgneyaVyBuMVn, BYkTSg
BIr¨kumenH rt'rkbreTsral'dg edémºICYyxÂçn[Q~Hk~¬gkarv^vaTenH –– karv^vaTEdle¨kaymk ¨Kan'Et
CakJÍk'q¬Hsågðam¨tCak'«nmhaGMNacTSgLay. ElgnwkeXIjfa ¨beTsxÂçnenAk~¬gkal:eTs:PUmi
saås‘neyaVymYyEdlCUrct', xagNak*dUcxagNa BuMEdl¨Bmrkesck¶IsMruHsMrYl (compromis)
ÉrkCECkK~am¶gNaeLIy. e¨JHEtkardeN¶ImGMNacTSgkMeralgg·tmuxenH, ¨bCaCnExµrVnsg
kMhus nwgkMBugEtsgkMhus edaybg'tM«lmYyd*rnìt'eFÃIGMBI — dUcJk´G~kniBnìVrSg EbßNa ha
Em"l— QamnigTwkEP~k(5).
¨BHVTsIhnu, enAekµgehIyqab'tameK, TTYlC÷nYyk~¬gkicÍkarBIsMNak'BYk \TI¨bwk§a| Edl
CaG~kkarJredaymuWgma"t' nUvrbbraCaniym. eBlEdlelak sWg gu"kfan' eLIgmkelIqakneya
Vyv^j, ¨BHecAVnbegûétmuxkarmYyehAfa \TI¨bwk§a«nraCrd½aPiVl| ehIyEtgtSgenA«f© 7 mifuna
(1945) k~¬gnaTIenH, sem¶cmunIer"t EdlnwgmansemÂgBiPak§ak~¬gKN:rd½mån‘IeTot. edémºIkan'kab'
edays©at'@ nUvkarcayvayrbs'rd½aPiVl, es¶csIhnu dak'TI¨bwk§aBIrnak', elak Eb"n nut Card½
mån‘Irg¨ksYghirJïvtĬ nigelak pU e¨BOg CaGFikarhirJïvtĬ. k~¬gkalenaH, karxÃl'xÃayFM@ «n
rd½aPiVl KWCYyCbu"nk~¬gsågðamrbs'xÂçn, nwgedaH¨saybJúad*BiVk«nlkÅn‘ik:rbs' kUsSgsuIn
(sUmGanerOge¨kA¨beTs). mhn‘ray«n hIurU"sIm"a nig NahûasaKI VneFÃI[cb'subin \mhaGasIu
PaKbUJá| e¨kamGFibtIPaB«n \GaNac¨k¨BHGaTit´rH|. enA«f© 19 sIha 1945, 4 «f©e¨kaykar
pæ¬H¨Kab'EbkbrmaNUTI1, elak sWg gu"kfan' begûéterOgEkÂgbnÂMmYy ehIy[eKcab'rd½mån‘ITSgGs'
EdlKat'yl'facUlcit‘VrSg. G~kEdleTAcab'rd½mån‘ITSgenaH suTìEtsmaC^k«nclna \yuvCn²Nëè
cin| EdleKVndak'eQµaHfµéfa \yuv&nkmõ¬Crd½|. «f© 14 sIha, elak sWg gu"kfan' Vn¨tèvEtgtSg
Card½mån‘ITI1 ehIyenAEtkan'¨ksYgkarbreTs. elak Eb"n nut TTYl¨ksYghirJïvt¶¬, elak jw¬k
CUL¬g ¨ksYgesd½kicÍCati, elak V"c QWn ¨ksYgp¶l'esº¿g nigPs‘¬Par, elak sußm ehog ¨ksYg
mha«pæ, elak Xwm Tit TTYl¨ksYgkarJr¨beTs ¨tçtK~anwg¨ksYgsuxaPiVl. enA«f© 8 kJïa,
kgTahanGg'eKÂsmYykgmkdl'P~MeBj edémºITTYlkardak'GavuFBITahanCbu"n ehIyedaHElgeQÂIy
sågðamCatiGWru"b tamkicͨBme¨BogenA bu"ts‘S . mkCamYykgäkPaBGg'eKÂsenaH, mannayTahan
VrSgm~ak', vresnIy¨tI hûal'lÃa" Edlman \ebskkmµBiess|. elak sWg gu"kfan' ¨Vb'y"ag
53
cºas'eTAnayTahanenaHfa raCrd½aPiVlExµrnwgeFÃIkarccarCamYyVrSg EtelImUld½anmYy, KWkar
TTYlsðal'äkraC´«n¨beTskmõ¬Ca.
edaycg'bgúaj, mYyEp~keTAVrSgnUvkarKS¨Trd½aPiVlKat'BIsMNak'¨bCaCn, mYyEp~keTot
eTABYksmõnìmit‘ faKat'²tCab'C÷Jk'GÃICamYyCbu"neT, sWg gu"kfan' bgðab'[eFÃIkarsYrqnæ:¨bCaraås‘1
(plébiscite) enA«f© 3 tula(6). Kat'²tVnd·geTfa enAe¨kayx~gKat' rd½mån‘IxÂHkMBugerobcMrMlMKat'.
enA«f© 23 kJïa, es¶csIhnu EdlKS¨TtampÂèvkarnUvneyaVy«nraCrd½aPiVl, VnbJØènelak Xwm
Tit —y"agsm©at'— eTACYbGaCÆaFrVrSg䫨BnKr. «f© 5 tula Ót¶mesnIy LWEK mkdl'«¨BnKr.
«f© 16, edaymanvresnIyäk Gußyvar nigTahan²Nëa 3-4 nak' «nT&BGg'eKÂsCUnmkpg, LWEKÂ
mkdl'P~MeBj ehIy[cab'elak sWg gu"kfan' (Edl¨Bm[eKcab'²tmantTl') e¨kamkarecaTfa
\eFÃIskmµPaB¨bqSgnwgBYksmõnõmit‘|. XuMXSg䫨BnKr, sWg gu"kfan' Vn¨tèveKv^nicÏ&yPÂam ehIy
TTYleTaseFÃIkarCaTm©n'k~¬gevla 20 q~S, ehIy²tcºab'sMct (k~¬g¨sukExµr) k~¬gevla 20 q~S. Ca
mYyBrsBæsaFukar «nsk¶i5 VrSg Gußyvar Edl LWEKÂ [emIlxus¨tèvelIvasna¨beTskmõ¬Ca, raC
rd½aPiVlfµémYyVn¨tèvEtgtSgeLIg e¨kamkard·knS«nsem¶cmunIer"t. mÍas'munIBg§ (e¨kaymkraC
TUtenAV"rIs), elak Xwm Tit, jwk CUL¬g, sßum ehog nig va" kamwul enAk~¬genaHEdr. mkdl'«¨BnKr
Vn 3-4 «f©, Ót¶mnavé dah§g'el´I (GKðs~gkar) CYbsem¶cmunIer"t 䫨BnKr, ehIyKUsEx§neya-
VyVrSg[eFÃItam Ð Gnuvt‘n_esck¶IEfÂgkarN_«n«f© 25 mIna 1945 GMBIshB&nì²Nëècin, dak'eLIg
v^jy"agqab'rh&s nUvkarGaNaB´aVl (¨btiktUr"a) VrSg elI¨beTskmõ¬Ca («f© 4 F~è 1945, es¶c
sIhnu ¨Bm[Gnuvt‘n_CabeN¶aHGasn~ nUvsnìisJïanigkicÍsn´a q~S 1863 nig 1884), EtgtSg
KN:kmµkareFÃIkicÍsik§aVrSg-ExµrmYy edémºIccareFÃIsnìisJïafµérvag¨beTskmõ¬Ca nig¨beTsVrSg.
bu"En‘bnæab'BIkarcab' sWg gu"kfan' ykeTA, ExµrCae¨cInnak'yl'eXIjfa es¶cVnyk¨beTs
eTA[VrSg. G~kTSgenaHv^nicÏ&yfa kmÂSgCameF´aVyEtmYyedémºIykäkraC´, ehIyk*nSK~acUl«¨B,
xÂHeTA¨BMEdnExµr-esom, xÂHeTA¨BMEdnExµr-yYn. BYkcUl«¨BenHbegûétclnamYyeQµaH\Exµr²s§r:|(7).
enATisxageCég Exµr²s§r:TTYlC÷nYyBIrd½aPiVl«f rbs' ¨BiDI P~Myg' (EdlxÂacBYkVrSgeFÃIGn‘ra-
Kmn_mYy k~¬geBlxagmux edémºIykEx¨tExµreTAv^j (Ex¨tEdlesomVnBIsnìisJïa ¨kugtUk´èq~S
1941). eQµaHBIrelcecjBIclnaenATisxageCégenH Ð dab QYn nig ekA tk'.
cMENkenATisxagtºèg, k~¬gext‘kMBt, elak V"c QWn TTYlC÷nYyBIyYn tamry: sWg «f egÿg(8),
bíènrbs'elak sWg gukfan'.
«f© 7 mkra 1946, sem¶cmunIer"t cuHkicͨBme¨BogsMerc \rebobrs'enA| mYy (Modus Vivendi)
CamYyÓt¶mesnIy GaeLH sg'¨DI, s~gkar«nsaFarNrd½ (garfµérbs'er"suIdg' sUßeb"rIy&r). k~¬g
esckI¶rbs' \mUDus véevnDI| enaH (rUbmn‘enHVrSgcUlcit‘Nas', bu"En‘BYkGg'eKÂsfaBiVkrs'enAtam)
¨beTskmõ¬Ca Ca \rd½sÃy&t| enAk~¬gshB&nì²Nëècin (EdlrUbragminTan'cºas'las'enAeLIyeT)
EdlxÂçnägenAk~¬gshPaBVrSgeTot. k~¬gkicÍkar«pæk~¬gsuTì, ¨beTskmõ¬CamanesrIPaBeBjTI. edémºI
[¨beTscab'edéreLIgv^j, VrSgp¶l'C÷nYyelI«pærd½Vl nigbecÍkeTs edaybJØènmknUv \TI¨bwk§a|
GFibºay
ÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆ
71
PaKTI 5
shB&nì²Nëècin
edémºIGÃI?
sMnYr TMB&r
shB&nì²Nëècin edémºIGÃI?
GaNaniKmkmµrbs'VrSgelI²NëècinenAstvt§r_TI 19 VnbJÎb'y"ag¨twmnUvsnæ¬Hrbs'yYn
EdlVneVHxÂçnCab' 9 stvt§r_mkehIy k~¬gkarxitxMB¨gékTwkdé. dl'Vt'vt‘man«nbsÍwm¨beTseTA,
²NëècinsBëf© ¨tLb'mkk~¬gkal:eTs:PUmisaås¶neyaVy«nstvt§r_TI 19 v^j EbÂkEtmanmhaGM
NacGasuIfµémYy Edllatsnìwg¨semalGafákMVMgxÂçnmkelI. mhaGMNacfµéenH KWsaFarNrd½cin
¨bCamanit.
enAstvt§r_TI 10, bnæab'BIVnrMedaHxÂçnBI²TiìBlcinmk, yYn¨tèvQmmuxTl'nwgcMeNaTfµé1 Ð
karEbksay«ncMnYn¨bCaBlkrrbs'xÂçn. edayenAkegÿnk~¬gdgCnÂgTen¨khmEdlCadérabmYytUc,
¨sukyYn¨tèvkarlatxÂçneTArkTIäeTot edémºIrs'. enAd÷Nac'stvt§r_TI 16 yYnelbVn¨sukcMV",
ehIy 300 q~Se¨kaymk d÷eNIrcuHmkTisxagtºègrbs'yYn Vncb'nwgkarykVnkUsSgsuIn, kmõ¬Ca
e¨kamrbs'Exµr. KWenAeBlxÂçncab'edéreqõaHeTATisxaglic EdlyYnCYb¨bTH«f muxTl'nwgmux, «f
EdlVn¨tèvmu"gehðaledjecjBIyunNan ehIyEdlVncuHmkxagtºèg cab'tSgBIstvt§r_TI 13,
edayruj¨canExµ niglav EdlenAelIpÂèvrbs'xÂçn. «fnigyYn eCosvagkar¨bTUs‘r"ayK~a ehIyerIs
ykmeF´aVy¨tCak'mYy KWkarEckK~anUvTwkdéExµrniglav. GaNaniKmkmµrbs'VrSg min¨twmEtxa
XSgkarEbgEckenH, EfmTSgCb'rd½TSgBIr[rs'eLIgv^j.
