T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

SIVI KRSTAL GSTERGE (LCD) TV

Ankara, 2016

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul / kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. LKT KRSTAL EKRANLARIN YAPISI VE ALIMASI ............................................ 3
1.1. LCDnin Yaps ............................................................................................................. 5
1.1.1. Statik Pilotaj Metodu ............................................................................................. 5
1.1.2. Dinamik Pilotaj Metodu ........................................................................................ 5
1.2. LCD Ekrann almas ................................................................................................ 7
1.3. Likit Kristal Ekran eitleri ........................................................................................ 14
1.3.1. Delta Tip LCD Ekranlar ...................................................................................... 14
1.3.2. Stripe Tip LCD Ekranlar ..................................................................................... 15
1.3.3. Mosaic Tip LCD Ekranlar ................................................................................... 15
1.4. LCD TV Blok emas ................................................................................................. 16
1.5. LCD TV alma Prensibi .......................................................................................... 19
1.6. LCD TVnin Avantaj ve Dezavantajlar ..................................................................... 23
1.7. LCD TV Besleme Kat ................................................................................................ 24
1.8. LCD TV Giri-k Balant Noktalar ..................................................................... 29
1.9. LCD TV Arzalar ....................................................................................................... 37
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 43
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 46
2. LCD TV ARIZALARININ GDERLMES...................................................................... 46
2.1. Arzal Katlarn Sklmesi.......................................................................................... 46
2.2. Diren, Kondansatr ve Diyot Gibi Elemanlarn Sklmesi ve Taklmas ................ 53
2.3. Yzey Montajl Transistrn Sklmesi ve Taklmas ............................................... 57
2.4. Sklen Elemanlarn Montaj ..................................................................................... 59
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 61
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 63
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 64
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 65
KAYNAKA ......................................................................................................................... 66

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN

Elektrik Elektronik Teknolojisi

DAL/MESLEK

Grnt ve Ses Sistemleri

MODLN ADI

Sv Kristal Gsterge (Lcd) TV

MODLN TANIMI

LCD TV yaps, almas ve arzalar ile ilgili temel bilgi ve

becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.

SRE

40/24

N KOUL

Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK

LCD TVde arza tespiti ve onarm yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama
Gerekli ortam salandnda, LCD TV arzalarnn tespitini ve
onarmn yapabileceksiniz.
Amalar
1. LCD TV arzalarn tespit edebileceksiniz.
2. LCD TV arzalarn giderebileceksiniz.

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

Ortam: Snf ortam

Donanm: LCD TV, elektronik devre emas, l aleti, el
aletleri

LME VE
DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra

verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen, modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Gnmzde teknoloji byk bir hzla ilerliyor. zellikle elektronik cihazlarda geliimi
takip etmek olduka zor. Yeni bir teknoloji ok uzun zaman gemeden demode oluyor ve
yerini yeni rnlere brakyor.
Televizyon teknolojisinde de bu durum farkl deil. CRT televizyonlar yerlerini panel
televizyonlara brakmaya balad. Analog yaynlarn yerini yksek znrlkl dijital
yaynlar almaya balad. Plazma televizyonlar ve LCD televizyonlar TV teknolojisinde r
at. Hantal CRT TVler dk znrlkl yaynlar grntleyebilirken, panel
televizyonlar son derece kaliteli yksek znrlkte grnt izlenmesine olanak salad. Son
yllarda LCD TVlerin fiyatlarnda ciddi bir d yaanyor. Uygun deme koullar
sayesinde yeni televizyon alan herkes artk panel televizyonlar tercih ediyor.Bu yeni
grntleme teknolojileri panel yaplarnn gelimesi ile birlikte daha etkileyici grnt
kalitesine sahip olmaya balad. Floresan lamba arka aydnlatmasna sahip LCD TVlerin
yerini LED arka aydnlatmal LCD TVler almaya balad. boyutlu grnt teknolojisi de
iin iine dhil olunca televizyon izlemek daha zevkli bir hl ald.
Bu modl okuduunuzda, CRT TVler hakknda bilginiz varsa televizyon
teknolojisindeki geliimi rahatlkla kefedeceksiniz. LCD TV yapsnn LED TV yapsndan
ok farkl olmadn greceksiniz. Televizyonlardaki bu geliime ak yap, siz grnt ve
ses sistemleri dal rencilerinin srekli kendisini gelitirmesini zorunlu klyor.
Modl bitirdiinizde LCD TV hakknda yeterli bilgi birikimine sahip olabileceksiniz.
Tm elektronik kartlar tanyacak, panelin almasn renecek ve arzalar konusunda bir
bak as kazanm olacaksnz. Televizyon tamiri kat zerinde yaplabilecek bir i
deildir. Bu yzden imkn bulduka pratik yapmalsnz. Televizyon tamir edebilen bir
kiinin dier elektronik cihazlarn tamirinde genellikle ciddi bir sorun yaamaz.
Bu modl hazrlanrken bile yeni zelliklere sahip televizyonlar piyasaya srlmeye
devam edecektir. nternetten veya televizyon satan maazalardan gelimeleri takip ediniz.
Televizyon zelliklerini karlatrarak fiyat performans karlatrmas hususunda fikir
sahibi olmanz faydal olacaktr.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
LCD TV arzalarn tespit edebileceksiniz.

ARATIRMA

Inverter ve konverter devrelerinin alma prensibini aratrnz.

Farkl marka ve model LCD TVlerin zelliklerini aratrnz.
LCD monitrlerin yapsn aratrnz.

1. LKT KRSTAL EKRANLARIN YAPISI

VE ALIMASI
Likit kristal ekran (Liquid Crystal Display), elektrikle kutuplanan svnn, tek fazl
geirmesi ve nne eklenen bir kutuplama filtresi ile gzle grlebilir hle dntrmesi
ilkesine dayanan bir grnt teknolojisidir.
Likit (sv) kristal dnyada ilk olarak Avusturyal bir botanist (bitki bilimci) olan
Fredresich Rheinizer tarafndan 1888 ylnda kefedildi. Bilindii zere kristal denince akla
kaya gibi sert bir madde gelir. Sv denince de akkan bir madde gelir. Sv
kristaller, svlarn ve kat kristallerin zellikleri arasnda zelliklere sahip olan kimyasal
maddelerdir. rnein, bir sv kristal , bir sv gibi akar ama moleklleri bir kristalinki gibi
ynldr.

ekil 1.1: Kat, sv ve gaz halindeki maddenin molekler yaps

Maddenin hali bulunur. Bunlar kat, sv ve gaz olarak sralanr. Kat maddeler
ekillerini korur nk moleklleri ynelimlerini deitirmez. Bir kuvvet altnda dahi ayn
ekilde kalr. Sv maddelerde ise durum bunun tam tersidir ve molekller ynelimlerini ve
pozisyonlarn korumaz. Dolaysyla sv ierisinde her yere hareket edip konumlarn
deitirebilir. Fakat baz yaplar vardr ki bunlar hem kat hem de sv gibi davranabilir.
Yaplar bu halde olduklarnda, molekller katlarda olduu gibi ynelimlerini korurken,
svlardaki gibi farkl yerlere hareket edip pozisyonlarn deitirebilir. Bu nedenle likit kristal
yaplar, ne sv ne de kat olarak nitelendirilemez.
Likit kristal, ok basit olarak sabun kp gibi ne tam kat ne de tam sv halde
bulunan, kendine zg bir yap olarak tarif edilebilir. 1960l yllarn ortalarnda yaplan
almalar sonucunda likit kristal yapnn elektrik yk ile uyarldnda molekler dizilimini
deitirerek k geirgenliini deitirdii gzlenmitir. Bylece likit kristalin k
geirgenliini kontrol eden bir valf olarak kullanlmas fikri domutur.
Bir kat kadar dzenli olmayan ama belli bir derecede dizilie sahip maddeler uygun
olarak sv kristal adyla adlandrlabilir. Ayn zamanda sv kristaller, kristal zelliklere sahip
olduu kadar sv zellikleri de tar.

ekil 1.2: Likit kristal molekl dizilii

1963'te Williams, kristal svdan geen n deitiini ve bir elektrik gcne

dntn kefetmitir. Be yl sonra bir baka aratrmac Heilmeyer, birka meslekta ile
birlikte bu bululardan yararlanarak bir prototip ekran gerekletirmitir. Bu prototipin
baars sv kristalli ekranlarn modern teknolojisi ile yeni bir r amtr. Balangta
kristal svlar bir ekran oluturulmas iin gerektii kadar sabit (durgun) deillerdi. ngiltere
deki Hull niversitesi'nde grevli bir profesr yapt aratrmalar neticesinde sv kristal
zellikli sabit (durgun) bir madde kefetmitir.
Katdan svya gei, sv kristal faz (evre, aama) denilen ara fazlardan geerek
olumaktadr. Sv kristal fazlarn birisinden dierine geite kullanlan metotlara gre ara
fazlarn zellikleri deimektedir. rnein sl yntem kullanlrsa termotropik sv kristaller,
zcler kullanlrsa liyotropik sv kristaller elde edilir.

Termotropik sv kristaller genel olarak ;

Nematik
Kolesterik
Smektik

olmak zere e ayrlmaktadr.

ekil 1.3: Termotropik sv kristal fazlar

Sv kristaller teknolojide olduka nemlidir. Daha net bir grnt elde edilmesi ve
daha az enerji kullanlmas bakmndan, elektronik gsterge sistemlerinde, kol saatleri, hesap
makineleri ve televizyonlarda sv kristaller kullanlmaktadr.
Isl yntemler kullanlarak
elde edilen termotropik sv kristal eitlerinden nematik faz bu amala kullanlmaktadr.

1.1. LCDnin Yaps

1.1.1. Statik Pilotaj Metodu
Bu metot ile iyi bir gr as, hzl cevap ve s kararll elde edilmesine ramen bu
metodun daha karmak yaplara sahip olan gelimi ekranlarda kullanlmas tavsiye edilmez.
nk ok sayda balantya ve karmak devrelere ihtiya vardr. Bu tip znrlkl grafik
ekranlar iin maliyet olduka yksektir ve de gvenilebilirlik olduka dktr. Bu nedenle
statik plotaj metodu kullanlmamaktadr.

1.1.2. Dinamik Pilotaj Metodu

Bu metot iki sisteme ayrlr.

