VURALSAVA

I(im Bu Hainler?

e .

lJ10(. /(

u" J

BLG YAYINEV

SERTfKA NO

15033

978 - 975 - 22 - 0361 - 7

2010 . 06 Y . 0105 . 4163
ISBN

Birinci Basm Eyll20l0

ikinci Basm Eyll2010
nc Basm Ekim2010
Drdnc Basm
Ekim2010

BiLGi YAYNEVi
Merkez: Merutiyet Cd. No:

461 A. Yeniehir 06420 i ANKARA

(0-312) 434 4998/ 434 4999/ 431 81 22. faks: (0-312) 431 77 58
Temsilcilik: stikhil Cd Beyolu Mrk No: 187.
Kat: 1/133. Beyolu 34433 1 STANBUL
Tlf.: (0-212) 244 16 51 - 244 16 53. faks: (0-212) 244 16 49

Tlf.:

BiLGi KiTABEVi

8/A. Kzlay 06420 i ANKAR A

(0-312) 434 41 06. faks: (0-312) 433 1936

Sakarya Cd. No:

Tlf.:

BiLGi DAITIM
Merkez: Glbahar Mh . Glba Cd. No:

33. A-B Blok.

343871 STANBUL
Tlf.: (0-212) 217 63 40 - 44 faks: (0-212) 217 63 45
ube: Narlbahe Sk No: 17/1. Caalolu 34112 1 iSTANBUL
Tlf.: (0-212) 522 52 OL 512 50 59. faks: (0-212) 527 41 19

Mecidiyeky

www.bilgiyayinevi.com.tr.info@bilgiyayinevi.com.tr

kapak: murat sayn

Bu kitabn yayn hakk,

yazaryla yaplan szleme gerei
Bilgi Yaynevi Basm Datm
Kitabevi ve Krtasiye A.:ye aittir.
Kaynak gsterilmeden kitaptan
alnt yaplamaz; yaynevinin yazl
izni olmadan radyo ve televizyona
uyarlanamaz; oyun, film, elektronik kitap,
CD ya da manyetik bant haline getirilemez;
fotokopi ya da herhangi bir
yntemle oaltlamaz.

bask: cantekin matbaaclk

yaynclk ticaret ltd. ti.
(0-312) 3843435 - 38434 36

i i ND E K i L E R
nsz

........ .................................. ......... ... .................................._....... .......................... ........ .... ........................_ ....._....... . ..... . .

Atatrkle Giri

......................................................................................................................................... . . ..... . . .

Mcadeleci Atatrklk

27

...............

45

Atatrk' Doru Anlamak

..................... ................................................... . ......................... ............. . ...............

59

Atatrk "Bayazar"mzdr

....................................... . _........................ ... .._............. ..... .. . . . . ... . ..................

63

................_.._........__..............................._................................................ ....... ........................

68

"Ulus" ve "Millet"

...... ........... ............................................................. ......... .................................

Atatrk "Milliyetilii" Anlatyor

......................

82

.. .............. ..... ...................... ....................... . . . . ......... .............. .... .............

87

... ................. ... _.......................... .... .......... _...........

...

Mustafa Kemal Gibi Dnmek

Milliyetiliin Itici Gc

........ .. ..... . ...._...................._............ ....

Da Ban Duman Alm

................. ...........................

ngilizler "Atatrk Devri"ni Deerlendiriyor

Venizelos'tan Atilla Yayla'ya Cevap

_ .............

. .... ......

..

..

. .............

93

109
120

......

125

................. ... ............ ...... .. ......... .............. ..............................

127

......... ............... .......... . . ............... ...

.... .

.. .. .

131

......._................ .. ..... . ..... . . ...... ........................... .. .................. ......................................

150

..............................................................................._._..... ..........................................

"Onursuz Ulus" Olduk

"Atatrk Milliyetilii" Bitti mi?

.......... ...........

.......... . . ...

...................

........................... ...................

Kanla ve rfanla (Kltrle) Kurulmu Bir Cumhuriyet

Dou Sorunu

.. .... ...... ...... ........

.......................................... _......_... ...._............. .................... ...._ ..........

Atatrk'le lgili ok nemli Bir An

Atatrk Milliyetilii

....................................

160

...................................... ...

163

....... ..................................................................... ................................................................... ....................... ....

167

Ahtapotun Kollar

...

............................................................. ...................... ......................... ..._.................... ...........

Ulus Devletimizi Paralama Projesi

"Jakobenlik" Nedir?

.......................... .......... . . . . ... . ._ ..... . ............... .. .. .............

..................................... ............. .................. .................................. ......... .. . . ..........

Kemalizm Tartmalar

.. . . . . ................

................... .............................. ........................... ...................................................... ..... .....

171
175
181
184

"Liberal Ekonomi" (Serbest Ticaret)

lkemizi Defa kertti ......

. . . .. . ...............

Celal Bayar Gnmze Ik Tutuyor

..

. .. . ............... . ..
. .

_ ...

_.... . . . . ........ _...... . . ..

. ..... 198

. ..... ....... .........

205

........................ 208

Liberaller Kemalizm'e Neden Dmandrlar?

"Korku mparatorluu" Byle Gerekletirildi

....... ... 212

.._...... . . . . ..

......... 216

Faist Olmayan Liberal Var m?.....

"Emperyalizmin Uaklar" Mahmut Esat Bozkurt'u Sevmez .... . . . .. . 220

....

Devrimci Anayasa

... _.........._... .................._..........

. . .... .. . .

.... .__.... ....._....... ._..........._._.. ...._..........__._..._ ....._ .............. .......

........_.........._...._ ................_.. ..... ....... _...._. ..... .._.......... _......... _...... . .........

227

... .............................. _.... ......... ............__............................ ............................._...................... ..... _...._ .......

230

Atatrk'n D Politikas

.. .

224

Avrasya Seenei

Atatrklkten Uzaklatmz in Kbrs' Kaybediyoruz

...... .. ....._.......

234

.... ....._.........._........._..... . .._.......

239

...__.__.................... .__...._.._ ..... ....... ...

245

......_........._..._....._.... ........ .. ....._.........._................. . . . ._. . . . . . . ._. .....

248

Bursa Nutku Gerek Deil miydi?_

Atatrk etecilik Yapm mdr?_.

Elleri En Temiz Devlet

__. ..........

Dilerinden Kan Damlayan Fransa

Trkiye Aznlklarn Cennetidir

..__._

. . . ._._. .._._......_._.... ._._

__

........._.._.......

..._._......._.........._......................_.._.... __.. ......._.... ....._...... ...._........... .... .

_. ...._.. __........ _......_.... _... _..._.........._.__....._.........._._......._...... __..._.. ...._.......

.._.. ...._.. ....

251
255

ABD'nin Yapt Soykrmlar Hitler'in

Yaptrdklarndan Daha Fazladr

.._........._..........._._ ......_....._..

......... _.

Tehcir (Zorunlu G Yaptrma) En Uygun Yntemdi

._

...... 258

.... .......... ..... ..... .. ............

261

... ............._ . ....._. .. ........ .................. ..._....................._......................... . _ .. _........._.......

264

Hitler'in Dine Yaklam

Vahhabi'ye Madalya Verenler

....._.. .._............. ......._.........._.........._.......... _...... . . . ..........._............... .

Vatan Hainleri Atatrk Olamaz

. 268

.... ......

Fethullah Glen'e Referans Verenler

. ........._.........._.........._......... _ .......... ................................................... ..............

Klavuzu Ulema Olann ( )

...

...

274

...... ...... _..._._.............. _.. ....... ........ ..... . ...... ............ . . . . ... ...

Kimlere "Vatan Haini" Denir? .

renim Birlii Salanmadan

271

........ _.........._.................................. _..........__........_ ......................_.......

277

.................... ..................._.........._.......... _.......................................... .._........

282

. 285

.. .. ._.........._.... ... . .. .. .__.......... ...... _.._... ....... ... ................._................... ..... .....

Alevilerin Yeni "Yolda" Blent Arn m?

...... ...................._ . _............................._ ..... ............

295

Trk Mslmanl

. .................. ....................................... _......_..................... ..............._......................_ .......... ...................

299

Trk Laisizminin Tanm

. 304

..... ......... _......................_.........._.................................._............. ........ .. . .. . .. . . ........... .

Atatrk ve Tesettr (Kadnn rtnmesi)

..................

Kadnn rtnmesine lk Kar kan Kimdi?

"Askeri Vesayet" Hakknda...

......

... ................... ...... ... ...

....... ........ ... . .

............... . . . .. .. .... . .. ........ .

.. ........................................ ....................

327

........ 330

Mehmet Akif Yobazlar Sevmezdi

. ....................... 333

Trke Yaasayd ......

Muhsin Yazcolu'nun Ardndan. .
.

...

. .... 316
............. 324

Trk Ordusu "amar Olan" Deildir .

Biraz da Edebiyat

307

......... 320

. . ..............................................

....... .............. . .

Yobazlar Mevlana'y Anlayamaz

. .... . . . . .....

............................... . ........ ......................... .. ....... .. .... .

. 336
. .

....................................................... ................................................................... ............... .........

342

Recep Tayyip Erdoan'n, Necip FazIl Hayranlnn

Nedeni Nedir?

..

. .. 344

....._........... . ...........,........................ ........_ ............................................................... ......... ... . . ....

Atatrk ve Trk Mzii .

.. .._... . ..... ............................. . .

Adlar Dizini

.......

................... ..... ............ . .

. .

...... ... ...... . .

................................................................................ .............................. . ...._....... ._.......... .... .........................

347
365

NS Z
"...Trkiye Cumhuriyeti, kurucusu Mustafa Kemal Ata

trk'n ortaya koymu olduu devlet modeli ile devam etti

i srece, Atatrk de en az Trkiye Cumhuriyeti kadar gn
cel olacaktr. Bir kurucu nderin eseri olan Trkiye Cumhu
riyeti Devleti, ismi, yaps ve sahip olduu siyasal modeli ile
btnyle Atatrk'n yansmasdr. Bu tr balant ere
vesinde, Atatrk ile Trkiye Cumhuriyeti ilikisi; gelecee
dnk olarak srecektir.
... D evletimizin kuruluundan sonra Atatrk, ankaya
Kk'ndeki almalar ile gelecee dnk olarak, Trki
ye Cumhuriyeti'ni kurumlatrrken, alt ilkeyi semi ve
bunlar yaama geirme abas iinde olmutur. Yaam
nn son yllarnda yaplm olan bir anayasa deiiklii ile
Atatrk'n yaama geirmek istedii alt ilke anayasada yer
almtr. Atatrk, a nayasa hkm haline getirilen bu temel
ilkeler ile Trk Devleti'nin baka hibir devlet yaplanma
sna benzemeyecek lde, zgn bir kimlik kazanmasna
zen gstermitir.
...Atatrk'n benimsedii alt ilke 'alt ok' olarak hem dev
let kuran partinin programnda hem de devletin anayasa
snda yer alarak, gelecee dnk bir biimde yeni T rkiye
Cumhuriyeti'nin kurumlamasnda anahtar bir etkinlie sa
hip olmutur. Atatrk'n alt ilkesinin, Trkiye Cumhuri
yeti Anayasasnda genel ve temel ilkeler olarak yer almas,
bylece; devletin ve toplumun yapsnn en st dzeyde be
lirlenmi olmas, Atatrk sonrasnda, Atatrkl bu il
kelere indirgemitir.
9

... Atatrk'n yaam boyunca gelien ilkeler, anayasa met

ninde bir bt n olarak dzenlenince, Atatrk sonras iin
de yol ve yn gstererek, cu mhuriyet kuaklarna bir siyasal
mi ras olarak devredilmitir. Bu miras, Atatrk sonras d
nemde Trkiye Cumhuriyeti'nin ve Atatrk devrimlerinin
korunabilmesi iin bir Atatrklk mcadelesini zorunlu
klmaktadr.
... zgrlk ve bamszl karakteri ilan eden Atatrk, bu
tutumu kendisini izleyen Atatrklere bir siyasal miras
olarak brakmtr:' (Prof.Dr. Anl een, ADD'nin Kitab,
Tekin Yaynevi, 20 1 0, s . 1 3 -22-36)
" Kemalizm"in somut ifadesi olan "Alt Ok"un, 1 937 ylnda
Anayasamza konulu nedeni ve bu konuda yaplan tartmalar;
okumaya baladnz bu kitabn "Devrimci Anayasa" balkl b
lmnde ayrntlaryla aklanmtr.
"Alt Ok"un yorumunu doru yapmak; gerek Atatrk
olmann, baka deyile "Kemalist" olmann birinci artdr.
Kendini Atatrk olarak tanmlayan kiilerden "Alt Ok" u
yorumlama abasna girimeyen pek az kii vardr. Bu konuda
yaplan yorumlardan, benim en ok benimsediim ve her sat
rna katldm, Cengiz zaknc'nn, "Atatrk ilke ve Dev
rimleri Temelinde Milliyeti/Ulusalc Dayanmas" baly
la yazdklar oldu. te o yaznn tam metni (Jeopolitik dergisi,
Mart 2007):
Atatrk'n alt ok ile simgelenen alt ilkesi unlardr:
1) Cumhuriyetilik,
2) Devrimcilik,
3 ) Laiklik,
4) Halklk,
5) Devletilik,
6) Milliyetilik.
LO

Atatrk'n bu ilkelerine ilikin olarak u gibi sorularla kar

layoruz:
"Cumhuriyetilik Atatrk'n bir ilkesidir. yi gzel ama

Atatrk Cumhuriyetilik derken ran slam Cumhuriyeti ya

da Kore Halk Cumhuriyeti gibi bir Cumhuriyet mi istiyor
du? D evrimcilik Atatrk'n bir ilkesidir. Peki ama Atatrk
D evrimcilik derken szgelimi Bolevik Devrimcilii gibi bir
D evrimcilik mi istiyordu? Milliyetilik Atatrk'n bir ilke
sidir. yi ama Atatrk Milliyetilik derken Hitler gibi, Mus

solini gibi, stn rka dayal bir Milliyetilik mi istiyordu?

Laiklik Atatrk'n bir ilkesidir, tamam ama Fransz tipi La
iklik var, ngiliz tipi Seklarizm denilen Laiklik vari Atatrk
L aiklik derken hangi tip Laiklik istiyordu? . Cumhuriyet'in
de, Laikliin de, Halkln da, Devletiliin de, Milliyeti
liin de pek ok biimleri, trleri var. Atatrk'n ilke olarak
benimsedikleri bunlardan hangileridir?"
B u sorulara pek ok yant verilmitir. Benim imdi burada
vereceim yant, sanyorum ncekilerden bakadr ve her
kese anlalabilir, benimsenebilir niteliktedir.
Ben diyorum ki: Atatrk'n alt ilkesinden her biri, onun
dier be ilkesiyle tanmlanr... Ve bu tanm, Atatrk'n
1 9 2 I 'de "zgrlk ve bamszlk" olarak dile getirdii karak
terinin zerine oturtulursa, Atatrk ilkeleri konusunda ya
ratlmaya allan kavram bulankl ortadan kalkacaktr.
Bu yntemi uygulayarak tanmladmzda:

1) Atatrk'n Cumhuriyetilik ilkesi, herhangi bir Cum

huriyetilik ilkesi olmayp, Devrimci, Laik, Halk, Devlet
i, Milliyeti, Toplumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk
znitelikler tayan bir Cumhuriyetiliktir. Bu nitelikleri
tamayan bir Cumhuriyetiliin, Atatrk'n Cumhuriyet
ilik ilkesiyle ilgisi yoktur.
11

2) Atatrk'n Devrimcilik ilkesi, herhangi bir Devrim

cilik olmayp, Cumhu riyeti, Laik, Halk, Devleti, Milli
yeti, Toplumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk zni
telikler tayan bir Devrimciliktir. Bu nitelikleri tamayan
bir D evrimciliin, Atatrk'n Devrimcilik ilkesiyle ilgisi
yoktur.
3) Atatrk'n Laiklik ilkesi, herhangi bir Laiklik olmayp
Cumhuriyeti, Devrimci, Halk, Devleti, Milliyeti, Top
lumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk znitelikler ta
yan bir Laikliktir. Bu nitelikleri tam ayan bir Laikliin,

Atatrk'n Laiklik ilkesiyle ilgisi yoktur.

4) Atatrk'n Halklk ilkesi, herhangi bir Halklk ol
mayp Cumhuriyeti, Devrimci, Laik, Devleti, Milliyeti,
Toplumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk z nitelikler
tayan bir halklktr. Bu nitelikleri tamayan bir Halkl
n, Atatrk'n Halklk ilkesiyle ilgisi yoktur.
5) Atatrk'n Devletilik ilkesi, herhangi bir Devletilik
olmayp Cumhuriyeti, Devrimci, Laik, Halk, Milliyeti,
Toplumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk z nitelikler
tayan bir D evletiliktir. Bu nitelikleri tamayan bir Dev
letiliin, Atatrk'n Devletilik ilkesiyle ilgisi yoktur.
6) Atatrk'n Milliyetilik ilkesi, herhangi bir Milliyeti
lik olmayp Cumhuriyeti, Devrimci, Laik, Halk, Devleti,
Toplumsal zgrlk ve Ulusal Bamszlk znitelikler
tayan bir Milliyetiliktir. Bu nitelikleri tamayan bir Mil
liyetilik, Atatrk'n Milliyetilik ilkesiyle ilgisi yoktur.
Milliyetilik/Ulusalclk irdelemesi yaparken, 'Atatrk'n
Milliyetilik lkesi'ni, 'Baka trden Milliyetilik anlayla
r'ndan bu tanmla ayrmak gerekmektedir.
G elelim gnmzn sorusuna: Atatrk'n yukarda tan
mn verdiimiz Milliyetilik ilkesi, Ulusuluk olarak ad
landnlabilir mi?
12

Atatrk, Arapa kkenli Millet szcn, Dil Devrimi'ni

balatmadan nce ska kullanmtr. Alt ilkenin belirlendi
i yllar, Dil Devrimi ncesi Milliyetilik szn kulland
yllardr. Atatrk, Dil Devrimi'ni balattnda, Arapa k
kenli Millet ve Milliyet szcklerinin Trke karl ola
rak, Ulus szcn benimsemi, konumalarnda, yazla
rnda kullanarak topluma benimsetmeye almtr. yle ki
Kurtulu/Bamszlk Sava yllarnda kendisinin kurduu
Hitkimiyet-i Milliye gazetesinin adn, Dil Devrimi'ni ba
lattktan sonra, 934 ylnda, yine kendisi Ulus olarak dei
tirmitir. Dolaysyla Ulus, Ulusuluk gibi szcklerin kul
lanlmas, Atatrk'n dil anlayna aykr dmemektedir.
Bugn Millet, Atatrk Milliyetilii, Milliyetilik diyenler
olduu gibi; Ulus, Atatrk Ulusuluu, Ulusalclk diyen
ler de vardr.
Bu durumda, Millet, Milliyetilik, Millicilik szcklerini
kullanmay yelernek genellikle Atatrk'n Dil Devrimi'ni
benimserneyiin bir gstergesi; Ulus, Ulusuluk, Ulusal
clk szcklerini kullanmay yelernekse, Atatrk'n Dil
D evrimi'ni benimseyip srdrmenin bir gstergesi olarak
deerlendirilebilir.
Gerekten de, kendilerini Milliyeti olarak adlandranlarn,
genellikle Atatrk'n Dil Devrimi'ni benimsemedikleri g
rlmektedir. Kendilerini ulusalc olarak adlandranlarn, o
unlukla Atatrk'n Dil Devrimi'ni benimseyenler olduu
kolayca saptanabilir.
Atatrk'n Dil Devrimi ile benimsedii Ulus szcn
kullanmayp, Dil Devrimi ncesinin Millet ve Milliyet sz
cklerini mi benimsemiyorlar, yoksa Atatrk'n dier dev
rim ve ilkeleriyle de bir sorunlar var mdr?
Bu sorunun yant, Ulusalclk ve Milliyetilik kavramlarnn
szlklerde anlamda gzkmesine karn, yaamn iinde
13

pek de anlamda olarak kullanlmadklar gsterilebilir. Sz

gelimi kendisini Milliyeti olarak tanmlayanlar arasnda,
Osmanl'nn monarik meruti ynetim biimine gnlden
bal olanlar, hilafeti diriltmek isteyenler, Atatrk'n laiklik
ilkelerini gereksiz bulanlar azmsanamayacak bir saydadr.
Atatrk'n Millet (Ulus) tanmnda "din birlii" esi hi
yer almamasna karn, kendilerini Milliyeti olarak adlan
dran ou dnrler, yaptklar Millet tanmnda "din bir
lii" kouluna da yer vererek Atatrk'n anlayna uymaz
bir izgiye ynelmilerdir.
Kendilerine Ulusalc diyenlerin anlay ve davranlary
la, kendilerine Milliyeti diyenlerin a nlay ve davranla
r, Atatrk ilke ve devrimlerine uygunluk asndan irde
lendiinde, bu iki kavramn ayn gr adlandrmadklar,
iki ayr gr adlandran iki ayr kavram olduklar grle
cektir.
G elgelelim bu ayrlk, bu iki kesimin lkeyi kuatan yabanc
glere kar el ele vererek birlikte kar koymalarn engel
leyici boyutlarda deildir. Ulusalclar ve Milliyetiler, ayr
ayr rgtlenebilirler; fakat bu, onlarn yabanc glere kar
dayanmaya girmelerini nlemez. ki kesim kendi arala
rnda Atatrk ilke ve devrimlerine aykr den sz, yaz ve
davranlardan kanmak zere anlaabilirler ve u ya da bu
konuda ortaya kacak uyumsuzluklar Atatrk ilke ve dev
ri mlerinin hakemliine bavurarak aabilirler. Trkiye'nin
yabanc boyunduruunu krmas buna baldr.
Atatrk ilke ve devrimlerine ballk temelinde kurulan bir
Milliyeti/Ulusalc dayanmas, Trkiye'nin ulusal birliini
ve toprak btnln ortadan kaldrmaya ynelik her tr
l giriime dur diyecektir. Bu dayanmann ne denli yaam
sal olduunu grmek iin, birlik ve btnlmze ynelik
saldrlarn kkenlerine ve gcne bakmamz gerekiyor:'
14

Benzer bir nerinin Alparslan Trke'ten geldiini unut

mayalm ve unutturmayalm.

Rza Mftolu, Derin Sayfalaryla Milliyeti Hare

ket adl kitabnda, 1994'teki MHP Olaan Kongresi'nde Nazm
Hikmet'in "Bu Memleket Bizim" iirini okuyan Trke'in;
"Bunu neden yaptnz?" sorusuna;
"Blcler aztt. Milli blok oluturmalyz. Bu blokta solcu
lar, Nazm' sevenler de bulunmal. Onlara bir zeytin dal uzat
tm. Beraber olmalyz mesajn verdim" dediini belgelemitir.
Mustafa Kemal, Ruen Eref naydn'a hitaben yapt ve
25 Mart 1931 tarihli Vakit gazetesinde yaymlanan konumasn
da yle diyor:
"Milletlerin tarihinde baz devirler vardr ki, belli amalara
ulaabilmek iin, maddi ve manevi ne kadar kuvvet varsa,
hepsini biraraya toplama ve ayn istikamete yneltmek gere
kir... Memleketin ve devrimin ierden ve dardan gelecek
tehlikelere kar korunmas iin btn milliyeti ve cumhu
riyeti kuvvetlerin bir yerde toplanmas lazmdr:'
"Ulus" ve "Millet" ve "Ulusalclk" ve "Milliyetilik" kavram
lar hakknda daha ayrntl bilgi ve bu konudaki tartmalar iin
bu kitabn "Ulus ve Millet" balkl blmne baknz.
Trk Hukuk Kurumu'nun 32 yl bakanln yapan ve Ata
trk Dnce Dernei'nin Kurucu Genel Bakan Prof. Dr.

Muammer Aksoy; 31 Ocak 1990 gn, Emn laan'la yapt

syleiden birka saat sonra ldrld.
Bu son syleisinde, Emn laan'n "Trkiye'de laikliin

en byk dman sizce kimdir?" sorusunu yle cevaplandryor

Muammer Aksoy:
"Laiklik dman denilince zannediliyor ki bunlar sadece
ortaa zihniyetine sahip olan fanatik, gerici insanlardr.
15

Bunlar elbette var ve bunlardan ok yararlanlyor. Ama bu

nun yannda gerek laikliin tehlikeye dmesi ve gerekse ir
tica hareketlerinin byk boyutlara ulamasnda ikinci b
yk grup, siyaset adamlardr. Yani inann, byle bir eyin
irtica hareketlerinin doru olmadn onlar da biliyor. Fa
kat bile bile, srf oy alabilmek iin bu dorultuda hareket
ediyorlar. Parsa toplamak iin . .. nc bir grup var ki, bu
nu da mutlaka bilmek zorundayz ... D gler. D ekono
mik ve siyasal gler. Bunlar bata Suudi Arabistan olmak
zere baz Arap lkeleri. . . nk kendilerinde eriat dzeni
var. O dzeni korumak zorundalar. Burada Trkiye'nin laik
bir devlet, ileri bir toplum olmas, onlar iin bir bandr. Bu
bandan kurtulmak iin, Trkiye'de de eriat dzeni kurul
mas iin alyorlar. Suudi Arabistan ve ran ... Kendi d
zenlerini koruyabilmek iin, bizde de ayn eriat dzeninin
kurulmasn istiyorlar... Drdncs ise ekonomik gler...
Dta Amerika ve Suudi Arabistan'da petrol kokan sermaye.
O petrol kokan sermaye de Trkiye'de demokratik hrriyet
i, ada ve aklc bir dzeni istemiyor ve bu yzden eriat
lar kkrtyor. Bu ular zaten mevcut iken imdi bizi zen
ey, en mkemmel ve en enerjik dnebilen baz arkadala
rmz bile hrriyet adna hrriyetlerin ortadan kaldrlmas
n savunuyorlar... Ve sanki Trkiye'de laiklik ilkesi ok kolay
kabul edilebilmi gibi bunu tehlikeye atmay gze alyorlar
ve diyorlar ki ' 163. Madde kaldrlsn .. : Onlar da belki fark
na varmadan, laiklik ilkesini arkadan hanerliyorlar. Bu ilke
Atatrk'n her eyi dikkatle hesap ederek, son derece tem
kinli hareket etmesi sayesinde kazanld. unu burada ak
a hatrlatyorum bu ilerici arkadalarmza ...
Laiklik bir defa elden gitti mi, bir daha gelmez. Gelir ama
nasl gelir?
16

Demokrasinin ortadan kaldrlmasyla gelir. Zaten on se ne

de bir demokrasiyi karaya oturtan bir toplumuz. Bir de de
mokrasimiz yine karaya otursun diye eriat kavgalarna izin
vereceiz, yle mi? . . Biz diyoruz ki Emn Bey...
Aklc, bilimci, ada ve uygar olan, ilerici kesim en az or
taac olanlar ve Trk toplumunu birtakm dogmalara mh
layp ad kalmaya mahkum edenler kadar cesur ve zveri
sahibi olmadka, Trk toplumu kurtulamaz.
Son bir cmle syleyeyim mi? . . Son bir cmle ... Trkiye,
bugn laiklii kabul etti. O sayede demokrasiye ve hrri
yetlere gitti sonunda ... Eer laiklik esas kabul edilmeseydi,
b unlarn hibiri gelemezdi. Demokrasinin kstl olmas ve
hatta bir sre iin askya alnmas bile ileride demokrasinin
yeniden gelmesine veya tam olarak gelmesine engel olmaz.
Ama laiklik askya alnrsa, bir daha ne demokrasi olur, ne
de hrriyetler olur. te laiklik sayesindedir ki, Atatrk son
radan oulcu demokrasinin gelebilmesini salamtr. O
salanmasyd, gelemezdi:'
Trk Hukuk Kurumu, gerek bir Kemalist olan Prof.Dr.
Muammer Aksoy'un baz yazlarn derleyerek, 20 10 ylnda
A tatrk'n Laik Hukuk Devleti adyla kitap halinde yaymlad.
Bu ne mli kitaptan, Atatrk'n dini siyasete alet edenleri
neden "vatan haini" kabul ettii; Tevhidi Tedrisat Kanunu'nun
(renim Birlii Yasas) ne mine ilikin baz bilgi ve belgelere,
bundan sonraki paragraflarda yer vererek, ok deer verdiim
MuammerAksoy'un ruhunu ad etmek istiyorum:
"... Laik olmayan -dinsel kurallara bal- bir hukuk sistemi
nin toplumu nasl geri kalmaya hkml kld'; Atatrk'n
Adalet Bakan Mahmut Esat Bozkurt tarafndan, iir ka
dar gzel bir stil ile tam bir bilimsellikle aklanmtr. Ayn
grler, daha baka aklamalar ve kantlarla, Medeni Ka17

nunun gerekesinde de, yine Atatrk'n Adalet Bakannca,

olaanst baar ile dile getirilmitir. imdi Bozkurt'un 5
Kasm 1 925 gnl konumasndan baz nemli cmleleri
aktarmak isteriz. er'i Hukukun, akl zincire balayan, bir
ulusu tutsak hale getiren, ve sadece "daha nceki u ya da
bu deimez kuraln ya da imarnn szleri (dedikleri) sonu
cunda ulalacak zmlere yaam hakk tanyan'; tekelci ve
talatrlm mantn, Bozkurt en gzel, en arpc ve en
uyandrc biimde yle a nlatyordu:
"slam hukukunun zamanmza kadar srklene srklene
gelen, en esasl fakat en sakat ve en aksak bir dayana var
dr ki, ona Arapa deyimiyle, 'KAL-E' derler. G zel Trke
mize 'DED'K' biiminde evrilen bu esas, yzyllarca ve
yzyllarca TRK ULUSUNUN YAZGISINI ORTAAGA
BAGLADI. Onu Ortaada verilen kararlarla ynetmeye et
ken oldu: slam uygarlna mensup hukukular, ok yazk
ki, zihniyetlerini bu esastan kurtaramadlar. Bizdeki Mecel
le ve buna benze r baz kanunlarmz, bu zihniyetin en ak
rneidirler. 'Dedi'ki' deyimi, ' Kal-e'nin szck bakmndan
evirisidir. Fakat 'Kal-e'nin gerek anlam, 'BLNsz (U
URSUZ) VE ANLAYISIZIM (DRAKSZM), ORTAAG
LLERNN DNCELERNDEN BAKA BR EY D
NEMEMj LLERN KARARLARYLA YRRM VE
DNMEKTEN ACzM' demektir. Bunun yirminci yz
ylda en ak anlam, 'BEN YOKUM, BEN LYM' demek
tir. Bu 'kal-e' kural, rkmzn tm varln, KALN VE KA
RA BR ESRLK ZNCR HALNDE ORTAAGA, ortaa
dncelerine balad. Yzyllar ve YZYLLARCA NCE
bilmem hangi ller iinde VERLEN KARARLARN 'KAL
E'SYLE, YRMNCi YZYL ORTASNDA YRMEK, B
LN VE ANLAYTAN YOKSUN olduunu fiilen itiraf
tan baka ne ifade eder? Bu gibi esaslara, fazla olarak bir de
IS

TANRsAL (RABBAN) NTELK EKLEMEK, anlayszl

n (idraksizliin) en ak bir grnm deil midir? Ulusla
rn DNYA LERNi, AKL VE MANTK DNDA -yal
nz vicdanlarda kalmas gereken- din ile, DN TEHDD Y
LE yrtmeye olanak var mdr? Ortaada, herhangi bir
Arap hukuk bilgininin, evresinin ve gnnn gereklerine
gre koyduu bir kural ARAP 'DED'K DYE, TRK ULU
SUNCA kantlarn yrngesi (medar ihtiya) olmak ze
re S ONSUZA DEK KULLANMAK mmkn mdr? Bun
da srarn, Trk', hak adna ne byk hakszlklara, d
nlmesi zor ne denli zorbala (tahakkme) ve ne denli zu
lmlere uratt, bilmediimiz eyler deildir. Kaderini,
bir Arap itihatsnn szlerine BAGLI GRECEK kadar,
TRK ULUSUNUN BLNTEN, ANLAyTAN ve D
NCEDEN YOKSUN olduunu kim syleyebilir? Trk'
byle ar bir thmet altnda brakmaya, kimin hak ve yetki
si vardr? Byle bir tarih varsa -ki vardr- onun YANMAS
VE KL OLMAs gerekir. Fkh ve onun mensuplar, tarihin
en byk aamalarnda basknn (istibdadn), bozgunlarn
gerekesi ve nedeni oldular. Byle sakat ve yanl esaslarla,
Trk ulusu gibi byk bir ulusun yazgs, yirminci yzyl or
tasnda ynetilebilir mi? Ayp ve gnah deil midir? Bugn,
byk devrim liderimizin G STERDG YOLDA yrme
yi ok erefli ve ok verimli bir esas olarak kabul eden An
kara Hukuk Mektebi, gemiten devralnm ilkeleri TAR
HE BRAKT. 'DED'Ki: 'dediler'ki, ile deil, 'DYORUM ki:
zellikle 'TRK O LARAK, NSAN OLARAK, B LNLE,
A NLAyLA DYORUM VE DNYORUM K' prensi
bini kendine ilke edinmi bulunuyor. Trkiye Cumhuriye
ti Hukuku hibir kaynakla ve mehazla KAyTL DEGL'dir.
O NUN EN BYK KTAB, KAyTSZ VE ARTsz TRK
ULUSUNUN YKSEK KARLAR ve YRMNC YZyL
19

YAAM VE UYGARllGI KANUNLARlNIN YERALTI DE

POSU OLAN AGDA BLMLER'dir. Ulusumuzun, devri
min ve Cumhuriyetin en yksek karlarn, en gzel bir bi
imde anlatan ve bereketlendiren Trk'n Byk Bakann
dan GRENEREK ve ESNLENEREK yryeceiz ... O'nun
YOL GSTERCLG ile 'dedi ki'yi braktk, 'DYORUZ K'
yi kabul ettik. Yani BLNLE YRYORUZ, DN
YORUZ. Hazrlanm ve hazrlanmakta olan yeni yasalar
mz bu kararn LK ADIMl'dr. Gerisini tarih syleyecektir.
DEVRM iin hazr olmak ve o nu savunmak rol, Trk adli
yesinin biricik nme yrngesidir. D EVRMLER, i nsanl
MUTLULUGA G TREN aralardr:'
...Atatrk, oldum olas Cumhuriyeti hep ok partili bir
Cumhuriyet olarak dndn, Fethi Okyar'a grev ver
dii 10 Austos 1 930 gnl yant mektubunda yle akl
yordu: "BMM'nde ve millet karsnda, millet ilerinin ser
best tartlmas ve iyi niyet sahibi kiilerin ve partilerin i
tihatlarn ortaya koyarak, ulusun yksek karlarn arama
lar, benim GEN LGMDEN BER AK VE TARAFTAR
OLDUGUM bir sistemdir. ( ... ) Sevinerek yine gryorum
ki, LAK CUMHURYET ilkesinde beraberiz. Zaten benim
siyasal yaamda bir yanl olarak DAMA ARADlGIM VE
ARAYACAGIM TEMEL budur. Bundan tr, Byk Mec
liste ayn temele dayanan yeni bir partinin eyleme geerek
ulus ilerini serbeste tartmasn, C UM HURYET LKE
LERNDEN sayarm. ( ... ) Cumhurbakan bulunduum s
rece, Cumhurbakanlnn bana verdii yksek ve yasal
devIeri, hkmete karcl olan ve olmayan partilere kar,
adaletle ve yanszlkla yerine getireceime ve laik cumhuri
yet ilkesi iinde partinizin her tr siyasal eylem ve akmlar
nn bir engele uramayacana gvenebilirsi niz. Gazi Mus
tafa Kemal:'
20

... Atatrk dneminde niversitede Devrim Dersleri re

tim yesi olan Prof. Hikmet Bayur da, laiklik ilkesinin Trk
devrimindeki yeri konusunda yle demektedir: "Son yz
yllara kadar Mslman ve Hristiyan Hemlerinde din, her
ie kartrld vakit, btn siyasal, ekonomik vesaire ihti
laflardan birer din kavgas kard. Her taraf, kendi iddiasn
hakl gstermek iin, Kur'an'dan veya ncil'den ayetler alp
o nlar iine geldii gibi tefsir ederdi. Bu yzden slam'da ve
Hristiyan'da bir sr hizip, mezhep, tarikat vesaire tremi
ve aralarnda pek kanl savalar olmutur. Laiklik, bu faci
alar sebepsiz klm ve dinin kutsal ve yksek durumun
da kalmasn salamtr. slam dinini siyasal gere yapan
lar, ona dayanarak tutuculuk gdenler, her yenilie kfr ve
bid'at diye dman olanlar, dini tehlikeli bir gere yapm
lardr. Laiklik, bu tehlikeyi nleyecek bir aratr ( ... ) Laikle
mekte ge kalmamz yznden, Rnesans'n Avrupa'da ade
ta fkrtt ilimIeri, 1 9. yzyln ortalarnda Tanzimat'a ka
dar lkemize sokmaktan kandk. in hem garip ve hem de
feci yn udur ki, din adamlar yenilikleri daima er ge ka
bul etmiler ve sonra gereken fetvalar vermilerdir. Ancak
her defasnda bunu birka yzyl ge yapmakla, Osmanl ve
slam Dnyasnn Hristiyan aleminden hep geri kalmas ve
bu yzden ezilmesi sonucunu husule getirmilerdir ( ... ) Bu
na gre laiklii, D EVRMLERMzN TEMEL SAYMALI
YIZ. Onun, Atatrk devrine kadar bizde mevcut olmamas, geri kalmamzn balca sebebidir; hatta BTN BR
GERLK A MLLERN DOGURAN, LAKLGN EKSK
LG olmutur."
... Mustafa Kemal Paa'nn da belirttii gibi, eyh Sait isya
nnn temel dayana RTcA idi. Nitekim eyh Sait, stik
lal Mahkemesindeki konumalarnda ve cevaplarnda hep,
dinle dnya ilerinin ayrlmas yolundaki DEVRM AA21

MALARNN 'din elden gidiyor' eklindeki kar propagan

dalarna dayanyor, 'Krdistan krall' yolunda deil, 'TAN
R YOLUNDA' AYAKLANDIGINI sylyor, Diyarbakr' ele
geirip de tutunabilselerdi, din adamlaryla karara varp,
hkmetten eriat (yani dnya ilerinde de din kurallarna
dayanan bir devlet idaresi) isteyeceini anlatyordu. eyh

Sait isyan, yllarca geri kalmln acsn karmak, insan

ca bir yaama zlemi ile ada uygarlk dzeyine ulamak
iin yaplan hzl devrim aamalarna KARI EN BYK,
EN NEML, EN KORKULU TEPK idi. rtica temeline da
yanarak ortaya km olmasna ramen, baarya ulamas
halinde sonucu, sadece bir geriye dn akm yaratmakla
kalmayp, Trkiye'nin paralanmasn, yeniden yabanc i
galler altna girmesini, belki de bamszln tamamen yiti
rilmesini gerektirebilirdi.
Atatrk, olay hakknda 1 Kasm 1925 ve 1 Kasm 1926 gn
l Meclis konumasnda, yeniden ve yeniden bu olay, R
TcA OLAY olarak nitelendi rmitir. Fethi Okyar'n Ba
bakan olduu hkmetin tezkeresinde de yle deniliyordu:
"Ayaklanma sebebi ve zavall halkn kandrlmas konusuna
gelince: Yakalananlarn elinde yakalanan belgelere ve ld
renlerin zerlerinde kan bir mektuba gre ( ... ) ayaklanma
snn amac, ERATI SAGLAMAKMI. 17 ubat 1925 gn
l bir raporda deniliyor ki, olay padiahl, hilafeti, ER
AT ve Abdlmecid'in oullarndan birinin saltanatn sa
lamak gibi GERC bir p ropaganda perdesinin altnda Krt
ktr. ( ... ) El ile yazlm beyannameler yaptrmlar
dr. Bu beyannamelerde; SLAMLIGIN YOK EDLMEK is
tendii bu gnde, DN YENDEN CANLANDRMAK iin
Tanrnn eyh Sait'i grevlendirdii yazlmaktadr. eyh

Saifin, Pozan Aa'ya gnderdii bir beyanname de ise, Tan

rnn Peygamberi gndererek 1 300 ylndan beri dinimizi
22

tamamlad, uyulmas gerekli adaleti, aile kurallarn ve ki

iler aras ilikilerdeki eylem koullarn bildirdii, iyi ahlak
meydana getirdii ve fakat amzn bunlara kar sava a
t, bunun iin din bilginleri, eyhler, beyler, aalar ve soy
lu kiilerin bu saldry el birlii ile yok etmesi gerektii ve
eer birlik olamazlarsa hepsinin ortadan kalkacaklar anla
tlmaktadr. ( ... ) Halka sylenenler, imdi syleyecei uydur
malardan ibarettir: Din yok edilmek isteniyormu, Tanr da
dinin yeniden canlandrlmas iin eyh Sait'i grevlendir
mi. Halka sylenen budur. Nitekim eyh Sait'in de, ken
dine bir PEYGAMBER SS VERD G, teki belgelerden
anlalyor. Bylece eyh Sait, zavall halk en can alacak
noktasndan kkrtp kandrm ve memleket iinde nem
li bir kargaalk karma yoluna bavurmutur. teden beri
zavall Trk milletinin bana gelmi olan birok felaketler
de, hep ayn silah ve aralar kullanlmtr. Mesela Arnavut
luk ayaklanmasnda ve daha nceki 3 1 Mart olaynda kulla
nlm olan ara ve yalanlar da ayndr. O zaman da, eriat
mahvolmutur, din mahvolmutur, u ya da bu kimse dini
ykmak zeredir, ey ahali ne duruyorsunuz, kalknz diyerek
zavall halk ayaa kaldrmlar, anavatann aleyhine hare
ket ettirmilerdir. Gerek 3 1 Mart olaynn, gerekse Arnavut
luk ayaklanmasnn Trk milletine, Trk vatan na getirdii
ktlklerden Trkiye Cumhuriyeti'ni korumak iin, hk
metiniz btn tedbirleri almakta kararldr. Hibir zaman,
byle uydurmalarla halkn millet ve vatan aleyhine ayaklan
masna msaade etmeyecek ve ayaklanmann kkrtclar,
sebep olanlar, memleketi n uruna en ar cezalara arptr
lacaklardr, bastrlacaklardr:'
Hiyaneti Vataniye Kanunu'nun . maddesinin deiikli
i hakkndaki 15 Nisan 1923 gnl kanuna eklenmek ze
re Bakanlar Kurulu'nun 24 ubat 1923 gnl toplantsnda
23

Meclise verilmesi kararlatrlan kanun tasarsnn gereke

si yle idi: "nsanl mutlu etmek iin konulan ve yaylan
kutsal dinler, tarihin aknda ar, haksz, kt isteklerin
karlanmasna ara edinmek gibi amalarla tam tersine bir
akbete drldler. Denilebilir ki, insanlk en dayanlmaz,
en kanl yaant dnemlerini, talihin ac bir sonucu ile, din
ve dinin kutsal kavramlar iin yaplan atmalarn aras
na yazd. Tarihin, elleri satrl katil ve zorba ta sahipleri,
maceraclar, tredileri, ktlklerine, zorbalklarna dinle
ri dayanak gsterecek kadar Tanr buyruklarndan yararlan
mak yollarn buldular. Sylenmesi ok zcdr ki, insan
la mutluluk ve ykselrnek klavuzu olarak Tanr katndan
indirilmi olan kutsal dinler, ktlkler altndaki insanlarn
kutsal haklarn kesin bir kararllkla meydana karma arac
olan devrimlerin amansz dman olan ktler elinde, ge
ricilik iin kullanld. Siyasete alet edilmi olan dinlerin, in
sanlk yaantsndaki etkisi bundan baka bir sonu verme
mitir. Yksek esaslarna ramen slamlk da, uzun yllar k
t ailelerin elinde, kan dkc istibdat idarelerinin gereke
si olarak gsterildi. Kurtulu Sava srasnda, memleketten
kovulan halifeler, din e mri diye, kutsal bamszlk sava
yapanlarn ldrlmesine fetvalar kardlar. Yani devrim
lerimizin en zor gnlerinde din, dmanlar yararna kulla
nld. Trk milletini, sosyal ve siyasal olgunluunu ispatla
yan Cumhuriyetimize kar, son gnlerde gerici dnceleri
ktye kullanmak isteyenlerin, yine dinin kutsal buyruklar
ile, halktan bazlarn kandrmakta olduklar gereklemi
tir. ( ... ) Bundan b yle dinin ve dinin kutsal kavramlarnn,
bir siyaset ve bunun sonucu ar yarar ve istek arac edilme
mesi iin, hazrlanan kanun iliikte sunulmutur:'
Bu yasann . maddesini aynen aktarmay yararl buluyoruz.
Bu hkm, sert olmayan yaptrmlarla, sonradan eitli ya24

salarn hkmlerine, hatta Anayasann 19. maddesine esin

kayna olacaktr:
"Dini ve dinin kutsal kavramlarn siyasal amalara esas ya
d a alet etmek iin dernekler kurulmas yasaktr. Bu tr der
nekleri kuranlar ya da bu derneklere girenler, vatan haini
saylrlar. Dini ya da dinin kutsal kavramlarn alet ederek,
devletin eklini deitirmek ve bakalatrmak ya da devle
tin gvenini bozmak veya dini ya da dinin kutsal kavram
larn alet ederek her ne suretle olursa olsun halk arasnda
bozgunculuk ve ayrcalk sokmak iin, gerek tek bana, ge
rek toplu olarak szle ya da yaz ile ya da eylemli olarak ya
d a nutuk syleyerek ya d a yaym yaparak harekette bulu
nanlar da, vatan haini saylrlar:'
te bu, grnte ok sert olan yasa, RTcA temeline da
yanan eyh Sait isyan gibi; TRK DEVRMNE, hatta ye
ni Trk devletine vurulmaya kalklan ok ar ve ldrc
bir darbeyi ve onu rnek alacak yeni darbeleri yok etmek gi
bi, kutsal bir ama uruna yaratlmt.
"nsz"de verdiimiz bilgilerde de anlalaca zere;
Kemalizm'in tm ynleriyle ve yaplan uygulamalaryla tam bir
akla kavumas iin bu kitap yazlmtr.
kinci Cumhurbakanmz smet nn'nn, Atatrk'n
lmnden sonra yaymlad 2 1 Kasm 1938 tarihli Beyanname
yle bitiyordu:
.Esiz kahraman Atatrk!
.

Vatan sana minnettardr.

... Btn hayatnda bize ruhundaki ateten canllk verdin.
Emin ol, aziz hatran snmez bir meale olarak ruhlarmz dai
ma ateli ve uyank tutacaktr.B
25

Gerek aydnlarmza, Atatrk ruhundaki ateten canllk

vermeye devam edebildiyse; bunda Muammer Aksoy, Ahmet

Taner Klal ve Uur Mumcu gibi kendisini "Kemalist" sfa

tndan baka sfatla tanmlamak istemeyen aydnlar, birinci de
recede rol oynamlardr.
" Kemalizm'; Trk Devriminin ve gerek Atatrklerin yol
haritasdr. . .
" Yeni emperyalizmin" tuzaklarna dmeden ve pusulasz
kalm bir gemi gibi saa-sola yalpalamadan ulus devleti mize
ve Cumhuriyetimize sahip kmak isteyenler; itenlikle "faiz
me geit yok" diye haykranlar; adalama ve aydnlanmann
yollarnn yeniden almasna katkda bulunmak isteyenler iin
bu kitab yazdm.
Baarabildiysem, kendimi tanmlamak iin kullandm
" Kemalist" sfatna layk oldum demektir.
Vural Sava
Ankara, Haziran 2010

26

ATAT RK lG E G R ...
Yazacaklarma drt yabanc bilim ve devlet adamnn Ata-

trk ve Atatrklk hakknda syledikleriyle balyorum.

1) Arnold Toynbee yle diyor:

Bir an iin tahayyl ediniz ki: Bat dnyasndaki rne

sans, reformasyon, bilim ve dnce ihtilali, Fransz in
klab ve sanayi devrimini, Atatrk, bir insan mrne
sdrmtr.

2) Prof. Dr. Herbert Melzig'in grleri ise yle:

Byk Yunan filozofu Platon'un "Krallar filozof olsa ve
filozoflar krallarn tahtna otursayd" eklindeki dilei,
iki bin yllk tarihte gereklemedi. Halbuki, 20. yzyl
da ilk defa olarak Atatrk'n ahsnda Platon'un istedi
i gibi, kelimenin tam anlamyla bunu grmekteyiz. 0,
dahi bir fikir adam olarak bir milletin, yani Trk mil
letinin mukadderatn ele alm ve bu milletiyle atld
Kurtulu Sava, bu milletin medeni durumunu deitir
mi bir inklap ve dier milletlerin haklarn da koruyan
bar ile insanla muhteem bir rnek vermitir.
3) Prof. Dr. Ahmet Taner Klal, 21 Ekim 2000 tarihinde
Cumhuriyet gazetesinde yeniden yaymlanan "Hangi Tarih" ba
lkl makalesinde unlar yazyor:
27

"u szler daha ok yeni. Prof. Justin McCarty'e ait:

'Atatrk olmasayd, Trk belki zbekistan'da olurdu, ama

Trakya ve Anadolu'da kalmazd. 100 ylda tm civar byk
corafyadan srlm ve katledilmi Trklerin Konya ova
sndan srlmeleri ve atlmalar ne kadar srerdi sanyor
sunuz?'
Ve Amerikal tarihi devam ediyor:
'Ne Trk ne de Trkiye kalrd. Mustafa Kemal sadece lke
yi kurtarmad; Trk nesiini de kurtard:
... Amerikal tarihinin kantlara dayanarak izdii tablo ok
ak.
19. yzyln balarndan 20. yzyln balarna kadar,
Balkanlar'dan Kafkaslar'a kadar 5 milyon 60 bin Trk ld
rlm, 5 milyon 3 8 1 bini de srgn edilmi, yerinden yur
dundan olmu.
Peki bu vahet, ne zaman, ne kadar srm?
Yantn Prof. McCarty ok net veriyor:
'Trk bamszlk savanda bir ey oldu ve plan artk y
rmedi. Yunanllar bozguna uraynca, kaarken her ya
n yaktlar, yktlar, herkesi ldrdler. Amerikan Eli
si ve Amerikan kaynaklar bu olay doruluyorlar. Sade

ce batda Rumlar tarafndan bir milyonu n zerinde Trk

ldrld, 1.2 milyonu da srgne zorland!
Ve ekliyor:

'ok kt bir yzyl olmutur. Mslman lkesi yok edil

mitir. 1 800- 1922 arasnda Yunanllar 950 bin gmen,
320 bin l verdiler. Ermeniler 9 1 0 bin gmen ve 580
bin l verdi. Oysa ayn dnemde 5 milyon Mslman
g etmek zorunda kald, 5 milyondan fazlas da ld:
Sonu?
28

'Bu ibret tablosunun karsnda, kim sulu diye sormak

gerekiyor. Mustafa Kemal'in itildii Konya Ovasn gz
ler nne getirin. Bir yzylda nereden nereye gelinmi.
Ben size diyorum ki, Atatrk olmasayd, Trk kalmazd:
... Ve konumasn noktalarken yle diyor:

'Yzyllk tarihte Trkler hakkndaki yalanlarn iki kay

na var. Misyonerler ve ngilizler. ngilizler, propagan
da brolar araclyla, bugn bile inanlan yalanlar ya
yyorlar. Benim sylediklerimi bir Trk sylese, kimse
inanmaz. nsanlar darda Trklere kar nyargllar....
4) Robert Kolej Mtevelli Heyeti yesi, Harvard'da tarih
renimi grm Nick Ludington, Kemalizm hakkndaki d
ncelerini yle ifade ediyor:

" lkeler baarya birletirici efsaneler yardmyla ula

rlar. ABD'nin Amerikan Devrimi ve George Washing
ton'u, Fransa'nn Fransz Devrimi ve Fransz Kltr kav
ram, ngilizlerin Magna Carta ile Kraliyet Ailesi, Yuna
nistan'n 'demokrasinin doduu yer' efsaneleri rnek
lerdir.
Trkiye'yi birletiren efsane ise, Trkiye Cumhuriye
ti'nin kuruluu ve Kemal Atatrk'tr. Bunlarsz Trkiye
dalabilir.
Kimileri slam, Kemalizm yerine koyarak birletirici
yapmak istiyor. Bu Trkiye'yi nereye gtrr? Milliyet
st slami mmete ve bylece Trkiye Cumhuriyeti'nin
sonuna.
Bakalar, zellikle ' kinci Cumhuriyetiler' Kemalizm
yerine bat kltrn koymak istiyorlar. Bunu yaptklar
takdirde, ortaya bir Anadolu sve'i karmak isterken,
byk bir olaslkla Trkiye kargaa iinde kalr.
29

Atatrk'n Kemalizm prensiplerinin ou hala geerlili

ini korumaktadr.
Kemalizm ile ilgili sorun, daha ziyade laiklik prensibi ile il
gili grlmektedir. Bu prensip muhtemelen Trkiye'nin ran
ya da Afganistan gibi karanlk alara gitmesini nler. Tm
Kemalist prensiplerden en nemlisidir. Kemalist prensip
te, kiinin diniyle ilgili kiisel uygulamalarnda snr yoktur.
Devlet, lkenin hakim dini olan slam altyapsnn muhafa
zasnda aktif rol oynar. Siyasetilerin sadece Anayasann ge
rekli kld Laik Cumhu riyet esaslarn kabul etmeleri gere
kir. Ayn snrlamalar ABD'de kktenci Hristiyanlara da uy
gulanmaktadr. Trkiye'de din zgrlne kar en ar sal
drclar Kemalistler deildir. Sz konusu saldrclar, kendi
kkten dinci grlerini halka zorla kabul ettirmek isteyen
siyasi slamclardr.
Sonu olarak, dnyada ok az lkenin Atatrk gibi bir

milli kahraman var. Bu imaj yok etmek son derece b

yk bir hata olur:' (Mehmet Ali Klal, "ABD ve Kema
lizm'; Radikal gazetesi, 22 Eyll 2000)
Batl bilim ve devlet adamlarnn, yukarda zetlediim g
rleri, Atatrk' nasl anladm ve yorumladm konusunda
ipular verebilir. Ben, bugn daha gncel bir konuyu gndeme
getirmeye alacam.
yle bir gr, bugnlerde srarla vurgulanyor: Atatrk
ve Atatrkler, Jakoben bir anlayla devleti n plana kard
lar. Birey, ikinci plana itildi. Halbuki gerek demokrasilerde bi
rey her eyden nemlidir. Devletin ncelikli grevi, bireyin hak
ve zgrlklerini korumaktr. Gnmzde Atatrkler, snrl
ve Jakoben zgrlk anlaylaryla, hem lkemizdeki ada de
mokratik yaamn srdrlmesinde ve hem de Avrupa Birlii'ne
giriimizde en byk engeli oluturuyorlar.
30

Bu grn sahipleri, Atatrk' ve eserini en az anlayan ki

ilerdir. Aslnda onlar, Cumhuriyetimizin kazanmlarn yok et
mek istiyorlar.
Trk toplumunu, "mrnet" toplumu olmaktan karp, "ulus"
yapanlar; vatandalarmz "kul" olmaktan karp, ada birey
ler yapmaya alanlar, Atatrk ve Atatrklerdir. Nfusumu
zun ounluunu oluturan "Trkler" bile, kendi yurtlarnda,
yneticilerce daimi olarak aalanp ezilmekten, Atatrk ilkele
rine dayanan Cumhuriyet idaresi sayesinde kurtulabilmilerdir.

Atatrk'n daha iyi a nlalmasnda ok byk nem tad

iin, bu hususlar akla kavuturmaya alacam.

Nfusumuzun yarsn oluturan kadnlarmz, Cum

huriyet idaresinden nce bir gn bile saygn bireyler olabil
miler miydi acaba?
Falih Rfk Atay, ankaya (s.409) adl eserinde, Cumhuriyetten nceki dnemin Osmanl kadnn yle anlatyor:
uOsmanl toplumunda kadn, taassuba kar devletin
balca tavizi idi. Taassup iin ahlak, rz; rz da bilhas
sa kadn demekti. stanbul'da kadnlarn rzndan yalnz
kocalar, ana-babalar sorumlu deil idiler. Btn ma
halle halk, aile halkn kontrol ederdi... Sokakta herkes
kadn kyafetine karmak hakkn kendinde grrd. Yz
ler, kollar, bacaklar iyice kapanmal, araflar vcut biimini
hi sezdirmemeli, peeler bir ss deil, tam bir rt olmal
idi... Harp, pahallk gibi hadiseler olduu veya idare aleyhi
ne dedikodular artt vakit, hemen kadn kl gnn me
selesi haline gelirdi. Kadn, erkekle bir arabaya binemezdi.
Vapurlarda, tramvaylarda, muhallebici dkkanarnda kadn
yerleri perde veya kafesle erkek yerlerinden ayrmt. Ge
zinti, mesire yerlerine kadar her yerde harem ksm vard ...
1 908 Merutiyetinden sonra dahi, mesela kz mekteplerin31

de edebiyat hocas harem aas idi... Birinci Dnya Harbi

bozgunu zerine Enver Paa, halk arasndaki dedikodular
durdurmak iin kadn tavizine giriti. araflarn ayaklarn
hangi noktasna kadar i neceini tespit etmek zere bir ko
misyon bile kurulmutu. Bir gn bir polis mdr, Ada otel
lerinden birinde bir kar-kocann beraber oturduklarn du
yunca, bizzat otele giderek kadn sokaa atmt ... Mtare
ke gazeteleri okununca, Osmanl saltanatnn sanki kadnlar
yznden batm olduunu zannedersiniz. Mondros'ta tes
lim olmuuz, kadna hcum; dman donanmalar stanbul
limanna demirlemiler, kadna hcum; hazine dar, o ay ma
a kmam, kadna hcum:'

Necip Mirkelamolu, geen yln eyll aynda, her Trk ay

dnnn okumas gerektiine inandm Atatrk Dnce ve
Uygulamada Din ve Laiklik adl muhteem eserini yaymlad.
Bu eserde, Falih Rflu Atay'n yazdklar yle deerlendiriliyor:
"te Mustafa Kemal, eriatn bu 'Osmanl kadn'n, 'La
ik Cumhuriyetin Trk kadn' haline getirerek, onu erkekle
eit haklara kavuturarak ikinci snf bir mahluk, nefs k
relten bir esire olmaktan karp toplumun hr, aydn, aktif,
onurlu bir yesi yapacaktl. Kolaas rtbesindeki ilk gen
lik alarndan itibaren, bu inanc bir iman halinde ruhun
da saklayp, dimanda yaatt zaten bilinmektedir. 1925
ylnda, gelecei mjdeleyen bir konumas nda bu hususta
unlar sylemiti:
'Bir sosyal toplum, bir millet, erkek ve kadn denilen iki

cins insandan olumutur. Kabil midir ki, bir kitlenin bir

parasn ileri gtrelim, dierini msamaha edelim de
kitlenin btn ilerleyebilsin? Mmkn mdr ki, bir
toplumun yars topraklara zincirli kaldka, dier ksm
semalara ykselebilsin?'
32

1923 yl nisannda, yaplacak seimlere hazrlk olarak, ka

kiilik nfusa bir milletvekili decek hesab yaplrken, n
fus belirlemesi yaplm, fakat Osmanl'dan intikal eden, ka
dnlar insan addetmeyen zihniyet, bu saymda kadnlar
'hi' sayarak, nfus tespitine almamtr. Mustafa Kemal,
toplumdaki stats bu durumda olan kadnn 'ayaklarnda
ki zinciri' krm: 'Hususi Hukuk' alan nda, Medeni Kanun
la; Kamu Hukuku bakmndan da 1 930'da Belediye Meclis
lerine, 1 934'te ise TBMM'ne seme seilme haklarn veren
yasal ve Anayasal hkmlerle ona Laik Cumhuriyetin erefli
vatanda olmann o nur ve gururunu kazandrmtr:'

Necip Mirkelamolu, ad geen eserinde "Trkler"in durumunu u ekilde akla kavuturuyor:

"Fuat Kprl konferanslarnda ve kitabnda tarihi bir rea
lite olarak, bir Osmanl mparatorluu bulunmakla beraber,
bir Osmanl rk, hatta bir Osmanl kavminin mevcut olma
dn, Osmanl kelimesinin etnik deil, politik bir terim ol
duunu, Anadolu'ya Mslman olarak Seluklularla bera
ber ve onlarn bir paras olarak geldiini, din deiimi ek
liyle Mslman olan Hristiyanlarn abartlacak bir sayda
olmadklarn, Osmanl halknn Seluklular gibi Asya'dan
Ouz boyundan kopup gelen bir Trk kitlesi olduunu bilgi,
belge ve delilleriyle ortaya koymu bulunmaktadr.
Bizim de katldmz gerek udur: Osmanl Devleti'ni
kuran, balangcndan sonuna kadar her trl zahne
tini, eziyetini ekip, urunda can verip kan aktarak,
her trl maddi ve manevi fedakarlklarla asrlarca onu
omuzunda tayan, zaferlerin gerek sahibi, yenilgili ve
hicranl gnlerin masum ve mazlum 'tebaa's z be z
Trk halkdr.
Ne var ki ayn szleri, padiahlarn byk ounluu,
sadrazamlarn, vezir, mera ve ulemann, Saray ve En33

derun aristokrasisinin, kapkulu taifesinin pek byk

ounluu iin sylememiz mmkn deildir. Bu tan
ma giren zmrede hibir gn ve zaman 'Trklk' ruhu
ve mensubiyet duygusu belirmemi, ifade olunmamtr.
zellikle Fatih'ten sonra, 'Ben Trkm' diyen bir padiah
sesi duyulmamtr. Bu aristokrat zmre Trk halkn yal
nz can, kan ve mal vergileri iin hatrlamlar, onun dn
da Trk olmay hir hakaret, aalama ve utan vesilesi say
mlardr.
Osmanh idaresinde Trk halk, bir 'millet ruhu ve uu
ru' ile beslenmemi, Araplarn imtiyazh bulunduu, bir
'mmet' kiisizliinde eriyip gitmitir. (s. 1 63, 164)
Yavuz Sultan Selim'in halifelii devrald 1 5 1 7'den itiba
ren Araplar, Osmanl mparatorluu'nun gzbebei sayl
mlardr. Hz. Peygamber'in Arap olmas nedeniyle, slam
dinine olan derin sayg ve balln bir iareti olarak Arap
rkna 'Kavm-i Necip' (asil kavim), Araplara da 'Nesl-i Ne
cip' denilmitir. D aima, devletin has ve z evlad olan Trk
lerin nnde ve ba stnde tanmlar, askerlikten ve ver
giden muaf tutulmulardr. Btn Osmanl hayat boyunca
Araplarn bu stn ve gzde durumlar devam etmitir.
Abdlhamit, geleneksel Osmanl zihniyet ve siyasetini da
ha da belirgin bir hale getirerek, Araplara son derece yakn
lk gsteren ve gven duyan bir tutum gstermitir. Sadaret
makamna getirdii Tunuslu Hayreddin Paa, Arap olma
makla beraber, Arap kltryle yetitii iin Trke bilmez
di. Saraydan kendisine yazlan yazlar Arapa yazlr, Trk
eye tercme edilirdi. Devletin resmi dilinin bile Arapaya
evrilmesi dnlm, mukavemet grlnce vazgeilmi
ti. Devlet yllklarnda imparatorluun vilayetlerinin srala
masnda Edirne ilinden balanlmakta iken, Abdlhamit,
Hicaz vilayetini baa geirmi, arkasndan btn Arap vi34

layetleri sayldktan sonra dierlerine geilmiti. Arap vila

yetleri, birinci snf vilayetler saylm, buralarn valilerine
dierlerinden farkl ve daha fazla maa verilmitir:' (s.349,
3 50)
Bu konuda Hsn Merdanolu'nun, Atatrk Dnce-

nin Evrensellii adl eserinde yazdklar ok ilgin:

" Btn kadn sultanlar, btn padiah analar, hep yaban
Ci

rkardan alnan kle kadnlardan geldiler. Hanedanda bu

kan yabancl Osmanl mparatorluu'nun son padiahna

kadar devam etti.
Henz kurulu dnemi olan 1466 ylnda yaplan bir derle
mede, 'Trk iti ehre gelince farisice rr' denilmektedir.
Yine bir Osmanl airi olan Nef'i ise 'Tanr, Trke irfan e
mesini yasaklamtr' demitir.
Divan- Hmayun yazarlarndan Hafz Ahmet elebi 1499
ylnda yazd iirinde ' Baban da olsa Trk ldr' nakara
tn kullanmakta, stelik bu szn Hz. Muhammed'e ait ol
duunu vurgulamaktadr. Sadece bir ktasn yineleyelim:

'Sakn Trk insan sanma

Bir an bile olsa Trkle birlikte olma.
Trk eline eker alsa o eker zehir olur.
Trk'n ban keserken sakn gam yeme.
Baban da olsa Trk ldr!
Fatih Sultan Mehmet bile, Otlukbeli Sava'ndan dnerken,
elinde bak olan birisine ne yaptn sorduunda ldr
len Trkmenlerin kulaklarn keserek kpelerini topladn
renmi ve 'ine devam et' demitir.
Hrvat kkenli Sadrazam Kuyucu Murat Paa dneminde,
15 5 bin insan doranm ya da diri diri kuyulara doldurul
mutur. Aman dileyen insanlara Kuyucu'nun yant, 'Vurun
35

u pis T rkn ban' olmutur. Cellatlarn bile ldrmeye

kyamad ocuu atndan inerek ldren Kuyucu Murat,
Osmanl'nn yetkilisi, ldrlen ocuk da Anadolu'nun ev
lad Trktr. Osmanl tarihisi Naima, Tarih 'inde Trkler
iin, 'nadan: yani kaba Trk, idraksiz Trk, hilekar Trk ifa
delerini kullanmaktadr.
1 9 1 2 ylnda Sebilrreat dergisinde kan bir yazda 'Trk'
kelimesinin kullanlmas, dinsizlik, kafirlik saylyordu.
'Trk hkmeti; 'Trk Ordusu; 'Trk lkesi' deyimlerinin
Osmanl halk zerinde rahatszlk yaratt biliniyordu.
1 9 13 tarihli Mecmuai Ebuzziya dergisinin 94. saysnda, 'Bi
zim Trklmz sembolizmden baka bir ey deildir. Biz
ler, yani Trkler Mslmanlk iinde erimiizdir. Trk falan
deil, sadece Mslmanz' denilmektedir. niversitede pro
fesrlk de yapm olan Ahmet Naim, 1 9 1 3 ylnda yazd
slamda Davai Kavmiye adl kitabnda, Trke kar sava
am ve 'Trkn ge miini bilmesine ve renmesine l
zum ve ihtiya yok, gerekli olan eriati renmektir' demi
tir. 1 9 1 9 - 1 920 yllarnda eyhlislamlk grevine getirilmi
ve Padiahla birlikte lkeden kamak zorunda kalm olan
Mustafa Sabri Efendi ise, Trke Trklk benliini vermek
isteyenlere 'soysuzlar' yaktrmasnda bulunmutur. stan
bul alndktan sonra, Osmanl ynetiminde, devletin en yk
sek yrtme organlar Trke kapal tutulmu, devlet adam
larnn yetitirildii Enderun okullarna Trkler alnmam
lardr:' (s. 102 ve devam)
Son Osmanl Meclisi ve Birinci Dnemde TBMM'de Milletvekillii yapan Celal Nuri leri, 1 9 1 2 ylnda unlar yazyor:

..Artk kulak duymaz, burun koklamaz, beyin hisset

mez, gz grmez olmu. Hi kimse Trk deil! ttihat ve
Terakki'nin kk baarsndan sonra, 'kkeni kark'
36

kim varsa, o zaman Trk olmutu. Ama bugn 'Trk olu

Trkler' bile, annesine veya bykannesinin akrabasn
dan birine dayanarak: Arnavutluk, erkeslik, Krtlk,
G rclk, Araplk savnda ... Ksaca bir ulusal k bir
rkn tkeiii yaanyor ki, anlatmak olas deiL. Ancak
'ulusal can ekime' deyimi, bu tarihsel durumu anlata
bilir... Trk olduuyla vnen kimsecikler yok. Ulusunu
kurtarmak abasnda olan birine rastlanmyor. Zaval
l Trklkl Senin btn ocuklarn nankr, btn hiz
metilerin deerbilmez olmu. Herkes cann kurtarmak
iin, senden biraz uzaklatrmak istiyor. Ey ulus, Kanuni
Sultan Sleyman zamannda, dnya fermanna ba eer
di. imdi kendi torunlarn kalbinin sesini bile umursa
myor:' (Prof.Dr. Mahir Aydn, "Ne Mutlu Bize'; Mdafaa-i
Hukuk dergisi, Aralk 2004)
isterseniz biraz da grg tanklarndan dinleyelim:

Falih Rfk Atay, Bat Yllar adl eserinde unlar yazyor:

" Kendime ilk defa ne zaman Trk dediimi pek hatrla

myorum. Bizim ocukluumuzda Trk, kaba ve yabani
demektL slam mmetinden ve 'Osmanl' idik. ilmihal
lerde ba dersimiz 'Din ile milliyetin bir olduunu
renmekti:
Vatan sz yasakt. Onu ben byyp de Namk Kemal'i
okuduum gnlerde kitapta grdm. Kulamla ancak
Merutiyette duydum. Padiah kullar idik. Okul kla
rnda sraya girer, 'Padiahm ok yaa' diye barrdk.
B eyolu'nda bir stanbullu Trk 'yerliliini' kolayca hisse
der. Dkkanlardan ou Trkeden baka dille konumaya
na ancak 'tenezzl' eder. Yan sokaklardan bazlarnn adlar
Franszcadr ve Franszca yazlmtr. 'Byk Kulp'n ad,
37

'Cerlced Orient'dir. Dili Franszcadr. 'Kar' Trklerinin de

Trke konutuklar pek duyulmaz. Bu Tanzimat tipi 'Ba

tl' ile, bugnk Batl Trk arasnda hibir benzerlik

aramaynz. O, Trklnden utanan, Trkln sak
layan bir 'Alafranga'dr. Bir gbek, ou iki, nihayet
gbek ncesi Anadolu'nun bir kasaba veya kynden
kan bu Trkler, Saraya yahut Babali'ye knca ilk ileri
soylarn da, soyadarn da unutmak olur. Okullarda da
Araba Arap, Arnavuta Arnavut, Ruma Rum, fakat kendi
mize Osmanl derdik:'
Ziya Gkalp, Trkln Esaslar adl eserinde u bilgi
leri veriyor:
"Bu milletin yak n zamana kadar kendisine mahsus bir ad
bile yoktu. Tanzimatlar ona, 'Sen yalnz Osmanlsn. Sakn
baka milletlere bakarak sen de milli bir ad isteme. Milli bir
ad istediin dakikada Osmanl mparatorluu'nun yklma
sna sebep olursun' demilerdi. Zavall Trk, vatanm kay
bederim korkusu ile, 'Vaahi Trk deilim. Osmanllktan
baka hibir itimai zmreye mensup deilim' demeye mec
bur edilmiti. (s.34)
Osmanl mparatorluu geniledike, yzlerce millet

leri siyasi dairesine aldka, idare edenlerle idare olu

nanlar iki ayr snf haline giriyorlard. dare eden btn
kozmopolitler Osmanl snfn, idare olunan Trkler de
Trk snfn tekil ediyorlard. Bu iki snf birbirini sev
mezdi. Osmanl snf kendini millet-i hakime (egemen
ulus) suretinde grr, idare ettii Trklere millet-i mah
kore (aa ulus) nazar ile bakard. Osmanl Trke, da
ima 'Eek Trk' derdi. Trkler arasnda Kzlballn
ortaya k bile bu ayrlkla izah olunabilir. O tarihteki
halk eyhleri, Trklerin o zamanki ezilmiliini, vaktiy38

le Ehl-i Beyt'in uram olduu ezilmilie benzetiyor

lard:' (s.27)
air Fuzuli, bir iirinin son msrasnda yle diyor:
Fuzuli, gkten yere insen sana yer yok
Yr var gel, ya Araptan, ya Acemden

Ahmet Vefik Paa ( 1 825- 1 8 9 1 ) Bursa valisi iken ( 1 880) ile

leri teftie kyor. Bursa o zaman imparatorluun trl y
relerinden gelmi olan gmenlerin iskan edildii bir blge
dir. Paa urad bir ilede, halkla sohbet ederken etnik k
kenlerini soruyor; ald cevaplar, konutuklarnn erkez,
Arnavut, Bonak, Grc vb. olduklarn gsteriyor. Sorduu
soruya utanarak, cevap vermek istemeyen bir ihtiyara, "han
gi milletten" olduunu srarla syletrnek isteyince, o, bir ka
bahat ifa edermi gibi rkek, titre k bir sesle, "Ben Trkm
efendim" diyor. Bunun zerine Paa, " Niin sklyor, sakl
yorsun? Trk olmak kabahat mi? Bak ben de Trkm" diyor.
O titrek ihtiyar birden canlanarak, "Sahi sen de Trk m
sn? D emek Trkten paa da oluyormu ha" diye sevinle
kark hayret ifade edince, Vefik Paa, " Paa da kim olu
yormu, Padiah da Trk, Padiah!" diye haykryor. Sonra,
imparatorluun iki dertli ihtiyar, sakallarn slatan yalar
birbirine kararak sarlp, Trkn hazin kaderi iin ala
yorlar. ( Trk ve Trklk, Trk Standartlar Enstits, s.238;

Necip Mirkelamolu, a.g.e., s.97)

Birinci D nya Sava sonras bir avu kii yurtdnda z
grlk aryorlard. Onlardan birisi Yakup Kadri Karaosmano

lu, o gnlerin koullarn, u duygusal satrlarla gnmze ak

tarmaktadr:
"Bir mays sonu ya da bir haziran ba idi. Bamsz fakat
btn kalbiyle ttifak Devletlerinin zafe rini kutlayan bir Av39

rupa ehrinde, bam eik, gzlerim yal dolayordum. Y

rei m bir derin uurum, kafam bir cehennemdir. Gn ge

miyor ki, bir maazada, bir lokantada Trk olduum an

lalnca ac bir alay edilme veya ar bir hareketle kar
lamayaym. Lakabmz 'makak't ( bir eit empanze
maymunu tr) . Gnl verdiimiz gen kzlar Trkl

mz sezince bizden irenip kayordu.

te, o ehrin bu cehennem atmosferi iinde, bir gn, yl
gn ve ekingen dolarken, gzlerim anszn, bir gaze
te satcsnn sergisinde, bir sr gazete ad ve balklar
arasnda, iri harflerle dizilmi u satrlara iliiverdi:
'Bir Trk generali itilaf kuvvetlerine kar yeniden harbe
hazrlanyor: Titreyerek gazeteyi aldm. Yrrken, oku
yorum; 'Mustafa Kemal Paa isminde bir Trk generali:"
(Yakup Kadri Karaosmanolu, Atatrk, 1 9 71 , s.24-25)
Atatrk, bir hatrasn yle anlatyor:
"air Mehmet Emin Yurdakul'un ilk defa, Manastr Aske
ri dadisi'nde renci iken okuduum, 'Ben bir Trkm, di
nim, cinsim uludur' msra ile balayan manzumesinde, ba
na ilk genliimin gururunu tattran, ilk manay bulmu
tum. Fakat ben asl, orduya ilk katldm gnlerde, bir Arap
binbann 'Kavm-i Necip evladna sen nasl kt muamele
yaparsn' diye tokatlad bir Anadolu ocuunun iki damla
gzyanda Trklk uuruna erdim. Onda grdm ve kuv
vetle duydum. Ondan sonra Trklk benim derin kaynam,
en derin vn menbam oldu. Benim hayatta yegane fah

rim, servetim, Trklkten baka bir ey deildir:' ( Trk

ve Trklk, Trk Standartlar Enstits, s . 1 9)

Deutsche Welle (Almanya'nn Sesi) Radyosu'nda mdrlk

yapan Dietrich Schlegel yle diyor:
40

"Atatrk'n temel ilkelerinden biri de, Trklere kendi kim

liklerini vermektL Bu, Trklere, Osmanl veya deiik etnik
gruplardan olumu herhangi bir insan yn olmadklarn,
aksine Trk kimlii tadklarn ve Trk olduklarn telkin
etmeyi amalyordu. Atatrk, Trklerin nereden geldikleri
konusunda, belki de biraz kat olan birtakm fikirler geli
tirmitL Fakat burada da Almanlar ile bir karlatrmada
bulu nmak istiyorum. Bir Alman kltr sosyologu ve filo

zofu, 1920'li yllarda 'Gecikmi Millet' adl bir kitap yaz

mt. Bu kitabn adna dayanarak, Trkleri birok kez,
'Avrupa'nn en gecikmi milleti' olarak nitelendirdi. Os
manl mparatorluu egemenlii altnda yaam olan
Yunan, Romen ve Bulgar milletleri eit haklara sahip ol
ma srelerini ve yeniden milli doularn 19. yzyl
dan 20. yzyln bana kadar tamamlamlard. Fakat
Trkler, ancak, Birinci Dnya Sava srasnda ve sonra
snda 'Trk' kimliklerine kavumulardr.
G emi yzylda Jn Trkler'in kendilerine bilinli olarak
Trk demelerinden nce, Trk benlik duygusu yoktu. Ata

trk, Birinci D nya Sava'ndan sonra, kendi topraklarnda

geri kalan insanlara ' Trk' demeyi amalarnt. Benim an
layma gre, Atatrk bunu etnik anlamda sylememitir.
nk 0, Trkiye'de pek ok etnik grubun yaadn bili
yordu. Atatrk, bu konuyu 'yurtta' kavram olarak ele al
d. Sanrm Atatrk'n temel fikri, yurtta ve ulusal yurtta
kavramlarn birletirmektL Bu, Trklerde derin izler brak
mtr. Avrupa'da, Trkler kadar byk milli gururlar olan
ok az sayda millet tanyorum." (Prof. Dr. zer Ozanka

ya, Dnya Dnrleri Gzyle Atatrk ve Cumhuriye

ti, s.87)
41

Burada Alfons de Lamartine'in, Osmanl Tarihi'ni Trk

eye eviren "editrler grubu"nun konu ile ilgili dncelerine
deinmek istiyorum:

"Btn imparatorluklarda bir egemen millet vardr. O

tarihlerde Avusturya mparatorluu'nda Alman milleti,
Rusya'da Dou Slav rk, ngiltere topluluunda ngiliz
milleti ve hatta Amerika Birleik Devletleri'nde de Ang
lo-Sak son unsuru egemen durumdayd. te btn bu
devletlerin varlklar ve gleri bu egemen milletlerin
nderliinde geliip srd . ktaya yaylan bir impara
torlukta egemen bir rktan g alnmamas, topluluklar ara
snda disiplinden eser brakmad gibi, dayanma mevhu
munu da yok etmiti. B ylece devletin yaps demokrasiye
hazrlkl olmad iin bykl kkl politik depremlere
kar direnemezdi:' (Alfons de Lamartine, Osmanl Tari
hi, c.2, s . 1 028.)
.

Szlerime lhan Seluk'un 27 Ekim 1 998 tarihli Cumhu

riyet gazetesinde yaymlanan "Gel de ama" balkl makalesini

okuyarak son vermek istiyorum:
"YI 1920 ...
Arap, ngilizle birlemi; Trk arkadan vurmu.
Ermeni Rusla birlemi, Dou Anadolu'yu kana boyam.
Rum Yunanla, Yunan ngilizle birlemi, Bat Anadolu'yu ele
geirmi ...
lkenin mahvolmadk, yklmadk, yanmadk, kan dkl
medik, kl olmadk hibir yeri kalmam . ..
Kalan ne?
Elde avuta stanbul ile zmir bile yok ...
Anadolu'nun 6-7 milyon nfuslu en yoksul blmyle, yz
de 95'i okuma yazma bilmez, yorgun, yoksul, bitkin, ezik bir
halk ...
42

Nasl kurtulmuuz? .
ap kalyorum ...
Yunan nasl denize dkp hizaya getirmiiz, ngilizi
stanbul'dan nasl karmz, dnyann sper gleriyle
masaya nasl oturmuuz? .
nanlr gibi deil. ..
S akn rya olmasn? .
Yl 1923 ...
Anadolu'da 10- 1 1 milyon sava art insan yayor, hasta
lkl, a bi ila, parasz.
Yzde 95'i elifi grse mertek sanacak kadar alfabesiz ...
Ne yapacaksn? .
Demokrasi yap!
Nasl yapacaksn? .
Yeni bir binyla girerken Nurcu tarikatnn ardna bu kadar
adam taklmken, 1923'n yanm yklm Anadolusunda
nasl demokrasi yapacaksn? . Komunun komuyu boazla
d i savalardan, Anadolu'yu mezbahaya dndren d sa
valardan yeni kmsn. fabrikan yok, iin yok, iadamn
yok, mhendisin yok, doktorun yok, uzmann yok, tccarn
yok, retmenin yok, mimarn yok, yolun yok, suyun yok ,
barajn yok, elektriin yok, kadnlarn arafta uvala giri
yor, erkein drt kar alyor, yurttalk yasas yok, niversi
ten yok, banka yok, burj uva yok, proleterya yok, ihracat
yok, ithalat yok, sermayen yok . ..
Kalkn bakalm ...
Nasl kalknacaksn? .
Sermayesiz ekonomik kalknmann yumurtasz omIetten ne
fark var? .

Mustafa Kemal kua ne yapm?

Yneticiler devletilie neden ve nasl sarlm? .
43

Trkler bankacl nasl renmi? Merkez Bankas 1 930'a

dein neden alamam?
zel sektr nasl oluturulmu?
Yeni devlet nasl kurulmu?
ada retime nasl geilmi? 1 920'de 1 0- 1 1 milyon nfu
sun yzde 9S'i alfabesizken, sava art bir toplumla okuma
yazma seferberlii nasl alm? Kitaplklarda kitap yokken
Ulusal Ktphane nasl kurulmu?
Okullarda tarih kitab bile yokken tarih nasl yazlm?
Yok olmann kuyusundan kp, var olmann doruuna na
sl trmanlm?
Yunanl ile dostluk nasl yaplm?
Avrupa'da saygnlk nasl kazanlm?
ap kalyorum.
ap kalyorum.
Yeni bir binyla girerken, 65 milyonluk Trkiye'nin hali
ne bakyorum.

Hibir eyimiz yokken neler yapmz; her eyimiz var

ken neler yapamyoruz?
Bir de bu ortamda Mustafa Kemal'e saldranlara bakyorum ...
"

Siz de bakn. Atatrk' anlamak yetmez. Cumhuriyeti mi

ze saldranlarn ne yapmak istediklerini anlayamazsak, Cum
huriyetimizi koruyamayz.