Cab'C^tmYystvt§r_, yYntyuTì²t¨sak¨san‘ edémºIrMedaHxÂçnBI¨kjSVrSg. CamYyK~anwgkar
tyuTìenH KMeragB¨gékTwkdék*¨tèvVneFÃIEdr. eQµaH |KNbk§kumµ¬ynis‘²Nëècin| Edl hUCémij dak'
[clnabd^vt‘n_yYnenAq~S 1930 bgúaj[eXIjcºas'nUveKalbMNgrbs'G~kd·knSyYnenH. esc
k¶IEfÂgqnæ:elIkTI1 rbs'evotmij(1) EdlVneFÃIeLIgenAExtula 1941 kan'EtCak'lak'eTAeTot Ð
\b¨gçbb¨gçm¨sTab'sgðmTSgGs', Ggðkarbd^vt‘n_TSgGs', GaNikCnCatiTSgGs'. smõnìkicÍrvag
¨bCaCnTSgGs' EdleKC^HCan'enA²Nëècin|. k~¬gkartyuTìedémºIäkraC´«n¨beTsxÂçn hUCémij emIl
eXIjrYceTAehIy nUvcMeNaT —EdlecosBuMrYc— «nkarN_man¨bCaCne¨cInhYsenAevotNam. hUCé
mij KiteXIjfa ebIVrSgGacb¨gçbb¨gçm kmõ¬Ca lav nigevotNam [eTACard½mYy edaykmÂSgkS
ePÂIg nigeTaHbImanKMnuMQWcab'«n¨bCaCnk*eday, ¨beTsevotNamritEt¨sçl{b¨kesabkmõ¬Ca nig
lav CamYymuxkarxÂçnCa \G~krMedaH| nigCa \G~kp§BÃp§aymenaKmv^CØa|. enAq~S 1945, eBlEdlV-
rSg, k~¬gkarxMQaneCégrbs'xÂçnmk²Nëècinv^j, Vnes~Idl'¨beTsTSg \¨VM| nUvrUbmn‘ shB&nì²Nëè
cin, hUCémij ²tEdl¨bEkkm¶gNaeLIy. cMVMgrSgCl' laynwgkard·kCJØènmnus§[mkenAelIdé
TMenr VnhYssm&yeTAehIy (?) . edémºIelbykkmõ¬Caniglav, evotNamenAsl'EtmeF´aVy
mYyeT, meF´aVyEdlGacecosvagkarp¶næaeTasrbs'mtiGn‘rCati KWkarqÂgkat'tamd÷Nak'mYy
EdlCashB&nì«nrd½TSgbI. rUbPaBKYr[rnìt'«nkarGt'XÂan, «nmhn‘rayesd½kicÍ EdlmkGMBIkarman
¨bCaCne¨cInhYs EtgEteFÃI[G~kd·knS¨beTsevotNamPitP&yCanicÍ. cMeJH hUCémij dUcCacMeJH
buBÃkarIxÂçn nigcMeJHG~kbn‘tMENgxÂçn, manEtkarB¨gékTwkdéeT EdlGacTaj¨beTsevotNamecj
74
putBIe¨KaHf~ak'«nkarman¨bCaCne¨cInhYsenH. dUec~HEmn, 2PaK3 «n«pæ¨beTsevotNam suTìswgEt
CaP~Mfµe¨cIn (emIlEpnTITMB&r 142-143) dUec~HGt'dSGÃIduH (eKe¨cInEte¨bobPUmisaås‘¨beTsevot-
Nam eTAnwgPUmisaås¶¨beTs suIlI EdlmandérabEtmYybnæHya"gcegí¿t beN¶aytameq~rsmu¨T.
yYnrs'enAy"agcegí¿tcgíl'elIdérabEdlxÂçnGaceFÃIE¨scMkarVn. enAq~S 1970 ¨beTsevotNam
manbN¶aCnC^t 50 lannak' Edlrs'enAelIEt 1PaK3 «n«pæ¨beTsTSgmUl, KWfaelI«pæ dImYy
EdltUcCagkmõ¬CaeTAeTot! ehIyenAelI«pædéEt 1PaK3 enH manEtval \¨tIekaN| EdlTenÂemKgð
nigTen¨khmhUrkat'cak'cUlsmu¨TeT EdlCaplitkr«n¨sUv. eKV"n'faenAq~S 2000 bN¶aCnyYn
nwgeLIgdl' 75 lan! CakarBitNas' EdlFnFanksikmµ«n¨beTsnwgxÃH«f©NamYyBuMxan cMeJH
mat'yYnTSgGs' (karxÃHenHcab'manbeN¶IreTAehIy. enAq~S 1976 yYnVn¨tèvkar¨sèv 1,2 lan
etanEfmeTot).
cMeJHkar¨tèvkarB¨gékTwkdéenH, kmõ¬CaCaTIedAmYyy"ag¨bNIt. e¨JHfavaldéduH EdlBuMsUv
manmnus§enAenH eJreBjeTAedaysmºti‘FmµCatiEdl²tTan'maneKb"HJl'. pæ¬yK~a¨sLHBIbN¶a
CnenAevotNam, ExµreyIgVnsðal'PaBsmºèNásbºayrhUt. fÃédºitEtrd½KµanneyaVy¨twm¨tèv
xagkare¨bI¨Vs'Twk, fÃédºitEteyIgeFÃIE¨stamrebobburaN, ehIyeTaHbI «pædéEdlVn¨tèvPØçrras'Kas'
dSmanTMhMtictYck*eday, kmõ¬Camunsågðam Ca¨beTsd·k¨sèvecjeTAe¨kA. BitehIy ebIeKemIl¨b-
eTsenA²NëècinmYym¶g@ dac'BIK~a, ¨beTsTSgenaHBuMsUvmaneT. bu"En¶ebIdak'mkCamYyK~anUvFnFan
xagEr", xagksikmµnigxagTwk, ¨beTsTSgbIrYmK~amansPaBCa \¨beTs| mYyman, ehIycºas'CaenA
k~¬gcMeNam¨beTsEdlsmºèNáCageKenAGasuIPaKGeK~y_ (emIlEpnTI).
sn~isITenAh§WENv q~S 1954 ¨Kan'EtCaÓbºti‘ehtuGa¨kk'mYy EdlxaXSgmYyEPÂtsin min
[subinrbs' hUCémij kÂayeTACakarBit. G~kd·knSyYnsBëf©¨Kan'EtedértampÂèvEdl hU VnKUsTuk
[. esaknadkmµCaTIrnìt'nigCaTIexÂacp§a «n¨bCaCnExµrsBëf©enH ¨Kan'EtCalTìpl«nPaKTI1 «n
KMeragkarrbs'yYnkumµ¬ynis‘. PaKTI1 «nKMeragkarenH KWkareFÃI[Gs'mnus§BIkmõ¬Ca, kicÍEdlCaC÷
hanTI1 EdlyYn¨tèveVH munnwgcUlmkk~¬gshB&nìmYy«nrd½enA²Nëècin.
75
ehtuGÃIk*cSVc'eFÃI[Gs'mnus§? ebI¨beTsTSgbInSK~aCECk
EvkEjkrkkaredaH¨saymYy¨bkbedayyuti‘FmáeTA etIeFÃIekIt É BuMekIt?
sMnYrTI 3 Ð ExµrnigyYnminTukcit‘K~aeTAv^jeTAmkxÂSg
Nas'. ehtuem¶cVnCayYnGacbJͬHbJÍèlbg÷k
xYrExµr¨khmVn? (enATMB&r 80)
76
GFibºay
ÚÚÚÚÚÚÚÚ
80
ExµrnigyYnminTukcit‘K~aeTAv^jeTAmkxÂSgNas'. ehtuem¶c
VnCayYnGacbJͬHbJÍèlbg÷kxYrExµr¨khmVn?
BYkXatkr«n¨bCaCnExµrEdlkan'kab'GMNacCagbIq~SenA¨sukExµrBuMEdlVn¨tèvbg÷kxYreday
CnCatiyYneT bu"En‘Vn¨tèvbJͬHbJÍèledayBYkEdlsem¶c sIhnu Vn[eQµaHfa \Exµr-evotmij|.
edémºIyl'faehtuem¶cVnCaCnCatiExµrkÂayeTACa Exµr-evotmij ekIt ehIyBinit´emIlkarv^vt‘n_«nBYk
enH eyIg¨tèv¨tLb'mke¨kaycMnYn 30 q~Sv^j.
Cad÷bUgeyIg¨tèvd·gfa kUnesaEdlebIk[evotmijVnTTYleCaKC&y KWBYkGaNikCnCati
ep§g@ «n²Nëècin. eTaHbIkarN_enH [eKrkeC¯BuMekIt, kgTahanelIkd÷bUgrbs'evotmij²tmanCn
CatiyYneT, bu"En‘mansuTìEtBYk \fU|(1) Edlsíb'yYnrab'd÷Nr dUcCnCatixÂHEdr. dUec~HEmn, eq¿t
{kasBIkarbHeVrmYyrbs'BYkkånæaj fU Tl'nwgGMNacGaNaniKmk~¬gq~S 1940, y" egÿgya"b'
erobcMtemÂIgmUld½anmYy EdlnwgeTACaTIedém«nkartyuTìd*yUrTl'nwgVrSg. teTAenH KWkarr"ayr"ab'«n
G~kniBnìVrSgeQµaH eh§ßra" eL kÃag GMBIbecÍkeTsEdl y"ab' Vne¨bI edémºIcUleTAk~¬gBYk fU (k~¬g
esovePA |ya"b' Ésågðam«n¨bCaCn| bNöaKar dãNUEGl 1973) Ð
\tamd÷bUnµan«n hUCémij, y"ab' eroneTsPasaBYkG~k¨sukP~M ehIyecHniyaylµmk~¬geBlxÂI
bn‘icEdr. Kat'[eKbe¨gondl'mnus§Kat'eTot. edayykcit‘Tukdak'elI¨bsiTìPaB«nkareXasna
Kat'[eFÃIkmµsik§aneyaVy eTAtamTMenomG~k¨sukÐ \CamYyBYk ma"n' s (kånæaj¨sukP~MmYy) (man
BYk m"an' exµA, kùkùnù) eyIg¨tèvrhUtKUrrUbeTot edémºI[eKyl'KMniteyIg, Kat'Vnniyay¨Vb'e¨kay
mk. edémºI[yl'fa VrSgnigCbu"n CJØk'Qam¨bCaCneyIg, eyIgKUrrUbVrSgm~ak'nigCbu"nm~ak'vay
yYn, ÉrUbksikrm~ak' sgût'edayTm©n'BnìdarnigkMENn. eyIgeFÃIKMnUr1eTot Edlman Kin m~ak'
(GaNikCnmYy¨kumeTot), m"anm~ak' É fUm~ak' edérkan'«dK~a edémºIbgúajkarcSVc'«nkarrYbrYmCatiTl'
nwgBYklukluy|. y"ab'Vnd·knSG~kbgúat'mYy¨kum EdleFÃIkark~¬gPUmiPaK hÃaGan egÿgbß^n. Kat'
r"ayr"ab'fa edémºIeFÃI[bN¶aCnTukcit¶ Kat'VnbJØa[mnus§rbs'Kat'bnæn'xÂçneTAtamTMenomTMlab'
rbs'eK ehIynigeFÃIBiFIsºf eBlNacUleTAk~¬gPUmi ma"n mYy.l. edayy"agenHägEdlVn¨tèv
sageLIg e¨kamsnæ¬Hrbs' y"ab' nig¨sbtamKMnitrbs' hUCémij, nUveKalKMnitmYyk~¬gcMeNam
eKalKMnitneyaVyäeTot«nrbbfµé Ð karCYyKS¨TBYkGaNikCn EdleKnwgeKarBC÷enO nigTMenom.