Pasif Matris Sistem

Bu sistem daha ok statik ekranlar iin kullanlr. Hesap makineleri, elektronik

ajandalar, dijital saat gibi uygulamalarda tercih edilir. Pasif matris yapda satr ve stun
elektrotlarnn kesimesinden pikseller oluur. Piksellerde yar iletken aktif anahtarlama
eleman yoktur. Bu nedenle pasif matris olarak adlandrlr. Satrlara srayla ve periyodik
olarak darbeler uygulanr. Stunlara uygulanan sinyaller grnt bilgisini tar. Bu tip
adreslemeye time multiplexing denir. Bir piksel eer hem satr hem de stundan gelen
sinyaller arasnda bir gerilim fark var ise seilmi (adreslenmi) olur. Bu yap basittir.

ekil 1.4: Pasif ve aktif matris yaps

Aktif Matris Sistem

Aktif Matris Likit Kristal ekranlarda (AMLCD), her bir pikselde yar iletken
anahtarlama eleman ve depolama kapasitesi bulunur. Anahtar olarak ounlukla ince film
transistr (Thin Film Transistor, TFT) kullanlr. Depo kapasitesi, TFT nin almasyla
piksele uygulanan gerilim seviyesinin yeni grnt bilgisi gelene kadar korunmas iindir.
Notebook ekranlarnda, monitrlerde ve televizyon ekranlarnda bu yap kullanlr. Grnt
kalitesi, cevap hz, keskin grnt, daha iyi izleme as ve yksek kontrast oran aktif matris
ekranlarda elde edilir. Ancak bu yapnn, iyi bir arka aydnlatmaya ihtiya duymas ve daha
karmak bir donanm gerektirmesi dezavantaj olarak saylabilir. Aktif Matris Likit Kristal
panel sandvie benzer bir yapda, birok katmann st ste dizilmesinden olumutur.

ekil 1.5: TFT MOSFET yaps

Bu yapda aktif eleman olarak MOSFET transistrler kullanlr. Bu MOSFET

transistrler her hcreye ince bir film tabakas olarak yerletirilir. Bu nedenle bu tip LCD
ekranlara TFT (Thin Film Transistor) ekran denilmektedir. TFT ekranlarda pikseller
transistrler ile kontrol edilmektedir.

1.2. LCD Ekrann almas

ekil 1.6: LCD ekran oluturan ksmlar

LCD TV bazen "geirgen" ekran olarak da adlandrlr. LCD TVlerde, sv kristaller

(likit kristaller) kendileri k retemediklerinden panelin arkasndan gelen bir k kaynana
ihtiya vardr. Bu k eitli katmanlardan geerek insan gzne ular. Ik kayna olarak
souk katot floresan lamba (CCFL: Cold Cathode Fluorescent Lamp) kullanlr. Bu
floresanlar ekrann arka ksmnda yatay olarak dizilmitir. CCFL lambalar AC yksek gerilim
kaynana gereksinim duyar. Arka k iin gerekli olan AC yksek gerilim inverter
7

devreleri ile salanr. Panelin arkasnda bulunan gl lambalardan gelen k, yaylmay

salayan tabakadan geerek ekrana homojen bir ekilde dalr.
LCD ekranlarda kullanlan arka aydnlatma iki eittir.

Kenar tip arka aydnlatma

Dorudan tip arka aydnlatma

Kenar tip arka aydnlatma dizst bilgisayar ekranlarnda ve bilgisayar monitrlerinde

kullanlr. Yani daha kk ekran tiplerinde bu tip arka aydnlatma kullanlmaktadr.
Dorudan arka aydnlatma ise LCD TVlerde kullanlmaktadr. Kenar tip arka aydnlatma
kullanan ekranlarda floresan veya led says snrldr. Bu yzden monitrlerdeki lminans
(parlaklk) snrldr. Dorudan tip arka aydnlatma kullanan ekranlarda (LCD TVlerde) ise
parlaklk daha fazladr. LCD ekran kalitesi doal olarak arka k kalitesiyle ilikilidir.

ekil 1.7: LCD ekranda renklerin oluumu

Floresan lambalardan gelen k nasl izleyiciye renkli olarak ular. ekile bakldnda
iki cam arasnda kutuplama filtreleri (polarizrler) ve bunlarn arasnda ise likit kristaller ve
renk filtresi bulunmaktadr. Televizyon aldnda floresanlardan gelen k ekrandan
seyirciye aktarlr. Pikseller ise minik cam paralar gibi renklendirir. Her piksel alt
birimin birleiminden oluur. Bunlar krmz, mavi ve yeildir (R-G-B). Sadece bu renk ile
ekran 17 milyon farkl renk retebilir. Bunu her pikselden yaylan k miktarn kontrol
ederek gerekletirir.
Floresan lambalar ekran iin gerekli olan salar. Ik kayna ne olursa olsun yn
vardr. Ik elektromanyetik dalga olduundan ynlendirilebilir bir yapya sahiptir. Bir k
hzmesi yatay, dikey veya bunlarn arasndaki herhangi bir ada olabilir. Birinci kutuplama
filtresi yalnzca yatay nlar geirir. Bu nlar sv kristallerin arasndan geer. Alt blm
piksellerine ular. Ordan da geerek sadece dikey nlar geiren ikinci kutuplama filtresine
ular ve bu filtreden geemez. Ekran siyahtr. In geebilmesi iin sv kristallerin
evirmesi ve kutuplama filtresinden gemesini salamas gerekir.
8

Sv kristaller hareket edip istedikleri yere gidebilir. Fakat tm kristallerde olduu gibi
yn zellikleri ayn kalr. Sv kristaller elektrikli bir alanda tepki gsterir. Ynlerini
deitirmeye balar. Her sv kristalin kenarnda transparan bir elektrot zgaras bulunur.
Elektrotlar her bir alt pikseldeki sv kristallerin ynn kontrol eder. Sv kristal moleklleri
birok kk lens gibi n ynn evirir. Sv kristaller n ynn kontrol etmeyi
salar ve bylece her piksel iin k miktar da ayarlanm olur. Bylece bu k ikinci
kutuplama filtresinden geer ve seyirciye ular.

ekil 1.8: Likit kristallerin ynlendirlmesi

LCD ekranlarda kullanlan likit kristallerin nematik fazda olduundan bahsetmitik.

Ekrann almasnn daha iyi anlalmas asndan likit kristal nematik fazdan bahsetmek
faydal olacaktr.
Likit Kristal Nematik Faz
Likit kristal, kat kristal faz ile sv faz arasnda, molekllerin kat yapya gre daha
geveke baland bir fazdr. Molekller nematik fazda, uzun eksenleri boyunca birbirlerine
hemen hemen paralel olarak gevek bir ekilde dizilir.
Twisted (bklm) Nematik etkisi 1971 ylnda Schadt ve Helfrich tarafndan
kefedilmitir. TN (Twisted Nematic) LCD piksel hcresi alt ve st hizalama yzeyleri
arasnda helis eklinde 90 kvrlm, nematik fazda likit kristal ierir.
Elektrotlara gerilim uygulanmadnda, alt katmandan tek ynde polarize edilerek gelen
k, likit kristaller tarafndan 90 dndrlerek st polarize edici katmandan geer (geirgen
durum).

ekil 1.9: Twisted nematik likit kristallerin davran

Piksel hcresine elektrik alan uygulandnda, likit kristaller elektrik alan

dorultusunda hizalanr. Alt polarize edici katmandan gelen k dndrlmeden st katmana
geer ve st polarize edici katman tarafndan sourulur. Bylece helis yapdaki likit
kristaller zerine uygulanan gerilimle piksel hcresinin k geirmemesi salanr (geirgen
olmayan durum).
TN (Twisted Nematic) hcrenin yalnzca geirgen olmayan durumu uygulanan elektrik
alan ile kontrol edilebilir. Hcrenin helis yapdaki geirgen duruma geri dnmesi elastik
kuvvetlerle salanr. Bu nedenle TN hcrenin elektro optik yant karakteristii simetrik
deildir ve k geirgenlii kontrol gerilimi erisi yeterince keskin geili deildir.
TN hcrenin piksel kontrol gerilimi deiimine kar gsterdii tepki hassasiyetini
artrmak iin STN (Super Twisted Nematic) hcreler gelitirilmitir. Bu hcreler 270ye
kadar varan alarla kvrlm helis eklinde likit kristal ierir. STN yap, pikselin daha geni
alardan, kontrast orannda fazla azalma olmadan grlebilmesini yani ekrann daha geni
gr asna sahip olmasn salamtr. STN hcre daha keskin gerilim geirgenlik erisine
sahiptir. Piksel kontrol gerilimine kar daha duyarldr. STN hcre, ayn piksel kontrol
gerilimi aralnda (bir pikseli amak ve kapamak iin gerekli gerilim aral) daha yksek
kontrast oran salar.

10

ekil 1.10: Nematik likit kristaller

LCD ekrandaki pikseller n geiini engeller veya n geiine izin verir.

Piksellerin kontroln transistrler salanmaktadr. Transistrler, filtrelere voltaj vererek
buradaki sv kristallerin alarn deitirir ve n nasl yanstlaca veya
yanstlmayacan belirler. Transistrler aktif devre elemanlardr. Aktif matris ekran
denilmesinin sebebi de budur. Pikseller, alt pikselden oluur ve bu alt piksellere
transistrler tarafndan uygulanan akm ile her alt pikselin k miktar deitirilir.
LCD TVlerde TFT (Thin Film Transistor) ad verilen ince film transistr tabakas ile
likit kristaller kontrol edilmektedir. TFT yapda mosfet transistrlerin geyt ular satrlar
tarafndan kontrol edilirken, source ular stunlar tarafndan kontrol edilir. Drain ular ise
piksel elektrotlarna balanmtr. Piksel elektrotlar ITO (Indium Tin Oxide) malzemeden
yaplmtr. Bu yap transparan ( geiren) ve iletken bir malzemedir.

ekil 1.11: TFT Panel

11

1024 x 768 znrln rnek alrsak; 1024 stun ile 768 satrn arpm, alt piksel
says olan 3 ile arplr. Sonu, 1024 x 768 x 3 = 2.359.296 kar. 1024 x 768 znrlk
destekleyen bir TFT LCD'de grnt elde edebilmek iin kullanlan transistor says
2.359.296dr.

ekil 1.12: TFT elektriksel yap

Elektriksel emaya bakldnda her bir pikselde yar iletken anahtarlama eleman ve
depolama kapasitesi bulunur. Depo kapasitesi, TFTnin almasyla piksele uygulanan gerilim
seviyesinin yeni grnt bilgisi gelene kadar korunmas iindir.Nematik fazda
likit kristal malzeme piksel elektrotu ile ortak elektrot arasnda bir kondansatr gibi davranr.
Bir renk alt pikseli; TFT, depo kapasitesi, piksel elektrotu ve balant hatlarn ierir.
Renk filtresi, siyah matris, krmz, yeil ve mavi boya veya pigmentli reineden oluur.

