nie cokotwineweslg ents humaiate Jako tora my an vay oe cn van © a synby ease ne adn nekowyeh da ea estas Ba one ao NN a Ta po i pheine frmyPN o a ene on myn” nade eo rbd AEE) yee, ce wnt 400090 9C ta {rowan ee oyna humanstyezna 2a) yee ka i pase dale Post? OM PE Se Sa cinch ern, Peak es oe awe) Lesa. wen al en lager i SP seo a Te) ni w ere sym aren ecg mtr To tat le a Soe nt metosogne «pojin euryagene ee parte ean sa inym Pls Sat a nar leteeg,# bri] go Smoonrn potest eds Te i en many mush vite Wye rele zach Ble te sce peta ae tau munanaycone gt Dee ae er enag' saowe) preyanie) rekon WE Brees) Wp rareaye w meen zadaia | mbt ple fat mote 0 ab ‘W tej zaleinose tyloby oczywiscie nic 2h Coeis pieesza OGOLNE ZALOZENIA POZNAWC: WIEDZY HUMANISTYCZNEJ ot ee 1. Ewolucjapreyrodnieza a rozw6j kultury Kvytvka pogladu na preyrodnieza geneze kultwry Punktein centralnym, dokola ktdego brea sig maturalizm nowo- zeany, jest teoria owas Dzieht ie} dopieromosire sie tay pb faulowe) interpretac situ lultry ako wytwara 1 exe prepro= fy. Strestmy pokrotee ogflne praslanki 2 Kirych ta interpreta Yo hod ‘Calowiek, tory kulture wytwarz, jt ostatnim ogniwer ovale iswt ayjueyeh, genetyernia uwarunkowanym prees ogi. poprdnie Kultura jest wynikiem dostosowania sig gat Iudsiogo donate ego ofoczenta, dostosowania sig, itGre plots jae) sony me Pew nych preekaztaleeniach organicziyeh w ceowieku, wytwarsaneych ne 1 corey bardaie) alotone mechaniamy reakeji nal wolywy Sewactens = drugiej strony — nm praoksrtatceniaeh saesong or: ‘ona, bedgeyeh wynikiens tye rake): Wrpeomadaite generac "veto formy evince de) + nee ai inloglezmyel | pojmayje na awe theese acenych pee naar) nae — fs maturanych, HFE = = care ca pane ert Shae e ates ct eS aare comer ate "tn ol, Swat 1 Cel adca wr dawnlojste} tlozf raterianego ewolucjonizm mnosi praepast ait ye ‘calkowiele weiela hi ture do tare ltaelineeh do precesbw naturalnych w naukow‘ym badaniy oka TE Aa iain Sele Borge mae nlemodivs, naturale wvaéa tig Bale eoaescaynt.prekiyernn, ie coistemologiczng, 20 wrk aby aaa ono apea halturatego, uirudlace) 8a dese poe see ai ego rorledenie na proceay chemlceno-bilogicane j fp cam ec onwdy wultury preedstawvia sit Soyo UDR wide rome ery nagromadzeiefokiOw naturalaych, 2 Mrych Kay aa ere ae, wedlug zasad prayeaynowosi prayrodniczej; mle i ies Sowoge isttne nowego nlc ‘worey, ‘yIKO tak “stm, i & ge mieorganieznyeh t orpanicenym, 2ichod ciggle preemiany Bre hananych cny encreetyemyeh, zdeterminowane pris ey poprasdn san svi retnaanim prejcecmy do Taytyii powy2szego pomlady, zai eye pramiemy 2 gory, te Byponie] nie mysiny podawat w watnle Se Meatenia romnych tori saturalistyeznyeh ako teri Sisle ma Kowycts Nie zamicreamy weske kryovint ank tori) pochodtenia gr Fania Totskiego 2 inaych gatunkow rvierzucyeh, ani teorih romeo Genii paturalnych ewoluct bclogicme}, ant teri. rozvoyn pay ‘Gharnege cech gatuniex ludekiogo x elementarnych reakcfi_ organics SGpeh ani w ole