44

M CADELEC ATAT RK L K

leri dergisinin, "Mcadeleci Atatrklk" zel says ha

zrladn duyduum zaman a klma u soru takld: Mcadeleci
olmayan Atatrklk olur muydu?
Bu soruya vereceim cevap "kesinlikle hayr"dr.
Artk ehirlisi-kylsyle; iisi, memuru, rencisiyle, b
tn Trk vatandalar; lke btnlmzn, bamszhmzn,
Cumhuriyetimizin tehlikede olduunu; emperyalist devletlerin,
bizi siyasi bir kuatma altnda bulundurduklarn, tpk Osmanl
mparatorluu'na yaptklar gibi, Atatrk'n deyiiyle "bizi eko
nomik tutsakla mahkum ettiklerini" ok iyi biliyorlar.
zm Atatrklkte ve umut Trk genliinde.
Ne demiti Atatrk byk Nutuk'unda, tekrar hatrlayalm:
"Ey Trk Genlii: Birinci grevinj Trk bamszln, Trk
Cumhuriyetini, sonsuzlua dein korumak ve savunmaktr. .. Bu
nun iin sana gereken g, damarlarndaki soylu kanda vardr!"
Trk genliinin, bu grevi bilinli bir ekilde yerine ge
tirebilmesi iin, "Ulusal Kurtulu Sava"mzn ve "Atatrk
Devrimi nin anlam zerinde yeniden dnmeye balamas ge
rektiine inanyorum.
"

Dnmeye nce Uur Mumcu nun yazdklaryla balaya'

lm:

" Ulusal Kurtulu Sava, antiemperyalist, antikapitalist

bir bakaldrmadr. Bu savan, gnmzde btn ezi
len uluslarca paylalan bir evrensel nitelii vardr. Em45

peryalizmin boyunduruu altnda Ulusal Kurtulu Sa

va veren btn smrlen 'proleter' uluslar, Kema
lizmin bamszlk bilincini benimsemektedirler. a
mz bir bamszlk a ise, bunun balang noktas
Anadolu'daki 'Kuvay Milliye' savalardr... Emperyaliz
min en byk korkusu, baruttan sonra en tehlikeli bulu
saydklar milliyeti uyantr. Milli petrolrnze, yurdu
muzdaki Amerikan sleri ne ve ulusal o nurumuza sahip k
tka, emperyalizm dolar ile, askeri ile, ajanlar ile safn
alacaktr. nk 'Ulusal Kurtulu Devrimi' dediimiz 'Ke
malist Devrim; emperyalizmin btn ilikilerini kknden
kaldracak ulusal bir tepkidir:' (Uur Mumcu, Sulular ve

Gller, Tekin Yaynlar, 1 2. basm, s.77, 1 37)

Doan Avcolu yle yazmt:
" Kemalizm, her eyden nce bazlarnn 'Batllama'
adn verdikleri Tanzimatla birlikte balayan uydulama
ve smrgeleme srecine kar milliyeti bir tepkidir...
Emperyalizm, smrgeletirdii bir lkenin medeniyet
ithaline, yani sanayilemesine ve kalknmasna elbette
msaade etmeyecektir. Medeniyeti getirebilmek iin her
eyden nce, emperyalizmin boyunduruundan kurtul
mak gereklidir. Bugn iin de geerli olan bu gerek, ilk
kez Atatrk tarafndan 'tam bamszlk' ilkesiyle ortaya
atlmtr. Tam bamszlk, duygusal bir milliyeti talep
deil, kalknmann ve ada uygarlk dzeyine ulama
nn vazgeilmez n artldr." (Doan Avcolu, Devrim
gazetesi, l I Kasm 1 969)

Prof. Dr. etin Yetkin'in yazdklaryla dnmeye devam

ediyoruz:
46

"Ulusal bamszlktan sz eden kiinin 'ulusu: yani 'milli

yeti' olmas gerekir. Emperyalizm, smrd lkeler hal
knn kendisine kar koyabilmesinin tek yolunun, onlarn
ulusal bilince erimelerinden ve ulusal birliklerini sala
maktan getiini ok iyi biliyordu. Bu nedenle de, bu l
kelerde at eitim ve propaganda kurumlar, buralardan
getirip kendi lkesinde eitip koullandrd renciler, ya
zn, basn, bugn zellikle televizyon, besledii yerli eli ka
lem tutanlar vb. aracl ile ulusuluun ne denli kt, a
d bir ey olduunu, emperyalist lkelerin deerlerinin uy
garl simgelediini, ancak bu deerler beni msenirse o lke
insanlarnn uygar olacan kafalara kazyp durdu, duru
yor. Bu arada, zellikle egemenlik ve bamszlk kavramla
rnn ad kaldna, insanln evrensel deerlere sahip
bulunduuna, ancak bu 'evrensel' deerlerin yalnzca kendi
lerinki olduuna, kreselletirildiine, uluslararas serbest
piyasa ekonomisinin demokrasinin nkoulunu oluturdu
una, smrd lke insanlarn koullandrd, koulland
ryor. Emperyalizm iin en sakncah ey, smrd l
ke halklarnn ulusal bilince ulamalardr.
Demek ki, antiemperyalist olabilmek iin nce 'ulusu'
olmak gerekir. Mustafa Kemal'in ulusuluunun en be
lirgin yn de budur. Bu yzdendir ki, Trklerin d
manlar 'Atatrk ilke ve Devrimleri'ne sava am bu
lunuyorlar.
Kimileri, 'Artk emperyalizm ld, ortadan kalkt, dnk
emperyalist devletler bugn artk tm insanln zgrl
ve mutluluu iin aba gsteriyorlar. te Avrupa dev
letleri, bu nedenledir ki bizde insan haklarnn gzeticisi ve
denetleyicisi olmu bulunuyor' diyorlar. Byle diyenler, u
kreselleme laf ortaya atldndan beri szmona o eski
emperyalist devletlerin neden bir kat daha zenginleti i ni,
47

dnyann geri kalan halklarnn da yoksulluunun bir kat

daha arttn, zahmet edip bir dnversinler!..
imdi, kimileri de , zellikle kimi sosyalistler, antiemperya
list ulusulua 'Eve t' diyorlar da bunun arsna 'Hayr' di
yorlar. Yani, iin dozu kayormu! .. Ne samalk! lkerni,
lkernin insanlarn sevrnenin, bu insanlarn ne d ve ne
de onlarn ibirlikisi kar evrelerince smrlmeden ve
bamsz olarak, zgrce yaamalarn istemenin az iyi de,
ou mu kt? Evet, bu anlamda ar ulusu olmak gere
kir. nk bu lkenin insanlarnn hi smrlmeden, tam
bamsz olarak, snrsz mutluluk iinde yaamalar kiinin
ideali olmaldr. nk, birazck smrlerek, eksik bam
sz olarak, mutlu olmak istemini snrl tutarak yaamay is
temek iin insann birazck tuhaf olmas gerekir:' (Prof. Dr.
etin Yetkin, Yoksa Siz Trk Dman msnz?, s.65)
Bu "tuhaf" diye nitelendirilebilecek insanlar, baka deyile
szde aydnlar, en ok Dileri Bakanl mensuplar arasndan
kard. imdi en ok hukukular, niversite ve medya mensup
lar arasndan kyor. Gece-gndz yazp izerek, televizyonla
ra karak etki alanlarn giderek geniletiyorlar.
Prof. Dr. Suna Kili, Siyasal Bilim Byk dl'n de kazanan eserinde konuya ok boyutlu olarak yaklap, yle diyor:

Atatrklk, zde ulus-devleti benimser. Kreselle

me kendi amalarna ulamada en byk engel olarak
ulus-devleti grr. Kreselleme yandalar bu nedenle
Atatrk'e, Atatrkle kardriar. Aslnda ne Atatrk
ve ne de Atatrk dnce sistemi uluslararas diyalo
a, uluslararas ibirliine kardr. Bir ulus, bir devlet,
teslim olmadan da uluslararas ibirliine gidebilir.
Kreselleme, sanki yeni bir olgu, yeni bir siyasa gibi ne
srlyor. Gerekte kreselleme, temelinde 19. yzyl em
peryalizminin gnmz koullarna uydurulmasdr.

48

Kresellemenin amac olan devletin elini tmyle eko no

miden ekmesi, devletin klmesi, gelimekte olan lke
lerdeki iinin, memurun cretlerini drc, yoksulluu
pekitirici nitelikler tamaktadr. B yle bir siyasa, byk
anarnal (kapital) ve teknoloji birikimi olan lkelerin yarar
na iler. Ancak o lkelerin ii snfnn da, halk snfnn da
kresellemeden olumsuz etkilendiini gryoruz.
Kreselleme, gelimi ekonomilerin, gelimi teknolo
jilerin arsdr. imdiki uygulamasyla kreselleme
nin getirdii sistem zengin devleti, 'zengin'i koruyor.
Atatrk dnce sistemi zengine kar deil; ancak,
yalnzca 'zengin'i sevmiyor; tm insanlar, insanl se
viyor. Aslnda Atatrklk, kreselleme siyasalarnn
temelinde yatan yapay bir dnya gr deil. nk,
insancl ve zde 'mazlum insan 'mazlum ulusu' kucak
layan hmanist bir gr.
te ve dardaki kar evreleri, kreselleme klf iin
de, lkemizde yrtmek istedikleri emperyalist ama
ca en byk engel olarak Atatrk', Atatrk dn
ce sistemini grmektedirler. nk Atatrk, Atatrk
lk, Atatrk dnce sistemi ulus-devletidir. Trkiye
Cumhuriyeti Devleti'nin kkenindeki Atatrk, insan
cl, adalatrc ulusuluk, onlarn oynamak istedii
oyuna en byk engeldir.
Kreselleme yandalar ve Cumhuriyetimizi numaralayan
lar, Atatrk dnce sisteminden kurtulmak istemekte
dirler. Cumhuriyetimizin dnsel kkenini, Atatrkl
devre d brakmann yolunu, Cumhuriyetimizi numarala
yarak gerekletirmek isteyenleri desteklemek, kreselle
meyi tmyle benimsetrnek amacndaki lkeler iin yeter
li bir giriim deildir. nk bu gruplar, saylarn da geen
lde etkinlik sahibi olmalarna karn 'tabana' inme ko49

numunda deillerdir. Onun iin ' Ilml slam' olarak tanm

lanan baz tarikatlar ve bu tarikatlarn nderleri desteklen
mektedir. Ve onun iin birok konuda 'Ihml slam' tanm
verilen bu siyasal amal kesim ile 'kinci Cumhuriyet' sa
vnda olanlar ve kreselleme yandalar dirsek temas iin
dedirler.
Dini siyasal amala kullananlarn tabana, halka inmek ola
slklar vardr. Bu nedenledir ki, bu ad gruplar destek
leyerek, onlarn 'takyye' amacyla ne srd baz szleri
ne srerek laik, ulusal, ada ve adalatnc Atatrk
dnce siste mini devre d brakmak amalanmaktadr.
Ulus-devleti benimseyen, ulus-devlete dayanan Atatrk
dnce sistemini, ulus-devletin varln sorgulama duru
muna gelmemiz, 'rejim' tartmalarna girmemiz amalan
maktadr. nk, siyasal amal slamda ulus bilinci yoktur;
cemaat ve mmet anlay egemendir. te tam bu aamada,
siyasal amah slam ile kreselleme siyasalar, Yeni Dnya
D zeni savlar kesimektedir. nk bu siyasalar gdenle
rin baz ortak grleri ve ortak karlar vardr. GUkle
ri siyasalarn gereklemesi iin ulus-devletin, ulusal kim
lik bilincinin ortadan kalkmas gerekmektedir. te bu temel
nedenden tr siyasal slamclar, Cumhuriyetimizi numa
ralamaya kalkanlar ve denetimsiz kreselleme yandalar

Atatrk'e, Atatrk dnce sistemine kardrlar. n

k Atatrk dnce sistemi ulus-devleti, adalatnc,
aklc ulusuluu benimser ve ulusal kimlik bilincinin g
lenmesini amalar.
Bu balamda zerinde nemle durulmas gereken bir ba
ka sorun da, ulusal kimlik bilinci konusunda yaadmz
elikilerdir. Ulusal kimlik bilinci sorununu zememi
bir toplum adalaamaz. Atatrk dneminde tutarl,
ulusal ve laik bir eitim siyasas nedeniyle ulusal kim50

lik bilinci, adalk dorultusundayd. Yaklak elli yl

dr, zellikle son yllarda ulusal kimlik bilinci, Trkiye
Cumhuriyeti yurtta olmak bilincinin yerine dinci- s
lamc bilin, ulusuluun yerine mmetiliin konulma
sn isteyen evreler glenmitir. te yandan kresel
leme yandalar ve kinci Cumhuriyetiler, Atatrk'n
adalatnc ulusuluk, ulusal kimlik bilinci anlay
n yadsmaktadrlar.
Atatrk, Yugoslavya'da Tito'nun yaptnn tam aksini, 'ay
rlklar' deil, 'benzerlikleri' kurumsallatrmtr. Atatrk,
ulusal kimlik bilincini yaanm ve yaanmakta olan 'ortak
tarih: 'ortak kltr' paydasna dayandrmtr. Atatrk, Tr
kiye Cumhuriyeti D evleti yurttaln 'birletirici' 'btn
letirici' bir e olarak benimsemi ve benimsetmitir. Bu
aklc, birletirici, ada ulusal kimlik bilinci, tm kar
devrim abalarna karn yaayacaktr.
te bu nedenlerle, tm Atatrkler, laik, demokratik, top
lumsal ve hukuksal Trkiye Cumhuriyeti'ne ynelen bu ge
lime, etkileme ve ynlendirmeler karsnda Atatrk'n
Cumhuriyetini, Atatrk devrimini, Atatrkl, sonsuza
dein yaatmak iin savam vermelidir. Bu hem grevimiz,
hem de devlet olarak, ulus olarak, birey olarak geleceimi
zin, ada uygarlk dzeyine ulamamzn gvencesidir:'
(Prof. Dr. Suna Kili, Atatrk Devrimi Bir adalama
Modeli, 7. basm, s.294 ve devam)
Cumhuriyetimizin iimizdeki ve dmzdaki dmanlarnn
kimlerden olutuunu, kimlerin emperyalizmin amalarna bile
rek veya bilmeyerek yardmc olduunu, baka bir deyile ok et
kili emperyalist glerin lkemizdeki arka bahesini iyi tanma
dan, bu glerle mcadele edemeyiz, lke btnln koruya
mayz, isizlik, fukaralk, o nursuz bir yaam kaderimiz olur.
51

Kanaatirnce sz konusu "arka bahe"yi oluturan gler,

be grupta toplanmaktadr:

1) Yerli ibirlikiler (yerli misyonerler)

Fransz Maliye Bakanl Maviri ve 1 889 ylnda Osmanl
D evleti'nden alaca olan devletlerin Hesap Komisyonlar Ba
kan Daniel Ducoste, yazd bir kitapta u neride bulunuyor:
"Trkiye, ekonomik bakmdan tam bir perianlk manzara
s arzetmektedir. Trklerin zvarlklar, iki asrdan bu tara
fa, srekli ekilde imparatorluun Trk olmayan unsurlarla
meskun blgelerine akmaktadr.
Bu byk bir avantaj tekil eder. Zira imparatorluun e
kirdei olan Anadolu, bu suretle her gn daha gayri iktisadi
artlara mahkum olmaktadr.

imdi, Trklerin borlanmalarnn hzla gelimekte ol

duu bir dnem yaanmaktadr. Ancak, ortalama yirmi
be yl sonra, bu borlanmalarn Osmanl bnyesinde
muhalifleri kacak ve gerek alacaklar, gerekse borlar
ve faizleri tehlike iine dm olacaktr.
O halde, Osmanl maliyesi, ekonomisi ve servetleri hak
kndaki kararllmz mdafaa edebilecek Trk yneti
cilere ihtiyacmz olacaktr.
Ben bu 'Yerli Misyoner'lerin, bizlerden ve siyasi ve ben
zeri basklardan ok daha msbet sonular verecei ka
naatindeyim!
Bunlar, onlara (Osmanllara) kendi dilleri, kendi ikna
metotlar ile hitap etmek imkann bulacaklardr ki, hi
deilse alacaklarmzn bir veya iki yzyllk teminat
unsurlarndan birisi meydana gelebilmi olsun:' (Dani
el Ducoste, Reforme Prakticable en Turquie [ Trkiye in

Uygulanabilir Reform], s. 141 ve devam)

52

Daniel Ducoste nin nerilerinin zerinden bir asrdan

fazla geti. unu kesinlikle bilelim ki, yalnz yneticilerimiz
arasnda deiL. medyada, hukukularmz arasnda, zellik
le niversitelerimizdeki retim grevlileri arasnda, Osmanl
mparatorluu'nda olduundan yzlerce defa fazla, sz konusu
"yerli misyonerler"imizden var. Bunlar ayrt etmenin yolu basit:
Bir yneticiyi, bir hukukuyu, bir medya mensubunu, bir yazar
veya bir szde bilim adamn; hem yabanc devlet bykelile
ri, hem blclk yandalar, hem siyasal slamclar, hem kinci
Cumhuriyetiler, hem szde nsan Haklar Dernekleri beeniyor
ve vyorsa, bilin ki o bir "yerli misyoner"dir veya bilerek-bilme
yerek o nlarn amalarna hizmet ediyordur. Ayn kiiyi siz de be
eniyorsanz, bilin ki onlar sizi bile etkilerneyi baarmlar. Bel
ki "Atatrkym" diyorsunuz samimiyetle, ancak Atatrkl
a nlamaya bile balamann ne kadar uzanda olduunuzu bir
bilseniz; sizi bu hale getirenlerden, bizden ok nefret edersiniz.
'

2) Kreselleme yandalar
Bu yazy okuyanlarn "kreselleme" konusunda yeterince
bilinli olduunu sanyorum. Onun iin sz fazla uzatmayaca
m. Ancak bir olaya deinmekle yetineceim.
17 Ekim 200 1 gn, Almanya'nn Daimler Benz firmasnn
eski bakan Edzard Reuter, Sabanc niversitesi rencileri
ne "kreselleme" konusunda bir konferans verdi. Bu konferans,
Gngr Uras tarafndan yle deerlendirildi:
"Reuter'e gre: 'Kreselleme iyi ey, ho ey de sadece
bymeyi, sadece glenmeyi, sadece daha byk ka
zanc hedef alan, her trl deer yargsn bir yana iten,
toplumsal ihtiyalara, ahlaki deerlere nem vermeyen,
fakir ile zengin arasndaki uurumun derinlemesine
yol aan kreselleme nereye kadar gider?' Reuter, k
reselleme hareketi sonucu ekonomik ve parasal gcn
53

belli ellerde toplanmasna, birlemeler ve satn almalar

yoluyla byyen az sayda irketin dnyaya hakim ol
ma durumuna kar u uyary yapyor: 'Son yirmi ylda
tm dnyada retim ortalama yzde 8 dolaynda by
d. Ama ayn dnemde baz irketlerin piyasa deerinde
yzde 1 .000 art grld. Bu art, dnya nimetlerinin
belli irketlerin ve bu irketlerin hisse senetlerine sahip
olanlarn eline getiini gsteriyor. Bu gelime sonucu
zengin ile fakir arasndaki uurum byyor. siz says
bugne kadar grlmemi bykle ulat. Yarm mil
yar kadn ve erkek, gnde iki dolarn altnda bir gelir ile
yaamaya alyor:
Reuter'e gre: 'Kuralsz ve snrsz bir kreselleme ha
reketi dnyada fakirlii, huzursuZuu artrmakla kal
mayacak, insani ve kltrel deerleri de yok edecek .. :
Ve de byle gider ise, Karl Marx ile Friedrich Engels'in
' 1 848 Komnist Partisi Manifestosu'nda yer alan bekle
yileri bir gn gerekleecek.
Manifesto'ya gre. ' ... Ekonomideki krizler, sermaye birikim
leri ndeki trmanmann sonucu ortaya kar. re tim gc,
az sayda sermaye sahibinin elinde toplandnda, bu ke
sim zenginleirken, emeki durumu ndaki tketiciler fakir
leir. Fakirleen tketicinin satn alma gc (talebi) k
lnce kriz kar. Kriz kk ve orta reticiyi de iflasa srk
ler. Bylece kriz, byk sermayenin devlemesinin yolunu
aar. Fakat, ekonomik faaliyetlerin az saydaki dev irketin
eline gemesi, ekonomiye az saydaki irketin hakim olmas
kolektiflemeyi kolaylatracak bir gelimedir. Bu irketlerin
sermayelerini oluturan pay senetlerinin az saydaki kapita
list burjuvann elinden alnarak millete devredilmesi kolay
bir i olacaktr. Bylece burjuva toplumunun yerini, halkn
her ferdinin hr ve eit gelimesinin yolunu aan bir dzen
54

alacaktr:" (Gngr Uras, "Birlemenin Sonu 'Ya Saadet-Ya

Felaket": Milliyet gazetesi, I S Ekim 200 1 )
Genlerimiz v e aydnlarmz, Atatrkl ve Atatrk
leri anlamak iin, "kreselleme" konusunda hi olmazsa Oaim
ler Benz firmasnn bakanln yapm kii veya ekonomi yazar
larnn duayeni kabul edilen, zel sektr yneticilerine yaknl
bilinen Gngr Uras kadar bilinli olmald rlar.

3) Avrupa Birlii'ne kolaylkla girebileceimize halk

inandrarak, emperyalist devletlerin her dediini yap
mamz gerektiini savunanlar
eitli konuma ve yazlarmda, Avrupa Birlii'ne, onlarn
dediklerini yaparak girebileceimize inananlar "artist yaplaca
inancyla kandrlm kzlar"a benzetmi, bunun nedenlerini,
Militan Demokrasi adl eserimde delilleriyle aklamtm. Ya
zm fazla uzatmamak iin bu konuya burada deinmeyeceim.
4) "Batllama"nn, ancak Batl (emperyalist) devletle
rin her dediini yaparak ve onlar taklit ederek gerek
letirilebileceine inanan ve inandranlar
Atatrk, Batl devletleri ok iyi tand iin, onlarla araya
daima mesafe koyulmas gerektiini ve o nlarn Trkiye zerin
deki deimeyen ve deimeyecek olan emperyalist emellerini
en iyi bilen kiiydi. Bu nedenle Atatrklk, Batl (emperya
list) devletlerin koyduu engelleri aarak gerekletirilebilecek
bir kalknma ve adalama hareketidir.
Bu konuda, Atatrk'n Samsun'a kt gnden, lnceye
kadar sylediklerine gz atarsak , grmzde ne kadar hakl
olduumuz kolaylkla anlalacaktr sanyorum:
"...Kurtulu yolu arayanlar, ngiltere, Fransa, talya gibi b
yk devletleri gcendirmemeyi dnyor. Bu devletlerden
yalnz biriyle baa klamayaca tm kafalarda yer etmi:
55

... Byk devletler, imdiye kadar bize u veya bu sorunlar

da gsterili yardmlarda bulunuyor grnyorlar, oysa eko
nomik tutsaklkla bizi feke uratyorlard. teden beri, bize
baz eyleri vermi gibi, bizim haklarmz tanm gibi bir
durum alrlar, gerekte, ekonomide elimizi kolumuzu ba
larard. Bu tutsakla katlanan devlet ileri gelenleri honut
tu. nk grnte azametli bir istiklal salamlard. Fakat
gerekte ulusu manen yoksulluk ukuruna atmlard. Bun
lar, ekonomik mahklmiyeti kavrayamam bedhahlard.

... Milletimizin temel yarar ile ilgili konularda, yabanc

larn bizce hibir nemi yoktur. Biz gidiimizi, yabanc
larn grlerine uydurma gszln kt grenler
deniz .
... Ulusumuzun kabahati, efendiler, merkezi hkmetin icra
atyla Avrupa'nn namusuna ar gven gstermi olmas
dr. te bu kabahatten dolay kendi kymetini, niteliini, er
demlerini unutturmak derecesine dmtr.
... Hangi istiklal vardr ki, yabanclarn nasihatleriyle, ya
b anclarn planlaryla ykselebilsin .
... Tanzimat dneminden sonra, devlet ecnebi sermayesi
nin jandarmaln yapmaktan baka bir ey yapmam
tr. Artk her uygar devlet gibi yeni Trkiye de bunu ka
bul edemez. Buras emir alma lkesi deildir.
... Kurtulu Sava iin, ilkbahara kadar, ay iinde gerekli
silahlar elde edemezsek, diplo masi kanallaryla bir zm
yolu aramak zorunda kalacaz. Bunu arzu etmiyorum. Bili
yorum ki Bat ile uyuma, Trkiye'nin kanlmaz olarak k
leletirilmesi anlamna gelir.
... Eer 'yabanc dmanl'ndan, o kadar pahal elde edilen
bamszla glge drebilecek her eyden nefret etmek
anlam karlrsa, evet bizim yabanc dman olduumuz
sylenebilir... Yabanc giriimcilerin, yabanc amalarnn
56

iimizde uyandrd kayglar, btnyle o rtadan kalkm

deildir. Eer bazen ihtiyatl hareket ediyorsak, ar dere
cede kukulu davranyorsak, bize ok pahalya mal olan z
grlmz kaybetmek korkusundandr.
. . . Devrimler sadece balar, bitii diye bir ey yoktur... Bu
memlekette almak isteyenler, bu memleketi ynetmek is
teyenler, lkenin iine girmeli ve milletle ayn eyi yaamal
ki ne yapmak gerektiini ciddi olarak anlayabilsinler... Hi
bir ulus baka bir ulusun taklitisi olmamaldr. nk by
le bir ulus, ne taklit ettii ulusun ayn olabilir; ne de kendi
ulusu dahilinde kalabilir. Bunun sonucu kukusuz ki hs
randr.
... Temel ilke, Trk ulusunun onurlu ve erefli bir ulus
olarak yaamasdr. Bu ancak tam bamsz olmakla sa
lanabilir. Ne denli zengin ve mreffeh (gnenli) olur
sa olsun, bamszlktan yoksun bir ulus, uygar insanlk

nnde uaklktan te bir gzle grlmeye layk olamaz.

Oysa, Trk ulusunun onur ve yetenekleri ok yksek ve
byktr. Byle bir ulus, tutsak yaamaktansa yok olsun
daha iyidir. yleyse ya bamszlk, ya lm. te gerek
kurtuluu isteyenlerin parolas bu olacaktr."
Atatrk bunlar sylemi. Siz bu konuda farkl m dnyor
sunuz? Ne olur "Atatrk" olduunuzu iddia etmeyin. Gerek
Atatrklere en ok gereksinim duyduumuz u gnlerde, Ata
trkle glge drmeyi n, sizden baka ihsan beklemiyoruz.
5) Szde demokratlar ve liberaller
19 Mays 2000 tarihinde. Samsun'da yaptm bir konuma
da yle demitim:
"Eskiden komnistler kendilerini 'demokrat' olarak nitelen
dirirlerdi. imdi cephe geniledi. Akn Birdal da demokrat. Ab
dullah calan da demokrat. evki Ylmaz da demokrat, kin57

d Cumhuriyetiler de demokrat, yabanc devletlerin iimizdeki

tm ibirlikileri de demokrat ve mthi bir dayanma iindeler.
O gzelim 'demokrat' szc, Atatrk ve Cumhuriyet dman
lnn kamuflaj i haline getirildi. Ama bunu gerek Atatrkle
re yutturamazlar:'
Tandm en demokrat kii olan Ahmet Taner Klal'y bi
le "Ben Demokrat deilim" demek zorunda braktlar. Klal, bu
husustaki gerekesini yle aklamt:

" ... Eer iller'ler, Birdal'lar, kara kitaplarn yazarlar,

numaral cumhuriyetiler 'demokrat' ise ...
Ben demokrat deilim!
Eer demokrasinin olanaklarn, demokrasiyi ykmak
iin kullananlar demokrat ise ... Eer dinin siyasetini ve
ticaretini yapanlar demokrat ise ...
Ben demokrat deilim!
Eer yalanclar, hrszlar, Trkiye'nin dmanlarnca
beslenenleri, eteleri koruyan dzenin ad demokrasi
ise ... Eer demokrasi buysa ...
Ben demokrat deilim!
Eer demokrasi adna Cumhuriyetin temellerine kazma
y vuranlar demokrat ise ...
Ben demokrat deilim!
Ve onlarn 'demokrat' yaftasn (etiketini) tadklar bir
yerde, ben demokrat olmak istemiyorum ...
nk onlarla ayn sfat tamaktan utanyorum!"
B ylece Klal'nn ruhunu da ad etmi olduk.
Bunca engele ramen kendisini "mcadeled Atatrk" ola
rak nitelendirebilenlere ve bilinli olarak yle kalabilenIere ben
den selam olsun.

58

ATAT RK' DO G RU ANLAMAK

Atatrk devrini en gzel anlatan eserlerden biri, Atatrk'
Doru Anlamak; An Yaynlarndan ve ilk basm Nisan 2003'te
yaplm.
Kitabn yazar, yaymlanm 7 kitab olan bir sosyolo
ji uzman, Prof. Dr. Sezgin Kzlelik. Kendi alma alannda
Trkiye'nin en gen doenti (28 yanda) ve en gen profesr
(33 yanda) olmu ...
Kitab okuyunca byk bir heyecan duydum, yazarn tele
fonla aradm ve itenlikle, "Bu kitap, birka yl nce yaymlansay
d, ben Militan Atatrklk adl kitabm yazmazdm" dedim.
Bana gre bu kitap, "Atatklk" konusunda yazlm en nem
li kitaplardan biri; amza ve Trkiye'nin bugn karlatmz
sorunlarna gl bir projektr tutuyor. Aslnda, "Kaynaka"snda
gsterilen eserlerin nitelii ve says dahi, eserin ne denli ciddi bir
aratrmaya dayandn anlamamza yeterli ...
Kitap yedi blmden oluuyor ve yazar, her blmn ba
na, inceleyecei konuyla ilgili "Temel ddia"sn yazyor; inanl
maz bir bilgi ve mantk salaml iersinde bu "Temel ddia"sn
kantlyor.
Birinci Blmn "Temel ddia"s u:
Atatrk, Bat kartdr, kapitalizmin ve emperyalizmin
dmandr, emperyalistlerin en gl/saldrgan olduk
lar dnemlerde onlarn politikalarna meydan okumu
bir halk kahramandr, asla Bat taklitisi deildir, Ba59

t-d mazlum toplumlardan yanadr, Trk toplumunun

kimliinin Asyal olduunu syler, devletidir, ulusalc
dr, tam bamszlkdr... Atatrk sonras Trkiye'nin
dzeni ile Atatrk'n grleri arasnda hibir iliki
yoktur... Atatrk'ten sonra Trkiye'deki btn politik
iktidarlar, Atatrk ve onun devrimlerinin kart (kar
devrimci) bir sreci balatmlardr.
u satrlar da Birinci B lmden:

Atatrk'n kar kt ey, kapitalizm ve emperyaliz

min zulmyd ... Atatrk, kapitalizm ve emperyalizmin
dnya toplumlarn, zellikle de Bat-d mazlum top
lumlar nasl mahvettiini aka grm, emperyaliz
min tehlikelerine ve insanlk dlna dikkatleri ek
miti. Bu noktada gelin hep birlikte Stephan Ronart'
dinleyelim: "Ancak bir tek adam emperyalist gcn i
yzn gereklii ile sezip kavram ve devrimci dina
miin btn mantksal sonularn hesaba katarak ona
kar koyabilmiti: Mustafa Kemal Atatrk:' (s . 1 2)
Yine bu blmden baz satrlara deinmek istiyorum:
Trkiye'nin kurtuluu iin temel bir paradigma olarak gr
dmz 'Ulusal soru yle formle edebiliriz: Kapitalizm,
emperyalizm ve kolonyalizm kart tavr taknmak, ulusal
bamszlk ve ulusal egemenlikten yana olmak, ekonomi,
politika ve kltrel yaamda ulusalcfbamszlk izgi
yi nemsemek, baka hibir topluma yknmemek, tarih
sel bilinci referans almak, yaanlan toplumun deerlerine
sahip kmak, insan profilimizi dikkate almak ve insanlar
mzn her eyi baarabileceine itimat e tmek, halkn refah
dzeyinin ve yaama standartlarnn ykseltilmesi ynnde
savam vermek, ulusal karlar bireysel karlarn zerin 60

de grmek, Bat'ya kar Dou'nun safnda yer almak, Ba

t ile her trl ittifak reddetmek, Bat'ya kar onurlu ve

mesafeli durmak, Bat kaplarnda dilenmekten vazge

mek, Bat-d mazlum uluslar ile her trl ilikileri ge
litirmek, mazlum uluslarn ve ezilen kitlelerin sesi ol
mak, ernekten ve retimden yana olmak, etnik, rksal ve
dinsel ayrlklarn karsnda yer almak, ulusal kltr
nemsemek, Atatrk'n devrimlerine ve Cumhuriyetin
kazanmlarna sahip kmak.
kinci Blmn bal: "Kapitalizm ve emperyalizmin yeni
biimleri"; nc Blmn bal: "Trkiye'nin kapitalizmin
ve emperyalizmin yrngesine girerek Avrupa'nn salam kale
si olma sreci ya da Trkiye-Avrupa Birlii ilikileri"; Drdnc
B lmn bal: "Avrupa Birlii ve Amerikan Emperyalizmine
(Kresellemeye) kar yeniden Kuvay Milliye hareketi/yeniden
Ulusal Kurtulu Sava"; Beinci Blmn bal: "Amerika'nn
ve Avrupa Birlii'nin emperyalist ekonomi politiine (Kresel
lemeye) kar ekonomik bamszlk ve yeniden kalpakl kal
knma"; Altnc Blmn bal: "Amerika ve Avrupa Birlii'ne
kar dnyann btn mazlum milletlerini birletirme, Bat-d
mazlum toplumlar bloku ina etme projesi" ve Yedinci Blmn
bal: "Sonsz': ..
Bu yazma son noktay, Altnc Blmn "Temel ddia"sn
aynen yazarak koyacam:
19. ve 20. yzyl boyunca kapitalizme ve emperyalizme kar
savarnda proletarya baarl olamad. Btn dnyada zel
likle kapitalist ve emperyalist Bat'da proletarya sistemle uz
lat ve sistemin en byk koruyucusu durumuna geldi. Em
peryalizmin en ileri aamasnn, yani kreselleme sreci
nin yaand gnmzde proletarya kaynakl devrim ve d
nmler, buharlap utular. Emperyalizm ya da teki ady61

la kresellemeden kurtuluun yolu artk ezilen, smrlen

mazlum milletlerin birlemesinden gemektedir. Kapita
lizm kart hareketler, ezen Bat'dan deil, tam tersine Ba
t-d corafyadaki toplumlardan doacak ve geliecektir. . .
Hi kimsenin kukusu olmasn: Bat-d mazlum milletler,
Bat emperyalizmini tarih sahnesinde etkisiz zne konumu
na indirecek, onu tarihin derinliklerine bir daha kmamak
zere gmecektir. Ancak hemen belirtelim ki, dnyann b
tn lkelerinde proletaryann karlar ile ulusal karlar za
ten birbirleri ile elimez, birbirleri ile uyumluluk gsterir.
Biz mazlum milletlerden dem vururken onu proletaryay da
ierecek bir anlamda kullanyoruz. O halde biz "Amerika'ya
ve Avrupa Birlii'ne kar dnyann btn mazlum milletle
ri birlein!" arsn yapyoruz ... Trkiye'yi yneten iktidar
lar, IMF ve Dnya Bankas'nn reetelerini terk edip, emper
yalizmin yerli ibirlikileri misyonundan syrlrlarsa, Tr
kiye, 2 1 . yzylda Bat-d mazlum milletlerin lideri olabi
lir. nk Trkiye, 20. yzyln banda Ulusal Kurtulu
Sava'n, ayn zamanda mazlum milletlerin zgrleme
si iin gerekletirmi ve zellikle arktaki btn maz
lum milletlerin ncs olmutur... Trkiye, mazlum mil
letlerdendir ve onun kimlii Asyaldr. Trkiye'yi yeni
den tarihsel misyonuna kavuturmak, onu emperyalist
lerin smrge pazar/kalesi olmaktan karmak ve Bat
d mazlum toplumlar blounu kurarak onu lider lke

yapmak elimizde, yeter ki Atatrk' doru anlayalm ve

onun grlerini iktidara tayalm.

62

ATAT RK "BAYAZAR"IMIZDIR

Hakimiyeti Mil/iye (Milli Egemenlik) gazetesi, TBMM'nin

alndan drt ay kadar nce, LO Ocak 1920'de, Ankara'da yayn
hayatna balyor.
Mustafa Kemal, Hakk Behi'e not ettirmek suretiyle, Ha
kimiyeti Milliye'nin k nedenini ve neden bu ad aldn y
le anlatyor:
"Bugnden itibaren yaymlanan ve stunlarnda btn Ana
dolu ile, Anadolu'yu ilgilendiren muhitlerin durum ve olay
larn ierecek olan gazetemize bu ismi, bir rastlant olarak
vermedik. Gazetemizin ismi, ayn zamanda takip edecei
mcadeleyi gsteriyor. u halde diyebiliriz ki, Hakimiyeti
Milliye'nin ura, milletin egemenliini mdafaa (savun
ma) olacaktr:'
Gazetenin yaz ilerinde yer alanlar arasnda, Mahmut Esat
Bozkurt, Falih Rfk Atay, Yakup Kadri Karaosmanolu, Ahmet
Aaolu, Hamdullah Suphi Tanrver ve Recep Peker de var.
Mustafa Kemal, gazetenin kndan gn sonra, Kazm
Karabekir'e gnderdii ifrede yle der:
"Burada 'Hakimiyeti Mil/iye' isminde bir gazete karyoruz.
G rnte zel bir gazeteclir. Yazlar, Heyet-i Temsiliyemiz
(Vural Sava'n notu: Kurtulu Savamz ve Cumhuriyeti
mizin kuruluunu gerekletiren, banda Mustafa Kemal'in
bulunduu sekin topluluk) tarafndan verilmektedir:'
63

Gazetede imzasz kan bayazlarn ounun, Mustafa Ke

mal tarafndan yazld bilinmektedir.
te bu tarihsel nemi olan yazlar, Kaynak Yaynlar, Kur
tulu Sava'nn deolojisi/Hakimiyeti Milliye Yazlar adl
bir kitapta toplad.
Bu kitaptaki, hepsi de Kurtulu Savamz srerken yazl
m yazlar okurken, Atatrk'n Nutuk'unu okurken duydu
um hisler yeniden canland ve bir kere daha "Bata Atatrk,
tm Heyet-i Temsiliyemiz, bizden daha ulusalc ve emperyaliz
me kar imiler" dedim.
te Bayazarmz Atatrk ve Heyet-i Temsiliyemizi oluturan kahramanlarn yazdklarndan baz pasajlar:

En byk dman, dmanlarn dman, ne falan ne de

filan milletler; bilakis bu, adeta her taraf kaplam ve
bir saltanat halinde btn dnyaya hakim olan 'kapi
talizm' afeti ve onun ocuu olan emperyalizmdir . . Bir
zamanlar, tarihin eski devirlerinde, dnya birtakm zalim
hkmdarlarn istibdatlar (despotluu) altnda ezilirler
di. Sonralar milletler, bu istibdat yktlar. Fakat bu defa da
onun yerine parann, sermayenin zulm geti. Sermaye, bu
gne kadar dnyada yaplm olan btn fenalklarn yegane
( biricik) etkeni, yegane mesul (sorumlusu) idi; eer btn
dnyay sratle istila (yaylma, bir lkeyi ele geirme) eden
kapitalizm aleyhtarl (kar kanlar) olmazsa, bu zulm
yarn da devam edecektir. (s.71)
... Memleketimize baknz: Rejiler, Dyun-u Umumi
ye'ler, kapitlasyonlar, imendiferler, limanlar, gemiler,
bankalar, ticaret evleri, btn bu kurumlar, Avrupa ka
pitalizminin bizi mahvetmek iin senelerden beri kul
land iblisane (eytanca) bir makinenin paralardr...
Bu makine devam ettike, sadece biz deil, btn dnya
.

64

zulm altnda ezilecek, sdalet ara (gn en yksek ka

tna) kacak, insanlar felaketten felakete yuvarlanacak
tr. Bize bugn, dnyann en gzel, en hayale smaz sulh
(bar) artlarn verseler; kapitalizm dolab, memlekette
bugnk eklinde kald takdirde mahvmz muhakkaktr
(yok olmamz kanlmazdr) ... Zenginlerimizi dolandran
o, fakirlerimizi soyan o, mal ve mlkmz alan, haysiyet
(onur) ve namusumuzu mahveden, bizi birbirimize dren
hep odur. u halde, kendimizi kurtarmak iin evvela (n
ce) bizim, sonra da btn dnyann u melun (kt, Tan
r tarafndan lanetlenmi) kapitalizm afetinden kurtulmas
gerekir. Bunda sadece biz menfaattar (kar salayan) dei
liz, kapitalizm sadece bizim gibi zayf milletler arasnda de
il, bilakis (tam tersine) bizzat (ahsen, kendisi) kapitalist
memleketlerde de ayn derecede tahripkar (krp dken, ha
rap eden), insanlk dmandr. (s.72)
... Emperyalizm, genileme ve istila ile eanlamldr. Btn
kapitalist hkmetler genileme ve istila taraftardr. Zira,
sermayedar snflar, daima mallarn srecek ticaret pazar
laryla, hammadde aramakla meguldrler (urarlar) ... K
mr, petrol, bakr, kauuk meseleleri ve dier hammaddeler,
medeni memleketler iin pek mhim (nemli) ve esasl ey
lerdir. Bunlar, bu gibi hammaddelerin mevcut bulunduu
arazi ve memleketler hakknda ekiir ve mcadele ederler...
Tabiidir ki (doal olarak), bu memleketlerden biri, bu ara
ziden birine sahip olmak ve oralardaki mterilerden (satn
alclardan) birini elde etmek istedii zaman, hareket ve fi
illerinin (eylemlerinin) gerek sebeplerini gizler ve bu ko
nuda birok vesile (sebep) ve bahaneler icat ederler. Irki se
bepler, kavmi hviyetler (kimlikler), milletlerin eilimleri ve
kabileler ve airet meseleleri (sorunlar) sz konusu olur
sa, medenilik mecburiyeti (zorunluluu) gibi iddialar ortaya
65

atlr. Zira smrgecilik, emperyalizmin tarifleri ve vasfla

r (nitelikleri) arasndadr... Emperyalizm aleyhine mcade
le ilan etmek (emperyalizmle savamak), vicdan olan btn
insanlara bir vazifedir. (s. 125, 1 26)
... Anadolu, Anadolulularndr... Anadolu, u son o n sene
zarfnda (sresinde), pek ok felaketlere uradysa, pek ok
musibetler (ktlkler, skntlar) grdyse bunlar faydasz
kalm deildir. Anadolu, hi olmazsa bu suretle varlnn
manasn (anlamn) renmi oldu ... Anadolu bu defa, ya
ni ilk defa bir fikir iin mcadele ediyor. Evvelce (nceleri)
stanbul iin, vezirler, vekiller iin, padiahlar iin kan d
kerdi. Bu defa yalnz kendisi iin, kendi hayatn kurtarmak
iin urayor. ( s . o )
...Yok olma tehlikesi, sulh aktedilmekle (bar antlamas
yapmakla) yok olmu saylmaz. Esasen milletler mukavele
ler, muahedeler (szlemeler, anlamalar), harici kuvvetlerle
deil, kendi aralarndaki esas balarn ve itimaiyenin (sos
yal dayanmann) dalmasyla yok olurlar. (s.49)
... Milli birlik, dnyann yaamaya hakk olan her mille
tinde, kendi kendine ekillenmi bir dayanmadr ki,
byk ve vatani her tehlike annda, dahili ve harici (i
ve d) her kararszlk ve kargaa zamannda belirir ve
felaket emeli olanlar (isteyenler), yalnz onun karsnda
malup olur. Vatan endiesi (kaygs) zihinlerde (bellek
lerde) belirir belirmez, milli birlik de bunun tabii ve za
ruri (doal ve zorunlu) bir sonucu olarak derhal kendini
gsterir. (s .48)
... Evet, Asya'nn esrarengiz sinesi (gs) sarslyor ve ta

rihin gemi devirleri altnda kalm ve unutulmu b

yk istilalar (lkeleri harplerle ele geirmeleri) ister iste
mez hatrlayan Avrupa, zaferinin en parlak sarholuu
na karan mhim bir endie (nemli bir kayg, korku) ile
66

rperiyor. Kafkas zerinden Anadolu'ya, Bulgaristan'dan

Fransa'ya, Msr'dan btn Afrika sahillerini (kylar
n) takip ederek Septe Boaz'na, Trkistan'dan Himalaya
Dalar'na trmanarak, Hindistan'a doru uzayan bir cere
yan (akm), bir isyan cereyan var. Ve bu Asya'dan geliyor,
yahut onda en byk dayanak noktasn buluyor. Halbuki
Asya, bu kuru ve miskin (uyuuk) kta , dne kadar ne gzel,
ne mthi bir kurbanlk koyun gibi kolayca sindirilecek bir
eydi. (s.35)
... Zalimlere (zulmedenlere, insanlar ezenlere) kar son
bir harp, bizi ve tm dnyay bir anda selamete (esen
lie), rahata ve hayata karacaktr. Bunun zaman gel
mitir. Yunan'a bozgun vermek, sadece Sultan Osman'n
mbarek (kutsal) namn ve mukaddes trbesini kurtar
mak ve onunla beraber yz binlerce kardeimizi cellat
baklarndan almak deil; belki de, btn dnya kur
tuluuna tarihin en byk, en erefli, en anh hizmetini
yapmak demektir!
Trkler! Ayaklannz! (s.70)

67

"ULUS" VE "M LLET"

(Bu yaz, Y.A.R. Mdafaa-i Hukuk dergisinin ubat 2005 sa
ysnda yaymlanm olup; yazarndan [Cengiz zaknc] ald
m izinle bu kitaba konulmutur.)
lkemizin iinde bulunduu skntl durumu hepimiz bi
liyoruz. Yabanc gdm ve kuatmann dorua trmand
yurdumuzda, bamszlktan yana aydnlarn g birlii
oluturma abalar, ne zcdr ki, daha ilk toplantlarda
"Bildirilerde 'millet' mi diyeceiz yoksa 'ulus' mu?" tart
mas patlak verince, ayrmayla sonuland. yle grnyor
ki, bu sorunda uzlalamad srece, g birlii oluturmak
bir d olmaktan te geemeyecek, bu da en ok d gle
ri sevindirecek. "Millet" denilmesi, "ulus" denilmemesi ge
rektii grnn neye dayandn irdelemek, bu nedenle
nem tayor.
nce yazlarnda bu konuyu en ateli biimde ileyen Yavuz

Blent Bakiler'in grlerini zetleyelim:

"Bir yazmda ulus kelimesinin Moolca'dan Trke'ye ge
tiini belirtmitim" diyor Yavuz Blent Bakiler: "Cengiz
zaknc, bu iddiama ok fkelenmi, oturup dehetli bir

kfrname yazm. Bugne kadar hi duymadm baya

lklarla beni sulam. Meer ben, 'AMERKAN YEL KU
AK MUKADDESATl s; 'AMERKAN ERATISl' imi
im, 'TRK SLAM ANTAJCISl'ymm. nk ulus ke
limesini beeniyormuum! ( ... ) imdi burada tekrar edi..

68

yorum: Ulus kelimesi bize Mool dilinden gemitir. ( ... )

Ulus kelimesinin gemi asrlarda, baz yazarlarmz tara
fndan halk karlnda, hatta millet karlnda kulla
nlmas, onun kkn- milliyetini (Moolca'dan geldiini)
deitiremez. Ulus, bize Moolca'dan geti. Moollar bi
zim ulu ve yemi kelimelerimizi almlar ama Moolca'da

() harfi olmad iin onlar (ulus-yemis) eklinde telaf

fuz etmilerdir. Garabete baknz ki, ar damarn patlatarak
bana svp sayan bu Cengiz zaknc'nn ad da tamamen
Moolca'dan Trke'ye gemitir. ( .. . ) Bizim, o 1 072 ta
rihli lgatmzda da (ulus) yoktur, (l) vardr. 'l' ise;
Budun arasnda pay ayr, demektir. Trk Dil Kurumu ta
rafndan hazrlanan 12 ciltlik Tarama Szl'nde ise ulus;
gebe, oba, airet, kavim kelimeleriyle aklanyor. Ulus,
Trabzon'da kuyruundan ya karlan bir koyun cinsidir.
( ... ) 'Millet' ve 'Milli' kelimelerini kulla nmak, Amerikan e
riatl yapmaksa, Atatrk' nereye koyacaksnz yolda
lar? nk Atatrk Byk Nutuk isimli eserinde bir defa
olsun (ulus) kelimesini kullanmamtr:' (Bkz. Y.B. Baki
ler, "Ulus Moolca, ulusal uydurukadr'; H.O. Tercman, 7
Ekim 2003) "Yzm buruturan kelimeler arasnda ( . . . )

ulus ( ... ) gibi kelimeler de var ( ... ) u ulus, ulusal, ulusal

cIk sululuundan da nefret ediyorum. Milli devlet, Milli
Mcadele, Milliyetilik yerine Mool ve Latin zentile
ri!.. ( . . . ) Yapmayn! Etmeyin! Bu kelimeler bize yakmyor:'
(H. Tercman, 29 Temmuz 2004) "Ulus, ulusal, ulusalclk,
( ... ) vs. gibi kelimeler benim sevmediim, hatta fkelendi
im ucubelerdir. ( .. . ) Trke, milletimizin dilidir, ztrke
ise bir avu heveskarn veya maksatl olarak milletimizi,
edebiyatmz kltmek isteyenlerin dilidir. ( ... ) imdi
ben, Millet-Milli-Milliyetilik gibi gzel kelimeler durur
ken niin ulus-ulusal-ulusalclk diyeyim? Ulus Trke mi?
69

An okuyun Trk Dil Kurumu tarafndan hazrlanan 1 998

tarihli iki ciltlik Trke szln 2280 sayfasn. Orada g
receksiz ki, ulus kelimesi Moolca'dr:' (Bkz. Y.B. Bakiler,
"Sevmediim Kelimeler': H.O. Tercman, 14 Eyll 2004)
www.Orkun.com. trnin Nisan 2003 tarihli 62. saysnda Ya
vuz Blent Bakiler'in grlerini savunan Harun ahin
imzal bir baka yazda, "millet" yerine "ulus': "hakimiyet"
yerine "egemenlik': "art" yerine "koul" denilmesine y
le saldrlyor:

"Mustafa Kemal mehur, 'Hakimiyet kaytsz artsz mil

letindir' szn sylemitir.( . .. ) Ama ( .. . ) hakimiyetin mil
letin elinde bulunmasndan rahatszlk duyan feodal beyinli
insanlar Atatrk'n bu szn krparak 'Egemenlik ulu
sundur: 'Egemenlik kaytsz koulsuz ulusundur' ekline
sokmaya baladlar ( . ) Bu veciz sz oluturan asil keli
melerin yerine, elli-altm yllk e anlamls zannedilen
ucubeleri koymak bir byk gafletin, belki de uurlu ve
ya uursuz bir byk ihanetin neticesidir. ( . . ) 'millet' ke
limesiyle 'ulus' kelimesi arasnda dalar kadar fark var ve
' millet' kelimesinin yerini hibir zaman 'ulus' kelimesi tu
tamaz ( ) 'Ulus' kelimesi, ( . ) airetlerden oluan kalaba
lk anlamna gelen 'uruk' kelimesiyle alakal ise, byk bir
milleti bir kabileler birliine dntrme gayretine alet
ediliyor demektir. ( . . ) bu Trk milletine byk bir haka
rettir. nk 'ulu' kelimesinin Moolcada bir anlam da
'koyun srs' demektir. Yok ( . . ) 'le' kelimesinden ge
liyorsa, Trk milletinin letirilecek, paylaacak ne in
san ne de topra vardr. Hele hele letirilmi olmak
bize yaplabilecek hakaretlerin en bydr. Kelime
nin kk ne olursa olsun 'millet' kelimesi yerine 'ulus' ke
limesini koymak son derece yanltr ve maksatldr. Ec
dadnn byklnden ve ihtiamndan hicap duyup
..

...

..

70

baka baka gayelerin yaltakln yapmak iin tarihi

ni ve edebiyatn yok sayan zavall beyinler ... ( ... ) Art za
manl ve e zamanl dil birliimizi, ancak dil birlii ile
ihdas edilebilecek fikir birliini ve bunun tabii neticesi
olacak i birliimizi baltalamak iin gsterilen er gay
retler ( ... ) 'millet' kelimesi yerine 'ulus' kelimesini kullana
rak soydalarmzla ve dedelerimizle olan tanklk ba
n koparm olmuyor muyuz? ( . . . ) nesebi ve manas gay
r sahih bu dil ucubelerini nereye balayacaz? ( . . . ) 'Ege
menlik; Yunan'n 'hegemonya'sndan gelmektedir. Haki
miyet ise ha(c), kef(s), mim(o) asli harflerinden tremi bir
kelimedir. ( . .. ) Yunan'n 'hegemonya'sn 'hakimiyet'e tercih etmek ( ... ) Kadim dman Yunan'n hatr krlmasn
diye 'hakimiyet'i dilimizden skp atmak, onun yerine
igalci 'egemen'lii yerletirmek, -Yavuz Blent Bakiler
B ey'in de ifadesiyle- bir havuzun sularn iki kar kalacak
ekilde boaltp sonra da ona balklamasna atlamak kadar
mantk ddr. ( . . ) 'Hakimiyet kaytsz artsz milletindir'
szn krparak 'Egemenlik ulusundur' ya da 'Egemenlik
kaytsz koulsuz ulusundur' demek, dil ahlakna ve ve
cizelerin hususiyetlerine kar yaplm mhim ( . .. ) bir
ihaneti n varln dndrmyor mu? Ah bu kelime d
manl! Ah bu dil hokkabazl! Ah bu hazmszlk! Ah
bu gaflet, gafletlerimizin en by!"
Sayn Turgay Tfekiolu da yaymlad "Budun, Millet,
Ulus" balkl yazsnda, "ulus'; "egemenlik'; "koul" gibi
Trke szlerin kullanlmasna ynelik bu ar sulamala
r onaylayarak;
"Orkun dergisinin Nisan 2003 tarihli 62. saysnda Sayn
Harun ahin Bey'in millet ve ulus konularndaki deer
li tespitlerine aynen katlyorum. ( ... ) Baz d gler ( ... )
baz kelimeleri dilimizden skp atma gayretleri iinde.

71

dirler. ( ... ) Sonu olarak bana gre ulus kelimesinin millet

karl kullanlmas eer z Trke adna yaplyorsa yan
ltr. ( ... ) Yok eer Trkeyi sistemli bir ekilde kmaz

sokaa sokup yabanc dil istilasma hazr hale getirmek

isteniyorsa bu kabul edilemez" diyordu.
te yazlarnda, konumalarnda "millet" yerine "ulus';

"art" yerine "koul'; "hakimiyet" yerine "egemenlik" vb.

gibi szleri kullananlara ynelik bylesi ar sulamalar ve
deerlendirmeler, yabanc gdmne kar kmak ze
re birlemeye davranan aydnlarmzn ["ulus" diyenler/

"millet" diyenler] olarak ikiye blnmesine yol amtr.

Yazlarnda "ulus, ulusal, ulusalc" szlerini kullanan bir ya
zarm. Yukarda aktardm deerlendirmelere gre, "ulus"
dediim an, aadaki sular ilemi oluyorum:

- Hakimiyetin milletin elinde bulunmasmdan rahatsz

lk duyan feodal beyinli bir insan olmak,
- Baz d glerin baz kelimeleri dilimizden atma a
basma ara olmak,
- Trkeyi sistemli bir ekilde kmaz sokaa sokup ya
banc dil istilasna hazr hMe getirmek,
- Asil kelimelerin yerine ucubeleri koyarak, bir byk
gafletin, belki de uurlu veya uursuz bir byk ihanetin
ierisinde olmak,
- Byk bir milleti bir kabileler birliine dntrme
gayreti ierisinde olmak,
- Trk milletine byk bir hakaret, yaplabilecek haka
retlerin en byn yapm olmak,
- Maksatl olmak,
- Ecdadnn byklnden ve ihtiamndan hicap duyup baka baka gayelerin yaltaklm yapmak iin ta72

rihini ve edebiyatn yok sayan zavall beyinlerden biri

si olmak,
- Art zamanl ve e zamanl dil birliimizi, ancak dil
birlii ile ihdas edilebilecek fikir birliini ve bunun tabii
neticesi olacak i birliimizi baltalamak iin er gayret
ler gstermek,
- "Millet" yerine "ulus" kelimesini kullanarak soydala
rmzia ve dedelerimizle olan tanklk ban koparm
bulunmak,
- Hayvanl kabul etme pahasna da olsa nesebi ve ma
nas gayr sahih bu dil ucubelerini kullanmak,
- Yunan'n "hegemonya"sn "hakimiyet"e tercih ede
rek kadim dman Yunan'n hatr krlmasn diye
"hakimiyet"i dilimizden skp atmak ve onun yerine i
galci "egemen"lii yerletirmek,
- Dil ahlakna kar mhim bir ihanetin iinde olmak,
- Kelime dmanl ve dil hokkabazl yapmak. ..
Evet, yaz ve konumalarnda "ulus': "egemenlik': "koul"
ve trevIerini kullananlara ynelik sulama ve aalamalar,
ne yazk ki byle.
"Ulus" diyenlerin, "vatan haini" olarak grld anlal
yor.
Bilen bilir, bylesi "uuk" sulama ve haksz aalamalara
kar altndan kolay kalklamayacak denli ar yantlar veri
rim. G elgelelim, konu "aydnlarmzn birlii"ni ilgilendirdi
i iin kalemimi sayg snrnda tutacam. Srayla gidelim:
Yavuz Blent Bakiler, Samiha Ayverdi'ye yazd mek
tupta, "Ben bir garip adamm: Yazarken, okurken, konuur
ken, dnrken birden bire boandm o kadar oktur ki
bilemezsiniz. 'Allahmf Bana alamasn bilen bir ift gz
verf' hadisini bilmeseydim, kendimi bir ruh doktorunun
karsnda bulacaktrn" diyor. (s .569) "Risale-i Nur oku73

yan kimselerle tantm. Hepsi de, temiz, terbiyeli, efendi,

merhametli, vatansever, milliyetperver insanlard. Bug
ne kadar onlarn arasnda devletimizin, milletimizin, va
tanmzn ( . . . ) aleyhinde alan; ad hrsza, vurguna,
uursuza, ihanete karan birisine rastlamadm. Fetul
lah Glen Hocaefendi ise tandm kadaryla byk va

tanseverdir. Byk bir gnl adamdr. Trkiye'ye hizmet

eden byk bir idealisttir. Yurdumuzun nemli meselelerini
kavrayan medeni ve modern kafadr. Trkiye sevdalsdr"
diyor. (Bkz. Orkun dergisi, say 69, Kasm 2003)
Bunlar yorumsuz aktaryor, yorumu okuyucuya brakyo
rum.
Bakiler'in, "Ulus, Moolcadr; Trklerin 'ulu' dediine,
Moollar '' harfi olmad iin 'ulus' demilerdir" sav do
ru deildir. nk Moollar yazyla Trklerden ok sonra
tanm ve ilk olarak 1 204- 1 225 aras Uygur Trklerinin ya
zsn kullanmlardr. Uygur yazsnda "" harfi vardr. Do
laysyla Moollarn yazsnda da "" harfi vardr. Trk k
kenli olduu kesin olan "ulu"un sre ierisinde ve eitli
Trk azlarnda "ulus"a dnmesi ok doaldr. Sonu ""
idi "s" oldu diye "ulus"u Moolca diye damgalamak, bilim
sel olarak yanltr. Szgelimi "len"in dilimize Moolca
dan getii savlanr. Moollarda "" olmasayd, "len" deil
"slen" derlerdi.
Bakiler, "Bizim, o 1072 tarihli lgatmzda da (ulus) yok
tur, (l) vardr, 'l' ise; Budun arasnda pay ayr de
mektir" diyor.
Bu da bir yalandr. D orusu: 1072 tarihli Divan- Lugat-it
Trk'te "ulus" yoktur "ulu" vardr, olacak.
Bakiler, "Trk Dil Kurumu tarafndan hazrlanan 12 ciltlik
Tarama Szlnde ise 'ulus': Gebe, oba, airet, kavim ke
limeleriyle aklanyor" diyor.
74

Bir yalan daha: Tarama szlnde ile deil s ile ulus var
dr ve bu szn karlnda, Bakiler'in dedii gibi "G E
BE, OBA, airet, kavim" aklamas deil, "airet, HALK,
M LLET, kavim" aklamas yaplmtr. Bakiler, szlkte
ki aklamada, ulus sznn karl olarak halk ve millet
szleri varken yok gstermi; szlkteki aklamada, ulus
sznn karl olarak gebe ve oba szleri hi geme
dii halde, var gstermitir. Bu yaptnn ad yalandan da
tedir. Okuyucu buna ne deneceini benden iyi bilir. (Bkz.

Tarama Szl, TOK Yaynlar, cilt v, s.3955)

Bakiler '''Millet' ve 'Milli' kelimelerini kullanmak, Amerikan
eriatl yapmaksa, Atatrk' nereye koyacaksnlz ey yol
dalar? nk Atatrk Byk Nutuk isimli eserinde bir de
fa olsun (ulus) kelimesini kullanmamtr" diyor.
Bir yalan daha: Ben millet ve milli szlerini kullanma
y Amerikan eriatl olarak nitelernem. Tersine ulus ve
ulusal szlerine dman kesilmeyi, bu szleri kullananla
ra ar aalamalar yapmay Amerikan eriatl olarak
nitelerim. Atatrk Nutuk'ta ulus dememitir, yleyse Ata
trkler de ulus dememelidir mantyla "ulus" diyenle
ri bir de Atatrk'e dman imi gibi gstermeye yeltenen
Bakiler'e, Atatrk Nutuk'u yazd yl daha Dil Devrimi'nin
balamadn anmsatp, Atatrk tarafndan 1920'de kuru
lan Hakimiyet-i Milliye gazetesinin adnn, yine Atatrk ta
rafndan 1 934 ylnda Ulus Gazetesi olarak deitirildii
ni, Atatrk'n sonraki yllarda bol bol "ulus" dediinin belgelerini sunabiliriz: 1 Kasm 1934: "Ulusal lkmz" ( . .. )
"Ulusumuzun canll" ( ... ) "Ulusun, ulus genlerinin" ( .. . )
"ulusa" ( ... ) "ulusal duygular" ( .... ) "Trk ulusal musukisi"
( ... ) "Uluslararas " ( ... ) "Ulusun ieride birlir ( .. ) 1 Mart
1935: "Trk ulusu adna" ( ... ) "yurt ve ulus ileri': 9 Mays 1935: "Ulusal ehre" ( ... ) "Trk ulusuna dounsal ren.

..

75

gi" ( ... ) "Trk ulusunda n ( ... ) "uluslar birbirine yaknlatr

mak" ( ... ) "ulusa hizmet" (Bkz: Atatrk'n Sylev ve De
meleri-l, stanbul 945, Maarif Matbaas)
Bakiler, "Ulus, Trabzon'da kuyruundan ya karlan
bir koyun cinsidir diyor; toplumu "ulus" szn kullan
maktan soutmak ve kullananlara dman etmek iin.
Eer ayn taktii kullanrsak yle diyebiliriz: "Milli,
Viranehir'de Krdistan Devleti kurmak zere Kuvay
Milliye'ye kar Austos 1 920 'de emperyalistlerle ibirli
i yaparak ayaklanm bir Krt airetidir" nokta.
Yavuz Blent Bakiler, umarm bundan sonra "Ulus, koyun
cinsidir" gibi oyunlara bavurarak ulusu koyun yerine koy
maya yeltenmez.
- Akkoyunlulardan kalma Trkmen halknn ad Osmanl
kaytlarnda Boz Ulus'tur.
- Zonguldak ilimize bal, Osmanl'dan bu yana Ulus adn
tayan bir de ilemiz vardr, Boz Ulus Trkmenleri tarafn
dan kurulan.
- Bigadi yaknlarnda bir Ulus Da vardr. Mustafa
Yldnm'n byk emek rn Ulus Dana Den Ate
adl drt drtlk romann okuyanlar ok iyi bilir.
- Kazaklar Nevruz'a Ulus Kn (Ulus Gn) derler. (Bkz.
Do. Dr. Ali Abbas, Kazak Trklerinde Nevruz)
Btn bunlar grmeyip "Ulus, Trabzonda koyun cinsidir"
derseniz, niyetiniz bozuktur.
Kazm Miran: " Ulu larn tarihi, dilleriyle kout (paralel)
geliir. Bu tarih 'baysa onu ortaya koyan dil de 'bay'dr. Ba
na gre bir ulu un tarihi anlatlrken o 'ulu'un dilinde
ki tarihlerle ilgili szleri de sergilememiz gerekecektir. Bu
nun yaplmamasysa bu ulu 'un tarihinin yeterince ak
anlatlmam olduu sonucunu douracaktr" derken Ya
vuz Blent Bakiler'in Trabzon koyunundan deil Trk
n

'

'

'

'

'

76

Ulusu'ndan sz ediyor. (Bkz: Erken Trk Devletleri ve T

rk-Bil, 1 999, 82 sayfa)

Oktay Sinanolu da ilki Turgay Tfekiolu tarafndan
baslan, daha sonra Otopsi Yaynevi'nce yaymlanan ki
taplarnda, Byk Uyan, s. 1 5Tde "ulusal egemenliin
den, ulus devletinden"; s . 1 62'de "ulusal egemenlik gidi
yor"; s.223'te "bankasnn egemenlii"; s.224'te "dnya ege
menlii" (. .. ) "kresel egemenlik"; s .229'da "ulusal kimlik
ve egemenliimiz"; s.23 1 'de "gerek egemen g"; s.269'da
"ulusal egemenliimiz"; Ne Yapmal, s.6'da "bu lke, bu
ulus"; s.33'te "ulusal birlik ( ... ) ulusumuz ulusa kurtuluu
muz"; s.35'te " 1 960 balarnda, ulusal birlik"; s .36'da "ulu
sal toplant ( ... ) Ulus'un bekas"; s.40'ta "ulusal dil"; s.48'de
"egemenliin ulusumuzu ( ... ) Trk ulusunu"; s.49'da "Trk
ulusu"; s .54'te "uluslararas antlamalar"; s.58'de "ulusal
gelir (kii bana milli hasla)"; s.61 'de "Ulusal Hakimiyet
( ... ) ulusal hedefler"; s.62'de "Trk Ulusu'nun uluslararas
ortamlarda"; s.64'te " ulusal gler, ulusal kaynaklanmz";
s.65'te "uluslararas hukuk ulusal/milli kafa Trk yurdu,
ulusu"; s .66'da "ulusal m, yoksa lkeni, ulusunu tarihten
silmek iin uraan yabancnn m"; s.69'da "ulusun istik
bali"; s .70'te "genlerin ulusal bilinci"; s .73'te "eitli ulus
lar ( ... ) kendi ulusuna ( . .. ) ulusal dil bilinci"; s.74'te "ulusal
kimliimiz"; s.75'te "ulusal birlik"; s .8 3'te "o ulus tarihten
siliniyor"; s.93'te "ulusumuz, ulus devletimiz"; s.94'te "ulus
devleti ykmak"; s . o8'de "kendi ulusuna"; s . 1 l 1 'de "ulusun
iktidar"; s . l lTde "ben halkmzn ve Trkiye ulusu dediim
zaman halkn hepsini kastediyorum; hibir zaman bir ay
rmclk aklma bile gelmedi"; s . 1 l8'de "Ulus iktidar oldu
u zaman"; s . 1 26'da "tm mazlum uluslar"; s.148'de "ulus
lar tesi"; s . 1 53'te "lkesi, ulusu, oluk ocuu ( ... ) toplum,
ulus, sonra insanlk"; s . 1 54'te "ulusumuz, vatanmz, niha77

yet insanlk"; s . 1 55'te "Her ulustan olduu gibi Trklerden

( . . . ) hem ulusal, hem uluslararas"; s . 1 59'da "ulusal ruh";
s. 1 6 1 'de "ulusal konular"; s . 1 67'de "ulusumuzu kollayacak
tedbirler" derken, Yavuz Blent Bakiler'in Trabzon koyu
nundan sz etmiyordu kukusuz.

Turgay Tfekiolu da, www.Orku n.com.trde yaymlanan

kendi yazlarnda "egemen'; "ulus'; "ulusal egemenlik" ve

"koul" szlerini ska kullanp: 60. sayda "zor koullar ( ... )

egemenlik haklar"; 59. sayda "uluslararas yaplanma ( .. )
.

zetlediimiz koullar" ( ... ) "Kaytsz artsz egemenlikti"

( ... ) "egemenliin AB'ye devri" ( ... ) "Egemenlik ise bir b
tndr"; 57. sayda "egemenlik haklarmz"; 55. sayda "ulu

sun ieriini" ( ... ) "nasl ulusal olabilir?" ( ... ) "uluslararas

yaplanma"; 50. sayda "koulsuz bat hayranlar"; 49. say
da "n art olarak koulan"; 48. sayda "Milli devlet (ulus
devlet) vardr" ( ... ) "Yunanistan'n egemenlik haklar"; 47.
sayda "egemenliinin, bamszlnn"; 46. sayda "devle
ti devlet yapan egemenlik"; 45. sayda "milli egemenlii

miz"; 44. sayda " uluslararas egemenliin devri" ( ... ) "ege

menliinin alnp" ( ... ) "savamadan egemenliini kaybet
mek"; 43. sayda "egemendir en nemli egemenlik"; 35. sa
yda "milli egemenliimiz ulusal egemenlik kavram" ( ... )
"Trkiye'nin egemenlik anlay Trkiye ulusal egemenlik
savan millete kazanan bir devlettir"; 63. sayda "Ulusla

raras Konferans uluslararas anlama" vs. derken, "Mil_

let ve Ulus konularndaki deerli tespitlerine aynen katl

yorum" dedii Sayn Harun ahin'in;

- Hakimiyetin milletin elinde bulunmasndan rahatsz
lk duyan feodal beyinli bir insan olmak,
- Baz d glerin baz kelimeleri dilimizden atma a
basna ara olmak,
78

- Trkeyi sistemli bir ekilde kmaz sokaa sokup ya

banc dil istilasma hazr hale getirmek, asil kelimelerin
yerine ucubeleri koyarak, bir byk gafletin, belki de u
urlu veya uursuz bir byk ihanetin ierisinde olmak,
- Byk bir milleti bir kabileler birliine dntrme
gayreti ierisinde olmak,
- Trk milletine byk bir hakaret, yaplabilecek haka
retlerin en byn yapm olmak,
- Maksatll olmak,
- Ecdadmn byklnden ve ihtiammdan hicap duyup baka baka gayelerin yaltakllm yapmak iin ta
rihini ve edebiyatim yok sayan zavall beyinlerden birisi
olmak,
- Art zamanl ve e zamanl dil birliimizi, ancak dil
birlii ile ihdas edilebilecek fikir birliini ve bunun tabii
neticesi olacak i birliimizi baltalamak iin er gayret
ler gstermek,
- "Millet" yerine "ulus" kelimesini kullanarak soydala
nmzIa ve dedelerimizle olan tamkhk ban koparm
bulunmak,
- Hayvanll kabul etme pahasna da olsa nesebi ve
manas gayn sahih bu dil ucubelerini kullanmak,
- Yunan'm "hegemonya"sm "hakimiyet"e tercih ederek
kadim dman Yunan'm hatln knlmasm diye "hakimi
yetli dilimizden skp atmak ve onun yerine igalci "ege
men"lii yerletirmek,
- Dil ahlakma kar mhim bir ihanetin iinde olmak,
- Kelime dmanl ve dil hokkabaZl yapmak
gibi sulama ve aalamalarnn dnp kendisini de vurabi
leceini dnmyordu kukusuz.
Dil Devrimi kartlarna duyurulur: "Ulus" 930'larda kimi
Trk Dil Kurumu yelerince uydurulmu bir sz deil, yz79

yllarca ncesinden bilinen ve kullanlan ztrke bir sz

dr.
Kant 1 : Hoca Mesut'un 14. yzylda yazd Sheyl Nev
bahar kitabnn 335. sayfasnda:

UKi bey olmutu bir ulusa "

Kant 2: Ayn kitabn 239. sayfasnda:
u/rak dtm ulusdan"
Kant 3: Yine 14. yzylda yazlm skendername adl kita
bn 5 1 5. sayfasnda:
"Hani ulus, hani ehir ile diyar
Hani mlk ve hani il, hani hisar"
Kant 4: 1 5. yzylda yazlm Hikmetname adl kitabn
49 1 . sayfasnda:
"Trk ulusu getirdi onun stne...
Kant 5: Yine 1 5 . yzylda yazlm Glen-i Raz adl kita
bn 90. sayfasnda:
Uyi dedin iyi, ey din ulu'su
ki toyladn bu han ile ulus'u"
Kant 6: 15. yzylda yazlm Dai Divan'nn 1 40. sayfa
snda:
"lde, ulusta, herkim ki boyun hana sunmad ...
Kant 7: 15. yzylda yazlm Tarih-i Al-i Seluk (Seluk
lu Ailesinin Tarihi) adl kitabn 18. sayfasnda:
"l, ulus ve memleket tutmak ulu itir...
Kant 8: 16. yzylda yazlm ehname'nin 144. sayfasn
da:
ul'e, ulusa dt adman' ..."
Kant 9: Ayn kitabn 73. sayfasnda:
"Onu kld ulusun padiah ...
Kant 10: 17. yzylda yazlm Cevahir-l-Kelimat adl ki
tabn 43. sayfasnda:
"Uluslar, kabaildir...
"

"

"

"

"

80

Kant L L : 17. yzylda yazlm Cevahir-l-Kelimat adl ki

tabn 7 . sayfasnda:
"Ulus: Halktr..."
Kant 1 2: 17. yzylda yazlm Cihannma adl kitabn
252. sayfasnda:
"Halk ekser, ulus"
Kant 1 3: 18- 9. yzyllarda yazlm Kamus Tercmesi'nin
335. sayfasnda:
"Trkmenler 'ulus' derler"
Kant 14: emseddin Sami nin 1 899'da baslan Kamus-u
Trki adl szlnn 223. sayfasnda:
"Ulus illere, il oymaklara, oymak uruklara taksim olunur...
'

"

Benim "millet': "milli': "milliyet" gibi szlerin kullanlma

sna kar tek sz ettiim grlmemitir. Kullanan kullanr.
o

Fakat "ulus"un kullanlmasna kar sava aanlar, bu yaptklarnn nasl bir eylem olduunu anlamak istiyorlarsa,
Neveser kitabmda szn ettiim "MANKURTLAMA"y
bir okusunlar derim.
D aha ne diyeyim?

81

ATAT RK "M LL YET L G "

ANLATYOR ...
Ernest Renan, I I Mart 1 882 tarihinde Sorbonne niversitesi'nde verdii konferansta yle diyordu:
"Milleti millet yapan ey rk deildir, nk btn mo
dern devletler etnik karrndr. Milleti millet yapan un
sur din de olamaz. Devletin snrlar ile mezheplerin s
nrlar birbiriyle zde deildir. Milleti, tabii snrlar
referans olarak tanmlamak kadar tehlikeli ve keyfi bir
teori olamayacana gre, corafya da milleti millet ya
pan unsur olamaz. nk tarih, milletlerin hayatnn s
rekli deitiini gstermektedir.
Millet, maddi olgularla tasvir edilemez.
Millet bir ruhtur, manevi bir prensiptir. Bu ruhu, bu manevi
prensibi aslnda bir olan iki ey tekil eder: Bunlardan biri
maziye, dieri ise hale aittir. Biri, zengin bir hatralar mira
snn mterek sahipliidir. Dieri, birlikte yaama arzusu
konusunda mutabakat ve bir btn halinde devralnan mi
ras yceItme iradesidir. Bizi biz yapan ecdattr. Kahraman
lkla dolu bir mazi, byk insanlar, an ve eref, ite zerine
milli bir ideal ina edilebilecek beeri sermaye budur. Mazi
de mterek bir an ve eref, halde mterek bir irade, bir
likte byk iler baarm olmak ve yine baarmak istemek;
ite millet olmak iin gerekli artlar bunlardr.
Tpk bir ferdin mevcudiyetinin kesintisiz bir yaama iddia
s olmas gibi, bir milletin mevcudiyeti de her gn tekrarla
nan bir plebisittir.
82

S alkl bir ruha ve ateli bir yree sahip insanlardan m

teekkil byk bir topluluk, millet denen bir manevi uu
ru yaratr. Bu manevi uur, her bir ferdin, topluluk yararna
kendisininkinden vazgemek suretiyle yapt fedakarlklar
la kuvvetini teyit ettii lde, millet merudur ve var ol
mak hakkna sahiptir:' (Arslan Bulut, "Millet Bir Ruhtur':

Yenia gazetesi, 7 Temmuz 2005)

Mustafa KemaL, "Milliyetilik" duygusunun nemini yle
anlatyordu:
" Bilirsiniz ki, ulusalclk (milliyet) teorisini, ulus (millet)
idealini yok etmeye alan teorilerin dnya zerinde uy
gulamas olas olmamtr. nk tarih, olaylar ve gzlem
ler her zaman insanlar ve uluslar arasnda, ulusalcln da
ima egemen olduunu gstermitir ve ulusalclk prensibi
aleyhindeki byk apta eylemsel tecrbelere ramen gene
ulusalclk duygusunun ldrlemedii ve gene gl olarak
yaad grlmektedir.
zellikle bizim ulusumuzun kkenini bilmez grnme
sinin ok ac cezalarn ekmitir. Osmanl mparatorlu

u iindeki eitli toplumlar, hep ulusal inanlara sarla

rak, ulusuluk idealinin gcyle kendilerini kurtardlar.
Biz ne olduumuzu, onlardan ayr ve onlara yabanc bir
ulus olduumuzu sopa ile ilerinden kovulunca anladk.
Gcmzn zayflad anda bizi hor ve hakir grdler.
Anladk ki, kabahatimiz kendimizi unutmaklmzm.
Dnyann bize sayg gstermesini istiyorsak, ilknce bi
zim kendi benliimize ve ulusal kimliimize bu saygy;
duygusal, dnsel ve eylemsel olarak tm davran ve
hareketlerimizle gsterelim; bilelim ki, ulusal benliini
bulamayan uluslar, baka uluslarn avdr.
83

Ulusal varlmza dman olanlarla dost olmayalm.

Bylelerine kar bir Trk airinin dedii gibi 'Trkm
ve dmamm sana, kalsam da tek kii' diyelim.
Dmanlanmza bu gerei anlattmz gn, kanaa
timizce, idealimize, geleceimize yan bakan her bire
yi dman kabul ettiimiz gn, ulusal benlie uzanacak
her eli iddetle krdmz, ulusun nne dikilecek her
engeli devirdiimiz gn, gerek kurtuluumuza ulaaca
z:' (Atatrk'n Sylev ve Demeieri, cilt 2, s. 143- 144)
1 3 Ocak 1921 gn, TBMM krssne kan Muhittin Ba-

ha Bey u konumay yapar:

"Efendiler, buraya gelen her birey, her ye, kk yavrusu
nu gzyalar ile brakt, ei ile helalletii, babasnn elini
perek evinden ayrld zaman yemin etmiti. Ya bu devleti
tam istiklal ile yaatacak, bu milleti tutsaklktan kurtaracak
ve babasna brakt kk yavrusuna yarn eref ve an ve
rerek dnecek ya da bu meclisin btn bireyleriyle beraber
dman nnde lecek . Efendiler, tam bir inanla sylyo
rum, bu millet iin lmek yoktur. En gsz zannedildii ve
en yardmsz kald anlarda, dmanlarnn en gl g
rnd zamanlarda bile, akla ve hayale gelmeyen olaa
nst baarlar gstererek insanda hayranlk uyandran bu
millet batmaz.
Efendiler, silah yok, top yok dediler; Osmanl ordusu r
mtr dediler; genel savatan yoksul ve perian kt dedi
ler; yallar umutsuz, genleri korkak , ocuklar tutsakla
layktr dediler. Yallarn gzlerindeki parlayan inan
na baknz. Meclisinizin iinde o muhteem insanlar vardr;
dnda da vardr. G enlerin zverisine bakn. Btn dnya
y karlarnda grdkleri halde, dnyann btn fabrikala
rnn ykc silahlarn dmanlarnn elinde grdkleri hal84

de, ellerindeki krk tfekleriyle onlarn zerine hcum etti

ler ve onlar yendiler. Efendiler, yenilmi olan btn millet
ler, gl ya da gsz btn milletler hayret iinde. G
sz olmayan, gszlk hissetmeyen bir millet var. O milleti
siz temsil ediyorsunuz, onunla vnnz ...

Efendiler, bir lyorsak on douruyoruz; bir kii eksil

dike ruhumuzda on kiilik g buluyoruz. Zarar yok
efendiler; ok yandk, ok harap olduk. Avrupa denen
'uygarlk' kitlesi, bu alaklar ve benciller kitlesi yz
yldan beri ellerinden geleni yapt. Onlarn bizde yarat
t yangnlar, ruhlarmzdaki klleri datmak iin im
di birer rzgar oldu. Yananlar yanarken, lenler lrken;
doanlar imdi daha gl, daha direnli ve daha kararl
oluyorlar. Ben gelecee bu mitle bakyorum .. :
'

Muhittin Baha Bey in konumasndan hemen sonra Mustafa Kemal krsye gelir. Yznde anlaml bir gerginlik vardr,
sararmtr; sesi her zamankinden daha ksktr. Duyduu coku
konumasna yansr ve u duygulu szleri syler:
'

Cennetten vatanmza bakan merhum Kemal

Vatann barna dman dayad hanerini
Yok mudur kurtaracak baht kara maderini
demiti. te ben, bu krsden, bu yksek meclisin ba
kan olarak, yksek kurulunuzu oluturan btn yele
rin her biri adna ve btn millet adna diyorum ki:
Vatann barna dman dayasn hanerini
Bulunur kurtaracak baht kara maderini.
Ey milliyet duygusu! Sen ey fani insan lmszle ba
layan byk olay! Ey insan toplumunun en yksek ide
ali! Ey temizleyid dnce! Ey lm korkusu iinde ka
rarm ruhlar aydnlatan meale! Ey yaratc kudret! B85

tn bunlar senin eserindir. Yzyllarn yk altnda yo

rulmu orak Anadolu toprandan fkran kahraman
lar senin ocuklarndr. Sen kk hesaplar dzenlemesi
deilsin. zgrln tek kayna sensin. Kendisini bir
milletin paras hissetmeyen insan, tutsak ve yoksuldur,
ona deer verilmez. Kalbi, milliyet atei ile yanan insan,
i ve d dnyadan gelen zulm, hakaret, tutsaklk ve k
lelik ihtiraslarna ayn anda kar koyar. Bir insan ko
ulsuz dier insanlara balayan tek duygu sensin:' (Me
tin Aydoan, Antik adan Kresellemeye Ynetim Ge
lenekleri ve Trkler, s.938)
"Kuvay Milliye Ruhu" da denilen bu ruhla, Kurtulu Sa
vamz yapan ve zaferle sonulandran Mustafa Kemal ve
arkadalarn, emperyalist devletlerin grevlileri, resmi ya
zmalarnda bile "Milliyetiler" olarak nitelendirmilerdir.
znde antiemperyalist olan "Kuvay Milliye Ruhu"; sava
tan sonra ekonomide, eitimde ve d politikada devrimci atlm
larla talanp, gelimekte olan tm lkeler iin geerli ve baars
kantlanm bir gerek adalama modeli oluturunca, Batl
larca "Kemalizm" olarak nitelendirilmitir.

86

MUSTAFA KEMAL G B D NMEK

Tarih, 18 Mays 2002 talya'nn Perugia kentinin nde ge
len kiilerinin oluturduu Felsefe ve Tarih Kulb'nn yele
rine ve konuklara, gen Trk iadam Utku Ouz " 1 9 18- 1939
...

aras Trkiye ve Atatrk Reformlar" konulu, ok ilgi gren bir

konferans veriyor.
Utku Ouz iin o 1 8 Mays gecesini asla unutulmayacak k
lan yorum, orada konuk olarak bulunan yal bir Norveliden
geldi:
"Norve dilinde 'Mustafa Kemal gibi dnmek' diye
bir deyim vardc... Herhangi bir problem karsnda,
zm imkansz olduu dncesiyle hemen kestirme
den teslim olma eiliminde olan, ne yapp edip bir
zm retmek iin yaratachm zorlama zahmetine kat
Ianmak istemeyen ruh ve zihin tembeli kiilere sylenir
bu sz ... Bu tip insanlara derhal, 'Hayc, yamhyorsun bu
problemin mutlaka bir zm olma., biraz da Musta
fa Kemal gibi dn' deriz ... Ancak sizin bu geceki sunu
unuzdan sonra bu szn arkasndaki anlam ok daha
derin bir ekilde kavram durumdaym; bu gzel foto
raflar eliinde yaptamz sunuunuz bana bu yamda
bir ey daha retti; yani benim anadilim olan Norvee
ye yerlemi olan eski bir deyimin arkasndaki gerek ve
derin anlam!.. Size bunun iin minnettarm .. :
Gen Trkn gzleri yaard.
'

87

Saatlerce sren tartma ve yorumlar ise u ortak yargyla

sonuland:

"Atatrk Devrimleri btn lkelere uygulanabilecek evren

sel bir reetedir... Zira din ve etnik ayrm temellerine da
yanmayan ada devlet modeli ne kadar ok lkede uygu
lanrsa, dnya o kadar daha huzur ve bar iinde bir yer
olacaktr.. :'
G en adam gecenin sessizliinde yrrken byk bir i sz
syla "Trk Devrimi'ni ykmak iin yola kan kardevrim
ciliin lkeyi srkledii batakl, baka are yok diyerek
IMF'nin nnde boyun bken siyasetileri" dnd. Sonra
byk bir heyecan ve cokuyla yal Norvelinin bu klelik
zincirini krmak iin mthi bir forml sunduunu anm
sad:
"Mustafa Kemal gibi dnmek!.:' ( mit Zileli, "Musta
fa Kemal Gibi Dnmek" Cumhuriyet gazetesi, 30 Mays
2002)
te Mustafa Kemal gibi dnen bir aydnmzdan alntlar:

"Atatrk'n cumhuriyetini yeniden tanmlamadan nce,

'doru tanmlamak' gerekir. Temelinde yatan felsefeyi, sap
malardan ve uygulama yanllarndan ayrarak tanmlamak
ve tanmak gerekir. ..