ekil 1.13: Piksel kesiti

12

Tm saysal grntlerin en kk paras olan noktacklara piksel denir. ngilizcede

resim paras anlamna gelen "picture element " birleik kelimesinden karlmtr.
Pixel, picture (resim) szcnn ksaltmas olan pix ve element (para) szcnn ilk iki
harfinden (el) olumaktadr.

ekil 1.14: Pikseller

Ekranda yer alan her bir pikselde renkte (RGB) alt piksel (sub-pixel) bulunmaktadr.
Her bir pikselin rengi, adet RGB alt piksel renginin karmyla belirlenir. Kimi renk
filtrelerinde parlaklk (gri seviyeleme) iin bir adet renksiz alt piksel ayrlmtr. Yani her bir
piksel drt adet alt pikselden oluur. Renk filtresindeki alt pikseller farkl geometrik ekillerde
dizilebilir.

ekil 1.15: Alt piksel ve renkler

13

1.3. Likit Kristal Ekran eitleri

Renk filtresindeki alt pikseller farkl geometrik ekillerde dizilebilir. RGB alt-piksel
dizilimi, renklerin kartrlarak yeniden oluturulmas ekrann kalitesini belirler. Dizilme
biimi, retim artlarnn ve piksellerin srlmesi iin dizayn edilmi elektronik donanmn
farkl olmasna sebep olmutur. zellikle LCD'lerde kullanlan alt-piksel dzenlemelerin iki
tr vardr. Bunlar erit (stripe) tipi ve delta trdr. Bu ikisi dnda mozaik (mozaic) olarak
isimlendirilen bir yap daha mevcuttur.

ekil 1.16: Stripe - Mozaic Delta

1.3.1. Delta Tip LCD Ekranlar

ekil 1.17: Delta tip LCD ekran

Delta tipi LCD alt-piksel dzenlemesinde R-G-B hcreler gen (delta) oluturacak
ekilde dizilmilerdir. Delta tipi, yksek znrlk elde etmek iin kullanlan renk kartrma
yntemlerinden en iyisidir.
14

1.3.2. Stripe Tip LCD Ekranlar

ekil 1.18: Stripe tip LCD ekran

Alt piksellerin eritler halinde bir araya getirilmesinden elde edilmi olan Stripe tip
LCD ekranlar, bilgisayar grafiklerinin grntlenmesinde kullanlr. Bu geometriye sahip
ekranlar cep bilgisayarlar ve LCD monitrlerde kullanlmaktadr.

1.3.3. Mosaic Tip LCD Ekranlar

ekil 1.19: Stripe tip LCD ekran

Mozaik tip LCD alt-piksel dzenlemesinde R-G-B hcreler mozaik oluturacak ekilde
dizilmitir.
15

erit
Tasarm
retim
Elektronik
Renk Karm

Basit
Basit
Basit
Kt

Mozaik
Basit
Zor
Karmak
yi

Delta
Karmak
Zor
Basit
En yi

Tablo 1.1: Ekran eitlerinin karlatrlmas

1.4. LCD TV Blok emas

Bir LCD TVdeki kart yerleim dzeni ekildeki gibidir. Besleme kart, anakart (SSB),
inverter (DC AC evirici), kontrol kart (T-CON olarak da bilinir), kzltesi alc kart ve
tu takm kart LCD TVde bulunan elektronik kartlardr. LCD TVnin almasn iyi
anlayabilmek iin bu kartlarn almasnn iyi bilinmesi gereklidir.

ekil 1.20: LCD TV kart yerleim dzeni

Anakart tm grnt, ses ve kontrol sinyallerinin retildii karttr. Tm giri-k

birimleri, ana ilemci, ses ilemcisi, hafza elemanlar, tuner bu kartn zerindedir. Televizyon
anten giriinden, uydu alcsndan veya oyun konsolundan (Playstation, Xbox gibi) ald
grnt ve ses bilgilerini ileyerek ekrannda grntnn olumasn ve hoparlrlerden sesin
duyulmasn salar. Anakart zerinde birok giri / k balant noktas bulunur. HDMI ,
skart, kompozit video, komponet video girileri gibi. Gnmzde yksek znrlkl
grnt izlemek iin HDMI balants tercih edilmektedir.
16

zellikle HDMI balants zerinden alnan dijital ses ve resim sinyalleri anakartta
ilenerek grnt bilgisi kontrol kartna (T-CON), ses bilgisi ses katna gnderilir. lenen
grnt sinyali LVDS kablosu ile kontrol kartna aktarlr. LVDS ,(Low-voltage differential
signaling) , dk voltaj diferansiyel sinyal anlamna gelir ve yksek hzda dijital grnt
sinyali aktarm iin kullanlan elektriksel sinyal standartdr. Bu sebepten kontrol kartna,
LVDS kontrol kart da denilmektedir.

ekil 1.21: LCD TV Genel blok diyagram

Analog girilerden alnan grnt ve/veya ses sinyalleri (skart , S-Video, kompozit
video) , HDMI giriinden alnan dijital grnt ve ses sinyalleri grnt ilemcisinde ilenir.
LCD ekranda grntnn oluturulmas iin LVDS sinyaline dntrlr. Tercihe bal
olarak tuner girii veya dhil uydu alcs kullanlabilir. MCU (Micro Control Unit),
mikroilemcidir ve sistem kontrol kat grevini stlenir. CRT TVlerde olduu gibi ilemcinin
almas iin gerekli olan yazlm EEPROM hafza entegresinde tutulur. Grnt ve ses
sinyalleri video ilemci nitesinde ilenir. Video scaler ad verilen bu ilemci grnty
LVDS sinyaline dntrr. LVDS sinyali kontrol kartna (T-CON) uygulanr. Kontrol kart
LVDS sinyalini alr ve gate source src kartlarna gnderir. Bu kartlar ekrandaki TFT
mosfetleri kontrol eder.

17

Ses sinyali ses ilemcisinde ilenir. Dijital ses ilemcisi, ses sinyalini iledikten sonra
hoparlrlerden sesin elde edilebilmesi iin uygun olan forma dntrmek iin DAC
devresine uygular. Buradan kan analog ses sinyali ses k entegresine uygulanr.
Besleme devresi SMPS yapsndadr. Arka aydnlatma devresi (inverter) , anakart, kzl
tesi alc devresi, tu takm ve panel iin gerekli DC gerilimleri retir. Arka aydnlatma
devresi yksek AC gerilimi retir ve arka k floresanlarnn yanmasn salar.

ekil 1.22: Anakart (SSB) blok diyagram

Blok diyagramda PNX8541 ana ilemcidir. Grnt ve ses ileme fonksiyonlarn

yerine getirir. Tunerden anten araclyla alnan birleik resim sinyali ve ses sinyali, ara
frekans ileme katndan getikten sonra ilemciye gelir. Burada ses ve resim sinyalleri
ilenerek resim bilgisi kontrol kartna, ses bilgisi de ses k amplifikatrne gnderilir.
Burada ses k amplifikatr D snf ykselte olarak dizayn edilmitir. Yksek
znrlkl bir LCD TVde en doru seim HDMI balantsn kullanmaktr. HDMI yksek
znrlkl grnt sinyalini dijital olarak tar. Grnt sinyali ister analog formatta ister
dijital formatta olsun ana ilemci tarafndan ilenerek lvds sinyali formunda kontrol kartna
aktarlr. Kontrol kart LCD panelde grntnn elde edilebilmesi iin gerekli ilemleri yerine
getirir. LCD ekrandaki pikseller bu kart sayesinde kontrol edilerek grnt elde edilir.
Pnx8541 ilemcisinin analog video girileri iin analog video anahtarlama giri kat,
dijital video girileri iin de dijital video giri kat bulunmaktadr. lemci analog girilerden
gelen sinyalleri (tuner,skart, s-video gibi) iledii gibi, HDMI girilerinden gelen dijital
grnt sinyallerini de ileyebilir.
18

HDMI girilerinin says televizyondan televizyona farkllk gsterebilir. 2 adet HDMI

giriine sahip televizyonlar olduu gibi daha fazla sayda HDMI girii olan televizyonlar
bulunmaktadr. Televizyonun aktif olarak hangi HDMI giriini kullanaca HDMI
anahtarlama entegresi tarafndan kontrol edilir. Kumandadan seilen kaynak girilerinden
hangi giri aktif yaplmsa HDMI anahtarlama entegresi o girii dijital video giri katna
uygular. Grnt ilemci burada resim sinyalini 10 bit YUV sinyaline dntrr. Burada Y
parlaklk bilgisi, U ve V ise kroma sinyallerini ifade etmektedir.
YUV bilgisi R-G-B bilgisine dntrldkten sonra LVDS dnm yaplarak bu
bilgiler T-CONa (timing control) yani kontrol katna uygulanr. Kontrol kart ise TFT olarak
ifade edilen ekrandaki pikselleri kontrol eden mosfet transistrlerinin kontroln salayarak
likit kristalleri kontrol eder.
DVB-T (Digital Video Broadcasting-Terrestrial) saysal karasal yaynclk anlamna
gelir. DVB-T saysal karasal yaynlarn izlenmesine olanak salayan alcdr. lkemizde
saysal karasal yayncla gei iin almalar devam etmektedir. DVB-T yaynda grnt
ve ses kalitesi analog yayna gre olduka yksektir. DVB-T sayesinde tek frekans zerinden
drt farkl kanaln yayn yapmas mmkndr.
LCD TVler yazlma ihtiya duyar. Bu yazlm flash epromda tutulur. Ayn zamanda
DDR tr yksek hzl ram entegresi de anakart zerinde bulunmaktadr.

1.5. LCD TV alma Prensibi

Resim 1.1: LCD TV elektronik kart yerleim dzeni

19

Anahtarlamal tip g kayna yapsna sahip LCD TV g kayna, televizyonun

almas iin gerekli temel voltajlarn retildii ksmdr. Televizyon fie taklp g anahtar
aldnda fabrikasyon olarak standby konumundadr. Tu takmndan veya uzaktan
kumandadan ama tuuna basldnda televizyon standby konumundan kar. Anakart (SSB)
zerindeki tm entegre ve elemanlar gerekli voltaj alr. Inverter kart devreye girer ve panelin
almas iin gerekli olan arka reten floresan lambalar almaya balar. Anakart
zerindeki tm katlar dzgn bir ekilde alr ve televizyon ekrannda grnt oluturulur.