tatnych pogladow wiedzy prayrodnicze), o le wa apis one plernie we grancech odnoinyeh nauk. specjainych, jake atstamy do astematyezneso wipe pewnyeh pracdmioiSw i GklGn ertpes nase dotyeye Inne tylko: po pierwsee, ustowan nuiytkovae tin tery) nauk pryrodicayeh, Jako podstaw systematyzach_ sw Trumaristysnysh, po crue, slows nadia tym teoriom lose See an wine wos ee iatty cal, nawet poseacoélayeh Kone ‘nye eat tego svat eee ae pin foie este tans sexs oy} pal egceie upelne merle bes podrywania Ich POH ecw poe sonainc Kani er mows ide waysthim prawdas tylko w oiniesienia do te) Klasy s]owish 8 eve Hie rsa uworzon; je ronmerenie na inne SY Wisk ft lgdem, ole nie opera ie na wyknvaiy, in te nme HAS ‘moga byt uinane da celéw naukowych jako zatadnicto identycane # 8 do re dana tora pierwotnc mq stone, Adele, kaede nauea BE as prude wssysikim pod uwage Jedynie pewna stronc, pewne WIE” ‘woici badanych przez sig zjawiak, z pominiceiem innych stron <7y it ‘yeh whee ne motnn tedy wierd, aby Joka 200 ‘eytahla cxatecg cco sty nave teh 2 {ching prnvn 1 ena 20 aye aie fd kidryh fe} teoie 8 “take en ni pee ce #} strony toy eagicl, a jecinake ietrudno wykaza6, 4 w takin while plebene ee op ie phicae ate fyexneyo. Shin, 355)” Bee ER ps ager emeag ‘Rimlennose), “niewspOhiteensée ewe Indurslagl ee “ nauli o Kulturre, w pordwnaniu ae 2}aWi cae, ise one aida rotates ieee iia rote thm pn — rn sity 1 ty, sal lee ol faa ee 7 rgtent nlp ene A ny | walt Cat peti BB ts Perey cy Tee flo. et wil Lossukel pomee ae (tk Shae Rra pew techy ‘7a ava psa mee te dafce celom nauk payee Dae ea al sie sje prcdmity | kt pom te 9 Dae Sa ceetue ey uate wea fale a mtr, Zhe SES AILS" ne bot plo mma ls AE See fete nad ony ten ano a 8 wwe, te zjawiska sy wsrale dane jomu jako podiaitows jako tore jetinak, 1 dopéki- jest tylko teoretykiem, i to ain Sn Seas amare sunny pam pew | i 502 cree cE Spe free able, se Tei anania, ze wystepuje Jako obserwatar i teoretyle ‘dealny, nadindywidual- tne pajiigksze uroszzen hy, 20 asians ego nie gra tan) rot nie = Co cope ny dlawegen Rakin tt ares SES samnotsh mySlonyeh Tonya wasters, sich Se) ey abiekiywoor JO 80 SED ‘wnetiich osobistyeh, sbiekt ezynnoset poanawene) dgey ao abe Sood pomaventh ey ‘oipeaie pommel ase ‘eve a epee "Sot ja temo freenymeessem shawiska humanistycene, tak Jak Je vimuje badace ye | tury ay pogreany w apexalnyeh swgch sgadnieiach sspominaw ig | citnte Yo 4 aasadnico ajewiska yezyies". Sq to preedmioty dawg: ‘Monia | daaleloset eras crynnoic: myslowe cay praktyczne ezlonkéy Save} wlasne} grupy spolecate), jak my sami i inni calonkowie tej gry mae idh deswindcsaig + pojmujy; dale), pracdmioty | czynnosci, tere Reerwujemy abecnie w innych grupach spotecroych, tak jak sq date lonkorn tyeh. grup ub. praez ich wykonywane; dale), praednioy Feaynnoici odtwarsene x abytkbw historyeznych, tak Jak preypun. (and modem, 42 istrialy dla aycyeh w odnosnych epokach osobnikdy ‘Gwisdomyeh lub preez nich byly