Hibir toplum gsteremezsiniz ki, uluslaamadan a

dalaabilmi ve demokratikleebilmi olsun!.. Bu ger
ek kavranmadan, Atatrk'n cumhuriyeti anlalamaz!
Eer cumhuriyet 'rk' ya da 'din' zerine kurulmu olsayd,
yeniden tanmlanmas zorunlu olurdu. Eer 'ulus' temeli
ni oluturan e rk olsayd, Slav rkndan olan ve ayn dili
konuan Srplar, Bonaklar ve Hrvatlar 'dman' deil kar
de olurlard. Ulus kavramnn temeline 'din'i yerletirirse88

niz ne olacan da gene Bosna'nn dram gsteriyor. Kuzey

rlanda'nn ayn rktan ayn dili konuan insanlarnn dram
gsteriyor.
Bonak ile Srp dman yapan neden 'din' fark. Ortodoks
Srp ile Katolik Hrvat dman yapan neden ise 'mezhep'
fark ... Tpk rlandal Katolikler ve Protestanlar gibi...
Atatrk'n kendi el yazs ile kaleme ald Medeni Bilgi
ler kitab, u tmce ile balar: 'Trkiye Cumhuriyeti'ni ku
ran Trkiye halkna Trk milleti denir:
Bu mudur yeniden tanmlanmas gereken?

Atatrk iin 'Trk; bir rkn ya da bir etnik kesimin ad de

ildir ... Bu topraklar zerinde yaayan insanlarn -hangi et
nik kkenden olurlarsa olsunlar- ortak addr. 20 etnik kim
liin zerindeki bir emsiyedir; bir 'ortak kimlik'tir...
B u mudur yanl olan?
stelik Anadolu'da yaayan insanlara Trk adn koyan
da Atatrk deildir, daha 13. yzyldan balayarak Avru
pallardu!" (Ahmet Taner Klal, Cumhuriyet ve Kimlik)
"u szler, nl ngiliz tarihisi Arnold Toynbee'ye ait:

'Yeryznde hibir devrim, Kemalist Trk Devrimi ka

dar dnyada aknlk yaratmad:
Toynbee birka kez Trkiye'ye gelip incelemeler yapm
t. Koullar hazr olmad halde, kkl bir devrimin hzla
ykselmekte olduunu grmt. 'Mazlum milletler'in kal
bi ve kula artk Ankara'da idi. Daha imdiden, 'dnn ha
rap kasabas' Ankara, Londra'nn nne gemiti. Atatrk,
hibir yurtd geziye kmad halde; zamann nl devlet
adamlar, krallar, ahlar, babakanlar, Ankara'y ziyaret kuy
ruundaydlar.
Bat, Atatrk'ten sonra devrimin yaayabileceine inan

myordu. 'Tek engel' ortadan kalknca devrim ke89

cek ve Bat 'Lozan'da verdiklerini birer birer geri ala

cak' beklentisi yaygnd. Bat'nn en byk umudu da,
Trkiye'deki 'gerici gler'di. Yani Atatrk' -lmn
den sonra- bizzat kendi ulusunun reddetmesiydi!
Bat Atatrk' istemedi, nk karlarna aykr idi.
Ama bkemedii eli pmek zorunda kald ... Zamann n
giltere Babakan, kendi parlamentosunun nnde are
siz bir itirafta bulunacakt.
'Byle bir dahi ancak yzylda bir kar. O da bize rast
lad.. :
Atatrk, Bat'nn desteini alarak Batllama yolunda
admlar atmad; tersine, Kemalizm bir anlamda Bat'ya
karn Batllama anlam tad:' (Ahmet Taner Klal,
"Atatrk ve Bat")
Son gnlerde, milliyetilii ktlemeye alanlar artarken,
bu kavrama gerek ieriini kazandrmaya alanlar da artyor.
nce ztin Akg'n yazdklarna bir gz atalm:

"Milliyeti, lkenin tam bamszlndan yanadr.

Milliyetiliin olmazsa olmaz koulu, lkenin tam ba
mszlndan yana olmaktr. lkenin bamszl teh
likeye dtnde her trl zveriyi gstererek savam
vermek milliyetiliin gereidir.
Milliyetiler emperyalizme, yani smrgecilie kardr.
Yeni dnya dzeni, kreselleme, globalleme gibi kulaa
ho gelen szcklerle demokrasi, insan haklar gibi kavram
larla da cilalanarak, emperyalizm, yerel ibirlikileri n katk
s ile yutturulmakla yeni smrgeler oluturulmakta, gere
kirse askeri g kullanlmaktadr. Bu bir edebiyat deildir.
Eer dnya nfusunun yzde yirmisi dnyada yaratlan ge
lirin yzde 86.0'101, en yoksul yzde 20'lik kesim de ancak
yzde 1 'ini alabiliyorsa, bunun baka bir aklamas yoktur.
90

Milliyeti, emperyalizmin maas olmaz, emperyalizmin

oyunlarna kar kar.
Milliyetilikte lkeye, topluma hizmet amatr.
J.F. Kennedy'nin bu balamda bir tmcesinden yararlana
ym. Milliyeti, ne aldnn deil, lkeye ne kattnn sor
gulamasn yapar.
... Spor karlamalarnda pankart amak, 'Trkiye, Trkiye'
diye barmak, doldurua gelip hedef olarak gsterilen kii
lere kurun skmak; siyasaL, toplumsal cinayetlerde tetiki
lik grevini stlenmek milliyetilik deildir. Bu tr davra
nlar milliyetilii zayflatr, itibar kaybna neden olur.
Her alanda olduu gibi milliyetiliin de dzmecesi, sahte
si vardr. Emperyal gler, milliyetilii gzden drmek,
kendi emelleri iin engel grdkleri gerek milliyetileri,
milliyetilii yok etmek iin sahtelerini piyasaya srerler.
Milliyetilii yozlatrrlar, sulandrrlar.
Milliyetilik gerekli niteliklere sahip olduunda bir erdem
dir. Milliyetilik lafla, gsteri ile olmaz. Ziya Pa a 'nn nl
dizesi milliyetilik iin de geerlidir: 'Ayinesi itir kiinin la
fa baklmaz: Bence gerek milliyetilik Atatrk'n alt oku
ile tutarl milliyetiliktir:' ( ztin Akg, Cumhuriyet gaze
tesi, 1 1 ubat 2007)

Erol Manisal, "Atatrk'le Hitler'i; Chavez'le Bush'u Ka

rtranlar" balkl makalesinde, adeta ulusalclk dersi veriyor
(Cumhuriyet gazetesi, 1 2 ubat 2007):
"...Sahte ulusalclar bugn sahneye karanlar, 'gerek ulu
salcln nn kesmeye alyorlar:
G rmek istemeyenlerin, anlamak istemeyenerin gznn
iine soka soka sralyorum:
1) Trkiye'de ulusalc olmak sorunlara Trk ulusunun
penceresinden bakmak demektir.
91

2) Kylnn refahn artracak ulusal tarm politikas

izlemek demektir.
3) Trk endstrisine sahip kmak; yabanc tekellerin
onu ele geirmesine engel olmak demektir.
4) Makro ulusal politikalarla petrolne, madenIerine,
bankalarna, limanlarna her trl destei vermek de
mektir.
5) iye, memura, esnafa arka kmak; onlarn milli ge
lirden aldklar pay ykseltmek demektir.
6) Devleti kltmemek; sosyal devleti glendirmek
demektir.
7) Ulusalclk konut, eitim ve salk olanaklarnn sos
yal devlet ats altnda halka sunulmas demektir.
8) Kimilerinin sand gibi, 'ulusalclk da kapanmak
deildir Darya, 'karlkl karlar dorultusunda'
dengeli olarak almaktr. Hahi anlamadysanz gnah
benim deil ...
9) Ulusalclk, ulusal d politika izleme demektir; ay
nen Bat demokrasilerinin yapt gibi.
LO) Ulusalchk, 'sosyal snflarn rgtlenerek Meclis'te
temsil edilmeleri' ve gerek demokrasinin kurulmas de
mektir.
i i) Ulusalclk uluslararas alanda siyasi, iktisadi, as
keri ve kltrel olarak ezilmeden ve ezmeden yer almak
demektir.
1 2) Ulusalclk, antiemperyalist bir durua sahip olmak
demektir.
... Emperyalizmin ve iimizdeki oligarinin penceresin
den bakanlar iin ulusalclk en byk tehdittir:'

92

M ll YET l G N T c G C
Kurtulu Savamz srasnda Trkiye'ye gelen ve Mustafa
Kemal'le konuan Amerikal kadn gazeteci Clair Price, yurdu
na dndkten sonra Trkiye'nin Yeniden Douu (Yeni Hayat
Ktphanesi, 2003) adl eserini yazar. Bu eser yle bitiyor:

... Eski yasa tanmaz Bat emperyalizminin yerine yeni ya

salara saygl bir Dou rejiminin gemesini neren milli
yetilik, bugnk Trkiye'nin itici gcdr ve Trkiye, bu
sayede dnyann kilit neme sahip lkelerinden biri ol
mutur. Milliyetilik, bugn Trkiye'yi kaynatrp birle
tirmekte ve blmemektedir. Milliyetiliin haykr, g
l ve salkl bir dnceyi dile getirmektedir. Bu haykr
en saf biimiyle Adana'da duymutum. Trk subaylar, Trk
kentli ve kylleriyle dolup taan bir tiyatrodaydm. Tiyatro
nun kk sahnesini aydnlatan taban klarnn gerisinde,
kapal duran perdenin nnde hafife iman bir adam, air
Mehmet Emin Bey duruyordu. Sesi ksldndan neredey
se fsldar gibi konuuyordu. Kalpann altnda terler szar
ken akc Trkesiyle iirini okudu. Bir zamanlar lde yalnz
bir adamn l gibi duyulan sesi, imdi ateli alklarla ke
siliyordu. Yirmi yldr bu haykrn ykseltmekteydi ve bu
gn hala kendisini tketireesine Trkiye'nin yaklp yklm
ve byk blm yok olmu kylerinde dolaarak eski hayk
rn ykseltmeye devam etmektedir:
Ben bir Trkm,
Dinim, cinsim uludur.
93

"Milliyetilik'; rkla ve emperyalist amalara kaymad

srece; kiiler iin de, uluslar iin de daima onurlu bir yaamn,
zverinin ve g gnlere dayanma gcnn manevi (tinsel) da
yanan oluturur.
Milliyeti (ulusalc) olmayan insanlar, teslimiyetilie son
derecede yatkndrlar.

Atatrk, Nutuk ta yle diyor:

'

Gsz ve korkak insanlar, herhangi bir felaket kar

snda, milletin de uyuuklua dmesine ve ekingen bir
duruma gelmesine yol aarlar. Gszlk ve kararszlk
ta o kadar ileri giderler ki, adeta kendi kendilerine haka
ret ederler. Derler ki, biz adam deiliz ve olamayz! Kendi
kendimize adam olmamza imkan yoktur. Biz, kaytsz ve
artsz olarak varlmz bir yabancya teslim edelim.
Trkiye'yi byle yanl yollarda kme ve yok olma uu
rumuna srkleyenlerin elinden kurtarmak lazmdr.
Bunun iin bulunmu bir gerek vardr. Ona uyacaz.
O gerek udur: Trkiye'nin dnen kafalarn yepyeni
bir imanla donatmak. ..
Btn millete taptaze bir manevi g vermek. (s.7 ve de
vam)
Milliyetilik akm, bata Atatrk, tm vatansever insanla
nmz etkilemeseydi; bugn bile n kaynamz olan "Kuvay
Milliye Ruhu" oluur muydu?

Ahmet Aaolu, Trk nklab yaptnda Kuvay Milliye

ruhunu yle anlatyor:
Wilhelm Te, olunun tepesi zerine konmu bir elmay
nian alrken btn bir milletin maddi ve manevi kurtulu
ve hrriyetini hedef olarak kabul ettiini hayaline getirme
miti. zmir efeleri de daa karken gsterdikleri cesaretin
94

Trkiye'nin maddi ve manevi, d ve i kurtuluunun ykse

lebileceini elbet dnememilerdi. Maeri (sosyal) hare
ketlerin en verimlilerinin byle uursuz balayan hareket
ler olduunu tarih bu gibi misallerle ispat ediyor! nk bu
gibi hareketler milyonlarca insanlar iine toplayan bir kit
lenin ta derinliklerinden kopup gelen frtnalardr ki, kendi
kendine ve tabii sevk ile patlayan tabii kuvvetlere benzer
ler. Bunlar da son patlamalarn, ta son sarsntlarn yapma
dan, kendilerini tahrik eden maddelerin hepsini karp at
madan yatamazlar, duramazlar. Elverir ki, bir millet byle
patlamak, infilak etmek, tufanlar, zelzeleler koparmak kabi
liyetini tasn! Ziya G kalp B ey in ' Mukaddes Ate' dedi
i maddeyi tasn, yanp yakabilmeyi bilsin, mukaddes de
lilie tutularak ortal altst etmek istidadn tasn! Tarih
yapan, insanln gidiini ve mukadderatn tayin eden, bu
mukaddes atei tayan milletlerdir. Birinci Nikola dan beri
Trkiye'yi hasta adam diye gstermeye alm olan Avrupa
ve Avrupa ile beraber btn insanlk alemi, byle bir kabi
'

'

liyeti, byle bir istidad Trkte tasavvur bile etmiyordu. Bu

Rus ar, bu hasta adam, ila olarak 'Operation pas Reforma
tion' yani dzeltme deil, ameliyat usuln tavsiye ediyor
du. Bu yanl fikrin tesiri iledir ki, Avrupa Cihan Harbinin
sonunda yerlere serilmi olan Trk zerinde ta teden beri
dnd ameliyeyi, tam sras geldiini sanarak yapmak
istedi. Trk ve Trk vatann paralad. Trk hibir za
man hakk ile temsil edememi olan Babali ile ortaklarnn
miskinlik ve alakl, ecnebilere ilk zamanlarda, Trk hak
kndaki dncelerinin geree uygun olduu fikrini verdi.
Trk herkes l sayd ve mezarnn stnde lm dansla
r balad. Fatih'i taklit eden ecnebi generalinden balaya
rak, ta son Rum palikaryasna, Ermeni meyhanecisine kadar
herkes o mezar etrafnda dans etmeye koyuldu. Onun ere95

fi, haysiyeti (onuru) ile oynad. Fakat yaral, kana boyanm

aslan silkindi, yaral kalbinin ta iinden kopard ses, izmir
dalarndan Trabzon vadilerine, Erzurum dalarndan An
tep vahalarna kadar aksederek btn o geni yerleri titretti.
Feryat ve inilti Trk vatann kaplad. Eli silah tutan silah
na sarld, bilinmeyen bir yere doru kotu. Her taraf kay
na t. Kadn, oluk ocuk, ihtiyar birbirine kart. Trk ya
plan hakaretlere dayanamyor, namusu ile lmeyi namus
suz yaamaya stn buluyordu. (Prof.Dr. Sezgin Kzle
lik, Atatrk' Doru Anlamak, s.415)

"Kuvay Milliye" terimi ilk kez, Ulusal Kurtulu Sava

'nda grev yapan milis gleri anlamnda kullanlm
tr. "Ulusal Gler" anlamna gelen Kuvay Milliye, igal
altndaki bir lkede halk tarafndan oluturulmu dire
ni rgtleridir. Kuvay Milliye, lkemizde daha sonra
lar emperyalizme kar Ulusal Kurtulu Sava'na kat
lan herkesi ieren bir teri m olarak kullanlmtr (Uur
Mumcu). Kuvay Milliye, Ulusal Bamszlk Sava'nda
yurdun btn blgelerinde emperyalist igallere dire
nen halk kitlelerinin genel addr.
Htikimiyet-i Milliye gazetesindeki bir yazda Kuvay
Milliye'nin ne olduu ok yaln bir biimde yle aklan
mtr: .:Kuvay Mil/iye'ye ne oluyor?' sualini soranlara ve
receimiz cevap, sa elimizle Anadolu ve Rumeli'nin igal
sahalarn gstermek olacaktr" deniliyor. Demek ki Kuvay
Milliye, igalci glere kar direnme odaklardr.
Atatrk, Erzurum'da ou babozuk olan Kuvay Milliye
birliklerinin, emperyalist lkelerin, yani tilaf Devletleri
nin dzenli ve gl ordular karsnda ne ie yarayabilece
ini soran ktmser bir dostuna u karl vermitir: "Bu
milli kuvvetler, namuslu bir adamn yastnn altndaki ta
bancaya benzer. Namusunu kurtarmak umudunu bsbtn
96

yitirdii zaman, hi olmazsa tabancasn ekip kendini l

drebilir." Bu balamda Atatrk'n kendisi de Trk ulusu
nun zgrlemesi srecinde cann ortaya koymutur: "Ben,
Erzurum'dan zmir'e sa elimde tabanca, sol elimde sehpa,
yle geldim." (Sezgin Kzlelik, a.g.e., s.405)
Doan Avcolu, "Kuvay Miliye Ruhu"nu, "Devrimci Ordu
Gc" olarak niteliyor ve 16 Hazi ran 1 970 tarihli Devrim dergi
sine yazd bir makalede unlar sylyordu:

Devrimci Ordu Gc, son yzyllk Trk tarihinin gere

idir. Bu, Bat lkelerindeki gibi, dar anlamyla anla
lan bir kapal askerler topluluu deildir. Devrimci Or
du Gc, son yzyllk Trk tarihine damgasn vuran,
bazen baarl, bazen baarsz denemelerle, bamsz ve
uygar bir Trkiye'nin inas iin rpnan asker-sivil mil
liyeti devrimciler topluluudur.
Daha Harbiye sralarnda, ken vatan kurtarmak amacyla
devrim rgtleri kuran, alt yzyllk saltanat deviren, ba
msz Trkiye'yi yoktan var eden ve devrim yoluyla mo
dern Trkiye'yi ina seferberliine koyulan Mustafa Kemal,
Devrimci Ordu Gc'nn lideridir.

Mustafa Kemal, 22 ubat 1931 tarihinde Konya Askeri

Mahfelinde, Devrimci Ordu Gc'n yle anlatyor:
"Arkadalar, btn tarih bize gsteriyor ki, uluslar yksek
amalarna ulamak istedikleri zaman, karlarnda nifor
mal ocuklarn buldular. Tarihin bu genellii iinde yksek
bir istisna, bizim tarihimizde, Trk tarihinde grlr. Bilir
siniz ki, Trk ulusu, ne vakit ykselrnek iin bir adm atmak
istemise, bu admlarn nnde, daima nc olarak ulusal
amac gerekletiren kendi kahraman ocuklarndan kurulu
ordusunu grmtr.
97

Bunun iindir ki, Trk ulusu, tehlikelere kar elinde kl

yrmeye hazr bulunan kahraman ocuklarna derin bir
gvenlik beslemitir. Ve bu gvenlii daima besleyecektir.
Bundan sonra da Trk ulusunun yce lksnn gerekle
mesi iin kahraman evlad hep nde gidecektir.
Arkadalar!
Ordudan konuurken, memleketin gerek sahibi olan Trk
ulusunun aydn evlatlarndan sz ediyorum. Bu evlatlar
iinde, phe yok ki, yarnn kahramanlarn yetitiren ei
ticilerimiz dahildir. Gerektiinde derhal elbise deitirerek
gereken yere ban veren ve ordu ile birlikte yryen ret
men arkadalarmz dahildir.
Ben yksek ordumuzun subaylarndan ve onlarla birlik olan
Trkn aydn evlatlarndan konutuum zaman, fikren, vic
danen, ilmen ulusal kahramanla hazr btn Trk genli
inden sz ediyorum:'

Atatrk, "Kuvay Milliye Ruhu" tayan insanlarn en gzel

rneidir. te Kurtulu Sava ncesi, Kurtulu Sava srasnda
ve sonrasnda onu, daha iyi anlamamza yarayacak, yaanm
olayn yks:

Mustafa Kemal Paa, igal altndaki stanbul'da, Perapa

las'n lokanta blmnde tek bana akam yemeini yedik
ten sonra tam kahvesini smarlamak zereyken lokantann
ef garsonu yanna gelmi;
"Affedersiniz muhterem paam" demi, "biraz tedeki ma
sada ngiliz generalleri oturuyorlar. Beni ardlar ve si
zin kim olduunuzu sordular. Ben de 'anakkale muzafferi
Mustafa Kemal Paa' dedim. ngiliz generaller, 'Yaaa, yle
mi!' dediler:'
ngiliz generaller ef garson aracl ile Mustafa Kemal
Paa'y masalarna davet etmiler:
98

"Masamza buyursun, kahvelerimizi birlikte ielim" demi

ler.
ef garson, ngiliz generallerinin nce bu syledikleri
ni, sonra da kahve iin masaya davet ettiklerini syleyince
Mustafa Kemal Paa garsona yle demi:
"Onlara syle, bizim geleneklerimize gre daveti ev sahipleri
yapar. Onlar imdi her ne kadar igal kuvvetleri komutanlar
olsalar da, bu lkede yine de misafirdirler. Burada gerek ev
sahibi benim. Birlikte kahve imek istiyorlarsa geleneklerimi
ze uysunlar, onlar gelsinler, ev sahibinin masasnda, benim
masamda, benim davetlim olarak isinler kahvelerini:'
Mustafa Kemal Paa'nn bu szlerini garson olduu gibi
nakletmi ngiliz generallerine. (Sadi Borak, Atatrk'n
stanbul'daki almalar, s . 1 87)
Trkiye Byk Millet Meclisi'nin ilk gnlerinde, Mustafa
Kemal'in nasl "aman"sz, "imdat"sz bir yalnzlk cehenne
minde yardmsz, yardmcsz, hangi glklerle urap,
boutuunun bir rneini grelim:
Trkiye Byk Millet Meclisi ald, hkmet kuruldu. Fa
kat bu hkmetin ne hazinesi, ne de ordusu vard. Ortada
bir tek Mustafa Kemal vard. Karsnda bir Osmanl mpa
ratorluu, bir de Anadolu'yu istila etmi byk bir dman
ordusu bulunuyordu.
Ankara ise harap bir ehir... Hibir ey yoktu. Bir Meclis, bir
de Mustafa Kemal! .. Bu olacak i deildi. Bu iin sonu fe
lakettir, bir an nce bamzn aresini dnelim diyen bir
ksm mebus, bir evde gizli bir toplant yaptlar. Mebuslar
dan birinin;
"Ankara'da Mustafa Kemal'den baka bir ey yok, bu iin
sonu felakettir, akbetimiz korkuntur" szleri zerine zayf
iradeli bir grup, hayatlarndan endieye derek, memleket
lerine dnmeye karar verdiler.
99

Mustafa Kemal bu durumdan haberdar olunca teessr duy

du. Bu korkunun Meclis'te bir panik yaratmasndan endie
etti. Bu dnecek olanlara nasl mani olacann tedbirlerini
dnmeye balad. Meclis'te bir gizli celse yapt, krsye
gelerek u konumay yapt:
"Efendiler!.. Baz arkadalarn, bulunduumuz yoksulluk
artlar iinde, byk davamzn baaramayacan zannede
rek, memleketlerine dnmek arzusunda olduklarn duydum.
Arkadalar! Ben sizleri bu milli davaya silah zoru ile davet et
medim. G ryorsunuz ki sizleri burada tutmak iin herhangi
bir silaha da malik deilim. Dilediiniz gibi memleketlerinize
dnmekte hrsnz. Hatta hepiniz de bu kararda olabilirsi
niz. fakat unu biliniz ki, btn arkadalarm beni yalnz b
rakp gitseler, ben bu Meclis-i Ali'de tek bana kalmaya ah
dettim. Dman, adm adm her taraf igal ederek Ankara'ya
kadar gelecek olursa, ben, bir elimde silahm, bir elimde mu
kaddes Trk bayra, Elma dana kacam, orada tek ba
ma son kurunuma kadar dmanla arpacam. Sonra
bu mukaddes bayra gsme sarp ehit olacam. Bu bay
rak kanm sindire sindire ierken ben de hayata veda edece
im. Huzurunuzda buna ant iiyorum. Ben leyim vatan sa
olsun" diye ateli bir hitabede bulununca, alamadk bir tek
mebus kalmad. Ruhu iman dolu bu kahramann szlerinden
herkesin vatanseverlik hisleri cotu. Hep bir azdan;
"Paam yolundan dnmeyeceiz, seninle beraberiz" diye
bardlar. (Enver Behnan apolyo'ya atfen Durmu Ko
ray, a.g.e. , s . 193)
Alternur Kl, unlar yazd:
"Mustafa Kemal mareal niformasn Cumhuriyetten son
ra ancak iki kere giymise, bunun anlam Cumhuriyetin si
vil olmas ve askerlerin fiili siyasetle uramamalar gerek100

tiini hatrlatm akt. Mustafa Kemal, mareal niformasn,

Cumhuriyetin ilanndan sonra ancak bir defa resim ektir
rnek iin giymiti. Ama bir 'ikinci defas' da var; bunun ger
ek yksn babam Kl Ali'den dinlemitim.
930'lu yllarda italyan diktatr Mussolini, Antalya'ya gz

dikmitir, zira Roma mparatorluu'nun varisi olarak 'Mare

Nostrum' yani 'Bizim Deniz' dedii Akdeniz'in kysndaki
Antalya'ya gz dikmitir. Mustafa KemaL, talyan Bykel
isini ankaya'ya davet eder ve onu sivil olarak kabul eder.
Biraz konutuktan sonra, eliden zr diler ve teki odaya
geer. Biraz sonra geri geldiinde, srtnda Cumhurbakan
olduktan sonra ancak bir defa giydii ve Meclis'teki tablo
daki mareal niformas vardr. talyan Bykelisine unla
r syler: 'Ekselans Duenize, sizi sivil elbiseyle karlad
m ve fakat sonra karnza mareal niformasyla geldiimi
bilhassa yazn ve u szlerimi de ilave edin; niformalar ok
kolay ve abuk giyilir, ancak niformalar tamak o kadar
kolay deildir!' Son sz; askerlerin fiili siyasetle uramalar
Balkan Harbinde olduu gibi baka ve Cumhuriyeti kollamak
ve korumak grevi bambaka, ayr eyler! Siviller, sivil politi
kaclar o grevi yapamaynca, bu greve ordu sahip kmasa,
halimiz ne olurdu ve ne olur?" ( Yenia gazetesi, "Evet
krler Olsun ki Trk Ordusu Grevde': 4 Ocak 2003)

"Atatrk Milliyetilii"ni doru anlamak iin, Kurtulu Sa

va ncesi, "ulus" bilincinden ne derecede yoksun olduumuzu,
bu yoksunluun k nedenlerinin banda geldiini bilmemiz
gerekir.

Gndz Aktan, "Korkulacak Potansiyel" balyla Radikal

gazetesinde yazd makalede unlar sylyor:
o

" deolojik olmayan sola sol denmez" tezi doru deil.

Kald ki Kemalist devrimde, Fransz devriminden fark
l olarak, gl bir antiemperyalist yn olduu da unu
tulmamal.
Bizde ideolojik solcular gibi, "liberaller" de solun ulu
salc olabileceini kabul etmiyorlar. Aslnda her iki grup
da "milliyetilik" kavramnn her trlsn tehlikeli bu
luyorlar.
Oysa Sosyalist Babakan Jospin bakn neler sylemi:
"Fransz toplumunda deiiklie diren ( ... ) gl devlet
te ve dalmay istemeyen, tarihiyle iftihar eden millette
yok. Millet tecezzi etmeyen (irreducible) bir olgudur. De
mokrasinin kalbinin att yerdir. Toplumsal ban ve en
gl dayanmann olutuu mekandr. Fransa'nn ha
kim olaca bir gelecee emin admlarla yrmesi, an
cak yzyllar boyunca olumu kimliine sayg ile sa
lanabilir:' Jospin 1997 Hazirannda yapt bir Meclis
konumasnda, "Fransa, her eyden nce Cumhuriyetin
oluturulduu bir tarihtir" demiti. Nisan 1997'deyse
Avrupa'nn ilave bir demokratik mekan olduunu, mille
ti ikame edemeyeceini vurgulamt.
Bu szleri bizdeki hangi eski sol/yeni liberal yazar sy
leyebilir? Bizim "liberaller" milletin kreselleme/ AB
entegrasyonu iinde erimesini ister. PKK enternasyona
list terrizmin nedenini devlet ya da ordunun tutumuna
balar.
.. . Solcular da milliyetilik kart, bunlar da. Solcular da n
ce mevcut dzenin yklmasn istiyorlar, bunlar da. Cum
huriyet ikincisiyle ikame edilmedike ve Kemalizm tarihe
gmlmedike lkede demokrasi olmayacan savunuyor
lar. Yani komnist ve faist "devrimlere" ve kinci D nya
Sava'na yol aan "apokaliptik" dnce tarzn terk edemi102

yorlar. Onun ardnda da brakamadklar "Biz adam deiliz"

nihilizmi var. AB yeliine destei ideolojiye evirdiler. Her
eyin iyi olduu gibi kt y nlerinin de olabileceini gre
mediler. Onlar iin AB'ye giriin amac, kendilerini ezen as
keri darbelerin rvann almak.
Anayasamzn 2. maddesine gre Trkiye Cumhuriyeti, sa
dece "demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti" deil,
. Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel
ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devle
tidir:' Bu maddede yer ald iin Cumhuriyetimizin dei
...

tirilemez niteliklerinden olan "Atatrk Milliyetilii"nin

akla kavuturulmasnda yarar bulunmaktadr:
a) Biz milliyet fikirlerini tatbikte ok gecikmi ve ok ilgi
sizlik gstermi bir milletiz. Bunun zararlarn fazla faali
yetle telafiye almalyz .. . nk tarih, hadiseler ve ma
hedeler, insanlar ve milletler arasnda, hep milliyetin hakim
olduu gsterilmitir...
zellikle bizim milletirniz, milliyetini ihmal ediinin ok
ac cezalarm ekmitir. Osmanh mparatorluu iindeki
ok eitli toplumlar hep millet inanlarma sanlarak, mil
liyetilik idealinin kuvvetiyle kendilerini kurtarddar. Biz

ne olduumuzu, onlardan ayn ve onlara yabanc bir millet

olduumuzu, sopa ile ilerinden kovulunca anladk.
Kuvvetimizin zayflad anda bizi hor ve hakir grd
ler. Anladk ki, kabahatimiz kendimizi unutmu oldu
umuzmu. Dnyann bize hrmet gstermesini istiyor
sak, ilknce biz kendi benliimize ve milliyetimize bu
hrmeti; hissi, fikri ve fiili olarak btn davram ve ha
reketlerimizle gsterelim; bilelim ki milli benliini bul
mayan milletler baka milletlerin avdr. (Atatrk'n, 26
Mart 1923 tarihli Hdkimiyet-i Milliye gazetesinde yaymla
nan konumas)
103

b) Yetiecek ocuklarmza ve genlerimize, grecekle

ri eitimin snrlar ne olursa olsun, ilkin her eyden n
ce Trkiye'nin bamszlna, kendi benliine, milli ge
leneklerine dman olan btn unsurlarla mcadele et
mek gerei retilmelidir.
Dnyada, milletleraras duruma gre byle bir mcadelenin
gerektirdii manevi unsurlara sahip olmayan kiilere ve bu
nitelikte kiilerden oluan toplumlara, hayat ve bamszlk
yoktur.
ocuklarmz ayn eitim derecesinden geirerek yetiti
receiz. Kesinlikle bilmeliyiz ki, iki para halinde yaayan
milletler zayftr. (Atatrk'n Atatrk Dnce Sistemi,
III. Kitap, s.30-3 1 'de yer alan konumas.)
c) Yine Atatrk, kendi el yazs ile yazd Medeni Bilgiler
adl kitabnda yle diyor:
"Din birliinin de bir millet tekilinde etkili olduunu syle
yenler vardr. fakat biz, bizim gzmz nndeki Trk mil
leti tablosunda bunun aksini grmekteyiz.
Trkler slamiyeti kabul etmeden evvel de byk bir mil
let idi. slamiyeti kabul ettikten sonra, bu din, ne Arap
larn, ne ayn dinde bulunan Acemlerin ve ne de Msrl
larn vesairenin Trklerle birleip bir millet tekil etme
lerine hibir etki yapmad. Bilakis Trk milletinin milli
balarn gevetti; milli hislerini, milli heyecann uyu
turdu. Bu pek tabii idi. nk slam dininin gayesi, btn
milliyetlerin stnde, kapsayc bir Arap milliyeti siyaseti
ne indirgeniyordu. Bu Arap fikri, mmet kelimesi ile ifade
olundu. Bu dini kabul edenler, kendilerini unutmaya, ha
yatlarn Allah kelimesinin her yerde ykseltilmesine hasr
etmeye mecburdurlar. Bununla beraber, Allah'a kendi mil
li dilinde deil, Allah'n Arap kavmine gnderdii Arapa
kitapla ibadet ve yakarmada bulunacakt. Arapa renme104

dike Allah'n ne dediini bilmeyecektL Bu vaziyet karsn

da Trk milleti birok asrlar, ne yaptn ne yapacan bil
meksizin, adeta, bir kelimesinin manasn bilmedii halde,
Kura n' ezberlemekten beyni sulanm hafzlara dndler.
Balarna geebilmi olan haris serdarlar, Trk milletince,
kark cahil hocalar azyla, ate ve azap ile mthi bir mu
amma halinde kalan dini, hrs ve siyasetlerine alet ittihaz
ettiler.
... M illi duyguyu boan, fani dnyaya kymet verdirmeyen,
sefaletler, zaruretler, felaketler his olunmaya balaynca, asl
hakiki saadete o ldkten sonra ahirette kavuacan vaat
ve temin eden dini akide ve dini his, millet uyand zaman
onun u ac hakikati grmesine mani olamad. Bu feci man
zara karsnda kalanlara, kendilerinden evvel lenlerin ahi
retteki saadetlerini dnerek veya bir an evvel lm dile
yerek ahiret hayatna kavumak telkin eden din hissi; dn
yann acs, dnyann tokatyla, derhal, Trk milletinin vic
danndaki adrn ykt, davetlileri Trk dmanlar olan
Arap llerine gitti. Trk vicdan umumisi, derhal, yzlerce
asrlk kudret ve ferahlyla, byk heyecanlarla arpyor
du. Ne oldu? Trkn milli hissi, artk ocanda atelenmiti:
Artk Trk cenneti deil, eski, hakiki byk Trk atalarnn
mukaddes miraslarnn son Trk ellerinin mdafaa ve mu
hafazasn dnyordu, ite dinin, din hissinin Trk milli
yetinde brakt hatra.
Trk milleti, milli hissi; dini hisle deil, fakat insani hisle
yan yana dnmekten zevk alr. Vicdannda, milli hissin
yannda, insani hissin erefli yerini daima muhafaza etmek
te iftihar eder:' (Medeni Bilgiler, s . 2 1 , 364 ve devam)

d) Sz konusu Medeni Bilgiler ders kitabnda laiklik y

le tanmlanr:
105

"Trkiye Cumhuriyeti'nin resmi dini yoktur. Devlet idare

sinde btn kanunlar, nizamlar bilim i n ada medeniyete
salad esas ve ekillere, dnya ihtiyalarna gre yaplr
ve uygulanr. Din anlay vicdani olduundan, Cumhuriyet,
din fikirlerini devlet ve dnya ilerinden ve siyasetten ayr
tutmay milletimizin ada ilerlemesinde balca baar et
keni grr:' (Medeni Bilgiler, 1932 basm, s . 56)
e) Atatrk, I Kasm 1 937 gn, ylda bir yapt TBMM'yi
a gibi nemli konumasnda aynen unlar sylyordu:
"Dnyaca bilinmektedir ki, bizim devlet idaresindeki ana
p rogrammz, Cumhuriyet Halk Partisi programdr. Bunun
kapsad siyasetler, idarede ve siyasette bizi aydnlatc ana
hatlardr. fakat bu prensipler gkten indirildii sanlan ki
taplarn dogmalaryla asla bir tutulmamaldr. Biz, ilham
larmz gkten ve gaibten deil, dorudan doruya hayat
tan alm bulunuyoruz:' (Atatrk'n Syle v ve Demeleri,
s .405)

f) Birtakm eyhlerin, dedelerin, seyitlerin, elebilerin, ba

balarn, emirlerin arkasndan srklenen ve alnyazlarn
ve canlarn, falclarn, byclerin, frklerin, muska
clarn ellerine brakan insanlardan meydana gelmi bir top
lulukla ada uygarlk dzeyine ulalamaz. (Atatrk Nut
ku, cilt 2, 6. basm, s.655)
g) nsanlarn ruhun selameti iin yakldklarn biliyoruz.
Herhalde bunu yapan engizisyon papazlar hsnniyetlerin
den ve iyi i yaptklarndan bahsederlerdi: Belki de cidden
bu szlerinde samimi idiler. fakat bir ahmakl yahut bir
hyaneti iyi bir i kalbna uydurmak g deildir; en nihayet
bu bir isim deitirmek meselesidir... Unutulmamaldr ki,
baz insanlar istikbali, mazinin arasndan grmekte srarl
drlar. Bunlar, alakamZl kestiimiz ananelere kar behema
hal sadakatin iadesini isterler. Bu gibi insanlar, kendi itikat
106

ettii gibi itikat etmeyen kimseleri, istedikleri gibi ezemez

lerse, kendilerini cenderede hissederler. (Atatrk'n bu ko
numas iin baknz: Dou Perinek, Anayasa ve Partiler

Rejimi, 3. basm, s . l )
h ) Cumhuriyetimizin nitelikleri arasnda yer alan 'Atatrk
Milliyetilii; 17 Haziran 1 997 gn TBMM'de yapt ko
numada, ettii yemine sadk bir milletvekili, Prof. Dr. Ha

lil Cin tarafndan, ieriine uygun ekilde yle dile getiri

liyor :

"Dnyada, her devletin vatanda, devletinin adn tekil

eden ad ve kimlikle anlr. Trkiye Cumhuriyeti vatanda
Trktr. Bu kimlik, tarihin en erefli kimliidir. 'Ha
yatrnn en byk serveti ve vnc Trklmdr:
'Ne mutlu Trkm diyene' diyen Atatrk'n Trkiye
Cumhuriyeti'nde, Trk kimliini reddeden, yerine slam
kimliini, mmetten olmay yeleyenlerin cumhuriyete
kar yrttkleri ak ve gizli mcadele, milletimizi de
rinden zmektedir.
'Kendi kimliine hrmet etmeyenleri baka milletler de
saymaz' sz, tarihi, siyasi ve sosyolojik bir gerein ifa
desidir. Osmanl devleti, Trk kimlii yerine Osmanl
l tercih edince km; gerek kimlii olan Trkle
dnnce, harabe haline dnm bir imparatorluktan,
yepyeni, gl/dinamik bir Trk devleti ortaya km
tr. Bin yldan beri birlikte yaayan Anadolu halk, Trk
milletini oluturmutur. Trk kimliinin esas, etnik un
sur deil, ortak tarih, ortak kltr, ortak lk ve hukuk
birliidir. 1924, 1961 ve 1982 Anayasalar, Trk devleti
ne vatandalk bayla bal olan herkesi Trk saymtr;
din, mezhep, rk fark gzetmemitir. Kendini Trk sa
yan herkes Trktr."
107

) Prof. Dr. Suna KiIi, Atatrk Devrimi adl eserinde

(s.272) yle diyor:
"Atatrk ideoloj i ulusal devleti benimser ve ulusal dev
letin amalarna yasallk kazandrmay amalar. slam siya
sal ierikli ve amal bir din olarak kendi stnde ve dene
tim dnda bir siyasal yapy kabul etmez. Egemenliin hal
ka, ulusa ait olduunu savunan Atatrk gr ile gerek
yasal otoritenin Tanr isteneini yanstan otorite olduunu
savlayan islamc gr elikili durumdadr. Atatrklk
te laik cumhuriyetin 'otorite'si yasaldr. slam, 'cemaat'i,
'mmet'i temel olarak grr. Atatrk gr ise ulusa,
ulus egemenliine dayanr. slamc dnce dinsel dev
let otoritesine boyun eilmesini ister. Atatrk gr
ise kaynan ulus egemenliinden alan laik cumhuriyet
otoritesini yasal sayar. slamc dn 'dinsel birlik' ze
rinde durur. Atatrk gr 'ulusal birlik'i vurgular:'
Yine Atatrk'n szlerine dnelim:
"Efendiler: Yeryznde yz milyonu mtecaviz slam
vardr. Bunlar ana, baba, hoca terbiyesiyle, terbiye ve ah
lak almaktadrlar. Fakat maalesef hakikat udur ki, b
tn bu milyonlarca insan kitleleri unun veya bunun esa
reti ve zillet zincirleri altndadr. Aldklar manevi ter
biye ve ahlak onlara bu esaret zincirini krabilecek me
ziyeti, insaniyeti vermemitir, veremiyor. nk terbiye
hedefleri milli deildir:' (Atatrk'n Syle v ve Demele
ri, eilt 2, s . 198)

os

DAG BAINI DUMAN ALM

nn niversitesi'ndeki (Malatya) konferansm esnasnda
rencilerden biri bana u soruyu sordu:
"Kurtulu Sava ncesi, o karanlk ve umutsuz gnlerde bi
le, 'manda' olmay kabul etmeyen, fedakar ve onurlu Trk ulusu

ve Mustafa Kemal gibi askerler bugn de olsayd; emperyalist

devletler, son derece salam temeller zerine kurulmu Trkiye
Cumhuriyeti'ni, adm adm ke ve paralanmaya doru g
trmeyi baarabilirler miydir
Bu eit sorular bana, hemen her konferansmda soruluyor.
Cevabm her seferinde, "Elbette ki hayrn oluyor. nk artk
gerei kabul edelim: Bizi en kt artlarda bile dimdik ayakta
tutan eyi, onurumuzu aldlar. Onurunu kaybetmi uluslar, ba
mszlk mealesini tamaya devam edemez ve iinden Musta
fa Kemal gibi nderler karamaz.
Prof. Dr. Ali Dnmez tarafndan kaleme alnan ve Nisan
2004'te Toplumsal D nm Yaynlar arasnda kan, iki ciltlik
ve 1380 sayfalk Da Ban Duman Alm adl eser, Kurtulu
Sava ncesi ve sonrasndaki yllar anlatan belgesel bir al
ma ... Adeta Mustafa Kemal'in gnlk not defteri gibi...
te o eserden aldm birka blm dahi, Mustafa Kemal
ve arkadalar ile, onurlu Trk ulusunun, hangi artlarda ve bu
gne de k tutacak biimde, "manda" olmaya neden "hayr" de
diklerini anlamamza yeter sanyorum.
O satrlar okuduka, siz de benim gibi, "Ruhumuzu alm
lar" diyecek misiniz bilemiyorum ... Ruhumuzun alnmasn en109

gelleyemediimiz iin de, "Da ban duman alm" diyenler gi

derek oalacak ama aramzdan "Yryelim arkadalar" diyecek
bir Mustafa Kemal, hibir zaman kmayacak.
Yl 1 906, Vatan ve Hrriyet Cemiyeti'nin Selanik ubesini
kurarken Mustafa Kemal unlar sylyor:
"Arkadalar! Bu gece burada sizleri toplamaktan maksa
dm udur: Memleketin yaad vahim anlar size syleme
ye lzum grmyorum. Bunu cmleniz (hepiniz) biliyor
sunuz. Bu bedbaht (mutsuz) memlekete kar nemli vazi
felerirniz vardr. Onu kurtarmak, biricik hedefimizdir. Bu
gn Makedonya'y ve btn Rumeli ktasn vatan camiasn
dan (topluluundan) ayrmak istiyorlar. Memlekete yaban
c nfuz ve hakimiyeti ksmen ve fiilen girmitir. Padiah
zevk ve saltanatna dkn, her aal yapabilecek iren
bir ahsiyettir. Millet zulm ve istibdat (despotluk) altn
da mahvoluyor. Hrriyet olmayan bir memlekette lm ve
yok olu vardr. Her ilerlemenin ve kurtuluun anas hrri
yettir. Tarih bugn biz evlatlarna byk vazifeler ykyor.
Ben Suriye'de bir cemiyet kurdum. stibdat ile mcade

leye baladk. Buraya da bu cemiyetin esasn kurmaya

geldim. imdilik gizli almak ve tekilatn organlar
n oluturmak zaruridir. Sizden fedakarlklar bekliyo
rum. Kahredici bir istibdada kar ancak ihtilal (devrim)
ile cevap vermek ve khnelemi rk idareyi ykmak,
milleti hakim klmak, ksacas vatan kurtarmak iin sizi
vazifeye davet ediyorum!"
"Arkadalar! G eri bizden evvel birok teebbs yapl
mtr. Fakat onlar muvaffak olamadlar. nk ie te
kilatsz baladlar. Biz kuracamz tekilat ile bir gn
mutlaka ve ne olursa olsun muvaffak olacaz. Vatan,
milleti kurtaracaz:'
1 10

"Hsrev, tabancan kar, bu masann stne koy; karar

mz yeminle de salamlatrahm:' (s.30)
Sivas Kongresi toplants srasnda Mustafa Kemal ayaa
kalkt ve;
"Efendiler" dedi. " Burada siyasi bir parti kurmak, yahut bir
hkmet darbesi yapmak iin toplanmadk. Btn millet,
yeniden doma hadisesi geiriyor. Bizim hedefimiz de en
yeni tarzda milli bir devlet vcuda getirmektir. Biz, ne bir
partiyiz, ne de komiteyiz! Btn milletin mmessilleriyiz
(temsilcileri). Kutsal vazifemiz btn milleti muzdarip eden
(strap ektiren) felaketten kurtarmaktr. Biz birka kolor
dunun yardmna gveniyoruz. Yenilmez olduuna kar
besledii gven gn getike salamlanan millet namna
dvrnek yetkisini tayoruz. Bu inanc, her kalbe alaya
caz. Buras, yreksiz adamlarn yeri deildir. Yapaca
mz vazifeler, perde arkasnda baarlacak vazifeler ol
mad gibi, ekseriyet kazanmak, parlamento mnakaa
larna girirnek ile dmanlara haklarmz ve davamz
kabul ettirmeye imkan yoktur. Biz gayemizi btn ky
llere, btn ehirliere anlatmah, herkesle temas etme
li, herkesin ihtiyacn anlamah ve herkesi uyandrmah
yz. Beni asi ilan ettiler. Ele geersem beni bekleyen akbe
tin (sonu) iyi olmad malumdur. Benimle beraber aktan
aa alanlarn da ayn akbete urayacaklar phe g
trmez. Bana mzaheret gsterenler (destekleyenler), ba
larna ne gelirse gelsin, milletin kutsal davasn brakmaya
caklarna azmetmelidirler:'
Bu szleri dinleyenlerin hepsi de bardlar:
"Hareketimizin lideri sensin!" (s.827)
Erzurum Kongresi balamadan, 9 Temmuz 1 9 1 9 gunu,
Mustafa Kemal Paa, ilgin bir ziyaretiyi kabul ediyordu.
111

Erzurum'da ngiltere adna grev yapan, ngiltere Dileri

Bakan Lord C urzon'un yeeni Kolonel Rawlinson.

Mazhar Mfit Kansu, kendisinin de hazr bulunduu ziya

reti ileride yle anlatacakt:
"le yemeini daha yeni yemitik. Bize yeni ayrlan evin
bir odasnda oturuyor, Paa ile konuuyorduk. Bu srada,

Kazm Karabekir Paa 'nn Mustafa Kemal'in hizmetine

memur ettii -bir sylentiye gre gizli ve zel habercisi

Ali avu odaya girdi ve;

'Kolonel Rawlinson sizi ziyaret etmek istiyor Paam' dedi.
Paa, bir saniye atk kalarnn altnda bir gne gibi aan bol
kl gzlerini Ali'nin gzleri iinde dolatrdktan sonra;
'Peki buyursunIar' dedi.
Biraz sonra Kolonel aramzdayd. Bir sre Paa ile havadan
sudan sz ettikten sonra;
'ittiime gre burada yarn bir kongre aacakmsnz' de
di. (Kongrenin almas dnlen ilk tarih 10 Tem muz idi;
fakat bir sre gecikilerek alabiidi.)
'Evet' diye yantlad Paa, 'millete almas kararlatrl
mtr:
Konumann bundan sonras karlkl olarak yle srd:

Kolonel, 'Almamas daha mnasip olacaktr:

Mustafa Kemal Paa, 'Kongre muhakkak toplanacak ve a
lacaktr. Millet buna karar vermitir. Almamasn tavsiye
eden mtalaanza hakim olan sebepleri bile sormaya gerek
grmyorum:

Kolonel, 'Fakat hkmetim, bu kongrenin toplanmasna

msaade edemez:

Mustafa Kemal Paa, 'Ne hkmetinizden ne de sizden

msaade istemedik ki, byle bir msaadenin verilip veril
meyecei sz konusu olsun:
1 12

Kolonel galip devletler adna konutuunu hissettirmek

istermiesine sesini biraz daha ykselterek yle bir
tehdit savurdu:
'Kongreden vazgemezseniz zor kullanarak kongrenin
datlmas mecburiyeti hasl olacaktr!
Paa daha Kolonel'in son sz azndan kmadan ayn
iddetle cevap verdi:
'O halde biz de mecburi ve zaruri olarak kuvvete kuvvet
le kar koyar ve her halde milletin kararn yerine geti
ririz!
Mustafa Kemal Paa ok sinirlenmiti. Byle zamanla
rnda kalar atlr ve gzleri saa ve sola evrilerek ate
saard. Paa gene bu halde idi:
'Ne pahasna olursa olsun kongreyi aacaz' diyerek
ayaa kalkt ve Lord Curzon'un kstah yeenine;
'Mlakatmz (grmemiz) bitmitir' dedi.
Kolonel, tek kelime sylemeden, alp kendisine gsterilen
kapya doru yrmeye balamt. kt gitti:'
Bu ngiliz Albay, ileride ngilizler stanbul Mebuslar Mec
lisi'ni basp baz milletvekillerimizi tutuklad zaman Mus
tafa Kemal Paa 'nn Kazm Karabekir Paa'ya verdii
emirle rehine olarak elde tutulacakt.
ngiliz Albay Rawlinson mtareke hkmlerine gre ken
dilerine teslim edilmesi gereken Trk ordusuna ait silahlar
da birok kereler Kazm Karabekir Paa dan istemi, fakat
her seferinde bir bahane bulunarak ipe un serilmiti.
ngiliz Koloneli, Erzurum'da Mustafa Kemal Paa'y bir ke
re daha ziyaret etmi ve ordudan ayrlm olduunu bildi
i halde isteklerini yerine getirmesi iin Kazm Karabekir
Paa nezdinde kendilerine yardmc olmas gibi pek tuhaf
ve safa bir teklifte bulunmutu. Paa'dan ald cevap u
oldu:
'

113

"Bu silahlar milletin maldr ve millet bunlar kimseye ver

meyecektir:' (s.765 ve devam)
Erzurum Kongresi'ne balanaca srada, ortaya bir "Baka
nn elbisesi" sorunu kt. Bakanlk makamnda oturacak
olan Mustafa Kemal'in, askeri niformasndan baka sivil
elbisesi yoktu.
Mustafa Kemal Paa 7-8 Temmuz gecesinden beri hem me
muriyetinden hem de askerlikten istifa etmi olduuna gre
artk bu niformay tamamas gerekirdi. Nitekim daha ilk
gnden bu gerei kendisi de duymu ve bir sivil elbisesi bu
lunmamasna hayflanmt.
Bu konuda Mazhar Mfit Bey'in yardmc olduu ve Paa'y
bu skntdan kurtard anlalyor. Mazhar Mfit Bey an
larnda yle diyor:
"Btn mr askerlikte geen Paa'nn sivil elbisesi yoktu,
derhal bir yeni elbise temini de mmkn olamazd.
Sabahleyin bana;
'Elbiseyi ne yapacaz Mazhar' der demez;
'Kolay Paam' cevabn verdim. Aklma geldi. Hemen Vali
Mnr B ey in yanna gittim:
' Paa iin sizin elbiselerinizden bir takm istiyorum' dedim .
'

Mnr Bey bir hayli skld:

'Evet amma, Paa hazretlerine layk temiz bir elbise bende
de yok' dedi.
Haksz da deildi. Sava iinde ve sava sonrasnda kimse
de el dokunulmam elbise kalmamt. Bununla beraber he
men akl etti:
'Benim ya bir, ya iki defa giydiim bir jaket- ataym var; Paa
hazretlerine onu takdim edeyim:
'Gayet iyi!' diyerek hemen jaket-atay aldm. Bende de te
miz bir fes vard. Gmlek, yaka, kravat da uydurmutum.
Paa 'nn ite ilk sivil kyafetini bu suretle temin etmitik .
1 14

Paa'nn birka ay kullanm olduu o fesi, hala, o gnlerin

hatrasn tazeleyerek dikkatle saklarm:'
Sivas'a hareket etmeden nce, Erzurum'da son gnlerinde
otomobilin onarm yapld. Belediye Bakan Zakir Bey
de, her biri 1 00 liraya drt yk arabas temin etti. Fakat te
ki masraflar bir yana, yk arabalarnn kira bedelini deye
cek para yok!
te o gnlerden birinin akamnda, Mustafa Kemal Paa,
Mazhar Mfit Bey'i yanna ard. G lerek;
' Belki paraya ihtiyacnz vardr, aln size yol paras' dedi ve
cebinden kard 1000 liray teslim etti.
'Aman Paam nasl oldu bu?'
'zmn ye de ban sorma!'
Mazhar Mfit Bey, bayram ediyordu; fakat parann nere
den geldiini ancak Sivas'ta renebilecekti; Erzurum'daki
Mdafaa-i Hukuk arkadalar vermilerdi.
O gn iin llerneyecek bir deer tayan bu 1000 lirann
gerek hikayesini de Cevat Dursunolu, yllar sonra anla
tacakt:
"Austos sonlarna doru bir gn gazeteci Necati'nin evin
deydik . O srada Kazm (Dirik) da yanmza geldi. Arkada
lar ile, Mustafa Kemal Paa'nn yol hazrlna giritiini,
fakat yol masrafnn nizamname gereince bizim tarafmz
dan salanmas gerektiini konuuyorduk. Fakat cemiyetin
btn mevcutu ancak 80 lira kadard. Halbuki en az 1000 li
raya ihtiya vard. Bizde ise bir ey yok. Muhacerette oluk
ocuumuzun ziynet eyasna kadar ekmek parasna sarf et
mitik. Vaziyetimiz fena idi. Allah raz olsun Sleyman Bey
hzr gibi imdadmza yetiti. Faal heyet yesi emekli binba
Sleyman Bey:
'ocuklar, benim tasarruf edilmi 900 lira param var. Ben 60
yan gemi bir adamm. Allah rzas ile, milletin selame1 15

tinden baka dileim yok. Ben bu paray size veririm. Yalnz

bir artm var. Benim bu paray verdiimi ne Paa ne de ba
ka hi kimse bilmeyecek. Ben devletin verdii emekli ayl
ile geinir giderim:
Cevat Dursunolu bu hikayesini yle bitirdi:
'Hepimizin gzleri yaard Bu adsz byk adam, bizi o gn
k en byk kaygmzdan kurtarmt:" (s .806)
Ertesi sabah Sivas'a gitmek zere yola klacakt ama ye
mekten sonra balayan konumalar uzun srd. Manda bah
si alm ve Paa, manda dosyasn getirmiti. Orada ha
zr bulunanlardan Albayrak gazetesinin sahibi Necati Bey,

Paa'nn msaadesi ile dosyadaki bir-iki mektuba gz attk

tan sonra heyecan ile ayaa kalkt:
"Paam hepimiz, btn Erzurumlular, doulular lmeden
byle bir ey tahakkuk ettirilemez:'
Manda sorunu konuulurken Mustafa Kemal Paa, sinirli
zamanlarnda ok kere yapt gibi odann iinde bir aa bir
yukar dolayordu. Bir ara durdu ve arkadalarna dnd:
"stanbul bir Amerikan mandasdr tutturmu gidiyor de
di. Bu olmayacaktr. Trkiye istiklaline ve btnlne sa
hip olacaktr. Bunu istemekte devam edeceiz. Benim an
ladma gre stanbul'daki zatlar (kiiler) bizi Amerika'da
Wilson'a, Senato'ya, Kongre'ye mracaat ettirmek ve btn
Trk milleti adna istenen bir manda oyununa drmek is
tiyorlar. Bu oyuna gelmeyeceiz:'
Parma ile kabark dosyay gstererek;
"u mektuplara, telgraflara baknz" diye devam etti. "yle
bir manda istenecek veya verilecekmi ki; egemenlik hak
kmza, harite temsil hakkmza, kltr istiklalimize, va
tan btnlmze dokunmayacakm. Buna ve bylesine
Amerikallar deil, ocuklar bile gler. Her eyin banda,
Amerikallar kendilerine hibir kar salamayan byle bir
1 16

manday niin kabul etsinler? Amerikallar bizim kara gz

lerimize mi aklar? Bu ne hayal, bu ne gaflettir!.:'
Paa konutuka sinirleniyordu.
"Hayr paalar hayr, hayr beyefendiler hayr, hayr hanm
efendiler hayr... Manda yok! . . Ya istiklal, ya lm!.:' (s.797)
Sivas Kongresi, son gnlerine yaklayordu. Kongrenin bal
ca grevi dou vilayetleri iin balatlm bir kurtulu mca
delesini btn memleket dzeyinde geniletmek, millet sa
va haline getirmekti. Erzurum Kongresi Beyannamesi'nin
bu zihniyetle geniletilmesi, bildirinin o yolda yeniden d
zenlenerek savan millete mal edilmesi idi.
Ne var ki Mustafa Kemal Paa, gene de bir huzursuzluk
iindeydi. Huzursuzluu o gnn balca iki sorunundan
geliyordu. Bunlardan biri manda meselesinin hala kesinlikle
kafalardan silinip atlmamasydl.
Yakn arkadalaryla sohbet s rasnda yle konuuyordu:
"Erzurum'dan beri daima bu bahisle megulz. Her ey bi
ze gsteriyor ve anlatyor. stanbul'daki devlet ricali (yksek
makamdaki yneticiler) ve siyaset bykleri vatann kurtu
luunu tek mit halinde Amerikan mandas fikrini kabul
de gryorlar. nk bunlar bizim hedef ve gayelerimizden,
Trk miletinin uyanndan, milli irade ve temayln (ei
limin) gelime dorultularndan tamamyla habersiz bulu
nuyorlar. Onlar bizi -be adamn biraraya gelip hayal pe
inde komas kabilinden kimseler farz ediyorlar ve gaflet
lerinin derecesini bir trl lemiyorlar. tilaf devletlerinin
basks ve hyanet ebekesinin propagandas altnda belki de
arm ve bunalm bulunuyorlar. imdilik bunlara biare
ler demekten baka yapacamz bir ey yoktur:' (s.83 1)
TBMM'nin alndan ksa bir sre nce, Atatrk berabe
rinde Rauf ve Bekir Sami Bey ler olduu halde Amasya'da,
'

Bahriye Nazr Salih Paa ile grmeye geldii vakit Tas1 17

vir-i Efkdr gazetesi yazar Ruen Erefe ( naydn) verdii

mlakatta, giritikleri milli hareketin sebeplerini yle an
latmt:
"Bundan iki ay evvel bizi maceraperestlik ile sulayan bir- iki
stanbul gazetecisi, isterdim yakndan temas etseydi de, iin
gerek ynn kefedip ona gre tarif etseydi. Milletin hak
kn aramaya alan bir-iki maceraperestlik dediler. O hak
k geri almak iin alanlar da, onlara gre maceraperest
birer muhteris oldu. fakat durup dururken macera yarat
maya, maceraperest olmaya, bilmem ki lzum ve ihtiya var
myd? Bu maceraperest denen insanlarn rtbeleri mi
eksikti? ahsi haysiyetleri (onurlar) mi haleldar olmu
tu, a m kaldlar, yoksa ahsi istiklalleri mi ksufa (g
ne tutulmas) uramt? Hayr deil mi ya? Her eyle
ri yerli yerinde idi. O halde, bilhassa bir harp yorgunlu
undan sonra istirahata muhta bir kimsenin byle kal
kp da maceralar, gaileler (skntlar) yaratmaya ihtiyac
yoktu. Halbuki milletin ve memleketin istiklali ve erefi
sz konusu idi. Bu mesele her dncenin stndedir.
Millet ve memleket sayesinde kazanlan rtbe ve refahn bir
ehemmiyeti, bir kutsall vardr. Biz bunlardan ancak gene
bu aziz millet ve memlekete borlu olduumuz son bir vazi
fe-i namusu ( namus grevini) ifa iin ayrldk . Milletin ken
di hayatn kurtarmak, kendi meru hakkn mdafaa etmek
iin kard sese itirak etmek, her kendini bilen vatanda
n vazifesidir. Bu hareket milletin bir arzusudur, hatta bir
ihtiyacdr. Bu arzu ve ihtiyac tevlit eden (douran) ey de
ahslar deil, bizzat olaylardr. Devlet birlik ve bamszl
n tehdit eden na meru (meru olmayan) birtakm ihtiras
lar, topraklarmza, hibir hakka mstenit olmakszn vuku
bulan saldrlar ve tehlike karsnda millete birlemek lzu
mu nu duyurmutur. Byle bir harekete macera demek, bu
l lS

hareketi takdir edenleri maceraperestlik ile nitelernek gafil

lik (gerekleri grerneme), garazkarlk (garaz balama) de
il midir?" (s.797)
Osmanl'nn yetitirdii vatansever aydnlara, askerlere ba
kyarum; a an en gzel rn Mustafa Kemal'i her geen
gn daha iyi anladka;
"Onlar cennet atlarna binmi svarilerdi" demekten kendi
mi alamyarum.

1 19

ATAT RK'LE LG L
OK NEML B R ANI
Bilgi Yaynevi yaynlar arasnda kan Militan Atatrk

lk adl eserimde (s.240), 1 1 Temmuz 200 1 tarihli Gzc gaze

tesinde Memduh Bayraktarolu'nun yazd, "Ankara'da Sov
yet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii Bykelilii'nde, Sovyet
ihtilali'nin yldnm kutlanrken, Atatrk'n haber vermeden
ve protokol kurallarn hie sayarak, gecenin ilerlemi saatlerin
de szkonusu Bykelilie baskn bir ziyaret yapmas ve B
ykeli Karahan'a syledikleri"ne ok nemli bulduumdan yer
vermitim.
Byle bir olayn cereyan etmediini iddia eden yazarlar ol
du. i nanlr bir kaynaa dayanarak yazlanlarn doruluunu ka
ntlama olanana bugne kadar kavuamamtm.
imdadma Bertan Onaran yetiti. Bakn Ber/in Bahar der
gisinin Kasm 2009 saysnda, "iin Asl" balyla bu olayn do
ruluunu nasl kantlyor:
.. .in asln, Kemal Arburnu'nun Atatrk adl kitabnda,
Behet Kemal alar'n bir ansndan rendik. Paylaalm:
O'nu Rus Sefarethanesi'nde yelesi kabarm arslan mehabe
tiyle (heybetiyle) kkrerken grdm geceyi hatrlyorum:
1937 ylndayd sanrm. Rus ihtilalinin yldnmyd. Rus
larla aramza soukluk girmiti ama dostluumuz eski ha
vasn henz muhafaza ediyordu. Kavakldere azndaki ge
mi biimi Rus Sefareti'ne gelen davetliler arasnda, zamann
120

Bavekili smet Paa bata, kalabalk Trk kitlesi gze ar

p yordu. Saat bire doru herkes dalmak zereyken, bala
laykalar stiklal Marmz almaya balamasnlar m? Pal
tosunu giyrnek zere olan Bavekil birden irkildi; ne olu
yor dememize kalmad, merdivenlerde yaverlerinin arasn
da Mustafa Kemal'in sarn ba, vaktini arp gece yars
doan bir gne gibi beliriverdi. Bir an salon kaynat. s
tiklal Marmzn pei sra almaya balayan bir dans hava
snda Atatrk' Tayyare Cemiyeti'nin davetlisi olarak gel
mi bir parat kzla seyretmemiz, bfenin banda Sefir
Karahan'n iki ikramn kabul ediyor grmemiz bir oldu.
Birden sesi salonda nlad:
"Rusay iyi bilen bir Trk diplomat veya subay bulamaz
msnz?"
Azerbaycan'da doup bym, sonra Anadolu'ya gelip ha
va subay olmu birini buluverdiler. Onu yanna, glgesine
alan Atatrk, Karahan' gstererek;
"Sefir cenaplarna sorunuz" dedi, "efiniz kimdir?"
Trkeyi bilen Karahan, byle sade ve kk cmlelerde
tercmenin sonunu beklemeden cevap veriyordu:
"Stalin!"
Atatrk, bir gz terc manda, bir gz Karahan'da, al
maya balad:
"Geenlerde, Cumhuriyetimizin yldnmnde, btn dn
ya byklerinden tebrikler aldm. Bu arada, Kalinin'in
de bir telgrafn gsterdiler. Usulen cevap vermeleri iin
Hariciye'ye havale ettim. Madem ki efiniz Stalin'di, bana
telgraf ekmek iin Kalinin de kim oluyor? Ben de bu mil
letin efiyim. Ben Msy Lebrun gibi sradan bir Cumhur
reisi deilim! Ben bu milletin efiyim. Bana telgraf ekmek
iin Kalinin kim oluyor? Kalinin (hkmet yelerini gs
tererek) bunlara eksin! Syleyiniz Stalin'e, Mustafa Ke121

mal karsnda muhatap aramaktadr. Bektai eyhi gibi per

de arkasna gizlenmek, unu bunu bu ilere vekil tayin et
mek neden? Bunlar (hkmet yeleri) birtakm muahedeler
yapar, byle teferruattan benim haberim bile olmaz. fakat
gerek dostluk ve dmanlk hakknda milletimle ben esas
l kararlara varrz; asl muteber olan, deimeyen odur. Bi
zimle gerek dost geinmek isteyenler, bu hakikatin gafili
olamazlar! Kara gn dostu iki milletin gerek dost kalmas
isteniyorsa, bu hakikat gzden uzak tutulmamaldr! Stalin,
dostlar iinde mi perde arkasndadr? Syleyin efiniz ce
naplarna, Mustafa Kemal karsnda muhatap aramakta
dr. Dnyann bugnk artlar iinde, corafyann kk
bir parasna snm tarihi muazzam bir millet, kk mil
let muamelesi gremez! Bu basiret kar deildir! Dnyann
gelecek inkiaflarnda biz Rus milletinden deil, Rus mil
leti bizden hazer etse (ekinse) yeridir! Bir gn gelecektir
ki, bizim topraklarmzdan Rus dman bir milletin o rdusu
oraya doru yrmek tasavvurunu aklndan geirecek, fakat
karsnda bizim fiili vetomuzu bulacaktr. Trkiye'nin ms
takil (bamsz) fiili siyasetini, Rusya'nn bir nevi diktas gi
bi gstermek temayln izhar eden gafillere, sefir cenapla
r bunu mnasip ekilde hatrlatnz .. :
Sefir Karahan, renkten renge girerek aknl ve perian
l srasnda hayranln belirtmekten kendini alamyordu.
Atatrk'n nefes almak iin durduu bir anda, uysal bir ses
le unlar syledi:
"Cumhurreisi Hazretleri'nin hakk var; efimiz Stalin'e bu
arzularn bildireceim. ki efin telakkisi milletlerimizin
dostluu yolunda atlm en gzel adm olacaktr:'
Atatrk glmseyerek grledi:
"Ben henz byle bir arzu izhar etmi deilim. Yalnz iki
milletin gerek dost kalabilmelerinin artlarn ve karlk'

122

l mstesna ve msavi (eit) muamele lzumunu tebarruz

ettiriyorum ... Tekrar ediyorum: Mustafa KemaL, karsnda
muhatap aramaktadr:'
Rus Sefarethanesi'nde rastgele bir tercman kadrosunda
ve hviyetinde grnp, aslnda gizli ve mhim ileri idare
eden Palyakof sze karverdi:
"Tercmeyi yapan arkadamz sefir cenaplarnn szleri
ni pek iyi tercme edemedi sanrm. Sefirimiz demek iste
di ki..:'
Yollu bir mukaddime (giri) ile kendi aklnca yumuatc bir
tevile giriecekti ki, Atatrk szn kesiverdi:
"Vay, siz hala burada msnz? Bu topraklarda para ile sa
tn alnacak ahsiyetler bulunmadn hala fark edemediniz
mi? Yarndan tezi yok bu beyhude gayretlerinize bir son ver
seniz, buralarda beyhude kalmasanz daha iyi olmaz m?"
Sonra, hibir ey olmam, bir uygunsuz misafiri ev sa
hibi olarak vatan evinden kovmam gibi, sakin ve neeli,

Karahan'a dnd, szlerine devam etti:

"Ben oldum olas asi bir adamm. stelik gayri mesul (so
rumsuz) bir adamm. Bakalm mesul (sorumlu) hkmet,
dostluumuzun takviyesi ve tarsini (salamlatrlmas) hu
susunda ne dnyor?"
Bavekil smet Paa, cmlesini oktan hazrlamt, terc
mansz Franszca syleyiverdi:
"Hkmetin ayr nokta-i nazar (gr, dncesi) ne ola
bilir ki? Atatrk ne sylemise, Trk milletinin kanaati
odur. D ostlarmz unu unutmamaldr ki, Atatrk gerek
dostluklarnda teferruatn altn da esaslar kadar ehemmiyet
ve dikkatle izecek kadar hassastr:'
Atatrk'n gzleri parlam, yz glmt. Bulutlar da
lm, gne parlayvermiti. Eildi, smet Paa'y yle
bir pt. Sonra, "Sen de vekaleten misafir generali p" di123

ye fsldad. smet Paa da, deminden beri akn ve hayran,

olan biteni seyretmekten bitkin, hava generali Aydeman'
per gibi yapt.
Atatrk, balalaykalara yle bir iaret eti, yeni ve en bir ha
vaya baladlar.
Bu hatray, askerlerimizin bana uval geirildiinde bi
le susanj lkemizi blme stratej isini ustalkla yrten ABD'den
hala "Stratejik Ortak" diye bahseden "ibirlikiler" utansn diye
yazdm.

124

NG L ZLER "ATAT RK DEVR "N

DE G ERLEND RYOR
D gdml "ibirlikiler': "kinci Cumhuriyetiler': "Bl
cler': "Siyasal slamclar"n Kemalizm'e, baka deyile "Atatrk
Devri"ne saldrlar artarken; ngiliz gazetelerinin zamannda o
devri nasl deerlendirdiklerini hatrlatmak gereini duydum.
Londra'da kan The Daily Mail gazetesinde Ernest Main'in
yazs (26 Ekim 1 933):
"Trkiye Kltr in Kuzeye Bakyor.
Trkiye'nin son on yldaki artc ilerlemesinin srr nedir?
Son olarak bunu aratrmak iin Trkiye'de dolatm. Bunun
srr Mustafa Kemal'dir. Trkiye. 1 9 1 5'de hepten dize geti
rildikten sonra kendisini bir defa daha savan iinde buldu.
anakkale Savanda isim yapm olan Mustafa Kemal Ana
dolu ilerine ekilerek milleti rgtlerneye koyuldu. Birden
bire karanlklar iinde bir yldz parlad ve Trk milleti yeni
liderinin nderliinde yaman biimde ulusal bilince eriti.
Bundan sonra on yl boyunca milliyetilik ve devrim ilkeleri
benimsendi. Yani yeni lider ihtilali planlad. Bir gn fesi kal
drd, ertesi gn Trkiye'de her erkek Avrupal klkta grn
d. Kadnlar konusunda bir yasa karlmadysa da, kadn
larn da Avrupal kadnlar gibi giyinecekleri belirtildi. Bu da
gerekleti. Anadolu ilerinde hala eski klkta kadnlar g
rlyorsa da gen bayanlar ve kzlar Londra kzlar gibidir.
Daha nce bu hanmlar 1 3 - 1 4 yalarnda arafa brnrd.
125

Bugn ise yzmeye, jimnastik yapmaya, k sporlarna gidi

yorlar. Din iin de ayn eyler sylenebilir. Gazi bir hamlede
laiklii ilan etti. Halife srld. imdi kimse camiye gitmeye
veya gitmemeye zorlanmyor. Eitimde ayn ekilde hareket
edildi ve hzla Latin yazsna geildi. Belki en byk manevi
ihtilal, bakentin stanbul'dan Ankara'ya tanmas olmu
tur. nk stanbul, sk almak iin fazla gzeldir, lk
se dkndr, geleneklere ok baldr ve Bizans knts
demektir. Yeni Ankara ise gzeldir, yeni bir Amerikan ehri
gibi gelimektedir ve orada herkes kendisini youn ie ver
mitir. Yeni Trkiye'nin yaam biimi Ankara'dan yaylyor.
Trkiye'nin odak noktasdr Ankara:'
Londra'da kan The Observer gazetesinin yazs (22 Ekim
1933):

"Trkiye'nin Onuncu Yagn:

Bir On Yla Yzyllar Sdrld.
Kemalizm on yln doldurdu. Gazi Mustafa Kemal, sava
sonrasnn byk simalar arasnda yerini ald. Deiiklik
birka grntyle gzler nne serilebilir. rnein Gala
ta kprsnden geenlerin on yl nceki kozmopolit halini
artk ada bir grnm almtr. Bugn kprden geen
lerin yzde 99'u Trktr ama giyim kuamlaryla herhan
gi bir ngiliz ehrinin halkndan farkszdrlar. Trk kadnla
r Beyolu'nda serbeste dolayor, onlarn ocuklar futbol
oynuyor, kzlar niversiteye gidiyor. ok elilik, fes, Arap
alfabesi kalmad. Bayndrlk ilerinde byk gelime sa
land ve geni bir demiryolu ebekesi kuruldu. Yeni alfabe
nin kabulyle eitimde byk bir atlm gerekletirildi. Ga
zi, gelecee gvenle bakabilir:' (Bihil N. imir, Ankara ...
Ankara ... Bir Bakentin Douu, Bilgi Yaynevi, s.44 1 )
126

VEN zELOS'TAN

AT LLA YAYLA'YA CEVAP

nce, ngilizlerin nl gazetesi The Times'n 1938 ylnda
yani 68 yl nceki pazar ilavesinde kan "Yeni Trkiye" balkl
bayazya bakalm:

..Avrupa'nn Hasta Adam'n birka ylda ilerici modern

bir lkeye ve Balkan Yarmadas'nda, Dou Akdeniz'de
ve Bat Asya'da bir bar ve istikrar abidesine dnt
ren ihtilal (Anadolu htilali) gibi srpriz deiimlere ta
rihte ok az rastlanmtr.
Sava (Birinci Dnya Sava) ncesi Trkiye'nin zayfl,
uluslararas politikada duyulan rahatszlklarn verimli bir
kaynan tekil ediyordu. lkenin iindeki ayaklanmalar ve
bask olaylar, her zaman istinas kabark olan d glere
mdahale frsat vermi oluyordu. Komular, Trkiye'nin
sonunu beklerken, kntden pay kapmay ve zengin mi
rasn paylamay umuyorlard.
Finansal rakipler arasnda iddetli siyasi kskanlklar var
d. Constantinople (stanbul), lkenin doal kaynaklar
n istismar etmek iin rvet ve siyasi basklar kullanan ve
Trkiye'nin karlarn hie sayan yabanc imtiyaz araycla
r arasnda adeta bir sava arenasna dnmt.
Bugn Trkiye herkesin saygsn kazanmtr. Artk hi
bir yabanc Trkiye'nin iilerine karmay aklnn ucu
na bile getirmiyor. Komular, brakn Trkiye'ye ktlk
yapmay, onunla iyi geinmek ve ortak karlar dorul
tusunda Trkiye ile ibirlii yapabilmek istiyorlar.
127

Atatrk'n Cumhuriyeti, Bir Baardan Dierine

Yabanc finans evreleri; yeni Trkiye'nin, herhangi bir pro
j eyi, ancak lkenin karlar ve iktisadi bamszlk dorul
tusunda olduu takdirde grlebileceini artk renmi
bulunuyor.
Kemal Atatrk'n zaferleri, Lozan Anlamas ile 1923'te
tescil edilmi ve tannm oldu. O tarihten beri onun kur
duu Cumhuriyet, bir diplomatik baardan bir yenisine
uzand. Balkan Pakt'nn oluumu, Asya Pakt (Sadabat Pak
t), Montreaux Konferans, ngiltere ile finansal anlama,
Fransa'yla skenderun Sanca ile ilgili barl anlama. As
ya Pakt Trkiye'yi ran, Irak ve Afganistan ile ortak karla
rnn savunmas konusunda birletirmitir.
Bu deiimi herkes bilmektedir.. :'
Yunanistan'n o zamanki Babakan Venizelos, Nobel d
l Komitesi Bakanl'na yazd 12 Ocak 1 934 tarihli yazda bu
deiimi yle deerlendiriyor:
"Bay Bakan,
Yedi asra yakn bir srede Yakndou ve Orta Avrupa'nn b
yk bir ksm kanl mcadelelere sahne olmutur. Osmanl
mparatorluu ve sultanlarn mutlakiyeti idareleri bunun
balca amili (etkeni, sebebi) idi.
Hristiyan milletlerin imparatorlua balanmalar ve bun
dan mtevellit Salibin (Han) Hilal'e kar yapt kanl
maz mcadeleler, kurtulma emeli ile bu milletlerce yaplan
isyanlar, Osmanl mparatorluu sultanlarn idaresinde kal
d srece devaml tehlike kayna tekil eden bir durum
husule getiriyordu.
Mustafa Kemal Paa'nn muhasmlarna (dmanlarna)
kar yapt milli harekatn galibiyetle sonulanmasn m
teakip 1 923 ylnda Trkiye Cumhuriyeti'nin kurulmas bu
istikrarsz duruma son verdi.
128

Bir milletin hayatnda bu kadar ksa sre iinde bylesine

kkl bir deiim nadir vuku bulmutur.
Teokratik bir rej im iinde yaayan, din ile hukuk kavramla
rnn birbirine kart kme yolundaki bir imparatorlu
un yerini g ve hayat dolu modern ve milli bir devlet al
mtr.
Byk devrimci Mustafa Kemal Paa'nn balatt hzla,
mutl akiyeti sultanlar rej imi yklm ve gerekten laik bir
devlet kurulmutur. Millet tm ile ada uygarlklarn
nnde yer almak iin, evk ile ilerleme yolunda bir atlm
yapmtr. Bar takviye hareketi, yeni ve sekin Trk devle
tine bugnk grntsn veren tm i reform hareketleri
ile birlikte yrmtr.
Trkiye, yabanc unsurlarla meskun (Trk olmayanlarn ya
ad) vilayetlerini terk etmek hususunda tereddt etmemi
ve antlamalarda da belirtildii zere kendi milli snrlar ile
samimi ekilde iktifa ederek (yetinerek) Yakndou'da bar
n gerek savunucusu o lmutur.
Kanl mcadeleler nedeni ile uzun yllar Trkiye ile d
man durumunda kalan biz Yunanllar, Osmanl mparator
luu'nun yerini alan bu lkede vuku bulan bu kkl deiik
liin etkilerini duyan ilk kimseler olduk.
Anadolu faciasnn hemen akabinde kendini yenileyen
Trkiye'ye, bir anlama frsat grerek elimizi uzattk. 0, bu
uzanan eli samirniyetle kabul etti.

Venizelos: "Mustafa Kemal Paa'y

Nobel'e Aday Gstermekle eref Kazanrm"
Ciddi anlamazlklarla ayrlm olan milletlere samimi bir
bar rnei veren bu yaknlamadan, iki lke iin olduu
kadar, Yakndou bar iin de yararl sonular domutur.
Barn medyun (borlu) olduu bu kymetli katknn sahibi
kii, Trkiye Cumhurbakan Mustafa Kemal Paa'dr. Bu
129

nedenle 1930 ylnda Yu nan Hkmet Bakan sfat ile ben,

Trk-Yunan Pakt'nn imzas ile Yakndou'da bara do
ru yeni bir devir balarken, Mustafa Kemal Paa'y Yksek
Nobel Bar dl iin aday gstermekle eref kazannm.
htiramat faikamn (stn sayglarmn) kabuln rica ede
rim Bay Bakan:'
H al byleyken, Liberal Dnce Topluluu Bakan Prof.
Dr. Atilla Yayla "Kemalizm ilerlemeden ok gerilerneye tekabl
eder ( Kemalizm ilerleme deil, gerilemedir)" diyebilmitir.
Uaklar, efendileriyle mcadele edenleri dman gzyle
grrler ve gelime yolundaki lkelerde kendini "Liberal" olarak
tanmlayan aydnlar (!) arasnda emperyalizmin uaklna so
yunma m kiiler bulmak gerekten zor...
B u yazm Goethe'nin syledikleriyle bitirmek istiyorum:
"Liberal dnceler zerine konuulduunu duyduka,
insanlarn bo szlerle nasl oyalandklarna hep ayorum:
Bir dncenin liberal olmaya hakk yoktur!"

130

ATAT RK M ll YET l G
Trklerin kendilerini "Trk" olarak tanmlamalarnn gecik
mesinin nedenini, Mehmet Akif Ersoy bir iirinde yle dile ge
ti riyor:

Arab'm Trk'e, Laz'm erke'e, yahud Krd'e

Acem'in inli'ye rhan (stnl) m varm! Nerde!
Mslmanlkta anasr m olurmu, ne gezer!
Fikr-i Kavmiyeti (milliyetilii) tel'in ediyor (lanetliyor)
Peygamber
Bu eit grleri benimseyenlerin, Osmanl mparator
luu'nun k yllarnda "milli" olan her eye kar takndklar
tavr, gerekten ibret vericidir.

Atatrk, kendi el yazs ile yazd Medeni Bilgiler adl kitabnda yle diyor (s.2 1 , 364 ve devam):
"Din birliinin de millet tekilinde etkili olduunu sy
leyenler vardr. Fakat biz, bizim gzmz nndeki Trk
milleti tablosunda bunun aksini grmekteyiz.
Trkler slamiyeti kabul etmeden evvel de byk bir mil
let idi. slamiyeti kabul ettikten sonra bu din, ne Arap
larn, ne ayn dinde bulunan Acemlerin ve ne de Msrl
larn vesairenin Trklerle birleip bir millet tekil etme
lerine hibir etki yapmad. Bilakis Trk milletinin milli
balarn gevetti, milli heyecan uyuturdu. Bu pek tabii
idi. nk slam dininin gayesi, btn milliyetlerin stn131

de, kapsayc bir Arap fikri, mmet kelimesi ile ifade olundu.
Bu dini kabul edenler, kendilerini unutmaya, hayatlarn Al
lah kelimesinin her yerde ykseltilmesine hasr etmeye mec
burdurlar. Bununla beraber, Allah'n Arap kavmine gnder
dii Arapa kitapla ibadet ve yakarmada bulunacakt. Arapa
renmedike Allah'n ne dediini bilemeyecekti. Bu vaziyet
karsnda Trk milleti birok asrlar, ne yapacan bilmek
sizin, adeta bir kelimesinin manasn bilmedii halde Kuran'
ezberlemekten beyni sulanm hafzlara dndler.
... Milli duyguyu boa n, fani dnyada kymet verdirmeyen,
sefaletler, zaruretler, felaketler his olunmaya balaynca, asl
hakiki saadete o ldkten sonra ahirette kavuacan vaat
ve temin eden dini akide ve dini his, millet uyand zaman
onun ac hakikati grmesine man i olamad .
... Ne oldu? Trkn milli hissi, artk ocanda atelenmiti:
Artk Trk cenneti deil, eski, hakiki byk Trk atalarnn
mukaddes miraslar olan son Trk ellerinin mdafaa ve mu
hafazasn dnyordu. te dinin, din hissinin Trk mille
tinde brakt hatra .. :

'

Ziya Gkalp'in yazdklar, bugnn aydnlarna da k samaya devam ediyor:

"Hukuki Trkln gayesi, Trkiye'de asri (modern) bir
hukuk vcuda getirmektir. Bu asrn (yzyln) milletleri ara
sna geebilmek iin en esasl art, milli hukukun btn u
belerini teokrasi ve klerikalizm bakiyelerinden bsbtn
kurtarmaktr... Trk milliyetilik duygusunun egemen oldu
u bir lkeyi, ancak milliyetilik hissini ilerinde duyanlar
ynetebilir.