Resim 1.2: Anakart (SSB) ve baz katlar

Televizyonun anakart olarak kabul edilen SSB (Small Signal Board) , tm grnt ve
ses sinyallerinin ilendii elektronik karttr. Ayrca DC DC dnm salayan konverter
devreleri de bu kart zerindedir. DC DC konverter devreleri ana g kaynandan aldklar
gerilimi anakart zerindeki entegre ve kartlarn almas iin farkl DC gerilim seviyelerine
dntrr. Balang olarak anakart 3.3 Voltluk standby gerilimini almaldr. DC DC
konverter (dntrc) zerindeki regle devresi ile elde edilmi olan 1.2 Volt gerilim, ana
ilemcinin ekirdek voltajdr. Anakart zerinde bulunan ana ilemci grnt ve ses ilemcisi
olmasnn yannda ayn zamanda sistem kontrol entegresi grevini de yerine getirir. lemciye
uzaktan kumandadan veya tu takmndan televizyonu ama komutu gnderilirse ana ilemci
besleme katna sinyal gnderir ve LCD TVnin almas iin gerekli olan btn voltajlar
retilmi olur. te tam bu anda inverter kart da almas iin gerekli voltaj alr. Floresanlar
almaya balar. Anakart zerindeki tm katlar besleme gerilimini alr. Televizyon almaya
balar. Bahsettiimiz voltajlar televizyonlarn marka ve modellerine gre farkllk gsterebilir.
20

Televizyonun almas iin tua baslmas ile beslemenin uyartm gereklemi olup
farkl katlarn gereksinim duyduu eitli voltajlar retilir. Anakarta giden gerilim genelde 12
Volttur. 12 voltluk bu gerilim anakart zerindeki DC DC konverter katnda farkl deerlere
dntrlr. rnein:

Ses k entegresi iin +12 V ve -12 V

HDMI iin +5V
Flash epromlar iin 3.3 V
LVDS iin 3.3 V
DDR ramlar iin 1.8 V
DVB/T Kanal kod zc iin 3.3 V
Tuner iin 5 V

CCFL lambalar (floresanlar) AC yksek gerilim kaynana gereksinim duyar. Arka

aydnlatma iin gerekli olan AC yksek gerilim, evirici (inverter) devreleri ile salanr.
Genellikle floresanlarn almasn balatabilmek iin 1000 Vrms zerinde bir
alternatif gerilime gereksinim vardr. Lambalarn almasn devam ettirebilmek iin ise
lambann trne gre 200 Volt AC - 1000 Volt AC arasnda bir gerilim gereklidir. Arka k
performans (alma mr, parlakl, vs.) inverter devresinin (DC-AC eviricinin)
performansna baldr.
Floresan lambalar altrmak iin balang gerilimi retmek ve dzgn almas iin
gerekli olan yksek frekansl sinzoidal src akmn salanmas amacyla zel inverter
devreleri gerekmektedir.
Bir inverter kart drt temel alma parametresine sahiptir. Bu parametreler:

Balatma gerilimi: En dk scaklkta floresann almas iin gerekli olan

minimum gerilim deeridir. Lamba sndka bu gerilim dmeye balar. Srekli
alma konumuna getiinde ise en dk deerini alr. Eer balang gerilimi
retilemez ise floresanlar k retemez. Balatma gerilimi genellikle 1500 Vrms
zerinde bir deerdir (1500 Vrms 2000 Vrms arasnda) . Scakln 25 oCye
ykselmesi ile birlikte bu deer yaklak 1500 Vrms civarndadr.
alma gerilimi: Lambann kalc alma durumundayken zerindeki gerilim
deeridir. Bu deer srekli alma modunda iken yaklak olarak 1000 Vrms
civarndadr.
alma akm: Lambann almas esnasnda bir akm probu ile llen
nominal akm deeridir. En nemli parametre budur. G tketimi ve arka k
mrn bu akm deeri tayin eder.
alma frekans: Src devresinde kullanlan AC sinyalin frekans lambann
parlakln etkiler. Tipik olarak alma frekans 20 KHz ile 50 Khz arasndadr.

21

Resim 1.3: Inverter kart ve elemanlar

Inverter kart iin besleme gerilimi genellikle 24 volttur. Bu gerilim deeri inverter
kartna gre farkllk gsterebilir. Baz televizyonlarda inverter devresi ve besleme ayn kart
zerinde bulunur. Baz televizyonlarda ise iki adet inverter kart bulunmaktadr. Bu
televizyonlarda inverterlerden biri master olarak isimlendirilirken dieri slave olarak
isimlendirilir.

Resim 1.4: ift Inverter kart yaps

Resim 1.5: Arka aydnlatma floresanlar

22

Arka aydnlatma iin kullanlan lambalarn says ekran boyutuna gre farkllk
gsterebilir. Floresanlarn uzunluklar yine ayn ekilde farkl olabilir. Inverter kart knda
bulunan soketler bu lambalara almalar iin gerekli olan yksek AC gerilimi uygular. Ayn
zamanda anakarttan gelen DIM ve BL_ON/OFF sinyalleri ile parlaklk ayarlanabildii
gibi arka k alp/kapatlabilir.
Ana g kayna televizyondaki tm kartlar iin gerekli olan besleme gerilimlerini
retir. Gnmzde besleme kartlar SMPS yapsndadr. SMPS (Switch Mode Power Supply)
, anahtarlamal tip g kayna anlamna gelmektedir.

1.6. LCD TVnin Avantaj ve Dezavantajlar

CRT Televizyona Gre Avantajlar:

Net Grnt; CRT TVler ile kyaslandnda LCD TV'lerin grntleri

daha keskindir.

Geometrik Grnt; LCD TVlerde grntler geometrik adan

mkemmeldir. Resimler ekrann dz olmasnn etkisiyle mkemmel
gzkr.

Parlaklk; panelin arkasndan gelen youn k, resimlerin ok daha parlak

grnmesini salar. zellikle n fazla olduu ortamlarda, d ortam
nn TV n bastrmas gibi bir durum olmaz.

Ekran Yzeyi; LCD TVler, ok daha dz bir ekrana sahiptir. Klasik CRT
TV lerde bulunan bombeliin LCD TVlerde olmamas sayesinde
grntler daha iyidir.

Tasarm; LCD TVlerin kukusuz en iyi zellii enine daha az yer

kaplamasdr. Ayrca LCD TVler tasarm olarak da CRT TVlerden
olduka k bir grnme sahiptir.

Dijital yayn; LCD TV lerde dijital ve analog yayn birlikte yaplabilirken,

teknik dzey bakmndan CRT TVler sadece analog yayn kabul eder.

Tasarruf; LCD TVler CRT TVlere gre daha az enerji tketir ve daha az
s yayar.

Salk; LCD TVler CRT TV lere gre gz daha az yorar ve standartlar

gerei de LCD TVlerin radyasyon sevileri dk tutulmaktadr.

CRT Televizyona Gre Dezavantajlar:

Analog Girii; Analog grnt ara birimine sahip LCD TVlerin digital
parazitlemenin nne geebilmesi iin iyi bir ekilde ayarlanmas gerekir.
Daha teknik bir ifadeyle filtrelenmelidir.

Gri Tonlama ve Kontranst; LCD TVlerin en byk problemlerinden birisi

de siyah ve beyaz renklerin oluturulmasnda verimli olamaylardr. Bu
yzden CRT TV lere nazaran daha az kontrast oranna sahiptir. CRT
TVde ise bu durum geree yakn saylabilir.

23

l Piksel LCD TVlerde fabrika kl olarak l piksel olabilecei

hesaplanarak belli tolerans deeri hesaplanr. ok dk ihtimal bile olsa
olas bir durumdur.
Hareket Glgeleri; LCD TVlerde hareketler belli bir gecikmeye sahiptir.
Dolaysyla hzla deien grntler bazen yanma efekti ve pastelleme
tarznda resim problemlerine yol amaktadr.

Plazma Televizyona Gre Avantajlar:

LCD TVlerin kullanm mrleri plazma TVlere gre daha uzundur.

LCD TVler plazma TVlere gre daha az enerji tketirler.

LCD TVlerde yksek znrlkte fiyat fark plazma TVlerdekine gre

daha azdr.

Plazma Televizyona Gre Dezavantajlar:

LCD TVlerin izleme alar plazma TVlere gre daha dktr.

LCD TVlerin ekran tepki sreleri plazma TVlere gre daha yksektir.

LCD TVlerin kontrast oranlar plazma TVlere gre daha dktr.

LCD TVlerin izleme alar plazma TVlere gre daha dktr.

1.7. LCD TV Besleme Kat

Resim 1.6: Besleme kart ve nverter kart (IPB)

Besleme kart baz televizyonlarda inverter devresi ile birlikte ayn kart zerinde
bulunur. Bu televizyonlarda ayrca inverter kart bulunmaz. Bu yap hem maliyet hem de
karmakl ortadan kaldrmtr.
24

Besleme kartnda kullanlan kontrol sinyalleri :

Stand-by
Inverter "ama / kapama"
DIM (PWM)

Beslemeden kan gerilimler ise :

+ 3,3 Volt (standby gerilimi)

+ 12 Volt (alma modu gerilimi)
+ 24 Volt (ses k entegresi gerilimi)
+ 24 Volt (Inverter devresi gerilimi)

Resim 1.7: IPB alttan grn

Besleme kart kndaki gerilimler bir soket ve kablo araclyla anakarta gider.
Anakart zerinde bulunan DC-DC konverter devresi beslemeden ald gerilimleri farkl
deerlere dntrr.
DC DC Konverter devresinde retilen gerilimler:

+ 5,2 Volt deerindeki gerilim standby kontrol devresi kalc gerilimi ve LED /
IR alc ve kontrol devresi iin retilir.
+ 12 Volt deerindeki gerilim panel iin retilir.
+ 1,1 Volt deerindeki gerilim ilemci ekirdek gerilimi iin retilir.
+ 1,2 Volt deerindeki gerilim ilemcinin srekli alma gerilimidir.
25

+ 1,5 Volt deerindeki gerilim DDR2 ram alma gerilimidir.

+ 3,3 Volt deerindeki gerilim genel besleme gerilimidir.
+ 5 Volt deerindeki gerilim Tuner ve USB iin retilir.
+ 1 Volt deerindeki gerilim DVB/S2 kanal kod zc ekirdek gerilimidir.
+ 3,3 volt deerindeki bir dier gerilim ise DVB/S2 alma gerilimidir.