Ót¶mesnIybInak'«nkgT&Bevotmij CaCnCatifU. kgBlFMelx 312 nig 316 EdlVn
cUlrYmk~¬gkar¨byuTì«n edon ebon PU mansuTìEtCnCatifU (20 000 nak', KW 20% «neyaFa evotmij
enAq~S 1954). rd½mån‘I¨ksYgkarJr¨beTs k~¬grd½aPiVlbeN¶aHGasn~TI1 «nsaFarNrd½¨bCaFib-
ety´evotNam, CUy"agtag, CaCnCatifU. eBlEdlevotmij cab'cUlmkk~¬gevotNamxagtºèg vak*
VneFÃImUld½anCaTIedémmYy edaye¨bIBYkGaNikCnEdlrs'enAä \TITYlxõs'| Edr(2). dUceKGacrg'
81
dl'smmit‘TSgGs',
enHCaäksarBIrEdlTak'Tgnwg Ð
1- Ex§neyaVy«nKNbk§.
2- lkÅn‘ik:«nKNbk§bd^vt‘n_«n¨bCaCnkmõ¬Ca.
lkÅn‘ik: Vn¨tèvGnumti‘CaäkcÏ&næ edayV"gkagsWu «nkmõ¬Ca. cMENkxagEx§neyaVy«nKN
bk§ V"gkagsWu VnGnumti‘EtEx§bnæat'FM@ eT Edlmit‘nwgykeTAeFÃICamUld½an«nkicÍkarrbs'mit‘
nig «nkarbgúat'bgúajdl'G~kcUlfµék~¬g \KNbk§bd^vt‘n_«n¨bCaCnExµr|. edayäksarenHVn¨tèv
sresreLIgy"agelOn, eK¨tève¨bIeBlevlaxÂH edémºIsik§a[hµt'ct'nige¨CA.ùùù
ÈlkÅn‘ik:«nKNbk§bd^vt‘n_«n¨bCaCnExµr EdlVn¨tèveroberogeLIgedayTIbJØakarevot
mijenAkmõ¬CaenH minCaGÃIe¨kABIesck¶IsegÅb«nlkÅn‘ik:rbs' Lav-dug eT. karxusK~amanmYykEnÂg
ehIyy"agsMxan' Ð ²t manniyayBI \lTiìFM@ «n ma"k§, Ginhðil, eLnIn nig em"A-esTug| eT. kar
ety´¨bCamanit.(4)
Ècab'tSgBIeBlenHeTA, karrIkcMerIn«nkarbH¨bqSgExµr eFÃIeLIgy"ag²telí¿gtamKMrUyYnrbs'
xÂçn. enAq~S 1952, KN:kmµakarCati«nkarrMedaHExµr E¨bxÂçneTACa \rd½aPiVlExµrtsUß| d·knSeday
s·g gu"kmij ehIyEdlVn¨tèv \TTYlsðal'| PÂam BI V"eftLav nigBI sùbùvù e¨kABIenH ²trd½ä
NaeTotTTYlsðal'eLIy. \rd½aPiVltsUß| enH mansar:sMxan'bn‘ic enAeBlC^teFÃIsni~sIT h§W
ENv, e¨JHfaebI sùbùvù eFÃI[eKTTYlsðal'VnnUvvt¶manCapÂèvehtu «nrbbTSgBIrenH EdlxÂçnKS
Jr, C÷hrrbs'xÂçncMeJHmuxVrSgnwgrwgbwugy"agxÂSg. k~¬geBlEdleCaKC&yxagTahanrbs'xÂçnman
eLIgCabn‘bnæab'K~a enAlavnigkmõ¬Ca BIExF~è 1953 eTAExemsa 1954, G~kd·knS sùbùvù k*niyay
jwkjyeLIg nigxÂSgeLIgGMBI \rd½aPiVl| «n sWg gu"kmij nig supanuvg§. karb¶èrebskkmµK~a k*
maneLIg, ehIyrhUtmaneTAdl'esck¶IEfÂgkarN_«n \rd½mån‘I¨ksYgkarbreTs| «nrbb sWg
gu"kmij, ekmunI, Edltva"enA«f© 20 mIna 1954 Tl'nwg \Gn‘raKmn_GaemrikSgenA¨sukExµr\ ehIyecaT
¨BHecAsIhnu —EdlVnTTYlBIVrSgnUväkraC´«n¨beTs enAExtula 1953— faCatukûta.
Èbu"En‘karbegûét \rd½aPiVltsUßExµr| Cakarbn‘¬bbEn‘geBk. ¨bCaCnExµrPaKe¨cInenAesµaH¨tg''
nwges¶cxÂçn ehIynigsÄab&ntamTMenomTMlab'xÂçn. ehIyeKeXIjcºas'eBknUv«dbreTs —yYn—
EdlenABIe¨kayesck¶I¨bkasnigsunærkfaTSgLayenaH EdlCajwkjy Vn¨tèvbkpæal'BIPasa
yYn. ¨beTskmõ¬Ca nig¨beTslavBuM¨BmGgð¬yenA h§·ENv e¨kaytu CamYy \rd½aPiVlbIsac|
TSgenaH ehIyb¬kkumµ¬ynis‘ k*bnæn'xÂçntam. k~¬gry:eBlticCagBIrEx, rcnasmõnìrd½aPiVlevotmij
enAkmõ¬CaVt'Gs' dUcCa¨tèvmn‘GaKm. sWg gu"kfan' eFÃIskmµPaBm¶geTotCamYyes¶cxÂçn —bu"En‘¨Kan'
EtedémºICab'¨bLak'm¶geTotk~¬gkarb"unb"grMlMes¶cenH k~¬gq~S 1959. sWg gu"kmij —etImnus§enHman
Emn ÉmYyCa sIuv ehg?— ecjeTACamYykgäkPaBevotmij Edl¨tLb'eTAevotNamxageCégv^j
e¨kaykicͨBme¨BogQb'cºSgK~a. sùbùvù caj'TwkTImYyenAkmõ¬Ca.
ÈkarP&n‘¨cLMEdlVneFÃI ¨tèvEtEkeLIgv^j. EmnETneTA karEkenHnwg¨sYleFÃICagkar EdleK
mansgôwmTukenAhaNUy. edayVnTTYlTukÅbukem~jxÂSgBIG~kC^txagminkumµ¬ynis‘xÂçnBIrnak' KW¨b
eTsevotNamxagtºègnig«f, kmõ¬CaeXIjelcecjmkv^j nUvÓVyklrYmtamTMenomTMlab' Edl
eFÃI[xÂçnVnVt'äkraC´kalBIGtIt:. kmõ¬Cak*EbrrkTÃarTSgGs'EdlebIk[xÂçnrYcBIe¨KaHf~ak'ùùù ehIy
haNUyCaTÃarmYyEdr. sùbùvù Elgman¨BMEdnCamYynwgkmõ¬CaehIy, ehIysarBtámanxÂçnnigv^T´¬
xÂçnkarJr¨beyaCn_Exµr, minEmnedayesck¶I¨sLaj'BiesselIraCaFibety´ExµreT, bu"En‘BIe¨JHG~k
C^txagrbs'ExµrCasmõnìmit‘y"agC^ts~iTiìnwgshrd½Gaemrik. sem¶csIhnu —es¶cnwgdak'raC´[ÒBuk
m¶ayenAq~S 1955— ElgTTYlkareCrtµHtiHedolCaGlÂCØéBIv^T´¬haNUyehIy, pæ¬y¨sLHeTAv^j.
bu"En‘sem¶cenAcS ehIyExµrk*minePÂc karcUllukluyevotmijk~¬g¨beTskmõ¬Ca enAExkum¸: 1954,
85
ehIykicÍkarTak'TgEdlmaneLIgrvagP~MeBj nig haNUy ¨Kan'Etsmrm´, ²telIsBIenHeLIy.
G~ktMNagpÂèvTUtExµrm~ak'eTAenAä sayhûg bu"En‘KµantMNagExµrenAhaNUyeT (rhUtdl'q~S 1960).
Èdl'Exv^cÏika 1958 eTIbKN:¨btiPUyYnxageCégmYymkdl'P~MeBj, bu"En‘munnwgmkdl' Exµr
Vn¨Vb'rYce¨sc ehIyy"agcºas'fa k~¬geBl²LèvenH²tmanerOgTTYlsðal'rd½aPiVlhaNUyeT.
kicÍccarenA¨twmEt eFÃIkicͨBme¨BogJNiCØkmµmYy cuH«f© 20 v^cÏika EdltamenaH sùbùvù nwgp¶l'dl'
kmõ¬CanUvF´èg, CatiCéhìssÃat, GMeVH nig¨kNat' ehIynigEt b¶èrK~anUvplitplksikmµ. kicͨBm
e¨BogenHmanniyayEdrGMBI \karsgôwm| nwgeFÃI[manTMnak'TMngxag«¨bsNIy_ nigxagvbºFmá, dUec~H
eKdUcCaGac[eyabl'bJÍb'fa sùbùvù VnElgGnuvt‘n_ —y"agehacNas'k*k~¬geBl²LèvenH
Edr— nYvneyaVyykkmõ¬CaeFÃI \rNb|, e¨JHneyaVyenHVnxUcxatm¶geTAehIy.È
(cb'kardk¨sg')
sMnYrTI4 Ð
ebIdUec~H etImuxkar nig ²TiìBlrbs'¨beTscin
k~¬gmhav^eyaKExµr enA¨tg'NaxÂH? (TMB&r 90)
86
GFibºay
GgðkarelI
k k
x x x x
K K K K K K K K K K K K
mhaCn
( \K| sðal'Et \x|, ²tsðal' \k| eT)
ÚÚÚÚÚÚÚ
90
kariyal&yneyaVy «n rNsir§ Ð
¨bFan Ð Eb"n nut . smaC^k Ð ecA esg, dYg sMGul, can' yUr"an', Ca san, hUß yn', hußy nwm,
hYt smºt‘I, exov sMpn, sarin qak, CYn mum.