swiadomio spelniane. Stera, w kde} | hrace sig humanist, fo ie swiatrealnosei samoistnych, jakby sig zed Sawial ukiemus idealnemu absolutnemu podmiotowi; to swint cudayeh hwiadomodc", sile} mowige, swat przedmiotow, danych,innym koe- ‘ireinym, histryeanie uwarvnkowanym osbnikom ' grupom, oraz exyre hos doconywanyel nad owymi przedmiotami praez tych, ktérym one ‘dane jako ich doéwiadezenin, Nawet jesli humanista bada wlasoe | | ‘See darwadesenia, mus siebie samego traktowsE nie jako caysty ro: um ponnasacy, lecr jako. emplryezne indywidaurn, ezionke empirye fnych grup spolecanych, ni doswladcaenia swe paiciet nie jako nl sitadniks lub prasdstawienia jakiegos beawzglednie realnego swat, lex {ako.na przedmity dane cryjejs.wiadomose Ropumie sg, 2e o ile humansta jest teoretykiem, musi rowmiet dt fy8 do absoluine) obiekiywnoss, musi sbwnlet, jako badace 1 w gran ‘ach swe} func). pozaweze, staraé sig byt eslnym observatorem, ‘cysiym podmiotem pornanis i postulowse, 4 Jego badante nie Wpiywa aug ig oon 09 stl preedmiote, Posters wie formic at 608 ekodek egmaci, prsdicl — warsio, co ert dane eryomates Pra psedmiot” eajrany »snacindiclogciny es : Uueaj il, amy” Go tgs peo na te) vaca. te yd WOR Ist nada wrayer, coe) se che, forne. iia stone le eae ‘Sew wltewie tno shmertow tewaiye camcayastscs W tn ome “sept preemie sania ianager ceumte, Ok sci cy oma‘ vee a exynnotel myiiowyeh, oraz sealne} otowoe, pra t Seam pening cng iy oe cn gems can ne et nb css” sean, nature poeta tego bast le puny tngy ada ‘ble, isle ove uke orp as a a adewie hlturiyeh pas ‘andres wna ko ‘oe jt praca tomas pe = mis fwiadomymesymoican, arse ‘Graeiny seepélesynnikiem humanistvecnm. teh, Gea ay orca ras fs Sees ae ies pin pmepe ea fei donde come a a ee Se ae Peberotetemeren sone ae ee a ioe ears te eee ai connnin ier ee eee a, mene ea ae Be hl ee cn eon hy coh ee eee Tie mobo ie eo arenas 2 aah Tmrody, je enkowo semaine Pere st iawn Some? a ,wdopodobmiejsea aie ‘it hen praypiae so ‘oe ut of swiereyeh — ‘ow ayn epternes ote | wan "row lary Zaid 8 {ike nara, ae wobe 2 Se wagner evindomona oo eel SNe ‘wadea poza atere czysto Pr am ‘ety each uty ® EPO zo: audigy, Pie of Sin vi on of So Ore rt a ‘ew Nut 9 yay aE eteee Pace io ps ssay na grancie humnanistymym { wyehodsAe’ 2 tepn,gp fy rar eed nausom specialnym, nie a8 2 og. 2 ncestemo-preyrodnicayeh, Pestwimy’ 22gedniey wenGlrynnien (ko w tem spoaib, se Je interprolajemy’na_wabn ang nauk o Kult C przednuotow kulturalaych jako preedinioty: dofwiag. Se ec umad a ee ee ee ae ee ee ee pe So a eer ee ae ee emer |e eee ere eee ee ee ee ee oe ee {ego otoczenia do niego samego, jako jego preedmioty. Wtedy jednat ee ee See ame eh eee ‘name} mauki, po prostu dlatego, te nie mozna wyprowadzié pram ‘miotow, pojetych jako exyjeé, 2 pruedmictéw, pojetych jako nicay}e * Seen tae te wpa te grea ee ne oo oo eee poco oe at ae fat ta swe} ostateczne} imtotnose, jest javng niedorzecznaiea., Postale Teo eee oe coon se