Eski Trkler hem demokrat, hem de feminist idiler. Za

ten demokrat olan toplumlar genellikle feminist olur
lar ... Hakan tek bana bir eliyi huzuruna kabul edemezdi.
132

Eliler ancak sada hakan ve solda hatun oturduklar bir s

rada ikisinin birden huzuruna kard. lenlerde, kekalar
da, kurultaylarda, tapnmalarda ve dinsel trenlerde, sava
ve bar toplantlarnda hatun da kesinlikle hakan ile birlik
te bulunurdu. Kadnlar rtnmeye ilikin kstlama ile bal
deildiler.
.. .slam dnyasnda da artk smrge hayatna son vermek
iin, Mslman kavimlerde ulusal bilinci glendirmekten
baka yol yoktur.
Bir zamanlar, slam birlii lks, Mslman kavimle

rin bamszla ulamasn, lkelerin smrge duru

mundan kurtulmasn salar sanlyordu; oysa pratik de
neyimler gsterdi ki slam birlii (dncesi) bir yandan
teokrasi (dinsel kurallara dayal siyasi ynetim) ve kleri
kalizm (din adamlarnn devlet ynetimine karmas) gi
bi gerici akmlar dourduundan, te yandan da slam
dnyasnda ulusallk lklerinin ve ulusal bilinlerin
uyanmasna kart olduundan, Mslman kavimlerin
gelimesine engel olduu gibi, bamszlna da engel
dir. nk, slam dnyasnda ulusal bilincin gelimesine
engel olmak, Mslman uluslarn bamszlna engel ol
mak demektir. Teokrasi ve klerikalizm akmlar ise, toplum
larn geride kalmasna, hatta gittike gerilemesine en byk
nedendir.
yleyse ne yapmal? Her eyden nce gerek lkemizde, ge
rek baka slam lkelerinde, her zaman ulusal bilinci uyan
drmaya ve glendirmeye allmaldr; nk btn geli
melerin kayna ulusal bilin olduu gibi, ulusal bamszl
n k noktas ve dayana da yalnz odur:' (Ziya Gkalp,

T rk l n Esaslar, s . 1 28)
133

Trk Dil Kurumu'nun Trke Szlk'nde milliyetilik,

"Maddi ve manevi alardan millet ve lkesinin karlarn her e

yin stnde tutma anlay, ulusalclk" eklinde tarif edilmektedir.

Yeniden Milli Mcadele dergisine gre "Milliyetilik, bir
toplumu dier toplumlara nazaran jarkllatran, onun ahsiyet
unsurlarnn korunmas ve gelitirilmesi gayretidir."
Erol Gngr'e gre "Milliyetilik, milli kltr bizzat bir
medeniyet kayna haline getirmek ve cemiyeti soysuz deime
lerin ak pazaryeri halinden kurtarmak hareketidir." (Modern
Trkiye'de Siyasi Dnce, Milliyetilik, cilt 4, s 6 5 1 )
.

Yaplm ve yaplabilecek her tarifte gerek pay olmakla

birlikte, "milliyetilik" tarifi ok g olan, ok boyutlu bir kav
ramdr.
19. yzylda gelien Trk milliyetiliinin Fransz Devrimi ile
balantsn kuran Hobsbawrn, bunu u ekilde dile getirmitir:
" 1 9. yzyln ortalarnda, o zamana dek yalnzca kiinin
doduu veya yaad yeri anlatan Trke 'vatan' szc,
Fransz devriminin etkisiyle 'patrie' gibi bir anlama brn
mtr. lS00'den nce, 'kleliin' zdd bir durumu anlatan,
gereinde hukuki bir terim olan 'zgrlk; yeni bir siyasal
ierik kazanmaya balamtr. Devrimin dolayl etkileri ise
evrenseldir, nk onu izleyen tm devrimci hareketler iin
bir model oluturulmutur; verdii dersler modern sosya
lizm ve komnizmin bnyesine katlmtr:'

David Miller, On Nationality (Milliyetilik zerine) adl

eserinde milli kimliin temel belirleyicilerini beli bir kavram
sallatrma ile ifade eder:
"lk olarak, ortak zellikleri paylatklarna inanan insanla
rn vatandalk bilincine erdikleri, bir arada yaama arzusu
nu paylatklar ve ortak bir 'inan' noktasnda birbirlerine
134

balandklar bir yapya tekabl eder. Bu yzdendir ki, da

rdan bakan bir gzlemcinin rk ve dil gibi zellikleri gzete
rek uluslar tanmlamaya almas ciddi bir hata olacaktr.
kinci olarak, milliyet, yalnz tarihi sreklilie vcut veren
deil, ayn zamanda ortak bir gelecee de uzanan, yeleri
nin karlkl dayanma pratikleri ve sadakatle bal bulun
duklar ahlaki bir kimlii ifade eder. nc olarak, milli
iradeyi ifade eden kararlar, kazanlm milli zaferler ve baa
rlarla da ekillenen milli kimlik, dier pasif kimliklerin ak
sine srekli olarak paylalan, faal bir kimliktir.
Milli kimliin drdnc ayrt edici zellii, ulus ve devlet
arasndaki balanty mmkn klan, milli bir topluluun
ayn zamanda siyasi bir topluluk da olmasn gerektiren bir
vatana sahip olma ve o na bal kalma zorunluluudur.
Son olarak, milli kimlik, kolektif aidiyet duygusu ile payla
lan bir 'milli karakter' ya da 'ortak kamu kltr'n gerekti
rir:' (Y. Furkan en, Globalleme Srecinde Milliyetilik

Trendleri ve Ulus Devlet, s.95)

lkemizde ne zaman emperyalist glerin oyunlarn boza
cak bir milli ahlan olsa; her kesimden milliyeti insanlar, i
birliki siyaset adamlar ve medya mensuplar tarafndan derhaL,
"Kzlelma Koalisyonu" oluturduklar iddias ile aalanmaya
allr.

"Kzlelma" Nedir?
nce ansiklopedik bilgilerimizi tazeleyelim.

Byk Larousse ansiklopedisi, "Kzlelma"y yle tanml

yor: "Osmanl ordularnn kt seferlerin hedefi, xv. yz
yldan XVi. yzyl balarna kadar yenieriler arasnda K
zlelma diye adlandrlrd ... stanbul'un alnmasndan nce
Ayasofya Kilisesi'nin nnde, elinde altn kre tutan lusti135

nianus heykeli dolaysyla bu kent Kzlelma diye anlmt.

San Pietro Kilisesi'nin krmz bakr kapl kubbesi ya da iin
de asl altntop nedeni ile Roma'ya bu ad verildi. an kule
sinde altn bir top asl Stefani Kilisesi'nin bulunduu Be
(Viya na), Kzlelma Saray'nn bulunduu Budin, Kzlelma
Camisi'nin bulunduu Estragon, Istaini, Belgrad, Kln vb.
kentler orduda yenieriler arasnda asker airlerin iirlerin
de, tarih kitaplarnda 'Kzlelma' diye anld. Ziya G kalp,
bu ad tayan iirinde ( 1 9 1 3) , yeryzndeki btn Trkle
rin birlemesi ve taklitten uzak bir ulusal kltrn gelime
si lksn, daha sonra da ekonomik kalknmay 'Kzlelma'
diye tanmlad. Milli Edebiyat akm yazarlarnn zaman za
man konu edindii bu terim mer Seyfettin'in hikayesinde
ele alnd (Kzlelma 1 91 7). Bu hikayede Kanuni Sultan S
leyman, Kzlelma'y 'Hakkn beni gnderdii yer' diye ta
nmlyordu:'
Aslnda "Kzlelma': Trk vatanseverlerinin uuraltna,

Ziya Gkalp'in yazd "Kzlelma Destan" ile yerlemitir.

Atatrk'n salnda, 1936 ylnda yaymlanan, Prof. Dr. etin
Yetkin tarafndan gnmz Trkesine evrilip Toplumsal D
nm Yaynlar arasndaki yerini alan, Tekinalp'in Kemalizm
adl eserinde, Kzlelma Destan kahramanlar yle anlatlyor:
" Kemalizmin bir atlm teokrasiye kar ynelmi ve bu kara
g bir darbede yklmtr. Kemalizm, tek bir tanrya tap
mtr: Ulusalclk.
lk bakta ulusalclkla badalatrlmas olanaksz olan
Batcla gelince: Kemalizm, onu btnyle ulusallatr
dktan sonra, ona Trkn ulusal damgasn vurduktan sonra
kendi mal yapmtr. Bundan sonra yeni Trk, ancak bir tek
manevi gce boyun emektedir: Ulusallk ak. O ancak bu
akn buyurduunu yapacaktr. Ve artk gemiin geriye gel136

memesinden korkuya yer kalmamtr. O gemi artk kesin

bir biimde tarihin mal olmutur; nk ortam ve hava,
k dneminde Trkn ykmna neden olan zararl eler
den tmyle arnmtr.
Ziya Gkalp'in yaad dnemde maddi koullar ve ortam,
Trkn ulusal vicdannn, yzyllardan beri basks altnda
bulu nduu manevi glerin tutsaklndan birdenbire kur
tulmasna elverili deildi. Ziya Gkalp, bu yzden ulu
salclk atlmn ve cokularn, ancak d ve imge (fante
zi) alannda gsterebilmitir. nl 'Kzlelma' yahut 'Arz-
Mevud' destan bu dlerin rndr; sonradan Atatrk'n
yapt ile gerek bir ngr (nbili/kehanet) nitelii olan
sylencedir. nk Ziya Gkalp'in iirinde dledii ne var
ise, Kemalizmce gerekletirilmi yahut gerekletirilmekte
bulunmutur. O nl ngr sylencesini birka szck ile
yle anlatabiliriz:
Turgut, lkc (idealist) bir dn adam, bir gen Trktr.
O turduu stanbul'dan ayrlarak 'Kzlelma'y, dnya cenne
tini, ulusunun bu adanm (sz verilmi/vaat olunmu) l
kesini aramaya kyor. Bir bahar gn, Bak yresinde i
ir dolu bir evreye geliyor. Doann gzellikleri karsnda
kendisinden gemi durumda iken Ay Hanm'a rastlyor. Ay
Hanm, Bakl bir gen kzdr; tpk onun gibi lkc bir
aydndr. O yrede ada gezmeye kt srada, onun nn
den bir yldrm hz ile geip gidiyor.
Bu iki gen lkc birbirlerini seviyorlar. Turgut, bir kara
basan srasnda, gen Ay Hanm'n 'Aradn Kzlelma bu
rasdr ve ben de bu adanm lkenin perisiyim' diye hay
krdn iitir gibi oluyor. Bunun d m, yoksa gerek mi
olduunu anlayamayan gen adam, son kerte coku iinde,
kentin en bilgesine bavurup t istiyor. O da Turgu'a u
yant veriyor:
137

'Kzlelma dnyann herhangi bir yerinde bugn var olan

adanm bir lke deildir. imdilik yeri lk ve g d
tr. Bugn bir masaldr fakat yarn gerek olacaktr. Su ka
tlmam bir Trk kltr var olmadka, Kzlelma, bu Trk
cenneti, masal alannda kalmaya tutsaktr. te olum bizim
adanm lkemiz! Katksz ve karksz bir Trk kltr
nn bulunaca lke. Yzyllardan beri Trkler kahramanca
aknar ile n ve onura bouldular. Yzlerce kere Trklk
ileri eyleme atlmtr. Hint ve in'i, Msr ve Bizans', Dou
ve Bat'y basmtr (istila etmitir). En uzak kelere dein
adrn kurmu fakat hibir zaman Kzlelma'ya, adanm
lkeye yaklalamam. ok kereler geni ve sonsuz ktalar
ele geirildi. Fakat gerekte baslan (istilaya urayan) ken
disiydi. nk ruhu, esprisi egemenlii altna giren evre
ye balanrdl. Ele geirdii lkeye gre Hintli, inli, Arap,
Acem veya Avrupal olurdu. Hibir zaman bir Trk hukuku,
bir Trk felsefesi oluturamamtr. Biz ozanlar, bilginler,
felsefeciler yetitirmedik mi? Evet yzlerce ve en nl, en
o nurlularndan. Fakat bunlarn yaptlar kimisi Arapa, ki
misi Acemce, kimisi Rusa ve kimisi ince yazlmtr. Bun
lar Arap, Rus veya in gklerinde parlam olan yldzlardr.
Bunlar bu uluslarn her birine nl birer tarih balam
lardr, fakat Trk her zaman bakalarnn adna kendini gz
den karmtr (feda etmitir) . Kendi varl her zaman ek
sik kalmtr. Turan'dan kp Orhon'a gitmitir. Kendi abe
cesini ve kltrn unutmutur.
Kendinin olmayan yazlar ve yasalar kendine mal etmi
tir. Trkn tarihi yoktur, tarihleri vardr. Yldzlarmz ken
dine zg bir dizge (sistem) iinde olmadlar, her biri dei
ik gklerde parlamtr. Ayn ruh yzlerce varla yaylm,
para para olmutur. Ne tarihsel bir birlik, ne de bir rksal
arlk!
138

te olum Kzlelma'da unu bulacaksn: Orada ulusal bir

lik, ulusal yaam. Orada Trk toplumunun kltr ve top
lumsal vicdan geliecektir. Orada yeni bir Orhon, yeni bir
Turfan oluacak, teki uluslara maymun gibi yknen bir
Trk toplumsal varlndan iz kalmayacaktr:
O srada bir rastlant sonucu orada bilgenin evinde bulunan
Ay Hanm, bu ngrl szleri dikkatle dinliyor ve bilmece
nin zm yolunu yle buluyor:
'Deil mi ki' dedi, 'Kzlelma yeryznde yoktur, deil mi ki
Trk ulusunun ruhundadr, onu orada aramak gerekir. B
tn Trk dnyasn nura boacak olan gne oradan, Trk
ruhundan doacaktr. Trkn bsbtn yeni ve bsbtn
kendine zg bir yaama gereksinimi vardr. Bu yaam ne
Bak'de, ne Kazan'da ne de stanbul'da geliebilir:
Pek nemli bir kalta (mirasa) konmu olan Ay Hanm, z
gr svire'nin bir kesinde Trk niversite kenti kurmaya
karar veriyor. Ulusal kltr oradan zgrce evreye yayla
cak, oradan bilginler, ozanlar, yazarlar, teknisyenler, tacir
ler, sanayiciler ve her trl sekin insanlar Kagar'a, Altay'a,
Kazan'a ve Konya'ya aydnlk gtrecekler ve her yanda ulu
sal yaamn temellerini atacaklar; zgr svire'nin bir k
esinde kurulan bu Trk kenti batan baa z ve katksz
Trk niversiteler, akademiler, enstitler, eit eit kltr
ve dn yaptlar ile dolu olacak. te Kzlelma, Trk ulu
sunun adanm lkesi oras olacaktr.
Verilen karar hemen uygulanyor. Ay Hanm niversite ken
tini kuruyor. Kendisi oraya yerleiyor ve Turgut da sonunda
geliyor, onu orada buluyor. nk gen lkc, Kzlelma'y
ve perisini aramaktan geri durmamtr. stanbullu Turgut
Bey ile Bakl Ay Hanm, Trk niversite kentinde, birbir
lerinin kollar arasna atlyorlar. Artk Kzlelma yalnz ken
dinden gemi ve daln durumunda (istirak halinde) bir
139

adamn besledii bir d deildir; zgr svire'nin bir k

esinde, elle tutulur bir gerek olmutur.
Evet, Kzlelma, sylence evreninde elle tutulur bir gerekti.
Fakat Ziya G kalp'in bu yapt en son 1 9 1 8'de Trk ulusu
nun, tarihin en gsz bir dnemini yaad srada yaym
land iin, ancak bask altnda bulunan bir ulusun, yzyl
larca sre bamszlk dleri ile avunmalar trnden sa'ca
(mesihi) bir esin olarak anlalabilirdi.
Fakat ne alasdr ki, aradan henz on iki yl gemeden K
zlelma eylemli olarak varlk kazand. Ad Kzlelma deil,
Ankara'dr. zgr svire'nin uzak bir kesinde deil, z
gr Trkiye'nin kalbinde yerlemitir:'

Atatrk ve Milliyetilik
Burada, benim ok nem verdiim, eitli makale ve kitapla
rmda yinelediim Benoist Mechin'in Mustafa Kemal, Bir im

paratorluun lm adl eserinde (Bilgi Yaynevi, s .320) yaz

dklarna gz atalm:

"Trk halk, Gazi ile iftihar etmitir. Her zaman hakl

dr. nk onun ellerinde inanlmaz deiime uram
ve ondan, ba olarak daha nce sahip olmad eyi al
mtr: Vatann.
Trk halk, Batl lkelerin hayatn uzun zamandan beri
koullandran eye ilk defa sahip oldu: zerinde kk sa
lacak bir toprak, kendisine ait bir vatan. Bunlar Trkler
iin tmyle yeni bir ey, bugne kadar hissetmedii bir he
yecan kayna idi. Vaktiyle sultan iin topraklar fethetmiti;
sonra onlar savunmu iletmiti, yine sultan iin. Ama as
la Makedonya ya da Arnavutluk'ta, Bodan ya da Bosna'da,
Suriye'de ya da Filistin'de oturduu topraklarla itenlikli
140

balar kurmamt; asla onlarn zerinde vatan olarak ya

amamt.
imdi, ok zamandr kendisinden esirgenen eye sahipti.
zerinde ocan kurabilecei dnyann kk bir paras.
Osmanl mparatorluu'nun yklmas ve Kurtulu Sava'nn
atei arasnda ona bir vatan domutu.
Mustafa Kemal, kendilerini stanbul'dan Samsun'a gtren
vapurda Arif ve Rafet'e 'htilaller mevcut devletlerin eklini
deitirir. Trkiye henz mevcut deiL. Onu dnyaya getir
mek lazm' demiti.
Hayatnn sonunda Gazi, szn tuttuunu syleyebilirdi...
Kendisine hedef setii btn hedeflerine ulamt. Tarihte
bunu syleyebilecek ka kii vardr?"

Atatrk de konuyu ayn ekilde anlam ve anlatmtr. Sy

lediklerimi kantlayabilmek iin, onun zmir ve zmit halkna
verdii sylevlerden u blmleri aktaryorum (bkz. Tekinalp,

a.g.e., s.207 ve devam):

"Bu noktay biraz aklayabilmi olmak iin hep birlikte Os
manl tarihini anmsayalm. Osmanl tarihinde btn aba
lar, btn alma ulusun gerek istei, emelleri, gereksin
meleri bak asndan deil, unun bunun emellerini, hrs
larn karlamak bak asndan olmutur.
rnein Fatih stanbul'u aldktan sonra, yani Seluklu sal
tanat ile Dou Roma mparatorluu'nun kalts olduktan
sonra Bat Roma mparatorluu'na da konmak istedi. Bunun
iin de btn ulusu bu hedefe doru yneltti.
rnein Yavuz Selim, Fatih'in at bat cephesini izle
mekle birlikte Asya mparatorluunu birletirerek bir slam
birlii oluturmak istedi.
Kanuni Sleyman, her iki cepheyi geniletmek, btn
Akdeniz'i bir Osmanl kys durumuna getirmek, Hindistan
141

zerinde etkinlik kurmak gibi grkemli bir siyasa izlemek

istedi ve doal olarak da bunun iin unsuru asliyi (Trk un
surunu), ulusu kulland.
Btn bu eylemler ve davranlar incelenirse grlr ki bu
gl ve byk padiahlar d siyasallarn bu hrslarnn o
cuu olan d siyasalarna gre dzenlemek zorunda kalm
lardr.
Oysa i yaplanmalarn, i siyasallarn olanaklar ve gc l
snde bir d siyasa izlenmek zorunluluu vardr. Yoksa
ykm ve d krkl kanlmazdr.
G erekten de, Osmanl hakanlar asl olan bu noktay unut
tular. Btn eylem ve davranlarn dler ve emeller ze
rine kurdular. yaplanmay d siyasaya uydurmak zorun
luluu dounca elde ettikleri yerlerdeki halklar olduu gibi
brakmak zorunda kaldktan baka, onlara ayrcalklar ver
diler.
te yandan Trk halkn (unsur-u asli) uzun seferlerde,

fetih alanlarnda dolatryorlar ve bylece kendi kendi

ni yok etmi oluyorlard. Bu nedenle ulus, yani Trkler,
asl kendi evinde, kendi yurdunda yaamsal gereklerini
retmek iin almaktan yoksun bir durumda bulunu
yordu. Bu hkmdarlar byle ulusu diyar diyar dola
makla yetinmiyorlar, belki, fetihleri erevesi iine giren
halk mutlu etmek, yabanclar mutlu etmek iin Trkle
rin haklarndan, iktisadi kaynaklarndan birok eyleri
ba olarak onlara veriyorlard. rnein Fatih zamann
da Cenevrelilere verilen ayrcalklar bu trdendir. Ger
ekten de bu ayrcalklarla alan yol kendisinden son
ra genilemi bulunuyordu ve bu ayrcalklar devletin en
gl zamannda ihsan ahane olarak veriliyordu.
Kanuni zamannda Venedikliler ile bir ticaret antlamas
yaplmas isten miti. Padiah bunu onuruna aykr buldu.
142

nk ona gre antlama eit devletler arasnda yaplabi

lirdi. Oysa o zamanlar Venedikliler bende gibi grlyor
du. yle olmakla birlikte ona msaadelerde bulundu. te
bu msaade szc sonradan kapitlasyon szc ola
rak evrilmiti. Bu, teslim olmak zorunda olanlar ve bir ka
le iinde kapal kalanlar arasnda kullanlr bir szcktr.
Ulus yle, yaam nedenleri ile uramaktan alkonularak di
yar diyar dolatmlrken, bu diyarlar halk birok ayrcalklar
elde ederek alyor, yani fatihler Trkleri artlarna takarak
klla fetihler yaparken, ele geirilen lkeler halk kazan
dklar ayrcalklar ile, zerkliklerle sapanlarna yapyorlar
ve toprak zerinde alyorlard.
Fakat efendiler, klla fetihler yapanlar sapanla fetihler ya
panlara sonunda yerlerini brakmaya mahklmdur...
Bu bir gerektir ki, tarihin h er dneminde h ep byle olmu
tur. rnein Franszlar Kanada'da kl sallarken oraya n
giliz iftisi girmiti. Bir sre klla sapan birbiriyle savat
ve sonunda sapan stn gelerek ngilizler Kanada'ya sahip
oldular:'

Atatrk, ulusun yzyllarca sre bu yzden srklendii

znt verici durumu izdikten sonra u sonuca varmtr:
"Ulusun iine dt bu znt verici durum ve yoksullu
un nedenlerini arayacak olursak, dorudan doruya devlet
kavramnda buluyoruz .
Biliyorsunuz ki Osmanl Devleti, kiisel saltanat ve son o n
b e y l iinde de meruti saltanat temeline dayanarak h
km sryordu. Kiisel saltanatta her konuda yalnz h
kmdarlarn istek, ama ve istenleri egemendir.
Ulusun istek, ama, isten ve gereksinimleri sz konusu ol
maktan uzaktr. Ulus, a malarndan ve istencinden soyut
lanmtr. Hkmdarlar kendilerini Tanr'nn gnderdii bir
143

tanrsal kii varsayar. evresini saran karclarn padiahn

dnce ve isteinin kutsal bir gerekirlik, bir Kur'an gerei
gibi olduuna herkesi inandrrlar. Bu inandrma karsn
da bir gn btn halk bu istek ve istenlerin, dnmek
sizin kutsal istenler olduuna inanr. Bundan kanmaya
(dnmekten kanmaya) boyun een bir ulusun sonu y
km ve beladr ... Osmanl lkesi, yabanclarn smrgesin
d e n baka bir ey deildi. Trk ulusu tutsak durumuna ge
tirilmiti. Bu sonu belirttii m gibi ulusun kendi isten ve
egemenliine sahip bulunmamasndan, unun bunun elinde
kullanlmasndan domutu:'

Atatrk Milliyetilii" konusunda, Prof. Dr. Su na Kili 'nin

yapt deerlendirmeler, bu konudaki dncelerimle rt
mektedir. te bu deerlendirmelerden bazlar:
u

"Toplumun, ulusun tm bireyleriyle amata, lkde, yaz

gda, inanta, dilde, ekinde ulusal kimlik bilincine var
mas; 'ben Trkm' diyebilmenin, tasada, kvanta, ola
naklarn dalmnda birleebilmenin mutluluuna ula
mas; lke ve ulus btnl iin, devletin ve ulusun ge
lecei iin birlikte alma, eyleme geebilme erdemini,
zverisini gstermesi, ynetimde, ekonomide, i ve d
siyasada, ekinde, bamszlk dorultusunda gelime
ye, adalamaya katkda bulunmasdr. Bu ilke, ada
olabilmenin, adala ynelebilmenin ilk ve en vazge
ilmez aamasdr. Atatrk ulusuluu anasoycu (rk)
deildir. Yaylmaclkla, imparatorluk dneminin, sonraki
yllarn ve gnmzn ' Turanc: 'anasoycu' dncelerini,
lke iinde de, lke dnda da reddeder. Baka uluslara say
g duyar, dnyadaki ulusal kurtulu eylemlerini d siyasa
snda destekler. Ulusal snrlar iinde yaayan ve Trk ulu
sunun, Trk lkesinin btnl, gn yarn iin yazg bir144

liinde olan herkesi Trk sayar. Atatrk ulusuluu laiktir.

Ulusu dinseL, mezhepseL, budunsal ayrlklara, blnmelere
itecek her davrann, her eylemin, her dncenin karsn
da yer alr. Bu btnl salayc siyasal, ekinseL, ynetsel,
ekonomik, toplumsal tm nlemlerin alnmasn, ayrlklara
neden olacak, ayrcalklar yaratacak gelenekseL, dinsel, mez
hepseL, toplumsal, ekonomik engelleri, birikimleri ortadan
kaldrmay ngrr. Ulusuluk toplumsal, siyasaL, ekinsel
ieriin yannda ekonomik ierii de olan bir ilkedir. Ulu
sun, devletin, yeralt ve yerst varlklarnn iletilmesi n
de, sanayinin kurulup gelitirilmesinde, i ve d ticaretinde
ulusall, bamslZl ngrr ve bu dorultuda allma
sn, karar alnmasn, eyleme geilmesini ister:' ( Trk Dev

rim Tarihi, s.333-334)

20. yzyln banda Trkiye'de ulusuluk kavram henz bir
yeniliktL Onun tm toplum katlarnca benimsenmesi Atatrk

Devrimi'nin bir baarsdr. (Rustow, Devlet Kurucusu Olarak

Atatrk, s.628)
Ulusuluk anlay geleneksel Trk toplumunun "mrnet"
olarak yaama inancn reddeder ve adalamann en nemli
eleri olan "ulus" ve "yurtta" olarak yaama gereini ve gere
ini benimser. Atatrk "ulus" olarak yaamann, ada topluma
dnmenin en nemli ve zorunlu bir gerei olduunu biliyordu.
Bu konuyu syle v ve demelerinde birka kere ilemitir. rne
in, Bursa'da retmenlere 27 Ekim 922'de yapt konumada
bu konuya deinmi ve Trklerin ancak ulusal savam dnemin
de bir ulus olarak yaamaya baladklarna iaret etmitir:
"ocuklarmza ve genlerimize uygulayacamz reti
rnin 'giz'i ne olursa olsun, onlar;
. Ulusuna,
2. Trkiye devletine,
145

3. Trkiye Byk Millet Meclisi'ne dman olanlarla sa

vaabilecek bilgiler ve aralarla silahlandracaz ...
zgrln ve bamszln korumak yolunda sava
vermeyi bilmeyen uluslar iin yaama hakk yoktur. Bu
uurda sava gerekir.
Aka syleyelim ki biz buuk yl ncesine dein top
luluk halinde (ulusal balar olmayan, rasgele, baka ereti
balarla bir araya gelivermi olan bir topluluk halinde) ya
yorduk. Bizi istedikleri gibi ynetiyorlard. D nya bizi, tem
silcimiz ve yneticimiz olanlara gre tanyor ve deerlendi
riyordu. buuk yldr, ulus olarak yayoruz."
Ulusuluk akm, Trkiye'yi olduu kadar zellikle gelimek
te olan tm lkeleri de ilgilendiren bir konudur. ada ulusu
luun, adalama eylemlerine kout bir gelime eilimi gster
dii de bili nmektedir.
adalama, bamszln salam toplumlarn balatp
gelitirdii bir sretir. Ulusuluk akmnn ilk amac smrge
durumuna den ya da smrlen toplumlar bamszla y
neltmek, lkelerin bamszln salamaktr. ada toplumlar,
bamszlklarn koruyan tm olanaklara adalamay gerek
letirerek kavutuklar iin, ulusuluk akm adalama zle
mini iermekte ve onu gerekletirme dorultusunda gelimek
tedir. ada ulusuluk anlay, tm ulusun ve bireylerinin mut
luluunu salamak; devletin, toplumun, bireyin bamszln
gerekletirecek nlemleri almak ister. Bunun iin ada ulus
uluk ilericidir, devrimcidir, duraanl reddeder.
ada ulusuluk toplumsal ve ekonomik sorunlarn al
d, halkn gelirden, devletin olanaklarndan daha adil ller
iinde payn ald oranda g kazanr. ada ulusuluk yal
nzca siyasal ve ekinsel deil, toplumsal ve ekonomik ierii olan
bir ulusuluktur.
146

Sigmund, adalatrc ulusuluun amalarn yle

sralamaktadr:
Ulusal bamszlk, hzl ekonomik kalknma, ulusal dev
letin yaratlmas, bu devletin ynetim biiminin halk
bir kimlie dayatlmas ve uluslararas ilikilerde yansz
lk. Bu sralamalar arasnda oulcu demokrasiye yer ve
rilmemitir. Genelde, Avrupa ve Kuzey Amerika'da var olan
anayasa kuramlar ve uygulamalarnn fazla nemsenmedii
gzlemlenebilir. Gelimekte olan lkelerde devlet ve toplum
ile ilgili dnceler btnne "adalatnc ulusuluk" de
mek yerinde olur.
Ulusal kimlik bilincinin yaygnlamas giriiminde kitle ile
tiimi aralarndan, eitim kurumlarndan, Trk Tarih Ku
rumu ve Halkevlerinin almalarndan; zellikle ekin ala
nndaki devrim atlmlarndan yararlanlmtr. Bu abalar
da ulusal kimlik bilincinin pekitirilmesine, ulusal gven ve
gururun oalmasna ynelik bir ulusuluk benimsenmi
tir. adalamann yk, sorumluluu d yardma, da
deil, ulusun kararllna, alkanlna, ulusun kendisine
balanmtr. Gerekte sorunlarn zmn ulusa vermek,
ulusta aramak, o dorultuda toplumu almaya yneltmek
temel bir Atatrk grtr.
Atatrk ulusal, laik ve ilerici bir eitim ynteminin ve bu
eitimden herkesin yararlanma olaslnn gerekle
mesiyle yeni Trk devletinin kimliine, cumhuriyete ve
onun srekli ye nile me sine balln artacana inan
mtr. Atatrk'n gerek eitim ve gerekse ekin alanla
rnda yapt devrim atlmlarnn, ada bir ulus ola
rak yaammz salayacak bilgi ve ekinin yaygnlamas
amac yannda halk yn de nemlidir. Atatrk ayd
n, geni halk kitlesini, kyly ve kentliyi birbirine ya
knlatrmada; toplumsal deimenin ve ekonomik kal147

knmann gerekletirilmesinde ulusal ve ada bir ei

timin tm yurt dzeyine yaylmasnn nemini ok iyi
biliyordu. Onun iin srekli olarak eitim konusu ze
rinde durmu, bu konuya zel bir ilgi gstermitir. Ky
enstitlerinin kuruluu da byle halk bir eitim siya
sasnn rndr. Kyde bir eitim devrimi gerekleti
rerek, kyn ulusla btnlemesi ngrlmtr. Btn
bu devrim atlmlar, ulus oluturulmas dorultusunda
nemli aamalardr. (Prof. Dr. Su na Kili, Atatrk Devri
mi, Bir adatama Modeli, s.229-245)
Milliyetilik akm, bata Atatrk, tm vatansever insanla
rmz etkilemeseydi; bugn bile vn kaynamz olan "Kuvay
Milliye Ruhu" oluur muydu?
"Kuvay Milliye" terimi ilk kez, Ulusal Kurtulu Sava'nda
grev yapan milis gleri anlamnda kullanlmtr. "Ulusal
Gler" anlamna gelen Kuvay Milliye, igal altndaki bir l
kede halk tarafndan oluturulmu direni rgtleridir. Ku
vay Milliye, lkemizde daha sonralar emperyalizme kar
Ulusal Kurtulu Sava'na katlan herkesi ieren bir teri m
olarak kullanlmtr (Uur Mumcu). Kuvay Milliye, Ulusal
Bamszlk Sava'nda yurdun btn blgelerinde emper
yalist igallere direnen halk kitlelerinin genel addr.

Atatrk Erzurum'da ou babozuk olan Kuvay Milliye

birliklerinin, emperyalist lkelerin, yani tilaf Devletle
rinin dzenli ve gl ordular karsnda ne ie yarayabi
leceini soran ktmser bir dostuna u karl vermi
tir: "Bu milli kuvvetler, namuslu bir adamn yastnn
altndaki tabancaya benzer. Namusunu kurtarmak umu
dunu bsbtn yitirdii zaman, hi olmazsa tabancasn
ekip kendini ldrebilir:' Bu balamda Atatrk'n ken
disi de Trk ulusunun zgrlemesi srecinde cann or148

taya koymutur: "Ben, Erzurum'dan zmir'e sa elimde

tabanca, sol elimde sehpa, yle geldim:' (Sezgin Kzile
lik, a.g.e., s.405)
Emperyalist devletler ve yerli ibirlikilerince, ulus-devle
timizin kertilmek ve paralanmaya alld bugnlerde, en
ok muhta olduumuz ey, Atatrk milliyetiliinin yeniden
aha kalkmasdr.

149

"ONURSUZ ULUS" OLDUK

Onursuz uluslarn politikaclar da, brokratlar da, asker
leri de onursuz olur ve byle uluslar bamszlklarn da, toprak
btnlklerini de koruyamazlar.
1 946 ylndan bu yana, Amerika Birleik Devletleri'nin, hem
ekonomik, hem siyasi ve hem de askeri bakmdan gdmne
girmemiz; bu yetmiyormu gibi, krk yldr devam eden Avrupa
Birlii'ne girme maceramz bizi "Onursuz Millet" yapt.
"Kuvay Milliye" ruhu, halkmzn, aydnlarmzn bir kesi
minde yeniden canlanrken, bu ruh devletimizin hibir kurumu
nu etkilemiyor artk.
B elli gnlerde, televizyon ekranlarnda "Harbiye Mar" a
lnrken alayan generaller ve elerini gryorum. Cokudan m,
yoksa vicdan azabndan m alyorlar, onu ben de bilemiyorum.
G een gn, aslnda Trk ordusuna en byk sevgi ve saygy
duyduklarn bildiim iki arkadamn tartmasna ahit oldum
ve ok zldm.
Biri dierine;

"st dzey komutanlarmzn bazlar zaten Amerika Birle

ik Devletleri'ni 'stratejik ortamz' kabul edip, ona gre davra
nan kiilerdi. imdi de, Avrupa Birlii maceramza gnll des
tek vermeye baladlar. Yaknda Hizmet Kanunu'yla Trk Si
lahl Kuvvetleri'ne verilen 'Cumhuriyetimizi koruma ve kollama
grevi' kaldrlsa bile, tepki gstereceklerini sanmyorum" dedi.
Dier arkadamn cevab ok ilginti:
150

"Zaten o yasa maddesi de kadk oldu (yani yasa olarak var

da, artlar olusa bile uygulanmayacak yasalar arasna girdi), an
lamyor musun ?"
Ben onlar kadar ktmser deilim.
Ancak bu konuma benim Joan Ba ez'in "Biz Yeneceiz!" ( We
Shall Over Come) arksn hatrlarnama yarad:
biz yeneceiz, biz yeneceiz;
bir gn biz yeneceiz
tm kalbimle inanyorum,
bir gn biz yeneceiz
el ele yryeceiz bir gn, el ele yryeceiz
tm kalbimle inanyorum, el ele yryeceiz
o gn biz yeneceiz, o gn biz yeneceiz
tm kalbimle inanyorum
o gn biz yeneceiz
Ancak, satlk kalemler, d gdml baz politikaclar ve
onlara destek veren emperyalist devletlerin lkemizdeki ibir
likileri, Trk ordusunu ypratmak iin sava verirken, Atatrk
kiilerin de byle yorumlar yapmaya balamalar gerekten
zc ...
Hep merak etmiimdir: Atatrk bugn yaasayd, Amerika
Birleik Devletleri'nden "Stratejik Ortamz" diye bahseder, Av
rupa Birlii'ne girme maceramza katkda bulunur; Trk ordusu
nu ypratma, aalama ve etkisizletirme giriimleri karsnda
sessiz ve pasif kalabilir miydi?
Buna cevabm "kesinlikle hayr:'
Onun hayatyla ilgili birka yaprak dahi evirmek, tehisi
min doruluunu kantlamaya yeter sanyorum.

Falih Rfk Atay, Atatrk'n Bana Anlattklar adl ese

rinde Atatrk'n u szlerini yazyor:
151

"O (Enver) ve arkadalar zaten daha nce Trk milletini uy

gunsuz durumlara sokmulard. Bu uygunsuz durum, 'ordu
nun yabanc komutanlarn eline braklmas, verilmesi'dir...
Bu adan Almanlar ve Alman Askeri Heyeti'ni eletir
mek istemem; asl eletiriye mstahak olanlar, elbette bi
zim devlet reisimiz ve zellikle devlet adamlarmzdr. Trk
Ordusu'nun 'gsz' ve 'kabiliyetsiz' olduu inanClyla Al
man askeri eitimcilerini, ayaklarna kadar giderek ve rica
ederek memleketimize davet eden onlard. Bu heyete Trk
milletinin kabiliyetsizliinden, beceriksizliinden ak bi
imde sz edilmi, kendilerine adeta gelip bizi 'adam etme
leri' teklif olunmutu. Ben ordunun kaytsz artsz, btn
srlar ile Alman askeri heyetine verilmesi ve braklmasn
dan ok mteessirim. Daha karar verilmezden nce bir rast
lant ile durumu rendiim zaman sesimin eriebilecei
makamlara kadar itirazlarda bulunmay grev saymtm.
tirazlarma kimse cevap vermedi:'
Bilindii gibi 2003 yl Haziran ay iinde Irak'n Sleyma
niye kentinde Amerikallar, I I subaymz esir alp, balarna u
val geirdiler ve aalayc davranlarda bulundular. Bu olay
karsnda gsterebildiimiz clz tepki, utan verici idi. te yi
ne Atatrk'n benzer bir olaya ilikin davranlarn sergileyen
telgraflar ve belgeler:
" s. Kolordu Komutanl'na

22 Ocak 1 920
ngilizler stanbul'a saldry artrarak bakan veya milletve
killerinden bazlarn ve zellikle Rauf Bey'i tutuklarlarsa,
karlk olarak Anadolu'da bulunan ngiliz subaylar tutuk
lanacaktr. Dolaysyla Erzurum'da bulunan Rawlinson'u ka
rmamak iin imdiden tedbirler alnmasn rica ederim:'
(Atatrk'n Btn Eserleri, Kaynak Yaynlar, 6. cilt, s.201)
152

Tarih 1 6 Mart 1 920. ngiliz igal kuvvetleri stanbul'daki

Osmanl Meclis-i Mebusan'n basp, Kurtulu Sava'nn nderi

Mustafa Kemal'e yaknlklar ile bilinen 1 2 kiiyi esir ald . Mec

lis feshedildi.
ngiliz yetkililere hukuk kurallarn ayaklar altna aldklar
bildirildi, 12 kiinin serbest braklmas istendi; ancak giriim
ler sonu vermedi, igalciler tepkileri ciddiye almyordu. O g
nn iletiim koullarnda, 12 kiinin akbeti ge belirlendi; hepsi
Malta'ya gtrlmt.
Tarih 19 Mart 1920. Mustafa Kemal'in Yusuf Ziya Paa'ya
gnderdii ifreli gizli talimat netti:
"ngilizlerden birka subayn rehin alnmas gereklidir:'
Talimat ayn gn, stelik igalcileri oka sokacak ekilde
yerine getirildi. Erzurum'da ordumuzun silahszlandrlmasn
kontrol eden ngiliz Albay Rawlinson, rehin alnd. Rawlinson,
sradan bir subay deildi. ngiliz ynetiminden Lord Curzon'un
yaknyd. Anadolu igal altndayken, en gsz bilindiimiz d
nemde gerekletirilen bu misillerne, Kurtulu Savalarnn ka
rarllk ve cesaret gstergesi idi.
te konu ile yakndan ilikili Atatrk'n baka bir telgraf:

" zzet Paa'ya

1 2 Austos 1 920
ngilizlerin Malta'da tutuklu kiilerden 1 S'ini, cani stanbul
Hkmetine teslim etmek zere stanbul'a naklettikleri
renildi. Bundaki ngiliz maksadnn, u biareleri de ferit
Paa ve kanl avanesine paralattrmak olduuna zerre kadar
phe yoktur. Bundan dolay stanbul'a nakledilen ve edi
lecek olan tutuklulardan herhangi birinin dk stanbul
Hkmeti eliyle olsa dahi idam halinde, Erzurum'da esa
retimiz altnda bulunan Rawlinson dahil olmak zere eli
mizde mevcut subay, nefer btn esir ngilizlerin karlk
1 S3

olarak derhal idam edilmelerinin kati surette kararlatrl

m olduunun da bu vesile ile ad geen karargaha tebli
ine elden geldiince gayret edilmesini, bilhassa rica ede
rim:' (Atatrk'n Btn Eserleri, Kaynak Yaynlar, 9. cilt,
s . 168)
Yazmn burasnda, Mustafa Kemal'in, Afyonkarahisar Ko
lordu D airesi'nde subaylara hitaben yapt konumann zetini
aktarmak istiyorum. Mustafa KemaL, 1920 ylnda yapt bu ko
numa ile aydnlatma gc gnmze kadar ulaabilen bir pro
jektr yakmay bilmi:
- " Dnyada insanca yaamak iin bamszlk lazmdr. Ba
mszlk sahibi olmak iin, kuvvet sahibi olmak ve bunun
iin mevcudiyetini ispat etmek icap eder. Kuvvet ordudur.
Ordu dmanlarmzn birinci hedefidir. Kuvveti olmayan,
dolaysyla mcadele edemeyen bir millet mahkum ve esir
bir vaziyettedir. Byle bir milletin bamszl gasp olunur:'
- "Milletirniz, ordusundan yoksun braklma giriimi ile
kar karyadr. Orduyu imha etmek iin mutlaka subay
n mahvetmek, aalamak lazmdr. Kumandanlarmza ve
subaylarmza tecavz ve taarruza baladlar. Askerlik izzeti
nefsini yok etmeye gayret ettiler:'
- "Millet, bamszlnn korunmasn ordudan, ordunun
ruhunu tekil eden subaylardan bekler. te subaylarn yce
olan vazifesi budur. Milletin ba mszl ihlal edilirse, bu
nun vebali subaylara ait olacaktr:'
- "Subaylar, fedakarlar snflarnn en nnde bulunmak
mecburiyetindedirler; nk dmanlarmz herkesten n
ce onlar ldrrler, onlar aalarlar ve hor grrler:' (Se

zai engn, "Trk Ordusu Neden Hedefte': Star gazetesi,

LO Temmuz 2003)
154

Atatrk, ld gne kadar ulusal heyecann bir gn bile

yitirmedi. Attila lhan 'n aaya aldm belge niteliindeki ya
zs bu szlerimin kant niteliindedir:
Hatay iin Mustafa Kemal 1937 knda, sorunu 'silahl
eylem'le zmek zorunluluu ba gsterirse, ne yapacan,
Hasan Rza Soyak'a yle anlatmtr:
... . .i silahl bir hareketle halletmek zorunda kalrsak tuta
cam yolu da oktan kararlatrm bulunuyorum; byle bir
durumda derhal devlet reisliinden, hatta milletvekilliin
den istifa edeceim, serbest bir Trk vatanda olarak bu i
te alan arkadalar ile beraber, Hatay topraklarna geece
im; bildiin gibi, bunun her zaman imkan ve ok emin yol
lar vardr. Oradaki mcahitlerle ve Anavatan'dan kap bize
katlacandan phe etmediim kuvvetlerle, meseleyi ye
rinde ve iten halletmeye alacam, isterse Trkiye hk
meti beni ve arkadalarm asi ilan eder ve hakkmzda taki
bat da yapar:' (Hasan Rza Soyak, Atatrk'ten Hatralar)

Kemal Paa'nn zorunlu olunca silahl eylem ilkesini g

zelce aydnlatan, ei az bulunur bir rnek sayabileceimiz
bu davran, yalnz Hasan Rza Soyak'n anlarnda olsayd,
doruluu ndan kukulanr, elbette bir kulp takarlard; ama
deil, Fahrettin Paa (Altay) da anlarnda ayn konuya do
kunuyor. Hadi onu da bir okuyalm:
.... . 1937 ylnn Ocak aynda stanbul'a gelen Atatrk, beni
Park Otel'e artt, gittiimde kendisini skntl bir halde
buldum, biraz da terli idi. salona getikten sonra balkona
kt, sert rzgarn karsna gsn germiti; salar rz
garda uuuyor ve o, dalgn dalgn Marmara'y seyrediyor
du; mutlaka kafasn kurcalayan bir ey vard. tmesinden
korktuum iin 'Hava ok sert, souk alrsnz, ieri buy
run' dediim vakit, gene o dalgn hali ile dnd ve bir ma155

saya oturdu. Bir eyler sylemesini bekliyordum ki dudak

larndan u cmleler dkld: ' ... Paa biliyor musun ki ben,
Cumhurbakanln brakp Hatay'a ete reisi olacam:.:'
Davrannn doruluu iyice belirdi, yle mi? imdi u nok
tann altn izmek zo runlu: Kemal Paa'nn tasarlad ge
rilla eylemi, amaz bir antiemperyalist eylemdir. (Attila l

han, "Hatay'da ete Reisi Olacam!" Cumhuriyet gazetesi,

1 3 Ocak 2003)
Trkiye Cumhuriyeti ekonomik bakmdan kertilip, pa
rampara olmaya doru gtrlrken, ben yalnz Atatrk dahil,
Osmanl'nn son devrindeki baz paalarn arayp zlemiyorum;
baz onurlu Dileri Bakanl mensuplarn da aryor ve zl
yorum.
Cengiz zaknc, Dolmakalem Savalar adl muhteem
eserinde, byle bir Dileri grevlimizin ibret verici yksn
anlatyor:
Osmanl'nn

Washington

Bykelisi Ahmet Rstem

Bey'in, 24.06.1914'te grevine balar balamaz gz att

Amerikan gazeteleri, Mslman Trklerin H ristiyan Erme
nileri kltan geirdiklerini savlyor; Trklere ar svgler
yadryor; Amerika Bakan 'ndan Trk karasularna Ame
rikan sava gemileri gndermesini istiyorlard.
Bykeli Ahmet Rstem Bey, 08.09. 1 9 1 4 gnl Evening
Star gazetesinde yaymlanan demecinde, Ermenilerin Hris
tiyan olduklar iin deil, isyan ettikleri iin, Fransa, ngil
tere ve Rusya'nn destei ile ayaklanarak Osmanl Devleti'ni
zayflatmak istedikleri iin cezalandrldn belirtiyor ve
" Bylesi bir silahl ayaklanma karsnda kalsalard Fransa,
ngiltere ve Rusya acaba ne yaparlard?. lkelerinin zgr
l iin dven Cezayirlileri maaralara tkp sonra onla
r dumanla bomu olan Fransa, Sipahi syan'nda yakalad156

 Hintlileri top namlularnn azna balayp sonra o top

lar ateleyen ngiltere, ayn tahrikler karsnda kalsalard
acaba ne yaparlard?" diyor. Amerikallarn Filipinler'i igal
ederken yerli halka uyguladklar "Water Cure" denen "Su
kenceleri" ile Amerika'da her gn ilenen "zencileri lin
etme" sularn anmsatyor ve "Varsayalm ki, Amerika'daki
zencilerin, ABD'nin igal edilmesini kolaylatrmak iin Ja
ponlar ile gizlice anlam olduklar ortaya karld. Acaba
o zencilerin ka hayatta braklrd?" diye soruyordu.
Ahmet Rstem Bey'in bu demelerine fkelenen Amerikan
Bakan Wilson, 1 0.09. 1 9 1 4 gn Dileri Bakanna gn
derdii yazda "Trk Bykelisi snr amtr" diyor, sz
lerini geri alp zr dilememesi durumunda, Amerika'dan
kartlmas gerektiini bildiriyordu. Dileri Bakan Bryn,
1 1 .09. 1914 gn Rstem Bey'den Evening Star'da yaym
lanan szlerini geri almasn istiyor; buna karlk Ahmet
Rstem Bey, ABD D ileri Bakanna gnderdii 12.09.1914
gnl yant yazsnda szlerini geri almayacan belirterek
yle diyordu: "Trkiye yllardan beri Amerikan basnnn
dzenledii saldrlara hedef olmaktadr. Bu saldrlar, sk
sk en ar dille Trkiye'nin btn duygularn incitmektedir.
Trklerin dinine, milliyetine, geleneklerine, gelmiine ge
miine svlm, btn ktlklerin batakl Trkiye imi
gibi gsterilmitir... Diplomatik kurallar am olabilirim;
fakat insanln kar ekle feda edilemez. Ben, Trkiye'ye,
ABD'ye ve sonuta btn insanla kar erdemsel grevimi
yerine getirmi olduuma inanyo rum:'
Bu yantndan sonra Amerikan ynetimince "stenmeyen
Adam" diye damgalanan Bykeli Ahmet Rstem Bey, 9
Ekimde Sait Halim Pa a 'ya ektii telgrafta, ayn gn tal
yan vapuru ile New York'tan yola kacan, IS Ekimde
Napoli'de, 25 Ekimde de stanbul'da olacan bildiriyor ve
157

ekliyordu: "25. 10.1914 tarihine dek benden haber alamaya

cak olursanz, akbetim (ldrlp ldrlmediim) hak
knda aratrma yapnz:'
Amerika'dan ayrlan Osmanl'nn Washington Bykeli
si Ahmet Rstem Bey, ilk ad Alfred de Blinsky olan bir
Polonyal idi. Kurtulu Sava'nda Mustafa Kemal'in yann
d a yer alan ve . Meclis'te milletvekili olan Ahmet Rstem
Bey, Ermeni Soykrm sulamalarna kar 191 8'de Bem'de
Franszca olarak yaymlad Cihan Harbi ve Trk Ermeni

Meselesi adl kitabnn nsznde yle diyordu:

"Ermeni meselesinde, dnya kamuoyuna kar Trkiye'yi
savunmay amalayan bu kitab yazarken, her eyden nce,
doduum, pek ok iyiliini ve nimetlerini grdm bu l
keye ballk duygularm srdrmeyi dndrn ... Bu lke
nin ve Trk halknn onurunu korumak iin iki kez dello
da bile dvtm ve Trk-Yunan Sava'na gnll olarak
katldm. Bu kitab yazarken beni harekete geiren itici g
cn, yalnz ve yalnz lkeme olan sevgim ve saygm olduu
nu sylemek istiyorum:' (s .92 ve devam)
Sevgili Cengiz zaknc, bu olaanst ve gerek olay ve
kiiyi bu ekilde gn na kardktan sonra, yorumunu da
yle yapyor:
Bugn, "Canm, Batllar yle sylyorlarsa, yledir; demek
ki Ermeni Soykrm yapmz; kabul edelim, ne var bunda,
zr dileyelim, olsun bitsin" diyen Trk kkenlilerin says
nn hzla oaldn grdke, Trkleri aalayanlar d
elloya davet edecek denli gzpek bir Trksever olan Po
lonya kkenli Ahmet Rstem Bey'in gmtnde dorulup
"Bre namussuzlar! Siz ne biim Trksnz!" diye haykrd
n dyorum.
158

"Ben Trkm" diyemeyen Recep Tayyip Erdoan n baba

kan olabildii bir lkede, o biim Trklerin oalmasndan daha
'

doal ne olabilir? Ben de, lkemizde son aylarda olanlara ve bun

dan sonra olacaklara aanlara ayorum.

159

"ATAT RK M LL YET L G " B T T M ?

Atatrk'n "vatan haini" olarak kabul ettii "Dini siyasete
alet edenler"in, "Devrime ihanet eden kiiler" olarak tanmla
d "liberaller"in; "Karen Fogg'un ocuklar"nn, "Soros'un
devirdii kiiler"in, "(F) Tipi rgt Mensuplar"nn, "Ajan
gazeteciler"in, "Manurya Kobay" haline gelmi szde bilim
adamlarnn, "Kresel soygun"dan yararlanan iadamlarnn or
tak dmanlar "Atatrk milliyetileri"dir.
nk temelinde "Laiklik" ve "Tam bamszlk" olan; an
tiemperyalist bir duru sergileyenlerin ideoloj isi olan "Atatrk
milliyetilii': adalamamzn ve bu corafyada bamsz bir
devlet olarak varlmz srdrmemizin yegane teminatdr.
ABD'nin "Yeil Kuak Projesi"ne hizmet edenler de, ken
dilerini "milliyeti" olarak tanmlamlar ve tanmlamaya da
devam etmektedirler. Onlar da "solcu" olarak tanmladklar
Atatrk milliyetilerinden hi holanmazlar.
"Atatrk milliyetileri" arasnda emperyalizmin uakl
n yapm; dier gruplar arasnda emperyalizmin uakl
n yapmam kii bulmak gerekten ok zordur.
3 1 Austos 2009 tarihli Star gazetesinde "Atatrk Milliyet
ilii Bitmitir" balkl bir makale yazan Mustafa Akyol, un
lar sylyor:
"Krt sorununu tarta tarta, aslnda olduka bariz olan,
ancak pek az kimsenin telaffuza yanaaca bir noktaya var
m durumdayz: Trkiye resmi ideoloj isinin en nemli iki
unsurundan biri olan 'Atatrk milliyetilii'nin artk mia
dn doldurmu olmas.
160

... Milli Mcadele gnlerinde 'Trk ve Krt kardelii' te

masn dilinden drmeyen Mustafa Kemal Paa, Cum
huriyeti kurar kurmaz bu sylemi terk etti. Artk azndan
'Krt' laf duyulmaz oldu. nk yeni kurulan devletin 'm
tecanis' (homojen) bir millete ihtiyac olduuna, bunun 'tek
kimlikli' olmas gerektiine, bu kimliin de 'Trklk' olaca
na karar vermiti.
Onlar 'eitilecek' ve aslnda Trk olduklarna ikna edilecek
lerdi... Bu dayatma karsnda Krtler tepki gsterdi, baz
lar isyan etti ... Krtlerin ou 'Atatrk ilke ve inklapla
rna gre eitilmeyi' reddetti ve reddetmeye devam ediyor.
Ankara'daki hesap, Diyarbakr'a uymuyor. 'Atatrk milli
yetilii bitmitir' derken, ite bunu kastediyorum .. :'

Mustafa Akyol'un bugne kadar yazdklarndan; yakn tarihimizi hi bilmedii, az okuyan ve aratran bir kii olduu ka
naatine vardm.
Bakn Mustafa Akyol gibi "liberal" bir kii olan Prof. Dr.
Ergun zbudun bile "Atatrk milliyetilii" konusunda unla
r yazmt ( Trk Anayasa Hukuku, 8. bask, s .74 ve devam):

"Atatrk'n milliyetilik anlay, 'akla, ada, medeni,

ileriye dnk, demokratik, toplayc, birletirici, insani ve
bardr:
... Anayasamzn benimsedii milliyetilik anlaynn rk,
din ve dil gibi objektif benzerliklere deil; kader, kvan ve
tasa ortaklna ve birlikte yaama arzusu na dayanan sb
jektif milliyetilik anlay olduu aka anlalmaktadr. Bu
ilkenin doal sonucu olarak da, Anayasamzn 66. madde
sinde yer alan Trk Devletine vatandalk ba ile bal olan
herkes 'Trktr' hkmdr.
Atatrk milliyetiliine bal devlet deyimi, sadece ma
nevi deer ifade eden bir deyim deildir. Bundan pozitif
161

hukuk alannda da birok nemli sonular kmaktadr.

Her eyden nce bu deyimle, Trkiye Cumhuriyeti'nin
insan unsurunun, tek bir millet, yani Trk Milleti ol
duu anlatlmak istenmitir. Dier bir deyimle Trkiye
Cumhuriyeti, gemiteki eitli imparatorluklar ve bu
gnk Rusya gibi birok milletleri bir araya getiren ok
milletli bir devlet deildir.
Milli veya milliyeti devlet ilkesinin baka bir nemli so
nucu, Anayasamzn eitli maddelerinde yer alan 'devletin
lkesi ve milleti ile blnmezlii' ilkesidir. Bu ilke, Trki
ye Cumhuriyeti'nin bir 'tek devlet' olduunu devletin lke
ve millet unsurlarnda blnme tehlikesi yaratabilecek olan
her trl ayrlk akmn yasaklanm bulunduunu anlat
maktadr. Nihayet, resmi dilin Trke olduu hakkndaki
Anayasa hkm ( m.3!l) de devletin milli niteliinin doal
so nucudur.. :'

162

KANLA VE RFANLA (K LT RLE )

KURULMU B i R CUMHUR YET
..

Cumhuriyetimizin nasl kurulduu, "Harbiye Mar"nda

bir cmleyle zetlenmitir:

"Kanla irfanla kurduk biz bu cumhuriyeti..."

Baka trl kurulmas mmkn deildi ki...
O doum sancs ekilmeseydi; nurtopu gibi bir Cumhuriye
timiz olur muydu? .
Cumhuriyet byle kuruldu ama 1923'ten 1950 ylna kadar:
Rusya ve daha sonra Polonya, ekoslovakya ve Macaristan gi
bi lkelerde komnizm; talya'da faizm; Almanya'da Nazi y
netimi; spanya ve Yunanistan'da kanl diktatrlklerle sonula
nan ve yzbinlerce kiinin lmne neden olan i harpler ya
anrken; tek parti ynetimine ramen Trkiye Cumhuriyeti,
Avrupa'nn en zgr ve demokratik lkesiydi.
Buna ramen Atatrk ve nn'nn Cumhurbakan oldu
u o dnem; blc rgtlerin yandalarnca, Atatrk'n vatan
haini olarak kabul ettii "dini siyasete alet eden" kiilerce, d
gdml "(F) Tipi rgt"n yazar kadrosu ile yasa d ve ev
rensel hukuka aykr uygulamalaryla lkemizi bir "korku im
paratorluu" haline getiren Ergenekon soruturmalarna ve s
lamc-Faist bir dzen kurmaya alan AKP'ye verdikleri destek
nedeniyle tm maskeleri den, kendilerini "liberal" olarak ta
n mlayan "emperyalizmin uaklar" tarafndan, onursuz kiile
re yakacak metotlarla karalanmaya allmaktadr.
Gelin o devirdeki ABD'nin haline de bir gz atalm.
163

Nisan 20l0'da yaymlanan Liberal Faizm adl eserinde Jo-

nah Goldberg u belirlemeleri yapyor:

"Winston Churchill, Mu s solini 'nin, yaayan devlet adam
lar arasnda dnyann en byk yasa koyucusu olduunu
sylemiti... Diktatr szc 930'larn balarnda kirli bir
anlam tamyordu, ok sayda gazete ynetimi, politikac ve
bilim insan -saygn Walter Lippmann dahil olmak zere
Bakan Roosevelt'e diktatrlk ilan etmesini ve Wilson ve
ilericilerin 1 . D nya Sava'nda yapt gibi, mcadele ede
rek buhran yenmesini istediler.
... Bat dnyasnda modern totalitarizm nce talya ya da
Almanya'da deil, ABD'de ortaya kt. Dnyann ilk mo
dern propaganda bakanl Amerika'da kuruldu; binlerce
siyaseti fikirlerini syledii iin gzetlendi, rahatsz edil
di, suland, hapse atld. .. Rejime destek almak iin halkn
iine yaklak yz bin propaganda ajan sokuldu. niversite
hocalar meslektalarn rapor etmek iin zorlandlar. Yak
lak eyrek milyon aj ana rejim kartlarn korkutmak, dv
mek iin yetki verildi. nl sanatlar, gazeteciler, yazarlar
propaganda makinesine destek vermeleri iin arldlar,
zorlandlar:' (s. 7)
Son "Hitler" tartmasnda, bana gre en gzel yazy "Yerli
Hitler olabilir mi?" balyla Trker Alkan yazd. te o yazdan
bir blm (Radikal gazetesi, 5 Mays 20 10):
". . .nsanlar tarihten ders filan almyorlar. Mehmet Akifin
deyiiyle, ders alnsayd tekerrr m ederdi.
Hitler'in korkun macerasndan alnacak o kadar ok ve
nemli ders var ki! rnein, Hitler'in iktidara geli sre
ci iinde askerlerden ok sivillerden destek aldn anmsa
makta yarar var. Mussolini iin de ayn ey geerli! Askeri
164

darbelerden ylm bir lke olarak askerin klasndan kp

siyasete karmasn engellemenin yollarn arayp duruyo
ruz. Oysa 20. yzyln en kanl ve acmasz diktatrleri sivil
lerden kmtr. Hitler, Mussolini, Stalin, Mao ...
Tabii ki iktidar seimle deimelidir. fakat her seim de
mokrasinin mj decisi olmayabiliyor. Hitler iktidara seimle
geldi ama geli o geli.

Hitler, hitabet gcnn demokrasiyi demagograsiye dn

trlebileceinin de bir rneidir. 'Bir milletin byk kit

lesi her zaman hitabet gcne teslim olmutur' der. Bizde

de byle dnen liderler yok mudur?
... Hitler'in nfus politikas da retici olabilir: 'Bugn
Avrupa'da 80 milyon Alman var. D politikamzn iyi
yrtldn kabul edebilmek iin 1 00 yl iinde bu k
tada 250 milyon Almann yaayabilmesini temin etmek
gerekir!' Bizde de 100 milyonluk Trkiye'yi az bulan liderler
grmedik mi?
Hitler, kitleleri kadna benzetir. Kadnlar gibi kitleler de
duygusaldr, gl olann yanndadr. Kitlelerin desteini
elde edebilmek iin liderler sert ve otoriter bir izlenim ver
melidir. Ama propagandann baarl olabilmesi iin, hitap
edilen kitlenin entelektel bakmdan en altta kalan ksmnn
hedef alnmas gerekir.
Aydnlara, bilginlere, sanatlara kar olumsuz duygular
besler Hitler ve Naziler. Tkrrler yle sanatn iine!
Trkiye kendi Hitler'ini, kendi Nazi hareketini karabilir
mi?
Pf, hem de nasL. Koullar elvermeye grsn!"
u sylediimi yazn bir kenara: Son anayasa deiiklikleri,
yeni bir Hitler yaratmada atlm en nemli admdr. Kar k
mayanlar, Trk demokrasisine yaplabilecek en byk ktl
165

yapyorlar... Yaknda askeri ynetimleri aramayan ka aydnmz

kalacak merak ediyorum. Onun iin demokratik haklarmz so
nuna kadar savunarak Cumhuriyetimize sahip kalm.

166

DO G U SORUNU
Avrupa Birlii'ne giriimizin, lkemiz iin iyi sonular do
uracan savunanlar, emperyalist devletlerin Sevr'i yeniden
gerekletirme amalarna, bilinli veya bilinsiz olarak hizmet
eden kiilerdir.
Diyorlar ki: "Biz iki yzyldr yzmz batya dndk.
Atatrk'n ada/ama hedefi ancak byle gerekleecektir."
Aslnda 1281 ylndan beri emperyalist devletler yzn do
uya evirmilerdir ve emellerini ark meselesi (Dou sorunu)
ismiyle aklamaktan ekinmemilerdir.
stanbul'da Romanya elisi olarak da grev yapan Tranda

fir G. D;uvara isminde bir diplomat 1914 ylnda Cent pro

jets de partege de la Turquie isimli bir kitap yazm. Kitap
ta 1 2 8 1 - 1 9 1 3 yllar arasnda Trkleri Avrupa'ya sokmamak
ve Trkiye'yi paralamak iin hazrlanm 100 proje anlat
lyor.
1 9 14 ylnda yazlan kitabn nsznde deniliyor ki: "Do_
u sorunu, Trklerin Avrupa'ya girmeleriyle balamtr. O
zamandan bu yana Trkleri Avrupa'dan atmak, Trkiye'yi
paralamak iin planlar yaplmtr."
Bizi Asya'ya geri yollayacaklard
stanbul'un Trk egemenliine girmesi Batllarn mdaha
lesi iin iyi bir vesile oldu. Hal Seferleri kargaasnn ye
rini Trkiye'nin paylalmas projeleri ald. Bunlar hazrla
yanlar arasnda ihtirasl ve becerikli olanlar olduu gibi, ha
yaCi ve topyac olanlar da vard.
167

ok sayda papann paylama projesi yannda nl devlet

adamlar . Fransuva, . Maksimilyen, xv. Louis, Byk

Petro, II. Katerina, II. Josef, . Napolyon, . Aleksandr, .

Nikola da paylama projesi hazrlad.
Kitapta, 'Trke kar duyulan geleneksel nefretin ve daha
sonra onlar Asya'ya srme konusundaki saysz projenin
kkenini, Hristiyan/ar ile Mslmanlar arasnda bulunan,
ortadan kaldrlmas olanaksz dmanlkta aramak gerek
tii" belirtiliyor. (Gngr Uras, "Trkiye'nin Paralanmas
Hakknda 100 Proj e': Milliyet gazetesi, 30 Ekim 2007)
Yaayan en byk tarihimiz olarak kabul edilen Prof. Dr.
Halil nalck, 4 Mart 2003 gn "Byk dl"n alrken un
lar sylyor:

"Bat'nn imdiki tavr, I SSO'den balayan 'ark Mesele

si' alkanlklarnn deimediini gstermektedir. Ba
t, bugn de Trkiye'yi kendi politikalar izgisinde y
rmeye zorlamak iin etnik ayrlklar kkrtarak, tpk
Osmanl dneminde olduu gibi, mdahaleci, vesayeti
bask metodlarn, baka bir kamuflaj altnda devam et
tirmek peindedir. Bat, btn bunlar 'Islahat Ferman'
zamanndaki gibi, Trkiye'nin Bat hukuku ve insan hak
lar standartlarna uygun hale getirilmesi iin yapmak
gerekliliine bizi inandrmak istiyor... Yanlmayalm,
strateji bakmndan dnyann ok nazik bir yerini igal
eden Trkiye, dnya milletleri arasnda yalnz bir lke
dir. Tarihten gelen dinmez bir husumetin daima hedefi
olmutur, olmaktadr... Bu, tarihin bize brakt alnya
zsdr. Mustafa Kemal, Osmanl'y tarihe gmm, tam
bir inanla Bat'ya dnm, fakat yine de o tarihi kin ve
dmanl yenememitir. Bugn szde Ermeni davas,
Bat parlamentolarnda ayakta alklarla benimseniyor168

sa, bu sadece bize tarihi husumet psikozunun asla lme

diini gsteriyor . Bugn Trkiye'de deer hkmleri, ya
am tarz, yaynlar ve okurlar taban tabana zt iki ayr uz
lamaz grup var. Bu uzlamaz ikilik, radikal ykc hareketle
re cesaret vermektedir ve etnik blcle bulaarak mem
leketin geleceini tehdit etmektedir:' (Gndz Aktan, "ki
Konuma': Radikal gazetesi, l Ekim 2003)
.

lkemizin iine drld kmazdan kurtuluu, "Avru

pa Birlii'nin can cehenneme" diyenlerin oalmas ile doru
orantldr.
Sir Winston Churchill'in "Devrimizin en byk adamlarn
dan birisi... Bizi, petrole ve Osmanl mparatorluu'nun miras
na eritiren odur" dedii, Kral Hseyin ve oullarn kendi ana
dren ngiliz casusu Lawrens, Araplar zerindeki ngiliz poli
tikasnn nedenlerini yle aklamtr:
"Trkler olmasayd Araplar ve dier Mslman milletler,
Yahudiler gibi devletsiz kalrlard. Bu da, dnya iin daha
mes'ud neticeler verirdi. Mesela Araplara ve dier Msl
man milletlere istiklal vermekten hi ekinmemelidir. n
k nasl olsa bu istiklaBerini muhafaza edemezler. Onlar
daima tabi olarak yaamaya mahkumdurlar. Fakat Trkler,
mnhasran kendileri iin deil, btn Mslmanlk iin
cihangiriik ve Avrupa'nn karsna kabilmenin, Hristi
yan medeniyetini tehdit etmenin ve Bizans' tasfiye sure
tiyle ykmann mmkn olduunu ispat ettiler. imdi devir
deimitir ve buna mukabele etme gn gelmitir. imdi
Araplar dnnz: Araplar, Trk hakimiyeti altnda ken
di ahsiyetlerini kaybetmilerdir. nk Trklerde yle bir
istina, yle bir msamaha vardr ki, dier milletleri ister
istemez tesiri altna alyor, o na mahkum ve tabi olma his
si veriyor. Bunu da, mukavemet edilmez bir kuvvetin sahibi
169

olduu yolunda telkin ettii kanaatle temin ediyor. imdi bu

hissin batl ve hayal olduu anlatlabilir, ispat edilebilirse,
dnyann haritas deiir:'
Ancak, Ortadou'da uygulanan ngiliz politikalar Lawrens'i
bile isyan ettirmitir.

Lawrens, Byk Britanya Kral Beinci J o rj un verdii "Diz

ba Nian"n u gereke ile reddetmitir:
'

"Hametmeab!.. Ben sizin hkmetinizin verdii sze isti

nat ederek, dnyann bize inanm uzak kelerinde yaa
yan insanlara teminat verdim, onlar istediiniz yola sevk
ettim. fakat imdi sizin hkmetiniz bu szlerini inkar edi
yor. Oralarda, bir yalanc olarak anlmaya mahkum edilmi
bir emektarnzn gsne, hametlu Byk Britanya'nn bu
en byk niann, asalet ve szn kayna ellerinizle taka
rak sizi zor vaziyette brakmaktan nefsimi men ediyorum .. :'
Bu konulardaki ayrntl bilgileri, mer Salam'n ldeki Osmanl ve Kavm-i Necip! (Trk-Arap likilerinin y
z) adl eserde bulabilirsi niz. (sterne Adresi: mer Salam, Dr.
Mediha Eldem Sok. No: 89, Kocatepe/ Ankara)
Bana sorarsanz: Dnyann en iren insanlar, bizdeki gibi
emperyalist devletlerin gdmne girdikleri iin 'Ihrnh slamc'
olarak nitelendirilen politikaclardr.

170

AHTAPOTUN KOLLAR".
Papa II. Jean Paul, "Trkiye, Trklere braklamayacak ka
dar nemlidir" demiti.
Giderek tm kurumlarmz sarp sarmalayarak, ulusal du
yarllklarmz feke uratan, be kollu bir ahtapotun faaliyet
lerine kar duramaz hale getirildiimizden; Papa'nn ngrs
maalesef gerekleecek gibi grnyor.
Bu yazmda, sz konusu ahtapotun kollarn daha yakndan
tanmamza yarayacak baz ipular vermeye alacam ...
I} 3 1 Temmuz 1 920'de kurulan Beinci Damat Ferit H
kmetinde yeniden eyhislam ve ayn zamanda da ura-i Devlet
(Dantay) Reisliine getirilen Mustafa Sabri, 14 Nisan 1930 tarih
li Yayn dergisinde yaymlanan syleisinde, unlar da sylyor:

"Benim elimden gelse Trkleri Arap yaparm, dier Msl

manlar da. Bunlarn Araplamadna da ok esefleni
rim ...
"

Mustafa Sabri, Kurtulu Savamz devam ederken u fetvay vermitir:

"Mustafa Kemal, Ali Fuat, Bekir Sami gibi zalimler, sizleri
mahvetmek ve evlad iydlinizi (oluk ocuk; ev halk) yetim
brakmak ve servet ve saadetinizi klliyen (toptan) almak
iin eytann dahi aklna gelmeyen hileye bavuruyorlar...
Bunlarn vcutlarn klliyen dnyadan kaldrmak beeri
yet (insanlk) iin, Mslmanlk iin bir farz olmutur. . .
"

17l

Mustafa Sabri, Ermenilerin Trkleri katletmelerine kar

mcadele veren Boazlyan Kaymakam Kemal Bey'in idamna
da fetva vermitir.
Ne yazk ki vatan haini olan byle bir kii iin, AKP Millet
vekili ve Yeni afak gazetesi yazar Resul Tosun ile AKP Kuru
cu yesi Tokat Milletvekili Mehmet Ergn Dacolu, Tokat'ta
kurulan "Mustafa Sabri Vakf" yneticisidider. (Yaar Yazco
lu, Bitmeyen Hesap, s.452-465)
2) ABD'li bir aratrmac, "AKP'de Vahhabi var" dedi.
Aratrmac Vahhabi'nin adn verdi: . Maliye Bakan Ke

mal Unaktan, 2. Babakan Danman Cneyt Zapsu, 3. TMSf

Bakan Ahmet Ertrk (Ahmet Hakan, "AKP'deki Vahhabiler':
Hrriyet gazetesi, 26 Haziran 2006)
Hitler'in zulmnden kaarak lkemize snan ve stanbul
niversitesi'nde retim yelii yapan Prof. Dr. Neumark,
rencilerine unlar sylemitir:
.. Vahhabilii kuranlar ngiliz Dominyon Bakanl'nn

adamlardr. Bat, her yerde slamiyeti sapkn inanlara ka

nalize ette
3) Recep Tayyip Erdoan, Abdullah Gl ve Blent Arn
gibi AKP st dzey yneticileri hakknda ok ey yazdm. Burada
sadece Turan Yavuz'un, uvallayan ttifak adl eserinde ak
lad bir hususa deinmekle yetineceim (s. 1 60- 1 6 1 ) :
" l O Aralk 2002 tarihinde, Beyaz Saray'da Bush-AKP Ge

nel Bakan Recep Tayyip Erdoan grmesinde: Bush,

Recep Tayyip Erdoan'a, 'Baknz; siz de ben de dindarz.

Dindar olduumuzu sylemekten kanmyoruz. Daha im
diden ortak bir yanmz vardr. Irak konusunda yanmzda
yer alacaksnz deil mi?' eklinde bir konuma yapmtr.
Erdoan'n cevab ise, 'Bu i kolay' olmutur:'
172

4) Bologna Bapiskoposu Kardinal Carlo Caffara, "Yahudi

olmadan Hristiyan olunamayaca gerei her geen gn daha

net biimde ortaya kyor. Gerek anlamda dinler aras diyalog
da sadece Yahudilikle mmkn olabilir" demiti. (Milliyet gaze
tesi, 14 Aralk 2006)
Papa Vi. Paul 'un talimatyla kurulan "Hristiyan Olmayan
lar Sekreteryas"nn 1 973 ylnda sekreterlii grevine getirilen

Pietro Rossano'nun, "Dinler aras diyalog, kilisenin ncil'i yay

ma amal misyonunun iinde yer alr"; ayn kuruluun 1984 y

lndan beri bakanln yapan Kardinal Francis Arinze 'nin,

"Dinler aras diyalog, kilise misyonunun normal bir paras ola

rak grlmelidir"; yeni Papa'nn, "Dinler aras diyalog, kilise
nin insanlar kiliseye dndrme amal misyonunun bir paras
dr" dedikleri bilinmesine ramen, Papa'ya sunduu mektupta,
"Dinler aras diyalog iin Papalk Konseyi/PCD misyonunun bir
paras olmak zere burada bulunuyorum. Bu misyonun tahak
kuk ediini grmeyi arzu ediyoruz ... En mtevaz yardmlarmz
sunmak iin geldik" diyebilen, 8 ubat 1998 Pazar gn Papa'yla
bulumak iin Vatikan'a hareketinden nce yapt aklamada,
"Birka ay nce Abromowitz (ABD Savunma Bakan Yardmcs)
cenaplarnn yardmyla bu buluma gerekleti" diyen kii Fet
hullah Glen'dir .
.

5) Hukuk(f) ile Aldatmak ve Yce Divan Dosyas (Bilgi

Yaynevi) adl eserlerimde, tm kurumlarmza yerleen, CIA
ve MOSSAD'n gdmnde faaliyet gsteren (F) Tipi rgt',
"PKK'dan bile daha tehlikeli bir rgt" olarak nitelemi; bu be
lirlemenin nedenlerini ayrntlaryla aklamtm.

Michael Rubin, "Trkiye'nin Dnm Noktas" balkl ya

zsnda, "Trkiye uuruma yaklayor; Fethullah Glen, Polis

Tekilat'n ve ileri Bakanl'n ele geirdi" diyor. . .

173

Fethullah Glen de "Yargda, eitimde, emniyette, Trk Si

lahl Kuvvetleri'nde sessizce mevzilenip bekleyin" demiti. (Hik
met etinkaya, Cumhuriyet gazetesi, 26 Eyll 2007)
Son bir ylda olup bitenler, Cumhuriyetimizin altn oymak
ve TC'yi parampara etmekle grevli tm er glerinin mevzi
lerinden ktklarn gsteriyor. . .
Gerekletirmeye altklar "sivil darbe"nin nn kesecek
tm Cumhuriyeti aydnlar ve askerlerimizi, dzmece belgeler,
gizli tank beyanlar, hukuka aykr uygulamalar, tutuklamalar,
ciddi hibir delile dayanmayan davalarla sindirmeye alyorlar.

174

ULUS DEVLET M z
PARALAMA PROJES
1 9 9 1 ylnn Haziran aynda, Almanya'n n Baden Baden bl
gesindeki "Kara Ormanlar"da bir avu etkili ve zengin insan bir
araya gelerek nmzdeki yzyln, hatta belki de daha tesinin
byk stratejisini belirlemeye alt. Aralarnda devlet bakan
larndan, nemli hanedanlklarn mensuplarna varncaya kadar
ok nemli simalar barndran ve kendilerini "Bilderbergci"
olarak adlandran bu kiilerin hepsi zel davetiye ile toplantya
arlmt. Halkn bu toplantnn ayrntlarndan hibir zaman
haberi olmad.
Trilateral Komisyon'un da kurucusu David Rockefeer,
Baden Baden'deki toplantnn al konumasn yapt. Rocke

feer konumasna yle balamt:

" Washington Post, The New York Times gazetelerinin ve Ti

mes dergisinin yneticilerine, toplantmza katldklar ve
ayn zamanda 40 yldr, gizlilik kurallarna riayet ettikleri
iin minnettarz ... Eer geen zaman dilimi ierisinde ka
muoyunun dikkatine maruz kalsaydk, dnya iin tasarla
dmz planlar gerekletirmemiz mmkn olmayacakt:'
(Texe Marrs, Uluslararas G Odaklar, s . 1 03)
Sz konusu plan, bir baka konumasnda David Rockefeller yle aklyordu:

"Dnyada bin devlet oluturduumuzda dnya daha m

kemmel ve daha istikrarl olacaktr. Halklarn kendileri
ni ynetme haklar, artk dnya bankerleri ve entelekt175

elleri olan elitin otoritesi altna girecektir. Yzylmzda

izleyeceimiz strateji budur."
ABD'nin eski Ankara Bykelisi Robert Strawsz Hupe da
yle haykryordu:
"Amerika'nn misyonu milli devletleri gmmek, halkla
rn daha kk birimlere blerek yaatmaktr. Gelecek
Amerika'nndr. Yeni Dnya Dzeni, Amerikan mparator
luu ve tm insanln rakip olmad evrensel dzenin ad
dr:' (Erol Bilbilik, CFR D likiler Konseyi, Umay Yayn
lar)

Kenan Evren, 28 ubat 2007 tarihinde Sabah gazetesinde

yaymlanan demecinde, "Trkiye ileride eyalet sistemine geebi
lir. Bundan korkmamak gerekir deyince, Paamzn tartmaya
ak yeni bir dnce ortaya att sanld.
Halbuki, nceki yllarda ulus devletimizi kertmek iin, as
kerlerimiz eliyle hayata geirilmeye allan bir ABD plan sz
konusuydu.
12 Eyll 1980'de ynetime el koyanlar, ABD ynetiminin
"Bizim ocuklar baard (our boys did itr dedii subaylard.
G enelkurmay Bakanlnca, Askeri Tarih ve Stratej ik Etd
ler Bakanlna, PKK eylemleri henz balamamken hazrlat
trlan 10 Mart 1981 tarihli raporda yle deniyor:
n

"...Trkiyemiz bugn tek merkezden idare edilebilme imka

nn yitirme snrna gelmitir... Her il merkezi, terii (yasa
ma), icrai (yrtme) ve kazai (yarg) yetkileriyle tehiz edi
lerek ... 67 il merkezimizde ... Millet Meclisleri kurulmal
dr... 1 91 9- 1 938 yllar arasnda, Ankara'daki tek lider Gazi

Mustafa Kemal Atatrk, btn Trkiye'ye yetiyordu. An

cak kprlerin altndan ok sular geti. .. Bugn tek deil,
her vilayette bir Atatrk'e; 67 adet 23 Nisan 1920 Meclisine
176

ihtiya vardr:' (Cengiz zaknc, Trkiye'nin Siyasi nti

har Yeni Osmanl Tuza, 2. basm, s. 199)

Bu neriler, Abdullah calan'n syledikleri ile tamamen
rtmektedir:
"Trkiye'de cumhuriyet bir reformdan gemeli. Trkiye'nin
reforma ihtiyac var. 8 1 il olmas anlamsz. Trkiye iin 25
blge dnyorum. Krt nfusunun youn olduu 7 Krt
eyaleti, Trk nfusunun youn olduu 18 Trk eyaleti olma
l. Bunlarn yerel parlamentolar da olur:' (Sinan Aygn, 3
Mart 2007, Sabah gazetesi Ankara Eki)
1 983 seimlerinden ksa bir sre nce, Kenan Evren Tr
kiye'yi 8 blgeye ayran 4 Ekim 1983 tarihli kararnameyi Milli
Gvenlik Konseyi'ne karttrm ve uygulamay yeni hkmete
brakmtr.
Yeni hkmetin Babakan Turgut zal, Bakanlar Kuru
lu'nda, "Biz Trkiye'yi blgelere ayrr ve bu kararnameyi uygu

larsak, bize, siviller Trkiye'yi blyor damgasn vururlar" di

yerek I I Temmuz 1 984'te an lan kararnamenin TBMM iileri
Komisyonu'nda reddedilmesini salamtr.
Bir sre sonra Turgut zal'n, 2 ubat 1 99 1 tarihinde "ABD
ile ngiltere'nin Irakl Krt liderler ile yaptklar 'Krt-Trk-Arap
Federasyonu Plam'm desteklediini yakn evresine akladn",
2 Mart 1991 tarihinde UKrt Plannda aama aama Jederatif
bir devlet yapsndan yana olduunu' yakn evresine syledii
ni", 26 Mart 1991 tarihinde Talabani UTurgut zal'n kendisine
'Krtlere zerklik vereceini' sylediini Der Spiegel'e aklad
m", 1 4 Ekim 1 99 1 tarihinde "Federasyon dahil her eyi ak ak
konumalyz" dediini Milliyet gazetesi belgelemitir.
Bellibal siyasal islamclarn grleri de farkl deildir.
Birka rnek vermek gerekir ise:
177

Cemalettin Kaplan "Atatrk laikliinden doan blnmez,

teki Trkiye'ye karyz. Bunun yerine Anadolu Federe slam
Devleti'ni kurduk" diyerek halifeliini aklamtr.
Refah Partisi stanbul l Bakan iken, Recep Tayyip Er
doan'a bu konuda sorulan sorulara verdii cevaplar unutulma
mal ve unutturulmamaldr:
Soru: "rnein Krtler biz ayr yaamak istiyoruz diyebi
lir/er?"
Erdoan: "Bu durumda belki Osmanl eyaletler sistemi ben
zeri bir eyler yaplabilir..."
Soru: "Bamszlk isterlerse? . Tamamen ayrlmak isterlerse .?.."
Erdoan: "Bu toprak zerinde byle bir bamsz yapy kur
ma kudreti varsa... kurar." (Hikmet etinkaya, Cumhuriyet
gazetesi, 8 Mays 1 998)
Recep Tayyip Erdoan bunlarla da yetinmemi, "Yetmi yl
lk tarihinde Trkiye Cumhuriyeti kat bir niter anlaya sahip
olmutur" diyebilmitir. (Metin Sever, Cem Dizdar, II. Cumhu
riyet Tartmalar)
Bu ve benzeri dnceleri vurgulayarak, Recep Tayyip Er

doan iin dzenlediim 4 Eyll 1 998 tarihli teblinamede, "ok

etkili d glere, sizin aradnz adam benim imaj vermeye a
lmaktadr" demitim.
Eyaletler, Osmanl mparatorluu'nun en byk ynetim bi
rimi idi. Ancak, eyaletler a si paa ve derebeylerinin, "Ayan" de
nilen nfuz ve servet sahiplerinin, blclk yanllarnn cirit
att yerler haline geldiinden, 1 864'te eyaletler vilayetlere d
ntrlmtr.
Recep Tayyip Erdoan, Trkiye Cumhuriyeti'ni, Osmanl
mparatorluu'nun felaketle sonulanan 1 8 64'ten nceki haline
sokulmasn zm yolu olarak nerebiliyor.
178

Byk Larousse ansiklopedisi, eyaleti "Bir lkede merkezi

ynetime bal, ounlukla bir valice ynetilen, bir tr bam
szl olan byk il"; Esat ener ise, Hukuk Szl adh ese
rinde "Eyalet, Jedere devlet anlamnda da kullanlmaktadr. Ad
ne olursa olsun, bir lkenin bydke bir yresine verilen idari
muhtariyettir" eklinde tarif etmektedirler.
Anayasamzn deimez ilkeleri ihlal edilmeden; baka de
yile "Anayasay ihlal" suu ilenmeden T.C. bir federasyon veya
konfederasyon haline dntrlebilir mi?
Bu konudaki bellibah grlere deinmek istiyorum:
"Devletin lkesi ile btnl, hakimiyetin lkede tm ile
Trk milletine ait bulunmasn ifade eder. lkenin belirli k
smlarnda devlet hakimiyetinin snrlanmasn, daraltlma
sn ifade eden her trl abalar, kanaatimizce 'Devletin l
kesi ile btnl ve blnmezlii ilkesini' ihlal eder.
Mesela, Trkiye'nin belirli ksmlarnda yaayan gruplarn,
cemaatlerin kendilerine mahsus bir federe devlet statsne
sahip olmasn tleyen abalar, faaliyetler, bu nevi fikirle
rin propagandasnn yaplmas, anayasamzla muayyen dev
let ekline gre, lke zerinde hakimiyetinin snrlanmasn
ifade edeceinden, ilkeye ayk rdr:' (Ord. Prof. Dr. Sulhi
Dnmezer, Devletin lkesi ve Milletiyle Blnmezlii l
kesi, HFM, 50. Yl Armaan)
'''Trkiye devleti, lkesi ve milletiyle blnmez bir btn
dr' sz, her eyden nce blclk hareketlerine kar bir
tepki olarak anayasann kimi maddelerine serpitirilmi
tir. Blnmezlik ilkesinin ortaya koyduu sonular: Vatan
toprann devredilmezlii, federalizmin olanakszhdr:'
(Prof. Dr. Mmtaz Soysal, 100 Soruda Anayasann An

lam, s . 1 80)
179

U'Devletin lkesi ve milletiyle blnmezlii' ilkesi, anaya

sann deimez ve deitirilmesi teklif edilemez hkmleri
arasnda yer almtr. Bu durumda, tekil devlet ilkesini d
layacak ya da federal vb. rgtlenmeleri mmkn klacak
bir anayasa deiiklii de mmkn deildir. Demek oluyor
ki, bu ilke yalnz yasama iktidarn deil, tali kurucu iktidar
(Anayasa deitirme iktidarn) da balar.
Siyasi Partiler Yasas'nn 80. maddesi, partilerin bu ilkeyi
deitirmeye alamayacaklarn bildirir. Bu kural aka,
bir siyasi partinin federal sistemin kurulmasn amalaya
mayacann kantdr.
Anayasa Mahkememizin hem 1 96 1 hem de 1982 Anayasas
dnemlerinde verdii birden ok karara gre de: 'Anayasa,
blgeler iin zerklik ve zynetim ad altnda ayrlk ge
tiren yntemlere ve biimlere kapaldr:" (Prof. Dr. Zafer
Gren, TBMM nceki Bakan mer zgi, T. c. Anayasa
snn Yorumu, Cilt i).
B u yazm rahmetli Osman Blkba nn syledikleri ile
bitirmek istiyorum:
'

"Vatan, babanzdan kalma tarla deildir. Onun zerin

de, izale-i yu (paydaln giderilmesi) davas aamazsnz."