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
94
GFibºay
pÂèvCatieyIgxÂH
(taynij) (L¬knij)
(PUmiPaKEpÂsnèæc)
pùCù12 = kMBg'FM — GnÂg'«¨B — revog — pÂèvEbkEqb/mÂ諨B — ¨seLA (Tl'muxxug, lav)
pùCù13 = s~çl — ¨kecH — sæwgE¨tg — (xug, Vk'es, lav)
pùCù19 = sæwgE¨tg — lMpat' — (epÂKU, evotNam)
99
KµanTMnak'TMngGÃIrvag Exµr-evotmij nwgBYkemExµr¨khmsBëf©enHeT. enHKWCakar¨bmafeBj
TIdl'v^JïaNkÅ&nì«neyaFaeyIg EdlVnbUCaCév^tenAsmrPUmi nig«nbgbíènksikreyIgEdl
Vn¨tèveKsmÂab'rgðaly"ag«¨B«p§.
(11) k~¬geBlenHminTan'mansiÄticºas'las'elIcMnYnGavuF \kumµ¬ynis‘| EdlVn¨tèvp¶l'[Exµr¨k-
hmeT. yYncºas'CaminVnd·kCJØèn[eday²tykkM«reLIy. dUcCaExµreyIgk~¬geBlCJØèn
kSePIÂgBIkMBg'esameTA[evotkug, yYn¨bEhlCaVn \ebHyk| mYyPaKEdr.
(12) BYkkumµ¬ynis‘yYn, fÃIdºitEteKd·g¾¨Kb'K~a GMBIkar¨tèvr"UvK~a sIhnu-pSyuSgdug enAeb"kSg enA
«f© 21-3-70, Vn¨bEkkk~¬gBIrq~Sd÷bUg«nsågðamfa KµanT&BxÂçnenAkmõ¬CaeT. ma¨ta 20 «nkicÍ
¨Bme¨BogenAV"rIs «nExmkra 1973 CakarTTYlsarPaBmYyBit@. bu"En‘Kµan¨beTsNa
mYydak''TNëkmµdl'evotNamxageCégeT, d÷Nwgdl'G~kNaEdlsgôwmelIkarxÃl'xÃayrk
yut‘iFmá «nsn~isITGn‘rCatiTSgBYg! teTAenH KWGtÄbT«nkicͨBme¨BogenAV"rIs rvagshrd½
GaemriknigevotNamxageCég EdleFÃIenAExmkra 1973 (vKðTI7, ma¨ta20) Ð
k/ù PaKIEdlcUlrYmsn~isITenAV"rIsGMBIerOgevotNam ¨tèveKarBy"agm"t'ct'dl'
kicͨBme¨Bogh§WENv«nq~S 1954 elIkmõ¬Ca nigkicͨBme¨Bogh§WENv«nq~S
1962 elIlav, kicͨBme¨BogEdleFÃI[man¨twm¨tèvnUvsiTiìCatiCaòsKl' «n
¨bCaCnkmõ¬Caniglav, KWäkraC´, GFibety´PaB, äkPaB nigbUrNPaBTwkdé«n
¨beTsTSgenH. PaKI ¨tèveKarBGB´a¨kwtPaB«nkmõ¬Caniglav. PaKI EdlcUl
rYmk~¬gsn~isITenAV"rIsGMBIevotNamsn´afamine¨bITwkdékmõ¬Caniglav edémºIb"H
Jl'eTAv^jeTAmkdl'GFibtIPaBK~a nigdl'sn‘isuxK~a nigedémºIb"HJl'dl'
GFibtIPaB«n¨beTsäeTot.
x/ù breTsnwgbJÎb'skmµPaBTahanTSgGs'enAkmõ¬Caniglav, nwgdkecjBI¨b-
eTsTSgBIrenHnUvkgTahanTSgGs', TI¨bwk§aTahanTSgGs', buKðlikTahan,
GavuF, ¨Kab' nigsm¸ar:cmºSg ehIynwgminbJÍèlmkeToteLIy.
K/ù kicÍkar«pæk~¬g«n kmõ¬Caniglav ¨tèv¨bCaCnTSgBIrcat'EcgerogxÂçneday²tbr-
eTse¨CotE¨Ck.
X/ù cMeNaTTSgLayEdlCab'C÷Jk'nwgTMnak'TMngrvag¨beTs«n²Nëècin nwg¨tèv
edaH¨sayedayPaKI²NëècinelImUld½an «nkareKarBeTAv^jeTAmkdl'äkraC´
K~a, bUrNPaBTwkdéK~a nig«nkarmine¨CotE¨CkeTAv^jeTAmk dl'kicÍkar«pæk~¬gK~a.
(cuHhtÄelxaeday eLDwkfU nig hinrI Kis§ijeCé enA«f© 27 mkra 1973) (dk¨sg'
ecjBIsarBtáman \LWm"ug| «n«f© 26-1-73).
karN_mYyEdlVneFÃI[G~ksegûtkarN_breTsegOgq©l'y"agxÂSg KWG~kkan'GMNac
enAP~MeBjVnbJØa, ¨Kan'Etsni~sITenHcb'PÂam, [kgT&BbJÎb'karVj'K~aCaäketaPaKI
ehIy[eFÃIbuN´mYyGbGrsaTrTTYlkicͨBme¨BogenH.
(13) muneBlP~MeBjFÂak'bn‘ic, kar¨bkYt¨bECgK~arvagbk§BYkTSgLayk~¬g saFarNrd½ eFÃI[Ga-
emrikSgse¨mccit‘yk ln' Nun ecj[q©ayBIP~MeBj. \kaNun| Vn¨tèveK[eTAeFÃId÷eNIr
100
mYyeTAbreTsk~¬g \zan:| Card½TUt¨tac'cr. Exµr¨khmeFÃI[manJk´ccamGar"amfa k~¬g
d÷eNIrrbs'xÂçn ln' Nun VnTak'TgCamYyrus§I. eday²tcg'niyayfa karedjTUtrus§I
ecjBIP~MeBjenAExemsa 1975 mkEtGMBIerOgenH, eyIgGacniyayedaycºas'fa Exµr¨khm
²tVnedjBYkTUtshPaBsUevot e¨kamkarj¬Hjg'rbs'cineLIy.
(14) enAGasIuPaKGeK~y_, karbd^vt‘n_Nak*Cabd^vt‘n_ksikmµEdr (xÂSgNas'elIkElgEtcMeJH
hugkug nig sigúburI), e¨BaHfamhaCnPaKe¨cInCaksikr. vNö:kmµkrk~¬g¨kug ¨Kan'EtCaels
eT. karTak'Taj«nsPaB \eqItqay| EtgEteFÃI[manCanicÍ, k~¬gsgðm Ekºr-mUlFnniym,
nUvkarcakecjBI¨sukE¨scMkarmkrs'enAk~¬g¨kugv^j, karN_enHCakrNIy«nkmõ¬CaEdr. lb'
bMVt'¨kugTSgLayecj CaeKaledAFMmYy«nkumµ¬ynis‘GasuITSgGs' EdlkMBugEteLIgkan'
GMNac, eTaHbIxÂçnyk¨Tws¶ItamlTiìNak*eday, eTaHbIxÂçnmanlkÅN:dac'Nat'xÂSg Étick*
eday. minEmnEtk~¬gkmõ¬Ca¨bCaFibety´eTEdleKlb'bMVt'¨kugecal, enAevotNam nig
enAlav k*eKeFÃIdUec~HEdr, bu"En‘edaybn¶icm¶g@. EdlExµr¨khmedjbN¶aCn ecjGs'y"ag
elOnBIP~MeBjnig¨kugäeTotenH, KWminEmnmkBIerOgesd½kicÍ ÉedémºIbMeBjbMNgmenaKmv^CØa
GÃIeT. Exµr¨khmVneFÃIedayGmnus§FmáenH e¨JHcg'ecosvagGnæak'4 dUcteTAenH, EdlGac
\kat'mux| xÂçnVn Ð
k/ù e¨kaykicͨBme¨BogenAV"rIs«nq~S 1973, eKfaGacmankicÍccarelIerOgExµr.
sIhnu, CamYykaryl'¨Bm«n CU eGnLay, eVHsnèæcmYyeTA Ð raCrd½aPi
VlrYbrYmCati ¨BmeFÃIEtkicÍccar eTÃPaKI, CamYyGaemrikSgEtm¶g. sIhnu min
Emncg'EtTaj ln' nl' nigsaFarNrd½ecjeT, KWEfmTSg —ehIymunGÃI
TSgGs'— BYkExµr¨khm \kUnsis§| yYneTot (enAeBlenaH, rd½TUtVrSg
enA¨kugeb"kSg, eGEdn ma"Nak', eFÃICaG~kTak'Tg[). cab'tSgBIq~S 1973
enAkmõ¬Ca, eKeXIjmankgqµk' \sIhnuniym|. enAk~¬gPUmiPaKxÂH, mankarvay
tTl'y"agxÂSg rvagExµr¨khm nig \BYksIhnu|.
x/ù eBlEdlKat'eTACard½mån‘ITImYy, hg§ Funhak' Vnrkccar, tamry:Vgkk,
CamYy¨kum sIhnu - exov sMpn - hßuy nim - hUß yn', kar¨bwgE¨bgEdlVn
eFÃI[Kat' Vt'muxgareTA.
K/ù suEs‘n EhÃßrNg'Eds, GtIt:GKðembJØakar, cg'eFÃIrd½¨bharmYyedémºIrMlM
ln' nl' ehIyyksIhnu (Etm~ak'äg) mkv^j. edayxÃHKuNsmºti‘mYy
EdlVrSgehAfa \GIunIs´"aTIv| (karecHcat'EcgedayxÂçnäg mincSVc'maneK
bJØa), suEs‘neTAsYreyabl'GaemrikSgsin. CakarN_Fmµta, GaemrikSg
eqÂIy \eT|, ehIyxÂçnk*s¶ab'.
X/ù nl' Nun k*dUcK~aEdr BuMVnenAes©¿mk~¬gkar¨bNSg deN¶ImGMNaceT.
\Ót¶mesnIy_| Ehm ektdara nig¨kum \mU"Nas´è| rbs'xÂçn, nayTahanJk'
pûayxÂH Edl¨tehb¨thbmkdak'esa¨cvak'enATÃarcUl¨ksYgeXasnakar
bgúaj[eXIjlºicklTSgLay«neBle¨kayenaH.