tir zene 0 choca elaaan “fa pests aia eo ae palgmermmpeanineernipade. SS Twieracnie 10 jeai es engnie 2 metadlogeye po ants mn i6ryh Oplrah se ben hamenteee ae eee Sl'wveem natreliamn twora peby epinoney eepoeeea Geo Bran hallurlnegow pewne) delta ae sua wa dag se se pocceqoingeh java Klang Rednlenl Snyeh man empiryeane cywiliseS. say ae wy poms aa jeviaseey ere ee fio saodnlcey caymie determinaiey Jeo eee, xfemy od 1 sinwiato.bntusie t,he ete vier arm earhonseh teeta eee Fremmigreieiiarorrr enorme ee ontemgeh eukamy prude ways tiie genes w deb ia ttre grup spoloeaget | sobnton, waren ko psa 5S cyte, nye spe hale — hg) meee wor) sme ny. Pres. 2 nents ae ang proved rowed ko expan weasel ty Mi Sie ctaccnia Tub aegergeh paces stn w eres dane} jednostki lub geupy; pltnie) (Forde. 1111) powréieny do tc Into te a oe tart W Ratdym rae edn te sialic me hye dotsnstfych cms, sen ih Sean bye tae salad J, oar, a Sead rong “Ganj sjwaemkulsaye mgm ea Sc Shs nui ae plemy owen, to dsl stl fest s roe tachoduace wargame arty 4 pose TSS Soe Dice) jest sealeenane od pewnyeh cddssiyen laseas 1 Loe ply fzlgieangen pros my 2 pov eh 2nacy, eel Jogo dogmiadern ‘Sega, haaraine wp pre | SUNS SS amy SSI umie ee ich a= OE or lo train caries mace ine 1 ae ey orzenn wedy tylko mote mie stil ane Re | Glande dane srupy moe le writ Le ‘wejch ekonomicanyes pewnes® ‘PAs 52 era upracda roawo} Kalli ee arate "ye ‘re, nly aa erage ame io REET tdi ako a Tehllrlngh, Chott gem 25 Seri = Skieny tp samor adc exes fe iladstawie 4-9 od, nik movi © wplyWach fatye ie tpch ostatnich Jest mediwe, Puan wotnego, W KlOsyIn DY proGesy Matutalng {lecrminsigeyms pojewienle sq siawise bal omic, 60 poseukiwanie-sperwat Jk Bologiesnyeh exy Seyeenyeh. Prayroda mie mote bye Tmoglaby Bye co BAyWy2e) cya, co modyfkale ora preyesymoweut Wewnetrane proces6wkulturainyeh seve adyty powyae] wymienlone Wapledy ale umozlwialy easade Sinezo wysaenienia Xultury na podstawie natiralstyene), mr rie wy auniense podebne odsungé by nslezato w najodlgley EU SRSu Oceywiicie bowiem pray studich genctycanyeh pew hel Garuakicm jest naletyea majomose procesdw, ktGryeh geneey po. ‘ups naleyte pomanie ewoluc Kulturalne) 2a pomocy metod hie Tranisiemnyet musi wige poprzedasé wezeikie préky zbudania. praak {ultoraiayeh poccatkévr te) eWolucp. Ten sposéh postepowania narnice sie nam tym bandsie, 26 poczates kultury sj nam empiryezie miedo ‘Hepte, #2 moglibysmy tylko wnioskowat o nich posrednio, 28 pomosy jus manych Uogdlnies, uzyskanyeh przez badanie destgpnego nam svie~ {a kulluralnego, oraz po doprowadzenia badan genctyeanyeh wateez, po ceawaxy od epoki terazniejze}, tak daleko, jak melody” navle Mumanic ‘Syeanyeh nurs poowola. Lece ktérys bumanista osmieh sig terdzt, 22 otyehezasowe wyniki Dada nad Kultura sq wystarceajgce dla take) onstrakej ealkowites, niemane) ain historycanie przesiosci? Prote contromose naukowa, pomijaste nawet weuelkie wasledy eplstemologicat, ‘wymagalaby powstraymania