Tm sistem iin gerekli temel gerilimler besleme kartndan salanrken anakart

zerindeki DC DC dntrc devreler sayesinde anakart iin gerekli olan dier gerilimler
retilir.

ekil 1.23: Ortak besleme devresi ve inverter devresi yaps

G kartnn (I/P Board) yapsna baktmzda AC giri ana filtre, dk kl

standby g devresi, ana SMPS yaps ve inverter blmlerinden olutuunu grrz.
Gnmzdeki g kaynaklarnda reaktif gc minimuma indirmek iin "g faktr
dzeltimi" (Power Factor Correction) zellii kullanlmaktadr. PFC zellii pasif veya aktif
olabilmektedir. Giri seviyesindeki kaliteli g kaynaklarnda pasif PFC devresi kullanlrken,
st modellerde ise aktif PFC devresi kullanlmaktadr.
26

PFC devrelerinin g faktr dzeltimi denilen bir parametresi bulunmaktadr. Bu

deer 0 ile 1 arasnda deiir. Aktif PFC devrelerinin g faktr dzeltimi 0,99'a kadar
kabilmektedir. Bu deer ideal olan 1'e ok yakndr. yi dizayn edilmi aktif PFC devresi,
gelen hat geriliminde mevcut olan bozulmaya bire bir yant verir. Aktif bir PFC devresinin
kullanlmas giri akmnda
daha az sreksizliklere ve sonu olarak hattan ekilen giri akmnn daha az distorsiyonlu ve
daha az harmonik olmasn salar. PFC zellii gnmzde bir zorunluluk hline gelmitir.
Bahsettiimiz sebeplerden dolay LCD TV g kaynaklarnda PFC devreleri kullanlmaktadr.
Besleme girinde EMI filtre devresi bulunmaktadr. EMI (Electro Magnetic
Interference) elektro manyetik giriim anlamna gelir. EMI filtre devresi iletkenler zerinden
yaylan elektromanyetik giriimi engellemek iin kullanlr.
Televizyonun g anahtarna basldnda (on konumu) televizyon standby
modundadr. Bu durumdayken standby g devresi 3,3 voltluk dc bir gerilim retir. Bu
gerilim sayesinde kumandadan veya tu takmndan televizyon almak istendiinde anakart
zerindeki ilemci bunu alglar ve televizyon alr. Ana ilemci (gnmzde sistem kontrol
ve video / ses ilemci bir aradadr) besleme katna sinyal gndererek televizyonun almas
iin gerekli tm gerilimlerin retilmesini salar. Bu sinyal PS_ON (power supply on)
sinyalidir. Besleme kndaki gerilimler retilir ve anakart (SSB) gerekli voltaj alr. Anakart
zerindeki DC DC konverter devresi kart zerindeki tm elektronik ksmlarn gerilimlerini
salar.
IPB yaplarda inverter devresinin ve besleme devresinin ayn kartta olduundan
bahsetmitik. Arka aydnlatma lambalar iin gerekli yksek AC gerilim inverter katnda
retilir. Inverter katnda retilen bu yksek AC gerilim inverter kndaki soketler
araclyla floresan lambalara uygulanr. Inverter devrelerinde yarm kpr src veya tam
kpr src devresi kullanlr. Besleme kartndan ald +24 voltluk DC gerilimi AC
gerilime dntrr ve ykselterek HV (High Voltage: Yksek Gerilim) transformatrler
zerinden floresan lambalara gnderir. Bu deer lambalar soukken 1500 Vrms ile 2000
Vrms arasndadr. Srekli almada bu deer yaklak 1000 Vrms seviyesine der.
G kayna SMPS yapsna sahiptir. SMPS (Switch Mode Power Supply)
anahtarlamal tip g kayna anlamna gelir. Klasik lineer g kaynaklarna gre
verimlilikleri yksektir. AC 85 265 volt arasndaki giri gerilimlerinde alabilir. Bunun
yannda ksa devre koruma, ar akm koruma, ar yk koruma ve ar snma korumasna
sahiptir. Eski tip g kaynaklarna gre daha kk boyutlardadr.
LCD TV IPB zellikleri
Giri Gerilimi: niversal giri 85-265 V AC, 47-63 Hz

27

Sistem Kayna

Aktif G Faktr dzeltmesi, IEC61000-3-2 Uyumlu

Maksimum kararl durum gc 50 W, 60 W
12 V / 4 A
5 V / 2.5 A
24 V - MOSFET gate src biaslama
Esnek akm / gerilim yaplandrmas

Inverter Kayna

100 W Kapasiteli
Balatma gerilimi > 1500 V AC, alma Gerilimi > 800 V AC
Ayarlanabilir inverter frekans 40-80 kHz
Dijital ve Analog karartma yetenei

ekil 1.24: Inverter devresi blok yaps

28

1.8. LCD TV Giri-k Balant Noktalar

ekil 1.25: LCD TV balant noktalar

1-Network ( Rj 45: Ethernet )

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

TD+ Transmit signal

TD- Transmit signal
RD+ Receive signal
CT Centre Tap: DC level fixation
CT Centre Tap: DC level fixation
RD- Receive signal
GND Gnd
GND Gnd

A balants kurmak iin kullanlr.Televizyonun nternet zelliini kullanmak iin

modem ve televizyon arasnda balant yaplr. Televizyondaki tarayc sayesinde nternetten
balants kurulur. Uzaktan kumanda tularn kullanarak nternet sayfalarnda gezinti
yaplabilir.
2-Servis Konnektr (UART)
1. Ground ------------------------- ase
2. UART_TX Transmit --------- Veri gnderme
3. UART_RX Receive ---------- Veri alma

29

Universal Asenkron Reciever - Transmitter yani universal asenkron alc - verici,

daha ksaca asenkron seri iletiim amacyla kullanlr. Bu bir donanmdr aslnda ama bu i
yazlmla da yaplabilir. Yetkili servislerde bu balant sayesinde gerekli kontroller yaplr.
3-Komponent Video Girileri Ses Girileri

Yeil - Video Y -------------- 1 VPP / 75 ohm

Mavi - Video Pb ------------- 0.7 VPP / 75 ohm
Krmz - Video Pr ----------- 0.7 VPP / 75 ohm
Krmz - Ses - R ------------- 0.5 VRMS / 10 kohm
Beyaz - Ses - L ------------- 0.5 VRMS / 10 kohm

Komponent video iki veya daha fazla bileene ayrlm video sinyalini tarif eder.
Genellikle ayr bileen olarak depolanan veya iletilen analog video bilgisini ifade etmek
iin kullanlr. Komponent video kablolar ses sinyalini iletmez.
Komponent video girileri; renk sreklilii, gelitirilmi znrlk ve artrlm
grnt detaylar iin video sinyallerini ksma ayrarak daha yksek kalitede grnt
salar. Komponent video, tm video bilgisinin tek bir sinyalde birletirildii kompozit
video ile kartrlabilmektedir. Komponent video balantsnda ses bilgisi tanmamaktadr.
Bu yzden ses iin ayr kablolar kullanlmaktadr.

Resim 1.8: Komponent video kablosu

Bu kablo rengini oluturan unsurlar renk ve parlakl ayr ayr televizyona iletir.
YUV kablo veya Y-Pb-Pr kablo olarak da bilinir. te bu komponent kablosu, grnty daha
keskin ve canl olarak aktaran bir ktr ve toplam tane RCA jaktan oluur.(Yeil-MaviKrmz Kablo) HDMI 'dan sonra en kaliteli kablo olarak bilinir, yksek znrlk tamada
komponent kablo kullanlr. Komponent ka sahip uydu alcs veya dvd oynatc ile bu
balant araclyla televizyonda grnt izlenebilir.
4-Ses Girii (DVI/VGA)
1- Krmz - Audio R (ses sa kanal) 0.5 VRMS / 10 kohm
2- Beyaz - Audio L (ses sol kanal) 0.5 VRMS / 10 kohm
Televizyona ses girii yapmak iin kullanlr. Stereo ses girii balantsdr.
30

5-VGA: Video RGB Girii

Resim 1.9: VGA kablosu

1- Video Krmz ------------- 0.7 VPP / 75 ohm

2- Video Yeil ---------------- 0.7 VPP / 75 ohm
3- Video Mavi ---------------- 0.7 VPP / 75 ohm
4- Balant yok
5- ase
6- Krmz ase
7- Yeil ase
8- Mavi ase
9- 5V DC
10- Senkronizasyon ase
11- Balant yok
12- DDC SDA
13- Horizantal Senkronizasyon
14- Vertikal Senkronizasyon
15- DDC SCL
VGA kelimesi Video Graphics Array kelimelerinin ba harflerinden olumaktadr.
Video Graphics Array, "Video Grafik Dizisi, Grnt Grafii Dizisi" anlamlarna
gelmektedir. VGA, D-Sub olarak da bilinen analog grnt aktarm arabirimine sahiptir. Bu
arabirim mavi renkte ve 15 pinli bir yapya sahiptir. Her bilgisayarda bulunmaktadr.
Grnty, ileyen ve monitre aktarlmasna yardmc olan birimdir. Bu balant birimi
kullanlarak bilgisayar ve LCD televizyon arasnda balant yaplabilir.

31

6-SKART SOKET
Pin 1
Pin 2
Pin 3
Pin 4
Pin 5
Pin 6
Pin 7
Pin 8
Pin 9
Pin 10
Pin 11
Pin 12
Pin 13
Pin 14
Pin 15
Pin 16
Pin 17
Pin 18
Pin 19
Pin 20
Pin 21

Ses k (sa)
Ses girii (sa)
Ses k (sol)
Toprak (ses)
Toprak (Mavi)
Ses girii (sol)
Mavi girii / Pb girii
Anahtar sinyali girii
Toprak (yeil)
B girii
Yeil girii / Y girii
DB k
Toprak (Krmz) / Toprak (S-Video renk)
Toprak (DB)
Krmz girii / Pr / Toprak (S-Video renk)
"Blanking" sinyal girii
Toprak (Kompozit video)
Toprak ("Blanking" sinyali & anahtar girii) / Toprak (S-Video parlaklk)
Kompozit video k
Kompozit video girii / S-Video parlaklk girii
Muhafaza topraklamas

ekil 1.26: Skart pinleri

CART (from Syndicat des Constructeurs d'Appareils Radiorcepteurs et

Tlviseurs) Fransz kaynakl bir standarttr. Ses ve grnt balants yapmay salayan 21pinli bir konnektr kullanlr. Televizyonlarda ok yaygn kullanlr ve DVD player, uydu
alcs gibi cihazlarda yine SCART k vardr. SCART, hem kompozit video sinyalini, hem
S-Video sinyalini, hem de RGB sinyalini aktarabilir. Maksimum 720 x 576 znrlkl
video aktarmna izin verdii ve analog olmasndan dolay dijital ses ve grnt sinyalini
aktaramad iin yerini komponent video ve daha sonra HDMI almtr.