101
BitNas'eTAehIy, Exµr¨khmd·gGs'BIÓVyklTSgenaH. karN_EdlKYrkt'sMKal' KWBYk
edérlºicTSgenH, TSgG~kmansuTìcit‘ TSgG~ke¨skbuN´sk¶i, Vnyl'¨cLMGMBIGMNacEmn
ETnelIBYkExµr¨khm. TSgGs'K~a²tVnyl'dl'GtÄn&yy"ag¨Cale¨CA «nkarsmÂab'rgðal
«¨B«p§ enA¨tJMgCg, Ódugð, kMBg'cam .l. eLIy. eKsµanEtebIminsIhnu (EdlmanysCa
¨bFan«nrNsir§nigmankarKSJrBIeb"kSg) k* exov sMpn Edr (CamYygarxÂçnCaGKðembJØa
kar nigrd½mån¶IkarJr¨beTs) Edlkan'begú¿rd·knSbd^vt‘n_. minKW exov sMpn Edlk~¬geBl
mYyVn¨Vb'G~ksarBtámanVrSgm~ak'enAk~¬g«¨Bfa Ð \e¨KaHf~ak'FMbMputcMeJHkarbd^vt‘n_ KW
kalNaC&yC÷nHVnrh&seBk|? etI exov sMpn cg'[d·gfa minEmnxÂçneTG~kmanGMNac
EmnETnÉGÃI? bu"En‘kalenaH cenÂaHq~S 1971 nig 73 ²tmannrNacab'PÂwkxÂSgeLIy eday
sµanEtniyayBIkicÍkarerobcM. emIleTA, edaycg'sgKMnMu—QWcab' elIsgðmxÂçn, edaycg'
eFÃI[Tal'Et sIhnu ykGMNacv^jBMuekIt, exov sMpn, EdlemIlgayemeron¨bvti‘saås¶
dUcBYk \BukrlYy| enAP~MeBjEdr, Vnsuxcit‘cUlCamYy \bn| BYkhaNUy.
(15) eKVnniyayGMBIkar[xÍI¨Vk' 1 000 landulÂar Edl CU eGnLay ¨BmeFÃI cMeJHkmõ¬Ca¨b-
CaFibety´ edémºI[Exµr¨khmTuk sIhnu Ca¨bmuxrd½.
(16) muneBl bu"l Bt eTA¨sukcinbn‘ic, Ts§navd‘é \esd½kicÍcugbUJá¨beTs| cuHGtÄbTmYysr
esreday Nay"ancan'da e¨kamcMNgeCégfa \kmõ¬CanigcinminsUvs~iTìs~alK~a|, ehIyEdl
EcgdUcteTAenH Ð
\sIhnu Ð ¨bPB[BtámanCatiGWru"bmYy Edld·ge¨cInGMBIeb"kSgniyayfa cinmin
(R)
sbºaycit‘eTGMBIrebobEdleKEfTSsem¶csIhnu, ehIy \BYkbYnnak'| Vn¨tèveK[TTYl
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
103
dUec~H etI¨bCaCnExµrnwgeTACay"agNak~¬gGnaKt?
etIGnæak'enA¨tg'Na, sMNagnwgrs'enA¨tg'Na?
yYn Ca G~krMedaH !
GMeBIGa¨kk'VneFÃIrYceTAehIy, bu"En‘²txUcxatTSgGs'eT.
ebIG~kd·knSExµr¨khm, fÃédºitEtxÂçnsahav«¨B«p§ nigqûçtvegÃg«¨kNa, enAmankard·gsÂab'—
d·grs'enAeLIy— eyIgcg'fa BYkenHsuxcit‘Vk'muxCaCagVt'¨suk, xÂçn¨tèvcat'v^FankarN_dUcteTA
EdleXIjdUcCakicÍticbMputEdl¨tèveFÃI edémºIsgôwmfanwgeXIj¨bCaCatiExµrrYcCév^t Ð
k) bJÎb'karkab'sMLab'e¨scnwgcit‘. bnìèrkargar«nbN¶aCnedayeFÃI[eTAtamkmÂSg
mnus§.
x) GnuJïat[¨kumeBT´cUleTAkmõ¬Ca edémºIB´aVlG~kCm©W, edaymancMnYn¨Kb'¨Kan', nig
sÄitenAk~¬gry: evlaEdl¨tèvkar.
K) [Gahar¨Kb'¨Kan'dl'bN¶aCn, edayman ÉGt'C÷nYyBIxage¨kA.
X) edayman¨beTscin nigshPaBsUevotCYypg (Exµr¨khm, ehIyCamYyxÂènkmõ¬Ca
TSgmUl, manEtxatTSgGs' ebIenAEteqµIgnwgshPaBsUevot) ekaHehAKN:kmµkar
Gn‘CatixagkicͨtçtBinit´ (es GuI es) mkeFÃI[eKeKarB¨BMEdnExµr (ebI es GIu es enH
Gs'manGaNti‘ ¨tèvTamTar[manKN:kmµkarrebobK~aenH).
g) Fanasn‘isuxk~¬g«pæ¨beTs (sn‘isuxdl'¨kumeBT´ nig¨kumG~kCYyäeTot, xaXSgkuM[
mankarbHeVr«nbN¶aCn — v^FankarN_enHeFÃI[exÂaccit‘Nas' bu"En‘CakarcSVc')
edayehAmknUvT&BGn‘rCati (BYkmYk \exov| «n Gùsùbù ÉkgTahanEdlmkEtBI
¨beTssgðmniym).
v^FankarN_TSg 5x enH KWedémºIbJÎb'mrNkmµk~¬g¨sukExµrEtbu"eNöaH. GP&yäksiTiìnwg
E¨skehAdl'BiPBelakxage¨kA enAk~¬g«dG~kd·knSExµr¨khmehIy, EdlnwgenAEtemIlxus¨tèvk~¬g
¨suk. BitehIyBiPBelakenAFµwg, cat'karGÃIedayxÂçnägBMuekIt, bu"En‘eKnwgcUleTACYy¨bCaCnExµrPÂam
eBlNaEdlrd½aPiVlkmõ¬Ca mkrkeKmun.
106
e¨kaymk evlad*sMxan'bMputnwgmkdl', evlaEdl¨beTskmõ¬Canwge¨CéserIsykneya-
Vyfµé, evlaEdlkgeyaFaGn‘rCatinwg¨tèvdkxÂçnecj edaymineFÃIGÃI[mansågðamrvagExµrK~aägm¶g
eTot. bu"En‘eyIgBMuTan'eTAdl'd÷Nak'enaHenAeLIyeT. karsMercCaGayuCév^t kare¨CéserIsd*sMxan'
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
107
GFibºay
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
111
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
114
GFibºay
T&ByYn
TUeTA = Tahan 615 000 nak'. kgyam¨BMEdn, yameq~rsmu¨T
nigkgsn‘isux¨bCaCn = 50 000 nak'. kg¨bCara¨s‘kan'
GavuF = 1 500 000 nak'.
115
eCégeKak= 18 kgBlFMefµéreCég. 3 kgvresnaFMrfe¨kaH. 20 kgvresna
FMVj'kS¨CçcehaH \sam|. 40 kgvresnaFMkSePÂIgVj'yn‘
ehaH. manCaBiess 900 rfe¨kaHmF´m Fun et-34, et-54
nig et-59.
eCégGakas = 12 000 nak' Ð yn‘ehaHcmºSg 198 (CaBiess 110 mic-17
nig sßUxUy-7, 80 mic-19 nig mic-21). yn‘ehaHd·knS 50
ÓTìm¸aKc¨k 25.
eCégTwk = 3 000 nak' Ð navaGmkarJr 2. kaNUtelOnVj'kS¨CçcehaH
4. kaNUtep§g@ TUkeLIgeKak Ð 80. ÓTìm¸aKc¨k 10 .
sMNl'BIGaemrikSg Ð rfe¨kaH 500. yn‘ehaHnigÓTìm¸aKc¨k
1 100.
T&BExµr
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
118
edayvay¨beTs«fCae¨cIndg E¨kgExµr¨khmcg'yk
Twkdécas'v^jeTÉ? dUec~HeKminCaG~kCatiniymxÂSg?
cMeJH¨beTskmõ¬CaeyIg, cMeJHsMNl'«n¨bCaCneyIg
elIdéExµr, etIeyIg ExµrenAbreTs GaceFÃIGÃICUn?
tula 1977
123
GFibºay
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
126
TMB&rPØab' 1
karTak'TgExµr-cin
ebImnus§xMcgmit‘
¨beTskuMcgs¨tèv.
PUmi) BIq~S 395 dl' 1453 q~SEdlBYkTYKIdeN¶ImVn¨kug kugs‘g'TINUb. savtayuKfµé BI 1453 dl'q~S 1789 (karbd^vt‘n_
VrSg). savtasBëf© cab'BI Kùsù 1789 mk. eyIgGacniyaydUcxagelIVn e¨JHkmõ¬CaeyIgeTIbnwgeXIjBnÂWxÂHeLIgv^j
e¨kaykarmkdl'VrSg.
127
¨sukcin Vn¨tèvbJØèneday¨BHecA¨sImara (hÃan'ecma"n' k~¬gPasacin) enA Kùsù 228 (sm&ynKrP~M
É hÃßèNn. ¨sImara CaG~kbegûétgar \vrµ&n| Jk´sM¨sûwt EdlE¨bmkfa e¨kaH É e¨KOgkarJrxÂçn
TUeTA. garenHVn¨tèveVHbg' —rYcePÂcrhUtmk— CamYyK~anwgkarputBUCes¶c«nGgðr e¨kammuxlM
EBg«n ta¨tsk'Epím (1332—1340) es¶cExµre¨kaybgís' Edlykgarvrµ&nenHEdr KW ¨BHVT
nerat¶¶m sIhnuvrµ&n bnæab'BIsilacarwkTSgLay Vn¨tèvrkeXIjnwgGandac'eLIgv^j.
dUcPaKe¨cIn«n \nKr| TSgLay EdlenACu÷v^j¨beTscinEdr, ¨sukExµr (hÃèßNn) Vn¨tèvcin
sMKal'Card½cuHcUl. karbJØènraCTUtCamYysYysaGakrmk¨beTscin Vn¨tèveFÃICahUrEherogmk
edayes¶c«nhÃèßNn (nKrP~M) rYcmk«ncinLa (nKrBYkkUn²sIkmõ¬). edayehtuenH, cab'tSgBI
stvt§r_TI3 mk, GtÄbTcinGMBI¨sukExµr k*manmunsilacarwkExµr. enAq~S 506 PikŬExµrnamsgôBla
Vn¨tèves¶ccin«nraCvg§elog nimn‘eTA¨sukcinedémºIbkE¨b¨BH«¨tbIdk. PikŬenaHKg'enA¨sukcin 16
q~S. q~Sbnæab'mk, 507, ¨BHecA¨kugcin (vU) fÃaygarCa \emT&B| bågûabTisTk§iN, es¶cnKrP~M, dl'
¨BHVTC&yvrµ&n. enAq~S 1076 edaycinbbYleFÃIsågðamCamYynwgtugkwg, es¶chrs§avrµ&nTI3 bJØèn
ebsk:eyaFBlmYykg eTAlukluy¨suk ej"-Gan (¨sukhUCémij!). enAq~S 1285 C&yvrµ&nTI8
elIksYysaGakr eTA[BYkmu"gehðal. k~¬g Kùsù 1296 es¶cmu"gehðal TImYxan' bJØènebskkmµ
mYymkkmõ¬Ca e¨kamrCØkales¶c²ånæavrµ&nTI3 ehIyEdlenAk~¬genaHmanG~k¨bvt‘isa¨s¶ ecv takÃan'.