ISO

"JAKOBENL K" NED R?

Mustafa Kemal, "1akoben" diye tanmlanan liderlerin en
deerlisidir. eitli yazlarmda da belirttiim gibi, "1akobenlik"
Kemalizm'in dier addr.
Bu nedenle, Mustafa Kemal'e ve Kemalizm'e saIdrma ce
saretini gsteremeyenler; 1akobenlii ktlerneyi alkanlk hali
ne getirmilerdir.
Hilmi Yavuz, 1 Kasm 2009 tarihli Zaman gazetesinde yazd "1akobenlik zerine" balkl yazsn yle bitiriyor:
"Akl, laiklii ve bilimi bir 'tapnma nesnesi' haline getirmek!
Siyaseti, snfsz ve partisiz bir dzende bir 'elit zmre'nin
ii saymak! Burjuvaziye ve emeki snfna kar duyulan
honutsuzluk! 1akobenlik bu ite ...
Bilmem btn bunlar, sizlere bir eyleri veya birilerini ha
trlatyor mu?"
Bana gre, 1akobenlii savunmak; Mustafa Kemal'i ve Trk
Devrimi'ni savunmak demektir.
Bu nedenle, 1akobenlie yaplan her saldr, benden gerekli
cevab alacaktr.
"1akobenlik" konusunda ayrntl aklamalar yapm olan
Prof. Dr. Taner Timur, Srden Ayrlanlar adl eserinde, un
lar yazyor:
"... Bir dnce, bir hareket, bir devrim karalanmak m iste
niyor? Onu '1akobenizmle' nitelernek yeterli:' (s. 1 35)
"... B ar ve demokrasi abidesi Jean Juares, terr sembol
haline getirilmi Robespierre'e hayrand. Sk sk, '1akoben
ISI

kulplerinde olsaydm, Robespierre'in yannda otururdum'

derdi. Ona gre 'halka olan derin ve ince saygs dolaysyla

Robespierre byk't:' (s. 1 36)

..... Aslnda devrimin balangcndan itibaren terr ortamn
yaratan toplumsal nedenler vard. Daha 1 7 9 1 Hazirannda
Kraln kaarak yabanclarla temasa gemesi sarayn ihaneti
ni sergilemi, daha sonra aristokrasinin -bir ksm kylleri
de srkleyerek- bir komplo cephesi oluturmalar Fransz
halkn son derecede kzdrm ve tahrik etmiti. Bu ba
lamda, bata Robespierre olmak zere Konvansiyona ege
men olan Jakoben liderler, aslnda terr legalletirerek ve
radikalletirerek ok daha korkun olabilecek bir halk ter
rn nlemek istiyorlard. Terrn radikallii ksa srmesi
ne yol aacakt:' (s. 1 40)
..... Jakobenler giderek demokratikleen ve sonunda aktif-pa
sif vatanda ikilemini yadsyarak 'genel oy' ilkesini halka mal
etmeye alan bir konuma gelmilerdir. Jakobenler, aydn
lanma dncesinin henz dar bir elitin snrlarn amad
kyl bir toplumda, zgrlk ve zellikle eitlik ilkesini ge
ni kitlelere yaymlardr. Onlar sayesinde aristokratik un
vanlar kalkm ve vatanda szc genel hitap biimi hali
ni almtr. Yine onlar sayesinde rej imin ancak cumhuriyet
olabilecei fikri bir ulusal uzlama (consensus) halini alm
tr. Muhafazakar evrelerin de katlmyla -ok kk bir
monarist aznln dnda- Jakobenlerin ba slogan 'cum
huriyetilik' bugn Fransz kimliinin temel ilkelerindendir.
Camile Desmoulins, 14 Temmuz 1 789'da Paris'te 'Biz cum
huriyetiler on kii bile deildik' diyordu:' (s .42)
Jakobenizm konusunda en etkili eser olarak bilinen Totali

ter Demokrasinin Kkenleri ( The Origins o/ Totalitarian De

mocracy) adl eserinde Jacop Talmon, sonuta yle diyor:
182

"Yine de! Btn bu mirastan sadece kolektifbir dnyay dei

tirme iradesi ve bu amala bireysel iradeleri dev bir cmertlik
ve uyumlu eylem abasna dntrme ans kalsa dahi; Jako
benlik, yant veremeyecei btn beklentilerden soyutlanm
bir halde, yceltid bir tecrbenin ansn koruyor. Ve insann
bir zamanlar Juares'in Robespierre'in yanna oturmay d
ledii Jakoben sralarn yannda bize de kk bir yer kald
n dnmekten kendini alamyor:' (s.147)
Pek ok siyaset bilimi kitabnda "Jakoben" diye anlan Mus
tafa Kemal de, "Fransz Devrimi'nin kanl safhalarn derin bir
hrmet ve takdir ile tetkik ettiklerini" sylemitir.
u gerei bir kez daha yinelemekte yarar var:
Tarikatlarn kucanda emperyalizmin uakln yaparak
kar salamaya alanlar; 29 Ekim 923'ten beri, gerek Cu m
huriyetiler olan Kemalist'leri, "Jakoben" diye nitelendirerek
saldrmay alkanlk haline getirmilerdir.
Ne demiti Harvard niversitesi eski rektrlerinden Henry
Rosowsky, Bir Dekann Anlar adl kitabnda:
uHer eyi demokratik hale getirdiimizde her ey daha iyiye
gidecektir fikriyle kendimizi aldatmamalyz. Aksine bunun
tam tersi de doru durumda:'
" Demokratlk" maskesiyle; seimle geldiler diye gericileri ve
vatan hainlerini destekleyenler, "aydn" sfatn tamaya layk ki
iler deildir.
Gel de Mark Twain'e hak verme:

UHalkn oylaryla seilmi baz kiileri grdke, srn

genlere saygm artyor. Bu arada, it-kpek sevgisi de ba
lad bende .. :'

183

KEMAL zM TARTMALAR
Pek ok yazar, "Kemalizm" szcnn Atatrk'n l
mnden sonra uydurulmu bir terim olduunu iddia etmitir.
Baknz Dou Perinek, belgelere dayanarak bu iddiay nasl rtyor (Aydnlk dergisi, 23 Mays 2010):
CHP, Atatrk'n Genel Bakanl altnda 9-16 Mays 1 935
gnlerinde toplanan 4. Byk Kurultaynda Kamalizm kav
ramn programnn en bana yazmtr. 14 Mays 1935 ta

rihli toplantda kabul edilen programn Giri blm

nn ikinci ara bal Kamalizm'dir:
"Cumhuriyet Halk Partisi'nin programna temel olan
ana fikirler, Trk devriminin balangcndan bugne ka
dar yaplm olan ilerle, yaln olarak ortaya konmutur.
Yalnz birka yl iin deil, gelecei de kapsayan tasar
larmzn ana hatlar burada, toplu olarak yazlmtr.
Kamalizm
Partinin gtt btn bu esaslar, Kamalizm prensiple
ridir."
Atatrk'n El Yazsyla
Atatrk, 1935 ylnda resmen kabul ve ilan edilen Kama
lizm kavramnda hayatnn sonuna kadar srar etmitir.
Bunu kendi el yazsyla belgelemitir. CH P'nin 1935 y
lnda toplanan 4. Byk Kurultaynn kabul ettii bu tanm,
1939 ylnda toplanacak CHP 5. Byk Kurultay iin yap
t program hazrl almalarnda, Kamalizm kavram184

n srdrme kararnda olduunu el yazsyla belgelemitir.

1 937'de aynen yle yazyor:
"Bunlardan baka 1935 Kurultaynca saptanan fikirler de
bu programa ulanmtr. C.H. Partisi'nin gtt btn bu
esaslar, Kamalizm prensipleridir:'

El yazl belgenin asl Antkabir Arivi'nde . Dosyada,

1091 no:da saklanyor. Belgenin kopyas, Atatrk'n
Btn Eserleri Arivinde de bulunmaktadr. Daha nce
2000'e Doru dergisinde ve 1 999 ylnda yaymladm Ke
malist Devrim-3 Alt Ok balkl kitapta, Atatrk'n prog
ram almalarna ilikin el yazlarnn kopyalarnn tama
mn yaymlamtm.

CHP ve Cumhuriyet Ynetimi

Yaygn Olarak Kulland
14 Mays 1935 gn Byk Kurutayda kabul edilmesinden
sonra, Kemalizm/Kamalizm kavram, CH P'nin ve Cum
huriyet ynetiminin resmi metinlerinde ve yazn hayatnda
yaygn olarak kullanlmtr.
1 936 ylnda bu balkla iki kitap yaymlanmtr.
Birisi Edirne Mebusu eref Aykut'un Kamdlizm isimli ki
tabdr. Alt balkta, "C .H. Partisi Program'nn zah" ak
lamas yer almaktadr.

Kemalist Devrim'in dnrlerinden Tekin Alp de, yine

1 936 ylnda yazd kitaba Kemalizm adn vermitir.

Mahmut Esat Bozkurt, Devrim Tarihi derslerinde CHP

Programyla uyumlu bir Kemalizm tanm yapmtr:
"Trk ihtilalinin verimi, sembolik alt ok iindedir ki,
buna Kemalizm diyoruz ve diyorlar."
Prof. Dr. Afet nan da, "Atatrk'n ura t ve kendi me
suliyeti altnda tahakkuk ettirmek istedii inklaplar"n,
185

"ona izafeten 'Kemalizm' tabiriyle tarihte yer aldn" be

lirtmektedir.
Emperyalist devletler, "mazlum uluslar" daha rahat smr
meye devam edebilmek iin, "Yeni Dnya Dzeni" diye nitelen
dirdikieri ekonomik ve sosyal politikalarn zorla veya ibirlik
i politikaclar eliyle uygulamaya; baka deyile "ulus devletler"i
ekonomik bakmdan kertmeye ve paralamaya alrken, kar
latklar tek engel "Alt Ok"ta simgeleen "Kemalizm" ve onun
ylmaz savunucular olmutur.
Bu nedenle, ikinci cumhuriyetiler ve emperyalist devletle
rin sz konusu politikalarn benimsetmekle grevli d gdml
baz yazarlar, yllardr Kemalizm'i tartma konusu yapmaya ve
gzden drmeye almlardr.
nanlmaz gelebilir fakat daha 1914 ylnda New York
Times'n editr John Swinton da, medya kurulularnn en et
kili mensuplarnn gizli elit tarafndan satn alndn, bedenen
ve ruhen onlarn hizmetinde bulunduklarn kabul etmiti. Ame
rikan Basn Birlii'nin bir yemeinde konuan Swinton unlar
sylemiti:
"Amerika'da bamsz basn diye bir ey yoktur. Aranzda
drste fikirlerini aklamaya cesaret edecek bir adam bu
lunmuyor. New York gazetecilerinin grevi yalan sylemek,
parann nnde diz kmek ve lkesini, milletini gnlk ek
mek paras iin satmaktr. Bizler sahne gerisindeki zenginle
rin maalar ve kleleriyiz. Bizler birer kuklayz. Bu adamlar
iplerimizi ekiyor, biz de dans ediyoruz. Zamanmz, yete
neklerimiz, yaamlarmz ve tm kapasitemiz bu adamlarn
mlk haline gelmi. Bizler entelektel fahieleriz:' (Texe
Marrs, Dark Majesty, Uluslararas G Odaklar, Tima
Yaynlar, 2003, s.254)
186

ngiltere'de iki kez yln gazetecisi seilen, Amerika'da

"Ernmy': ngiltere'de ngiliz Televizyon ve Sinema Akademisi'nin
verdii "Richard Dimbley': Birlemi Milletler "Medya" dl
ne layk grlen John Pilger, 2002 ylnda ilk basks yaplan ve
Tima Yaynevi tarafndan dilimize kazandrlan Dnyann Ye
ni Efendileri, Kresel Yamaeln Gerek Yz adl eserinde
yle diyor:
"Aslnda globalleen sefalet oldu ... 80'li yllarn bandan bu
yana 90 kadar lke, daha global kuzey yarmkrede yaayan
lar tarafndan, pek anlalarnayan karmak bir yamalama
sistemi ile, zengin ve fakir arasndaki uurumu daha da ar
tran bir dizi 'yapsal dzenleme' yapmaya mecbur edildi...
Bunun sonucunda ise, nfusu bir milyardan daha az olan bir
elit tabaka, dnya nimetlerinin % 80'lik dilimini kontrol edi
yor. Tm bu manzaray destekleyen g ise, dnyann nde
gelen bilgi ve haber kaynaklarnn sahibi olan ya da onlar
denetleyen nde gelen Amerikal medya devleri:'

Kemalizm tartmalarna, 16 Ekim 2003 tarihli Tempo dergisindeki syleisi ile Taha Akyol da katld. Bu konuda zetle
yle diyor Akyol:
.... . Serbest frka sayesinde mevcut idarenin tasvip edilme
diini anlayan yneticiler, bir doktrin arayna girerek Ke
malizmi ortaya koyuyorlar. 1930'Iarn Trkiyesi resmen bir
'parti devleti'dir... Yaplan ilere baktmzda, toplum mo
dernite adna devlet tarafndan kuatlmtr. Hibir zerk
alan braklmamtr. 1935'te 'Trk'n yeni kutsal kitab'
olarak gsterilir Kemalizm .
.. . nn, demokrasi konusunda Atatrk'ten daha istekli
dir. . . CHP programndaki Kemalizm kavramn kararak
'Atatrk Yolu' kavramn yazyor. Buradan ortann soluna
187

geliniyor. Kemalizm'le kalsalard, bunu yapamazlard ... Bu

gn sosyal demokrat CHP'ye en ok saldranlar Kemalist
lerdir.
.. .rtica tehlikesinden bahsetmek kesinlikle paranoyadr. .
Kemalizm, faizm ve bolevizmden farkldr. fakat bu
ikisinden etkilenme vardr. Mutlak doruyu bilen devlet
talya'da faizm, Rusya'da komnizmdir. Toplumu kuatmal
.

ve kendi dorularna gre ynlendirmelidir. te burada an

layorlar, Jakobenizmdir bu . . Kemalizm sosyal yapdan ve
.

kamu hizmetlerinden nce halkn duygularn ve dnce

lerini deitirmek isteyen bir kltr devrimidir.
Ordunun savunduu eyin Kemalizm deil de, Atatrk
lk olarak tanmlanabilecei kanaatindeyim. Ordu
1930'lar sayg ile anyor. Ama ideolog Kemalistler gibi
deil. Ordu lhan Seluk'la Vural Sava ile ayn kanaaUe
deil. Mesela ordu AB'ye taraftar. Kemalizm diyemiyor,
'Atatrk Dnce Sistemi' diyor.
... Atatrkk terimi, Kemalizm'den daha esnektir. Sa

mi Seluk mesela Atatrk, Vural Sava da; ama Seluk

Kemalistim demeyecektir. Vural Sava diyecektir... Ken
disine Atatrk diyen partilere bu halk hi oy verme
di. Burada bir problem var. Ama 'Ortann Solu' derse
niz veriyor... Kemal Grz'n, Alemdarolu'nun, Vural
Sava'n Atatrkl Trkiye'nin yzde kan birle
tirebilir? Hi ... CHP bile bunlara mesafeli duruyor."
Bu deerlendirmelere kar ilk cevap, Ahmet Taner Kla
h'nn kardei Mehmet Ali Klah'dan geldi. "Meydan Bo mu?"
balkl yazsnda yle diyor Mehmet Ali Klah:

21 Ekim 1999'da kk kardeim Ahmet Taner, arabas

na konan bir bomba ile ehit edildiinde merak etmi
tim; neden diye.
188

Acaba uzmanlam bir Kemalist, Atatrk olduu iin

mi?
Neye yarad bir Kemalisti, Atatrky ldrmek?
Zamann Genelkurmay Bakan, onun iin unutulma
yacak bir askeri tren emri veren Orgeneral Hseyin
Kvrkolu'na sormutum.
"Cumhuriyetin kuruluundan bu yana sizin ocaklarnz
dan yz binlerce asker ve onlarn yannda milyonlarca
sivil Kemalist, Atatrk yetiti. Bunlardan birinin ehit
edilmesi ne ie yarar?" demitim.
Yant, "O bir bayraktard" olmutu.
imdi bakyorum da meydan bo sananlar, bir ksm Bat
kampanyas rzgarnda, Kemalizm'in geride kaldn, mo
dasnn getiini sylyorlar.
Ama Trkiye'nin Cumhuriyet tarihini onlardan daha iyi bi
len A tatrk kitabnn yazar Andrew Mango gibi uzmanlar,
yeni yzylda Kemalizm'in geirdii evreleri irdelediklerin
de, gereki ve geerli neticelere varyorlar.

Dr. Mango, Turkish Transformation; New Century New

Challenges isimli yapta yazd 1 5 sayfalk "Kemalismin
a New Century" balkl incelemede, Trkiye'deki Kema
lizm cahillerine dersler veriyor.
Brakn lmnden sonraki gelimeleri, Atatrk'n yaa
mnda bile Kemalizm'in ne denli bir geliim geirdiini,
bundan dolay geliimin hala srdn ifade ediyor.
Kemalizm'in temelinin srekli modernizasyon olduu
nu sylyor.
Modasnn getii kimi evrelerce ne srlen kimi alanla
ra Kemalizm'in nasl adapte olduunu, bylece Trkiye'nin
adalamas iin asla bir engel oluturmadn ortaya ko
yuyor.
189

Ahmet Taner, Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi isimli ya

ptnda, " Kemalizm ile Hesaplamak" bahkh blmde,
gerekli incelemeleri yapp gerekli bilgileri edinmeden fi
kir oluturup, "Kemalizmin modas geti" sananlara, bir
retmen olarak ders veriyor.
"Kemalizm bir ideoloj i midir"i yantladktan sonra; Kema
lizm ve Demokrasi, Kemalizm ve Laiklik, Kemalizm ve
Ulusuluk, Kemalizm ve Halkhk, Kemalizm ve Devlet
ilik, Kemalizm ve Devrimcilik, Kemalizm ve Ordu, Ke
malizm ve Genlik, Kemalizm ve Kadn, Kemalizm ve
Demokratik Toplumculuk konusunda bilgiler veriyor.
"Kemalizm zerine 70 yln muhasebesi"ni yapyor.
Laiklik ve Demokrasi ile ilikisini uzun uzun irdeliyor.
Dr. Mango, Kemalizm'in AB'ye ve Atatrk'n "Milli Ege
menlik" anlayna engel oluturmadn sylyor.
"Milletler Cemiyeti yelii, Lahey Uluslararas Adalet Di
van yelii ve Balkan Birlii'ni desteklemesi ile lkesinin
egemenliinin snrlanabileceini gstermitir" diyor. By
lece Kemalizm'in Trkiye'nin, dnyann gelimi lkeleri
nin oluturduu siyasi yaplanmaya katlmasna bir engel
tekil etmediini deerlendiriyor.
Bugn isimleri artk hatrlanmaz hale gelmi ama Kemalizm'e
ve Atatrkle kar yaklamlar yineleme frsatn kar
mayanlarn, I L . Cumhuriyetilerin iddialarnn geersizliini,
Ahmet Taner'den sonra Dr. Mango da ortaya koyuyor.
Meydann bo olmadn, Kemalizm'in geerliliini hala
muhafaza ettii gereini, yabanc uzmanlar da gsteriyor
lar. (Radikal gazetesi, 2 1 Ekim 2003)
Her ne kadar Taha Akyol kadar sosyoloj iye, siyaset bilimine
aina deil ise de, yine de amzn en byk siyasal rej im uz
manlar arasnda saylan Maurice Duverger yle diyor:
190

"Kemalist tek partinin birinci zellii, demokratik bir

ideolojiye sahip bulunmasyd. Tek partinin efleri iin
ideal, oulculuktu. Mustafa Kemal'in siyasal rejimi, o
ulculuun stn bir deer olduunu kabul ediyor ve o
ulcu bir devlet felsefesi iinde ilevini yerine getiriyor
du. stelik, Trk tek partisinin, yapsal adan da totali
terlikle hibir ilgisi yoktu:'
Yine Maurice Duverger, 27 Mays 1961 tarihli Le Monde
gazetesinde Kemalizm'i u biimde deerlendirmektedir:

"Mustafa Kemal'in eseri kinci Dnya Sava'na kadar

Trkiye apnda deerlendirildi. Eski bir lkenin mo
dern bir ulus biimine dntrlmesini tm dnya tak
dirle karlamt. kinci Dnya Sava sonrasnda ise
Kemalizm uluslararas bir boyut kazanm ve Moskova
ile Pekin'in gdmne girmeyen nc dnya uluslar
na rneklik yapmaya balamtr. Kemalizm, gelimekte
olan lkeler iin komnizmin alternatifi olarak grn
meye balamtr. Geri kalm ya da gelimekte olan l
kelerde liberal sistem doru drst ileyemez. Grn
te demokrasi olsa da derebeyleri ya da geleneksel g
ler gerek iktidar ellerinde tutarlar. Siyasal demokrasi
ancak ekonomik alanda belirli bir gelime dzeyinden
sonra ciddi anlamda ilemeye balar. Geri kalm lke
ler, Bat'nn gelimi lkeleri gibi liberalizmin ya da ka
pitalizmin yollarndan giderek ayn dzeye gelemezler.
Bu nedenle, geri lkelerde komnizm kolaylkla benimse
nir. Komnizm bu gibi lkelerde ok rahat devreye girer,
ama getirdii neriler sistemin gelimesi iin zm rete
mezler. G ei aamasnda politik zgrlklerin hepsini en
dstrileme uruna feda etmek fazla gereki bir yol deil
dir. Bu yol demokrasiye ulaabilmek iin en kestirme yol de191

ildir. nk diktatrln gelitirdii alkanlklar bir kez

toplum iinde yerleti mi bunlar skp atmak, Bat'nn ka
pitalist rej imi atabilmesi kadar gleir. Sert ve hain yn
temlerin toplumsal ya da ekonomik verimliliin artmasna
yardmc olduu da ileri srlemez. Ar derecede planl
ve merkezi ekonominin yol aaca zararlar, ar derecede
liberal ekonominin yarataca zarar ve hatalar kadar byk
olacaktr.
Bu durumun farkna varan, gelimekte olan lkeler, Kema
Ii zm'in karma ekonomi sistemine ynelmektedirler.
Atatrk'n denemesi 20. yzylda bu gibi lkelere yn gs
termektedir. Kemalist sistem bata demokratik deildi ama
totaliter de deildi, cumhuriyeti ve liberal yaklamlar ile
belirli eilimlere hogr gsteriyordu. Tek parti rejimi her
frsatta ok partili rejime dntrlmeye allyordu.
Asl ama, Batl anlamda ok partili bir rejimi kurmakt.
Mustafa Kemal'in iki kez ok partili rej imi denemeye a
lmasna ramen baarl olamamas, cumhuriyet rej iminin
geleceini gvence altna alabilecek koullarn gelimemi
olmasndandI. Bu zellikleri ile Kemalizm, tm gelimekte
olan lkeler iin komnizmin tesinde yeni bir seenek ola
rak ortaya kyordu:' (And een, Kemalizm, Cumhuriyet
Kitaplar, s. 17)
Baknz bu konuda smet nn ne diyor:
" Devrimimiz, i ve ulusal nitelii bakmndan, Osmanl top
lumunun zaman zaman gsterdii iyiletirme giriimlerinin
bir devam veya geliimi deildir... Trk devrimi, Trk kur
tulu davas olarak yabanc saldrsna kar bir lye de
in yalnz askeri ve siyasal nitelikte balar. Ve fakat daha
ilk annda Osmanl dzenine kar yapsal, ulusal ve siyasal
devrimlere girer. Ulusal varln anlayta temelli bakal
192

ise, g nnde imparatorluun boyun emesine kar Trk

devrimini kar koyma ve savam kararnda bulacaksnz:'
(Tekinalp, Kemalizm, Toplumsal Dnm Yaynlar, s .47)

Anl een in sz konusu eserinde vurgulad hususlara

her aydnn kulak vermesi gerekmektedir:
'

Kemalizm hibir zaman liberal bir akm olmamtr; n

k emperyalist byk lkelere kar bamsz bir ekono
mik yaplanmay gerekletirebilmek amacyla, devleti
lie ncelik tanm ve ana ilkelerden bir tanesi olarak
da devletilii benimsemitir. Kemalizm, zel sektre de
kar kmam ve ulusal ekonomiyi glendirmek anla
mnda yerli burjuvazinin oluumunu, yerli bir zel sek
trn gl bir ekilde olumasn desteklemitir. Byle
yaplanmay ulusal bir Karma Ekonomi dzeni iinde ng
ren Kemalizm, emperyalist ilikilere ak bir liberal dzen
de yeniden Osmanl dneminin kapitlasyonlarnn, lke
yi bataa srkleyen d borlanma kmazlarnn gnde
me nemli tehlikeler olarak gelebileceini grmtr. Bunu
nlemek iin de planl bir karma ekonomiyi srarl biimde
srdrmtr.
Ulusal ekonomileri ve ulusal irketleri tasfiye etmek is
teyen uluslararas kapitalizm, byme sreci iinde bu
nun ideolojisi ve yntemi olarak neoliberalizmi semi
tir. Neoliberalizm, uluslararas tekellerin tm istekleri
ne ulusal ekonomilerin ve pazarlarn almasdr. Dev
letin tm ekonomik varlnn zelletirmelerle tasfiye
edilmesidir. Uluslararas tekeller dnda hibir ulusal
ekonomik kurulua ya da yaplanmaya izin verilmemesi
dir. Uluslararas ekonomiyi ynlendiren byk sermaye
rgtleri, tekellerin denetiminde olduu iin bunlarn
dnda kimsenin sz hakk dinlenmemektedir.
193

Antiemperyalist bir dnceye oturan Kemalizm'in, s

per emperyalizm boyutundaki yeni dnya dzenine kar
olmas doal karlanmaldr. Yeni dnya dzencileri
de bunu bildikleri iin Trkiye'deki Kemalist yapy or
tadan kaldrmak iin tm giriimleri yerine getirmekte
dirler. Ulusal devleti ve ulusal karlar savunan Kema
lizm, emperyalist yeni dnya dzenine bu nedenle kar
I kmak zorunda kalmaktadr. Trkiye'nin kendi duru
muna benzer lkelerle biraraya gelerek kendisini savun
mas, Kemalizm'in antiemperyalist yapsna uygun d
mektedir.
Kemalist yapsn korumak isteyen Trkiye'nin kendine ben
zer lkelerle biraraya gelerek, uluslararas bir savunma d
zeni kurmas gerekli grnmektedir:' (s.2 1O-215)
Bu konuda gerekten aydnlanmak iin Ahmet Taner K
lal 'nn, Kemalizm, Laiklik ve Demokrasi adl yaptnn tama
m okunmaldr (mge Yaynlar). Bu ok nemli kitaptan birka
paragraf aaya aynen alyorum:

" Hitler dnemi Almanya ve Avusturyasn terk eden 142

bilim adam, bata ABD, Bat'nn gelimi ve varlkl l
keleri dururken, niin Trkiye'ye gelmeyi tercih etti?
Birou dnya apnda olan bu solcu ya da Yahudi bilim
adamlarn, g koullar iindeki bir geri kalm lke
de on yl akn sre hizmet etmeye iten gereke acaba
neydi? Gelimi bir lkenin bask rejiminden kap, geri
kalm bir lkenin bask rejimine snm olmalar d
nlebilir miydi? (s.35)
Atatrk'e saldranlarn 'Kemalizm'de demokrasi yoktur' sa
vn iyi deerlendirebilmek iin, sadece 1920'lerin 1930'la
rn Anadolusunun koullarn an msamak yetmez. O dne
min Batsna, bugnk demokratik lkelerin o dnemdeki
durumlarna da bakmak gerekir.
194

1930'larda, bugnk anlamda katlmc bir demokrasi,

Avrupa'nn hibir yerinde yok. talya 1922, Portekiz 1927,
Japonya 1 930, Almanya 1 933, spanya 1938 ylnda 'faist'
bir ynetime gemi. Merkezi bir ynetim biimi olan Fran
sa da giderek faizme teslim olacaktr. (s.22)
Kemalizm'i yadsyan sol, bir dnem Trkiye'de olanakly
d. Ama artk, lkenin ve dnyann nesnel koullar buna

izin vermiyor. 1980 ncesinde, Kemalizm'den soyutlan

m Trk solu, giderek toplumdan da soyutland. Bu so
yutlanmann verdii yenik dme psikolojisi iinde id
dete yneldi. Bu, toplumuna yabanclamasn hzlandr
d. Umutsuzluk, 'intihar' anlamna gelebilecek bir birey
sel terrizme kadar uzanan srecin perde gerisindeydi.
1980'lerin sonlarndan bu yana dnyann yaad dei
imler, bu yolu da tkamtr. Trk solu iin bir 'sol sap
ma' olana kalmamtr. Artk Kemalizm'den soyutlan
m bir Trk solu iin 'sa sapma'nn dnda bir k
yoktur! Bu kn ad da 'II. Cumhuriyetilik'tir. Yani
zal'clktr. 'Yeni sa'clktr. (s.18)
1 994'n ilk aylarnda len, Fransa'daki Mslmanla
rn manevi nderi eyh Abbas ise, Atatrk'n slam kar
sndaki tutumunu yle deerlendirmitir: 'Osmanl
mparatorluu'nun knde din adamlar ok olumsuz
roller oynadlar. Mustafa Kemal, din adamlarnn hata la
rn ve yarattklar tehlikeyi anlad iin, devrimine nce
onlardan balad. 0, din adamlarnn cehaletinden kork
makta, onlarn lke iin tehlike yarattklarn dnmek
te hakl idi. O'nun sava at din adamlarnn tanttklar,
savunduklar slam ile gerek slam arasnda dalar kadar
fark vard. Trklerin babas dnyaya hakim bir Osman
l mparatorluu'nu km, paralanm hali ile buldu.
Bu koca imparatorluun kne de slamn yanl ta195

nnmas, yanl yorumlanmas neden olmutu. Atatrk

cehalete kar savat, slama kar deil: (s.40)
Atatrk, ulus kavramna din esini dahil etmemesini
ise yle savunuyordu: 'Trkler slam dinini kabul etme
den de byk bir millet idi. Bu dini kabul ettikten sonra,
bu din, ne Araplarn, ne ayn dinde bulunan Acemlerin
ve ne de sairenin Trklerle birleip bir millet tekil et
melerine tesir etmedi. Bilakis, Trk milletinin milli ba
larn gevetti; milli heyecann uyuturdu. Bu pek tabii
idi. nk Muhammed'in kurduu dinin amac, btn
milliyetlerin zerinde, hepsini kapsayan bir mmet si
yaseti idi:
Peki bir ulus olmak niin bu kadar nemli idi?
nk 'ada' toplum olabilmenin ilk koulu, ulusla
ma aamasn geride brakmakt. stelik 'ulus' olma, ay
n zamanda 'demokrasi'ye geebilmenin de bir n koulu
idi. Airet, boy, kabile aamasn geride brakmadan a
dalaabilmek, demokratik bir toplum oluturmak ola
nakszd." (s.47)
Kemalist ulusuluk zerinde inceleme yapm olan Baskn

Oran, vard sonucu yle zetliyor:

"Atatrk milliyetilii kendi blgesinde olduu kadar, b
tn dnyaya rnek olabilecek birtakm stn nitelik rnek
leri vermitir. Birincisi, Avrupa'nn rk rejimIerinden ok
etkilendii bir dnemde Atatrk milliyetilii kesinlikle
rk olmamtr, ikincisi, Atatrk milliyetilii, yaylmac
bir milliyetilik deildir. Kurtulu Sava iinde amalad
snrlarn tesinde bir toprak istemi olmamtr. Buna ba
l olarak, tam anlamyla bar olmutur. Atatrk milliyet
iliinin bar politikasnn bir uygulamas olan kinci
Dnya Sava dnda kal, kimbilir ka kuak Trk genci
iin paha biilmeyecek bir nimet olmutur:' (5.48)
196

an ve lkesinde olup bitenleri doru yorumladna ina

nan bir kii olarak, akladm hususlar da gz nnde tutarak
ve vnerek "Evet, ben Kemalistim" diyorum.
Sami Seluk, hibir zaman kendisini "Atatrk" olarak
tanmlamad. Kendisini "Kemalist" veya "Atatrk" olarak ta
nmlayan herhangi bir kiinin de Sami Seluk'u bu ekilde ta
nmlayacan sanmyorum.

Kemalist olmayan bir ordu, yasalarn kendine verdii

"Cumhuriyetimizi koruma ve kollarna, lke btnln koru
ma" grevini yerine getirebilir mi? . Bu soruya cevabm, "Kesin
likle hayr"dr. Yanlp yanlmadm nmzdeki yllarda yaa
yarak reneceiz.

197

"L BERAL EKONOM " (SERBEST T CARET)

LKEM z DEFA KERTT
Falih Rfk Atay, cumhuriyetimizin ilanndan sonraki ilk
alt ylda, ekonomik alandaki baarszlmzn nedenlerini yan
l tehis (tan) konulmasnda gryor ve ankaya adl eserinde
yle diyordu:
"Bilmiyorduk. Bir bilen ve reten de yoktu. Herkes art
c ve mit krcyd. Okullarda okuduklar ve okuttuklar 19.
yzyl iktisat teorisiyle yeni devlete nasihat verenleri dinle
sek, kollarmz kavuturup bir yzyl beklemeliydik. Ba
bakan nn 'demiryollarn kendimizin yapacandan' sz
ettiinde, her ynden, 'Devlet demiryolu yapamaz, kitapta
yeri yok .. : sesi geliyordu:'
ktisat Fakltesi Mezunlar Cemiyeti Ankara ubesi'nin
31 Ocak 1981 gn dzenledii "Atatrk D nemi ktisat Politi
kas" konulu panele bir bildiri sunan Prof. Dr. Erdin Tokgz,
ekonomik baarszln gerek nedenini u ekilde akla ka
vuturuyordu:

"Cumhuriyetin ilk hkmetleri, snai faaliyetleri d re

kabete kar korumak ynnde bir gmrk politikas uy
gulayamadlar. Lozan Antlamas'nda, gmrk vergileri
nin 24 Austos 1928 tarihine kadar 1916 yl dzeyin
de tutulmas ngrlyordu. Avrupa mal kullanma al
kanlklar ve ithal kolaylklar nedeniyle, 1927 ylnda
toplam ithalatn % 70'ini tketim mallar oluturmak
tayd.
198

Lozan Antlamas imzaland zaman 70 milyon liralk d

ticaret a vard ( 1 929 ylnda bu ak o 1 milyon liraya
ulamtr). hracatmzn ithalat karlama oran % 40 ci
varndadr. Yabanc sermaye, sinsice uyguladklar kambiyo
oyunlaryla, d ticaretin gelir artrc etkisini yok ediyordu.
Osmanl borlar ve Lozan Antlamas'na bal 'Ticaret
Szlemesi'nin 1 8 . maddesi, be yllk sre iin Trkiye'nin
d ticarette liberal bir politika izlemesini ngryordu. t
halat her trl mal kolayca ithal edip, i piyasaya srebi
liyordu. 1923-1929 dneminde uygulanan d ticaret po

litikas, dnyann hemen hibir lkesinde olmayan de

recede liberaldi. D ticaret srekli ak veriyordu. 1 929
ylnda hkmet ksa srede gmrk vergileri ve kambiyo
kontrol yoluyla d ticaret an kapatmay baard gi
bi, 1 929 ylnda dnyada yaanan iktisadi buhrana ramen,
1 930 ylndan itibaren d ticaret srekli fazlalk veren bir
gelime gsterdi:'
Maliye Tefti Kurulu'nun, 18 Nisan 2003'te dzenledii raporda yle deniyor:
"Dyun-u Umurniye daresi'nin Osmanl mparatorluu'nun
siyasal ve ekonomik bamszlna indirilmi ar bir dar
be olduuna kuku yoktur. Yabanc idarecilerin kurdukla
r bu rgt, zamanla Maliye Bakanl'ndan bile byk bir
tekilat durumuna gelmitir. 1 9 1 2 ylnda Osmanl Maliye
Nezareti'nde alan memur says 5472 olduu halde, ay
n tarihlerde Dyun-u Umurniye daresi'nde 893 1 memurun
alt bilinmektedir:'
Maliye Tefti Kurulu, bu srecin sonunda Osmanl mpa
ratorluu'nun durumunu belli ki gnmzle paralellikler grd
iin, koyu harflerle vurgulayarak yle sralyor:
199

1 ) Yerli rnlerini gmrk vergileri ve snrlamalaryla ko

rumas engellenen,
2) Parasn basmas yasaklanan,
3) Gelirleri borlarnn denmesine tahsis edilen,
4) Gelirlerinin yetersizlii nedeniyle bor geri demelerini
ancak yeni ve daha yksek faizli borlanmalarla yapabilen,

5) karlan savalar ve isyanlar nedeniyle savunma gider

lerinde tasarruf yapmas imkansz hale getirilen,
6) ktisadi ve mali yapsmdaki bozukluklar ve yetersizlik
ler nedeniyle askeri ve siyasi alanlarda neredeyse koruma
sz braklan,
7) st dzey memurlarnn atanmasmda alacakhlarm ona
y gzetilen,
8) Rvet ve yolsuzluklarm had safhaya kt bir devlet.
Rapor, u satrlarla devam ediyor: " Doal olarak iktisadi ve
mali varh kendi gcnden ziyade d glerin insafma b
raklm olan byle bir yapmm uzun sre ayakta kalmas
beklenemezdi. (Aydnlk dergisi, 9 Mays 2004)
D yun-u Umurniye daresi kurulmadan nce olanlar, bu
gn olmakta olanlar ve olacaklar "kn Balangc" (Mda
faa-i Hukuk dergisi, Eyll 2004) adh makalesinde, bana gre en
gzel Ylmaz Dikba zetlemi. Yazmm bundan sonraki bl
mnde sz ona brakyorum:
1 830'lu yllarda mason olan Mustafa Reit Paa, ngilizler
le iyi ilikiler ierisindeydi. Osman h devletinin kurtuluu
nu, Avrupahlamakta gryor, bata ngiltere olmak zere
Avrupa devletleriyle serbest ticaret neriyor ve yle diyor
du: "lke, serbest ticaret sayesinde byk bir hzla sanayi
teecektir."
ngiltere'nin o tarihlerdeki Dileri Bakan Lord Palmer
stone da, Osmanh devletinin d ticarette uygulamakta oldu200

u baz kstlamalarn kaldrlmas iin srekli bask yapyor,

serbest ticareti verek unlar sylyordu: "Serbest ticaret sa
yesinde sultann kullarnn servet ve refah artacak, sanayi ge
liecektir." Oysa ayn Lord Palmerstone, Trklerin Avrupa'ya
kabulnden sz edildiinde ise unlar sylyordu: "Trkle
re Mslman olduklar iin, hibir ekilde taraftar deilim;
eer Hristiyan yaplabilirlerse, son derece mutlu olacam."
Batdan gelen, szde Trkiye uzmanlar da, Osmanl brok
rat ve aydnlarnn kafalarn srekli iliyor, yle beyin yk
yorlard: "Osmanl devleti bu antlamay uygulamakla, Bat
uygarlna girecek.n
Sonunda, 1 6 Austos 1 838'de, yani bundan tam 166 yl nce,
Balta Liman Antlamas ngilizlerle imzaland.
Osmanl devletinin kn balatan bu antlamann en
nemli maddeleri unlard:
Gmrk vergi oranlar ihracatta % 1 2'ye, ithalatta ise %
S'e drlecek,
ngiliz tccarlar, hibir kstlama olmadan, her trl mal
Osmanl topraklarnda hem i hem de d ticaret amacyla
alp satabilecekler,
Antlama, "sonsuza dek" yrrlkte ve geerli olacak.
Bu antlamadan sonra, bakn neler oldu:
Trkiye'nin i pazar, Bat'nn sanayi rnlerine ald, d
ticaret dengesi bozuldu.
Zaten sfra yakn bte tkendi, Osmanl hazinesinde pa
ra kalmad.
Tarihte ilk kez dardan bor almak zorunda kaldk. n
gilizlerden % 6 faizle 3 milyon 300 bin Osmanl altn bor
aldk.
1 876'da paraszlk yznden demeler durduruldu.
1 879'da durum daha da ktleti. Alnm olan bor ana
para ve faizi karl olarak, damga, iki, balk av, tuz ve t
tn gelirlerine el konuldu.

201

Yine para yetmedi. Eyll 1 88 1 'de, devlet borlarn ka

patmak iin Osmanl devlet hazinesi, Alman, Avusturya,
Fransa ve talyan alacakllarla, Osmanl Bankas ve Galata

Bankerleri'ni temsilen, sekiz kiiden oluan Dyun-u Umu

miye-i Osmanl daresi Meclisi'ne brakld. Tuz, balk av,
ttn, alkol ve damga pulu vergilerini bu idare toplamaya
balad.
Bu ykm, Kurtulu Savamzn baaryla sonulanmasyla
son bulabildi.
Peki, Trkler 16 Austos 1 838 Balta Liman Antlamas ile
balayan kten ders aldlar m?
Eer ders alm olsalar, ayn k sreci ile yeniden yz
yze kalrlar myd! Osmanl devletinin kn balatan
Balta Liman Antlamas'nn bir benzeri, hatta daha da ar,
Kasm 1 995'te imzalanp 1 Ocak 1 996'da yrrle girdi. Bu
kez antlamann ad, Gmrk Birlii Antlamas idi. Av
rupa Birlii'ne girme pahasna, DYP-SHP koalisyon hk
meti tarafndan imzalanan bu antlama ile Trkiye, AB'nin
15 yesi lkeye kar tm gmrk duvarlarn indirdi. Av
rupa Birlii'ne tam ye olmadan Gmrk Birlii'ne girmi
tek bir lke yoktu. Gmrk Birlii Antlamas'n imza
layan Babakan Yardmcs ve Dileri Bakan Deniz Bay
kaL, tpk Mustafa Reit Paa gibi konuuyor ve yle di
yordu: "Trkiye'yi gl ve nder bir lke yapacaz, Avrupa
Birlii'ne tayacaz."
Trkiye-AB d ticaret a, 1 990 ylnda 2,5 milyar do
lar iken, Gmrk Birlii Antlamas'nn yrrle gir
dii 1 996 ylnda 5,8 milyar dolara kt. Bu fark giderek
byd. 1 996-2003 srecinde ak 84 milyar dolara frla
d. Trkiye'nin 8 ylda 85 milyar dolar kaybna neden o lan
Gmrk Birlii Antlamas, TBMM'nin o nayna sunulma
m, yce Meclis'ten geirilmeden uygulamaya konulmutu.
202

Balta Liman Antlamas'ndan bin beter Gmrk Birlii

Antlamas'nn Trkiye'ye zarar 85 milyar dolarla snrl
kalmad. O, sadece bir balangt, gerisi bakn orap sk
gibi nasl geldi:

IMF, Ankara'ya demir att. Pei peine niyet mektuplar

(yani teslim mektuplar) imzaland.

zelletirme ad altnda vatann satlmas hzlandrld,

Trkiye'nin ekonomik kaleleri olan Petkim, Tekel, Tpra,

Seka, Telekom, Smerbank, ekerbank birer birer Trklerin
elinden alnd.

Washington ve Brksel'de hazrlanm olan tahkim, uyum

yasalar, ikiz yasalar gibi Trkiye'nin blnmez btnl

n ve egemenliini tehdit eden yasalar, TBMM'den ' 15 gn
de 15 yasa' hzyla geirildi.

Smrgeciler, Trkiye'de eker pancar, ttn, pamuk

retimlerini kstladlar, Trk tarm ve hayvancln ldr

dler.

Trk tarm arazileri de Yunanllara, sraillilere, Almanla

ra, ngilizlere, Amerikallara satlmaya baland.

Aslnda bir tarm lkesi olan Trkiye; buday, unu, eke

ri, soyay, ttn, ayieini, pamuu, eti ithal eder duru

ma dt.

Trkiye'nin i pazarlar, ticareti de yabanclarn eline ge

ti. Tekstili, st, yourdu, ayran, ekerlemeleri de artk ya

banclar retip satmaya balad.

Trk halknn yars alk snrna dayand, ou genler

den oluan ve niversite mezunlarn da kapsayan isizler

ordusu 10 milyonu geti.
1995'te koalisyon hkmetinin imzalad Gmrk Birlii

Antlamas ile balayan k, bu dnemde de artan hzy

la srmektedir.
203

16 Austos 1883 Balta Liman Antlamas ile balayan Os

manl devletinin knde ortaya Mustafa Kemal km
t. Ama yle gzkyor ki bu kez k, Trkiye'nin tama
men teslim alnmasna kadar srecektir.
Trkleri kendi topraklarnda kirac olma ve uaklk bekle
mektedir!

204

CELAL BAYAR G N M ZE
IIK TUTUYOR
Kemalist aydnlar, Celal Bayar', "Liberal" bir kii olarak
deerlendirdiklerinden; Atatrk'n ona neden ok nemli g
revler verdiini bir trl anlayamazlar.
ABD yneticilerinin bile, lkelerindeki ekonomik k
nlemek iin, "Devleti" saylabilecek uygulamalar yapmaya ba
lad bir ortamda; Celal Bayar'n Atatrk'n salndaki fikir
ve uygulamalarn, gnmze de k tuttuu iin, bilginize sun
mak gereini duydum.
1921 ylnda ktisat Bakan olan Celal Bayar, "Devlet sosyalizmi" hakknda unlar sylemiti:

" Devlet sosyalizmine kar kanlar, ferdiyeti kuvvetli

sermayesi bol memleketler ahalisidir. Tanzimat'tan beri,
msait olmayan artlar altnda Avrupa kapitalinin mem
leketimize mmtaz bir ekilde girmesinin ve iktisadiya
tmza hakim bulunmasnn zntl neticeleri gz
mzn nndedir." ( zel ahin Giray'n derledii, Celal
Bayar, Sylev ve Demeler, s.21)
1923- 1929 yllar, ekonomi tarihimizde "Liberal Ekono
mi Dnemi" olarak anlr. Celal Bayar bu dnemde sekiz yl
Bankas'nn banda kalmtr.
O devirde Bankas'na yaptrd baz uygulamalar, plan
lama ve "Atatrk Devletilii" hakknda unlar sylyor Ce
lal Bayar:
205

" Bankas'na dorudan doruya kat fabrikasn kurma

grevini vermek istedim. Kat fabrikasn kurmutum. Bu
na evket Sreyya vb. mani oldular. ' Byle meseleleri dev
let yapmaldr' dediler... Sz olmasn diye Smerbank'a ver
dim ... Bankas'na da Beykoz'da Cam ve ie Fabrikas'n
kurdurttum ki hi yoktu byle bir ey... Biz planlamaya ba
ladmz zaman . Plan'n baars iin adeta btn devlet
tekilat almtr. Bata Atatrk, uygulama adm adm iz
lenmitir. Ama imdi yle mi? Plan yaplrken halkn imkan
lar ve katks dnlmyor. Plann baars iin halkn da
hkmetine ve devletine tam gven iinde almas gerek ...
Son yllarda memlekette baars kati surette ortaya km
bir Atatrk devletilii varken, yeni modeller aranmtr.
Amerika'y yeniden kefe almlardr:' (Prof. Dr. Musta
fa Aysan, A tatrk'n Ekonomi Politikas)
1930- 1938 yllar, ekonomi tarihimizde "Devletilik Dne
mi" olarak anlr.
"Bu dnemde Celal Bayar, 1932- 1937 yllar arasnda k
tisat Bakan, 1937 sonbaharndan 1939 ba na kadar Ba
bakan olarak grev yapmtr. Tm ekonomik uygulamalar,
planlar, kanunlar ve gerekeleri onun kaleminden kmtr.
1932 Austosunda Prof. Orlof bakanlnda bir Rus heyeti
hazrlad raporu Bayar'a sunar; bu rapor benimsenir ve 17
Nisan 1934'te de 'Birinci B e Yllk Sanayi Plan' adyla uygu
lamaya konulur. kinci drt yllk plan ise, 1 6 Eyll 1938'de
kabul edilir, ancak gerek nn'nn Cumhurbakanl, ge
rekse de 2. Dnya Sava nedeniyle l metin haline gelir:'

(Korkut Boratav, Trkiye ktisat Tarihi, s . 1 56)

Celal Bayar'n, zellikle 1936 ylnda syledikleri ok il
gintir. te bunlardan bazlar:
206

"Trkiye Trklerindir, Trklere kalacaktr. ( . ) Memleke

tin bir koloni gibi unun bunun hesabna ( . ) deil, kendi
hesabmza ( . ) kalknmas Kemalist davann temelidir."
"Biz ( ... ) ecnebi sermayenin dman deiliz ( ... ) isteme
diimiz sermaye 'vagabond' yeni serseri sermaye, politik
ayn zamanda speklatif sermayedir .. :
"Eer memleketin sanayilemesini ( ) baz hususi teeb
bslere ve sermayeye brakmak lazm gelirse hi deilse
iki asr daha bekleme devresi geirmemiz lazm gelir .. :'
..

..

'

...

Celal Bayar, szlemelerine uymadklar gerekesiyle, birok

yabanc imtiyazl irketi milliletirmekten de ekinmemitir.
Elbette ki, emperyalizm karsndaki bu dik durula sala
nabilen o devirdeki t m iktisadi ve sosyal baarlarn asl mimar
ve rehberi Mustafa Kemal Atatrk'tr.
Atatrk'n lmnden sonra, Trkiye Cumhuriyeti'nin em
peryalist devletlerin gdmne girmi ve kiiliini kaybe tmi bir
lke haline geliinde, lkemizin tm yneticileri gibi Celal Ba
yar ve arkadalarnn da rol olmutur.
O tarihten sonra olan bitenleri ayrntlar ile renmek iin;
Arkada Yaynlar arasnda kan, evket izmeli'nin Menderes
Demokrasi Yldz adl eseri mutlaka okunmaldr.

207

L BERALLER KEMAL zM'E

NEDEN D MANDRLAR?
Emperyalist devletler, Kemalizm'i neden abarutun icadn

dan sonra en tehlikeli silah" olarak nitelendiriyorlar; AB, yne

ticilerimizden niin " Kemalizm'in tasfiyesini" istiyor ve Liberal
Dnce Topluluu Bakan Prof. Dr. Atilla Yayla "Kemalizm
ilerlemeden ok gerilemeye tekabl eder (karlar, onun yerine
geer)" demek gereini niin duydu? . Bu sorularn cevabn bul
mak, lkemiz iin yaamsal nem tayor.
Her eyden nce u hususu belirteyim: Kemalizm'e kar bu
dmanca tavr allarn gerek nedeni, iddia edildii gibi "D
nce zgrlnn nndeki engelleri kaldrmak" deildir.
te gerek nedenler:
amzn en nemli dnrlerinden Prof. Dr. Maurice
Duverger u deerlendirmeyi yapmtr:
"Mustafa Kemal'in eseri kinci Dnya Sava'na kadar
Trkiye apnda deerlendirildi. Eski bir lkenin mo
dern bir ulusa dntrlebilmesini tm dnya takdir
le karlamt. kinci Dnya Sava sonrasnda ise Ke
malizm uluslararas bir boyut kazanm ve Moskova
ile Pekin'in gdmne girmeyen nc dnya ulusla
rna rneklik yapmaya balamtr... Siyasal demokrasi
ancak ekonomik alanda belirli bir gelime dzeyinden
sonra ciddi anlamda ilemeye balar. Geri kalm lke
ler, Bat'nn gelimi lkeleri gibi liberalizmin ya da ka208

pitalizmin yollarndan giderek ayn dzeye gelemezler...

Ar derecede planl ve merkezi ekonominin yol aaca
zararlar ar derecede liberal ekonominin yarataca
zarar ve hatalar kadar byk olacaktr. Bu durumun
farkna varan gelimekte olan lkeler, Kemalizm'in kar
ma ekonomi sistemine ynelmektedirler." (Le Monde, 27
Mays 196 1 )
"Biz, hakkmz savunmak v e bamszlmz gvence
de bulundurabilmek iin, bizi yok etmek isteyen emper
yalizme ve bizi yutmak isteyen kapitalizme kar btn
ulus olarak savamay yerinde gren bir retiyi izleyen
insanlarz" diyen Mustafa KemaL, Kurtulu Sava yllarn
da Hakimiyeti Milliye gazetesine yazd bir bayazda "En
byk dman, dmanlarn dman, ne falan ne de fi
lan milletler; bilakis bu, adeta her taraf kaplam ve salta
nat halinde btn dnyaya hakim olan 'kapitalizm' afeti ve
onun ocuu olan emperyalizmdir" demitir.
Osmanl mparatorluu, ngiltere'nin basklarna daya
namayarak imzalad Balta Liman Antlamas ile, Libe
ral Ekonomi (Serbest Ticaret) uygulamalarna balaynca,
Avusturya Babakan " te Osmanl imdi bitti!" demi;
ngrs ksa bir sre sonra gereklemitir. (Kurtul AI
tu, Gzc gazetesi, 26 Ekim 2006)
Lozan Antlamas'na bal Ticaret Szlemesi'nin 1 8. mad
desi dolaysyla, Trkiye Cumhuriyeti be yl liberal ekono
mik politikalar uygulamak zorunda kalm; bu yzden ca
ri ak dayanlmaz boyutlara ulat gibi, lkemizde hibir
ciddi yatrm yaplamamtr.
Bu nedenle Mustafa Kemal, "Liberalizm, smrgelerde
uygulanm bir sistemdir! Oysa biz smrge deiliz ve

olmayacaz. Liberalizmi dnmek, devrimi inkar et209

mektir" demitir. (Ahmet Hamdi Baar dan aktaran, Hs

n Merdanolu, Kemalizm ve Avrupa Birlii'nin e
likisi, s.49)
'

Mustafa Kemal ve alma arkadalarndaki bilin sonraki

yneticilerimizde hibir zaman olmamtr.
Mahmut Esat Bozkurt, "Liberalizmin lm" balkl makalesinde yle diyordu:
"Liberallik, sanayii, tarm, ticareti ok kuvvetlenmi
lkeler iin hayrl sonular verebilir. Fakat gelime ve
yetkinleme halindeki milletlerin ekonomisinde ok k
tlklere yol aar. O kadar ki, doum halindeki yerle
ri kuvvetlilerin esiri haline getirir... Milletler birbiriyle
eit olmadka birlemeden yarar grmezler. ayet birle
ecek olurlarsa, bu birlikten yalnz birisi yararlanr. Di
erleri kuvvetliye hizmeti olur!"
Mustafa Kemal'in ktisat Bakan Mustafa eref, TBMM'de
u aklamalarda bulunmutu:
"Ekonomide muayyen hakim (belirli yksek) noktalar var
dr... O hakim noktalar liberalizmin anarik vaziyetine
brakacak olursak; on seneden beri elde edilmi olan ne
ticelerin hepsi de bir senede silinip sprlm olacaktr... Ekonomide 'liberalizm'in dlanmas gerekmektedir... Dlanmad takdirde, milli sermaye gelimez. Gelimedii gibi, elde etmi olduklarn da yitirir. Cumhu
riyet rejiminin arad ve oluturmaya alt eyler de
elden gider." (Bilsay Kuru, Mustafa Kemal Dneminde
Ekonomi, s.46 ve devam)
Liberal politikalar uygulayarak kalknm bir azgelimi ve
ya gelimekte olan lke, tarih sahnesinde hibir zaman yerini al
mamtr ve almayacaktr.
210

Samir Amin in deiiyle aEmperyalizmin kart deil, hiz

metisi olan" siyasal slamclarla liberal aydnlar(!) el ele vererek
ulus devletimizi kertme ve paralama operasyonunda faal g
rev yapmaktadrlar. Ulus devletimizi kurma ve yaatma ideoloji
si olan Kemalizm ve Kemalistler var olduka amalarna hibir
zaman eriemeyeceklerdir. O nlarn Kemalizm'e dmanlklar
nn gerek nedeni de budur.
'

211

" KORKU iMPARATORLUG U"

B YLE GEREKLET i R i LD i
Yasal yetkisi olmad halde; zel hayatn gizliliini ihlal
ederek kiilerin evini, telefonlarn dinleyerek gizlice kaytlar ya
pan; bilgisayar kaytlarna, zel evrak ve mektuplarna yasad
yollardan ulaarak, rendikleriyle kiisel veya siyasi kar sa
lamaya alan, antaj mevzuu yapan veya medyaya szdrarak
hedef aldklar kiileri kk drmeye alanlar, iledikleri bu
sular dolaysyla yarg nnde hesap vermesi gereken aalk
kiilerdir.
Ya btn bunlar devlet grevlileri eliyle yaptrlrsa? .
B ylece "Korku mparatorluu"nun gereklemesi iin ilk
adm atlm olur.
Emniyetimizin istihbarat birimlerine szan, Genelkurmay
mz bile dinledii bilinen (F) Tipi rgt mensuplarnn edindik
leri baz bilgileri, sadece rgtlerinin tepe noktasndaki baz ki
iler ile, CIA ve MOSSAD'a servis yaptklarn sanyorduk.
Baz medya patronlar ile iadamlarna, bu "rgt"n sala
d bilgilerle antaj yapld; Recep Tayyip Erdoan'la Orgene
ral Yaar Bykant arasndaki Dolmabahe mutabakatnn bu
yolla salandna dair sylentilere inanmak bile istemiyorduk.
"Bu ie ben Emniyet'le baladm. Belirli bir evreye geldikten

sonra, bunu savcla verdik. 'Ergenekon Soruturmas' konusun

da yarg ile yakn ibirlii iindeyiz. Bunlar iktidara gelmeden
yaptmz tespitlerdir" deyince; Recep Tayyip Erdoan'n hi
bir resmi sfat olmad zamanlarda bile sz konusu rgtle ya
kn iliki iinde olduunu anladk.
212

(F) Tipi rgtle bu yakn ilikisinin dahi Recep Tayyip

Erdoan' tatmin etmedii ve Babakan olduktan sonra yasal da
yana olmayan zel bir rgt kurdurduu anlalyor.

Aslnda Yavuz Donat'n, I I Temmuz 2003 tarihli Sabah

gazetesinde yaymlanan "Erdoan'n zel Timi" bahkh ya
zs, cumhuriyetimize ve demokratik dzenimize sahip k
maya ahan tm aydnlarmza bir uyar niteliindeydi:
"Dorudan Babakana bal bir organizasyon. ileri ve
Adalet Bakanlarnn bilgileri dahilinde. Btn 'i gven
lik birimleri' de bu organizasyonun iinde. almalar
gizli ... Operasyonel nitelii yksek, tribnlere oynama
yan bir takm. Bu ilerin yrtld karargaha gelince:
O da gizli ... TBMM'ne yrme mesafesinde bir yer... Bu
organizasyonun almalar belli bir noktaya geldikten
sonra, iki ayr dmeye ayn anda baslacak. Baz kiiler,
dorudan Yarg'ya gnderilecek."
(F) Tipi rgt'n Emniyet stihbaratl'ndaki elemanlar
ile, Yavuz Donat'n tabiri ile "Erdoan'n zel Timi"nin el ele
vermesi, Trkiye'yi kolay kolay " Korku mparatorluu" ha
line getiremezdi. Bata " Kanuna aykr olarak elde edilmi
bulgular, delil olarak kabul edilemez" hkm olmak zere;
Ceza Muhakemesi Kanunu'nun, arama, gzaltna alma, tu
tuklama, ifade alma, bilgisayarlarda kopyalama ve el koyma,
telefon dinleme, teknik aralarla izleme dahil tm hkmle
rini; TCK'nun konu ile ilgili tm hkmlerini ihlal ederek,
baka deyile su ileyerek grev yapacak hakim ve savclara
da ihtiya vard.
Devlet Gvenlik Mahkemeleri'nin kapatlmasndan sonra
yrrle giren 4 Aralk 2004 gn ve 5271 sayl yeni Ceza Mu
hakemesi Kanunu'nun 250 ve 25 1 . maddeleri uyarnca zel yetki
verilen ar ceza mahkemeleri yelerinin verdii kararlar ile, bu
213

mahkemelerde grev yapan savclarn yapt ve yaptrd uygu

lamalara baktmzda; ihtiya duyulan mahkeme ve savclarn
seiminde tam isabet kaydedildii anlalyor.
Bu eit hakim ve savclar da yalnz balarna lkemizi bir
"Korku mparatorluu" haline getiremezdL Soruturma izni ver
meyerek bu hakim ve savclar himaye edecek ve cezalandnlma
larn engelleyecek Adalet Bakanlarna ihtiya vard.
AKP'li Adalet Bakanlar, "Korku mparatorluu"nun deva
mn salamakla grevlendirilmi kiiler. Ergenekon sorutur
mas ve kovuturmasn yrten hakim ve savclardan biri hak
knda bile soruturma izni veren Adalet Bakan'nn grevine de
vamna Babakan'n izin vereceini mi sanyorsunuz ...
Byle Adalet Bakanlarnn varl da, "Korku mparatorlu
u"nun devamn salamaya yetmezdL Dik durabilen, yetkilerini
cesaretle kullanan, uza gren, Adalet Bakanl'nn ayak oyun
larn bertaraf edebilecek; ayr bir soruturmaya gerek brakma
yacak biimde su ileyerek grev yaptklar ak bir biimde or
taya km savc ve hakimler hakknda gereini yapacak bir Ha
kimler ve Savclar Yksek Kurulumuz olsayd. . . Bu "Korku mpa
ratorluu" elbette sona ererdL

Aslnda tm bu yaadklarmza, Anayasa Mahkemesinin

"AKP laiklie aykr eylemlerin oda haline gelmitir; ancak
biraz para desin kapatlmasn" yolundaki akln ve mantn
kabul etmeyecei karar sebep olmutur.
imdi de, Anayasamzda yaplacak deiikliklerle, ey
lemli olarak hayata geirilen "Korku mparatorluu' kalc
ve deitirilmesi olanaksz hale getirilmeye allyor.
Bu satrlar yazarken, Fazl Hsn Dalarca'nn, "Dar
dan Gazel" adl iirini mndanmaya baladm fark ettim:

214

Siz Ali bey, Veli beyefendi busunuz,

Gelecekler nnde sulusunuz
Yneteceksiniz de ulaacak ha
ada uygarla ulusumuz
n karanlk, art karanlk, sa karanlk, sol karanlk
Kara toprak iine mi gmyoruz.
Bir lke, yars rlplak
Yarsnn yedii ekmek tuz
Uyur itleri, inekleri, aylar
Btn aydnlar uykusuz
Ne olmuuz, ne yapmlar bize
Nasl balanm elimiz, kolumuz
Byle giderse biline hep
Mustafa Kemal'le bile yokuz

215

FAi sT OLMAYAN L iBERAL VAR MI?

Atatrk, "Liberalizm, smrgelerde uygulanm bir sistem
dir! Oysa biz smrge deiliz ve olmayacaz. Liberalizmi dn
mek devrimi inkar etmektir" demekte ne kadar haklym!..
Ulus devletleri kertip, parampara ederek; her lkenin
tm kaynaklarn okuluslu irketlerin smrsne ama ve ki
ileri ucuz i gcne mahkum kleler haline getirme projesi olan
" Kreselleme': baka deyile "Yeni Emperyalizm"in uakln
yapan; bu amala etnik ve mezhep kkrtcl ile lkelerin kan
glne evrilmesine yardm eden kiiler arasnda kendisini "De
mokrat" veya "Liberal" olarak nitelendirmeyen tek kii bulamaz
snz. Tm gerici glerle el ele verip, kresel emperyalizmin
himayesinde yaplan "Sivil Darbe"ye destek vererek; lkemizde
Cumhuriyetimize sahip kan vatanseverlerin susturulduu, s
lamc-faist bir ynetimin kurulmas iin, canla bala ve "gece
gndz" demeden almaya devam ediyorlar.
Ancak, amzn en "Hukuka aykr" uygulamas olan Erge
nekon soruturmasn savunmalar, hepsinin maskelerini dr
d. Bu soruturmaya destek verenlerin, Hitler rej imini savunan
lardan ne farklar var? .
"Ergenekon soruturmas" daha balad an, "CIA ve
MOSSAD'n ynlendirmesiyle, tm kurumlarmza szm (F) Ti
pi rgtlenme eliyle yaplan bir operasyon olduunu" sylemi;
Bilgi Yaynevi yaynlar arasnda kan Hukuk(!) ile Aldatmak ve
Yce Divan Dosyas ve Haa Huzurdan Demokrasi Geldi adl
eserlerimde, bu iddiarn belgelemitim.
216

Savc Zekeriya z ve arkadalarna en byk destei veren

Mehmet Akan dahi bakn ne diyor:

"Bence AKP'ye kalsa Ergenekon kapanr bile. AKP'yi aan bir
irade Ergenekon'un peinde ... Dnya sistemi Ergenekon'u
tasfiye ederek Trkiye'yi tedavi ediyor. . . Buras NATO lke
si. Burada NATO'nun ve Amerika Birleik Devletleri'nin is
temedii hibir darbe olmaz ...

"

Bu belirlemeyi daha nce sylenenlerle birlikte deerlendir

mede yarar var:

"Ergenekon'un tasfiyesi, 5 Kasm 2007'de Erdoan-Bush

grmesinde kararlatrld:' (Fehmi Koru, Yeniafak, 2
ubat 2008)
Joost Lagendijk: "Biz dava almadan bu ii biliyorduk."
(Melih A k, Milliyet, 29 Kasm 2008)
Sleyman Demirel: "Bu i Trklerin ii olamaz ... Mutlaka
yabanc parma var." (Oray Ein, Akam, 2 Kasm 2008)
"Ergenekon operasyonu, gerekten yerli bir iradenin rn
m, talebi mi, sonucu mu; yoksa iin iinde baka, yabanc
iradeler veya eller mi var? Benim kanaatim, darbeyi vura
nn ABD olduu ynnde... ABD bilumum Atatrk, Ke
malist, solcu, ulusalc, milliyeti tipleri tasfiye ediyor. . " (Yu
suf Kaplan, Yeniafak, 18 Temmuz 2008)
.

"Dava byk apta dardan ynlendirilmektedir. Yurtd

nda baz rgtler, muhteem bir ariv tutmular, imdi bu
arivi taeronlar zerinden servis ediyorlar. .. Davada esas
hedef, ad geen kiiler deil, TSK'nn denetim altna aln
masdr... Davann siyasi hedefleri arasnda demokrasi yok
tur, yeniden kurgulanan Trkiye vardr." (Cneyt lsever,
Hrriyet gazetesi, 28 Austos 2008)
217

"Tuncay Gney'in arkasndaki g, Ergenekon davasna

mdahale ediyor, ynlendirmeye alyor! Bu meselenin

kendilerinin istedikleri gibi ekillenmesini istiyorlar. . " (Ma
bir Kaynak, Sabah, 30 Kasm 2008)
.

"Ergenekon soruturmas biraz daha derinleecek olursa he

pimizi akna evirecek yakc gerek u olacak:
... Darbelerden faili mehul cinayetlere, Trk-Krt atma
s gibi etnik, Alevi-Sunni atmas gibi mezhep ve laik-an
ti laik atmas gibi ideolojik/siyasi kutuplamalara ve ya
pay gerilimlere kadar btn fesat ve nifak tohumlarnn ge
risinde srail'in ve ABD'deki Yahudi gcn olduu birer birer
ortaya kacak. Tabii bu operasyon aksatlmadan/engellen
meden srdrlecek olursa..." (Yusuf Kaplan, Yeniafak, 19
Ocak 2009)
18 Nisan 2009 gn, zmir Kitap Fuar'nda, kitap imzalatan
bir avukatmz u deerlendirmeyi yapt:

''Trkiye Cumhuriyeti, salam temeller zerine kurulmutur.

Gdml politikaclardan, bir gn kurtulabilirdik. Gdm
l yazarlarn maskeleri zaten dmt. Ancak A tatrk'n
en korktuu eylerden biri bamza geldi: 'Polisimize ve ad
liyemize, (F) Tipi rgt aracl ile, yabanc parma sokul
du.' Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu'nun tutumuna ba
kyorum ve anlyorum ki, gdml hukukularmzdan kur
tulu umudu yok... Anayasa deiiklii ile Yksek Mahkeme
ler de tamamen gdml hale getirilecek. Greceksin tarih
'Trkiye Cumhuriyeti, gdml hukukular eliyle ykld' di
ye yazacak."
Ergenekon soruturma ve kovuturmasnda toplanan delil
lere, bu delillere dayanarak verilen "tutuklama" ve "tutukluluk
halinin devam" kararlarna ve tutuklu yarglanan kiilerden o218

unun devletimize sadakatle hizmet etmi ve vatanseverliinden

kuku duyulamayacak kiiler oluuna bakyorum: Hala "Yarg'ya
gve niyorum" demeye devam eden kiilerin; baz hakim ve sav
clarn, Yarg'y en az gvenilir kurumlardan biri haline getirdik
lerini nasl anlayamyorlar, ayorum.

219

"EMPERYAL ZM N UAKLAR"
MAHMUT ESAT BOZKURT'U SEVMEZ
Recep Tayyip Erdoan'n liderliinde AKP Meclis oun
luunun kurmaya alt dinci-faist dzenin gereklemesi
ne katk salamaya alan; Anayasa ve yasalarmza aykr uy
gulama ve kararlaryla lkemizi bir "Korku mparatorluu" hali
ne getiren hakim ve savclarmza destek veren yazarlardan biri
olan Emre Akz, 4 Nisan 2010 gn Sabah gazetesinde yaymla
nan "O dl Almak Kime Gurur Verir?" balkl yazsnda y
le diyor:
" stanbul Barosu bu ylki 'Mahmut Esat Bozkurt Hukuk
dl'n, HSYK Bakanvekili Kadir zbek'e verdi. .. Ben
hukuku olsaydm, M.E. Bozkurt adna verilen bir dl
almak ne kelime, aday dahi gsterilmeyi zl addederdim.
nk M.E. Bozkurt, 'Saf Trk soyundan olmayanlarn
bu memlekette tek haklar vardr, hizmeti olma hakk,
kle olma hakk .. : diyen rk bir Adalet Bakan idi."
Her eyden nce u hususu belirteyim; Mahmut Esat Bozkurt, Atatrk'n liderliinde, kadn-erkek eitliinin salanma
snda ve adalama abalarmzda bugne kadar atlm en b
yk adm olan Trk Hukuk Devrimi'nin yaplna en nemli kat
ky salayan kiidir.
Mahmut Esat Bozkurt, eletiriye konu olan szlerini, em
peryalist devletlerin kartt "Ar syan"ndan duyduu zn
ty dile getirirken, iimizden kan hainleri kastederek syle220

mitir. Bunun byle olduunu anlamak iin, o nun "Milliyetilik"

konusunda sylediklerine ksaca gz atmak yeter sanyorum:
"Niin milliyeti oluyorsunuz? Sizin kannz tayan bir
topluluun mukadderatn ykseltmek ve onu mes'ud et
mek iin milliyeti oluyorsunuz. Bunun en zaruri neticesi,
o topluluu kendi iradesiyle idare ettirmektir. O halde cum
huriyet, milliyetiliin hukuki ifadesinden baka bir ey de
ildir.. :'
.....Trk milletinin yzde BO'inden fazlas kyl ve ii olun
ca; kyl ve iinin haklarn dnmek, onlar korumay is
temek 'milliyetiyim' diyen bir Trkn ilk devidir. Modern
milliyetiliin bellibal gstergesi budur...
"...Trkm demek, Trkl harsyla (kltryle), hissiyle
kabul etmek demektir. Bunlar samimiyetle benimseyenleri
Trk sayarz. Kim olursa olsun ... Trkl kabul etmez, onu
kk grr, ona ihanet e der, sonra da Trk'e tannan hak
lardan, hatta onlardan fazlasn ister; bu olmaz. Buna 'Ya
ma yok' derler.. :'
"Biz sulhuyuz. Sulh istiyoruz. Hibir milletin topraklarn
da gzmz yoktur. O kadar ki ben ahsen iklim deil, ik
limler almak iin bir Trk'n bile burnunun kanamasna ra
z olarnam. Bunu gnah sayarm. fakat yuvasndan, bu Trk
elinden kaya parasn koparmak emelini gden yabanclarn,
nce milyonlarca Trk'n silahna cevap vermek mecburiye
tinde bulunduklarn bir an bile unutmamalar lazmdr.. ."
"... Kimsenin topranda gzmz yoktur. Hrriyet, istiklal
her milletin hakkdr. fakat topraklarmzda gz olanlara,
hadlerini bildirmek iin bir dakika bile tereddt edemeyiz.
Bir gn bize 'Dnyay size vereceiz, yalnz bi r Trk'n bur
nunu kanatnz' deseler dnyay bile istemeyiz. Trk vata
nndan bir ta paras bile koparmak isteyen bir millet, dn
yadan yok olacan bilmelidir.. :'
"

221

"... Osmanl mparatorluu yerini, Osmanl cumhuriyetine

deil, Trk cumhuriyetine brakt. Anayasamza gre Os
manl yok, Trk vardr.. :'
"Biz yer ve gk iin, ot ve su iin milliyeti deiliz. Bizim gi
bi ayn dili konuan, ortak bir tarihin rn olan, ayn ortak
kltre sahip bu lkenin, bu ulusun aclarn ac, sevinleri
ni sevin yapan bir insan topluluu iin milliyetiyiz. Ulu
sumuzun yzde 90-95'i kyl ve iidir. Biz bunlarn mutlu
yaamasn istiyoruz. ounluu dikkate almadan ileri s
rlen milliyetilik davas, bize Sezar'larn anlad milliyet
ilikten fazla bir ey ifade etmez. Buna insanln stnde
ahsi saltanat kurmak derler:'

Mahmut Esat Bozkurt'un, gerek bir "Atatrk Milliyet

isi" olma nedenlerinden birini aduman H alc, Yeni Trkiye
Devleti'nin Yaplanmasnda Mahmut Esat Bozkurt adl ese
rinde yle a nlatyor:
"... Mahmut Esat, hukuk mektebinde renci iken, stanbul
ile zmir arasnda ileyen Trk vapurlarnn olmad yl
larda, Mesajeri Maritim ya da Romanya vapurlar ile ancak
ikinci mevkide yolculuk yapabilmi ve her vakit 'Trk' di
ye hakarete uramtr. Yine bir gn Mesajeri Maritim kam
panyasna ait bir vapurda bir Rum grevlinin Trk subayla
rnn tad kllar almasna kar km, ancak 'Vapur,
Fransz toprandadr... Burada sizin zabitleriniz (subayla
rnz) kl takamaz' cevabn alnca, 'bandan vurulmua'
dnm ve kamarasnda alamtr:'
Bu nedenlerle, Mahmut Esat Bozkurt'un milliyetilik an

layn "tepki milliyetilii" diye deerlendirmek mmkndr.

Dnemin pek ok aydnnda da var olan bu anlay; Osmanl
mparatorluu'nun knde yabanclarn ve aznlklarn rol
olduu dncesinden kaynaklanmaktadr. Ulus-devlet kurul222

masnn yaand bu dnemde, ortak bir kolektif kimlik yara

tlmaya alld. Aznlklar ve dier etnik gruplar "zmleyici"
bir milliyetilik anlay benimsendi.
Peki byle bir "Trklk" anlay benimsenmeseydi; modern
Trkiye Cumhuriyeti yine de oluur ve bugnlere gelebilir miy
di? Doru cevab bulabildiiniz oranda Mahmut Esat Bozkurt'u
anlayabilecek ve o zaman elbette ki daha ok seveceksiniz ...
Yeri gelmiken Ylmaz Erdoan'n sylediklerine kulak verelim ( Vatan gazetesi Pazar eki, 1 8 Aralk 2005):

"Ben Krt olarak dodum. Trkletim. Ama bu benim Krt

lm yok etmedi. Krt olmam, Trk kimliimi de yok et
miyor. Krt olmam, Trk olmama mani olmad. Trklk
hepimizin ortak kimliimizdir. Trkiye'de yaayan herkes,
Trke hayat yaayan herkes Trk'tr. Bu bir asimilasyon
politikas sonucu olsa bile sonuta baarl olduu ortada
dr. Artk bu politikayla kavga etmenin anlam yoktur. Bit
ti geti. Benim bununla bir kavgam yok. Kendi bykln
bilmeli Trkiye...
"

223

DEVR MC ANAYASA
Bugnlerde bana en ok sorulan sorulardan biri:

"Devrimci anayasa olur mu?"

Elbette olur ve byle bir anayasann en mkemmelini, b
yk Atatrk lmnden bir yl nce, 1924 Anayasas'nda yaptr
d deiikliklerle hazrlattrm ve hayata geirmitir.
1937 ylnda nn ve 1 53 arkadann nerisiyle, Trki
ye Devleti'nin Cumhuriyeti, Milliyeti, Halk, Devleti, Laik
ve Devrimci olduu Anayasaya geirilir. Deiiklik nergesinin
nn imzal gerekesi zetle yledir:
"Anayasada ( ) Trkiye Devleti'nin bir Cumhuriyet olduu
...

yazlarak, bununla yalnz devlet biimi belirlenmi bulunu

yor. Oysa devletin bii miyle birlikte, politika ve ynetim bi
iminde izleyecei ana niteliklerinde temel hkm olarak
gsterilmi olmas gereklidir:'
Anayasa Komisyonu Bakan Ord. Prof. emsettin Gnaltay, Trk'n devleti olduunu syler:
"Trk yaamtr milliyeti olduu srece, Trk yaamtr
devleti olduu srece!.:'
Peki, liberal kapitalizmi isteyen bir parti kurulabilecek mi
dir? Devletilie aykr grler savunulabilecek midir? Anayasa
Komisyonu Bakan emsettin Gnaltay, bu soruya kesinlikle
hayr der:
224

"Anayasaya aykr herhangi bir hareket nasl bir su ise, bu

ilkelere aykrlk da ayn biimde su saylacaktr:'

Muhittin Baha Pars ise, CHP Programna da alnm bulunan alt ilkenin Anayasa'ya geirili nedenini yle aklar:
"Diyebilirsiniz ki parti programnda vardr, buna ne ge
rek var? Parti programna koymakla, btn millet o par
tiye girmeye davet edilmi deildir. O (Atatrk), bugne
kadar baka partilerin kurulmasna izin verdi. fakat dn
yaya bakt ki, artk bu partiler, byk Trk milletini dahi
batrabilir. Bu ilkeleri Anayasa'ya koymakla, memleketi
mizin sonsuza dek yaamas iin esas saydmz evlatla
rmza da ilan etmi olduk. Yarn bir hkmet kurulursa,
on yl, yirmi yl sonra bir meclis gelir de Anayasa'nn bu
maddelerine dokunmak isterse, ilerinden bazlar 'sen
ne yapyorsun, Atatrk'n koyduu bu ilkeleri nasl bo
zabilirsin?' diyebilir. Ben bu maddelerle Trk'n ve gele
ceinin sigorta edilmi olduunu gryorum."
Sava yllarnda da CHP'nin henz bu yolda yrmek kara
rnda olduu anlalyor. Zira 1 944 ylnda kr Saracolu ve

222 arkada, Anayasa'nn dilinin Trkeletirilmesini isterler ve

" nkilaplk" yerine "Devrimcilik" deyimini koyarak alt ilkeyi
korurlar. Gerekede "Devrimci" szc yle tanmlanr:
"nklap karl, devirmek fiili kknden, devrim ismi ya
plmtr. Kvrmaktan, kvrm gibi. nklap, devrimci ol
mutur:'
Komisyon Bakan Mmtaz kmen de, devrimcilik ve dev
letilik ilkelerini, 10 Ocak 1 945'te Meclis'te yle aklar:
"iyiyi, doruyu, gzel ve yararly; ktnn, gerinin, eski
nin ve zararlnn yerine koymak dernek olan ve bunlar yap225

mak iin hibir ara tanmayan devrimcilik ... Ve bu milleti

yabanc sermayenin smrsnden kurtaran, vatandalarn
birbirini smrmesine engel olan; tketiciyi de, reticiyi de
yasann ayn koruyuculuunda tutan devletilik :' (Doan
Avcolu, Milli Kurtulu Tarihi, Cilt 4, s. 1418)
..