32

7-Dahili Uydu Alcs Girii

anak antene bal olan LNB kndan gelen sinyali LCD TVye giri olarak
aktarmaya yarayan giritir.

Resim 1.10: Uygu alc girii

8Dijital Ses k (Optical)

S/PDIF denilen bu arabirim Sony ve Philips firmalarnn ortakl sonucunda
gelitirdikleri ve daha sonrasnda bir standart halini alan digital ses veri aktarmnn addr.
S/PDIF alm da Sony Philips Digital Interface dir.

Resim 1.11: S/PDIF giri ve balant kablosu

S/PDIF den dijital ses verilerini okuyabilmek iin mutlaka dijital bir dekodere sahip
olmanz gerekmektedir. Bu dekoder DTS, THX veya Dolby Digital sertifikal hoparlr
sistemlerinde ve/veya harici olarak satlan dijital ses zmleyicilerinde bulunur. Bu
balanty kullanarak televizyonunuzu ev sinema sistemine balayabilirsiniz.
33

9-HDMI: Dijital Video ve Ses Girii

ekil 1.27: HDMI pinleri

HDMI veya tam adyla High Definition Multimedia Interface (Trke: Yksek
tanml oklu ortam arayz). 2003 ylnda ses (audio) ve grnt (video) verilerini
sktrlmadan dijital olarak aktarmak iin gelitirilmi bir arabirimdir. HDMI; blu-ray player,
HD-DVD player, bilgisayar, oyun konsolu, dijital uydu alcs gibi cihazlar uyumlu ses ve
grnt cihazlarna balar.

Resim 1.12: HDMI kablosu

1- D2+ Data channel

2- Shield Gnd
3- D2- Data channel
4- D1+ Data channel
5- Shield Gnd
6- D1- Data channel
7- D0+ Data channel
8- Shield Gnd
9- D0- Data channel
10- CLK+ Data channel
11- Shield Gnd
12- CLK- Data channel
13- Easylink/CEC Control channel
14- ARC Audio Return Channel
15- DDC_SCL DDC clock
34

16- DDC_SDA DDC data

17- Ground Gnd
18- +5V
19- HPD Hot Plug Detect
20- Ground Gnd
10Anten Girii (Tuner)
Bu balant eidinde ses ve grnt tek bir kablo zerinden tanr. Bu yzden grnt
kalitesi dierlerine gre dktr. TV'lerimizdeki analog tunerler bu standard kullanr. Yine
analog kablo TVde bu ekilde almaktadr. Maksimum 480i ve 576i gsterebilir.
11CI (Common Interface) Ortak Arayz
CI (Common Interface) dijital yaynclkta ifreli yaynlarn ifresini zmeye yarayan
"dekoder" cihazlarnn takld arayzn addr.

Resim 1.13: CI modl

12-USB Girii
USB, ngilizce "Universal Serial Bus" kelimelerinin ksaltmasdr. USB' nin Trkesi
"Evrensel Seri Veri Yolu" dur. USB d donanmlarn bilgisayar ile balant kurabilmesini
salayan seri yapl bir balant biimidir. Son srm 3.0' dr. 600 MByte /sn'lik aktarm hz
vardr.
Standart bir USB 2.0 veri yolu 5.00 volt, 500 mA k verirken USB 3.0 veri yolu 900
mA k deerine sahiptir. Tak altr (plug and play) zelliinden dolay birok cihazn
balantsnda kullanlmaktadr.

35

ekil 1.28: USB Pinleri

Pin 1
Pin 2
Pin 3
Pin 4

VCC (+5V)
DataData+
Ground

USB belleinizi veya MP3 oynatcnz USB giriinden televizyonunuza balayarak

resimleri grntleyebilir, mzik dinleyebilir veya filmlerinizi izleyebilirsiniz.

Resim 1.14: USB Kablosu

13Kulaklk Girii
Stereo kulaklk balant giriidir. Televizyon izlerken sesi sadece kendiniz duymak
isterseniz, bu girie bir kulaklk takarak sesi kulaklk araclyla duyabilirsiniz.

Resim 1.15: Stereo jak balants

36

Resim 1.16: LCD TV giri / k balant noktalar

1.9. LCD TV Arzalar

G Kart (Power Board)

G kayna kart genellikle LCD TV ierisinde bulunan en ar ve en byk karttr.

G kayna kart baz TV tamircileri tarafndan g kayna nitesi, g kayna modl
veya ksaca PSU diye de isimlendirilir. ebeke gerilimini LCD TV yapsnda bulunan
elektronik devreler iin gerekli olan DC gerilime dntrr. Baz televizyonlarda g kart
ve inverter kart bir arada bulunur ve I/P kart (IPB) olarak isimlendirilir.
En sk arza yapan kartlardan biridir. Cihaz hi almyorsa arza besleme kartndadr.
Televizyonun sigortas atm ise hibir k gerilimi olmaz. Bu tip bir arzay tespit etmek
kolaydr. Besleme giriindeki sigorta atm ise hibir voltaj yoktur. Standby yanmaz.
Sigorta deitirilecei zaman yerine ayn akm deerine sahip sigorta taklmaldr. Sigorta
atmsa yerine yenisi taklmadan nce sigortann atmasna sebep olan arza tespit edilmelidir.
Edilmezse her seferinde sigorta tekrar atacaktr. Sigortann atmasna neden olabilecek
elemanlar genellikle anahtarlama eleman (mosfet) ve kpr diyottur.
Besleme kart kndaki voltajlarn olmamas veya olmas gerekenden farkl
deerlerde olmas da karlalabilecek arzalardandr. Bu durumda besleme kndaki filtre
kondansatrleri deitirilmelidir. Bu kondansatrler televizyon altka zamanla
arzalanabilmektedir.

37

Resim 1.17: Besleme kndaki arzal kondansatrler

Besleme kartnda bulunan kondansatrler imi veya patlam olabilir. imi

kondansatrler ya arzalanmtr ya da arzalanacaktr. O yzden bu tip kondansatrler
mutlaka yenisi ile deitirilmelidir.
Besleme arzalarnda, baz televizyonlarda panelin n tarafnda bulunan LEDin
aralklarla yanp snmesi eklinde kendini belli eden arza ikaz sistemleri vardr. Bu
durumlarda LEDin ka defa yanp sndne baklarak televizyonun arzas tespit edilebilir.
Yaygn hatalar:

Hibir gerilimin olmamas,

Gerilimin yetersiz olmas,
Standby nn yanp snmesi
k geriliminin bir tanesinin veya daha fazlasnn olmamas

Kontrol Kart veya T-CON Kart (Timing Controller Board)

LCD TV ierisindeki kk kartlardan biridir. Panele zel bir karttr. T-CON kartnn
grevi LCD paneldeki TFTleri srmektir. Baka bir ifadeyle mosfet transistrlerin gate ve
source bacaklar iin kontrol lojik sinyali retmektir. Kontrol kart, kontrolc kart veya TCON kart olarak isimlendirilmektedir.
Kontrol kart zerinde elektriksel bir arza varsa yaplacak ey kart yenisi ile
deitirmektir. Ancak bazen veri tayan flex kablolar sorun yaratabilir. Flexlerin iletken
yzeylerinin oksitlenmesi veya kirlenmesinden dolay temas etmemesi durumunda arzal bir
grnt oluacaktr. Bu veri kablolar yuvalarndan dikkatlice karlp temizlenebilir. Sonra
kilit mekanizmas sayesinde sokete sabitlenir.
38

Yaygn hatalar:

Beyaz Ekran

Ekranda grnt olmamas

ift grnt olmas

Ekranda siyah ve beyaz dikey ubuklarn olmas

Ekranda birden ok yatay / dikey izgilerin olmas

Inverter Kart (DC AC Dntr Kart)

Inverter kartlar genellikle LCD TVlerde panele en yakn kenarlarda bulunmaktadr.

Panel televizyonlar ierisinde sadece LCD TV ve LCD monitrlerde bulunurlar. Bu kartlarn
grevleri g kaynandan aldklar 12 V veya 24 V DC gerilimi floresan lambalarn
almas iin AC gerilime dntrmektir. Bu gerilim televizyondan televizyona farkllk
gsterebilir. retilen yksek AC gerilimin deeri genellikle 500 Vrms ile 1500 Vrms
arasndadr. Bir televizyonun ierisinde tek inverter kart olabilecei gibi iki adet inverter kart
da bulunabilir. Baz televizyonlarda ve monitrlerde g kayna ve inverter kart ayn kart
zerinde bulunabilir. Bu yapya I / P kart (IPB) ismi verilmektedir.
Yaygn hatalar:

Birka saniye sonra ekrann kapanmas

Ekranda kararmalar
Sk arzalanan kartlardan birisidir. Yksek voltajla altndan arza yapma oran
yksektir. Inverter kartlarnda yaanan arzalar src mosfetlerinin bozulmas, yksek voltaj
k transformatrlerinin bozulmas veya inverter src entegresinin arzalanmas eklinde
kendini gsterir.

Resim 1.18: Inverter yksek voltaj transformatr arzas

39

Resim 1.19: Arzal transformatr

Resim 1.20: Inverter src entegresi arzas

Anakart

Tm grnt ve ses giri / klarnn bulunduu, grnt ve ses sinyallerinin ilendii

elektronik karttr. Ana nite, dijital kart gibi isimlerle de anlmaktadr. Video sinyallerini ve
ses sinyallerini alarak dijital grnt sinyalini LVDS formunda kontrol kartna gnderir. Baz
televizyonlarda giri balantlar ve k balantlar anakart zerinde olmayabilir.
Yaygn hatalar:

Grnt yok
Renk yok
Bir sre sonra ekrann tamamnda dikey izgiler var
Ses yok
Yatay izgiler
40

Bazen LCD TV hatalar (genellikle de grnt sorunlar) yazlm gncellemeleri

yaplarak zlebilmektedir.