ecv takÃan' VnsresresovePAcas'CageKTSgGs' EdlGFibºayGMBIyesaFr: (Ggðr)
esovePAEdlCa¨bPB ebIk[G~k¨bvti‘saås¶VrSgsðal'ehIysresrVn GMBIGariyFmáExµrd÷bUg
(esovePA ecv takÃan' Vn¨tèvbkE¨beday Bù eb"lIÂyU k~¬g¨Bwti‘b&¨t«nsalaVrSgenAcugbUJá¨beTs,
enAq~S 1902). k~¬g Kùsù 1327 es¶c²ånæavrµ&n epærblÂ&gû[eTAkUnEdlesayraC´e¨kameQµaHfa
C&yvrµ&nTI9 brm²sUr. KWenAk~¬grCØkales¶cenH Edl \kardUcCabd^vt‘n_| TImYy (pseudo-révolution) Vn
pæ¬HeLIg edaybJÎb'y"agTan'hn'nUv²TìiBl¨BhµJïsasna ehIyykBuTìsasna mkdak'elI¨beTs
v^j (cMGk«n¨Bhµlixit, eQµaH«nC&yvrµ&nTI9 muneBlesayraC´KW sIhnu!). \karbd^vt‘n_EkÂg| enH
dMNalK~anwgkarN_ Edlraås¶samJïeLIgesayraC´Caes¶c Ð ta¨tsk'Epím, niBÃanVT, lMBg'
.l. [sJïa«nkarcab'ep¶émcuH{nfy«nkmõ¬Ca Edlnwgmanry:¨VMstvt§r_. k~¬gkML¬g 500 q~SenaH
GaNac¨kExµrVnrebHricril rhUtmke¨kamkarruj¨can «nBYk«f nig BYkevot, GaNikCnBIrsasn_
EdlmanedémkMeNItenA¨sukcin.
bnæab'BIkarb¶èrK~axÂHk~¬gstvt§r_TI15, ¨bPB¨bvti‘saås‘k*Vns©at'Qwg GMBIkicÍTak'TgExµr-cin.
luHmkdl'stvt§r_TI17, eTIbeKVnd÷NwgxÂHeLIgv^j bu"En¶GMBIkarGen¶a¨bevsn_«nCnCaticin mkk~¬g
¨sukExµr (GanTMB&r 32, elxeyag 3). enAstvt§r_TI19, dUcCa¨beTskmõ¬CaEdr, ¨beTscin
VnFÂak'e¨kamGaNaniKmrbs'BYkEsºks. karcºSgK~ae¨JHerOgGaePon (Gg'eKÂsVj'¨Kab'EbkelI
kg'tug enAq~S 1841) Vncb'edaysnìisJïa¨kugNnkSg enAExsIha 1842 Edl[hugkug nig
ekaHxÂHeToteTAGg'eKÂs. tamsnìisJïa¨kugetonTi§n «nq~S 1885, cin[eTAVrSg¨tçtnUvnKrGNöam
nig tugkwg EdlCa¨sukcMNuHxÂçn. ¨beTscineTIbnwgegébeLIgv^jelIqakneyaVy²Nëècin enAq~S
1954 k~¬geBleFÃIsn~isIT¨kugh§WENv.
128
esæIrEtmYystvt§r_«nkar¨tçt¨tarbs'VrSg VneFÃI[ExµrmanTMlab'rs'enAeday \maneKkar
Jr|. e¨kayBIVnedjecjTSgminGs'Gal&ynUv \G~kkarJr| VrSg, raCaNac¨kExµr, enAmuxkar
bu"nb"gB¨gékTwkdéCaGlÂCØé«nG~kC^txagyYn, xMrk \G~kkarJr| m~ak'eTot. snæ¬HTImYyrbs'Exµr KW
t¨mg'eTAshrd½Gaemrik. enA«f© 17 tula 1953 VrSgepærGMNacswkmkkmõ¬Cav^j. enAmuxTahan
10 000 nak' «nkgT&BEmnETnrbs'evotmij (bgûb'k~¬gext‘ «¨BEvg, sÃayerog, taEkv, kMBt nig
Vt'd÷bg) nigmuxcMnYnEdleKmind·g «nTahanrbs'kgT&B¨bCaCnExµrrMedaHrbs' sWg gu"kmij (APKL)
kmõ¬CamanEt 12 kgvresnatUcefµéreCég. «f© 2 emsa 1954, kMBugEteBj¨byuTìenA edon ebonPU,
evotmijcUllukluykmõ¬CaBIxagTisøsan. «f© 20 ÓsPa raCrd½aPiVl¨bkassuMC÷nYyswkBI
shrd½Gaemrik. enAh§WENv, eq¿t{kask~¬gkicÍBiPak§aCaeTÃPaKI, rd½aPiVlExµrxMsæg'emIlnUv¨btikmµ
GaemrikSg k~¬geBlNakmõ¬Ca¨tèvlukluyedayevotmij. shrd½Gaemrik, edaycg'eKarBJk´
sn´arbs' Gg'tUnI eGEdn eTA CU eGnLay (EdlfanwgminnSkmõ¬CacUlk~¬gsmõnìPaBeyaFa CamYy
mhaGMNacxaglicNamYy), eqÂIyedaymin¨Bmsn´aGÃIeLIy.
ebIeKeCOtamG~kniBnì rUeh§sµif (\neyaVye¨kA¨beTs«nkmõ¬Ca|) EdlnSJk´sMdé «nG~k
TTYlxus¨tèvExµrk~¬gsm¥aH, ¨beTskmõ¬Ca VnsuMcUlsmõnìPaB esGatU Edr EdleKkMBugEterob
cMk~¬geBlenaH. tamG~kniBnìdEdl, rd½elxaFikar ebEdl sµif min¨BmTTYlebkÅPaBExµreday
sMGagfa mincg'bMJrbMJnelIkicͨBme¨Bogh§WENv, bu"En‘ suM[kmõ¬CaTukcit‘faxÂçnnwgenAe¨kammÂb'
\karJr| rbs' esGatU enH. «f© 8 kJïa 1954 enA¨kugm"anil, shrd½Gaemrik, Gg'eKÂs, VrSg,
GU¨s¶alI, nUEvleh§Lg', hÃßélIBIn, V"KIs‘g' nig «f cuHhtÄelxabegûétGgðkar«nsnìisJïa«nGasuI
PaKGeK~y_ (esGatU). dUcEdlVnsn´a, smõnìPaBswkenH dak'kmõ¬Cak~¬g \«pækarJr| rbs'xÂçnEdr.
bu"En‘¨beTskmõ¬Ca edayBuMsUvTukcit‘elIkicÍ \karJr| enH, k*rkt¨mg'neyaVye¨kA¨beTsxÂçn eTA
TisfµéeTot.
CaelIkTImYy, enAExv^cÏika 1954, ¨BHecAsIhnubJØa[eXasnaGMBIEx§neyaVy \GB´a-
¨kwty"aghµt'ct'| mYy, e¨kayeBl¨tLb'mkBITs§nkicÍenA¨beTsPUma«nelak GUß nU. e¨kaybn‘ic
mk elak enru mkeFÃITs§nkicÍäP~MeBj. KWk~¬geBlenaHehIy Edl¨BHVTsIhnuTTYlemeronTImYy
xagneyaVy \mincUlbk§xagNa| BIbNëit enru, ehIyecaTsmõnìPaB esGatU fanSmkEtbriya-
kasGsn‘isuxEdlpæ¬ynwgcMNg'sn‘iPaB EdlmhaGMNacVnkMNt'ehIy enAh§·ENv. «f© 2 mIna
1955, sem¶csIhnu dak'raC´[ÒBuk, sem¶cnerat¶m sura¨mwt. 3-4 GaTit´e¨kaymk sIhnusg
Ts§nkicÍdl' enru ä¨beTs²Nëa. CamYyrd½mån‘ITImYy²Nëa sem¶cÓbyuvraCsem¸aFcMNgeCég
neyaVy \bJÍsIla| eKalKMnitTSg¨VM«n \karrs'enACamYyK~aedaysn‘iPaB|!
enAExemsa 1955 sn~isITenAVn'Dug cab'eFÃIeLIg. CU eGnLay eq¿t{kasBIkicÍsnænaCa
äkCnCamYysIhnu edémºIvaysMrukxagpÂèvTUt. k~¬gkarCECkK~aenaH rd½mån‘ITImYycin es~IGMBIerOgkmõ¬Ca
suMC÷nYyswkBIshrd½Gaemrik. k~¬gerOgenH sIhnubJØak'eTA CU eGnLay fanwgminmanmUld½anT&B
GaemrikSgenAkmõ¬CaeLIy, ehIykmõ¬CanwgminsuM[ esGatU karJreT. eCOEmnETn, CU eGnLay
¨Vb'sem¶csIhnu[uTukcit‘fa cinnwgmine¨C¿tE¨Ckk~¬gerOg«pæk~¬g«nkmõ¬CaeLIy. «f© 16 ÓsPa
1955, kmõ¬Canigshrd½Gaemrik cuHhtÄelxaGMBIC÷nYyxagpÂèvT&B. bnæab'mk ebskkmµeyaFaGaemri-
129
kSgmYy (MAAG) k*mktSgTIäP~MeBj. «f© 11 kJïa kareVHeq~at[C&yC÷nHeTA KNbk§sgðm
raås¶niym. Gs'kgÃl'BITMnas'xagk~¬g, eCOCak'fa GMNacnwgenAEtk~¬g«dxÂçnm~ak', sem¶csIhnu
dUry"agrh&snUvneyaVye¨kA¨beTs karN_EdlnwgeFÃI[GaemrikSgmineBjcit‘y"agxÂSg. enAEx
kum¸: 1956, tbnwgesck¶IGeJØIjrbs' ¨bFanaFibtIhÃßélIBIn m"ak' saysay, sIhnueFÃITs§nkicÍ
CapÂèvkarenA¨kugm"anil. enATIenaH, ehtuEdleFÃI[eKPÆak'epíél¨Kb'K~a, naykrd½mån‘IExµr (kalenaHmin
Tan'tSgxÂçnCa¨bmuxrd½enAeLIy) EfÂgkarN_fa kmõ¬Ca²t¨tèvkarkicÍkarJr«n esGatU eT. «f© 13 Ex
dEdl sem¶ceFÃITs§nkicÍCapÂèvkarTImYyenA¨beTscin EdlenATIenaH¨bFanem"AVnTTYl. enA
eb"kSg, Cafµém¶geTot, sIhnu Tat'ecalkicÍkarJr esGatU. edayq©l'nwg¨btikmµsem¶csIhnu, rd½
elxaFikar hÃsEsær dlÂws epÆélixitmYymkrd½månI‘karbreTsExµr tamry:elak ng KimnI, raCTUt
elIkd÷bUgenA¨bcS sùrùGaù, lixitcuH«f© 19 emsa ehIyEdlkardk¨sg'mandUcteTA Ð
\elakrd½mån‘I, xƬMmanesck¶IVrm¸edayd·gfa esck¶IEfÂgkarN_k~¬geBlfµé@ enH EdlecjBI
mCÎd½anep§g@ VneFÃI[¾kan'EtxÂSgfa shrd½Gaemrikbu"nb"gbgÅ÷¨beTskmõ¬Ca [cUlk~¬gsmõnìPaB
esGatU ebImin¨Bm nwgQb'VnC÷nYyesd½kicÍ, ehIyfa shrd½GaemrikVnbgÅ÷¨beTs evotNam
nig «f Camit‘nig¨bkbedayäkraC´ [cat'v^FankarCasågðamesd½kicÍTl'nwgkmõ¬Ca k~¬geKalbMNg
dUcVn¾mkehIyenH.