Hkmet Szcs Cemil iek, "Kendileri liberal kiiler ol

duklarndan, liberal anayasa hukukularna Anayasa Deiiklik
Tasla'n hazrlattrdklarn" sylyor.
Atatrk ise, "Liberalizm i dnmek, devrimi inkar etmek
tir" demiti.
Anayasa deiiklii ile, Trk Devrimine ve Trkiye
Cumhuriyeti'nin varlna son noktann konulmasna allyor.
Hala farkna varamadnz m? .

226

ATAT RK' N DI POL T KASI

Atatrk de bir diplomatt.
Onun d politikas, yabanc devlet bykelilerine veya l
kemizi ziyaret eden yabanc devlet adamlarna syledikleri esas
alnarak anlalamaz.

Atatrk'n d politikasn anlayabilmek iin yaptklarna

ve zellikle grevlilerimize verdii talimatlara bakmak gerekir.
Atatrk, Kcltib-i Umumisi (Genel Sekreteri) Hasan Rza
Soyak'a unlar not ettirmiti (Atatrk'ten Hatralar, s.520-522):
" mparatorluun enkaz zerinde kurulmu bulunan bam
sz devletlerin kaderleri her zaman ayndr.
... Corafi, siyasi, iktisadi amillerle beraber, mevcudiyetleri
ni her trl saldrya kar koruma ihtiyac kendilerini itti
fak (anlama, uyuma), hatta ittihat (birleme, birlik olu
turma) iinde yaamalarn amirdir (gerektirmektedir) .
... Binaenaleyh (bundan dolay) bu milletler, drldkleri
gaflet (aymazlk, ihtiyatszlk) ukurundan bir an evvel kur
tulmaya almal; aralarnda mevcut olup, emperyalist dev
letler tarafndan mtemadiyen (srekli olarak) krklen
mekte olan arazi kavgalar ile dier anlamazlklar kaldr
mal; eit artlarda az zamanda konfederasyonlara gidecek
olan, kuvvetli bir 'birlikler manzumesi' kurulmaldr:'

Atatrk'n adeta dei mez Dileri Bakan Tevfik R

t Aras, yllarn tecrbesi ile u deerlendirmeyi yapmtr
(Atatrk'n D Politikas, s.202):
227

Gazi'nin Avrasya Konfederasyonu Tasars

"Atatrk, yalnz ngiltere deil, hibir byk devletle it
tifak tarafls olmamtr. Byle ittifaklarn sakncalar
nn, faydalarndan daha ok olduu kanaati, her ikimiz
de de vardr 1939 ylnda, yani Atatrk'ten sonra yap
lan Trk- ngiliz ittifaknn sebep ve manasn anlayama
dm tekrarlayacam ... Gazi dpedz 'Dou Akdeniz
Commonwealth'i ya da 'Avrasya Konfederasyonu' tas ar
lam ve bunu 'zgr' ve 'tam bamsz' lkelerin olutu
raca, antiemperyalist bir 'mazlumlar manzumesi' ola
rak dnyor.. :
...

'

Atatrk, Balkan ve Sadabat Paktlarn bu grlerini hayata

geirmek iin kurmutur.
Sonradan Dileri Bakanmz da olan Numan Menemenci
olu, Faik Zeki Aktur'la birlikte, ilk defa bykeli olarak tali
mat almaya gittiklerinde, Atatrk o nlara unlar syler:
" Baknz, sizler ilk defa Trkiye devletini darda tem
sil edeceksiniz. Devletimizi oluturan temel ilkelerin en
nemlilerinden birisi yurtta sulh, cihanda sulh ilkesidir.
Bu politika ne anlam tar, ve hangi temel dncelerden
kaynaklanmtr? Bunu ksaca ve zetle sizlere anlatmak
isterim" dedi ve devam etti:
"- Osmanl mparatorluu sreci ve Birinci Dnya Sa
va sonrasnda Araplarn Trklere kar dmanlklar
n ve hyanetlerini gz nnde bulundurarak Araplarla
olan ilikilerimizde 'Arap'a bulama' szc maksad
mz ifade etmeye yeterlidir.
- Byk komumuz Sovyetler Birlii ile Bolevik hti
lali sonras kurulan dostluumuzu ve ikili ilikilerimizi,
onlar tahrik etmeyecek ller ierisinde devam ettir
meli ve srekli klmalyz.
228

- Emperyalist devletlerle olan siyasetimizi (ingiltere,

Fransa, Amerika ve Avrupa Devletleri) ok dikkatli tespit
etmeli ve ilikilerimizi mesafeli yrtmeye zen gster
meliyiz ve bu politikalarmz nc dnya devletleri
ne belirgin ekilde hissettirmeliyiz:' (Dndar Soyer, "AB
Tartmalar ve Atatrk'ten Bir An': Cumhuriyet gazetesi,
16 Haziran 2002)
lmnden s onra, Atatrk'n izdii hedefler dorultu
sunda hareket eden tek bir devlet adammz olmamtr. Sonu
ortada ...

229

AVRASYA SEENE G
Sosyal demokratlarmzla, liberal aydnlarmzn ( ! ) mte
rek taraflar, AB'ye girmemizi hala desteklemeye devam etmeleri
ve "Avrasya seenei"ni nerenlerden hi holanmamalar ...

25 yl nce, AB'ne gireceimize inananlar "Artist olacam

diye kandrlm kzlara" benzetmi; her geen yl AB' nin eko
nomik bakmdan daha da ktye gideceini kantlayan belgeleri
okurlarmn dikkatine sunarak "iflas edecek irkete ortak olma
ya alyoruz" demi; "AB macerasnn Trkiye Cumhuriyeti'nin

sonunu getirebilecei" uyarsn yapmaya srarla devam etmi ve

Avrasya lkeleriyle ibirlii yapmann nemine elimden geldi
ince dikkatleri ekmeye almtm.
Benim bu konularda yazdklarm, bir kitab dolduracak bo
yuttadr. te yazdklarmdan birka paragraf:
Washington'da American Erterprise Institute (AEI) adl d
nce kuruluunca dzenlenen "Kavaktaki Trkiye" konulu top
lantda konuan, "Atatrk dl" sahibi nl tarihi Bernard
Lewis, zerinde uzun boylu dnmemiz gereken u gerekleri
vurguluyor:
"Trkiye'nin, Avrupa Birlii'ne kabul beklentisi sama
dr. AB'nin Trkiye'yi yelie kabul etmesi iin tek bir
olaslk gryorum: O da AB'nin bir gn Mslman ol
mas ... Trkiye'nin geleceine ilikin politik hesaplama
larna Rus, in ve Hindistan' dahil etmesi gerekir. Rus
ya, uluslararas sahneye yeniden bir g olarak dnecek
tir:' (Akam gazetesi, 24 Eyll 2003)
230

Tansu iller'in Trkiye Cumhuriyeti'nin Babakan ola

rak, Gmrk Birlii'ne girmemiz iin aba harcad gnlerde,
,

Japonya'da iktidardaki Liberal Demokrat Parti Genel Sekreteri

Kanezo Moraoka yle demiti:

"Bayan Babakannza corafya dersi vermek isterdim. n
k ona gre Ankara'nn dousunda hibir lke yok. Hep Bat
hep Bat. Trkiye Bat'ya yaklamak iin hep Bat'dan gitmek
istiyor. Oysa Bat'ya Dou'dan da gidilebilir. rnein Japon
ya, in gibi lkelerle ibirlii yapp, kendi ekonomik duru
munu dzelttikten sonra Avrupal olmak iin aba gstermek
daha iyi deil mi?" (Metin Aydoan, Bitmeyen Oyun, s.288)
D ou Karadeniz ihracatlar Birlii Ynetim Kurulu Bakan Ahmet Hamdi G rdoan unlar sylemiti:

"Dnyann geleceinde sz sahibi olmak isteyen b

tn gelimi lkeler, Asya pazarlarnda yer alabilmek
iin gayret ederken, Trkiye enerjisini sonu belli olma
yan AB'ye girmek iin harcyor... ABD ve dier gelimi
lkeler Asya'da neden var? Trkiye'nin Asya lkeleriy
le olan ilikilerini gelitirmesi lazm. AB yesi lkeler,
bu lkelerle yaptklar ticareti gelitirmek iin karlk
l vergi indirimi yapyorlar. Trkiye ise, AB'ye tam ye
olmadan Gmrk Birlii'ne ye olduu iin Rusya'yla,
Grcistan'la ve dier lkelerle ticari anlamalar yapam
yor. Yani bizi uyutmular, AB'ye ye olmadan Gmrk
Birlii'ne ye olan Trkiye'nin elleri kelepelendi." ( Va
kit gazetesi, 3 1 Ekim 2004)
Baz aydnlarmz, yeni yeni uyanmaya balad. Erdal afak,
23 Ekim 2009 tarihli Sabah gazetesinde "Dou'ya Almak" ba
lyla unlar yazd:
231

"Ka zaklarla ortak atadan geliyoruz ... Kazakistan'n potan

siyeli insann ban dndryor. Yeryzndeki tm ma
denler bu lkede var. Bir rnek verelim: Hazar Denizi'nin
kuzeyindeki Kaagan blgesi nde bulunan petrol rezervleri
13 milyar varile ulayor. Dnyada son 30 ylda bulu nan en
byk rezerv. Bu yataklar 201 3'ten itibaren iletmeye al
nacak .

... Kazakistan'n sadece potansiyeli deil, onu deer

lendirmek iin yaplan yatrmlar bykl de insa
nn ban dndryor. ki rnek verelim: Kaagan pet
rol yataklarnn deerlendirilmesi iin yaplmakta olan
yatrm toplam 137 milyar dolara ulaacak. Amerikan
gayrimenkul grubu 'Mark Advent Kazakistan'n gney
dousunda Las Vegas'n benzerini ina edecek. 10 yl
da gerekletirilecek projenin maliyeti 30 milyar dolar! .
2 1 . yzylda ve kreselleme anda 'byk oynayan'n,
'byk g olmak isteyen'in yolu mutlaka Kazakistan'dan
geecek..:'
.

Kazakistan Cumhurbakan Nursultan Nazarbayev, 1 8 u

bat 2005 gn yapt tarihi ulusa sesleni konumasnda u ne
ride bulunmutu:

"imdi, bizim nmzde duran seenekle: Ya dnya eko

nomisine sonsuza dek hammadde salayc olarak kal
mak ve yeni bir smrgeci devletin gelmesini beklemek
ya da Orta Asya blgesinin somut bir entegrasyon sre
cini balatmaya gitmektir. Ben son seenei teklif ediyo
rum. Orta Asya Devletler Birlii'ni kurmay teklif ediyo
rum ... Blgemizin dier lkelerini de bunun haricinde
tutmuyorum ... Sk bir ekonomik entegrasyonu balat
malyz, ortak pazar ve ortak para birimine doru ilerle
meliyiz. Trkiye Cumhuriyeti'ni bu lkenin en n safn232

d a grmek istiyoruz:' (Ahmet Ortatepe, Yenia gazetesi,

1 2 Temmuz 2005)
Nazarbayev'in nerileri, Atatrk'n d politikadaki hedef
leriyle tam bir uyum gstermektedir.
Atatrk'n adeta deimez Dileri Bakan Tevfik Rt
Aras, bu hedefleri yle akla kavuturmutu (Atatrk'n
D Politikas, s.202):
"Atatrk, yalnz ngiltere deil, hibir byk devletle itifak
tarafls olmamtr. Byle ittifaklarn sakncalarnn, fayda
larndan daha ok olduu kanaati, her ikimizde de vardr ..
Gazi dpedz 'Dou Akdeniz Commonwealth'i' ya da 'Av
rasya Konfederasyonu' tasarlam ve bunu 'zgr' ve 'tam
bamsz' lkelerin oluturaca, antiemperyalist bir 'maz
lumlar manzumesi' olarak dnyor.. :
.

'

"Avrupa Birlii" yandalarn ve "Avrasya seenei"ni elleri

nin tersiyle itenleri, neden dnyadan habersiz kiiler olarak de
erlendirdiimi ve neden "Gerek Atatrkler" olarak kabul
etmediimi imdi daha iyi anlyorsunuz deil mi? .

233

ATAT RK L KTEN UZAKLATI G IMIZ

i iN KBR s' KAYBED iYORUZ
Kbrs Adas'na yaptm son seyahatte, Kuzey Kbrs Yk
sek Mahkeme hakimlerinden birine dayanamayp sormutum:
"Genlik yllarmda pek ok Kbrsl Trk tanmtm. Hepsi
de kendilerini 'Atatrk Milliyetisi' olarak tanmlayan va
tansever kiilerdi... O gzel insanlarn giderek saylarnn
azaldn gryorum. Kbrs Trklerindeki bu deiimin
gerek nedeni nedir?"
Cevabn hi unutmuyorum:

"Anavatandan esen rzgarlar bizi hep etkilemitir. 'Ata

trk'n ruhu' anavatanda dolamad iin, Kbrs'ta da
dolamyor artk. Bir yandan da Avrupa Birlii propa
gandalaCl ... Ruhsuz, bamszhk bilincini yitirmi mil
letler varhn koruyamaz. Bizim iin ok ge artk Ba
kahm Trkiye Cumhuriyeti niter ve bamsz bir devlet
olarak varhn srdrebilecek mi? :'
..

Trk Ordusunda nemli grevler yapm emekli subaylar

mzdan Ouz Kaleliolu'nun Tarih Boyunca Trk-Yunan li
kileri ve Megali-ldea balkl ok deerli kitab, Austos 2009'da
Bilgi Yaynevi yaynlar arasnda kt.
Kitapta, yalnz tarih ve d politikaya ilgi duyanlar deil;
her Trk aydnn ilgilendirecek pek ok konu tam bir akla
kavuturulmu.
234

Beni e n ok, Kuzey Kbrs Yksek Mahkeme hakiminin sy

lediklerinde ne derece hakl olduunu belgeleyen blmler etki
ledi. te o blmlerden birka paragraf:
..... 1 9 3 1 ylndan sonra, ngiliz ynetimi Kbrs Trk halkn
Trkiye'den koparmak ( ... ) iin Trk adn kullanmay resmen
yasaklayacak ve bundan byle hep Mslman deyimi kulla
nlacaktr... ngiliz ynetimi okullara, camiiere Trk Bayra
ekilmesini, milli mar retilmesini ve Atatrk resimlerinin
as!masn, 19 Mays ve 29 Ekimin trenlerle kutlanmasn ya
saklam; var olanlarn da ilerinde milli konular ve resimleri
ieren sayfalar sklp atlmtr... Okullarda Trk tarihinin
okutulma s da yasaklanm, pek ok milliyeti retmen te
dirgin edilmi, istifaya ve ge zorlanmtr:' (s. l S l )

Fazl Kk, Kurtulu Sava devam ederken Kbrs'taki

gnleri yle anlatyor:
"9 Eylldeki toplant s ona ererken halk bundan sonra Ata

trk tarafndan gerekletirilecek her eyin desteklenmesi

n i, alnacak kararlarn uygulanmasn ve baaryla sonulan
drian hareketlerin kutlanmasn kararlatrd.
zmir'in kurtuluundan sonra Ada'ya gizlice Trk Bayra
ve Atatrk'n resimlerini getirmeye balamtk ... Bu
faaliyetleri smrge ynetimi renmiti. ngiliz Valisi,

baz arkadalarmz arm ve u itirafta bulunmu

tu: 'Mustafa Kemal'in ne yzn grdnz, ne de sesini
duydunuz. Buna ramen sokaklara dklp onun zaferi
ni kutluyorsunuz. Hayret dorusul'
ngiliz Valisi, arkadalarlmzdan kesin bir cevap ald:
' Kbrs Trkleri, Trkiye'nin kopmaz bir parasdr. n
giliz ynetiminin, duygularn ve Anavatana bahhnl
deitirmesi mmkn deildir' (s. 1 6 l )
235

Lefkoa'da kan Sz gazetesi, 20 Ekim 1 923'te unlar yazyordu:

"... Trkn yce evlad Mustafa Kemal Paa, Trk milleti
nin hr ve mstakil yaamaya kafi suretle karar verdiini
btn dnyaya ilan etti. Bylece Trk Milleti, hayat ve hr
riyetinin mdafii ve muhafz bilfiil kendisi olduunu m
messil-i hakikisi Paas vastasyla ilan eylemitir. Bu Trki
ye Cumhuriyeti'nin ilan demektir:' (s.163)

Kubilay'n ehit e dilmesi duyulunca, 1 Te mmuz 1931 gn

toplanan Trk MuaHimler Cemiyeti'nde, Leymosun BamuaHimi

Rait Bey yle konumutur:

"Efendiler, bu kesilen ve sarklar zerinde gezdirilen ba

Kubilay'n ba myd? Hayr e fendiler! Bu Trk gencinin,

Trk mnevverinin (aydnnn) ve Trk tecedddnn (ye
nilen me) bayd. Onunla Trk genliini ldryorlard:'
(s. 175)
imdi de Kbrsl evket Yurdakul'a kulak verelim:

" 1933 ylnda Cumhuriyetimizin 10. Yl, muazzam bir e

kilde kutlanmt ... Ulus'taki Cumhuriyet Meydan yap
lrken btn il, ile, bucak ve kylerden toprak getirile
rek Ankara Cumhuriyet Abidesi kaidesine konulmutur...
Kbrs Trk Talebe Birlii dare Heyeti olarak toplandk
ve Ankara'daki Cumhuriyet Meydan iin verilecek hr
topramz olmadmdan, halis Trk kan olan kanmz,
Cumhuriyet Meydanmm temeline koydurmaya karar ver
dik ... Temel atma merasiminde Recep Peker, verdiimiz
kan temele koydu:'(s. 176)
Rauf Denkta yle demitir:
236

..... Saldrlar karsnda Trk toplumunun dimdik ayakta

durmasnn balca nedeni Atatrkdr... 1955'ler
de EOKA tedhii baladnda silahszdk, hamisizdik,
yalnzdk! Ayn artlar altnda Atatrk'n yapacan.. :'
(s. 1 84)
Rauf Denkta'n babas Mehmet Raif Bey, ngiliz yne
timi dneminde en st mevkiye ykselmi bir hakimdir.
Trkiye'de kyafet inklab balatlmtr.
Kbrs Trkleri de, anavatan Trkiye'ye yrekten ballkla
rnn bir gstergesi olarak, kadnlar araflarn karm,
manto ve tayyr-etek giymiler. Erkekler, fes ve sarkar b
rakp apka giymiler, kravat takp takm elbise kullanmaya
balamlardr.
1938 ylnda Kbrs'taki ngiliz Yksek Komiseri (Adann
Valisi) Storrs, Mehmet Raif Bey'e hizmetlerinden dolay
ngiltere Hkmetinin, ngiliz mparatorluu yesi (Me m
ber of the British Empire=MBE) nian tevcih ettiini, ken
disine Lefkoa'da Hisaralt'ndaki sahada trenle takacan
bildirmitir.
Ancak, ngiliz Valisi, trene fesli gelmesini syler. Ha
kim Mehmet Raif Be Yi
"Artk apka giydiklerini, Trkiye gibi fesi kardklar
n" belirtir. ngiliz Valisinini
"Mslmanlarn apka giymeleri halinde cehenneme gi
deceklerini" sylemesi zerine Mehmet Raif BeYi
"Eer Trkiye'deki 1 3 milyon Trk cehenneme gidecekse,
biz de onlarn arkasndan seve seve cehenneme gideriz"
demi ve fesle, kralienin madalyasn almayacan be
lirtmitir.
Sonunda ngiliz Valisi Storrs, halkn drstlkle tanyp
sevdii Hakim Mehmet Raif Bey'e fes giydirmeye muvaf
fak olmadan nian takmak zorunda kalr.. (s. 1 84)
.

237

o gnlerden, boa km olsa bile, baz savclarn Rauf

Denkta' Ergenekon sanklar arasna sokma gayretini gstere

bildii gnlere geldik. Anavatan bu halde . ..
imdi soruyorum, acnacak halde olanlar;
Kbrs'ta yaayan Trkler mi? Anavatanda yaayan Trk
ler mi? Yoksa hangi lkede yaarsa yaasn btn Trk Mil
leti mi?

238

BURSA NUTKU GEREK DE G L M YD ?

Ocak 2008'de, Taha Akyol'un Ama Hangi Atatrk adl ese
ri yaymland.
578 sayfalk kitabna ald belge ve ko numalara dayanarak

Taha Akyol, u sonulara vardn aklyor:

"Atatrk'n 'emperyalizm' szleri, o zamanki anlaya g
re smrgesiz Amerika'y deil, smrgeci ngiltere'yi ifade
ediyordu." (s.68)
"Atatrk'n zaferden sonra 'mazlum milletler' diye politika
izlemedii kesindir... Kesin olan, A tatrk'n zaferden sonra
'Batya ynelmi' olmasdr." (s.55 1 )
Taha Akyol'un vard sonularn kesinlikle doru olmad
nn anlalmas iin bu kitaptan 175-2 1 2, 224-234. sayfalarda
yazlanlar, Tevfik Rt Aras 'n Atatrk'n D Politikas adl
eseri ile; en geni kaynaklara dayanarak hazrlanm ve buna g
re Atatrk hakknda yazlm en nemli eser olan Prof. Dr. Sez
gin Kzlelik'in A tatrk' Doru Anlamak adl eserine gz at
mak yeterli olacandan, ben bu yaz dizimde baka nemli bir
hususa deinmek istiyorum.
Taha Akyol kitabnda u iddiada bulunuyor:
Bursa Nutku gerek deildir:' (s.550)
Bu iddiasnn da doru olmadn, Nurer Uurlu'nun Ata
trk ve Trk Devrimi ve smet Bozda'n Kltr htilalimiz
u

239

Bilinmeden Politika Yaplmaz adl eserlerindeki bilgi, belge ve

tank beyanlarna dayanarak akla kavuturmaya alacam.
Bursa Nutku'nun doru olmadn iddia edenler, Ata
trk'n en yaknndaki isimlerden Hasan Rza Soyak, Prof. Dr.
Afet nan ve Falih Rfk Atay' tank olarak gstermilerdir.
Hasan Rza Soyak, olay dorulad gibi; Falih Rfk
Atay;
.....Bursa Nutku Nedir? Atatrk ezam Trkeletirmiti.
Bursa'da idi. O devir Bursa'snda pek koyu gericilik akm
lar vard. Atatrk B ursa'dan ayrlnca bu gericiler pek c
retli bir tepki yaratarak kylere kadar ezan yeniden Arap
aya evirtmek iin harekete getiler. Devrim genlii imdi
olduu gibi alp yrm deildi. Havaya bir ylgnlk k
t. fkelenerek geri dnen Atatrk, ite gericiliin bu ks
tahlna kar devrimci genlii cesaretlendirmek, gericili
e gzda vermek iin o szleri sylemi ama asla yaym
latmamtr" demitir.
Prof. Dr. Afet nan da, Atatrk'le ilgili bir akoturum sonunda, gazetecilerin kendisine ynelttii bir soru zerine;
uBu bir nutuk deil, konumadr. Benim bu konuma iin
'uydurmadr' dediimi sylemek benim kiiliimin, bug
ne kadar olan davranlarmn ve konumalarmn dnda
dr ve uydurmadr. Benim Bursa ko numasn inkar etmem,
kendi kiiliimi inkar etmem demektir" demitir. (Demokrat
zmir gazetesi, 1 2 Kasm 1 97 1 )

Bursa Nutku, ilk kez 1 947 ylnda Bursal gazeteci Rza Ru

en Ycer'in Atatrk'e Ait Birka Fkra ve Hatra adl kitabnda
yaymlanm, 1958 ylna kadar hi kimse bu nutkun Atatrk'n
olmadn sylememitir.
Atatrk'n Bursa Nutku, bir zaman sonra, 2 1 Temmuz
1949 gn zmir'de dzenlenen Demokrat Parti Kongresi'nde
240

okunmu; Nutku toplantda okuyan eref Balkanh, 1 Ekim 1 966

tarihli Milliyet gazetesinde u aklamay yapmtr:
"Muhalefetin en hzl ve etin yllarydl. 1 949 ylnda, z
mir'de Ankara Palas salonlarnda DP l Kongresi yaplyor
du. Ben, o zaman merkez ile idare kurulu yesiydim. O za
man muhalefet partisi genel bakan olan Celal Bayar, bana
el yazs ile yazd bir yaz verdi ve unlar syledi: 'eref,
bu Atatrk'n Bursa'da syledii tarihi nutuktur. Bu nutku
kongrede senin okuman istiyorum:"

eref Balkanh 'nn bu aklamasna, o zamanlar hayatta

olan Celal Bayar kar kmam; olay yalanlamamtr.
Atatrk'n Bursa Nu tku 'nun ilk cmlesi, Demokrat Par
ti iktidara geldikten sonra ve Celal Bayar Cumhurbakan iken,
Demokrat Parti bakanlarndan Atf Benderliolu tarafndan,
1 954 ylnda Ankara'da Ziraat Fakltesi binasnn duvarna kaz
dnlmtr.
Atatrk, nl Bursa Nutku'nu 6 ubat 1 933 gn akam,
elik Palas yanndaki kkte sylemitir.
1 93 3 yl Ocak aynda bir yurt gezisine kan Atatrk,
Bursa'ya da uramtr. Bursa'dan ayrldktan ksa bir sre
s onra, Evkaf (Vakflar) Mdrnn katibi, Ulucami mez
zinine;
"Bu sabah Ankara'dan bir telgraf geldi; bundan byle mina
rede ezan, camide kamet Trke yaplacak" demi ...
Mezzin le namaznda kamete kalkt zaman;
"Ey cemaat!.. Dinleyeceiniz kamet, son kamettir!.. Bundan
sonra ezan da, kamet de Trke yaplacak" deyince galeyana
gelen bir grup, kylere kadar gidip ezan yeniden Arapaya
evirmek iin harekete geiyorlar, ksa bir sre sonra daha
byk bir kalabalk toplayarak ve gsteriler yaparak valilie
gitmek istiyorlar.
241

Bursa Belediye Bakan Muhittin Bey ( Paa iftliinin sahi

bi), zmir'de incelemeler yapan Atatrk'e ektii telgrafta;
"Burada irtica hotlad. Ulucami cemaati Vilayete yryor
lar! Kurtarcmza durumu duyuruyorum" diyor.
Bunun zerine Atatrk, 5 ubat 1 93 3 gn tekrar Bursa'ya
gidiyor. 6 ubat 1 933 gn ileri Bakan kr Kaya ve
Adalet Bakan Yusuf Kemal (Tengirek) de Bursa'ya gelip
so ruturmay bizzat yrtyorlar. Grevini savsaklad an
lalan Bursa Savcs Sakp Bey, Bursa Sulh Ceza Yargc h

san Bey ve Bursa Mfts Nurettin Bey'e ilerinden el ek

tiriliyor, on be kii tutuklanyor.
Vali Fatih Gvendiren, olay "kk bir zabta olay" olarak
nitelendirince Atatrk;
"Siz buna kk bir ey, bir zabta olay m diyorsunuz? .
D pedz irtican ayaklanmas bu!.. Sizi ne iin grmeye ge
liyorlar; hkmet kararn deitirmenize nayak olmanz
salamak iin ... Karar deitirmeye sizin yetkiniz olmad
n biliyorlar; siz nayak olacaksnz da hkmet bu iten
vazgeecek! .. Dikkat ediyor musun Vali Bey! .. Sizi kullana
bileceklerini umuyorlar. Onun iin gelmiler bir cemmigafir
Vilayete dayanmlar. Siz buna 'halkn rica bavurusu' mu
diyorsunuz?" diyerek tepki gsteriyor.

Atatrk, o gece Belediye salonunda dzenlenen baloya ka

tlyor.
Az sonra kr Kaya ile birlikte Belediyeden ayrlyor ve
ekirge yolunda Atatrk Kk'ne gidiliyor.
Burada da sofra hazrlanmtr.

Gazi, kr Kaya, Tmen Komutan, Belediye Bakan, Ha

san Rza Soyak, Atatrk'n Milli Mcadele gnlerinin arka
dalarndan bazlar, Murat Arburnu, Rt Akyrek, Ne
cip Kartalkaya ve kimlikleri hatrlanmayan iki kii vard.
242

Necip Kartalkaya, Milli Mcadele albaylarndand. Ata

trk'le tamyordu. Biraz da akr keyif olduu iin konutu:
"Bizim ocuklar, sk devrimcidirler. Cumhuriyeti Zat Dev
letlerinizin genlie emanet ettiinizi ok iyi bilirler. Birka
softa bozuntusunu orackta sustururlard. Ama medeni dav
ranmak istemiler:'
te o zaman Gazi Mustafa Kemal Paa parlad:

" Trk genci, inklaplarn ve rej imin sahibi ve bekisidir.

Bunlarn lzumuna, doruluuna herkesten fazla inan
mtr. Rejimi ve inklaplar benimsemitir. Bunlar za
yf drecek en kk veya en byk kprt ve hare
ket duydu mu, 'Bu memleketin polisi vardr, jandarmas
vardr, adliyesi vardr.. : demeyecektir. Hemen mdahale
edecektir. Elle, tala, sopa ve silahla ...
Nesi varsa onunla eserini koruyacaktr.
Polis gelecektir, asl sulular brakp, sulu diye onu yakala
yacaktr. Gen, ' Polis, henz inklap ve Cumhuriyetin polisi
deildir' diye dnecek, fakat asla ylmayacaktr. Mahkeme
onu mahkum edecektir. Yine dnecek: 'Demek adliyeyi de
slah etmek, rejime gre dzenlemek gerekli:
O nu, hapse atacaklar! Kanun yolunda itirazlarn yapmakla
beraber, bana, smet Paa ya, Meclis'e telgraflar yadrp,
'

haksz ve susuz olduu iin tahliyesine allmasm iste

meyecek ...
Diyecek ki: 'Ben, kendi kanaatimin gereini yaptm. Mda
hale hareketinde haklym. Eer buraya haksz olarak gel
misem, bu hakszl meydana getiren sebep ve amilleri d
zeltmek de benim grevimdir!'
te benim anladm Trk genci ve Trk genlii!" ( smet

Bozda, Kltr ihtilalimiz Bilinmeden Politika Yapla

maz, s.227 ve devam)
243

Yakup Kadri Karaosmanolu, "Atatrk Savclkta" balk

l yazsnda, "Atatrk'n taklit edilemez bir slubu olduunu,
Bursa Nutku nun Atatrk'ten baka kimsenin olamayacan"
dile getirmitir.
'

244

ATAT RK ETEC l K YAPM MIDIR?

G een yl, iki ayr niversitede konferans vermek iin bu
lunduum stanbul'da genlerden biri aA tatrk hi etecilik yap

t m ?" s orusunu sordu. Ben de ona "Zor bir soru. Bu sorunuza

Szc gazetesinde yazacam bir makalede, belgelere dayanarak
cevap vereceim " dedim.
imdi bu szm yerine getiriyorum.
1 906 ylnda, Vatan ve Hrriyet Cemiyeti'nin Selanik ubesi
kurulurken, Mustafa Kemal u konumay yapmtr:
"Arkadalar! Bu gece burada sizleri toplamakta maksadm
udur: Memleketin yaad vahim anlar size sylemeye l
zum grmyorum. Bunu cmleniz biliyorsunuz. Bu bed
baht memlekete kar nemli vazifelerimiz vardr. Onu kur
tarmak, biricik hedefimizdir. Bugn Makedonya'y ve btn
Rumeli ktasn vatan camiasndan ayrmak istiyorlar. Mem
leket yabanc hakimiyetine ksmen ve fiilen girmitir. Padi
ah zevk ve saltanatna dkn, her aalkl yapabilecek
iren bir ahsiyettir. Millet zulm ve istibdat altnda mah
voluyor... Tarih bugn biz evlatlarna byk vazifeler ykl
yor. Ben Suriye'de bir cemiyet kurdum. stibdat ile mcade
leye baladk. Buraya da bu cemiyetin esasn kurmaya gel
dim. imdilik gizli almak ve tekilatn organlarn olu
turmak zaruridir. Sizden fedakarlklar bekliyorum. Kahredi
ci bir istibdata kar ancak ihtilal ile cevap vermek ve khne
lemi rk idareyi ykmak, ksacas vatan kurtarmak iin
sizi vazifeye davet ediyorum!.:'
245

Kasm 1922'de, eriye Komisyonu'nda Mustafa Kemal unlar syler:

"Hakimiyet ve saltanat hi kimse tarafndan hi kimseye

ilim icabdr diye, mzakere yolu ile mnakaa ile veri
lemez ... Trk milleti, hakimiyet ve saltanatn, isyan ede
rek kendi eline, bilfiil (eylemli olarak) alm bulunuyor.
Bu bir emr-i vakidir... Burada toplananlar, Meclis ve her
kes meseleyi tabii (doal) grrse, fikrimce uygun olur.
Aksi takdirde, yine hakikat usul dairesinde ifade olu
nacaktr. Fakat ihtimal baz kafalar kesilecektir:'
Atatrk, "gaflet, dalalet ve ihanet iinde bulunan" yne
ticilere kar Cumhuriyetimizin nasl korunacan, "G enlie
Hitabesi"nde gstermitir.
Fahrettin Paa ( Altay) ve Hasan Rza Soyak hatralarn
da Atatrk'n "Hatay meselesini halletmek iin gerekirse Cum
hurbakanln brakp Hatay'da ete reisi olacan" sylediini
yazmlardr.
Atatrk, byle bir rgt kurmutur da ...
Atatrk'n zel doktoru Prof. Dr. Neet mer rdelp, ha
tralarnda uyarlara ramen Adana'ya giden Atatrk'n orada
yaptklarn yle anlatyor:
"... Ata, Adana'ya giditen sonra, bizi verdii bir adreste
ki eve gt rm ve orada bayaverin 'Girme paam!' diye
Ata'nn nne yatmasna ramen, arabalardan inerek ieri
girmitik.
... Kalabala dnerek ' Posta balar gelsin!' diye bir emir ver
di.
... Ata en bata durana:
'Sen hangi posta basn?'
'Ben tel kesme postasnn baym .. :
246

' Malzemen?'
'Hepsi tamam .. :
Ata'nn sorduu dier p osta balar da, ' Krma, ykma, boz
ma; ' Yol tahrip, tkama kapama; 'Tedhi ve zararsz hale ge
tirme' posta balar olduklarn sylerler.
Sonunda Ata posta balarna, ' Paraya ihtiyacnz var m?' di
ye bir sordu sordu. lerinden daha olgun ve yal birisi, 'te
imdi ayp ettin Paa. Hem vatan hizmetine ardn, hem
de imdi bunun fiyatn soruyorsun' diye cevap verdi.

Ata, mnasip bir ekilde, hepsinin gnllerini ald:' (Kemal

Yamak, Glgede Kalan zler ve Glgeleen Bizler, s.252)
Tm bu bilgilere ramen "Atatrk etecilik yapmtr" demeye dilim varmyor ama; o gerekten devrimci ve vatansever
bir kiiydi.

247

D LER NDEN
KAN DAMLAYAN FRANSA
"Trkler Ermenilere kar soykrm yapmamtr" demeyi
ve bu konuda yaplan bilimsel aratrmalarn sonularn ak
lamay ve belgeler yaynlamay bile su haline getirmeye alan
Fransa'nn gerek yzn gstermek, bir vatandalk grevi ha
line gelmitir.
Franszlar, 1930'larda Cezayir'de, "Dinim slam, dilim Arap
a, vatanm Cezayir" slogan ile vaazlar veren eyh Ben
Bedis'i tutukluyor ve camilerde vaaz verilmesini yasaklyor
du. 19S5'ten sonra Fransz birlikleri ne ulusal ne de ulusla
raras anlamalara uyuyor, kendilerini insan ldrmede so
rumsuz klan bir stat ile katliamlara giriiyordu. Gzaltna
alnanlara sistemli bir biimde ikence uyguluyor, direni n
derlerini tutukevierinde ldryorlard. Kyllerin zellikle
verimli ovalardaki rnleri ve kyleri yaklyor ve her ya
tan Cezayir kyls dalk yrelere srlyordu. On binler
ce insann yar a yaamaya mahkum edildikleri toplama
kamplar oluturuluyordu. 1960 balarnda bu kampar
da tutulan Cezayiriiierin says 2 milyonu bulmutu. 1957
sonlarnda Franszlar, Akdeniz'den Byk Sahra'nn ile
rine kadar, yksek volta; verilmi dikenli tel hatt ekti
ler. Cezayir 1962 ylnda bamszlna kavutuu zaman
1 . 5 milyon insann kaybetmiti. Bu kayp, toplam nfu
sun % 16.5'ine denk dyordu ve o gne dek bir ulusun

grd en yksek oranl insan kaybydl.

248

Fransz askerleri, 8 Mays 1945'te Cezayir'in Setif kentinde,

kinci Dnya Sava'nn bitimini kutlayan Setiflilerin, yeil
beyaz Cezayir bayraklar amas nedeniyle kitle zerine ate
at. Halkn askerlere saldrmas gereke gsterilerek Fransz
ordusu tm Cezayir'de katliamlara giriti ve tam 45 bin si
vil Cezayirliyi ldrd. Setif katliamn gren Cezayirli yazar
Katip Yasin unlar yazacaktr:
"Benim insan duyarllm ilk kez 1945'te Setif'te gsteri
len vahetle kar karya geldi. Ulusuluum orada pekiti.
G zlerimi en fazla aan ey, Batllarn syledikleri her eyi,
bylesine inkar edileri oldu:'
Fransa, Cezayir'i destekleyen Tunus'u cezalandrmak iin
1958 ylnda Sakied Sidi kyn haber vermeden bombala
yarak bine yakn sivili ldrd. 1961 ylnda Burgiba, Bir
lemi Milletler'e bavurarak, Fransa'nn Tunus'taki btn
askeri slerini, Bizerte dnda, boalttrd. Bu ssn boal
tlmamas nedeni ile halka bar bir eylem olarak, ssn
evresinde toplanmalarn istedi. Toplanan kalabal hava
dan bombalayan Fransa 30 bin Tunusluyu ldrd. (Metin
Aydoan, "Bat'y Doru Tanmak': Yeniden Mdafaa-i Hu
kuk dergisi, Eyll 200 1 )
Yalnz Cezayir ve Tunuslular deil; Vietnamllar, Tutsiler,
Ruandallar, Afrika'nn karaderili insanlar benzer eylemlere
muhatap olmu, baka deyile "Fransz pc"nden nasiple
rini almlardr.
Bir ngiliz gazetecisinin, ttSiz, Cezayir'de bir milyon in
san katlettiniz! Bundan rahatsz/k duymadnz m?" yolun
daki sorusunu, Fransa Cumhurbakan General Charles de
Gaulle yle cevaplamt:
ttSznz dzeltiyorum. Biz Cezayir'de 1 milyon deil,
850 bin kiiyi ldrdk. Fransa'nn gvenlii iin bu ge

rekliydi.( !)"
249

Dini ynden slamn yerine Hristiyanl getirmek iin yo

un bir misyonerlik faaliyeti balatan Fransa, igale kar di
renen kabileIerin arazilerine el koymak sureti ile ekonomik
bask metotlarna da bavurdu. Halka hizmet veren vakf
lara ait gayrimenkullere el koymaya balamann yan sra,
lkenin en gzel blgelerinde smrge yerleim birimleri
oluturuldu ve buralara Avrupallar getirilip yerletirildi.
Avrupa'da g tevik amacyla yerli kabilelerden zorla gasp
edilen araziler gmenlere bedava datld. 1 930'da bu e
kilde Avrupal gmenlere datlan arsann miktar 2 mil
yon 345 bin hektar, yani 23 milyon 450 bin dnm buldu.
(Hasan Karakaya, Vakit gazetesi, l I Ekim 2006)
ok partili hayata girdiimizden bu yana, Atatrk'n d
p olitikasn izlemekten vazgeip, emperyalist devletlerin gd
mne giren hkmetlerimiz, Birlemi Milletler'de, Fransa'nn
Cezayir'de yaptklarnn knanmas teklifine ret oyu verdii gibi;
diplomatlarmza kar yakn bir gemite "soyknm suu" ile
yen, bir milyona yakn Azerbaycanl Trk ge zorlayarak ye
rinden yurdundan eden Ermenilere kar, "Hava sahasn aarak
Erivan-stanbul arasnda haftada drt kez uu yaplmasn sa
lam': "70 bine yakn Ermeninin lkemizde almasna gz yum
mu': "binlerce kamyonun lkemiz zerinden Ermenistan'a mal
tamasna izin vermi': "Van Akdamar'daki Ermeni Kilisesi'ni
Kltr Bakanlmz restore etmeye kalkm"tr.
lkemizi byle uza gremeyen ilkesiz politikaclar ynet
tii srece, hibir zaman "amar olan" muamelesi grmekten
kurtulamayacamz, artk hepimizin anlamas gerekiyor.

250

T RK YE AZNlKLARN CENNET D R
Dr. Hans Barth, 1 898 ylnda yazd Le Droit Du Croissant adl eserinde u belirlemeleri yapyor:
"Eer Trkler, Hristiyanlarn yapt gibi, kendilerine
tabi halklarn dinlerini kl zoruyla deitirmi olsalar
d, ki bu dnemde byle bir ey kt addedilememektey
di, o takdirde bugn ne Ermeni sorunu, ne Girit sorunu
ve ne de Dou sorunu mevcut olurdu. Bunun yerine Trk
ler, Byk Friedrich'in mehur szn sylemesinden yz
yllarca nce, Kuran'n emrine itaat ederek 'herkesin ken
di usulnce ibadet etmesine' msaade etmilerdir. Hristi
yan Avrupa'nn Hristiyan kanna buland ve farkl inan
lara sahip kiilere acmaszca zulmettii bir dnemde, sul
tann imparatorluu, engizisyonun ve byclk davasnn
bulunmad ve sulularn yaklmad tek lkeydi. Ayrca
Hristiyan yobazlar tarafndan her yerden kovulan ve ezi
yet gren Yahudilerin tek snaklar yine 'barbar' Trklerin
lkesi olmutu. Btn bunlar, dini bakmdan, Peygamberin
sanca altnda yaamann piskopos asasnn himayesi altn
da yaamaktan ok daha iyi olduunun bir ispatdr:' (Na
mk Kemal Zeybek, "Ey Trk uyan!': Radikal gazetesi, 30
Mays 2009)
ngiltere'nin Trabzo n Konsolosu Palgrave, 1868 ylnda u
raporu yazyor (Bu rapor ve daha ayrntl bilgi iin, Bila N.
imir'in Bilgi Yaynlar'ndan kan Ermeni Meselesi adl ese
rine baknz):
25 1

"Mslman halk, sorumsuz merkezi stanbul Hkme

ti'nde kesinkes temsil edilmiyor. Padiahn Mslman
tebaasnn bakentte derdini anlatabilecei hi kimsesi
yoktur. Buna karlk Hristiyanlar, imparatorluun her
tarafna yaylm btn yabanc konsolosluklara, kimi
de stanbul'daki elilere bavurup haklarn arayabili
yorlar. Hristiyanlarn dertleri can kula ile dinleniyor.
stelik hibir ikayetleri olmad zaman da onlar adna
hayali ikayetler uyduruluyor.
Bunun kahredici sonucu olarak da btn mali basklar
ile yerel ve kiisel basklar hep Mslmanlara yaplyor,
Hristiyanlara deiL. nk Mslman feryadna kulak
asan yok. Hristiyann ise bin tane szcs ve avuka
t var. Mslman bir su mu ilemi, hemen ve sert bi
imde cezaya arptrlr. Ayn suu ileyen Hristiyan ise
yle byle bir cezaya arptrlr ya da bsbtn bala
nr. nk iin iinde bir Hristiyan olunca yabanc kon
solos1ar ve temsilciler ona kanat gererler ve adaletin eli
kolu balanr...
B ugn grnen odur ki, Osmanl Hkmeti, Hristiyan te
baa yararna Mslman tebaasn ezmek gibi ar bir itham
altndadr. Ben, bu sulamay zlerek dorulamak duru
mundaym .
... Hristiyanlar ise Osmanl mparatorluu'ndaki ayrcalk
l durumlarn srdrerek son yzyldan beri srekli olarak
zenginlemilerdir. Zenginlemeleri de speklasyonlarla,
apak hilelerle ya da tefecilikle olmutur.
... Osmanl D evleti, kendi ar yknn tmn yalnz Ms
lmann o mzuna yklemitir. Tek omza yklenmektir bu.
Yk, Mslman ve Hristiyan tebaann omuzlarna eit b
ltrlmez ise bu imparatorluk sittin sene belini dorulta"

maz.

252

Trkiye Cumhuriyeti ve Osmanl mparatorluu kadar, yap

tklar ihanetlere ramen aznlklarn himaye etmi bir devlet,
tarihte grlmemitir. Her dnem iin yaplacak drst bir k
yaslama, gerei btn plaklyla ortaya karacaktr.
Recep Tayyip Erdoan'n, "Faizan yaklamlarn egemen
olduu dnem" szcklerini kullandndan beri, devletimizi k
tleme abalar yeniden hz kazand. ncln de Prof. Dr.

Baskn Oran yapyor.

Recep Tayyip Erdoan gibi deiim geirmeden Prof. Dr.
Baskn Oran, 1997'de Bilgi Yaynevi'nce karlan A tatrk Mil
liyetilii adl eserinde bakn ne diyor:
"Birinci Dnya Sava sonunda birok milliyeti yntem
emperyalizm yapmak iin ortaya kmken, Trk rnei
emperyalizme kar kmak iin ortaya atlmtr.
...yntem bakmndan Hitler ve Mussolini rejimIerin
deki paramiliter rgtler aracl ile yldrma siyaseti
Trkiye'de grlmemitir.
... Atatrk milliyetilii, dnemindeki dier milliyeti
likler gibi rk deildir. Ulusun temelini ortak kan esa
sna deil, ortak toprakta yaama ve ortak kltr esasna
dayandrmtr." (s.48- 50, 20 1 )
Hitler zulmnden kaan Yahudi asll profesrler, Trki
ye'ye snmay tercih etmilerdir. Yurduna dndnde Ber
lin niversitesi'ne rektr olan Prof. Ernst Hirsch, 1943'te Trk
vatandalna kabul edildi. O gnk hislerini yle ifade etti:
"Sevinmek ne sz! ok mutluyum ve Atatrk'n nl cm
lesi 'Ne mutlu Trkm diyene' dkld dudaklarmdan:'
Trkiye Cumhuriyeti, Rusya'dan kaan 100 binin zerinde
gmenin hayatn kurtard ve o nlara i buldu. "Beyaz Ruslar"
denilen bu kiilerden biri, hislerini yle dile getirmiti:
253

"Spassibo Constantinople! kran stanbul! Bize kollarn

atn, i buldun, hayatmz kurtardn. Seni hi unutmayacaz
dnya gzeli ehir. .. Biz Ruslar olarak hibir zaman bu kadar iyi
lik ve cmertlik grmedik. Aslann soyluluunu, gururunu ve ce
saretini bir araya getiren Trk Ulusu'na her zaman hayran ka
lacaz." (Nazl Ilcak, "Her eyin Ba Eitim'; Takvim gazetesi,
26 Ocak 2007)
Trkiye Cumhuriyeti'nde "faizan" sfatna layk tek uygula
ma, lkemizi " Korku imparatorluu" haline getiren "Ergenekon
soruturma ve kovuturmalar"dr.
Bu uygulamalarn arkasnda hangi glerin ve politikacla
rn olduunu, artk herkes biliyor.
Unutmayacaz ve unutturmayacaz. Gn geldiinde, ya
sal yollardan gereinin yaplaca inancyla yayoruz. Bu byle
biline ...

254

ELLER EN TEM z DEVLET

14 Mays 1 998 gn "Atatrk Bar dl n de alan Prof.
"

Dr. Bernard Lewis yle diyor:

"Trkiye'nin demokrasi deneyimi, koullar ve engeller
dikkate alndnda ok baarl. Fransz Devrimi'nden
bu yana 200 yldan fazla zaman geti. Bu sre zarfnda
Franszlar iki monari, iki imparatorluk, iki diktatrlk
ve be cumhuriyet yaadlar ... Bugn Avrupallar Trkle
ri yeterince demokrat olmamakla suluyorlar. Ayn: Avru
pallar 200 yl nceki deil, dnk Hitler'in, Mussoli'nin
ve Laval'in miraslar. Oysa Trkiye'de bir Hitler ya da
Mussolini hi olmad, olacan da sanmyorum:'
Emperyalist devletlerin en takdir ettiim yn; uaklarn
ve paral askerlerini ok iyi semeleri... imizdeki tm hainler
ve ibirlikiler. Osmanl mparatorluu ve Trkiye Cumhuriyeti
Devleti'nin. devrine gre kyaslandnda elleri en temiz kalm
devletler olduklarn herkesten iyi bildiklerinden. efendilerinin
kirli amarlarnn o rtaya dklerek kyaslama yaplmasndan
hi holanmazlar. "Sui misal misal olmaz (kt rnek rnek te
kil etmez)" diye barmaya balarlar.
imdiye kadar ABD ve AB lkelerinin soyknm uygula
malarna ilikin ok rnei dile getirdik. Ya bu devletlerin tehcir
(zorunlu g) uygulamalar ...
Babakanlk Mstearl da yapan Yaar Yazcolu'nun
Bitmeyen Hesap adl eseri. Kripto Yaynlar arasnda kt. Kar
latmz tm soru nlara tarihi bir perspektiften k tutan bu
255

ok nemli eserden, s oykrm dnda yaplan uygulamalara k

tutan pasajlar:
"Almanya 'Ari rk Koruma Yasas' karmtr. Bu yasaya
istinaden, 225 bin Yahudiyi ve ingeneyi ksrlatrmtr.
1944'te bu say 500 bine ykselmitir.
... Fransa, 14 milyon Mslman ile Cezayir Yahudisini lkeyi
terk etmek zorunda brakmtr... Fransa ileri Bakan, da
ha sonra Cumhurbakan seilen Nicholas Sarkozy, Kasm
2006 tarihinde Cezayir'e yapt resmi ziyarette, kendisin
den, yaptklar soykrm nedeniyle zr dilernesi istenmi,
zr dilemeyen Sarkozy'nin cevab, ' Babalarn hatalarndan
dolay, oullardan zr dilernesi istenmez' olmutur.
... ABD, kinci D nya Sava'na girdikten sonra, 1 20 bin Ja
ponu drt yl sre ile kamplarda tutmu, yani 'tehcir' etmi
tir. Kendi vatanda olan bu Japonlar, ABD'ne kar isyan et
memi, sabotaj yapmam ve casuslukla sulanmamlard.
Bu insanlarn ou alk, hastalk ve ar yaama koullar
altnda yok olmulardr:' (Toktam. Ate, Cumhuriyet ga
zetesi, 25 Nisan 2005)
30 milyon zenci Bat, Orta ve Gney Afrika'dan Amerika'ya
tanm, satlmtr. Avrupa smrgecileri olan ngiltere,
Fransa, spanya, Hollanda, Almanya ve Portekiz, 25-30 mil
yon kleyi Amerika'ya tarken, yaklak 1 0 milyonu yollar
da hastalktan, alktan ve pislikten lmtr ... 1492 - 1 892
srecinde Meksika'ya dahil olan Kaliforniya, spanya s
mrgesi idi. Burada 7 milyon yerli yayordu, 1892 ylna ge
lince sadece 500 bini kald.
... 19. yzylda Erivan'n % 65'i Trk idi. Trk- slam kltr
yaptlar ile dolu idi. imdi ise; bir tek Trk kalmad gibi,
hibir cami, hibir mezar da kalmamtr.
256

... Kafkasya'da be milyondan fazla Mslman Trk lkele

rinden srlp atlmtr:' (Justin McCarthy, lm ve Sr

gn, s . 1 -3)
... .. 1 963-1 964 srecinde ... 103 Trk ky EOKA'clar tarafn
dan tamamen yakld, 25 bin Trk evlerini terk etmek zo
runda kald. .. Londra'da Lord Wills yapt tarihi bir konu
mada, 'Kbrs'ta olan bitenin soykrm olduunu ve RumIa
rn Trkleri soykrma tabi tuttuunu' syledi:' (Sefa M. Y
rkel, Soykrmlar Tarihi, s.71)
Bildiri yaymlamay alkanlk haline getiren ibirliki szde
aydnlarn, yaayan en onursuz yaratklar olduunu syleyenler
haksz m?

257

ABD'N N YAPTI G I SOYKRMLAR

H TLER' N YAPTIRDIKLARINDAN
DAHA FAZLADR
ABD Bakan Obarna, yaymlad 24 Nisan tarihli senelik
mesaj nda nceki bakanlardan daha ar szckler kullanarak;
"Bundan 94 yl nce, 20. yzyln en byk katliamlarndan
biri balad. Her yl, Osmanl mparatorluu'nun son gnle
rinde 1 .5 milyon Ermeninin katli ve lme yrmesini an
yoruz. 1 91 5'in korkun olaylar, insanolunun kendi trne
zulmnn en karanlk olaslklarn anmsatmaktadr" dedi.
Utanmazln bylesi hi grlmemitir. Aslnda insanlk
tarihinin en byk soykrmarn ABD yapmtr.
ki rnek vererek bu iddiam kantlamak istiyorum:

1) 1492 ylnda Kuzey Amerika'da, 12 milyon yerli nfus,

1 892 ylna gelindii zaman 500 bin kiiye inmiti. Bu konuda ta
rihi David E. Stannard yle diyor:
"Yzlerce yerli hi yoktan meydana gelen saldrlarla kat
ledildiler. Dier yzlercesi ise eitli entrikalarla zehirlenip
ldrldler. Yerlilerin kanolar (balk avlamak ve insan ta
mak iin kullanlan uzun ve s kayklar) parampara edil
di. Btn tarm alanlar yaklp ykld. .. nk smrgeci
ler, yerlileri yeryznden silmek istiyorlard:'
Amerika'daki Avrupa kkenli smrgecilerin, yerlilere soy
krm uygulamasna ilikin olarak, Amerikan Devlet Bakan
258

Theodore Roosevelt'in Amerikallarn yerlilere yaptklar kat

liamlarla ilgili syledii sz, Amerikallarn soykrmcln ok
iyi zetliyordu:

"Ben en iyi yerli (Kzlderili), l yerlidir diyecek kadar ok

ileri gitmek istemiyorum ama onda dokuzu yledir." (Sefa M. Y
rkel, Bat Tarihinde nsanlk Sular, s.44-52)
2) ABD, 6 Austos 1945'te Hiroima, 9 Austos 1945'te Na
gazaki zerine atom bombas atarak, 180 bin kiinin hemen, 170
bin kiinin ise kanser ve benzeri hastalklar nedeniyle lmne
neden olmu ve ustalkl propagandalarla, harbi sona erdirebil
rnek iin atom bombas kullanmaktan baka areleri olmadna
dnya kamuoyunun nemli bir kesimini inandrmay baarmt!.
Kanadal yazar Peter Scwen, Haydut Millet, Dnyann
Bilmedii Amerika adl eserinde, bu konuda da ABD'nin mas
kesini drd. te o kitaptan iki paragraf:
uHi phesiz uzayan deniz kuatmas, Japon askeri hedef
lerinin isabetli biimde bo mbalanmas ve Rusya'nn savaa
dahil olmas, mttefikler asndan ok az risk brakmt ve
Amerikallarn arzu ettii teslimiyeti salayabilecekti. Bun
lar hissedenlerin arasnda Bakan Truman'n kurmay ami
ri William D. Leahy de vard ve daha so nralar unlar sy
leyecekti: 'Japonlar konvansiyonel silahlarla yaplan baarl
bo mbalamalarn ve etkili bir deniz kuatmasnn ardndan
zaten teslim olacaklard!. .. Atom bombasn ilk kullanan
lar olarak, karanlk alardaki barbarlarda yaygn olan etik
standarttan benimsemi olduk'
D aha sonra Amerika Birleik Devletleri Bakan olacak olan
General Dwight Eisenhover, "O sralar Japonya, en az dzeyde

insan kaybyla teslim olmann bir yolunu aryordu ... Atom bom
basyla Japonlar vurmann hi gerei yoktu" demiti.
259

o zamanlar Britanya Babakan olan Winston Churchill de

kendine gre phelere sahipti:

"Japonya'nn kaderinin bir atom bombasna bal olduunu
dnmek hatal olacaktr. ilk bo mba dmeden yenilmesi
zaten kesindi. Ayrca mttefikler, Japonya'nn ifreli kodla
rn krm ve imparatorun savan bir an nce bitmesi ge
rekliini syleyen bilgilerine ulamlard:' (s.85)
Bunlar bilenler, ABD'nin Irak'ta yaptklarna ve tarihin en
kanl terr rgt olan PKK'y neden desteklediine amyorlar.
Cahit Klebi, bir iirinde hakl olarak yle diyordu:

nce Kristof buldu Amerika'y sonra biz

Umutlar azald gnden gne, mutluluklar
Ve ekmeimiz.
Bir ocuk alarsa da banda
Gzyanda Amerika akar
Vurdularsa birini, kan orladysa
Bilin ki o kurunlarda Amerika var
Kii kiiye kle tutulduysa,
Asldysa daraalarnda
Amerika var.
Ama biz yine de direneceiz
Sonuna kadar.

260

TEHC R (ZORUNLU G YAPTIRMA)

EN UYGUN YNTEMD
Son gnlerde yaymlanan bildiriler; 1 9 1 5 ylnda Osman
l mparatorluu'nun baz illerinde yaayan Ermenilerin tehcir
(zorunlu g) uygulamasna tabi tutulmasn gnn konusu ha
line getirdi.
Aklayacam birka belge dahi, bu uygulamann ne kadar
hakl olduunun anlalmasna yetecektir sanyorum.
stanbul'daki Robert Kolej'in kurucusu ve uzun yllar bu ko
lej in mdrln yapm olan Dr. Cyrus H amli n 'in 28 Aralk
1 893 tarihli Congregationalist dergisinde "Ermeniler Arasnda
Tehlikeli Bir Hareket" balkl bir makalesi kyo r.
te o makaleden baz satrlar:
" Kusursuz ngilizce ve Ermenice ko nuan ve ihtilalin hara
retli savunmasn yapan ok zeki bir Ermeni bana, Rusya'nn
Anadolu'yu istila edip ele geirmesini hazrlamay kuvvetle
mit ettiklerini bildirdi.
'Nasl?' sorusuna da u karl verdi:
'Bu Hnak eteleri, imparatorluun her tarafnda rgt
lendiler, Trkleri ve Krtleri ldrmek ve onlarn kyle

rini atee vermek, sonra da dalara ekilmek iin frsat

kolluyorlar. Bunu yapnca gazaba gelecek olan Msl
manlar savunmasz Ermenilerin zerlerine ullanacak
lar ve onlar barbarca kltan geirecekler. Bunun ze
rine Rusya, insanlk namna ve Hristiyan uygarl ad
na Anadolu'ya girecektir.'
261

.. :Fakat sizin halknz Rusya himayesi istemiyor. Kt de ol

sa Trkiye'yi tercih ediyor. (Rusya ile Trkiye) arasnda yz
lerce millik bitiik topraklar var, buralara gler her zaman
kolay olmutur. Sizin halknz Rusya Hkmetini tercih et
mi olsayd, bugn Trkiye'de tek bir Ermeni ailesi kalmazd
(hepsi Rusya'ya gm olurdu)' dedim.
'Evet, bu aptallklar yznden imdi ac ekeceklerdir' diye
cevap verdi..:' (s. 1 16)
Tanaklar tarafndan ynetilen Ermeni Milli Brosu'nun,
Birinci D nya Sava'nn hemen banda ar II. Nikolay'a gn
derdii bildirinin birka satrna birlikte gz atalm:
"... Ermeniler, anl Rus ordularnda yer almak ve Rus silah
nn baarsna kanyla hizmet etmek iin acele etmektedir...
Ru s bayra, stanbul v e anakkale Boazlarnda zgrce
dalgalanacaktr.. :
'

1 93 8 ylnda SSCB Bilimler Akademisi Tarih Enstits'nn

yayn o rgan strorieskie Zapiski dergisinin 2. saysnda yaym
lad Ta nak raporu ise, tyler rperticidir. Tanak subay, 1920
ylnda Beyazt-Vaaram blgesinden yazd raporunda yaplan
uygulamalar vne vne hikaye etmektedir:
"Basar-Gear'daki Trk nfusu ayrt etmeden imha ettim.
Bazen kurunlara yazk olmasn dersin ya. Bu kpeklere
kar en etkili yol, arpmadan sonra sa kalanlar toplayp
kuyularn iine tkmak ve bir daha dnyada bulunmamala
r iin yukardan ar kayalarla ezmek. Ben de yle yaptm.
Btn erkekleri, kadnlar ve ocuklar topladm, benim ta
rafmdan atldklar kuyularn iinde kayalarla ezerek hepsi
nin hayatna son verdim:'

Justin McCarthy u deerlendirmeyi yapyor:

262

" . . . ok kt bir yzyl olmutur. Mslman lkesi yok edil

mitir. 1 800- 1922 arasnda Yu nanllar 950 bin gmen, 320
bin l verdiler. Ermeniler 910 bin gmen ve 580 bin l
verdi. Oysa ayn dnemde 5 milyon Mslman g etmek
zorunda kald, 5 milyondan fazlas da ld:'
". . . Bu ibret tablosunun karsnda, kim sulu diye sormak
gerekiyor. Mustafa Kemal'in itildii Konya Ovas'n gzler
nne getirin. Bir yzylda nereden nereye gelinmi! Ben si
ze diyorum ki, Atatrk olmasayd, Trk kalmazd! . ." (Ah
met Taner Klal, Cumhuriyet gazetesi, Temmuz 2008)
.

Tanaksutyun Partisi'nin kurucularndan ve en nemli lideri,

1918 yl Temmuz aynda kurulan Ermenistan devletinin ilk Ba
bakan, Tanak Hkmeti'ni 1 9 1 9 yl Austos ayna kadar 13 ay
yneten Ovanes Kaaznuni, 1923 ylnda Tanak Konferans'na
sunduu raporda Ermenilerin yapt hatalar ayrntl bir ekil
de akladktan s onra, yle bir sonu karyor:

"Trkler ne yaptklarn biliyorlard ve bugn pimanlk

duymalarn gerektirecek bir husus bulunmamaktadr;
sonradan da anlald zere, Trkiye'de Ermeni mese
lesinin temelli zm asndan bu yntem en kesin ve
uygun bir yntemdi. . ." (Ovanes Kaaznuni, Tanak Par
tisinin Yapaca Bir ey Yok, Kaynak Yaynlar, s.29 ve de
vam)
Emperyalist devletlerin maas olduklarn ve milli duyarl
lklarn tamamen yitirdiklerini yaymladklar her bildiriyle ka
ntlayan; onursuz ve bilgisiz baz szde aydnlarmza ne yazsak,
ne sylesek bo ... Bu eit yazlar, onurlu Trk vatandalarn
bilgilendirmek amacyla yazyoruz.

263

H TLER' N D NE YAKLAM".
Varan irketinin otobsyle stanbul'a gidiyorum. Bolu
D a'nda verilen yarm saatlik mola srasnda yanma gelen bir
gen, "skandinav lkelerinin aydnlar ve A tatrk dnda mil

liyetilii rk hir tahana oturtmayan hi kimse olmamtr. Hit

ler, Atatrk'ten daha ok dine sayglyd. Biz Trk milliyetile
ri onun iin Hitler'i, Atatrk'ten daha ok seviyoruz" deyince,
ben de;
"lkemizde ABD gdmnde 'Yeil Kuak Projesi' uygu
lamaya konuncaya kadar, Atatrk dahil btn Trk milli
yetileri laik ve antiemperyalist idiler... 'mmetiliin; mil
liyetilikle badamayacann bilincindeydiler. Bu yzden
hibir zaman dini referans olarak almadlar... skandinav l
kelerinde, Atatrk'n yaad dnemde rklk yaplmad
doru deildir. Hitler ise, azl bir din dmanyd. Son syle
diklerime inanmak istemediini gryorum. Bu iddiam ka
ntlayacam" dedim.
Konuyu yeniden aratrmaya balad m srada, Nisan
201 0'da yaymlanan, Jonah Goldberg'in Liberal Faizm adl
eseri imdadma yetiti. te o eserden, iddiarn kantlayan baz
satrlar:
".. . sveliler, kaltmla slah yasasn yaklak olarak Nazi
lerle ayn anda kardlar ve bunu 1 970'lerin ortalarna ka
dar uyguladlar. Altm binden fazla sveli zorunlu olarak
ksrlatrld, ama bazlar ksrlatrma ameliyat olmamak
264

iin, ebeveyn olma yalar geene kadar tecrit edilme ko

ulunu kabul ettiler. Bu yasayla cezalandrlanlar arasnda,
melezIer, ingeneye benzeyenler, sabkallar vard. Dani
marka kaltmla slah yasasn Nazilerden de nce kard;
on bir bin kii ksrlatrld ve yasa 1 960'larn sonuna kadar
yrrlkte kald. Finlandiya'da da onbir bin kii ksrlat
rld ve 1945-47 arasnda drt bin kadn krtaja zorland.
Norve. Fransa, Belika ve dier baz Avrupa lkeleri de ay
n yasay kardlar... Bazlarna apandisit ameliyat olaca
sylenmi ve bu kiiler haberleri bile olmadan ksrlatrl
mt..: (s.468)
G elelim, Hitler'in dine yaklamna ilikin sz konusu ki
taptaki bilgilere:

... Hitler, Masa Konumalar adl eserinde;

"Din zgr aratrma ruhuna aykrdr" der. (s.384)
. . Hitler yardmclarna;
"Brakalm Hristiyanlk yalanarak lsn ... Bilimin ilerle
mesiyle Hristiyanlk dogmas ypranacak, din gittike daha
ok taviz vermeye balayacaktr" demiti. (s.370)
... Naziler, geleneksel Hristiyanln yerine yeni bir dini ya
vaa getirme almalarna baladlar Hitler, kilisenin ro
ln zayflatmak iin kilise balarn yasaklad. Din adam
lar devlet memuru oldu ve devlet otoritesine baland. Hit
ler, bir gn arkadalarna;
"Rahipler kendi mezarlarn kazacak, Tanrlarna ihanet
edecekler" diye konutu. "Devletten aldklar maa kesilme
sin diye her eye ihanet edecekler:' (s.371 )
. . . Baz Protestan piskoposlar Hitler'i ziyaret edip ikayette
bulununca, Hitler fkelenip;
"Hristiyanlk Rusya gibi, Almanya'da da yok olacak ... Alman
rk varln Hristiyanlk olmadan binlerce yl srdrd ...
.

...

265

Ve Hristiyanlk yok olduktan sonra da srdrecektir. Kan

ve rk retilerine almamz gerekiyor... Sizler halka ihanet
ediyorsunuz. Siz anavatann dmansnz, Almanya'y tah
rip etmek istiyorsunuz!" diye bard.
Okullarda zorunlu dua etme sistemi 1935'te kaldrld ve
1935'de ilahiler ve Hz. sa'nn doumuyla ilgili oyunlar ta
mamen yasakland. 194 1 'de on drt ya ve zeri ocukla
ra dinsel tler verilmesi yasakland ve Jakobenlik devam
etti. Hitler genlii kamp ateleri banda aadaki arky
sylyordu artk:

"Bizler mutlu Hitler genliiyiz

Hristiyan erdemini istemiyoruz
nk ejaatimiz ve de
Kurtarcmz Hitler.
Rahipler, ktlkler bizi
Hitler ocuu olmaktan koparamaz.
Biz sa'y deil, Horst Wessel'i izleriz!
Ttsler, kutsal kaseler bize gre deil.
Ben Hristiyan ve Katolik deilim.
nce, kaln, her yerde SA ile giderim.
Kilise benden alnsa umurumda deil.
Gamal ha beni dnyada mutlu eder.
Ben uygun adm onu izleyeceim..." (s.372, 492)
... retmenler ahlaki konular vatanseverlik fikirleriyle i
lemek zorundaydlar; rencilerine, "Sadakat fikri Alman
halk iin byk nem tayor" diyorlard. ocuklarn aileye
olan sadakat duygusu eitli yollardan zayflatlrken, Hitler
sevgisi ve sadakati alanyordu. Yeni bir a iin yeni bir o
cuk nesli yetiiyordu. (s.359)

266

G ryorsunuz; bilgi sahibi olmadan, Atatrk' anlamak da,

eletirrnek de kolay deil... Hitler bile, bizim "Yeil Kuak Milli
yetilerini" tansa; "Milliyetiyim" demekten utanrdl. ..

267

VAHHAB YE MADALYA VERENLER

Madalya ve Nianlar Kanunu'na gre, Devlet eref Madal
yas "Bakanlar Kurulu'nun teklifi ve Cumhurbakannn tevcihi
ile Trkiye Cumhuriyeti'nin bekas, lkenin ve milletin bln
mez btnl, toplumun huzuru, birlik ve beraberlii iin, yurt
iinde veya yurt dnda stn feragat, fedakarlk, baar, yarar
lk gsteren, Trk ve yabanc uyruklu kiilere verilir:'
Halknn ounluu Mslman olan lkemizdeki laik d
zeni hibir zaman iine sindirememi, Atatrk'e kar sevgi ve
saygszln her vesile ile ortaya koyan, be yl nce Mekke'de
Osmanl miras Ecyad Kalesi'ni yktrp yerine iren grn
l bir i merkezi ve otel yaptran, "Vahhabi geleneinde kabir
ziyareti yoktur" bahanesiyle Antkabir'e bile gitmeyi reddeden
Suudi Arabistan Kral Abdullah'a, hem de LO Kasm gn l
kemize davet edilerek, Devlet eref Madalyas verilmi; bylece
Atatrk'n kemikleri bir defa daha szlatlmtr.

Hitler'in zulmnden kaarak lkemize snan ve stanbul

niversitesi'nde retim yelii yapan, Yahudi asll byk bil
gin Prof.Dr. Neumark, rencilerine unlar sylemiti:

"Seluklu ve bilhassa Osmanl, slamiyet uruna her e

yini feda etti. .. Vahhabilii kuranlar ngiliz Dominyon
Bakanl'nn adamlardr. Bat, her yerde slamiyeti sa
pk inanlara kanalize etti."
Resmen kurulduu 1 92 1 ylndan itibaren Vahhabilik, Suudi
Arabistan Krall'nn resmi mezhebi olmutur.
268

Vahhabilik anlay ortaya kt ve yayld 18. yzyldan

itibaren Osmanl mparatorluu iinde byk sorunlara yol
amt r. zellikle Hicaz ve evresinde etkili olan Vahhabi
lik, zaten dalma srecinde olan Osmanl'y bu blgede ol
duka megul etmitir. Tarihte "Vahhabi syanlar" olarak
geen olaylar, hem dini hem de siyasi olarak Hicaz blge
sinde Osmanl egemenliine bir bakaldr nitelii tamak
tadr. Vahhabi isyanlar Osmanl'nn dini btnln boz
makla kalmam, ayn zamanda siyasi bir kimlie brnen
hareket bu yn ile de Osmanl'nn toprak btnln bo
zarak imparatorluun paralanmasnda katalizr rol st
lenmitir. Nitekim Vahhabi isyanlar ve akabinde yaanan
gelimeler Hicaz blgesinde 1 5 1 7'de balayan Osmanl ege
menliinin, 399 yl sonra 1 9 1 6 ylnda resmen sona ermesi
ne sebep olmutur.
I l Eyll sonras ABD bata olmak zere tm dnyay kasp
kavuran El Kaide ve El Kaide'nin perde arkasndaki oyun
cular olduu iddia edilen Taliban'n Vahhabilie olan ya
knlklar imekleri birden Vahhabiliin zerine ekmiti.
Taliban'n Afganistan'da uygulad kat baskc slami rejim
ve bunun yan sra Usame Bin Ladin'in Suudi yani ayn za
manda Vahhabi olmas, Vahhabiliin El Kaide ile zdele
mesine sebep oldu. (H. Miray Vurmay, Cumhuriyet gazete
si Strateji Eki, 12 Eyll 2005)

Mustafa Karaca, Kasm 200S'te, Nokta Kitap Yaynlar ara

snda kan Evanjelizm ve Vahhabilik adl eserinde u deer
lendirmeleri de yapmaktadr:
Arap dnyasn Osmanl'dan koparmak isteyen ngilte
re, nce Vahhabi akmn tevik etti... Din, aznlk, mez
hep, etnik milliyet unsurlar Ortadou'yu blmek iin
kullanld ... Ortadou'da din, bar deil ayrm arac ola
rak kullanld. Ynetimler byle belirlendi. (s.218)

269

Pakistan ve Afganistan'daki kamplarda eitim alan bin

lerce Trk ise, El Kaide'nin ynlendirmesi ile bu ideoloj i
yi Trkiye'ye tayor. stanbul'da 1 5-20 Kasmda intihar sal
drlar gerekletiren hcreler de bu kaynaktan besleniyor.
(s. 123)
Evanjelizm ve Vahhabiliin ortak bir zellii bulunmakta
dr. Her iki tarikat da, kendi inanlarn benimseyecek olan
insanlar konusunda herhangi bir ayrm yapmamaktadr
lar... Gnmzde bu iki tarikat, dnyay bir sava alanna
evirmilerdir. Kimse artk kendini gvende hissedememek
tedir:' (s.228)
Vahhabileri dost olarak grenler, Trkiye Cumhuriyeti'nin
dostu deildir ve olamazlar.

270

VATAN HA NLER ATAT RK OLAMAZ

Nurculuk tarikatnn ateli bir mensubu olduunu gizleme
yen Fethullah Glen, yle diyor:

"Bedizzamana talebe olabilmeyi, o erefi elde edebilmeyi

cana minnet bildiimi arzetmek isterim."
Nurculuk hareketinin aslnda Amerikan destekli bir Krt
lk ve blclk hareketi olduunu daha nce belgelemeye
almtm (bkz. rtica ve Blcle Kar Militan Demok
rasi, s.36-43).
nc Uluslararas Saidi Nursi Semineri'nde, Babakan
Recep Tayyip Erdoan, "Saidi Nursi kefedilmeyi bekleyen bir
hazinedir"; Milli Eitim Bakan Hseyin elik, "Eer Cumhuri
yetin banda Bedizzaman resmi makamlarca dinlenseydi, bu
gn lkenin durumu hi phe yok ki byle olmazd" demilerdir.
Dip Dalgas adl kitabmda ayrntlar ile akladm gibi
(s.44, 223 ve devam), yasalarmzda ve doktrinde "Dini siyasete
alet etmek" daima "vatana ihanet" kapsamnda mtalaa edilmi
tir ve Nurculukla ilgili faaliyette bulunanlar, eski Ceza Kanunu
muzun 163. maddesini ihlalden mahkum olmulardr.
Anayasamzn 24/son maddesinde;
" Kimse, devletin sosyal, ekonomik, siyasi veya hukuki temel
dzenini ksmen de olsa, din kurallarna dayandrma veya
siyasi veya kiisel kar yahut nfuz salama amacyla her ne
suretle olursa olsun, dini veya din duygularn yahut dince
kutsal saylan eyleri istismar edemez veya ktye kullana
maz" denilmektedir.
271

Yrrlkte olan anlan anayasa maddesi, yrrlkten

kaldrlan TeK'nn 163. maddesi ile ayn szckleri iermek
tedir.
Diyanet leri Bakanl tarafndan hazrlanm ve ya
ymlanm olan Nurculuk Hakknda adl eserde;
"Said-i Nursi'nin tevil ve iddialarnn slami esaslara uy
mad ... Nurculuun milli ve dini birlii paralayan zmre
cilik olduu ... Nur risalelerinde Krtl krkleyen sz
ler bulunduu .. :' belirtilmitir.
Ulus Da Yaynlar arasnda kan, Mustafa Yldrm'n
Meczup Yaratmak adl eseri, fethullah Glen'in ve nurcularn
gerek yzn gsteren bir belgesel.. .
te bu eserden b a z blmler:
"Yahdettin'in eyhlislam, Damat ferit hkmetlerinde
bakan olarak da grev alm Mustafa Sabri Efendi Krt
Sait'in Mezhebi Hakknda Reddiye Armaan adl ese
rinde yle diyor: 'Kendini Kuran azimyann mda
fii gibi gsteren Sait, bizzat kendisi Kuran azimyana
muhalefet etmektedir... Damarnda bir damla Trk kan
olan her Mslmana, bu adamn mason ve komnist ka
dar tehlikeli olduunu ehemmiyetle hatrlatrm: (s.44)
Saidi Krdi'nin ualar adl eserinde u satrlar bulun
maktadr: 'Sfyan ve bir slam Deccali(nin), Mustafa Ke
mal olduu Beinci ua'da anlalyor: Saidi Krdi'ye gre
Mustafa Kemal, 'Sfyan'n ta kendisidir ve 'yerde ve gkte'
lanetlenmitir. Allah (c .c.)'n yaratt mahlukat iinde en
ok zulm yapan kimsedir. (s. 1 02)
... Said-i Krd rnin kardei Krt ayaklanmasn ynlendiren
'Azadi' rgtnn Yan yneticilerindendir. (s. 104)
... Said-i Krdi, eyh Said'in yannda savaarnamaktan z
gndr: 'Hapishane ve srgnler benim elimi kolumu ba...

272

lad. .. Ben niin Diyarbekir'de ehit edilen 46 kiinin iinde

yokum? diye kederler ve gamlarla teessrmden aladm ...
B i r milyon insan eyh Said in yoluna getirdim. Bu da be
nim iin kafi hizmettir' (s. 107)
'

ABD'nin, Nurcular niye destekledii imdi daha iyi anla

lyor deil mi? .
Atatrk, Said-i Krdi'nin zararl faaliyetlerinin nlen
mesi iin her trl tedbiri almtr. Said-i Krdi, 1932'de tu
tukland. 1934'te Isparta'ya srld. 1935'te Eskiehir'de
1 1 ay hapse mahkm oldu. 1936'da Kastamonu'ya srld.

Atatrk'n lmnden sonra da, 1948 ylnda 20 aya mah

km oldu.
Said-i Krdi'ye methiye dzenlerin, "Kendilerinin de
Atatrk olduklar"ndan sz etmeleri, Atatrk'n hatras
na hakaret etmektir.

273

FETHULLAH G LEN'E
REFERANS VERENLER
Mustafa Mutlu soruyor:
"ABD'den 'Yeil Kart' isteyen Fethullah Glen'e referans
mektubu veren kiiler arasnda iki de st dzey CIA yne
ticisi varm:
CIA Analiz Blm Direktr G eorge Fidas ve eski CIA
Trkiye Masas efi Graham Fuller... Bir de ABD'nin eski
Ankara Bykelisi Morton Abromowitz!
Ve ayrca ok sayda st dzey kilise grevlisi!
Ltfen hafzalarnz yoklayn: Siz daha nce hibir Trkn
CIA'yla ve kiliseyle bu kadar i ie olduunu duymu muy
dunuz?" ( Vatan gazetesi, 28 Haziran 2008)
Bu sorunun doru cevabn bulabilmeniz ve ABD'nin Fet

hullah Glen'e verdii destei n gerek nedenini anlayabilmeniz

iin; Graham Fuller ve Morton Abromowitz'e ilikin baz bilgi
leri sizlerle paylamak istiyorum.

Graham Fuller, bakn daha 1 994 ylnda neler sylemi:

"Eer Krtler u ya da bu lkede devlet kurmay baarrlar
sa Irak'n, Trkiye'nin ve ran'n iinde bulunduu blgenin
snrlar dramatik bir ekilde deiecektir. Bu nedenle 'Yeni
Dnya D zeni' iin ' Krt Sorunu' merkezi bir nemdedir.
Eer dnya devletleri Ortadou'da uluslararas snrlar ye
niden izmek isterlerse, blge devletleri devre d kalabile
ceklerdir:' (Ahmet Erimhan, uvaldaki Mttefik, s .279)
274

CIA gdmndeki baz ABD'li bilim adamlar buyuruyorlar:

"Trkiye'nin 'Yeni Dnya Dzeni' iindeki yeri 'Ilml slam'la btnlemesindedir:'

G raham Fuller neriyor:
" Trkiye Krtlere zerklik vermelidir. Bylece Trkiye'deki
Krtlerle Kuzey Irak'takiler btnleebilirler:' (Ahmet Ta

ner Klal, "Bat Cephesinde Yeni Bir ey Yok! Ama Bizde

Var!")
imdi de Arslan Bulut'un yazdklarna bir gz atalm ( Yeni-

a gazetesi, 25 Nisan 2007) :

"... DSP'nin kertilmesi srasnda Abdullah Gl, ABD'de
idi. ki kii ile grt: CFR'nin (D ilikiler Konseyi) bey
ni Morton Abromowitz ve ABD Dileri Bakan Yardmcs
Mark Grossman!
Tayyip Erdoan da, daha Refah Partisi Beyolu le Ba
kan iken, Morton Abromowitz ile grm ve CIA'nn
nemli efterinden Graham Fuller ile temasa gemiti...
Erdoan'n 'Yeni oluacak partinin srail ve ABD politika
larna asla ters dmeyecei' yolunda garanti verdii yazl
d. .. Sonunda Tayyip Erdoan, gayrmeru bir ara seim
le TBMM'ne sokuldu, AKP'nin bana getirildi. Bu arada
AK p 'nin parti program, yerel ynetimlere otonomi verme
yi ngren gizli bir CFR memorandumunu hemen hemen
aynen kopyalayp hazrlanmt. AKP, CFR'nin verdii giz
li programla kurulmutu! Bunu yaymladmz halde yarg
o rganlar harekete gemedU"
in perde arkasn en iyi bilenlerin banda gelenlerden bi
ri olan evket Kazan, Leyla Tavanolu ile yapt syleide,
u tarihi aklamay yapyor (Cumhuriyet gazetesi, 6 Haziran
2004):
275

"Recep Tayyip Erdoan, stanbul Belediye Bakan ol

duktan sonra, ona bata Abromowitz olmak zere Ame
rikallar kanca taktlar... Cneyt Zapsu'yu ona Korkut
zal ayarlad. Cneyt Zapsu, uzun uralardan sonra
icazet (izin), tavsiye mektubu ald . .. Bunlar ABD'ye gitti
ler. ABD bunlardan konuda sz ald: 'Irak'ta bana yar
dm edeceksiniz 'Annan plan yapacak, Kbrs' verecek
siniz 'Byk Ortadou Plan'na (BOP) evet diyeceksi
niz, taeronluk yapacaksnz 'Siz bunlar yapacak olur
sanz, biz de sizi destekleriz. Biz size destek verdiimiz
zaman karnzda hibir g kalmaz':'
Gelelim Fethullah Glen'e:
8 ubat 1998 gn, Papa'yla bulumak iin Vatikan'a hare
ketinden nce yapt aklamada;
"Birka ay nce Abromowitz cenaplarnn yardmyla bu
buluma gerekleti" diyen Fethullah Glen Papa'ya sunduu
mektupta;
Papalk Konseyi/PCD misyonunun bir paras olmak ze
re burada bulunuyoruz. Bu misyonun tahakkuk ediini grmeyi
arzu ediyoruz... En mtevaz yardmlarmz sunmak iin geldik"
..

demitir.
Bu bilgilerin nda, cevaplamamz gereken soru u:
"Graham Fuller, Morton Abromowitz'in referans verdi
i kiilerin sosyal hayatta, niversitelerde, medyada, politikada
etkili olduu; onlarn destekledii politikaclarn ynettii her
hangi bir slam devleti kalkmabilir, lke btnln koruyabi
lir mi?"

276

K MLERE "VATAN HA N " DEN R?