LCD Panel

Yaygn hatalar:

nce dikey / yatay izgi veya izgiler var

Beyaz ekran

Artk grnt
Fiziksel darbe alm bir panel krlmsa yaplabilecek tek ey paneli yenisi ile
deitirmektir. Panel, televizyonun en pahal parasdr.
Bunlar dnda ska bahsedilen piksel problemleri de bulunmaktadr.
Piksel Problemleri

l Pikseller

nsanlar genelde l piksel arzas konusunda endielidir. Bir pikselin gerekten lmesi
olay ok nadir rastlanan bir durumdur. Daha ok l piksel olay transistrn
arzalanmasndan veya TFTleri kontrol eden src kartn arzalanmasndan kaynaklanr. l
piksel olutuunda baka bir deyile tm alt piksel kalc olarak devre d kalrsa bu
ekranda kendini siyah bir nokta olarak gsterir.

Skm Pikseller

Skm bir piksel ak veya kapal konumda kalm olabilir. Eer skma kapal
konumda iken olmusa l piksel grnm sz konusudur. Eer skma ak konumda
gereklemi ise piksel srekli beyaz olarak grnr. Skm piksel arzalar genelde kalc
olmaz.

Alt-Piksel Hatas

Alt-piksel hatas alt-piksellerin herhangi birinin skmas veya kapal konumda

kalmasndan dolay ekranda ince bir krmz, mavi veya yeil noktack olarak kendini gsterir.
ok nadir olarak ksmi alt-piksel hatalaryla da karlalmaktadr.

Ekran Arka Aydnlatmas (CCFL)

Bilindii zere likit kristaller kendileri k retemediklerinden LCD panellerde k

floresan lambalar ile elde edilmektedir.

41

Yaygn Hatalar:

Birka saniye sonra ekrann kapanmas

Grntnn titremesi

Floresan lambalar arzalandnda yenisi ile deitirilebilmektedir. Arzann tespiti iyi

yaplmaldr. Bazen floresan arzas sanlan bir sorun inverter problemi olabilmektedir.
Lambalar test etmek iin CCFL test cihazlar kullanlmaktadr.

Resim 1.21: CCFL test cihaz

42

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
LCD TVdeki elektronik kart voltajlarnn lmn yapnz.
UYGULAMA FAUYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar

neriler

Standby konumunda iken besleme kart

kndaki voltajlar lnz.

Gerilim lerken dikkatli olunuz. l

aletini uygun kademeye alnz.

Televizyonu kumanda ile aarak besleme

kart kndaki voltajlarn lnz.

Gerilim lerken dikkatli olunuz. l

aletini uygun kademeye alnz.
Gerilim lerken dikkatli olunuz. l
aletini uygun kademeye alnz.

Inverter kart besleme gerilimlerini

lnz.

Gerilim lerken dikkatli olunuz. l

aletini uygun kademeye alnz.

Anakart zerindeki voltajlar lnz.

43

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme Kriterleri

Evet Hayr

1. TVyi aarken g kablosunun takl olup olmadn kontrol ettiniz

mi?
2. Besleme kartnn yerini tespit ettiniz mi?
3. Anakartn yerini tespit ettiniz mi?
4. T-CON kartnn yerini tespit ettiniz mi?
5. Besleme voltajlarn ltnz m ?
6. Anakarta gelen voltajlar ltnz m ?
7. Inverter kartna gelen voltajlar ltnz m?
8. Dzenli ve kurallara uygun altnz m?
9. Meslee uygun kyafet (nlk) giydiniz mi?
10. alma alann ve aletleri tertipli-dzenli kullandnz m?
11. TV tamir alannn temizlik ve dzenine dikkat ettiniz mi?
12. Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet
ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

44

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

( ) LCD TVde piksellerden geen k miktar TFTler ile kontrol edilir.

2.

( ) LCD TVlerde arka aydnlatma iin kullanlan floresan lambalar DC gerilim ile
alr.

3.
4.

( ) Anakart zerinde bulunan DC DC konverter devresi, anakart zerindeki

devrelerin gerilimlerini retir.

5.

( ) T-CON kartnn grevi LCD paneldeki TFT leri srmektir.

6.

( ) LCD TVlerde sadece bir tane inverter kart bulunur.

7.

( ) LCD panelde iki adet kutuplama filtresi bulunur.

8.

( ) Ses k entegresi anakart zerindedir.

9.

( ) LCD TVlerde pasif matris sistem kullanlr.

10.

( ) Inverter ve besleme kayna ayn kart zerinde bulunabilir.

11.

( ) LCD TVlerde likit kristallerin smektik faz kullanlr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz veya cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

45

RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
LCD TV arzalarn giderebileceksiniz.

ARATIRMA

SMD kodlarn aratrnz.

Transistr, diyot, diren gibi elektronik devre elemanlarnn salamlk
kontrollerinin nasl yapldn aratrnz.

2. LCD TV ARIZALARININ GDERLMES

2.1. Arzal Katlarn Sklmesi
Televizyonda arza onarmna gemeden nce televizyon fie taklr. Arzann ne
olduu nce gzlem yaplarak anlalmaya allr. Arzaya mdahale etmek iin
televizyonun arka kapa alr. Televizyonun arka kapan amak bile ilk seferlerde zorluk
karabilir. Bir LCD TVnin arka kapan aarken vidalarn bulunduu noktalar incelemek
faydal olacaktr. Bazen kapa skmek iin arka blmde grlen tm vidalar skmek
gerekmeyebilir. Buna dikkat edilmelidir. Ayn zamanda tm vidalar sklm olsa dahi
kapak almayabilir. Byle durumlarda kapa ieriden tutan trnaklarn olup olmad
kontrol edilmelidir. Dz bir tornavida bu trnaklar amak iin kullanl olacaktr.

Resim 2.1: Tornavida ve ular

Tm vidalar ayn apta olmayabilir. Byle durumlarda tek bir tornavida yeterli
olmayabilir. O yzden televizyon arza onarm yapacaksanz ncelikle kullanl el aletlerine
sahip olmanz gerekmektedir. zellikle arjl tornavida takmnz varsa tm bu ilemler
46

olduka hzl bir ekilde yaplabilir. Uygun olmayan tornavidalar ile vidalar skmeye
almaynz. Aksi taktirde vida balarnn hasar grmesine sebep olabilirsiniz. Bu durumda
viday yuvasndan karmak daha da zorlaacaktr.

Resim 2.2: LCD TV arka kapak

LCD TVdeki elektronik kartlar; g kart (power board), ana kart ( SSB), kontrol
kart (T-CON), inverter kart ve tu takm kartdr. Genel arza onarm yntemi, karta direkt
mdahaleden ziyade kartn komple deitirilmesidir. Arzal kartlar sklmeye balamadan
nce dikkat edilmesi gereken televizyon enerjisinin tamamen kesilmesidir. Televizyonun fii
karlmal ve kontrol edildikten sonra mdahale edilmelidir. Televizyon zerindeki
elektronik kartlar genellikle yldz vidalar ile metal gvdeye sabitlenmitir.

47

Resim 2.3: LCD TV elektronik kartlar

LCD TVlerde arka kapak skldkten sonra direkt olarak karnza anakart ve g
kart kar. Eer inverter kart g kart ile birlikte ayn kartta bulunmuyorsa o zaman ayrca
bir inverter kart bulunacaktr. ounlukla kontrol kart (T-CON) ve inverter kart ayrca bir
metal muhafazann altnda bulunur. Baz LCD TVlerde inverter kart iki tane olabilir. Bu
durumlarda genellikle sa ve sol kenarlara yakn ksmlarda bulunur.
Voltaj veya veri tayan konnektrler yuvalarndan kartlacaklar zaman fazla
zorlamadan karlmaldr. Aksi taktirde soketler veya kablolar zarar grebilir. Konnektr
balantlarn skmeye balamadan nce soketlerin yaplarn inceleyiniz. Genellikle bu
ilem yaplrken fazla bir g harcamak gerekmez. Eer balantlar ayrrken zorluk
yayorsanz soketleri tutan trnaklarn olup olmadn kontrol ediniz. Ayrca veri tayan
flex kablolar genellikle bir maa gibi soketlere sktrlarak irtibatlandrlm olur. Bu tip
durumlarda dikkatli ve zenle mdahale edilmelidir.
Vcutta bulunan statik (durgun) elektrik, elektronik karttaki elemanlara zarar verebilir.
O yzden anti statik eldivenler kullanmak kartlarn gvenliini salamak adna faydal
olacaktr.

48

Resim 2.4: Inverter kartnn sklmesi

Resim 2.5: Inverter kartnn metal muhafazasnn karlmas

Resim 2.6: Inverter kartnn besleme soketleri

49

Resim 2.7: Arka aydnlatma lambas g soketi

Resim 2.8: Kontrol kart (T-CON) metal muhafaza

Metal muhafaza kontrol kartn parazit etkilerinden korur. Genellikle iki adet vida ile
sabitlenmitir.

Resim 2.9: Kontrol kart (T-CON) ve veri kablolar

50

Resim 2.10: Kontrol kart (T-CON) veri soketi

Veri kablosu sklrken siyah renkli plastik hafife kaldrlr. Veri kablosu
yuvasndan karlr. Tekrar yerine taklrken hafif bir bask uygulanr. Veri kablosu
kilitlenmi olur. Televizyonu altrmadan nce veri kablosunun soketine dzgn bir ekilde
oturduundan emin olunmaldr.

Resim 2.11: Kontrol kart (T-CON) veri soketi

Oklarla gsterilen trnaklara iki taraftan hafife bastrlarak veri kablosu soketinden
ayrlr.

51

Resim 2.12: Besleme kart (Power board) vidalar ve soketleri

Besleme kart zerinde krmz oklar vidalar gstermektedir. Uygun bir yldz
tornavida ile vidalar sklr. Sonradan kartrmamak veya kaybetmemek iin vidalar
muhafaza ediniz. Vidalar skldkten sonra besleme kart zorlamadan yerinde kartlr.
Daha sonra kartn bakrl yzne mdahale edilebilir.
Mavi oklar enerji tayan soket ve kablolar gstermektedir. Bu soketleri sktkten
sonra ters takmamaya dikkat ediniz.
Besleme kart sklrken, byk voltajl kondansatrlerle direkt temastan
kanlmaldr. Kondansatr ularnda depolanm gerilim temas esnasnda yaralanmalara
sebep olabilir.

52

Resim 2.13: Anakart (Main Board) vidalar ve soketleri

Anakart zerinde dier kartlara gre daha fazla soket bulunur. Bu soketler taklp
karlrken fazla zorlanmamaldr. Genellikle acele davranlan durumlarda soketlerden
birisini veya birden fazlasn tekrar yerine takmak unutulabilir. O yzden tm soketleri tekrar
taktnzdan emin olmak iin kontrol etmeyi unutmaynz.