\enA«f© 2 emsa rd½TUtGaemrikSg VnfÃayd÷NwgCapÂèvkardl'¨BHmhak§¨tiy_ TSgBIrGgð«n
kmõ¬Cafa shrd½GaemrikBuMEdlVnEfÂgCapÂèvkar nigCasaFarN:k~¬geBlNam¶geLIy nUvkaryl'
eXIjrbs'xÂçnelIneyaVye¨kA¨beTs«nkmõ¬Ca. neyaVyshrd½Gaemrikk~¬gkmõ¬Ca ykmUld½an
elIbTbJØamYyy"agxÂI Ð shrd½Gaemrik, tamry:kmµv^FIC÷nYy eyaFanigesd½kicÍ rbs'xÂçnrkCYydl'
rd½aPiVlExµr k~¬gkar¨bwgE¨bgCaGlCéØ edémºIrk§aTukäkraC´ GFibtI «nraCaNac¨k. C÷nYyenHVn
¨tèvp¶l' EttamcMNg'«nraCrd½aPiVlExµreT EdlVnsuMCapÂèvkarnUvC÷nYyeyaFa k~¬g«f© 20 ÓsPa
1954 nig C÷nYyeyaFapg C÷nYyesd½kicÍpg enA«f© 1 kJïa 1954.
\eTaHbI shrd½GaemrikeC¯fa ¨bCaCatiesrITSgLayGacTb'Tl'Vny"ag¨bt´k§Cag nig
e¨KaHf~ak'«nkarQÂanJnkumµ¬ynis‘ tamry:kicÍkarJrrYmK~a, k*neyaVyGaemrikSgTTYlsðal'fa
¨beTsxÂHcUlcit‘mincUlrYmk~¬gkicÍerobcMsn¶isuxtamPUmiPaK fÃétºitEt¨beTsTSgenaHVnse¨mccit‘
karJrxÂçn Tl'nwgkarQÂanJn Év^Tìg§na elIäkraC´xÂçn. kare¨CéserIsenH eyIgeKarB. shrd½Ga-
emrik minrkcMNg«nkarkarJrK~aeTAv^jeTAmk CamYy¨beTsNaeLIy ebI¨beTsenHmineC¯fa äk
raC´xÂçnnwg¨sYlrk§aTukCag edayGnuvt‘n_eKalKMnit«nsn‘isuxrYmenH|. (k~¬g \¨Bwti‘b&¨t«n¨ksYgkar
breTsGaemrikSg|, 30 emsa 1956, TMB&r 727)
enAExmifuna 1956 kmõ¬Canigcin cuHkicͨBme¨BogTImYyxagJNiCØkmµ nigelIC÷nYymYyman
t«m 22 lan 4 EsndulÂar. «f© 27 v^ciÏka q~SdEdl CU eGnLay mkeFÃITs§nkicÍenAkmõ¬Ca, EdlCa
Ts§nkicÍTImYy«n G~kmuxG~kkarcinkumµ¬ynIs‘. k~¬g{kasenaH CU eGnLay Vn¨bkasdl'GaNik
CncinEdlrs'enAk~¬gkmõ¬Ca [bJÍèlxÂçnk~¬gsgðmExµr ehIyeKarBcºab'«n¨beTsExµr.
Exmifuna 1958 kgvresnatUcyYnxagtºègBIrkg rbs' ega" Dineyom cUlrMelaPk~¬gext‘sæwg
E¨tg ehIybgÅ^tbegðal¨BMEdn. sem¶csIhnu ehAshrd½Gaemrik[eFÃIGn‘raKmn_. mYyExbnæab'BI
130
Óbºti‘ehtuenH ¨beTskmõ¬CaTTYlsðal'tampÂèvcºab'dl' saFarNrd½cin¨bCamanit ehIyb¶èrrd½TUt
K~a. kicÍTak'TgCapÂèvTUtCamYycinenH VneFÃI[GaemrikSgPÆak'CaxÂSg eday²tVnd·gmuneLIy. va"
sIugetan ehArd½TUtxÂçn (xlås‘¬m) eTAsYrBie¨KaH. edaysMKal'kayv^karsem¶csIhnu Cakarrk
erOg, shrd½GaemrikerobcMKMeragkarN_edémºITmÂak'sIhnu (VnCamankarkºt'rbs' dab QYn mYyq~S
bnæab'mk). 2 Exe¨kaykarTTYlsðal'enH enAk~¬gmhasn~iVtTI 13 «nGgðkarsh¨bCaCati, kmõ¬Ca
KS¨Tkarrt'kicÍkar edémºI[cincUlk~¬g Gùsùbù. b"uEn‘ kicÍTak'TgCaelIkd÷bUgrvagExµrnigcinenH BuMEmn
VneFÃIeTAedaylí²texÍaHeT. dUec~HEmn, bnæab'BIkarb¶èrrd½TUtrvag¨beTsTSgBIrmk, ebskkmµesd½-
kicÍcinmYymktSgTIenAP~MeBj. KN:ebskkmµenH CYyCa¨Vk'kasdl'sarBtámanxageqÃgxÂH
ehIykan'kab'salacinenA¨sukExµr. BIrq~Se¨kaymk, 1960, CnCaticinCae¨cInnak' Vn¨tèvcab'
edayGaCÆaFrExµr e¨JHskmµPaBv^Tìg§na. enAExÓsPa, k~¬g{kasTs§nkicÍTIBIrrbs' CU eGnLay,
cin¨bmaN 60 nak'Vn¨tèvcab'bJØèneTA¨beTscinv^j. bnæab'BIÓbºti‘ehtuTSgenH ¨beTscinBinit´
eLIgCafµé nUvneyaVyxÂçncMeJHkmõ¬Ca.
enAExF~è 1960 lIv cavCé eFÃITs§nkicÍenAkmõ¬Ca EdlenATIenaH ¨bFanaFibtIcincuHsnìisJïa
mYyelImit‘PaBnigelIkarminQÂanJn CamYyraCrd½aPiVl. smaKmmYyeQµaH \smaKmmit‘PaB
cin - Exµr| Vn¨tèvbegûéteLIg ehIyEdltSgTIs~ak'karenA¨kugeb"kSg (KWk~¬gq~S 1960 enaHehIy
Edl, tamsMdé bu"l-Bt enAeb"kSgk~¬geBlfµé@ enH, KNbk§kumµ¬ynis‘ExµrVnekIteLIg). tbKuN
nwgneyaVycinEdl \KS¨Teday²tlkÅx&Në | nigEdl \mine¨CotE¨Ck|, kmõ¬Ca tMrg'xÂçntamEx§
neyaVye¨kA¨beTsrbs'cin (k~¬geBlEdlevotNamxageCég, fÃétºitEtxÂçns~iTìNas'CamYycin
kalsm¥aH, VnmanneyaVy¨by&t~Cag!). enAExkJïa 1962 raCrd½aPiVlExµrTTYlsðal'
¨beTs Gal'VnI (mYyq~Se¨kaymk, enAExtula 1963, kmõ¬CanigGal'VnI dak'karse¨mccit‘mYy
enA Gùsùbù edémºIedj«tva"n'ecj ehIyTTYlcin¨bCamanitv^j k~¬gmhasn~iVt). enAExF~è 1962,
k~¬gsn~isITenAkUL¬MbU EdlenruVnekaHehA edémºIedaH¨sayTMnas'¨BMEdncin-²Nëa, sIhnu erIsyk
karccarpæal'rvagKUv^vaTTSgBIr ehIyTat'ecalesck¶Ies~I«neGh§Ib Edlcg'[begûétmNël²tT&B
mYy —karedaH¨sayEdlcinnwgminTTYleLIy. enAExtula 1964, eBlEdlcinBiesaF¨Kab'Ebk
brmaNUTImYyrbs'xÂçn, sem¶csIhnu Ca¨bmuxrd½Etm~ak'ägKt' EdlVnepÆésMbu¨tKS¨TeTAcin, k~¬g
eBlEdl¨beTs«nb¬ksgðmniym —yYnxageCégk*Edr— Vn¨bkan'karenAs©at'es©¿m CasJïa«n
karminyl'Tas'rbs'xÂçnùùùù
sIhnu e¨bIkarC^ts~iTìCamYycinenH edémºIkMcat'BYkxageqÃgEdr EdlenAEtxÂSg. enAedémq~S
1962, smaC^k 15 nak'«nKNbk§¨bCaCn (enAk~¬genaHman ng-sYn GKðelxaFikar) Vn¨tèvcab'
XuMXSg. CakarN_Fmµta neyaVysIhnuenH begûItkMhwgGaemrikSgEdlBn´¬HedaycM ÉmincM dl'
rNbxÂçnTSgBIr (esom nig yYn) [bgûÓbºti‘ehtutam¨BMEdn (enHebIminniyayBIkarrksmÂab'
sIhnueTot). tSgBIeBlEdlsn~isITenAh§WENvGMBI¨beTslavk~¬gq~S 1962 Vncab'eFÃIeLIg,
sem¶csIhnusMu[mhaGMNacnigrNbrbs'xÂçn B¨gékkarCECkdl'kmõ¬Ca edémºIedaH¨say[Gs'Et
m¶g nUvcMeNaT¨BMEdnrvagkmõ¬CanigG~kC^txag. ¨bFanaFibtI ekNWöDI ¨bEkkedayKYrsmtamsMbu¨t
mYycuH«f© 31 sIha 1962. cMENkä ega" Dineyom Tat'ecalsMeNIenHy"agdac'Ghgûar ehIy
131
TamTar[mankar¨tçt¨ta¨BMEdnCaeTÃPaKI (eyom ecaTkmõ¬Cafa[C÷rkdl'eyokkug). ¨beTs«f,
kMBugEteBjCemÂaHerOg¨BHv^har, xæb'¨tecokeFÃIfÂg' CakarN_Fmµta. rIä¨beTscinv^j KS¨TTSg¨sug
nUvsMeNIrExµr!
(R)
enAExÓsPa 1963 lIv cavCé mkTs§nakmõ¬Cam¶geTotCaelIkTI2. muneBlKat'mkdl'
TMB&rPØab' 2
viPaKcuge¨kay
CamYykarEccUv
Exµrfµé¨tèvmanTSgBut manTSgkºçn.
1977
1978
0
0 0
Ex emsa 1982
ƶÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆ
142
TMB&rPØab' 3
EpnTI
KMeragkarelITenÂemKgðEp~kxage¨kam PasaenA²Nëècin
145
mhaNac¨kExµr enAd÷Nac'stvt§r_TI 12
raCFanIcas'@ «nGtIt:mhaNac¨kExµr
148
TMB&rPØab' 4
lMdab'eBl«nkarB¨gIkTwkdéyYn
EpnTITMB&renH bgúajBIkar
v^vt‘n_«nPUmisa¨s¶¨beTs
²NëècinBIstvt§r_TI 2 dl'
TI 19.
158
zann‘rsk¶iesµInwgcin cab'tSgBIedémstvt§r_TI 3 EdlenAe¨kamrCØkales¶ccin suIv-vYg mk. bu"En¶
suIv-vYg bJØa[BYk y"av-Cé eron ¨BmTSge¨bIGk§rnigPasacin. KWtamrebobenHehIy EdlBYk
y"av-Cé TTYl²TìiBl«nvbºFám nig rebobKit ¨BmTSgreboberobcMsgðmeTAtam kug-hìys´¬s
(Confucius) nig tavGIu (Taoïsme) ehIyEdl«f©e¨kaymk nwge¨bIGavuFenHsMrab'rMedaHxÂçnecjBIcinv^j.
enAq~S 263 (e¨kay Kùsù) eQµaH \Gan-Ng'| Vn¨tèveKe¨bICaelIkTI1 edémºIsMKal'Twkdé
enAxagtºèg (¨sukcin) EdlVnTTYlsn¶iPaB.
enAq~S 353 BYk y"av-Cé (ÉyYn) tbeTAnwgkarvaylukelITwkdéxÂçnBI cam k*vaynKrcMV"Ca
elIkTI1.