Blent Ecevit "Vahidettin vatan haini deildi" grn
ileri srdnden beri, "Vatan haini kime derler?" tartmas
uzun sre Trkiye'nin gndeminden dmedi. Ben de bu konuda
sorulan pek ok soruya muhatap oldum.
Vatana ihanet, esas itibariyle bir sadakatin ihlali anlamn
tamaktadr. Kaynan Germen hukukunda bulan bu anlaya
gre, devlete sadakat borcu olan kimselerin bu borlarnn ih
lali vatana ihanet tekil etmekte ve yabanclarn sadakat borcu
olmad belirtilerek vatana ihanet suunun faili olamayacaklar
kabul edilmektedir.
Mevzuatmzda "vatana ihanet" terimi ilk kez, 1991 ylna
kadar yrrlkte kalan 29 Nisan 1336 ( 1920) tarih ve 2 sayl
"haneti Vataniye" kanununda kullanlmtr.
14 maddelik kanunun birinci ve ikinci maddeleri yle:

Madde 1: Yce hilafet makam ve saltanat ve lkeyi yedi ya

banc devlet glerinden kurtarmak ve saldrlar nlemek
amacna ynelik olarak kurulan Byk Millet Meclisi'ne
kar dnce ve uygulamalaryla veya yazdklar yazlarla
muhalefet ve bozgunculuk edenler vatan haini olarak adde
dilir.
Madde 2: Bilfiil vatan hainlii yapanlar aslarak idam edilir.
Ayn kanuna 26 Haziran 1 341 tarih ve 566 sayl kanunla eklenen bir kanun da, "dini veya mukaddesat diniyeyi siyasi gaye
lere esas ve adet ittihaz maksad ile cemiyetler tekil edilmesini
277

memnu" kabul etmi ve bu gibi dernekleri kuranlar, bunlara ye

olanlar ve bu konularda siyasi amal propaganda yapanlar va
tan haini kabul etmitir.

Dnmezer-Erman'a gre, bu saylan fiilleri ileyenler va

tan haini olmakla birlikte, vatana ihanet sular bunlardan iba
ret deildir. Ayrca yrrlkten kaldrlan 765 sayl Trk Ceza
Kanunu'nun IL. kitabnn i. babna giren . ve 2. fasllardaki su
larn nemli bir ksm vatana hizmet sularn oluturmaktadr.
B ylece Dnmezer-Erman vatana hizmet sularnn Trk vata
nnn btnlne ve devletin anayasa ile kurulu rej imine kar
sularn btnn ifade eden genel bir tabir olarak anlalmas
gerektii grndedirler.
Bunun yan sra Askeri Ceza Kanunumuz da vatana ihanet
ten bahsetmektedir. Bu kanunun nc babnn birinci fasl
"ihanet" baln tamaktadr. Bu balk altnda 54-60. madde
ler arasnda, asker kiilerin ileyebilecekleri eitli sular dzen
lenmitir. Ancak bu hkmler vatana ihanet fiillerini tarif eder
ve snrlandrr mahiyette kabul edilemez.
Mevzuatmzda vatana ihanetten sz eden bir dier kanun
ise, 6 Temmuz 1 960 tarihli ve 15 sayl kanundur. Bu kanuna g
re, 765 sayl Ceza Kanunu'ndaki 1 25, 133, 141, 142, 146, 149,

1 50 ve 163. maddelerdeki sularn ihanet crmleridir.

Faruk Erem'e gre de, vatana ihanetin neden ibaret olduu
konusunda 15 sayl kanun l olabilir. Erem, 15 sayl kanu
nun, devletin ahsiyetine, kar crmlerden vatana ihanet saiki
tayanlar bir araya topladn ve bunlar vatana ihanet sular
olarak kabul ettiini belirtmekte, buna ramen sz konusu ka
nunun tahdidi nitelik tamadn da eklernektedir. Bu kanunda
belirtilmemekle birlikte, vatana ihanet saiki tayan btn sular
vatana ihanet sulardr. Bir baka deyile, bu sular ayran nite
lik vatana ihanet saikidir. Bu itibarla, so rumluluun doabilme278

si iin, fiilin ilendii tespit edildikten sonra failin vatana ihanet

saiki ile hareket edip etmediine baklacaktr.
Yeni ve eski Trk Ceza Kanunu'nda hangi sularn vatana
ihanet tekil edecekleri aka belirtilmemitir. Ancak bu durum
ceza hukukunda vatana ihanet sularnn dzenlenmedii anla
mna gelmez.
Vatana ihanet sular konusunda ak bir hkm bulunma
dna gre hangi sularn vatana ihanet tekil edeceklerini be
lirlemek grevi doktrine dmektedir.
Vatana kar sular kavramnn talyan hukukundan karl
mas, vatana ihanet sularnn talyan hukukunda yokluu
anlamna gelmez. Nitekim talyan Anayasasnn 90. mad
desi cumhurbakannn prensip itibaryla grevleri ile il
gili sulardan dolay sorumsuz olduunu, ancak vatana ve
anayasaya ihanet halinde sorumlu olacan kabul etmitir.
Byk hukuku Manzini'ye gre, yksek ihanet veya vatana
ihanet sularndan kastedilen devletin birlik, btnlk ve
bamszlna kar sular (md. 1 25), vatandan kendi dev
letine kar silah ekmesi (md. 1 26), cumhurbakanna sui
kast (md. 1 56), cu mhurbakanna fiili saldr (md. 1 57), ana
yasay ihlal (md. 1 46), halk isyana ve insanlarn birbirlerini
ldrmeye tevik (md. 149) gibi sulardr. (Mihrigl Kele,
"Cumhurbakannn Cezai Sorumluluu'; zmir Barosu der
gisi, Nisan 1990, s.26)
1982 Anayasas uyarnca (md. 1 05), cumhurbakan vatana
ihanetten dolay, TBMM ye tam saysnn en az te biri
nin teklifi (isnad) zerine, ye tam saysnn en az drtte
n n verecei karar ile sulandrlr (Yce Divan'a sevk
edilir).
Vatana ihanetin Frenkler'deki karl "Yksek hanet"tir
(haute trahison). Vatana ihanet kavram, yalnzca yabanc
279

devletler ile ibirlii yaparak lke karlarn bunlar lehine

feda etmek gibi, su eyleminin dar ve snrl tutulmas sonu
cunu dourabilecek bir yoruma da elverili deildir. Aslnda
"Yksek ihanet" belirsiz ve mulak olup, politika ile huku
kun kesitii bir alanda yer alr. Vatana ihanet ya da "Yksek
ihanet': lkenin yksek karlarna aykr bir biimde yetki
lerin ktye kullanlmasndan doan siyasi bir sutur. Bura
da sz konusu olan cezai sorumluluun amac, kiisel ceza
landrma deildir. ncelikle anayasal dzeni, ynetimi sr
drme ilevi grmektedir.
Vatana ihanet bir ceza hukuku kavram olmaktan ok, siyasi
(politicopenale) bir kavramdr. Sularn kanunilii ilkesi d
nda olup, bunun yaptrmnn ne olacan da Yce Divan
belirler. Baka bir syleyile, burada sz konusu olan sui ge
neris politik bir kavram olup, cumhurbakannn stlendii
grevlerin ar bir biimde ihmalidir. Doktrinde de "Yksek
ihanet': ya da vatana ihanetten anlalan cumhurbakannn
anayasal grevlerinin ar ihmalidir.
Belirtmek gerekir ki, hangi suun vatan hainlii oluturup
oluturmayacan nceden belirlemek mmkn deildir.
Bunu TBMM takdir eder. Kukusuz, Yce Divan sfat ile
yarglamay yapacak olan Anayasa Mahkemesi, suun tav
sifi hususunda TBMM karar ile bal deildir. Ancak Yce
Divan, isnat olunan fiilin vatan hainlii saylmayacana da
karar veremez; zira bir fiilin vatana ihanet oluturup olu
turmayacan belirleme yetkisi TBMM'ye aittir.
Vatana ihanet, hukuki olmaktan ok siyasi nitelikte bir
kavram olmas nedeniyle, yarglamay yapacak olan Yce
Divan'n iki tr meyyide uygulama imkan olabilir. Biri si
yasi nitelikte olup, cumhurbakannn grevinden azledil
mi olduunu tespittir. ikincisi de cumhurbakannn y
rrlkteki ceza hkmlerine gre, sulu grlerek mahkC280

miyetine karar verilmesidir. Bu bakmdan, cumhurbakan

nn Yce Divan'a sevk edilmesi sonucu, yargsal bir meka
nizma ile siyasi (grevden azli) ve/veya cezai sorumluluu
nun saptanmas meyyideleri uygulanabilir.
Cumhurbakannn Yce Divan'a sevk edilmesi halinde, g
revinde kalp kalamayaca konusunda, anayasada ak bir
hkm yoktur. Ancak byle bir durumda, grevine devam
etmesi dnlemeyeceine gre, anayasann 1 06. madde
si uyarnca cumhurbakanl makamnda "boalma" olduu
kabul edilerek, yenisi seilene kadar TBMM Bakan'nn ve
killik etmesi gerekir. Yce Divan sfat ile yarglarnay yapan
makam beraat karar verse bile, bir kez TBMM tarafndan
sulandrlm cumhurbakannn artk grevine geri dne
bileceini ileri srmek mmkn deildir. (Prof. Dr. Erdo
an Tezi, Cumhurbakannn Sorumluluu, Tark Zafer
Tunaya'ya Armaan, 1 992, stanbul Barosu Yayn, s.277)
Vatana ihaneti belirlemede 5237 sayl yeni TCK'daki "Devletin G venliine Kar Sular (md. 302-308)" elbetteki gz
nnde tutulacaktr.
Biz Kemalistler yrrlkteki yasalarmzda hangi h
kmler yer alrsa alsn, Atatrk'n yaad zamanda olduu

gibi; lke btnlmze kar eylem yapanlar veya emper

yalist devletlerin oyunlarna alet olarak lkemizi parampar
a etmenin hukuki zeminini hazrlayanlar, dini siyasete alet
edenleri, milli gvenliimizi ilgilendiren (Kbrs gibi) husus
larda milletleraras antlamalardan doan haklarmz bile
korumaya almayarak dman devletlerin amalarna hiz
met edenleri, her zaman "Vatan Haini" olarak nitelendirece
iz ve nitelendirmeye de devam edeceiz.

281

G REN M B RLG SAG LANMADAN ...

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (retim Birlii Yasas), 3 Mart
924 tarihinde kabul edilmiti.
Bu yasa ile, btn okullar Milli Eitim Bakanl'na bala
narak, okullarmzda dini eitime son verilmi; imam-hatip ih
tiyacn karlamann tesinde imam-hatip okulu almas, dola
ysyla kzlarmzn bu eit okullarda renim grmeleri yasak
lanmt.
Atatrk'n en nem verdii yasalardan biri, retim Birli
i Yasas idi. Zira, ada bir eitim ve retim olmadan, bir l
kenin adalamasna, kalknmasna, demokratiklemesine ola
nak yoktu ve Atatrk bunun bilinci nde olan tek Mslman dev
let yneticisi idi.
Gazeteci Ahmet Emin Yalman, anlarnda ilgin bir hususa deiniyor:

" Franszlarn, Maarif Nazr (Milli Eiti m Bakan) Ali

Kemal'e tavsiyeleri uydu: 'Modern ilk mektepleri kapa
tnz. Bunlarn yerine eski usul cami mektepleri anz.
Bu suretle cahil halkn idaresi daha kolay olur:
Bu tavsiyeleriyle, kendi smrgelerinde yrttkleri ge
rici sistemi Trkiye'ye zorla sokmak ve milli ruhu dat
mak istediklerini belli ediyorlard:'
Atatrk'n en yakn arkadalarndan Ali Fethi Okyar, bir
hatrasn yle anlatyor:
282

"Mustafa Kemal, taaa Selanik yllarndan beri gerek ceva

bnn ardnda olduu mevzuu aratrmaya balad: En ok
yzyl nce, Osmanlnn tam egemenliindeki 'domuz o
ban' denilen Bulgarlar, Srplar, Karadallar nasl olmu da
bu kadar ksa zaman iinde derlenip toparlanmlar, istik
lallerine sahip olmular ve gz ap kapayncaya kadar ksa
zaman iinde Anadolu kadar Trk Rumelinden bizi skp
atmlard?
Bir gn elinde, bir Ortodoks papaznn, oban klkl kk
Bulgar ocuklarna ders verdiini gsteren bir resimle geldi:
'Balkanlarn neden elden gittii ne doru tehisi (tany) koy
dum: O rtodoks Papazlar' dedi ve anlatt:
'Bunlar Slav ocuklarna sadece dinlerini, okuma-yaz may
retmiyorlar: Milliyetlerini, kklerini anlatyorlar... Halkn
arasnda ve bandalar... Bir kaynaktan ilham almasna
nasl metotlu alyorlar, amamak mmkn deil.. Bir de
bizim ky imamlarn dnyorum: 'Nasara yansunu' don
muluu iinde, halk dnyadan ekip ahiret uykusuna ya
arken itiyorlar. Ne anlatyorlar? Yzyllar ncesinin masal
larn ... En byk hatalar da, Trk insann milletinden ay
rp, Arap kavminin ua yapmak7' (Cemal Kutay, Atatrk
"Bugn" Olsayd .. s.242-243)
.

Dnemin Ankara'daki Fransa Bykelisi Eric Rouleau,

sadece bir diplomat deil, nemli bir entelektel ve Le
Monde yazar, slam dnyasm da ok iyi biliyor.
Bir konumasnda diyor ki:
"Ben Trkiye'ye gelmeden nce farkh dnrdm. Baz
lkelerde iktidara gelen slami hareketlerin, Trkiye'de
asla baarh olamayaca fikri vard bende. nk Ata
trk devrimlerinin bu meseleyi kkten zdn samr
dm. Ama gelip grdkten sonra, bu lkenin de dini bir
ynetime doru gittiini gryorum:'
283

Soruyorlar:
"Peki, neden dolay fikir deitirdin? Trkiye'de ne gr
dn ki Atatrk devrimlerinin bu ii zmemi olduunu
anladn?"
Bu soru zerine Eric Rouleau u nemli saptamay yap
yor:
" mam hatipleri grdm. Bu okullar rejimi deitir
mek zere programlanm. Sonunda buradan kanlar
Trkiye'de ynetimi ele alacak:'
Tekrar soruyorlar:
"Peki bu i iin bir zaman verebiliyor musun?"
Eric Rouleau'nun bu soruya cevab yle:
"On be-yirmi yl diyebiliriz. Bu okullardan kanlarn ken
dilerine yer yapmalar ve devlet iinde rgtlenmeleri bu
kadar sre iinde tamamlanr. Daha sonra da ele geirme
hzlanr:' (Zlf Livaneli, "HL Konusunda Kehanet Gibi
Bir Konuma': Vatan gazetesi, 6 Mays 2004)
ada eitimcilerimiz, Anayasamz da ihlal ederek, re
tim Birlii Yasas'n delik deik eden yneticilerimizi "Vatan Ha
ini" gibi grmekte haksz mdrlar?

284

KILAVUZU ULEMA OLANN ( ... )

Trban yasanda Trkiye'yi hakl bulan AHM'yi verdi
i karar nedeniyle eletiren Babakan Recep Tayyip Erdoan,

"Mahkemenin bu konuda sz syleme hakk yoktur. Sz syleme

hakk ulemanndr" dedi.
Recep Tayyip Erdoan, 3. Uluslararas Said-i Nursi semi
nerinde yapt konumada da, "Said-i Nursi kefedilmeyi bek
leyen bir hazinedir... yle bir dnyaya gzlerini at ki, sosyal
nderlik ulemann elinden kp, Batc sekinlerin eline gemi
durumdayd" demiti.
Ayn seminerde konuan Milli Eitim Bakan Hseyin
e li k in syledikleri daha da ilgin: "Eer cumhuriyetin banda
Bedizzaman resmi makamlarca dinlenseydi, bugn lkenin du
rumu hi phe yok ki byle olmazd."
lkemizin ynetimini, antidemokratik bir seim kanunu
nun salad olanaklarla ele geirmi kiilerin kafa yapsnn ve
dnya grlerinin daha da akla kavumasna yardmc ola
candan, "ulema" kavram ve Saidi Nursi hakknda baz bilgiler
vermekten kendimi alamadm.
Ord. Prof. Dr. Sabri akir Ansay, A. . lahiyat Fakltesi
Yaynlar arasnda kan ve bir ara ders kitab olarak da okutulan
Hukuk Tarihinde islam Hukuku adl eserinde yle diyor:
'

"Hukuk bir inan ii deil, dnya ve hayat kurumu, onun

dzenleyicisidir. Fakat o nu arkta (slam dnyasnda) din
kisvesi (giysisi) altnda tutmak isteyenler vardr. Bu dn285

ce, ulusun ve memleketin kalknmamasna, uzun ve derin

straplarna neden olmutur. Eski dnemlerden, bugnk
anlamda laiklik beklenemezse de, bugn aramzda Mecel
le veya Suudi Arabistan'daki egemenlie zlem duyan ule
macklara rastlanabilmektedir. Bin bu kadar yl nce mer'i
(yrrlkte) olduu topraklarn halkna, onlarn yaay

seviyelerine, gereksinimlerine pek uygun olabilen bir

nizam (dzenlemeyi), yaam koullar, politik ilikileri
tmden baka olan bir toplumda zlemek, yalnz bug
n deil dn de anlamak yeteneinden yoksun brak
mak demek olur.
.. . slam ulemas (hukuk bilginleri), sadece sonraki dnem
lerin ahlak bozukluundan sk sk bahsetmiler, fakat yaa
mn mukadder (kanlmaz) olan deimelerinden haberdar
olmak istememilerdir ... Yine bu din bilginleri (ulema) dn
yaya gzlerini kapayp, szck ve terimlerle uramlar ve
skolastik, rk bir mantk iinde bocalamlar, sonu olarak
yaratc akla seslenen slam, cehlin (bilgisizliin) istilas (sal
drs) altnda anlayamaz olmular, onun dinamik hukukuna,
nakillere ve muayenesi, teemml (ayrntl incelenmesi) sa
dece szl anlatmlara dndrmek suretiyle (dogmalara d
ntrp) cansz hale sokmular, tm ilmi (siyasal) iktida
r, hukukun amac olan olaylarn gereklerini nizamlamakta
(dzenlemekte) deil de, aksine o nlarn ok eski dnemlerin
gereksinimlerine gre dklm kalplara, kurallara uydur
makta grmler, yarara itibar etmemilerdir. Hukuka veri
len dinsel karakterin ok ackl so nucu olarak, birok k
mazlarda birtakm arelere bavurmak zorunluluu domu;
bu da bazen yalancla, riyaya, gerekten hile denecek aa
lkla gtrm ve bylece din kutsal ve yce mevkiinden,
hukuk da manevi etkinlik ve otoritesinden kaybetmi, her
ikisine kar bir laubalilie yol verilmitir:'
286

Ord. Prof. Dr. Sabri akir Ansay'n, "Ulema" konusunda

sylediklerinin ne kadar hakl olduu belgelerle kantlanmtr.
nce, 1 520- 1 528 tarihleri arasnda medreselerde mder
rislik (profesrlk), daha sonra Rumeli Kazaskerlii, 1545'ten
1 574'e kadar Kanuni Sultan Sleyman ve II. Selim zamannda
eyhlislamlk yapt, Arapa Kuran tefsiri ve halk adna Duana
me yazd iin, gelmi gemi tm ulemann piri saylan Ebus
suud Efendi'nin sylei fetvalarna gz atalm:
Soru: "Bir kii aktan aa ramazan gn yemek yese, sor
gulamasnda ' Ramazan hadistir, dzme komadr' dese ve
bu sznde dirense ne yapmak gerekir?"
Cevap: "Elbette, ldrlmesi gerekir:'
Soru: "Seyyidler 'badetle ilgili kararlar bizi balamaz' ( ... )
derlerse bunlara ne yaplmaldr?"
Cevap: "Bu inan zerine direnirler, eriat yoluna gelmez
lerse dinsizlikleri anlalm olur, bu nedenle ldrlmele
ri gerekir:'
Soru: " Baz sufiler 'Bize eyhimiz byle buyurdu' diyerek s
rekli zikretseler onlara ne yapmak gerekir?"
Cevap: "eyhleri olan dinsizin buyruunu, Tanr Pey
gamberi'nin buyruuna yeledikleri iin tmnn ldrl
mesi gerek:'
S o ru: " Kzlba topluluun dine gre topluca ldrlmesi
helal midir? Bunlar ldrenler gazi, bu ldrme srasnda
lenler ehit olur mu?"
Cevap: "Kzlbalarn topluca ldrlmesi elbette dinimize
gre helaldir. Bu en kutsal savatr. Bu yolda lmek de e
hitliin en ulusudur:' (M. Erturul Dzda, eyhlislam
Ebussuud Efendi Fetvalar . . , s.83 ve sonras)
.

1 8 3 1 senesinde stanbul'da bir veba salgnnda, gemilere ka

rantina uygulanmas teklifi ret olunuyor. Yine ayn yllarda
287

ba gsteren bir kolera salgnnda, ordumuzda danman

olarak bulunan Alman subay Moltke'nin, bir nleyici ted

bir olarak nerdii "suyun kaynatlarak iilmesi"; 1850'li

yllarda, "evlenecek iftlerin frengi muayenesinden gei
rilmesi" teklifleri, hep "Allahtan gelecek eylerin nne
geilmez kadercilii"nden doan ulema kar koymalar
ve eyhlislam fetvalar ile uygulamaya konulamyor.
III. Murat zamannda, Msrl bir Trk olan matematik ve
astronom bilgini Takiyyeddin, stanbul Tophane'de d
nemin en stn teknii ile bir rasathane kuruyor. Fakat
bu rasathane ancak be yl ayakta kalabiliyor. Ulema bas
klarma dayanamayan padiahn emri ile ve eyhlislam

Kadzade'nin fetvas ile rasathane yklyor. Yklma sebebi

ne gelince, stanbul'da o srada bir veba salgn olmu ve ay
n zamanda gkte bir kuyruklu yldz belirmi. Bu emarele
ri bir uursuzluk iareti sayan eyhlislam ve ulema, "Allah
kendi alemi olan gklerin esrarnn renilme giriimine k
zarak ihtarda bulunmutur" diyerek, ykm gerekletirili
yor. (Necip Mirkelamolu, A tatrk Dnce ve Uygu
lamada Din ve Laiklik, s. 146)
Sultan Abdlmecit'in Darlfnun'da (niversitede) ana
tomi dersinin de okutulmasn ngren 1841 tarihli buy
rultusu, dinci evrelerde byk tepkiyle karlanm, me
ihattan alnan "Bina-y beere bedel mevt (lm kiinin
vcuduna) neter vurulmas kfrdr" fetvasyla kyama
(ayaklanmaya) kalkmlardr. Bununla da yetinmemi,
o tarihten yzlerce yl nce El-Kanun adl yaptnda " n

san bedenini bilmeden hekimlik yaplamaz" diye yazd

iin bni Sina'nn yaptlarnn Osmanl topraklarnda
okunmas yasaklanm, kendisi de "Kafir" ilan edilmiti.
(Niyazi nsal, Cumhuriyeti rtenler, s. l S0)
288

Yl 1 858. Modernleme srecindeki Osmanl'da, byk

tarih ve din bilgini Cevdet Paa, eriatn da kleliin de
yasaklanmasn gerektirdiini gsteren uzun bir "layi
ha" kaleme almtr! Ve klelik yasaklanmtr.
Fakat Arabistan ayaklanmtr. Osmanl'ya kar bu ilk
Arap isyannn gerekesi udur:
"Osmanl, eriatn mubah sayd klelii yasaklamakla
eriat ykmaktadr:'
Cevdet Paa nn Tezahir adl fevkalade nemli eserinde bu
konuda geni bilgi vardr. (cilt 4, s . 1 0 1 ve devam; Taha Ak
yol, Milliyet gazetesi, 9 Eyll 1997)
'

Cevdet Paa, Maruzat adl eserinde yle diyor:

"Alelhusus Fransz politikasna hadim olanlar, Mecelle'nin
yazlmasna balandndan dolay kullarna (Cevdet
Paa'ya) husumet zere idiler. Hele Kabuli Paa'nn ifalat
olan eyhlislam Kezubi Hasan Efendi ve onunla beraber
ulemadan nice chela (cahiller) dahi byle bir fkh (hukuk)
kitabnn daire-i ilmiyede (eyhlislamlkta) yaplmayp da
daire-i adliyede (Adalet Bakanlnda) yaplmasndan dolay
aleyhime kyam etmiler idi:'

Taha Akyol, bu olay yle yorumluyor (Medine'den Lo

zan':, s . 55):
Dikkat ekici olan, ulemann da, Osmanl vatandalar
iin hukuk birliini salamay amalayan Mecelle'ye kar
olmasdr. Bilhassa eyhlislam Kezubi Hasan Efendi,
Cevdet Paa'ya iddetle muhaliftir.
BDA-C'nin yayn organ Taraf dergisinde yaymlanan bir
yazda Nurculuun gerek yz ortaya konuluyordu:
"zgr Krdistan iin Sava
289

Said-i Nursi'nin ryas BDA-C'nin elinde gerekleecektir.

Said-i Krdi, Kemalistlerin tabiri ile Said-i Nursi, Krt ve
slam tarihinde yetien dahi bir ulemadr ( . . ) Said-i Krdi
.

zindandan ktktan so nra stanbul'u terk eder. Vapurla Tif

lis zerinden Krdistan'n Xuy kentine geer. Van ve Bitlis
Krt beylik airetlerine ular. Buralarda Krdistan'n kur
tuluu iin ilim, irfan, plan ve proje yollar arar. Tiflis'teyken
bir tepenin bana kar. Kafasndaki zgr Krdistan ve Bir
leik slam alemi projesini tasarlarken birisi ile Said-i Krdi
arasnda u konuma geer:
'Nerelisin?'
'Bitlisliyim:
'Ne yapyorsun burada?'
'Ben mstakbel Krdistan'n ve slam aleminin plan ve pro
jesini iziyorum. Benim kafamdaki plan ve proje bu, planm
er ge gerekleecek. slam aleminin kalbinde mstakil bir
Krdistan'n kurulmas ile slam alemi o merkez etrafnda
dnerek bir araya gelecek ve byk federatif slam devleti
kurulacaktr:
Gerekten Said-i Krdi'nin hayali, gayesi olan, slam alemi
nin kalbini tekil eden, birleik ve zgr bir Krdistan teme
li atlmaya balam ve bu gayeye ynelik zgrlk mcade
lesi baar ile ilerliyor. Krt halknn samimiyetle bal bu
lunduu Asr Saadetin anlayyla, devrimci ve zulme kar
direnii ruhu ile slamiyetin hakiki mecrasna dntrl
m bulunuyor...

Said-i Krdi'nin, 'Ey Asuriler v e Ciyaniler, cihangirlik za

mannda Peidar kahraman askerleri olan Krtler, be yz
senedir yattnz, yeter artk uyannz, sabahtr' eklinde
ki ars bugn Krt halk tarafndan yerine getiriliyor. Ve
onun tabiriyle, Krt halk artk gafletten uyanyor.
290

Said-i Krdi, 'zgr bir Krdistan tohumu ekiyorum. Onu

gelitirip bytn' eklindeki vasiyetini imdilik ehitleri n
kannda aan krmz bir gldestesini ithaf etmekle yerine
getiriyor, o byk ruhun honut olmasn niyaz ediyoruz .. :

'

zgr lke gazetesinden bu alnty yapan Tarafdergisi unlar ekliyordu:

"Yiit Krt halk 70 yldr faaliyet gsteren Deccal reji

mine kar varn younu ortaya koyarak mcadele edi
yor. Bu uurda, zzet Beyleri, Hac Musalar, eyh Said
leri, Seyyid Rzalar, Said Nursileri ehit verdi. Ve bugn
Said Nursi'nin ryasn grd, urunda ehitler vere
rek, kan ve can vererek ylmadan mcadele ediyor. Birle
ik slam Devleti iin Krdistan' kurmaya kararl, inat
, inanl.
Dm burada, yllardr sylediimizde; Mslman Krt
halknn mcadelesi, Anadolu merkezli Bamsz Birleik
slam Devleti'nin yap tadr.
Kumandan Mirzabeyolu dedi ki:
'Gayet ak olarak sylyorum. Bugn BDA, Said Nur

si Hazretlerinin ryasn grd bir temsil planndadr:.:'

(Ergun Poyraz, Fethullah'n Gerek Yz)
1 922 ylnda, Mustafa Kemal Atatrk, Konya'ya yapt zi
yarette bir medreseye gittiinde orada bulunan bir molla,
m edreselerin saysnn artrlmasn ve medrese rencile
rinin askere alnmamasn rica eder. Bunun zerine kendi
ni tutamayan Atatrk, zellikle bu askere alma meselesine
kar olan mollaya kesin bir ifadeyle yle cevap verir:
" Ne o, yoksa sizin iin medrese, Yunanllar malup etmek
ten, halk zulmden kurtarmaktan daha m deerlidir? Mil
let kan iinde yzerken, halkn en iyi ocuklar cephelerde
291

dvr, yurt iin canlarn feda ederken siz burada, gen

sapasalam delikanllar besiye ekmisiniz! Bu asalaklarn
askere alnmalar iin hemen yarn emir vereceim.. :'

Mustafa Kemal, medreseden ayrldktan so nra yanndaki

Sovyet Rusya Elisi Aralov'a otomobilde u aklamay ya
par:
"Sava sona erince onlarla daha ciddi konuacam! Her
eyden nce onlar mali dayanaklarndan, vakflarndan
yoksun edeceim. Yurt topraklarnn byk bir paras,
nerede ise te ikisi, belki de daha ou vakftr. Bu va
kflar mollalarn yaama kaynaklardr. Bunlarn ou
kyllerin elinden alnm topraklardr. Buna son vere
ceiz . Bir de utanmadan hkmetten yardm istiyorlar:'
Atatrk, Aralov'a medreseler hakknda bilgiler vererek,
Anadolu topraklarnda halen delikanllar askerden ka
ran on yedi bin medrese bulunduunu syler. Atatrk,
bu lkeyi mollalarn dualarnn deil, Trk askerinin dk
len kannn kurtardn baka vesileler ile baka yerlerde de
dile getirir. Buna karlk bu dinci molla takm, lkenin drt
bir taraf igal altnda iken, askeri gcn olumasn engel
lemeye almaktadr. Ki, bu zihniyet ne yazk ki hibir za
man deimemitir.
Nitekim, Krt Said de Konya'da Atatrk'e ricada bulu
nan molladan farkl dnmyor, genleri askerden kurtar
ma konusunda, Nur Risaleleri'nin bir parasn tekil eden
Lem'alar Risalesi'nde yle diyordu:
" Risale-i Nur yle deerli bir kitaptr ki, Kuran'n onda
yansyan nuriarna hizmet etmek, askerlikten ve kutsal
savatan bile stndr. Benim elimde frsat ve param ol
sa, Risale-i Nur hizmetinde olan deerli kardelerimi as
kerlikten kurtarmak iin, bin lira karlnda bile olsa
bedeli der ve kurtarrm onlar..:' (Ergun Poyraz, a.g.e.)
292

Mustafa Kemal Atatrk, ulemay, Said-i Nursi gibi kiile

ri mrit (yol gsterici) kabul edenler iin, 1933 ylnda unlar
sylyordu:
"Baz eyler vardr ki bir kanunla, emirle dzeltilebilir.
Ama baz eyler vardr ki kanunla, emirle millete omuz
omuza boutuunuz halde dzelmezler. Adam fesi atar
apkay giyer ama alnnda fesin izi vardr. Siz sarkla gez
meyi yasaklarsnz, kimse sarkla dolaamaz. Ama baz
insanlarn bandaki grnmeyen sarkar yok edemez
siniz. nk onlar zihniyetin iindedir. Zihniyet binler
ce yln birikimidir. Bu birikimi bir anda yok edemezsi
niz. Onunla sadece bouursunuz. Yeni bir zihniyet, ye
ni bir ahlak yerleineeye kadar bouursunuz. Ve sonun
da baarl olursunuz ...
"

"Darlfnun': Trkiye'de 1933'e kadar niversiteye verilen

addr.
Bir niversite niteliindeki ilk retim kurumu, 14 Ocak
1 863 ylnda, Darlfnunu Osmani ad ile ald. Cumhuri
yetin ilanndan so nra, Beyazt'taki Harbiye Nezareti binas
(bugnk niversite merkez binas) Darlfnunu ad veril
di (24 Nisan 1924), tzel kiilik ve bilimsel zerklik kazan
dnld.
Darlfnun'un ne hale geldiini akla kavuturmak iin,
iki olaya deinmek istiyorum:
1922 ylnda Darlfnun rencileri, igale kar bir set

oluturmaya alrken, retim yelerinin ekimser

kalmas; bata Ali Kemal ve Rza Tevfik olmak zere baz
mderrislerin (profesrlerin) Ankara Hkmeti'ne kart
sylemlerine devam etmeleri zerine ayaklanrlar. ni
versite, 25 Austos gn tekrar almak zere, 21 Mays
1922 gn resmen kapatlr; Ali Kemal, Rza Tevfik, Ce293

nap ahabettin, Barmasyan, Hseyin Dani derhal aa

ahmrlar ve 26 Haziranda toplanan Darlfnun Divam,
Ali Kemal ve Cenap ahabettin'i grevden alr.
Mustafa Kemal'in de ahsen mdahale etme gerei
ni duyduu olaylardan bir tanesi 1 924 ylnda olmutur.
Darlfnun'da eitim gren bir grup rencinin okul
bahesinde fotoraf ektirmesi ve okul hocalannn ba
zlarnn resim ektirmenin gnah olduunu syleye
rek, bu rencileri cezalandrmalanyla balayan olay
lar, Mustafa Kemal'in "asl cezalandrlmas gerekenle
rin hocalar olduunu" sylemesi zerine dorua tIrma
mr. stanbul Savcl devreye girerek, niversite hoca lar n
mahkemeye vereceini bildirir. Bunun zerine Eitim Ba
kanl da devreye girer. Fakat niversite iinde bir grup ho
cann, olay niversite iinde zeceklerini bildirmesiyle bu
dosya kapanr. (Yener Oru, Atatrk'n "Fikir Fedaisi';
Dr. Reit Galip, s. 209 ve devam)
Baka are kalmadndan, 3 1 Mays 1933 tarih ve 2252 sa
yl yasa ile, gerek bir niversite reformu yaplarak, stanbul Da
rlfnunu toptan kaldrlr ve " stanbul niversitesi" adyla yeni
bir niversite kurulur.
Prof.Dr. Ernst Hirsch, Anlarm adl eserinde u deerle ndirmeyi yapyor:
"stanbul niversitesi'nin 1933 ylnda yeniden kurulmasn
daki ama, slamdan kaynaklanan bu medrese ruhunu k
knden silip atmak ve yerine Bat Avrupa geleneinde bir
niversitenin merkezini oluturaca bilim zgrln ge
tirmekti:'

294

ALEV LER N YEN "YOLDAI"

B LENT ARIN MI?
Can Atakh 'n n , 24 Kasm 2009 tarihli Vatan gazetesinde;
"Alevileri bugne kadar ktleyen, onlar Mslman bile ka
bul etmeyen, Sivas'ta yaklanlar seyreden ve tepki vermeyen kim

varsa, bugn Alevi dostu kesildi. Onlar adna Onur ymen 'in
kellesini istiyorlar" diye yazd gn;
Melih Altnok, Taraf gazetesindeki " Yolda Arn" balkl
yazsn yle bitiriyordu:
"Evet, srarcym, son dnemdeki sylemlerini srdrd
srece yoldamdr Arn."
Trkiye'de tekke ve zaviyelerin kapatlmasn izleyen 1 1 Ey
ll 1925 gn, Bektai-Alevi tekke yneticileri kamuoyuna aa
daki bildiriyi akladlar:
" Btn sevenlere duyurulur ki: nsanhk aleminin ve Bek
tai yandahnn yzyllardan beri bekledikleri kurta
rc ortaya kmtr. ( Bu kii) Yce Cumhurbakanmz
Mustafa Kemal Paa'nn bedeniyle gelen, btn slam
dnyasnn ve bu arada Alevilerin canlar, mallar ve hu
zurlar gvenceye ahnmtr. Bu nedenle, tekkelerin var
olma nedeni ortadan kalkmtr. Bizlere den kurtar
cmzn yce buyruklarna uyup, bundan sonra dnya
bilimlerini okutan Cumhuriyetimizin okullarna, insan
hk bilimlerine ulamaktr. Hazreti Hnkar Hac Bekta
Efendimiz de eitimde bu yolu buyurur. Tekkemizi ka295

patp kutsal anahtarn Cumhuriyetimizin kurucularna

teslim etme gn gelmitir. Byle de yaplacaktr. Btn
sevenlere duyurulur:' (etin Yetkin, ktidara Kar Trk
Direni ve Devrimleri, 3. Cilt, s .894)
24 Eyll 1998 gn, Ozan Mahsuni eriften bir mektup almtm. te o mektuptan birka satr:

..... Dnyann en kudurgan lkelerince istila edilmi bir

vatan kurtaranlardan birinin evlad olarak, ayn lkeyi
bir baka tehlikeye sokmak isteyenler nnde verdiiniz
basiretli mcadele, btn biz Cumhuriyet ocuklarna
rnek olmakta ve bizi istiklal akna tekrar tekrar bala
maktadr... imden geenleri, sadece bir ortak sevdann
kamsyla yazdm ... Dnceleriniz ve mcadeleniz, en
amansz koullar iinde dahi, Cumhuriyet halk nnde
yalnz kalmayacaktr:'
Ozan Mahsuni erifin mektubu, u iirle bitiyordu:

Hava bozdu, yol karanlk

Ha gayret gzel yolcu ...
Oldu olacak
Gne alev alev
Mevsim ok scak.
Dalgalar kpk kpk
Kudurmu Kara Deniz.
Belki birazdan gne doacak
Depremler yutsa da Kara Deniz'i
Bu gemi Samsun'a yine varacak...
Alevi vatandalarmzla, Hac Bekta, Avustralya dahil pek
ok yerde birlikte olmak mutluluuna eritim. Onlar gerekten
de, Yahya Kemal Beyatl'nn deyimiyle " Trk Mslmanl"nn
temsilcileridir.
296

Daha nceki yazlarnda Alevileri "Araplamam Msl

manlar" olarak nitelendiren Hsn Merdanolu'nun Kemalizm

ile Btnleen Alevilik adl eseri, Yeniden Anadolu ve Rumeli

Mdafaa- i Hukuk Yaynlar arasnda kt.
Aleviler hakknda sz sylemek gereini duyan hi kimse,
bu kitab okumadan azn amamaldr.
Bana gre asl Fettullah Glen'e methiyeler dzen, Musta

fa Kemal'e dil uzatan, AKP'den milletvekili olmaya kalkan, AB

yanls, Ergenekon soruturma ve kovuturmalarna destek ve
ren szde Aleviler bu kitab mutlaka okumaldrlar.
Kendisi de Alevi olan Hsn Merdanolu, sz konusu kitabnda yle diyor:

"Trk tarihi boyunca Anadolu Trkmenlerinin (Alevile

rin) rahat bir soluk aldklar dnem, Atatrk dnemi ol
mu, Aleviler Atatrk dneminde, Osmanl'nn zulmn
den saklandklar ku umaz, kervan gemez yerlerden
kentlere inerek, her yurtta gibi devlet olanaklarndan
yararlanma hakkn elde etmilerdir. Aleviler, Kemalist
Byk Trk Devrimi'ni szde deil, zde benimseyerek,
bu yce devrimin, halk arasnda tutulup yaygnlamasna
destek vermilerdir... Atatrk'n karsnda olmak, em
peryalizme hizmettir... Son yllarda, Atatrk'e ve O'nun
ideolojik btnln oluturan Kemalizm'e saIdracak
kadar, Kemalizm ile Alevilii kar karya getirme ya
r iinde olanlarn, emperyalizmin kurs ve burslarn
dan yararlanm olduklar konusunda hibir kuku du
yulmamalldr... 'Atatrklk' olarak da bilinen Kema
list Byk Trk Devrimi'nin drt temel erei bulunmak
tadr. Bunlar, ' Tam bamszlk, ulusal egemenlik, ulus
devlet ve ada devlettir! .. Alevilerin, Atatrk' yzyl
lardr bekledikleri 'Mehdi'ye benzetmelerinin, tarihi se297

yir iinde yaanlanlarn etkisi olduu kadar, Atatrk'

Trk ulusu nderliinde Anadolu insannn onuruna sa
hip kmasnn etkisinin de olduu yadsnamaz ... Alevi
ler z be z Trk idiler ve zgrlklerine Ulusal Kurtulu
Sava ile kavumulardr. Atatrk dneminde hi kimse
onlara Etrak-i bi-idrak (anlama yeteneinden yoksun) di
yememi, onlar 'Ne Mutlu Trk'm' diye vnmler ve
vnmektedirler .. :
'

Yaasayd Mahsuni erifin yzlerine tkrecei kiiler,

Aleviler adna konuup; Zaman, Yeni afak, Star, Vakit gibi ga
zetelere manet olmuyorlar m, gerekten kahroluyorum.

298

T RK M SLMANll G I
Aye Trkmen adl okurum, bana yazd mektupta, "Sz
c gazetesinde 'Alevilerin Yeni Yolda Blent Arn m?' balk
l yaznz okudum ... Size gvenim sonsuz; ancak, Yahya Kemal
gibi bir gericinin Trk Mslmanl'ndan bahsettiine bir trl
inanamadm" diyor.
Her eyden nce unu syleyeyim, Yahya Kemal Beyatl
bana gre en ilerici insanlarmzdan biridir.
iirimizde yapt yenilikler konusunda Nurullah Ata'm,
"Edebiyatmzda hakiki inklaba en ok hizmet etmi adamdr";
Prof. Dr. Cahit Tanyol'un, "iirimizi taklitilikten olduu
kadar yobazlktan da kurtard ... Eski iirimize Bat estetii iin
de bakmay bize o retti";
Sabahattin Eyubolu' nun, "Divan edebiyatn ruhundan si
lip sprm olan bir Trk airinin olgun eser vermesi imkansz
dr . Yahya Kemal, Frenkten Trke dn emsalsiz bir l ile
tahakkuk ettirmitir" dediini hatrlatmakla yetiniyorum.
Yahya Kemal Beyatl, 1923 ylnda Urfa milletvekili seili n
ce; Hakimiyeti Milliye gazetesi kendisiyle bir sylei yapt ve ona
u soruyu sordu:
"Payitahtn (bakentin) stanbul'a ya da baka bir yere ta
nmas konusunda ne dnyorsunuz?"
Yahya Kemal'in cevab yle oldu:
Yeni istiklal Ankara'da dodu. Bakenti stanbul'a nak
letmek fikri korkun bir gaftettir... Merkezin, vatann mer
kezinde olmas arttr... Merkez Ankara'da olduka stanbul
.

299

ban yasta rahat koyup uyusun. Anadolu onun banda

bir koruyucu melek gibi duruyor." (Bilal N. imir, Ankara...
Ankara ... Bir Bakentin Douu, Bilgi Yaynevi)
Gelin Ylmaz Karakoyunlu'nun Yorgun Mays Ksrakla

r adl eserinden Yahya Kemal'e ilikin baz blmlere birlikte

gz atalm:

Yahya Kemal, annesi Nakiye Hanm'dan bir hatra fotoraf

bile kalmamasndan duyduu znty, byk bir akla bal ol
duu Nazm Hikmet'in annesi Celile Hanm'a yle anlatyor:

"Biliyor musun Celile! -be habis (soysuz) ve seviyesiz yo

bazn korkusuyla Nakiye Hanmfotoraf ektirememitir. Onun
bir resmi, hayatmn en byk hatras olurdu. slam tesettr
nn (rtnme) en acmasz uyguland bir muhitin terbiyesiyle
byd iin, tek bir resim brakmadan gp gitti." (s.97)
Yahya Kemal, Adnan Menderes'e yaknl ile bilinen Fuat
Hulusi Bey'e unlar sylyor:
"Babakan hilafeti bile getirmeyi dnecek kadar rn
dan km. Bu sluptan kendine de, memlekete de hayr gelmez.
Unutma! Felaket hadiselerle deil, insanlarla gelir. " (s.460)
Terakkiperver Frka'nn ve Serbest Frka'nn kapatl ne
denlerini, Yahya Kemal yle yorumluyordu:
"Bunlara demokrasi teebbs deil, olsa olsa Gazi Haz
retleri'nin hevesleri denilebilir... Btn mesele Atatrk'n dev
rimlerini tamamlamaktr. Milletin kaderi ve Cumhuriyetin ak
beti (sonu) bu noktadadr." (s .269)
Bizzat Adnan Menderes'e unlar sylemitir Yahya Kemal:
"Hayret iindeyim ve hali makul bir izah noktas bul
mu deilim. Neden Halkevleri'ni kapattnz? Neden Ky
Enstitleri'ni kapattnz? Bunlar cumhuriyetin aydnlanma
politikalaryd. Byle geni tesirli (etkili), ir/an (kltr) yuva300

larn kapatrsanz, bugn ikayet ettiiniz karanln gelmesi

kanlmaz olur." (s.491 )
G elelim "Trk Mslmanl" meselesine:
Yahya Kemal, bir ansn anlatrken, u deerlendirmeyi
yapmt:

uTanca'da camiye gittim. Pantolonlu camiye sokmadlar. ga

vur diye. Orada teganni (ark sylemek) yasak. Biz teganni edi
yoruz."
Beir Ayvazolu, Bozgunda Fetih Ryas adl eserinde,
Yahya Kemal Beyatl'nn, "Trk Mslmanl" tartmalarna
katln yle deerlendiriyor:
"Devrinin en byk din alimlerinden Babanzade Ahmet
Naim Bey'e gre: 'Herhangi bir millet slam kendi milli
yetinin unsurlarndan biri olarak gremez, onu kendine
uygun hale sokamazd .. :
Bu gre kar kan Yahya Kemal Beyatl, unlar sy
lemitir:
'Siz kimsiniz, ka kiisiniz? okluksanz bile btn Trk
Milleti'nin tarihi hatralarna ne karrsnz? Trk Mil
leti dinini istedii gibi benimsemi ... slamiyeti kendi
mizacna gre kabul etmi ve ok eski putperestlii ile
kartrm ve yle sever, onun uruna yalnz bu sebep
le lr:
Ahmet Naim Bey, bu szleri nedeniyle Yahya Kemal
Beyatl'ya darlm, yllar sonra hakl olduunu kabul et
mitir."
Atatrk de, "Mevlevilik ibadete alg sokarak dini gln
eden ve Mslmanl dejenere eden teebbslerden birisidir" di
yen kiiye kar, "Trk Mslmanl" tartmalarna girmek ge
reini duymu ve unlar sylemitir:
301

"Mevlana bilakis Mslmanl Trk ruhuna uygun ha

le getiren byk bir reformisttir. Mslmanlk asln
da hogrl ve modern bir dindir. Araplar onu kendi
bnyelerine gre anlamlar ve uygulamlar. Scak bir
iklimde oturan, suyu nadir bulan ve kullanan, genel bir
hareketsizlik iinde mr sren Araplar iin, gnde be
defa aptes alp, be defa namaz klmak, ok ileri bir hare
ket admdr. Hz. Muhammed'in dini, insanlar harekete
geirmek esasna dayanr. Bu uygulama Trkler iin ok
hareketsiz saylabilir. Sarp dalarda at oynatan, erimi
kar sularyla ykanan Trk iin, aptes ve namazIa snr
l ibadet tarz ok hareketsiz kalmtr. amani dininde
iken dans eden, arklar syleyen, kopuzlar alan, iir
ler okuyan Trk, namaz az ve hareketsiz bir ibadet say
mt. Trk hayat tarz, bu hareketsizlie kar harekete
geilmesinden domutur. Mevlevilie gelince, o tama
myla Trk geleneklerinin Mslmanla nfuz rnei
dir. Mevlana byk bir reformisttir. Ayakta dnerek ve
hareket halinde Allah'a yaklama fikri, Trk dehasnn
en doal ifadesidir. Bir tarafta mzik alyor, dier taraf
ta insanlar ilahiler sylyor ve ayaa kalkm dierleri,
hayali bir dnle ellerini gklere kaldryorlar. Bunun
estetii fevkaladedir:' (Sadi Borak, Atatrk ve Din)
Prof. Fuat Kprl, Anadolu Trklerinin Mslmanlk an
layn, "Trk airetleri, genellikle Mslman olmakla beraber,
her trl banazlktan uzak, dinin kendileri iin aprak ve ger
ekletirilmesi zor hkmlerine uymaktan ok, eski budunsal ge
leneklerinin dtan Mslmanlk cilasyla cilalanm basit bir
ekline uygun, eski Trk amanizminin d grn slamam
bir devam" diye tanmlamaktadr. (Aslan Kl, Tarihsel Sre
te Trklk ve Alevilik, s.67)
302

sterseniz sz artk Ziya Gkalp'e brakalm (Trkln Esaslar, s. 149):

"Eski Trkler hem demokrat, hem de feminist idiler... Her
ile ilgili toplantlarda kadnn erkekle birlikte bulunmas
kouldu. Kamusal erk hakan ile hatunun her ikisinde ortak
laa gerekletii iin, bir buyrultu yazldnda 'Hakan ve
Hatun buyuruyor ki' szleriyle balamas gerekirdi. Hakan
tek bana bir eliyi huzuruna kabul edemezdi. Tm toplan
tlarda hatun da kesinlikle hakan ile birlikte bulunurdu.
Kadnlar rtnmeye ilikin hibir kstlama ile bal de
illerdi:'
"Arapam Trkler"i oaltan okullar ve kurslar, bizim
yalnz "Trk" benliimizi yok etmiyor; adalama ve demok
ratiklememizin nnde de en byk engel...

303

T RK LA s zM N N TANM
Cumhuriyetimizin s. yl dolaysyla Atatrk'n direktifiy
le, CHP tarafndan 6 1 1 sayfalk bir durum raporu hazrlanm ve
bu rapor On Beinci Yl Kitab adyla baslmtr.
"Laiklik" tanm, bu kitapta yle yaplyor:

"Trkiye Cumhuriyeti, dinlerden ve dinlerin koyduu

nasardan (tartmasz kabul olunan emir ve yasaklama
lardan, dogmalardan) deil, hayatn kendinden ve onun

msb et icap ve ihtiyalarndan mlhem (ilham alnm,

esinlenmi) olarak ileyen bir devlet mekanizmasdr.
Devlet ve dnya ilerinde dinin hibir tesiri yoktur. te
bu prensibe 'laiklik' derler."
Anayasa Mahkememiz, tm kararlarna esas ald nemli
bir kararyla, "laiklik" ilkesine tam bir aklk getirmitir:
"Laiklik ilkesi din ve devlet ilikilerini dzenleyen bir ilke
olmas nedeniyle, her lkenin iinde bulunduu ve her di
nin bnyesinin oluturduu koullar arasndaki ayrlklarn,
laiklik anlaynda da ortaya ayrmlar karmas zo runlu bir
sonutur... Hristiyan dininin tad zellie gre din ve
devlet ilerinin birbirine karmama esasnn, kilisenin ba
mszl biiminde manalandrlmasnda bir saknca g
rlmemitir. nk Bat devletlerinde dinin ktye kulla
nlmas ve smrlmesi bizdeki ekilde bir sonu dourma
dndan din ve devlet ilerinin birbirine karmamas y304

nnden kabul edilen, kilisenin bamszl durumu, dev

let dzeni bakmndan bir tehlike gstermemektedir. Oysa
slamIk bireylerin yalnz vicdanlarna ilikin olan dini

inan blmn dzenlemekle kalmam, ayn zamanda

btn toplum ilikilerini, devlet faaliyetlerini ve huku
ku da tanzim etmitir. Bu durumda lkemizde din hr
riyetinin Anayasa ile izilen snrlarnn ihlali, dinin s
mrlmesi ve ktye kullanlmas, devletin laiklik esa
sna dayanan dzenine kar geIinmesi anlamn ta
maktadr... Byle bir tutumun ve snrsz, denetimsiz bir
din hrriyeti ve bamsz bir dini rgtlenme anlay
nn lkemiz iin pek ar tehlikelerle ykl olduu uzak
ve yakn tarihi tecrbeler ile anlalmtr . Diyanet le
ri Bakanl'nn Anayasada yer almasnn ve mensuplarnn
memur niteliinde saylmasnn ... birok tarihi nedenlerin,
gereklerin ve lke koullar ile gereksinmelerinin dourdu
u bir zorunluluk sonucu olduundan kuku yoktur.
Trkiye Cumhuriyeti Anayasas'nda kabul edilen laiklik
ilkesi: zellikle;
a) Dinin devlet ilerinde egemen ve etkili olmamas esa
sn benimseme,
b) Dinin, bireylerin manevi hayatna ilikin olan dini
inan blmnde aralarnda ayrm gzetilmeksizin, s
nrsz bir hrriyet tanmak suretiyle dini anayasa inan
cas altna alma,
c) Dinin, bireyin manevi hayatn aarak toplumsal ha
yat etkileyen eylem ve davranlara ilikin blmle
rinde, kamu dzenini, gvenini ve karlarn korumak
amacyla, snrlamalar kabul etme ve dini n ktye kulla
nlmasn ve smrlmesini yasaklarna,
) Devlete, kamu dzeninin ve haklarnn koruyucusu
sfatyla dini hak ve hrriyetler zerinde denetim yetki..

305

si tamma niteliklerinden olumu bir ilkedir:' (Anayasa

Mahkemesi Karar, 2 1 Ekim 197 1 , K. 53 /79)
Sz konusu kararda aklanan nedenlerle, dnyada mevcut
devletlerin hibirinin anayasasnda laikliin tanm yaplmam;
bu ilkenin yorumlaryla iinin doldurulmas Yksek Mahkeme
lere braklmtr.

"Mehurdur /sk ile (ahlakszlkla) olmaz cihan harab

Eyler an mdane-i dliman (dalkavuk alimler) harab"
diyor, zzet Molla.
Cumhuriyetimizin altn oymaya alanlar, a malarna uy
gun bir "laiklik" tanm yaplmasn istiyorlar. Onlarda bu para
olduka, midesinden yakaladklar szde bilim adamlarna yle
bir "laiklik" tarifi yaptrrlar ve Anayasamza korlar ki, tam anla
myla eriat dzenine geiimiz daha da kolaylar.

306

ATAT RK VE TESETT R
(KADININ RT NMES )
lkemizde milliyetilik akmnn g kazanmaya balad
20'nci yzyllarn balarndan, ABD 'nin "Yeil Kuak" projesi
ni uygulamaya koyduu 70'li yllara kadar: Kendisini "Milliyet
i" olarak tanmlayanlarn hepsi de, baz kadnlarmzn rtn
me biiminden rahatszlk duyduklarn aka belirttikleri gibi;
her trl milli duyarllklarn yitirmi, Hsn Merdanolu'nun
deyiiyle "Arapam Trkler" yetitiren okul ve kurslarn oal
tlma abalarna da kar kmlardr.
27 Mays htilali'nden hemen sonra; Paydos, Buzlar
zlmeden adl tiyatro eserlerinin de yazar olan Cevat Fehmi
Bakufun, Alpaslan Trke'le yapt sylei Cumhuriyet gaze
tesinde yaymlanr (Bu syleiye, 14 Mart 2009 tarihli Vakit ga
zetesinde de yer verilmitir). Bu syleisinde Alpaslan Trke
bile unlar sylemek gereini duyuyor:
- nklaplar? Atatrk inklaplarn onun lmnden sonra
yerinde saymam o lsalard, belki de bu davay (maarif) im
diye kadar halletmi olacaktk!
- Atatrk inklaplar yerinde saymadlar, gerilediler. Din,
kyafet ve en mhimi zihniyet sahasnda gerilediler.
- Kyafet derken Trk kadnn o utanlacak kla sokan
araf kastediyorsunuz deil mi?
- Son zamanlarda Anadolu'yu hi dolatnz m? arafn
nasl kapkara bir yang n halinde btn yurdu sardn gr
dnz m?
307

- Yalnz kyafet ve zihniyette mi geriledik?

- Hayr, Trkecilikte de... Trkecilik bu millete Atatrk'n en byk, en faydal hediyelerinden biri idi. Evvela
ezan Arapa okutmakla buna ihanete baladlar.
- Ya Kur'an' Trkeletirme teebbsleri? Sabklarn balta
ladklar bu teebbslere taraftar msnz?
- Mutlaka ... Trk camiinde Trke Kur'an okunur, Arap
a deiL.
- Politikaclarn dini istismar e denlere taviz vermelerinin
bu millete byk zarar getirdiine kanisiniz deil mi?
- phesiz ... Tarih boyunca bu byle oldu. Son devirde her
iki parti de (DP, CHP) ayn ekilde taviz yolunu tuttular...

Alparslan Trke'in anlattklarn, Neyzen Tevfik yle ii rletirmiti:

Hayliden hayliye kalnlat yobazlk yeniden

So/talk zorlu anrtyla ald yrd ...
Kara bir kinle taassup pusudan kt yine,
Yurdu ahane cehalet yeni batan brd.
imdi biraz gerilere gidelim . .. Ziya Gkalp, Trklerin s
lamiyeti kabul etmeden nceki kadnn konumunu yle zetli
yor:
"Eski Trkler, hem demokrat hem de feminist idiler... Ka
musal erk hakan ile hatunun her ikisinde ortaklaa gerek
letii iin, bir buyrultu yazldnda 'Hakan buyuruyor ki'
szckleri ile balarsa geerli olmazd. Geerli olmas iin
kesinlikle 'Hakan ve Hatun buyuruyor ki' szyle balamas
gerekirdi. Hakan tek bana bir eliyi huzuruna kabul ede
mezdi. Eliler ancak sada hakan ve solda hatun oturdukla
r bir srada ikisi nin birden huzuruna karlard. lenlerde,
kurultaylarda ve dinsel trenlerde, sava ve bar toplantla308

rnda hatun da kesinlikle hakan ile birlikte bulunurdu. Ka

dnlar rtnmeye ilikin hibir kstlama ile bal deillerdi:'

( Trkln Esaslar, s . 1 49)

imdi de; dini eitim yoluyla "Araplatrlm Trkler': Kur
tulu Savamzn balad yl ve sonrasnda Trk kadnna neler
yapmlar ona bir gz atalm:

4 Mays 1919 gn apka giyen bir kadn gzaltna aln

yor; 6 Mays 1919 gn ise, apka giyen bir kadn Divan-
Harbe veriliyor.
Ayn tarihlerde bir gn, bir polis mdr, Ada otellerin
den birinde bir kar-kocann beraber oturduklarn du
yunca, bizzat otele giderek kadn sokaa attryor... As
lnda, sokakta herkes kadn kyafetine karma hakkn
kendinde grrd. (Falih Rfk Atay, ankaya, s.409)
Cumhuriyet ilan edildiinde, ilkokul, ortaokul, yksek renim dahil, lkemizin tmnde kz renci says 5.905'tir.
Fransz Dileri arivine kaytl (Cilt 69 Turquie, Politique
Interievre, 5 .75), Fransa'nn zmir Bakonsolosunun u telgra
f vardr:

"Birka gn evvel Sporting Club sahnesinde, Namk Ke

mal'in Vatan yahut Silistre piyesi oynand ve byk ali
ka toplad. ttihat ve Terakki Komitesi, Trk kadnlar
iin de zel bir temsil verilmesini kararlatrmt. Bu
haberin duyulmas zerine kaynamalar balad. Silahl
yzlerce Mslman, mftye giderek 'Mslman kadn
larn tiyatroya gitmesinin nlenmesini' istediler. Mft,
bask zerine Vilayet Kona'na snd. Kalabalk ora
da kendisini buldu ve ' slam dini kadnn tiyatroya git
mesine izin verir mi, vermez mi?' sorusuna cevap istedi.
Hayatn tehlikede gren mft, 'vermez' fetvasn ver309

di. Bunun zerine nmayiiler, btn mahalleIere adamlar

gnderdiler. 'Gne battktan so nra, sokaklarda grlecek
kadnlarn ldrleceini' ilan ettiler. Tiyatroya gidenlerin
ldrlmekten baka, 'evleri nin yaklacan' da bildirdiler
ve tiyatronun kapsnda nbet tuttular. Bunun zerine tti
hat ve Terakki temsilden vazgetC' (Cemal Kutay, Otuz Bir

Mart 85 Yanda, s.349)

Muallim smail Hakk Bey, 1866'da stanbul'da domu,
genlik yllarnda sarayn fasl heyetine alnm, Padiahn
mezzini olmu, Musiki-i Osmanl mzik okulunu kurmu
ok deerli bir bestekard. Milli duygular aha kaldran,

"Ceddin deden neslin baban/Hep kahraman Trk Milleti"

msralaryla balayan Mehter Mar da onun eseriydi.
Kagn hkm srd, yani kadnlar ile erkeklerin top
luluk ierisinde bir araya gelmesinin zor olduu gnlerde;
smail Hakk Bey, okulunda kadn-erkek ayrm yapmadan
ders veriyor, halka ak konserlere hazrlyordu.
smail Hakk Bey, bu konserlerden birini Atatrk'n
Samsun'a kmasndan alt ay kadar sonra Bayazt'taki
Trkoca binasnn konferans salonunda verdi. Kadn
ve erkek mzisyenler sahneye beraberce km, yine ka
dnlarla erkeklerden oluan kalabalk bir dinleyici top
luluuna gzel nameler ile dolu birka saat geirtmi
lerdi. Ertesi gnk gazeteler, smail Hakk Bey'in konse
rini ven yazlarla doluydu.
Ama kadnlar ile erkeklerin birlikte konser vermelerin
den "Arapam Trkler" rahatsz oldu. Byle bir konse
rin tekrarn nlemek iin derhal faaliyete getiler.
i resmiyete dken zamann eyhlislam Haydarizade
brahim Efendi oldu. Konserden drt gn sonra, Dahiliye
Nezareti'ne (ileri Bakanl) bir yaz gnderdi ve ' slami
310

terbiye ile badamayan bu gibi konserlerin nlenmesi

ni' istedi.
ileri Bakanl, eyhlislam Haydarizade brahim Efen
di'nin talebini uygulamaya koydu ve 25 Aralk gn, Bakan
ln zel Kaleminden stanbul Polis Mdrl'ne bir ta
limat gnderildi. Talimatta eyhlislamn talebinin yerine
getirilmesi; konserin tekrarnn ve gazetelerde bu konudaki
haberlerin kmasnn nne geilmesi isteniyordu. (Murat
Bardak, Hrriyet gazetesi, 4 Ocak 2004)

3 Nisan 1923 gn, TBMM'de seimle ilgili yasanm de

itirilmesi gndeme ahnmtl.
Eski yasaya gre, her 50 bin erkek nfus iin bir millet
vekili seiliyordu. Savalar nedeniyle erkek nfus says azal
m, milletvekili adetinin azalmamas iin areler dnl
meye balanmt.
Tunah Hilmi Bey, "Kurtulu Sava'nda gsterdikleri b
ykfedakarlk nedeniyle kadn nfusun da saylmasn" ne
rince; TBMM'nde kyamet koptu, sra kapaklar vurulmaya
balaymca sz alan Tunah Hilmi Bey unlar syledi:
"Savaa katlan analar, erkeklerden daha oktu. Ltfen
ayaklarnz vurmaynz.
Efendiler, ayaklarnzia yere deil, kutsal analarmzn
balarna vurmu oluyorsunuz... Analar cennetten bile yce
dir. (Meclis zabtlarma gre, artan grltler, iddetli ayak
sesleri) zin veriniz arkadalar, sizlerden analara baclara
oy hakk, seilme hakk vermenizi istemiyorum, yalnzca sa
ylmalarn istiyorum!'
Sz alanlardan Eskiehir Milletvekili Emin Bey;
"Byle dnce olmaz. Dinsel yaama sayg gster, mille
tin duyarllklaryla oynama";
Konya Milletvekili Vehbi Bey;
311

"Bizim memleketimize boleviklik daha girmedi Hilmi

Bey" diyorlar.
Ve Tunal Hilmi Bey'in nerisi reddediliyor.
Ve yllar sonra Atatrk'n btn arln koymasyla, 3
Nisan 1 930 tarihli Belediye Yasas, 1 8 yandan byk kadnlara
oy kullanma ve seilme hakkn tanyor; 1935'te yaplan yasa de
iiklikleriyle, Trk kadnna milletvekili seme ve seilme hak
k, pek ok Avrupa lkesinden nce tannyor ve yaplan ilk se
imlerde 18 kadnmz, milletvekili sfatyla TBMM'ye giriyor.
Atatrk'n emriyle 929'da Cumhuriyet gazetesi bir "Miss
Turkey" gzellik yarmas dzenledi.
ounluu slam olan bir toplumda ilk kez byle bir yar
ma dzenleniyordu.
1932 ylnda "Miss Turkey" Keriman Halis, "Dnya G
zellik Kraliesi" unvann kazand.
Keriman Halis, Mustafa Kemal'e ektii telgrafta;
"Kazandm baar, sizin lkemiz kadnlarna ilham
ettiinizfikirlerin sonucudur" diyordu.
Kutsal din duygularn istismar ederek emperyaliz
min uakln yaptn kamufle etmeye alan ve utan
madan kendisini "milliyeti" olarak tanmlayan baz kiiler;
ABD'nin "Yeil Kuak" projesini uygulamaya koyduundan
beri, kendilerinin "demokrat" ve "halkn setii kiilere say
gl olduklar" bahanesiyle, daima Atatrk'n "Vatan Hai
ni" olarak nitelendirdii dini siyasete alet eden politikaclar
desteklemiler ve Atatrk'n en nem verdii yasa olan Tev
hidi Tedrisat Kanunu'nu (renim Birlii Yasas'n) delik de
ik edenleri ayakta alklamlardr.
Getiimiz hafta bir televizyon programnda Hasan Ce
lal Gzel ve Namk Kemal Zeybek, yakn evresinde bulun
mu kiilerden birinin anlarndan birka cmle okuyarak,
"Atatrk'n hedefleri arasnda rtnmeyi kaldrmann bu312

lunmadn; her eit kadn giyimine daima sayg gsterdi

ini" srarla ileri srmeleri zerine, bu konuya aklk getir
meye karar verdim.
nce Erol Mtercimler'in Fikrimizin Rehberi Gazi Mustafa Kemal adl eserine bir gz atalm (s.585):
... ld gne kadar Mustafa Kemal'in en yaknndaki
kiilerden biri olan Mazhar Mfit'in gncesindeki tarih
7-8 Temmuz 1 9 19, yani Erzurum Kongresi'nin toplan
masna neredeyse daha iki hafta var.
O gece sigarasn birka nefes st ste itikten sonra
Mustafa Kemal sze yle balyor:
"Bu defteri n bu yapran kimseye gstermeyeceksin.
Sonuna kadar mahrem kalacak. Bir ben, bir Sreyya, bir
de sen bileceksin. artm bu .. :'
Sonra, "Yaz" diye devam etti:
"Zaferden sonra ekli hkmet Cumhuriyet olacaktr.
Bu bir.
ki: Padiah ve hanedan hakknda zaman gelince icap
eden muamele yaplacaktr.
: TeseUr kalkacaktr.
Drt: Fes kalkacak, medeni milletler gibi apka giyile
cektir.
Be: Latin harfleri kabul edilecek:'
Mazhar Mfit szn kesip;
"Paam kafi... kafL:' der ve biraz da hayal ile uramaktan
bkm bir insan tavryla, "Cumhuriyet ilannda baarl ola
lm da st taraf yeter!" diye ekler.
Kurtulutan ok sonraki yllar, Mustafa Kemal, Mazhar

Mfif e;
" Kanc maddedeyiz? Notlarna bakyor musun?" diyecek
tir.
'

313

"Tesettrn kalkmas'; grld gibi Mustafa Kemal'in en

nemli hedefleri arasndadr. .. Bu hedefe laik eitim ve devlet
adamlarnn topluma rnek olmasyla kolaylkla varlabilecei
inancndadr.
Kyafet Yasas'nn kabul edildii 28 Kasm 1 925 tarihinden
gn nce yapt Kastamonu gezisinde Mustafa Kemal un
lar syler:
"Baz yerlerde kadnlar gryorum ki; bana bir bez veya
bir petemal veya buna benzer bir ey atarak yzn gz
n gizler... Bu hal ulusu ok gln gsteren manzaradr ve
derhal dzeltilmesi gerekir:'

Mustafa Kemal, 29 Ocak 1923'te Latife Hanm'la evlenir.

Bir milletvekilinin "Niin evlendiniz?" sorusuna, u ce
vab verir:
"Bundan sonra birok devrimler yapacaz. Bunlar ara
snda 'Kyafet Devrimi' de olacaktr. Kadnlarmzn da
arafn atacaz. Kzlarmzn gzellii meydana ka
caktr. Bu gzel yzl millete, kara araf ve pee yak
maz. Ben herkesin karsnn ve kznn ban aarken,
onlar diyecekler ki, 'kendisi bekar, herkesin arafn
kartt? Bunu dedirtmemek iin evlendim." (Enver Beh
nan apolyo, Kemal Atatrk ve Milli Mcadele Tarihi,
s.509)
Latife Hanm hakknda ayrntl bir eser yazan pek allar;
Latife Hanm'n d basnda "Mustafa Kemal'in peesiz ei" ola
rak tantldn hatrlattktan sonra, u hususlara da deiniyor:
" Pantolon giyen, mahmuz takan bir kadnla kar kar
ya kalan dnya basn armt. New York Times, 14 Mart
3 14

1 923'te, 'Bayan Kemal'in giysileri bir reform ars' bal

yla Latife HaDim' haber yapmtl. Latife HaDim'n o gn
giydii kyafetler, Trkiye'deki muhafazakar evrenin tepki
sini ekmi, 'Paa'nn kars soyundu, dknd!' diye bildi
riler datlmtl. ....

pek allar'n dikkat ektii bir baka anekdot ise yle:

" 1 925 ylnda Tarsus'a yaptklar bir ziyaret arasnda Lati
fe HaDm bir an ortadan kayboldu, sonra ba ak, sade ve
modern bir kyafetle ieri geldi. Mustafa Kemal, 'Bu kyafe
ti nasl buldunuz?' diye sordu. 'ok beendik' yantn aln
ca, 'Bundan sonra Trk kadn bu kyafeti giyecek' demitr'
Atatrk'n, tesettr (kadnn rtnmesi) konusuna yaklamn akla kavuturabildim sanyorum.
imdi bir nerim var: Turgut zal, Recep Tayyip Erdo
an, Abdullah Gl, Fethullah Glen gibi kiilerin milliyet
i(!) olduklar DI syleyip, onlara vgler dzerek ve bu suret
le verdikleri mesajlarla, yeniden milletvekili ve makam sahi
bi olmaya alanlar; Atatrk'ten bahsetmek yerine, kafalar
DIn iinde yllardr tadklar kara rty karp, kendileri
rtnsnler... Onlara yakacak tek ey de bu ...

315

KADININ RT NMES NE
LK KARI KAN K MD ?
Kadnn rtnmesine ilk kar kan kii Mevlana dr
Fihi Ma Fih adl eserinde yle diyor Mevlana:
'

"Sizler, kadnn kapanmasn istedike, herkeste onu

grme isteini kamlam olursunuz. Bir erkek gibi ka
dnn da yrei iyiyse, yasaklar uygulamasan da, o iyi
lik yoluna gidecektir. Yrei ktyse, ne yaparsan yap,
onu hibir ekilde etkileyemezsin. Kskanlk denilen
eyi bilme. Cahillerdir, kadndan stn olduunu sanan
lar. Cahiller kabadr. Sevgi ve gleryz nedir bilmezler.
Ancak hayvan erkekler kadndan stndr. Seven erkek
ise, kadnla eittir."
Son yllarda, lkemiz dndaki Mslman kadnlar, "tr
ban"a kar ok ciddi itirazlarda bulundular. ranl kadn doktor
ahdor Cevan, trban savunucularn "Kapolar (Nazi Yamakla
r)" diye nitelendirdi.
2004 yl Ocak aynda lkemizi ziyaret eden Pakistan Dev
let Bakan Pervez Merrefin ei Sehba Merref, unlar
sylemiti:

"Eim Cumhurbakan olduktan sonra evreden 'ban

rt' diye ok bask geldi ama ben rtmedim. Benim ba
bamn bana bir nasihati var. Babam bana, 'Hibir koul
altnda bir kadn olarak banz rtmeyin. nk kadn
larn ban rtmesi, adaln deil gericiliin simge
sidir. Kuran- Kerim'in yanl tefsirinden tr kadnla316

ra zorla balarn rttryorlar' dedi:' (Milliyet gazetesi,

22 Ocak 2004)
Ruhat Mengi, ok nemli bir deerlendirmeyi gndeme tad ( Vatan gazetesi, 12 Ekim 2009):

" islamclarn ba tac olan Ei Ezher niversitesi Rektr

eyh Tantavi, yzn amasn istedii arafl bir kz
renciden 'inancm iin rtnyorum' cevabn alnca
kzarak, 'Ben slam' senden ve ailenden iyi biliyorum.
Bu tip rtnmenin slam'da yeri yok, sadece bir gelenek'
dedi.
Din kurallaryla ynetilmek istenen lkelerde, yaam
bask altna alnm ve bu modelle olumu bir halk ya
ratmaktan getii iin, hep nce kadnlara el atlmtr."
islam lkelerini ve mabetierini emperyalist saldrlara
kar silahl mcadele ile koruyan milli kahramanlarmzdan
hibiri, kadnlar mz n rtnmesine taraftar olmamtr.
Orhan Karaveli'nin Ziya Gkalp'i Doru Tanmak ad
l eserinin 60. sahifesinde, islam ve Peygamber a, "dini
btn" Fahrettin Paa'nn ei Fatma Sdka Hanmefendi'nin,
yzyl nce ekilmi bir fotoraf var. Ba tamamen ak,
zarif ve k ... Ayn kitapta Fahrettin Paa yle anlatlyor
(s.57):
"...Trk' arkadan vurmalar iin il il altnlarla satn aldk
lar Araplarn ihanetine karn 'Ravza-i Mutahhara' adyla
bilinen slam Peygamberi'nin kabrini Mtareke koullar
na aldr etmeden korumay aylar boyunca srdrd iin
ngilizlerin bile hayranln kazanmt Fahrettin Paa

...

Peygamberin mezarna Osmanl tarafndan armaan edilen

btn deerli eyay, bu a rada her biri 50 kiloluk altn am
danlar, Hazret-i Osman n ceylan derisine elyazmal nl
'

317

Kuran'n, prlanta ve incilerle Hazret-i Muhammed'in ad

yazl benzersiz levhalar, Medine'nin er ge deceini an
laynca bir muhafz ktasnn eliinde ve son trenlerden bi
riyle stanbul'a gnderen de oydu .. :'
imdi Vakit gazetesi Ankara Temsilcisi olan Serdar Arse

ven, 9 Haziran 2005 tarihli Tercman gazetesinde yaymlanan

"rtl Devrim" balkl makalesinde u itirafta bulunmutu:
"Bir sredir Yahudi lobisinin nde gelen isimleriyle gren
AK Parti kurmaylar, trban sorununun zm konusunda
yardm talep etmilerdi. 'Ortak ideallerimize hizmet etmek
isteriz. Bu konuda size yardmc olabilmemiz iin i politi
kada gl olmamz gerekir. Bu konuda rahat olmamz la
zm .. : dediler.
... Soros, bir ortamda mjdeyi verdi: 'Barts-trban
meselesinin zm iin, gerekli giriimlerde bulunma
ya karar verdik. Bu i zm yoluna girecek:
Etki alanndakiler zerinde bask uygulayacak toplum
sal mutabakatm arlk noktasm Soros oluturursa ...
Bir devrim olur. Bu da 'rtl devrim' .. :
'

Peki, "trban" konusuna emperyalist devletler el atmadan,

en ateli trban savunucular bu konuda neler sylyorlar, neler
yazyorlard. ki arpc rnek vereyim:
24 Kasm 1989 tarihli bir yazsnda, Nazl Ilcak ada hu
kukularmza yle destek veriyordu:

"Trban hadisesi, Bat dnyasn dahi endielendirmi,

kktenci slami akmlarn hayli uzanda bulunan Belika
ve Fransa gibi lkelerde bile 'Laiklik elden mi gidiyor?' tela
uyanmtr.
Nihai amac Trkiye'yi 'laiklikten koparmak' olan bir si
yasi hareketin altyapsn hazrlamaksa, elbette hepimiz bu
konuda dikkatli davranmalyz."
318

20 Temmuz 1997 tarihinde, Yeni Yzyl gazetesinde, Fet

hullah Glen'in bir rportaj yaymland. Nevval Sevindrnin;
"Kadnlarn ban rtmesi art mdr?" sorusuna, Fethul
lah Glen u cevab vermiti:
"Kadnn ban rtmesi meselesi, bir iman meselesi l
snde nemli deildir. Allah'a kar kulluk, umumi mana
da kulluk meselesi lsnde nem arz etmez bunlar. Bar
ts !ruata (ayrntya) ait meselelerdir. Allah'a iman mese
lesi ta Mekke'de efendimize tebli edilmi. Namaz meselesi
orada bize/arz klnm, daha sonra zekat/arz klnm. Ama
tesettr (rtnme) meselesine gelince biraz/arkl. Zannediyo
rum peygamberliin 1 6., 1 7. senesinde Mslman kadnlarn
balar aktr."
Tm bunlar apak ortadayken; dini siyasete alet edip ma
l gtrenlerle, emperyalist devletlerin el ele verip sarkttklar
"trban o ltas"na taklanlarn arttn grdke, "Aziz Nesin'in
yaad gnlerden bu yana, aptallarmzn says artt m?" di
ye dnmekten kendimi alkoyamyorum ve bu yazm Z iya
Gkalp'in syledikleriyle bitirmek istiyorum:
"Tesettr, ilkel arzulara ve ok eski toplumsal kurumlara

uzanan bir adettir, bu alkanln bugn de srp gitmesi,

Trk kadnna en byk hakarettir."

319

ASKER VESAYET HAKKINDA ...

Dikkat edin bugnlerde "Askeri vesayetten kurtulalm" yayga
rasn koparanlarn hepsi de, (F) Tipi rgt'n kontrolnde oldu
u herkese bilinen "Emniyet stihbarat rgt, herkesi dinlesin
vefilesin; ama kendisine daha geni bir sahada gvenlii salama
grevi verilmi jandarmamz kimseyi dinlemesin vefilemesin" di
yebilen ve Anayasa ve yasalarmz ihlal edilerek yrtlen Erge
nekon soruturma ve kovuturmalarn destekleyen; baka deyile
"Korku mparatorluu"nun devamn isteyen kiilerdir.
Trk Silahl Kuvvetleri'ne, Hizmet Kanunu'nun 35. mad
deleri gereince "Anayasa ile tayin olunmu Trkiye Cum

huriyeti'ni koruma ve kollama" grevi verilmitir. Dnyada,

byle bir grevle yetkili klnm baka ordu da yoktur.
nceki Genelkurmay Bakanlarmzdan Org. Hilmi zkk
bile 4 Ekim 2007 tarihli Milliyet gazetesinde yaymlanan rpor
tajnda 35. madde iin unlar sylemitir:

"O madde, siyasetin ayn zamanda frenidir. Siyasi partiler

bazen ok arla gidebilir ama o madde frenler. O siyaset iin
de iyidir."
Genelkurmay Bakan ve Kuvvet Komutanlar, i ve d g
venliimizi ilgilendiren her trl konunun tartld Milli G
venlik Kurulunun da yesidirler.
Gl devletlerinin ordularnn, grevli subaylar ve istihba
rat elemanlarndan oluan istihbarat tekilatlar vardr. Bu teki
latlar, hkmetlerinden bamsz olarak grev yaparlar. Eli kolu
balanm, si ndirilmi, lke gve nliini ilgilendiren konularda
320

bile konuma hakkna sahip olmayan komutanlarn, grevlerini

gerei gibi yapmalar mmkn m?
Demokrasinin beii saylan ngiltere'de, Genelkurmay Ba
kan Dannatt'n kamuoyuna, "Irak'taki varlmz buradaki id

deti krklyor. ekilmeliyiz" diyerek lkesinin Irak politikasn

eletirmesi;
Afganistan'daki NATO glerinin komutan olan ngiliz Ge
neral Richards'n, Afganistan'da hatalar yaptklarn belirterek,
"ABD nclndeki gler, 2001 'de Talihan'n devrilmesinden
sonra gerekeni yapmad. Bu denli kanl bir seneyi yayor olma
mzn tek nedeni budur" demesi (Sabah gazetesi, 19 Ekim 2006),
hibir ekilde yadrganmam, aksine takdirle karlanmtr.
Yrd. Do. Dr. Nuran Yldz'n, birinci basm Aralk 2007'de
yaplan Tanklar ve Szckler adl eserinde, konumuzIa ilgili ok
nemli aklamalar var. te o eserden birka paragraf:
"Medya aracl ile kurulan iletiime ayrlan bte b
ykl bakmndan Pentagon'un ilk srada yer ald
kukusuzdur. Pentagon, sava ya da bar dneminde
ABD ve dnya kamuoyunu hedefleyen iletiim alma
larn pek ok yntem ve teknikle srdrmektedir. Bu
nun iin ulusal ve uluslararas medyay, sinemay kul
lanmaktadr. Pentagon'un kendisi dev bir medya ss
gibi almaktadr. Pentagon'un medya biriminde yzlerce
gazeteci her gn haber, yorum, televizyon program retip
servis yapmak iin alr... ABD'nin en byk stdyolar
na sahip olan Pentagon, bu stdyolarda rettikleri filmle
ri medyaya sunarlar. .. Ayrca ABD'de ve dnyann pek ok
yerinde 'danma brolar' bulunur. Bu brolar Pentagon'un
halkla ilikiler brolar olarak alarak, Pentagon'un gr
ve nerilerini yayarlarken, ayn zamanda blgenin dnce
lerini de Pentagon'a ileterek yeni politika retilmesine kat321

kda bulunurlar; askerin ilgi alanna girebilecek tm haber

leri toplayp analiz eder ve merkezi bilgilendirirler:' (5 .76)
"... ABD ordusunun amiral ve generalleri, gerekli grdkle
rinde Genelkurmay Bakann da aarak, ekonomik ve siya
sal konularda kararlarn alnmasnda etkin olmaktadr... Son
50 ylda general ve amiraller Kongre'yi etkileyebilmek iin
propaganda almalar yapmaya younlamtr:' (s.3 1 )
Deerli aratrmac Ylmaz Dikba, S Ocak 201 0 tarihinde
bana yedi sayfalk bir "mail" gndermi.
Sz konusu "mail"de, Fransa'daki bunalmlarn biri 69 yan
dayken, dieri 78 yandayken de Gaulle'n Devlet Bakanlna
getirilerek alabildiine; ngiltere Babakan Harold Wilson'a
dzenlenen darbe plannn, yllk grev sresinin bitmesini
beklemeden, 16 Mart 1 976'da Wilson'un Babakanlktan istifa
syla nlenebildiine ilikin ok nemli bilgiler var. Ben sadece
"Amerika'da Ulusal Gvenlik" balkl bl mdeki bilgileri sizler
le paylamakla yetineceim:
ABD'de "ulusal gvenlik" denildiinde akan sular durur. Si
yasi, askeri, ekonomik ya da toplumsal bir bilgiye ulamaya
kalkana, unvan ne olursa olsun, "ulusal gvenlik" nede
niyle bu bilginin verilerneyecei sylenebilir. tiraz yoktur.
Bavurulacak yer de yoktur!
Amerika'da devlet, effaf deildir.