sie na clugio lata od wszelkich dociekatdo- ‘yeeacyeh absolutne) genezy kultury. Humanistyezne pierwiastkiw genezie swiata ‘empiryemego ‘Monemy Jednsk poHe dale} Jeezexe, Teoria ewoluejt naturane) aH teste wyatt gery | rorwoa hall nie tylko aateso, ae sw “ulturalne mie dajq sig wyprowadaic znaturalnych, ale 1 latego 2 si _teoria ewolucfi nie ma znaczenia flozoficznego, nie jest poznaniem ite ‘nego procesu rozwojowego, ksiremu podiegal masz rueczywisty Svst | empiryezny, leer posisdajedynie anscaonie heurystyeme, yest 258 on, Joke widely, do cage ia punt wieena cya Pideiots. Udnfe ma to aoe on jednak Wy7HeSE ani lela, a stone ‘JeH0 205 Jet ogrsticumy dy tenia to akin) frie we a See hay en cea ae ee no tee eee eet ncaa ae eee yo er oo eee ee rane et coe tes oie a eee rar ais ei eee Oe a ey gece nen oe a na ge aa pee pt ons a GS he ancy emp tones Re «ace SL ae ne meee nee ee nae oa Tie oe ta ea ees In Js, pane, a Ws aE Send ae pty tee ot aml 0 ‘nl prestoac, ayo tee dope ‘se i cafetna en {24 iasteana Za ot CM TS (ore sie Zaseniay woes 2 OC seteanjehberpoaremi. ub pure GFrgcenie © historyezna) — to zalenast ealowieks, jako deta ese eyeete paca pee ee dawindesagcege podmlot, i rzesaloge ule Jomicznych lub fizjologieenych hoe 60 do studiéw ana- Fa eS ears acarmrmeLecgemm jcc) micaodieesee ae eee Cte Beek Fe aturanego sngromadelly tak olbrymiq mase prays re al rie) 2a toni, bry ea 2 rad Se re seine duistopry fst mipelie lesdlny ds ee Nn ee caine css ike deal een) tp dctowol Ken chen grace ee de ae gue pyrodmiryeh, wget tay natant | ys poedmoy ree neg) upon Nn smal feet Srna Jatnego ae akiadmikow Swiatn Kulluralnego i oq same exeéein nasze) Kul ‘rvtg, taka, jak dzisinj jet, Unie) sealnay pesytaesens a gee 2 ie laa ta pomocy Were} yoaneanys eye | Na, ok am le pod ea tr, Hg votowujemy do badania zjawiska przyrednicze, cate w ogéle stz nha Pom rowujemy do badsnia swear wy ogile stooware | temps aneyvstal, nm ana ya ls a ely Mrrieane ki zajmujery wobee sina, to rownick wy‘wér huluy, | ise towiem wyobradenla | poktia tuetiwisdd = race sk po wickaze} cues powstaly nawet w clagu dostepesio nam historyeanie dane} powstaly 4 do nic} sig odpoce jeynie,Jetli nas wake jet, eee Deck witoy, 22 pomanie nasze oplera sig ju na wyniash | swistem raecaywislym, my nie wiedstt o tym tit Palen. Poesia pierwotniejetgo, prakiyeenego opracowania danyeh doswiadezenis, te z2- ‘© geonieach doswiaderalnego. | pomumalnego svt, ssimy szza ie Berens eoretyeze, Wore ctawinmydamema ain Swat, 24 dalesym. | lr doi Jet tla jk pase, Mie ds bal ot GSaglem zagadnies, ktbre mu stawiala nasza technika od ezas6w rym thicjams eultury, te natura nly mie mga we lak smo preisawing Sywnyeh; cala technika zai, xe vizysthimi Je} sposobami ujmowania re tuszymnodleglym praodlom, a wage 2 me mola by tka, ka Jest ds zywistess, to waza produkt kulturalne} ewolueji ludzcosei, Co wise Sia) Zostala ona w2bogacona paz wazystiie dod do tie) o> cil awd) daiejowy, tn