2.2. Diren, Kondansatr ve Diyot Gibi Elemanlarn Sklmesi ve

Taklmas
Elemanlarn sklmesi iin havya ve lehim emici pompa gereklidir. Havya lehim
yapmakta kullanlan, lehimi eritmek amal, elektrikle alan bir alettir. 15-30W g
aralndaki havyalar, birok elektronikinin tm ilerini halletmesi iin yeterli olacaktr.
Daha yksek gl bir havya kullanmak, biraz daha hzl almann avantajnn yannda,
lehimlenen plaketi veya devre elemann yakarak hasara uratma riskini de beraber getirir.

53

Resim 2.14: Havya

Lehim emici ara seiminiz de nemlidir. Bunlarn iki eidi bulunmaktadr.

Haval emiciler (Lehim pompalar)

Lehim fitilleri

Her ikisi de ayn ii yapmakla birlikte yntemleri deiiktir. Lehim emici pompalar
genellikle byk rngalara benzeyen aralardr. inde kuvvetlice bir yay bulunan gvde,
tepede bu yay sktrmak iin kullanlan bir dme, tam ortada yay serbest brakmak iin
baka bir minik dme ve uta da lehimi emecek olan plastik ucu vardr.

Resim 2.15: Lehim pompas

54

En tepedeki dme pompann ortasna kadar uzanan yuvas boyunca itilip yerine
oturtulur. Bylece pompa kurulmu olur. Sonra pompann emici ucu, havya ile stlp erimi
hale getirilen lehime yaklatrr ve ortadaki minik dmeye baslr. Bylece kurulmu yay
serbest kalr ve kurma kolu hzla balang pozisyonuna geer. Bu hareket sonucu erimi
durumda olan lehim pompa ierisinde kalr.

Resim 2.16: Lehim Fitili

Lehim fitili ise ok daha basit yapdadr. Kullanm da olduka basittir. Fitilin ucu
sklecek lehime temas ettirilir ve lehim stlr. Eriyen lehim tutunduu yeri brakp fitil
zerinde kalr. Lehim skme ilemi srasnda oluabilecek reine ve pcb kaplama yank
dumanlar ok zararldr ve asla solunmamaldr. Bu ilemleri iyi havalandrlan ortamlarda
yapmakta fayda vardr.
Havyann ucu, ayn anda hem lehime hem de elemann ucuna deecek ekilde tutulur.
Normal boyuttaki devre elemanlarnn lehiminin erime scaklna kadar snmas 1-2 saniye
kadar srecektir. Daha byk elemanlar ve lehim yzeyleri iin bu sre biraz daha fazla
olabilir. Lehim pompas yardmyla erimi halde bulunan lehim ekilir. Lehimden kurtulan
elemann bacaklar monte edildikleri delikten kurtulduktan sonra bir cmbz yardmyla
eleman yerinden kartlr.
Salam ve dk direnli bir lehim elde edilebilmesi iin yzeylerin temizlii ok
nemlidir. Lehimlenecek tm yzeyler, ilem ncesinde tel fra, ok ince zmpara, elik
yn vs. gibi andrc malzemelerle temizlenmeli, sonra da alkoll veya tinerli pamukla
silinmelidir.
Diren ve kutupsuz kondansatr gibi elemanlarn bacak ynleri nemli deildir.
Bunlarn ters taklmas gibi bir saknca bulunmaz. Ancak kutuplu kondansatr ve diyot gibi
elemanlar takarken dikkatli olmak gerekir. Diyotlarn anot ve katot bacaklar, kutuplu
kondansatrlerin ise art ve eksi bacaklar olduunu unutmaynz. Bu elemanlar karta
takarken gvde ve kart arasndaki mesafeye dikkat ederek bunlar doru bir ekilde takmak
nemlidir.
55

Resim 2.17: Kondansatrlerin lehimlenmesi

Resim 2.18: Kondansatrler

56

2.3. Yzey Montajl Transistrn Sklmesi ve Taklmas

Yzey montaj teknolojisi (Surface Mount Technology - SMT), baskl devre kartnn
zerine yerletirilen elemanlarn dorudan bulunduklar yzeyde lehimlendii retim
metodudur.
SMD, ngilizce Surface Mount Device (yzeye monte edilebilen eleman)
kelimelerinin ksaltmasdr. SMD elemanlar, yapl maksatlar gereince, olduka kktr.
Bu sebeple de elemann ne olduu ve deeri basite iki veya harf ile belirtilmek
zorundadr.
SMD elemanlar skmek iin genellikle SMD rework istasyonlar kullanlmaktadr.
SMD rework istasyonlar hem havya hem de scak hava fleyicisini zerinde barndran
cihazlardr. SMD elemanlar ok kk boyutlu elemanlardr. Bu yzden olduka titiz bir
ekilde almak gerekir. zerlerinde yazan kodlara dikkat edilmeli, rastgele herhangi bir
eleman kullanlmamaldr.

Resim 2.19: SMD Rework stasyonu

SMD herhangi bir eleman skp takmak pratik gerektiren bir itir. Bu ilemi direkt
televizyon anakart zerinde denemeden nce tecrbe kazanmak gerekir. SMD elemanlarn
bulunduu herhangi bir kartta alma yapmadan nce kullanlmayan kartlar zerinde bol bol
pratik yaplmaldr. Televizyon elektronik kartlar pahal katlardr. Yeterli deneyime sahip
deilseniz geri dn olmayan tahribatlara neden olabilirsiniz.

57

Resim 2.20: Hava tabancas ile SMD elemann stlmas

Resim 2.21: SMD transistr skme ilemi

Scak hava tabancas ile eleman sttktan sonra lehimli bacaklarn bakrl yzeyden
ayrlp ayrlmad bir cmbz araclyla kontrol edilebilir. Yzeyden ayrldktan sonra
cmbzla elektronik kart zerinden alnr.
Baarl bir lehim yapmak iin lehimlenecek yzey temizlenmelidir. Metal yzeyler
hava temas sonucunda oksit ile kaplanr. Oksit tabakas ile kaplanm bir yzeye lehimin
yapmas zordur. Fluks ad verilen kimyasal bir bileik oksit tabakasn temizler. Isnn
kolay iletilmesini salar. Bylelikle lehim daha iyi yaylr. Ayrca fluks oksijeni metalden
uzaklatrarak lehimin yerlemesini salayan koruyucu bir etkiye sahiptir. Lehimleme
esnasnda sv fluks kullanlrsa lehimleme daha baarl olacaktr.
58

SMD transistr karta lehimlenirken yzeylerden birisine az bir miktar lehim yaplr.

Resim 2.22: SMD transistr lehimleme

Kk bir cmbz ile elaman lehimlenecek yzeye oturtulur. Lehimli olan bacak havya
ile stldnda transistrn bacaklarndan biri dorudan lehimlenmi olur. Bir sre
bekledikten sonra kalan bacaklar lehimlenir.

Resim 2.23: SMD transistr lehimleme

2.4. Sklen Elemanlarn Montaj

Entegre soketlerinin lehimlenmesi esnasnda 1 numaral bacan bask devreli

karttaki 1 numaral bacaa gelecek ekilde lehimlenmesi gerekir. Tm bacaklar
lehimlenmeden entegre sokete taklmamaldr.
Diren bacaklarnn ters taklmas bir sorun yaratmaz.
1Ftan kk kondansatrlerin (kutupsuz kondansatrler) herhangi bir yn
zellikleri yoktur. Plastik olanlarnda ar stma hasara neden olabilir.
59

Elektrolitik kondansatrlerin + ve ynlerine dikkat edilerek taklmas gerekir.

Diyotlar, doru ynde balanmaldr. Ar s germanyum diyotlarda hasara
neden olur. Yksek akm diyotlarnda bacaklarda soutma pay braklmaldr, o
yzden baskl devreye taklrken para tarafnda bacaklar uzun braklr.
LEDler doru ynde balanmaldr. Ar s hasara neden olur.
Transistr bacaklar doru noktalara balanmaldr. Ar s hasara neden olur.
Entegreler doru ynde balanmaldr. Ar s hasara neden olur. Baz
entegreler statik elektrie kar ar duyarldr, kullanncaya kadar anti statik
klflarndan karlmamaldr ve elle dokunulmamaldr.

Elektronik kart zerinde elaman deiimi yapnz.

60

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar

neriler

Elektronik kart zerinde diren, diyot,

kondansatr gibi elemanlarn yerini
tespit ederek havya yardmyla sknz.
Yzey monteli transistr havya
yardmyla sknz.

Dikkatli ve titiz olunuz.

Dikkatli ve titiz olunuz.
Lehimlerken gereinden fazla
stmamaya ve souk lehim olmamasna
zen gsteriniz.

Sktnz elemanlar lehimleme

kurallarna uygun biimde lehimleyiniz.

61

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1. Kart zerinde yzey monteli elemanlar bulabildiniz mi?

2. Karta ve elemana zarar vermeden skme ilemini
gerekletirebildiniz mi?
3. Elemanlar yerlerine doru bir ekilde lehimleyebildiniz mi?
4. Yaptnz lehimleri kontrol ettiniz mi?
5. Bu ilemleri sratli bir ekilde yapabildiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.

62

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
LM Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.

( ) SMD rework istasyonlar hem havya hem de scak hava fleyicisini zerinde
barndran cihazlardr.

2.

( ) SMD yzeye monteli devre eleman anlamna gelir.

3.

( ) Fluks ad verilen kimyasal bileik oksit tabakasn temizler.

4.

( ) Elektrolitik kondansatr lehimlenirken bunlarn ynne dikkat etmek gerekmez.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirme ye geiniz.

63

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri

Evet

Hayir

1. LCD TV ekrannn almasn rendiniz mi?

2. LCD TV blok yapsn ve almasn rendiniz mi?
3. LCD TV balant noktalarn rendiniz mi?
4. LCD TV arzalarn rendiniz mi?
5. LCD TV ekran eitlerini rendiniz mi?
6. Arzal kartn deitirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar
rendiniz mi ?
7. Arzal elemanlarn deitirilmesi ile ilgili bilinmesi gerekenleri
rendiniz mi?
8. Lehimleme yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar
rendiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet
ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

64

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

D
Y
D
D
Y
D
D
Y
D
Y

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4

D
D
D
Y

65

KAYNAKA
KAYNAKA

http://bly.colorado.edu

http://www.donanimhaber.org

66