Casasn_²NëèeNsIuEyn, CaticamVnmkrs'enAtSgBIyUrmkehIy enAelITwkdéEdlCa evot
Nam kN¶alsBëf© cab'tSgBI \TÃarGNöam| rhUtdl'e¨Cay va"ErlLa. enAq~S 137 cineQµaH CU
elon sMLab'mÍas'¨suk lin Cé (EdlenAe¨kamGMNaccinEdr) ehIy¨bkasxÂçnCaes¶c«n¨suk lin
Cé (Lam-Gab k~¬gPasayYn). KWdUec~HägEdlnKrcMV"ekIteLIg ehIysÃahab'Nas'.
enAstvt§r_TI2 nig TI3 k~¬geBlEdlxÂçnlatsnìwgTwkdé nKrcMV"kMBugTTYl²TìiBly"agxÂSg
BI²Nëa. KW¨bEhlCatamQUgsmu¨T j"a ¨tag EdlBYk²NëabJÍèlxÂçneTAk~¬gnKrcMV" ehIynScUl
eTA[camnUv¨BhµJïsasna nigGk§r. xÂçnTTYl²TìiBlBI²NëaEmn bu"En‘edaymkBIbuBÃehtuxagyuTì-
sa¨s¶ cMV"cgsmõnìK~aCamYycin edémºIvayGNöam. eKBuMd·gfamkBIehtuGÃIBit¨Vkd EdlbN¶al
[camvay¨sukGNöameT. k*bu"En‘eKBuM¨tèvePÂceTfa cinVnPØab'¨sukrbs'BYk y"av-Cé eTAnwg¨suk
cin. ¨bEhlk~¬geBleFÃId÷eNIreqõaHmkTisxagtºègenHehIy EdlcinCan'b"HelITwkdérbs'CatiEdl
manedémkMeNItCasasn_²NëèeNsIuEyn.
edaysarsågðamminQb'QrrvagraCvg§cinTSgLay GaNac¨kcink*¨tèvbgÅ÷xÂçnbnÄy²Tìi
BlmkelI¨sukGNöam. enAstvt§r_TI10 GFiraCcinQb'manGMNacGÃIBit¨Vkd eTAelIGNöam
ehIy. enAq~S 939 karbHeVrmYyVneFÃI[GNöamVnTTYläkraC´ecjBIcin.
bnæab'BIVnsðal'GnaFibety´ Gs'ry:mYystvt§r_ raCvg§ lI VnB¨g·gC÷hrnKrGNöam
EdllatsnìwgxÂçnmkTisxagtºèg edayelbykTwkdénKrcMV". es¶ccMV" k*elIkraCFanI ²ånæbUr:
(dugdYg sBëf©) eTAenAä v^C&y (bß^jDij sBëf©).
sågðamex§aHQamCamYyyYn BIxageCég VnbgÅ÷camEdlxMrkTwkdéfµésMrab'enA nigciJÍwmCév^t
C÷rujd÷eNIrmkTisxagtºèg ehIyk*b"HnwgExµr. sågðamrvagExµrnigcammanry:eBlrab'ryq~S. eq¿t
{kasEdlExµrnigExµreQÂaHEbkVk'K~a camTSg¨kum@ saklºgmktSgTIenAelIvalrab«ndgTenÂem
Kgð. camvayykeq~rsmu¨T cUlbÂn'¨sukPUmiExµr ¨BmTSgcab'ykExµreFÃICaTaskrpg. luHmkq~S
1123 k~¬grCØkal¨BHVTsuriyavrµ&nTI2 eTIbExµrGacedjkMcat'cameTAv^j rhUtdl'¨BMEdnnKr
GNöam. Etes¶cyYn lI j¬"g tug (1072-1128) CYyKSJrcamEdlVk'T&Brt'cUleTAk~¬gnKr
GNöam. suriyavrµ&nTI2 k*¨bkassågðamCamYyyYn. es¶cExµrnST&BBIrmWunnak' nigkgnavacrEdlman
TUk 700 eTAvayyYn. CaelIkTI1 EdlsmõnìPaBExµr-cin-cam ekIteLIgedémºIvayyYn. bu"En‘²tVn
Q~HeT. enAq~S 1136 es¶ccamC&y²ånævrµ&nTI3 k*dkxÂçnecjBIsmõnìPaBenH ehIyyknKrxÂçneTAdak'
e¨kamTasPaBes¶cGNöam lI fan' tug (1128-1139). suriyavrµ&nTI2 sºffanwgsgswkcam
159
v^j. q~S 1145 ExµrvaycMV" deN¶ImykraCFanI v^C&y Vn ehIykan'kab'nKrcamTSgmUlGs'ry:
eBl 5 q~S. eBl¨BHVTsuriyavrµ&nTI2 suKt camk*erIbMrHxÂçnrYcv^j. Frniånævrµ&nTI2 (1150-1160)
bíènCédUnmYy«n¨BHVTsuriyavrµ&nTI2 EdlesayraC´bn‘ k*ecHEtcºSgreb"HreV"HteTAeTotCamYynwg
cam.
GnaKt¨BHVTC&yvrµ&nTI7 kUnrbs'¨BHVTFrniånævr&µnTI2 nST&BeTAvaycamenAcMV" Ep~k
kN¶alGs'ry:eBldb'q~S. kMBugEtvayraCFanIv^C&y (q~S1160) C&yvrµ&nTI7 TTYld÷NwgfabitaxÂçn
cUlTIvgðt ehIy yesavrµ&nTI2 (1160-1165) eLIgesayraC´bn‘. xkcit‘ C&yvrµ&nTI7 k*¨tLb'
mk¨sukv^j ehIyQb'eFÃIskmµPaBGÃITSgGs'. esayraC´Vn 5 q~S yesavrµ&nTI2 k*¨tèv buvN-
Tityvrµ&n eFÃIKtehIyeLIgesayraC´bn‘. KWk~¬graC´es¶cenHehIy EdlcamvayykGgðrm¶geTot
(q~S1177) ehIykan'kab'¨sukExµrGs'ry:eBl 5 q~S.
eBlcamkan'kab'¨suk C&yvrµ&nTI7 egébeLIgbegûétT&B ehIyrMedaHkmõ¬CaecjBInwmcamv^jVn
ehIyk*eLIgesayraC´ (1182-1201). edaycamenAEtrukKYnExµreTot ¨BHVTC&yvrµ&nTI7 k*vay
kMeTccam ehIyykcMV"CacMNuHm¶geTot. BIq~S 1203 dl'q~S 1220 cMV"kÂayeTACaext‘mYyrbs'
ExµreTAehIy. enAq~S 1201 C&yvrµ&nTI7 es¶cExµrd*BUEklºIlºajcuge¨kaybgís' cUlTIvgðt ehIy
²ånævrµ&nTI2 CakUn eLIgesayraC´bn‘ (1201- 1243).
CaG~kkan'¨BHBuTìsasnamhayan y"agxØab'xØçndUcbitaxÂçnEdr ²ånævrµ&nTI2 ¨bkan'Ghwg§aFám
edaycg'bgúajemt‘aFám k*¨sab'EtbJØaCaäketaPaKI [dkkgT&BecjBI¨sukcMV" (1226) kay
v^karEdleKBuMsUvEdlVneXIjeLIy enAk~¬g¨bvti‘saås‘«n¨bCaCatiNak*eday. mhn‘raynwgFÂak'
mkdl'¨bCaCatiExµredaykayv^karenH. BitdUcenHEmn edayeFÃI[Vt'rd½mYyCa¨Tnab' (Etat tampon)
kayv^karenHebIkpÂèv[yYnk~¬gd÷eNIrmkTisxagtºèg. k~¬geBlEdl Exµr nig cam cºSgK~arab'ryq~S
GNöamBuMGac É BMucg'cUlmklUklan'k~¬gsågðameLIy. e¨JHe¨kayraC´es¶c lI Gaj'tug (1139-
1176) mk GNöamqÂgkat'GnaFibety´eBjTI edaymkBIcMVMgdeN¶ImraC´K~a. eBleXIjGNöam
cuHTn'ex§ay nigeXIjCemÂaHminecHcb'minecHehIy rvages¶cTSgLay«nraCvg§ lI, cameq¿t{kas
suM[GNöam¨bKl'TwkdéEdlyYnVnPØab'eTAGNöammk[xÂçnv^j. kar¨bTUs¶r"ayrvagcamnigyYnk*
cab'ep¶émeLIgv^j. sågðambÂn'lukluyya"gyUr (Cag30q~S) «nBYkmu"gehðalmkelIGNöampg mk
elIcMV"pg ¨Kan'EtmkpíakmYyeBlbu"eNöaH nUvd÷eNIrrbs'yYnmkTisxagtºèg. karlatsnìwgTwkdé
rbs'yYnk*cab'bn‘eTAeTot enAeBlcb'sågðamCamYyBYkmu"gehðal. es¶cyYn ¨tan' Gaj'tug (1293
-1314) elIkbu¨tIxÂçn (ehon ¨tan') [erobkarCamYyes¶ccam ec m"an EdlelIkext‘ev" eTA[yYn!.
Dan' jèhay raCTUtyYn¨bcSnKrcMV" d·knSehIycak'ruk[ecAhÃayext‘camm~ak' eFÃIrd½¨bhar ehIy
cab'es¶ccam (Ec Cé)(R) eTA haNUy (kalenaHeQµaH Ek eCa). es¶ccam ec Nag xMsaklºg
rMedaHext‘ev"BIyYnmkv^jEdr EtBuMVnsMerc.
k~¬geBlEdlxÂçnlatsnìwgTwkdéeTATisxagtºèg GaNac¨kGNöamk*BMuePÂcvatTIeTATisxag
ÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑÑ
(R) eKBMuVnd·g[VnBit¨VkdfaeBlNaeT EdlsasnaGuIsÂamVncUleTAnKrcMV" bu"En‘ebIeKBinit´emIltameQµaHes¶ccam
TSgLay eKGacnwgd·gfa¨bhak'¨bEhlBIeBlEdlmankarpÂas'b¶èrenH BIcMV"Edlkan'¨BhµJïsasna eTA cMV"Edlkan'
sasnaGIusÂam.
160
licEdr. enAe¨kamraC´ ¨tan' ehontug (1330-1342) T&ByYnEdld·knSeday Dan' jèhay cab'
lukluy¨beTslav («G Lav k~¬gPasayYn) Et¨tèvlav vayruj¨canecjmkv^j ehIysmÂab'em
T&BenH EdlmanKMnitcg'vaydeN¶Imyklav[Vnsin ehIybnæab'mkcuHmktamdgTenÂemKgð edémºI
vaydeN¶ImykTwkdérbs'BYkm"Uy (k~¬gPasayYnJk´enHmann&yfa \BYk«¨B«p§|) nigTIbMputvay
deN¶Imyk kmõ¬Ca !.
«f©Ca evotNam .
ÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆÄÆ
cb'
162
mUlb&Nö
*
* *
vayGk§rsaeLIgv^j: Xun-BImU"c
EknigGnuJïatp§ay: Eb"n narvé
kaNada, shrd½Gaemrik, 2004