sgh zone) iiSey Wand mga 1 Sam nase speed postreegania Swiaia 2mienia sie w ciagu te evoluch powali wprawarie, leer dostatecznie, aby na drodzo porownaweze} motos bbylo = exisem zmiany te okrealic; inne postezegamy cechy i stom Inaeze) obserwujemy pezedmioty niz nasi odlegh przodkowie. ‘Cala nasea taecaywistose Jest na wakrot przesiqenila kulluras x 2° ‘letego kola naszego dobyica eywiliacy nego wyjscia nie ma, Mote br Gania nad ewirzaciem Iuh dziecer? Alea w badaniach tych bed ints Dretijemy ich swindomost na. wre nasve) Swiadomose:, uotsnielt® Swit, jak im jem dany, ze swiatem, jak jest dany narn,istotom Kall Talay, baG tet obserwujetny ich zachoWanle sig jako kompleks 2 ‘wise stanowigcych caest namzego Swista, a wledy patraymy na nie ist ba wanyetko inne — pranz pryziat kultury. Mose wlasne nasze wsD2% hienis 2 daleciistwa? Alez od diiecistwa byliimy w swicie Kalla nase wychowanie szlo w dostosovaniu sig do tego swat i zarstlo 86 daloko wevesnie), nid siggajg nasze wsporanionia; pray tym keidy pil” pom duiiego Taamaieayka do poxiomn anwoczeense scone Bes Tretpionia, preed, sym. data kultura, zai Goel ESSE Tureucly’ na awiat peayrody ova tance nowsshs FOraas sryebraseds nowyeh poles mown teh OM Mest gee eee eee ee cian uate eem se eae a, peri ene oe ns janie praenii race foal ering Ke red Wonka ad, ae dndne «woe, MEY papain w of Sicey dodaiek do nasege fasdbe waiturencge nodvd BE cy vm eae See Teer ceases Samtea esecrata ad semen | oats Nal a ‘ete sree ee ‘ont Aled organi nae wlay ny Y= inne) stots. gO So posters ce ! Metogcane toma 56, €0 asian eee eS imeaenee | Sete. egces ay eae a a Tuskowanege fist. dogo abrir smysowy, wayne anecrein se eg mgt ess es a ‘Soran weryatiie stool, jake znajdemy pomicdzy jogo element a, ‘eur pomigdey nim a olacayea acesywisoscin sutra, rae rend gen ren Se a pace tac natiry =) ary, He areca iecens ore coe a ee oe tay ae coomgy wry maken et re ek penn cages pyc a Be ce net fan een tute a eee te cng, Te eer ona Daigo ots hornet — ates aon Desens: ior ggg. byt alt tylko IL. Srodowisko naturalne a rzeczywistosé kulturalna Krytyka teorll przyezynoneqo wplywu Srodowiska na kulture INasekicowana powyte) teria stosniu pomigéey ews pryrad- ices a ewolucja Rullury uruwa wprasdle wroectsia mnie Bie Tiiityeanego 1 otiera pole da nowego flocoirego pola a Swit {tke alge, opartego na genetyeznyn pirwszetstwio Kary, lee ie tcteeygu jeatcre destteezne kweststsunea fawisk pryrodnicsysh fgruncie obeneg> daswiaeonia | w gran ajawise: Kulturalayeh na ety oxranicaeey sig. we wate tore ie Ta ge eat me oe Ss a oe es Sec ne gees Se a oe ne eco ame ee oe aoe es ses Sate ssh kh payne tease ee aa sr id pb oe ee = Sy eee ae eae SE, Sone ee dani jako uwarunkowane empieyCzns ee hc wera a ms tere, Coen mow = wane ride at, sreceywistosé naturalna, jx is Poin wiesza Eos ee ae ‘lem, poemat — praedstawiala 51 motets ‘se2ug, cheek, ktéryeh ostatecznye” Prayrody 1 ktérych w apse ie ‘mothe pore to ao meting