... ABD'de yerli ya da yabanc bir kii, srf ulusal gvenlik

gerekesiyle sorguya ekilebilir, tutuklanabilir, haftalar
ca gzaltnda tutulabilir ve hatta ikence bile grebilir.
tiraz edilemez, zaten itiraz edilebilecek bir makam da
yoktur!
Amerika'da "ulusal gvenlik" denildiinde, hukukun ge
nel ilkelerinden, insan hak ve zgrlklerinden asla sz
edilemez!
322

ABD'de ulusal gvenlii salayan ve denetleyen resmi

kuruluun ad, "National Security Agency" yani, "Ulu
sal Gvenlik Tekilat"dr. Ksaca "NSA" olarak anlr.
"Evrensel Hukuk' "Uluslararas Hukuk" gibi kavramlar,
"NSA" iin geerli deildir!
"NSA" dnyada hibir yasa tanmadan, yabanc lkeler
deki grmeleri dinler, bilgisayarlara girip tm yaz
malar okur.
..."NSA"nn bakan asker, bakan yardmclarndan bi
ri de askerdir. ABD'de hibir kurum, kurulu ya da kii,
"NSA"nn bu yapsn eletiremez, uygulamalarna kar
kamaz!
... ABD Bakan J.F. Kennedy'nin ldrlmesiyle ilgili soru
turmay yrtm, daha sonra da bu konuda iki kitap yaz
m olan Basavc Jim Garrison unlar sylyor:
" Korkun ama yaln gerek u ki, ABD'de gerek h
kmet, CIA ve Pentagon'un bileimidir. Senato ve Mec
lis'ten oluan Kongre ise, sradan bir tartma derneine
indirgenmitir:'
Ylmaz Dikba, gnderdii "mail"i, u cmlelerle bitiriyor:
"ABD'den, Soros'tan ve AB'den aldklar hibeler ve Siyonist
lobilerden saladklar desteklerle; Trk Silahl Kuvvetleri'ne
yalanlarla, iftiralarla, karalamalarla saldran medyadaki 'te
tikileri' a r bir yenilgi beklemektedir. Trk ulusunun,

'Kemarin Askerleri'nden oluan anl ordusuna duyduu

sevgi, gven ve ballk sonsuza dek srecektir."

323

T RK ORDUSU
"AMAR O G LANI" DE G LD R
Dini siyasete alet etmek, irticai bir faaliyet sayldn
dan, TBMM'nin ilk kard yasalardan olan hanet-i Vata
niye Kanunu gereince idam cezas gerektiren "Vatana iha
net" crm kabul edilmiti.
Bir siyasi partinin Anayasa Mahkemesi kararyla "laikli
e aykr eylemlerin oda haline geldiinin" tespiti, o siya
si partinin irticai eylemlerin en arsn yaparak rgtl bir
almayla devlet ynetimini ele geirmeye altnn bel
gelenmesinden baka bir ey deildir.
Trkiye Cumhuriyeti u anda, bu nedenle kapatlm veya
hakknda tedbir uygulanm partilerin hemen hepsinde grev
yapm kiilerce ynetiliyor ve saklanamaz hale gelmi hedef
leri arasnda; yaplacak Anayasa deiiklikleriyle Anayasa Mah
kemesi'nde ounluu, kendilerine yakn kiilerden o luturmak
ve kurmaya altklar dinci-faist bir dzenin nnde en byk
engel olarak grdkleri Trk Ordusu'nu yprata rak grevini ge
rei gibi yapamaz hale getirmek.
Kubilay' kesenlerin manevi mirass olduklar herkese
bilinen kiilerle, emperyalizmin uakln yapan aj an gazeteci
ler, el ele verip, son gnlerde ordu mensuplarn aalama aba
larn daha da younlatrdklar iin, Genelkurmay Bakan l
ker Babu, 26 Haziran 2009 tarihli basn toplantsnda;
. Artk TSK zerinden elinizi ekiniz . . . TSK'ya kar med
ya zerinden asimetrik bir psikolojik harekat yrtmeye son ve
riniz" demek zorunda kald.
.

324

Sz konusu "Asimetrik psikolojik harekatln, tm ku

rumlarmza szm (F) tipi rgt eliyle yrtld ak bir
biimde ortadadr. Bu rgtn kontrolndeki televizyonlar
ve gazeteleri bir gn dahi seyretmek veya okumak, bu gerei
anlamaya yeter de artar bile . . .
Bakn artk ii n e noktaya getirdiler:
Org. lker Babu'un konumasndan bir gn sonra, Taraf
gazetesinin toplantya katlan generallerimizin resmini de ko
yarak yapt sekiz stunluk manette, "Geti o gnler canca
zm . " deniyor. Ayn gn, ayn gazetede Rasim Ozan Ktahya
l, Org. lker Babu'un konumasndan birka cmle aldktan
sonra, . TSK'y bir Patagonya ordusu seviyesine indiren, TSK'y
madara eden bu zihniyettir. . . Bu lkenin ciddi ve gl bir ordu
ya ihtiyac var. ." diyebiliyor.
Trk Ordusu ve komutanlarn hedef alan saldrlarn gide
rek a rtacandan hibir kukunuz olmasn . . .
Tarihin e n erefli ordularndan biri olan Trk Ordusu'nu
dman devletlerin vatandalar bile bu derecede aalamaya
cesaret edememilerdir. Ettiklerinde de subaylarmzn nasl bir
duru sergilediine ilikin tarihi bir olay anmsatmann yeri gel
di sanyorum.
24 Temmuz 1 908'de hrriyetin ilanndan sonra bir Yu nan
gazetesinde, Trk Ordusu'nu aalayan bir yaz yaymlanr.
Selanik'teki subaylar, bu yazya gzel bir cevap yazan Hseyin
Cahit Yaln'a trenle bir altn kalem armaan etmeye karar ve
rirler. Bu trende sz alan Mustafa Kemal unlar syler:
..

"Yunan gazetesinde yaymlanan bu ar aalamay, H

seyin Cahit Bey'in karlk bir yaz yazmas kapatamaz ...
Devletimizin bu konuda resmi bir karlk vermesi zo
runludur.
Bu giriimin dnda Trk Ordusu'nun zntsn ve
tepkisini gstermek iin, Hseyin Cahit Bey'in yazsnn
hibir nemi yoktur. Olaanstlk yle olur:
325

 rnein, kahraman bir ordu yesi kalkp Atina'ya gi

der. Bu gidii hem kiisel olarak yapar, hem de Trk
Ordusu'nun aalanmay kabul etmeyen bir yesi ola
rak yapar.
Atina'da Trk Ordusu'nu aalayan yazy yazan yaza
r ve bu yazy yaynlayan gazetenin sorumlu yaz ileri
mdrn bulur. Bu kiileri 'delloya' davet eder.
Yazar ve sorumlu yaz ileri mdr delloyu kabul et
mezse, onlar orada Atina'da ldrr. Sonra gider polise
teslim olur.
Bylece hem Trk Ordusu'nun eref ve onurunu kurtarr
hem bu yolda her eit sonuca katlanr." (Metin Erksan,
"Karlsbad 1 9 1 8'; Cumhuriyet gazetesi, I Nisan 2003)
dmanlara kar dik durmayan, "demokratlk" havalarna
girerek, her trl hakareti sineye eken, moralman ke rtilmi
ordu mensuplar, vatan savunmasn gerei gibi yapabilir mi? .
Trk Ordusu, d dmanlarnn hakkndan gelmesini bil
mitir ve bilecektir. . .
Allah Trk Ordusu'nu ve vatansever mensuplarn i d
manlardan korusun . . .

326

YOBAZLAR MEVLANA'YI ANLAYAMAZ

UNESCO, 2007 yln "Mevlana Yl" ilan etmiti.
D nyann en kltrsz politikaclar olan siyasal slamcla
rmzn Mevlana, Yunus Emre, Yahya Kemal Beyatl, Mehmet
Akif Ersoy gibi deerlerimiz hakknda yapmaya altklar yo
rumlar kadar beni kahreden pek az ey var. 734. eb-i Aruz t
renlerini izlerken de ayn dram yaadm.
Atatrk, Mevlana'y yobazlardan farkl deerlendirmitir:
Topkap Saray Mzesi'ni ziyareti srasnda, mukaddes ema
netlerin bulunduu dairenin nnde durur. stat Nec
mettin Okyay n yazd ve sedefi Vasf Bey'in iledii
Mevlana'nn Farsa bir ktas bu dairenin kapsna ilenmi
tir. Atatrk, yanndaki Farsa bilen kiiye, bu yaznn anla
mn soruyor. evirisini yle yapyorlar:
"Btn kaplar kapand, fakat senin kapn aktr:'
Atatrk bir an dnceye daldktan sonra;
" Hey koca sultan" diyor, "btn tekkeleri kapattk, fakat se
nin kapn ak kald:'
Hasan A li Ycel in, Milli Eitim Bakanl tarafndan
Atatrk'n yanna verilerek bir memleket seyahatine katl
d zamanlard. Seyahatten dnte bir akam sofrada ko
nuuluyordu. Hasan Ali hakknda Atatrk;
" Zeki bir gen" dedi.
Sofrada bulunanlardan birisi hemen atld:
'

'

327

"Efendim, Hasan A li Mevlevidir; babas da Mevlevidir:'

Maksat, Atatrk' n gzne girmesi ihtimalini sofradaki ba
z insanlarn srekli yaptklar taktikle nlemekti. Fakat at
lan adm olumsuz sonu verdi. Atatrk;
"Bana hi bahsetmedi" dedi, "halbuki ben Mevlana'y tak
dir ederim:'
Herkesi derin bir sessizlik ald. Kimisi, tekkelerin aleyhinde
atp tutmak iin bunu bahane etti. Kimisi, Mevleviliin tu
haf taraflarna ait hikayeler, hatralar anlatt. Nihayet birisi;
"Efendim" dedi, "Mevlevilik ibadete alg sokarak dini g
ln eden ve Mslma nl dejenere eden teebbslerden
birisidir:'
Atatrk, muhatabna dnerek;
"Mevlana bilakis Mslmanl Trk ruhuna uygun hale
getiren byk bir reformisttir. Mslmanlk aslnda ho
grl ve modern bir dindir. Araplar onu kendi bnyeleri
ne gre anlamlar ve uygulamlar. Scak bir iklimde otu
ran, suyu nadiren bulan ve kullanan genel bir hareketsizlik
iinde mr sren Araplar iin, gnde be defa aptes alp,
be defa namaz klmak, ok ileri bir hareket admdr. Hz.
Muhammed'in dini, insanlar harekete geirmek esasna
dayanr. Bu uygulama Trkler iin ok hareketsiz saylabi
lir. Sarp dalarda at oynatan, erimi kar sularyla ykanan
Trk iin, aptes ve namazIa snrl ibadet tarz ok hareket
siz kalmtr. amani dininde iken dans eden, arklar syle
yen, kopuzlar alan, iirler okuyan Trk, namaz az ve hare
ketsiz bir ibadet saymt. Trk hayat tarz, bu hareketsizli
e kar harekete geilmesinden domutur. Mevlevilie ge
lince, o tamamyla Trk geleneklerinin Mslmanla nfuz
rneidir. Mevlana byk bir reformisttir. Ayakta dnerek
ve hareket halinde Allah'a yaklama fikri, Trk dehasnn en
doal ifadesidir. Bir tarafta mzik alyor, dier tarafta in
sanlar ilahiler sylyor ve ayaa kalkm dierleri, hayali bir
328

dnle ellerini gklere kaldryorlar. Bunun estetii fevka

Iadedir" demitir.
Yine Atatrk, bir Mevlevihanede akam yemei yiyip, se

mah seyrettikten sonra soruyor:

"Mevlana nasl adamdr?"
Sorusunu "ok byk bir adam olacak ki musiki, iir,
raks gibi dincilerin ho grmedikleri eyleri tarikatna
ayin ve esas yapm" diye cevaplayan kiiye, neeli nee
li glerek;
"Ben onun liberal kafal bir air olduunu bildiim iin
'huzuruna kupkuru girilmez' dedim; birka kadeh ekip
de girdim" demitir. (Sadi Borak, Atatrk ve Din)
Mevlana, Fihi Ma Fih adl eserinde yle diyor:
"Sizler, kadnn kapanmasn istedike, herkeste onu gr
me isteini kamlam olursunuz. Bir erkek gibi bir ka
dnn da yrei iyiyse, yasaklar uygulamasan da, o iyi
lik yoluna gidecektir. Yrei ktyse, ne yaparsan yap,
onu hibir ekilde etkileyemezsin. Kskanlk denilen
eyi bilme. Cahillerdir, kadndan stn olduunu sanan
lar. Cahiller kabadr. Sevgi ve gleryz nedir bilmezler.
Ancak hayvan erkekler, kadndan stndr. Seven erkek
ise, kadnla eittir:'
" Hac" iin syledikleriyle de, yobazlarla arasna adeta bir
sur rmtr Mevlana:

Ey Hacca gidenler, nereye byle?

Tez gelin llerden dne dne,
Aradnz sevgili burada,
Duvar bitiik komunuz.
Durun, grdnzse suretsiz suretini onun,
Hac da sizsiniz, Kdbe de, ev sahibi de.
329

MEHMET AK F YOBAZLAR SEVMEZD

Mehmet Akif Ersoy soruyor:
"Hani Mslmanlk bir uhuvvet (kardelik) husule getire
cekti. Nerede? . Her tarafta Mslmanlk cehalet, Ms
lmanlar ise sefalet iinde mahvolup gidiyor

..

Msl

manlarn hepsi cahil; Arab cahil, Trk cahil, Krd ca

hil, Arnavutu cahil, hepsi cahil. Hepimiz igvaata (kkrt
maya) kaplyoruz... Biz cehaletimiz yznden dini bu
hale getirdik. Din de bizi bu hale getirdi. slam dini bir
miskinlik (uyuukluk) dini oldu:' (Cengiz zaknc, Dn

den Bugne Trklerde Dil ve Din)

Bu dncelerini iirlerine de yanstmtr Mehmet Akif

Ersoy:

Tevekkln, hele, manas hi yle deil,

Yazk ki; beyni rmcekli bir yn cahil
Nihayet dine oynayarak en rezil oyunu;
Getirdiler, ne yapp yaptlar, bu hale onu
Mslmanlk nerde! Bizden gemi insanlk bile ...
Adem aldatmaksa maksat, aldanan yok nafile!
Ka hakiki Mslman grdmse, hep makberdedir;
Mslmanlk, bilmem ama, galiba gklerdedir.
Her gerek Mslman ve vatansever insan gibi, Mehmet

Akif Ersoy da antiemperyalist bir kiiydi.

330

" Ehlisalib (Hallar)" olarak nitelendirdii emperyalist dev

letlere kar yle haykrmt:

Tkrn Ehl-i salibin o hayasz yzne,

Tkrn, onlarn asla gvenilmez szne.
Medeniyyet denilen maskara mahl1ku grn
Tkrn, maskeli vicdanna asrn, tkrn.
Yaasayd; asla AB yanls olmayacandan ve ABD'nin B
yk Ortadou Proj esi'nin gereklemesi iin maa olarak kullan
d siyasal slamclarmzn yzne de tkrmemizi isteyece
inden eminim.

Muhittin Nalbantolu, Mehmet Akif Ersoy'u daha iyi an

lamamza yardmc olacak bir yaz dizisi hazrlamt (27-28 Ara
lk 2003, Yenia gazetesi). te o yaz dizisinden, beni ok etki
leyen iki alnt:

"Mehmet Akif, btn yurt sathnda akisler yapan nl

'Sevr Hitabesi'nde yle diyordu: 'Ey cemaat, gznz
anz, ibret alnz. Artk kime hizmet ettiimizi, kimin
hesabna birbirimizin grtlana sarldmz anlamak
zaman zannediyorum ki gelmitir. Allah rzas iin ol
sun aklmz bamza toplayalm. nk byle dman
hesabna alarak elimizde kalan u bir avu topra da
verecek olursak, ekilip gitmek iin arka tarafta bir ka
r yerimiz yoktur. imdiye kadar dmana kaptrd
mz koca koca memleketlerin halk hicret (g) edecek
yer bulabilmilerdi. Biz yle bir akbete (sona) mahkm
olursak, bamz sokacak bir delik bulamayz ... Sevr bi
zim iin Avrupa'nn hazrlad bir lm fermandr. On
larn bu tertiplerini (tuzaklarn) balarna arpacaz.
Zafer bizimdir:"
33 1

"Msr'a, niversitedeki grevine tekrar dndkten son

ra Mehmet Akif, yazd bir mektubunda; '... Msr'da
on bir yl kaldm. fakat on bir saat daha kalsaydm ar
tk ldrrdm. Sana halisane (itenlikle) bir fikrimi
syleyeyim mi: nsanlk da Trkiye'de, milliyetilik de
Trkiye'de, Mslmanlk da Trkiye'de, hrriyetilik de
Trkiye'de ... Eer varsa, Allah benim mrmden alp,
(Mustafa Kemal'i kastederek) O'na versin!.: diyor:'

332

T RKE YAASAYDI ...

Paydos, Buzlar zlmeden gibi oyunlarn yazar Cevat
Fehmi Bakut'la 27 Mays 1 960 askeri harekatndan sonra yap
t ve Cumhuriyet gazetesinde yaymlanan syleisinde Alpas

lan Trke, Demokrat Parti'ni n Atatrk'n devrimlerine ihanet

ettiinin ve lkeyi geriye gtrdn n delillerinden biri olarak,
lkemizde arafla dolaan kadn saysndaki art (o zaman tr
ban yoktu ve laiklie aykr bir akmn simgesi haline gelmemi
ti) gstermiti.
Alpaslan Trke'in Dokuz Ik Doktrini'nde unlar yaz
ldr:
Ortak Pazar'a (AB'nin o zamanki ad) giriimiz, sanayile
memiz iin ciddi bir engel tekil edecektir. Kurulu mas
raflar, tecrbe kazanncaya kadar geecek zaman gibi
faktrler dolaysyla sanayilemeye alan memlekemi
zin ileri birer sanayi memleketi olan Ortak Pazar devlet
leriyle rekabet etmesi mmkn deildir.
Yabanclarn lkenin istedii yerinde istedii l
de arazi ve imkan edinmelerine frsat vererek Sevr
Anlamas'nn dolayl uygulamasna sebep olaca, kl
trel ve sosyal deformasyona yol aaca ve milli sanayi
nin gelimesini engelleyecei iin Ortak Pazar'n aka
ve kesinlikle karsndayz.
Kalknma iin blgesel ibirlii anlamasnn milli ya
rarlar asndan gelitirilip geniletilmesinde yarar g
ryoruz.
333

nc dnya lkeleri, zellikle Ortadou ve Afrika'nn

Mslman lkeleri ve Kta ini'yle ticari ilikileri geli
tirmenin byk yarar salayacana inanyoruz.
Alpaslan Trke, 1 993'teki Trk Dnyas Kurultay'nda alenen yle diyordu:
"Trkler, corafyann ve tarihi olaylarn blm olduu
eitli balantlar dolaysyla, Ruslarla dosta ve insan
haklarna dayal, demokrasi ilkelerine uygun, karlkllk
ilkesi erevesinde, birbirlerinin i ilerine karmadan,
eit artlarda ve eit haklara sahip olarak ok sk bir i
birlii dzenlemelidir."
Rza Mftolu, Derin Sayfalaryla Milliyeti Hare
ket adl kitabnda, 1994'teki MHP Olaan Kongresi'nde Nazm
Hikmet'in "Bu Memleket Bi zim" iirini okuyan Trke'in, "Bunu
neden yaptnz?" sorusuna;
"Blcler aztt. Milli blok oluturmalyz. Bu blok
ta solcular, Nazm' sevenler de bulunmal. Onlara bir zey
tin dal uzattm. Beraber olmalyz mesajn verdim" dediini
belgelemitir.
Bu aklamalar nda soruyorum:
1) DSP-ANAP ve MHP koalisyonu devam ederken, Baba
kan Ecevit'in "ABD planlarna alet olmayacan" belirtmesin
den so nra, 13 Temmuz 2002 tarihli Washington Post gazetesin
deki bayazda yle deniyordu:
"Pentagon'un sava planlar, Trkiye'nin ABD gleri iin
bir s olarak ibirlii gsterbilmesine bal. ABD Savunma
Bakan Yardmcs Paul Wolfowitz bu konuda grmeler
de bulunmak zere hafta sonunda Ankara'da olacak. Sorun
bu hkmetin yerini kimin, nasl alaca..:'
334

Paul Wolfowitz'in Trkiye'deki temaslarndan sonra, Ke

mal Dervi derhal DSP'yi blme giriimini balatt. MHP ise, hi
gerei yokken, erken seim istedi. Erken seim yoluyla AKP'yi
iktidara getirmek bir Amerikan planyd. Alparslan Trke ya
asayd ve partisinin banda bulunsayd, bu Amerikan Plan'na
bilerek veya bilmeyerek alet olur muydu?
2) Abdullah Gl, G enelkurmay Bakan Yaar Byk
ant'n "Aynen uygulanrsa Trkiye parampara olur" dedii M
zakere ereve Belgesi'nin 10 ve 1 . maddelerini kabul etmi ki
idir.
27 Nisan 2007 tarihli Genelkurmay Bildirisi'nde ise, "A ta
trk'n, 'Ne mutlu Trkm diyene!' anlayna kar kan her
kes Trkiye Cumhuriyeti'nin dmandr ve yle kalacaktr" de
niyor.
Abdullah Gl, Trkiye Kltr Teekklleri nc stia
re Toplants'nda "Ne mutlu Trkm diyene la/n, tutup her yere
yaza yaza, Trkiye aslnda ilkel bir hale dnmtr" dedii bili
nen bir kiidir.
Genelkurmaymzn bu konulardaki grlerini her zaman
benimsedii bilinen Alpaslan Trke, yaasayd ve hayatta bu
lunsayd, Abdullah Gl'n Cumhurbakan olmasnn yolunu
aacak herhangi bir giriimde bulunur muydu?
3 ) Anayasa deiiklii yoluyla egemenliimizi AB'ye dev
retmenin yolunu amaya alan AKP'nin, laiklie aykr eylem
leri dolaysyla kapatlmas tartlrkeni Alparslan Trke yaa
sayd, partisinin "AK p 'nin stepnesi... AKP'nin canl kalkan" ek
linde anlmasna sebep olacak, parti yneticilerince gerekleti
rilen sz ve davranlar engellemeye almaz myd?

335 .

MUHS N YAZICIO G LU'NUN ARDNDAN ...

Bilgi Yaynevi Trkiye Cumhuriyeti kerken adl eseri
mi yeni yaymlamt. Telefonum ald, arayan Muhsin Yaz
colu idi. Bana;
"Milli duyarllklarmz dile getiren en gzel eserlerden
birini yazdnz. Ben ve arkadalarm seni itenlikle kutluyo
ruz" dedi.
Yol paralarn cebimizden deyerek, Berlin'e "Ermeni Soyk

rm Yalandr" diye haykrmaya gittiimizde, Byk Birlik Parti

si yneticilerinden biri de (hafzam beni yan1tmyorsa Dursun

Yasskaya) aramzda idi.

Kendimi onlara anlatmay baarm olacam ki, zellikle
Byk Birlik Partili genlerden, karlatmz her ortamda sev
gi ve yaknlk grdm.
Her grne katlmasam da, inanlar uruna mcadele
e den, dik bir duruu olan insanlar severim. nk Rauf Denk

ta n dedii gibi, "Milli davalar dik durarak kazanlahitir:'

'

Muhsin Yazcolu, yle bir insand. Allah rahmet eylesin.

Byk Birlik Partisi Genel Bakan ve Sivas Milletvekili

Muhsin Yazcolu imzasyla TBMM Bakanl'na sunulan soru nergesinde, AKP Hkmeti'nden u sorulara cevap verilme
si isteniyordu:

"Gazze'ye bomba yadran srailli pilotlar eitimlerini

Trkiye'de yapmakta mdr?
336

Eer eitimlerini Trkiye'de yapyorlar ise, anlama ge

rei Trkiye'de, Trkiye semalarmda eitilen ve idman
yapan srail sava pilotlar bizim kardelerimizden ba
ka kimi bombalayabilir?
Gazze halkmn 'en iyi ekilde bombalanmasma' hizmet
etmek deilse nedir, srail'le savunma ittifak?
srail'e verilen askeri ihaleler bu vahetin finansmamm
salamaktadr. ' lkenin menfaatleri yle gerektiriyor'
diye Filistinl ocuklarm katledilmesine katkda bulun
maya devam edilecek midir?
T rkiye-srail arasndaki savunma ittifaknn ierii nedir?
'Savunma ittifak' ifadesi, ortak dman varl n kabul ile
zikredilebilir. O halde bu ortak dman kimdir, kimlerdir?
Filistin halk mdr? Suriye midir? ran mdr? Yoksa btn
slam alemi midir?
Akdeniz'deki mutat Trkiye-srail-ABD ortak askeri tatbi
katlarna son vermeyi dnyor musunuz?"
Bu eit sorular soran yazar ve politikaclar, normal lm
lerle hayatlarn kaybetmemilerdir. Art arda geirdii lm
cl kazalarn ve lmyle sonulanan son helikopter kazas
nn ardndaki srlar akla kavuturmaya almak, Muhsin
Yazcolu'nun hatrasna en byk hizmet olacaktr.
Yaasayd ilk kar karya geldiimiz yerde kendisinden ay
dnla kavutur masn isteyeceim sorularm olacakt. te bun
lardan birka:

1) "Anglo-Sakson ve Galler ittifak biiminde bir ittihada

(birlie) ihtiya, hem de ok iddetle ihtiya vardr... Aslnda bu
na mecburuz. Amerika u andaki konum ve gcyle btn dn
yaya kumanda edebilir. Btn dnyada yaplacak iler buradan
idare edilebilir. Amerika, bu dnya gemisinin dmeninde otu
ran bir milletin addr. Amerika, daha uzun zaman dnyann ka337

derinde ok nemli rol oynayacaktr. Bu realite kabul edilmeli.

Amerika gz ard edilerek, urada burada bir i yaplmaya kalk
lmamaldr. Amerikallar istemezlerse kimseye dnyann dei
ik yerlerinde hibir i yaptrmazlar. imdi baz gnll kurulu
lar, dnya ile entegrasyon adna gidip dnyann deiik yerlerin
de okullar ayorlarsa, mesela Amerika ile attnz srece bu
projelerin gerekletirilmesi mmkn olamaz. Amerika ile iyi ge
inmezseniz iinizi bozarlar. urada bulunmamza izin veriyor
larsa, bu bizim iin avantajsa, bu avantaj ABD salyor demek
tir" diyen; Papa VI. Paul'n talimatyla kurulan "Hristiyan OL
mayanlar Sekretaryas"nn, 1 973 ylnda sekreterlii grevine ge
tirilen Pietro Rossano'nun "Dinler aras diyalog, kilisenin ncil'i

yayma misyonunun iinde yer alr"; ayn kuruluun 1 984 yln

dan beri bakanln yapan Kardinal Francis Arinze'nin "Din

ler aras diyalog, kilise misyonunun normal bir paras olarak

grlmelidir", yeni Papa'nan "Dinler aras diyalog, kilisenin
insanlar kiliseye dndrme amal misyonunun bir para
sdr" dedikleri bilinmesine ramen, Papa'ya sunduu mek
tupta, "Dinler aras diyalog iin, Papalk Konseyi/PGID mis
yonunun paras olmak zere burada bulunuyoruz. Bu mis
yonunun tahakkuk ediini grmeyi arzu ediyoruz ... En mte
vaz yardmlarmz sunmak iin geldik" diyebilen; 8 ubat
998 Pazar gn Papa'yla bulumak iin Vatikan'a hareketin
den nce yapt aklamada, "Birka ay nce Abromowitz ce
naplarnn yardmyla bu buluma gerekleti" diyen ve eski
CIA ajanlaranan referanslaryla ABD'de kalabilen Fethullah
Glen'e yakn bir duru sergilemek; sizin gibi vatansever, her
trl emperyalizme ve onun iimizdeki ibirlikilerine kar
mcadele etmeye alan bir kiide neden herhangi bir ra
hatszlk yaratmyor?
338

2) Abdullah G l, zamann Genelkurmay Bakan Ya

ar Bykant'n 'ynen uygulanrsa Trkiye parampara

olur" dedii Mzakere ereve Belgesi'nin LO ve . maddele

rini kabul etmi ve Trkiye Kltr Teekklleri nc stiare
Toplants'nda "'Ne Mutlu Trkm Diyene' lafn tutup her yere
yaza yaza, Trkiye aslnda ilkel bir hale dnmtr" diyen bir
kii; byle bir kiinin Cumhurbakan olmasna neden destek ol
dunuz?
3} Alpaslan Trke, Dokuz Ik Doktrini'nde u nemli
hususa deinmiti:

"Ortak Pazara (AB'nin o zamanki ad) giriimiz, sanayile

memiz iin ciddi bir engel tekil edecektir... Sanayilemeye al
an memleketimizin ileri birer sanayi memleketi olan Ortak Pa
zar devletleriyle rekabet etmesi mmkn deildir.
Yabanclarn lkenin istedii yerinde istedii lde arazi
ve imkan edinmelerine frsat vererek Sevr Anlamas'nn dolay
l uygulamasna sebep olaca, kltrel ve sosyal deformasyona
yol aaca ve milli sanayinin gelimesini engelleyecei iin Or
tak Pazar'n aka ve kesinlikle karsndayz... nc dnya
lkeleri, zellikle Ortadou ve Afrika'nn Mslman lkeleri ve
Kta ini'yle ticari ilikileri gelitirmenin byk yarar olaca
na inanyoruz."
lmeden ksa bir sre nce, 1994'teki MHP Olaan Kong
resi'nde Nazm Hikmet'in "Bu Memleket Bizim" iirini okuyan
Trke'in, "Bunu neden yaptnz?" sorusuna, "Blcler aztt.
Milli blok oluturmalyz. Bu blokta solcular, Nazm ' sevenler
de bulunmal. Onlara bir zeytin dal uzattm. Beraber olmalyz
mesajn verdim" dedii belgelenmitir.
5 Nisan 2009 tarihli Radikal/ki'de Baskn Oran unlar ya
zyor:
339

"Size bilmediiniz bir eyi aklayaym: ki yl nceydi, M.

Yazcolu bir parti ileri geleni vastasyla beni arad ve
evimde grmek istedi. Bin trl ey araya girdi, gerek
lemedi!.. Ama tam iki hafta nce nerisini yineledi. Bu se
fer baka kalem sahipleriyle ortak bir toplant nerdi: Ah
met Altan, Mehmet Altan, Eser Karaka, Oral allar,

Fehmi Koru, Murat Belge, Ali Bayramolu, Rza Trmen,

Cengiz andar, Etyen Mahupyan, Elin Macar, Engin
Koyan, M. Bula, Nazl Ilcak, Fuat Keyman gibi arkada
larla Maysn 3. haftas 15- 16- 17- 1 8 - 1 9 Mays 2009 gnleri
uygun olursa zmir Seluk irince'de veya herhangi uygun
bir yerde bulumak istedi. lerinden bazlarna yazdm, ce
vap bekliyordum. Kaza haberi daha nce geldr'
Yaasayd Saym Muhsin Yazcolu'na unu sormak is
terdim: "Bulumaya altnz kiilerden pek ou 'Trkl
e hakaret su olmaktan kanlsm 'Tm blcleri de kap
sayan bir genel af kanlsm 'Patrik'e ekmenik unvan veril
sin 'Ermeni soyknm tanlnsln 'Blc partiler kapatdma
sm 'Federasyonu dnmeliyiz 'Trk ordusu Kbns'tan e
kilsin' diyen, egemenliimizin AB'ye devrine raz kiiler. De
ieceklerine dair en kk bir emare de yok. Baskm Oran'm
yazdklan doruysa, srarl bir ekilde istediiniz bu bulu
madan ne yarar umuyonunuz?"
4) Mehmet Akif, btn yurt sathnda akisler yapan nl
"Sevr Hitabesi"nde yle diyordu:

"Ey cemaat, gznz anz, ibret alnz. Artk kime hizmet

ettiimizi, kimin hesabna birbirimizin grtlana sarld
mz anlamak zaman zannediyorum ki gelmitir. Allah rl
zas iin olsun aklmz bamza toplayalm. nk byle
dman hesabna alarak elimizde kalan u bir avu top
ra da verecek olursak, ekilip gitmek iin arka tarafta bir
340

kar yerimiz yoktur. imdiye kadar dmana kaptrdmz

koca koca memleketlerin halk hicret (g) edecek yer bula
bi/milerdi. Biz yle bir akbete (sona) mahkum olursak, ba
mz sokacak delik bulamayz ... Sevr bizim iin Avrupa'nn
hazrlad bir lmfermandr. Onlarn bu tertiplerini (tu
zaklarn) balarna arpacaz. Zafer bizimdir.n
Muhsin Yazcolu'nu dostlarnn ve dava arkadalarnn,
Mehmet Akif Ersoy'un bamszlmzn sembol olan stiklal
Mar'mz kaleme ald Altnda'daki Tacettin Dergah'na def
netme arzularn gz yaartc bir vefa rnei olarak gryorum,
nur iinde yatsn.
Hibir zaman unutmamamz gereken bir ey var:
Kurtulu Savamz, Mehmet Akif Ersoy gibi vatansever
ve dini btn insanlarmzn Kemalistlerle ibirlii yapmala
r sayesinde kazanlmtr. Bu corafyada bamsz bir devlet
olarak yaamamzn ve lke btnlmz korumann ba
ka yolu da yok.
Msr'a, niversitedeki grevine tekrar dndkten sonra
Mehmet Akif, yazd bir mektubunda;

"Msr'da on bir yl kaldm. Fakat on bir saat daha kalsaydm

artk ldrrdm. Sana halisane (itenlikle) birfikrimi syle
yeyim mi: insanlk da Trkiye'de, milliyetilik de Trkiye'de,
Mslmanlk da Trkiye'de, hrriyetilik de Trkiye'de...
Eer varsa, Allah benim mrmden alp, (Mustafa Kemal'i
kastederek) O 'na versin " diyor.
Tm vatansever i nsanlarmzn; emperyalist devletleri,
Mustafa Kemal dahil tm Kemalistleri, Mehmet Akif kadar an
layp, gereini buna gre yapmalar dileimle bu yazma son ve
riyorum.

341

B iRAZ DA EDEB iYAT...

Aziz Nesin, 3 Haziran 1 963'te kaleme alnd dnlen
mektubunda, Nazm Hikmet'in olu Mehmet Nazm'a u ola
y anlatr:

"... Mustafa Kemal'in Dolmabahe Saray'ndaki sofrasnda

btn nl edebiyatlar, yazarlar var...
Gece yarsndan sonra Mustafa Kemal, dilimizin en gl
airini hatrlar,
'Nazm Hikmet'i de arn!' der.
Polisler seferber olur, gece yarsndan sonra Erenky'deki
evinde yatmakta olan Nazm' uyandrrlar.
'Gazi hazretleri sizi saraya davet ediyor.. :
Nazm, kapsnda bekleyenlere;
'Ltfen Paa'ya sayglarm sununuz. Bu saatten sonra sof
raya bir arkc armas daha uygundur, ben airim' der:'
Taylan zbay, o devrin isim yapm arkclarndan Deniz
Kz Eftalya Hanm n ismi de kartrlarak, bu olayn eitli
kaynaklarda deiik ekillerde anlatldn belgeledii "Atatrk
ve Nazm Hikmet: 'Deniz Kz Eftalya' Hikayesi" balkl yaz
snda; byle bir olay n cereyan etmediini tam bir akla ka
vuturuyor. ( Y.A.R. Mdafaa-i Hukuk dergisi, Mart 2010)
'

1960 ylnda, Milliyet gazetesinden mer Sami Coar ve

Vatan gazetesinden Orhan Karaveli "Uluslararas Dou Bi
limciler Kongresi"ne katlmak zere Moskova'ya giderler.
342

Ve ko ngreye katlan Nazm Hikmet'le geceli gndzl o n

b e g n geirme frsatn elde ederler.
Bir akam mer Sami Coar;

"Yahu stad... Trkiye'de ok konuulan ve sanrm herkesin

baka bir 'Eftalya olay' var... Asl astar var m o hikayenin"
diye sorunca birden ciddileen Nazm, u cevab verir:
"Bakn cancazlarm. Elbette asl yoktur. .. Dnyann her ye
rinde halklar efsane uydurmaya baylrlar. Bir kez tutun
ca da, kimse kimseyi iin dorusuna inandramaz... imdi,
Mustafa Kemal dnyann en nazik ve efendi adamlarndan
biriydi. nsanlar gece yataklarndan kaldrp, keyfi yle is
tedi diye ayana artmak onun yapaca bir ey deildi.. .
Atatrk, Dolmabahe Saray'ndaym da ... 'gidin u deli o
lan bulun, gelip iir okusun bana' demi de... Evime doluan
grevlileri 'Ben Deniz Kz Eftalya deilim' diye geri evir
miim!.. Neresini dzelteyim ben bu 'hikaye'nin ? Atatrk'n,
ancak kendini bilmez sarholara yakan byle bir davran
n iine girmesi bir yana, adam kimse sarho grmemitir!
Bana da hibir zaman byle bir davet gelmemitir O'ndan.
Kendisine daima hayranlk duymu ve sayg beslemiim
dir. O olmasayd, Trkiye olmazd! Bir davet gelmi ol
sayd O'ndan, geri evirir miydim ? Bir kere, devletin ba
adam. Hem de nasl bir ba!.. 'Deniz Kz Eftalya' szne
gelince, devrinin nl bir sanats olmal kadn. Byle bi
rini kltc ve incitici bir sz de bana yakmaz zaten . .."
(Orhan Karaveli, Tandm Nazm Hikmet, s . 123)

343

RECEP TAYY p ERDO G AN'IN,

NEC p FAZIL HAYRANll G ININ
NEDEN NED R?
Cumhurbakan Abdullah Grn bir Necip Fazl Ksak
rek hayran olduunu bilmeyen yok ... Babakan Recep Tayyip
Erdoan da, Trkiye Milli Kltr Vakf'nn 40. Kurulu Yldn
mnde coarak unlar sylemi:
,

"Necip Fazrn muhalif, keskin ve ufuk ac duruu olma

sayd; kendi ifadesiyle 'Kk ezelde ve dal elbette bir siste
min akna, vecdine, diyalektiine, estetiine, irfanna, id
rakine sahip bir genlik' ars olmasayd; bugn bir eyler
eksik kalm olacakt..:'
Amberin Zaman unlar yazyor (Star gazetesi, 2 1 Mays
2 0 1 0):
"AKP ilk kurulduunda Recep Tayyip Erdoan'la mlakat
yapmtm.
'Hangi lideri kendinize rnek alyorsunuz?' diye sorduum
da, 'Necip Fazl Ksakrek' cevabn verdi:'

Necip Fazl Ksakrek'in, slam diniyle badamayan ku

mar ve benzeri tutkular, elbette ki Abdullah Gl ve Recep Tay
yip Erdoan'n, Necip Fazl Ksakrek'e hayran olmalarnn
nedeni olamaz.
Sz konusu airin hayatnda dnem var. Bu dnem
de yazdklar ve sylediklerinden baz rnekler vereceim ve bu
dnemlerin hangisindeki Necip Fazra Abdullah Gl ve Recep
344

Tayyip Erdoan'n hayran olabileceini okurlarmn takdirine

brakaca m:
te ilk dnemden, "Kadn Bacaklar" balkl iir:
Boynuma doladm gzel putu grseler
nsanlar renirdi neye tapacan
Ama olsam gzlerim srseler alr
sa'nn eli diye bir kadn bacan
kinci dnem, Necip Fazl Ksakrek'in hzl bir Atatrk
olduu dnemdir.
Onun 1930'da Atatrk saken, Atatrk'n gazetesi Haki
miyet-i Milliye'de yaymlanan ve Menemen olaynda Astemen
Kubilay'n ehit edilmesini k nayan yazs yleydi:
"Vatanmzn kalbimize en yakn bir kesinde, daha
dn dman bayrandan temizlediimiz bir meydan
(Menemen) bugn 'inna fetehnaleke' yazl zift ruhlu bir
irtica aleminden temizliyoruz ... rtica, yatamzn ba
ucundaki bir bardak suya kartrlan zehirdir:'
Necip Fazl Ksakrek'in Atatrkl, Atatrk ldkten
so nra da srmt. rnein, Byk Dou dergisinin 1 943 Kasm
saysnda yle yazyordu:
"Evet laf ve hayal, yahut fikir ve remz (sembol) aleminde
deil, dorudan doruya madde ve hakikat dnyasnda
Atatrk hayata dnecektir.
Bir gn onu, kafuriden (kafur aacndan) yontulmu asil
ve parmaklaryla kurann kabzasn kavram zarifve in
ce endamyla bir masaya eilmi ve gk gzleriyle dnya
haritasn szmeye balam olarak greceiz:'
nc dnem: ABD'nin slam dinini Sovyetler Birlii'ne
kar kullanmaya balad ve Necip Fazl Ksakrek'in, Men
deres Hkmetleri zamannda rtl denekten hibir ya345

zara nasip olmayacak miktarda paralar almaya balad d

nemdir.
Artk kendisini Amerikanc, slam Birlii yanls bir ya
zar olarak gryoruz.
Necip Fazl Ksakrek, 17 Temmuz 1959'da, Byk Dou
dergisinde yaymlanan bir yazsnda yle diyordu:
"Amerikan politikasn korumakla mkellefiz ... Ame
rikan siyasetini tutmak biricik yol... Amerika'dan nazl
bir sevgili muamelesi grmek biricik dikkatimiz olmal.
Yoksa bir Amerikan bahriyelisinin iki yana ak bacakla
r arasnda mtalaa ettii kadndan ileri geemeyiz. D
siyasetimizde Amerikan siyaseti ve i bnyemizde Ame
rikanizm politikasn kendimize tecezzi etmez (birbirin
den ayrlmaz) bir siyaset vahidine (tekliine) gre ayarla
makta her ie hakim bir mana gizlidir:'
Tm bu yazdklarmla birlikte:
Byk Ortadou Proj esi'nin aslnda slam zerinde oyna
nan bir emperyalist oyun olduunu; "Nurculuk" ve "Nakiben
dilik" gibi lkemizdeki en etkili tarikatlarn ABD'nin gdmne
girdiini; siyasal slamclarn verek gklere kard tm poli
tikac, air ve yazarlarn gerek yzlerini belgelere dayanarak
renmek isteyenler, Cengiz zaknc'nn, Otopsi Yaynlar ara
snda kan Osmanl'dan Gnmze slam zerinde Emper
yalist Oyunlar-Trkiye'nin Siyasi ntihar-Yeni Osmanl Tu
za balkl eserini mutlaka okumaldrlar.

346

ATAT RK VE T RK M Z G
1936 ylnda yayn hayatna giren Haftadabir dergisi iin ya
plan syleide, "Alaturka dediimiz eski musiki hakknda ne d

nyorsunuz?" sorusuna Neyzen Tevfik u cevab verir:

"ki ayaklar ktrm derim olum . .. Sen alaturka alnan
yerdeki dinleyicilerin hallerini grmedin mi hi? nlerinde
rak, karlarnda kadn. te adna musiki dediimiz bu k
trmn koltuk deneklerinden birisi kadn, birisi rakdr.
Onlarla yryebiliyor. Kendi kendine yetmiyor demek:'

Cemal nl, Mays 2004'te, Pan Yaynclk'n kard

Git Zaman Gel Zaman adl eserinde, "Alaturka" denilen "eski
musikimiz"in bana gelenleri yle zetler:
" Trk musikisinin yasaklanmasna varacak olan sre bala
mtr. Basn, gerekelerin ve kamuoyunun hazrlanmasn
da etkin bir biimde kullanlmaktadr. 1 933 sonbaharnda

Cumhuriyet gazetesi yapt bir anketin sonularn, gazete

nin 'geleneki' yazarlarndan Peyarni Safa'nn deerlendir
meleriyle yaynlar. Peyarni Safa yazsnn giriinde, zama
nn nde gelen musikiinaslarnn, yazarlarn, gazetecile
rin katld anketin sonunda ortaya 'on bir fikir blnn'
ktn anlatr. zetledii on bir grn altna da, kendi
gr ve eletirilerini ekler. Temelde grler, 'alaturkaclar'
ve 'milli musiki' taraftarlar olmak zere ikiye ayrlmaktadr.
Farkllamalar ounlukla yntem ve ayrntlardadr. Cum347

huriyet gazetesi kurucusu Yunus Nadi Bey'in olu Nadir

Nadi ve yazar Falih Rfk Atay zetle yle sylemilerdir:
'Her eyi Avrupa'dan aldmz gibi musikiyi de oradan ala
caz. Bugn halk trkleri istisna edilirse, milli bir musiki
miz yoktur. talyanlar, Franszlar, Almanlar gibi her mille
tin anlayabilecei bir musiki dilini kabul etmeye mecburuz.
Alaturka ve alafranga mnaakalar artk bitmelidir.'
Peyami Safa'nn verdii yant ise yledir:
'Tenkit: Musiki fizik ilmi gibi beynelmilel objektif bir sanat
deildir. Onun asli malzemesi bir milletin itimai uurunda
(sosyal bilin) gizlidir. Onu inkar etmek ve bir otomobil alr
gibi Avrupa musikisini aynen almak nasl kabildir?'
Gsterilen gayretler sonucu, Trk musikisi radyolar bata
olmak zere resmi kurulularda yasakland. stanbul Bele
diyesi Konservatuvar'nda yalnzca ilmi bir heyetin yapaca
tasnif almasyla snrlandrlm olan Trk musikisi, en
yaygn olarak radyo programlaryla halka ulayordu, ula
maz oldu. Sz edilen 1 933-34 yllarnda plaklara daha ok
Kaptanzade Ali Rza Bey'in ve Muhlis Sabahattin Bey'in
yeniliki almalaryla, stanbul ehir Tiyatrolar'nda tem
sili yaplan operetler plak olmaktadr. Bu yasak, repertuvar
lar bsbtn deitirmemise de etkilemi, anlay dei
ikliine uramasna yol amtr. Bu dnemde yldz hzla
ykselen, halk trkleri kaytlardr. Ayrca konservatuvar
larda ve klasik Bat musikisi bestecileri arasnda halk mu
sikisinden olabildiince yararlanmann olanaklar ve yollar
aratrlmaktadr. Musikinin kurtuluunun bu ynde olduu
iaret edilmekte ve grler resmi p olitikalara dntrl
mektedir.

8 Terinisani (Kasm) 1 934 tarihli Cumhuriyet gazetesinde

u haber yaymlanr: 'algl yerlerden eski musiki kaldrla-

348

cak... ehir meclisine bir takrir veriliyor. Radyo da tamamen

yeni bir program tatbik etmektedir.'
Yeilhilal Cemiyeti'nin balatt kampanyann zerinden
y aklak on sekiz ay sonra fiili durum domu, Trk mu
sikisi radyo yaynlarndan kaldrlm tr. Yan resmi kimlii
ile Cumhuriyet gazetesi yasaktan yana bir tavr iine gir
m itir. Bir alaturka saz heyeti fotoraf nn altna u haberi
ve rmitir:
'G azi Hazretleri'nin milli Trk musikisi hakknda iaretle
ri zerine yeni musikinin yer almas iin ehrimizde yaplan
h a zrlklar bitmek zeredir. stanbul Radyosu dn akam
yeni esaslar dahilinde hazrlad programn tatbikata ba
l a mtr. Bir taraftan milli oyun havalanmzn sratle orkes
trasyonu yaplarak stanbul Radyosu'nda halka dinletilmesi
iin bir heyet tekil edilmitir. Umumi algl yerlerden hal
kn ruhuna hitap etmeyen melankolik musikinin kaldrlma
s iin ehir Meclisi azalar Meclise bir teklif yapmaya hazr
lanmaktadrlar. Bu teklifin Meclisin cumartesi gnk top
lantsnda yaplmas muhtemeldir. stanbul Radyosu'nun ye
ni harekete nasl uyaca hakknda Ankara'da temaslar yap
tktan sonra ehrimize dnen radyo program mdr sma
il sa Bey dn muhabirimize u malumat vermitir.
- stanbul Radyosu'nda alaturka musiki neriyatnn igal
ettii mddet takriben bir saat 50 dakika kadard. Bu md
deti doldurmak iin radyo irketi ok byk sknt ekiyor
du. nk alaturkann klasik denilen ksm ok eski seneler
evvel hazrlanm besteler, ar semailer ve pek ar ark
l ard. Yzlerce sene evvel yapldna gre bunlarn bugn
k zevki tamamile tatmin etmedii ve etmiyecei pek tabii
idi. Sonra yeni yaplan alaturka arklar hem kymetsiz, hem
kyafetsizdi. Bir tanesinin okunmas dakika sren alatur
ka arklarn her gn iki saate yakn neriyat yapmak st349

rarnda (aresizlik, yasaklanm bir eyi yapmak zorunlulu

u) kalan radyo irketine ayda -basit bir hesapla- 600 eser
lazmdr. Halbuki bestekarlar bir senede bile bu kadar eser
veremiyorlar.
20 Kasm gn Ankara'da MaarifVekili (Milli Eitim Bakan)

Zeynelabidin Bey'in reislii altnda, 'ulusal musikiye verile

cek yn ve bu hususta alnacak tedbirleri' grecek olan he
yet biraraya gelir. Toplantya stanbul Konservatuvar'ndan
Cemal Reit Bey, Hasan Ferit Alnar katlr. Cumhuriyet
gazetesinin bildirdiine gre muhtemel ele alnacak mese
leler unlardr:
'Radyodan sonra plak vastasyla veya umumi mahallerde
alnan alaturka musikinin men'i areleri, aile ocanda mu
siki terbiyesi (aile muhiti iin arklar). Radyo neriyatnn
musiki terbiyesi bakmndan da kontrol ve organizasyonu,
koro, orkestra, oda musikisi konserleri... Solo konserleri,
operalar vastasyla halkn musiki zevkini terbiye ve bunla
rn organizasyonu, operetleri musiki, ahlak ve tiyatro bak
mndan da kontrol, halk musiki dershanelerinin organizas
yonu:" (Cemal nl, a.g. e., s.319 ve devam)
Yaplan bu uygulamalarn savunmasn, 1934'de TBMM a
konumasnda Atatrk yle yapmtr:
"Arkadalar! Gzel Sanatlarn hepsinde, ulus genliinin
ne trl ilerletilmesini istediinizi bilirim. Bu yaplmakta
dr. Ancak, bunda en abuk, en nde grlmesi gerekli olan
Trk miziidir. Bir ulusun yeni deiikliinde l, mzik
te deiiklii alabilmesidir; kavrayabilmesidir. Bugn dinle
tilmeye yeltenilen mzik, yz aartacak deerde olmaktan
uzaktr. Bunu aka bilmeliyiz. Ulusal ince duygular, d
nceleri anlatan; yksek deyileri, syleyileri toplamak,
onlar bir gn nce, genel son mzik kurallarna gre ile350

rnek gerekir. Bylelikle gzide ulusal Trk mzii ykselebi

lir. Evrensel mzikte yerini alabilir:'
imdiye kadar yazdklarm yineleyerek; "geleneksel'; "tari
hi'; "alaturka'; "Trk sanat mzii" gibi hangi adla anarsak ana
lm, "Atatrklk" adna Trk mziine saldrmak, baz aydn
larmz iin vazgeilmez bir davran biimi olmutur. Bence ta
rihimiz boyunca en byk hakszlk Trk mziine yaplmtr.
yle ki:
1) So nradan vazgeilen bir politik uygulamay savunma d
nda, Atatrk'n Trk mzii hakkndaki gerek dnceleri
yledir:

Her memleketin bir milli mzii vardr. Milli mzik kl

tr almak, geleneklerimize bal olmak bakmndan
herkes iin nemlidir. Ben, Trk mziini frsat bulduk
a severek dinlerim. Ancak uluslararas dzeyde bir ye
ri olan bat mzii kltr almak, genliimiz iin ok
nemlidir. Klasik bat mzii, insanlarn dnce ka
biliyetini artrr. Bat mziini renmek demek, Trk
mziinden uzaklamak demek deildir. Bilakis (aksi
ne) bat mzii, ok sesli Trk mziinin gelimesi iin
faydaldr. Bu nedenle, okullarmlZda mzik derslerine
byk nem vermeliyiz. (Kazm zalp-Teornan zalp,
Atatrk'ten Anlar, Trkiye Bankas Yaynlar, s.88)
2) Atatrk'n duygu dnyasna en uygun den mzik,
Trk mzii olmutur. nk ak en iyi anlatan ve duyuran m
zik, Trk mziidir. Bir ak derinliine duyabildiiniz, yaaya
bildiiniz, Trk kltrne ve iirine aina olabildiiniz oran
da bu mzikle zdeleebilirsiniz. Atatrk ilk byk akn,
askeri okul rencisi iken yaamtr. Enver Behnan apolyo,
Atatrk'n salnda yaymlanan nklap Tarihi kitabnda ola
y yle anlatr:
351

"Askeri okul rencisi Mustafa Kemal'in izin gnleri geti

i yolun zerindeki cumbal evde oturan bir kz, o nun yolu
nu gzlemektedir ve Mustafa Kemal hayal meyal grd
bu kza ak olmutur.
O sralar dinledii Giriftzen Asm Bey'in Uak arks, o
aknn arks haline gelmitir:

Cana rakibi handan edersin

Ben binevay giryan edersin
Biganelerle nsiyyet etme
Bana cihan zindan edersin
Mustafa KemaL, bir izin gn yine ayn yoldan geerken
sevdii kza aaya inmesini iaret eder. Kz iner ama Mus
tafa Kemal kap aralndan grd kzn, hayalinde can
landrd kzla ilgisi olmadn anlar ve bir daha o yoldan
gemez. Ancak kz Mustafa Kemal'i unutamaz ve bir daha
hi evlenmez. Atatrk'n sonraki aklan ile zdeleen ar
k, Haim Bey'in Bestenigar arks olmutur:

Kama mecburundan ey ahu-yu vahi /fet et

Gayr bu biganelikten ge, vefay adet et
Bezme gel, sermest-i hicrin, ne'eyab- vuslat et
ark syle, raksa k, sakilik eyle, sohbet et
Bu arknn, Adnan Menderes'i de her dinleyiinde alatt
bilinmektedir.
Ayn ark, Birinci Dnya Sava'ndan nce, Yahya Kemal'in
Nazm Hikmet'in annesi Celile HaDIm'a duyduu byk akn
balamasna da neden olmutur.
Yakup Kadri Karaosmanolu, Yahya Kemal'i Kskl'daki
Bektai dergahna gtrr. Sonrasn Beir Ayvazolu, Bozgun

da Fetih Ryas adl eserinde yle anlatmaktadr:

Yahya KemaL, ieri girildiinde kendini baka bir skc t
renin iinde bulunca yine somurtmu, hatta zengin sofralar
352

kurulup Ayin-i Cem baladkta n sonra bile neelenememi

ti. Zaten rakyla pek aras yoktu; ilk kadehleri yzn eki
terek azna gtryor, bir yudum aldktan sonra tepsinin
kenarna usulca brakveriyordu. Ancak musiki fasl balayp
nefesler okunmaya balaynca birden kendine geldi ve otur
duu yerden dorulup, 'Oh, dnya varm!' diyerek iindeki
skntnn tamamn boaltverdi. Gzleri parlamt. imdi
gzel kadn ve erkek seslerinin birbirine kart nefesler
art arda skn ediyordu; bir sre sonra kendini brakp gr
sesi ile koroya katlan Yahya Kemal, Ali Baba ve Bac'nn
sunduu kadehleri pe pee yuvarlamaya balamt. Yakup
Kadri, bu sahneyi daha sonra bir dostuna yle anlatacakt:
"Derken, bu karma ahengin iinden tek bana bir gen k
zn billur sesi bir 'fevvare-i zerrin' gibi ykselmez mi?
te Yahya Kemal'e ne oldu ise oldu, o andan itibaren Lale
Devri'nin uh, akrak airi yle dursun, arap tanrs Di
onysos dahi cokunlukta Yahya Kemal'i aamazd ve sofra
da ve Meydan'n havasnda 'ta fecre kadar' o hal iinde ta
tka taacakt. Hatta Ayin-i Cem, gn aarrken, yine hep
bir azdan arlan Kesik Kerem'den bir arknn;

arab- aknda nedir bu esrar

Syletir efsane efsane beni
nakarat ile sona erdii vakit, Yahya Kemal iin her ey son
bulmu olmayacakt!"
O geceden sonra Kskl Bektai dergahna birok defa Ya
kup Kadri 'siz giderek oktandr terk ettii Nev-Yunanilii
ni bu dergahn Bakkhos ayinlerini hi de aratmayan Ayin-i
Cem'lerinde arkkari rindlikle birletiren Yahya Kemal, bir
gn naslsa Meydan'a den gen bir kadnla karlat. y
le bir kadn ki, 'dii bir parsn ela gzleri'ne benziyordu ve
gz gze geldikleri srada, Ali Baba'nn syledii Bestenigar
arkya perevlik ediyordu:

353

'Kama mecburundan ey ahu-yu vahi /fet et'

inde harlamaya hazr bir ate varm da, birden harlam
gibi bir duygu. Mrit ve muhiblerin koro halinde syledikle
ri nefeslerin anlam sanki birden deimiti; her nefes apan
sz uyanan bir ak sylyordu ... G zleri onun gzlerine ke
netlenmi olarak hi durmadan iti. stedi ki, 'o tatl ve ulvi
gece yllarca devam etsin' ve Ayin-i Cem hi bitmesin.
Yahya Kemal'in Yeni Mecmua'da kan ve iirde asl iddias
nn rnleri olan, henz tamamlanmam iki ak iiri, Telaki
(ilk tanma ve kavuma anlamndadr) ve zleyen, o gnler
de dilden dile dolayordu. Ve yakn evresinde Nazm da
hil- bu iki iirin Celile Hanm iin yazldn bilmeyen yok
tu. Telaki iki yl kadar nce Kskl'da, Bektai dergahndaki
Ayin-i Cem'de byk akn nasl baladn anlatyordu:
-

Yollarda kalan gzlerimin nurunu yordum,

Kimdir o, nasldr diye rzgarlara sordum,
Hlyam tutan bir by var onda diyordum,
Grdm: Dii bir parsn ela gzleri vard.
Sen miydin o afet ki dedim, bezm-i ezelde
Bir kanl gl aznda ve mey kasesi elde,
Bir sofrada itik, ikimiz ayn emelde,
Karmda uyanm gibi bir bakt sarard.
zleyen'de ise bir biti ve inkraz hzn vard:
Gnlmle oturdum da hznlendim o yerde,
Sen nerdesin ey sevgili, yaz gnleri nerde?
Dalar aarrken konuurduk tepelerde,
Sen nerde o fecrin aaran dalar nerde?
Akam, gne artk deniz uJkunda silindi,
Hulya gibi yalnz gezinenler kye indi,
354

Ben kaldm, uzaklarda gnn sesleri dindi,

Gnlmle, hayalet gibi ben kaldm o yerde
(s. l92 ve sonras)
3) Atatr k'n, cephede arpt gnler dnda Trk m
zii dinlemedii ve sylemedii gnler sayldr. Bu mziin in
sanda uyandrd duygular Melih Cevdet Anday, Alaturka adl
iirinde yle anlatyor:

k benim air tabiatm, k orta yere

Fakir gzelinden syle
Hasret ateinden al
al, syle benim derdimi sevdal sesinle.
Hep bilinen arklar gibi olsun
Hani, dil-i biareden
Sun da isin yar elinden
Yani bilinen arklardan olsun.
Yeni szler arama nafile
Derdim yeni olsa anlarm
Gel, hazrndan syle bu akam
zme yetiir zme firaknla harabm.
Sonunda ah ekeriz derinden
Kim anlayacak sahiden olduunu
Sen syle yalnz
Zlfndedir baht- siyahm bestesini
Dede'den.
4) Trk muzgn sevenler, Trkiye'den baka hibir l
kede mutlu olamazlar. En iyi spikerlerimizden, air Baki Sha
Edibolu'nu Londra'da bir bara gtrrler. Orkestra Trke an
lam "Yarn sizi beklerim" olan ngilizce bir para almaktadr.
Baki Sha Edibolu, hemen orada u iiri yazar:
355

Siz benim arklarm bilmezsiniz

Aziz dostlarm, Londral algclar
Yallar, stinye kylarn yararak
Buraya ulaamaz nazl hicazkar.
Datamaz gzlerime ken sisi
aldnz u mambo:
Yarn sizi beklerim, yarn sizi beklerim.
Yahya Kemal Beyatl, Varova'ya Bykeli olarak atanr.
Yannda Tamhuri Cemil Bey'e ait ta plaklardan gtrmtr.
Varova'da k uzun srer ve orada dostu ahbab olmayan Yahya

Kemal'e ua, skldka bu plaklar almaktadr. Bu dinleyile

rin etkisiyle Yahya Kemal Kar Musikileri adl iirini yazar:

Bin yldan uzun bir gecenin bestesidir bu.

Bin yl srecek zannedilen kar sesidir bu.
Bir kuytu manastrda dualar gibi gaml,
Yzlerce azdan koro halinde devaml.
Bir erganun ahengi yaylmakta derinden...
Duydumsa da zevk almadm slav kederinden.
Zihnim bu ehirden, bu devirden ok uzakta,
Tanburi Cemil Bey alyor eski plakta.
Birdenbire mes'udum iitmek hevesi ile
Gnlm dolu stanbul'un en zl sesiyle.
Sandm ki uzaklat yaan kar ve karanlk,
Uykumda btn gece Krfez'deyim artk!
Tamhuri Cemil Bey iin iir yazanlar arasnda Nazm Hik
met de vardr. Baknz Cemil lrken adl iirinde neler sylyor:

Ela gzleri dalgn geni aln sararm

Bir sanatkar hastadr, Cemil hasta yatyor.
356

Oday bir matemin grnmez rengi sarm,

Banda duranlarn kalbi yorgun atyor.
nce parmaklarn slatt gzyalar,
Odann skununda hkrklar inledi,
Hastann yava yava atlarak kalar
Sanki derinden gelen bir saday dinledi.
Mukaddes elemini and bir kerre daha;
Uzak serviliklere evirerek yzn,
Ah! Ey gafil faniler iman edin ALLAH'a!
Bir ilahi ruhun da geldi ite son gn.
ok kudretli oluyor bir dehann gurubu,
Ecel, onun yanna sen de el balayp gir!
Nefesinle titreyen fanilerden deil bu
lmeyen bir san'atkar lm deindedir.
Gkler geri alyor yeryznden sesini,
imdi geni alnnda ebedin glgesi var!
Banda alayanlar, sonuncu bestesini
Ar ar kapanan gzlerinden duydular!
Ben bugne kadar Trk mziinden anlayp da, "Ne mutlu
Trkm diyene !" szn itenlikle sylemeyen tek kiiye rastla
madm.
5) Yobazlar, Trk mziini ne severler, ne anlarlar. Hatta
mzik di nlemeyi gnah sayarlar. Bu hususta Trkiye Cumhuri

yeti kerken adl kitabmda, 240. sayfa ve sonrasna baknz.

6) Mevlana, III. Selim, II. Mahmut, Atatrk, Yahya Ke
mal ve Nazm Hikmet gibi, mzikte, iirde, devlet ynetiminde
devrim yapm kiilerin, mterek zelliklerinin Trk mziin
den anlamalar ve sevrneleri olmas bir raslant mdr acaba?
357

7) Gerek Trk mzii besteci ve icraclar arasndan gerici

ve Atatrk devrimlerini benimsememi, ada atlmlara ve ki
ilere destek vermemi tek kii kmamtr. te bu kiilerin, bu
konularda tarihe dtkleri notlardan bazlar:
En iyi bestecilerimizden Hafz Saadettin Kaynak, Ata
trk'n arzusuna uyarak, 1929- 1930 yllarnda, Colombia fi rma
s ta plaklarna Ezan' ve Kur'an'n "A'li mran" suresini Trke
olarak okumutur.

Murat Bardak, bir tarihi olay yle anlatyor:

" smail Hakk Bey, 20. asrn ilk eyreinin en popler m
zisyenlerindendi. 1 866'da stanbul'da dodu, genlik ylla
rnda sarayn fasl heyetine alnd, padiahn mezzini oldu
ve bugn de hala alnan bir hayli beste yapt. eitli m
zik gruplar kurmu, ok sayda talebe yetitirmi, bu yz
den 'Hoca' ve 'Muallim' diye anlr olmu ve halka ak kon
serlerin ncln yapmt. Bayezid'in arka taraf1arnda
ki Koska'da bulunan eyh amil Efendi Kona'nda faali
yet gsteren 'Musiki-i Osmanl Mektebi pe onun eseriydi ve
ka-gn hkm srd, yani kadnlar ile erkeklerin top
luluk ierisinde biraraya gelmesinin zor olduu gnlerde,
okulunda kadn-erkek ayrm yapmadan ders veriyor, halka
ak konserlere hazrlyordu.
smail Hakk Bey, bu konserlerden birini 19l9'un 12 Aralk
gn, Bayezid'deki Trkoca binasnn konferans salonun
da verdi. Kadn ve erkek mzisyenler sahneye beraberce k
m, yine kadnlarla erkeklerden oluan kalabalk bir dinle
yici topluluuna gzel nameler ile dolu birka saat geirt
milerdi. Ertesi gnk gazeteler, smail Hakk Bey in kon
'

serini ven yazlarla doluydu.

Ama kadnlar ile erkeklerin birlikte akmalar o gnlerde
allm bir ey deildi. Baz evreler yeniliki hocann bu
358

faaliyetinden hi de memnun kalmadlar ve byle bir kon

serin tekrarn nlemek iin ellerinden geleni yapmaya ba
ladlar.
i resmiyete dken zamann eyhlislam Haydarizade b

rahim Efendi oldu. Konserden drt gn sonra, 16 Aralkta

o devrin ileri Bakanl olan Dahiliye Nezareti'ne bir yaz
gnderdi ve 'slami terbiye ile badamayan bu gibi konser
lerin nlenmesini, konseri haber yapan gazetelerin uyarl
masn ve bu ekilde yaynlar yaplmasnn nne geilme
sini' istedi.
ileri Bakanl, eyhlislam Haydarizade brahim
Efe ndi 'nin talebini uygulamaya koydu ve 25 Aralk gn,
bakanln zel kaleminden stanbul Polis Mdrl'ne bir
talimat gnderildi. Talimatta eyhlislamn talebinin yerine
getirilmesi isteniyor, konserin tekrarnn ve gazetelerde bu
konudaki haberlerin kmasnn nne geilmesi isteniyor
du:' (Hrriyet gazetesi, 4 Ocak 2004)
Murat Bardak'nn anlatt tarihi olayda ismi geen smail Hakk Bey, milli duygular aha kaldran;

Ceddin deden neslin baban

Hep kahraman Trk milleti
Ordularn pek ok zaman
Vermitiler dnyaya an
Trk milleti Trk milleti
Ak ile sev milliyeti
Kahret vatan dmann
eksin, o mel'un zilleti
gfteli, Mehter Mar 'n n da bestekar idi.
1954 ylnda, Kbrs'ta yine cinayetler ilenmekte ve Trk ka
n aktlrken, szde Kbrs'n zm noktasn bulmak, hak359

ly haksz ayrmak iin ngiltere'nin 1 0 byk gazetesinin

bayazar ve yaz ileri mdrleri Trkiye ve Yunanistan'da
incelemeler yapmaya karar vermiler, sonra Trkiye'ye gel
milerdi.
T.C. Basn Yayn Genel Mdrl, ngiliz gazetecilerine
Boazii'nde bir ziyafet verecekti. Bu ziyafette, gayet doal
dr ki ngiliz gazetecilerin Kbrs hakknda sorular olacakt.
Ziyafet bitmek zereydi . Kbrs adeta unutulmutu. Sadece
yeniliyor iiliyordu. Biz hatrlattk, Kbrs hakknda bizden
renmek istedikleri bir eyleri yok muydu?
Bir gazete bayazar glmsedi ve;

"Biz" dedi "Yunanistan'da her eyi rendik."

Evet, cevaplar bu idi.
Bir dieri kalarn atarak;

"Fakat siz Trkler" dedi, ''din taassubu iindesiniz. Trki

ye'deki aznlklara ok mdahale ediliyor, kiliselerde bile
ibadetlerine mani oluyorsunuz."
O zaman stanbul Radyosu Mdr olan ve ziyafette hazr
bulunan rahmetli Mesut Cemil (Tamburi Cemil Bey in o
ludur) yerinden frlam ve yle demiti:
"Ben devlet radyosunun mdr, yani devletin resmi memu
ruyum. ngiliz misafirlerimiz 10 gn nce gelmi olsalard,
benim bir kilisede yaplan ruhani ayine algmla itirak etti
imi greceklerdi. Biz mi mutaassbz, biz mi Hristiyanlarn
dinine mdahale ediyoruz?" (Atilla ilingir, Unutanlar,
Unutturulanlar ya da Hatrlayamadklarmz, s.235)
'

Kalan Mzik, 2004 ylnda Safiye Ayla hakknda 2 CD'den

oluan bir albm yaymlad. te o albmde yer alan, Safiye
Ayla'nn anlarndan baz blmler:
"Bodrum'da dnya nn en gzel konuan, en iten, en scak
adam ile tantm: Cevat akir di bu! Cevat akir in (Hali'

360

'

karnas Balks) konuu olarak burada yaadmz birka

gn, anlarmn en gzel sayfasn oluturur...
. . . Bu arada, Belediye Bakan Dr. Mmtaz Bey, birka gn
sonra CHP yararna dzenlenecek olan baloda kk bir
konser verme mi nerdi. Ben de kabul ettim. Balo gecesi, ya
nma Cevat akir ile Nad Sadullah' alp gittim.
nlerde bir masa ayrImt bize. Oturduk. Bir sre son
ra ortada tatsz bir hava esmeye balad. Yanmdaki iki er
kek fkeden kzaryorlard ama ben durumun farknda de
ildim! Geceyi dzenleyenlerden birka, 'Aramzda kom
nistler var, onlar gitsin!' diye tutturmular... Ama bu direni
i, gelip de aka bize bildirmiyorlard. ok gemeden, Na
d, 'Buradan gidelim!' demeye balad. Gitmek zere ayaa
kalknca, bizde o nu izledik.
Ama o gece Bodrumlularn bana gsterdii sevgiyi asla unu
tamam! Biz knca, baka insanlar da boaltmaya balad
orasn. Geceyi dzenleyenler bo masalarla ba baa kal
dlar!
Cevat akir deniz kysndaki evinin bahesini at. Bizi iz
leyenler baheye dolutular. Denizi de kayklar evirmiti.
Bir masann stne ktm. O gece hayatmn en iten ko n
serini verdim. Bizi yalnz brakmayan Bodrumlulara duydu
um kran borcunu, saatler sren zevkli bir konserle de
meye altm! Ve sylediim arklar ile duygulanan insan
larn gz pnarlar ndan damla damla yalar aktn gr
dm! Onlar da bu konserin bedelini duygu dolu gzyalar
ile dyorlard belki de ...
... Babali'den edindiim dostlarm beni kendi yaamlarnn
bir yesi yapmlard. Beni, yaamlarnn ho bir katna yer
letirdiklerini biliyordum. Bu dostlarmdan biri de Nazm
H ikmet'ti .. Onu nce iirleriyle tandm. retmen okulu
nun birinci snfnda iken, edebiyat retmenimiz iirde ye.

361

nilie rnek olarak Nazm'n 'O mavi gzl bir devdil Min
nack bir kadn sevdi' dizelerini okurdu.
Ambassador gazinosunda alyordum. Bir gn Naci Sa
dullah telefon ile arayp, Nazm'n beni dinlemeye gelecei
haberini verdi. Daha dorusu, bu haber benim iin bir mj
deydi! Yllardr zlemini ektiim ama bir trl gereklee
meyen tanma olay nihayet gerekleiyordu.
Programm bittikten sonra, gerilerde bir masada oturmakta
olan Naci ve Nazm'n yanna gittim. ncelikle vd beni. O
srada pek Film stdyosunda alyordu. Bir ara, benimle
ilgili film senaryosu dnlebileceini de ince ince tlatt.
Daha sonra bu dediini gerekletirerek, sznn eri bir in
san olduunu kantlayacakt ...
Bu tanmann stnden henz birka gn gemiti ki (yl

1938), Nazm ile Kemal Tahir'i Harp Okulu olay yznden

ieri aldlar.
Naci Sadullah, arkadalarnn bana gelen bu olaydan fe
ci halde etkilendi. Ama bir gn sevinten uarak geldi NacL
Beni yanaklarmdan pt, kucaklayp havalara kaldrd, fr
dndk yle!
'Nazm'n raporla dar kma ihtimali belirdi Sa/iye!' dedi.
O gece bu mutlu haberle ben de krk dokuzluk ienin vere
cei cokudan nasibimi almaya altm!
Birka gn sonrayd. Bir sabah Naci ile mer Rza Dorul
heyecanla bana geldiler. Sabahn erken bir saatiydi. Daha eli
mi yzm ykamam bir halde, yatak odamda iki dostumu
grnce ortada bir olaanstlk olduunu kavramtm.
Naci, 'Kalk Safiye!' dedi. 'Nazm ', Yakacak'tan alacaz:
Yolda, Naci kulama fsltyla, 'Nazm'a ayakkab almamz
gerekiyor, paran var m ?' diye sordu.
antam atm, doru drst bir ayakkab alacak kadar pa
ra yoktu, Sirkeci'ye kadar geldik. arkada, ceplerimizde362

ki paray bir araya getirip -Rusya'dan ruble geliyor diyerek

halka yanl tanttklar- byk aire ayakkab aldk. Nazm
bu yeni pabularla zgrle adm atacakt!
. . .Yatt odann penceresinde sabrszlanarak bizi bekliyor
du stad. Bizi grnce, gzlerinde sevin lklar belirdi.
B eni beklemediini ama geliime ok sevindiini syledi.
Yakack'tan sonra doruca Sertel'lerin evine gittik.
Nazm' burada baka dostlar bekliyordu. O gece Ser
tel'lerde, Nazm' daha yakndan ve doya doya tanma

imkan buldum. Sofrada bize, Kurtulu Sava Destan'n

ezberden okudu. Bir kez daha, bu byk airi Atatrk'n
dinleyememi olmasna, ona sahip kamam olmasna
derinden zldm!
O gece Sertel'lerden ktktan sonra, Kpr zerinde,
Nazm'la kol ko la yryorduk. Gzel bir bahar akamy
d. Nazm ikide bir duruyor, kollarn kprnn demir
lerine dayayp denizi seyrediyor, deniz havasn iine e
kiyordu. Yrdke de ayandaki yeni pabular gcr
dyordu. Bana dnd, 'Hrriyet ne gzel ey! nsann,
ayaklarnda ten kundurann sesini dinleyerek yrme
si ne gzelI' dedi.
O gece hep birlikte benim evde sabah bulduk."
Bu konuda son sz olarak unu sylemek istiyorum:
ok kimse anlamaz eski musikimizden
Ondan anlamayan hibir ey anlamaz bizden
diyen, Yahya Kemal Beyatl'ya her zaman hak vermiimdir.

363

ADLAR DzN

A
Abdullah (Kral): 268
Abdlhamit: 34
Abdlmecit: 288
Abromowitz, Morton: 173, 274-276,
338
Aaolu, Ahmet: 63, 94
Ahmet Naim: 36
Ahmet Rstem Bey: 156-158
Ahmet Vefik Paa: 39
Akan, Mehmet: 217
Akg, ztin: 90, 9 1
Akz, Emre: 220
Aksoy, Muammer: IS, 17, 26
Aktan, Gndz: 101, 169
Aktur, Faik Zeki: 228
Akyol, Mustafa: 160, 161
Akyol, Taha: 187, 190, 239, 289
Akyrek, Rt: 242
Aleksandr 1.: 168
Alemdarolu, K.: 188
Ali Baba: 353
Ali avu: 1 12
Ali Fuat: 171
Ali Kemal: 282, 293, 294
Alkan, Trker: 164
Alnar, Hasan Ferit: 350
Alp, Tekin: 185
Altan, Ahmet: 340
Altan, Mehmet: 340
Altay, Fahrettin: 155, 246, 317
Altnok, Melih: 295
Altu, Kurtul: 209
Amin, Samir: 2 1 1
Anday, Melih Cevdet: 355
Annan, Kofi: 276
Ansay, Sabri akir: 285, 287
Aralov: 292

Aras, Tevfik Rt: 227, 233, 239

Arburnu, Kemal: 120
Arburnu, Murat: 242
Arn, Blent: 172, 295
Arif Bey: 141
Arinze, Francis: 173, 338
Arseven, Serdar: 318
Ak, Metih: 217
Ata, Nurullah: 299
Atakl, Can: 295
Atay, Fatih Rfk: 31, 32, 37, 63, I S I ,
198, 240, 309, 348
Ate, Toktam: 256
Avcolu, Doan: 46, 97, 226
Aydeman: 124
Aydn, Mahir: 37
Aydoan, Metin: 86, 231, 249
Aygn, Sinan: 177
Aykut, eref: 185
Aysan, Mustafa: 206
Ayvazolu, Beir: 301, 352
Ayverdi, Samiha: 73

B
Babanzade Ahmet Naim: 301
Baez, 1oan: 151
Bakiler, Blent Yavuz: 68, 70, 71, 7376, 78
Balkanl, eref: 241
Bardak, Murat: 3 1 1, 358, 359
Barmasyan: 294
Barth, Hans: 251
Baar, Ahmet Hamdi: 210
Babu, lker: 324, 325
Bakut, Cevat Fehmi: 307, 333
Bayar, Celal: 205-207, 241
Baykal, Deniz: 202
Bayraktarolu, Memduh: 120

365

Bayramolu. Ali: 340

Bayur. Hikmet: 2 1
Bekir Sami Bey: 1 1 7. 171
Belge. Murat: 340
Ben Bedis (eyh): 248
Benderliolu. Atf: 241
Beyatl. Yahya Kemal: 296. 299-301.
327. 352-354. 356. 357. 363
Bilbilik. Erol: 176
Bilderberg: 175
Birdal. Akn: 57
Borak. Sadi: 99. 302. 329
Boratav. Korkut: 206
Bozda. smet: 239. 243
Bozkurt. Mahmut Esat: 17. 18. 63.
185. 210. 220. 222. 223
Blkba. Osman: 1 80
Bryn: 1 57
Bula. M.: 340
Bulut. Arslan: 83. 275
Burgiba: 249
Bush: 9 1 . 1 n. 217
Byk Friedrich: 251
Byk Petro: 168
Bykant. Yaar: 212. 335. 339

e,

Caffara. Carlo: 173

Celile Hanm: 300. 352. 354
Cemal Reit Bey: 350
Cenap ahabettin: 294
Cevan. ahdor: 316
Cevat akir (Halikarnas Balks):
360. 361
Cevdet Paa: 289
Chavez: 91
Churchill. Winston: 164. 169. 260
Cin. Halil: 107
Coar. mer Sami: 342. 343
Curzon (Lord): 1 12. 1 1 3. 153
alar. Behet Kemal: 120
allar. pek: 314. 3 1 5

allar. Oral: 340

andar. Cengiz: 340
een. Anl: 10. 192. 193
elik. Hseyin: 271. 285
etinkaya. Hikmet: 174. 178
iek. Cemil: 226
ilingir. Atilla: 360
iller. Tansu: 231
izmeli. evket: 207
laan. Emin: 1 5. 17

D
Dacolu. Mehmet Ergn: 1 n
Dalarca. Fazl Hsn: 214
Damat Ferit: 171
Dani. Hseyin: 294
Dannatt: 321
De Blinsky. Alfred: 158
De Gaulle. Charles: 249. 322
De Lamartine. Alfons: 42
Demirel. Sleyman: 217
Deniz Kz Eftelya: 342. 343
Denkta. Rauf: 236-238. 336
Desmoulins. Camile: 182
Dikba. Ylmaz: 200. 323
Dirik. Kazm: 1 15
Dizdar. Cem: 178
Djuvara. Trandafr G.: 167
Dorul. mer Rza: 362
Donat. Yavuz: 213
Dnmez. Ali: 109
Dnmezer. Sulhi: 179
Dnmezer. Erman: 278
Ducoste. Daniel: 52. 53
Dursunolu. Cevat: 1 1 5. 1 1 6
Duverger. Maurice: 190. 191. 208
Dzda. Erturul: 287

E
Ebussuud Efendi: 287
Ecevit. Blent: 277. 334
Edibolu. Baki Sha: 355

366

Ein. Oray: 217

Eisenhover. Dwight: 259
Emin Bey: 3 1 1
Engels. Friedrich: 54
Enver Paa: 32. 152
Erdoan. Recep Tayyip: 159. 172.
178. 212. 213. 217. 220. 253. 271.
275. 276. 285. 315. 344. 345
Erdoan. Ylmaz: 223
Erem. Faruk: 278
Erimhan. Ahmet: 274
Erksan Metin: 326
Ersoy. Mehmet Akif: 131. 164. 327.
330. 331, 340. 341
Ertrk. Ahmet: 172
Evren. Kenan: 176. 177

F
Fahrettin Paa (Altay): bkz. Altay.
Fahrettin
Fatih Sultan Mehmet: 34. 35. 95. 141.
142
Fatma Sdka Hanm: 317
Ferit Paa: 153
Fidas. George: 274
Fogg. Karen: 160
Fransuva 1.: 168
Fuat Hulusi Bey: 300
Fuller. Graham: 274-276
Fuzuli: 39

Gl. Abdullah: 172. 275. 315. 335.

339. 344
Glen. Fethullah: 74. 173. 174. 27 1.
272. 274. 276. 291, 297. 315. 319.
338
Gnaltay. emsettin: 224
Gney. Tuncay: 2 1 8
G ngr. Erol: 134
Grdoan. Ahmet Hamdi: 231
Grz. Kemal: 188
Gvendiren. Fatih: 242

H
Hac Musa: 291
Hafz Ahmet elebi: 35
Hakan. Ahmet: 172
Hakk Behi: 63
Halc. aduman: 222
Halis. Keriman: 312
Hamlin. Cyrus: 261
Haim Bey: 352
Haydarizade brahim: 310. 3 1 1 . 359
Hayreddin Paa: 34
Hirsch. Ernst: 253. 294
Hitler: 1 1. 91. 164. 165. 172. 194.
2 1 6. 253. 255. 264-268
Hobsbawm: 134
Hoca Mesut: 80
Hupe. Robert Strawsz: 176
Hseyin (Kral): 169

I,

G
Garrison. Jim: 323
Giray. zel ahin: 205
Giriftzen Asm Bey: 352
Goethe: 130
Goldberg. Jonah: 164. 264
Gkalp. Ziya: 38. 95. 1 32. 133. 1 36.
137. 140. 303. 308. 3 17. 3 1 9
Gren. Zafer: 180
Grossman. Mark: 275

Ilcak. Nazl: 254. 318. 340

bni Sina: 288
hsan Bey: 242
leri. Celal Nuri: 36
lhan. Attila: 155. 156
nalck. Halil: 168
nan. Afet: 185. 240
nn. smet: 121. 123. 124. 163. 187.
192. 198. 224
irdelp. Neet mer: 246

367

smail Hakk Bey: 310, 358, 359

smail sa: 349
zgi, mer: 180
zzet Bey: 291
zzet Moa: 306
zzet Paa: 153

J
Jean Paul II.: 1 7 1
Jorj V.: 170
Josef II.: 168
Jospin: 102
Juares, Jean: 1 8 1 , 1 83

K
Kabuli Paa: 289
Kaaznuni, Ovanes: 263
Kadzade: 288
Kaleliolu, Ouz: 234
Kalinin: 121
Kansu, Mazhar Mfit: 1 12, 1 14, 1 1 5,
313
Kanuni Sultan Sleyman: 37, 136,
141. 142, 287
Kaplan, Cemalettin: 178
Kaplan, Yusuf: 217, 218
Kaptanzade Ali Rza: 348
Karabekir, Kazm: 1 12, 1 1 3
Karaca, Mustafa: 269
Karahan: 120-123
Karaka, Eser: 340
Karakaya, Hasan: 250
Karakoyunlu, Ylmaz: 300
Karaosmanolu, Yakup Kadri: 39, 40,
63, 244, 352, 353
Karaveli, Orhan: 3 17, 342, 343
Kartalkaya, Necip: 242, 243
Katerina IL.: 168
Katip Yasin: 249
Kaya, kr: 242
Kaynak, Mahir: 218
Kaynak, Saadettin: 358

Kazan, evket: 275

Kele, Mihrigl: 279
Kemal Bey: 172
Kemal Tahir: 362
Kennedy, J.F.: 91, 323
Kesik Kerem: 353
Keyman, Fuat: 340
Kezubi Hasan Efendi: 289
Kl, Alternur: 100
Kl, Aslan: 302
Ksakrek, Necip Fazl: 344-346
Klal, Ahmet Taner: 26, 27, 30, 58,
89, 90, 188, 1 90, 194, 263, 275
Klal, Mehmet Ali: 188
Kvrkolu, Hseyin: 189
Kzlelik, Sezgin: 59, 97, 149, 239
Kili, Suna: 48, 5 1 , 108, 144, 148
Koray, Durmu: 100
Koru, Fehmi: 2 17, 340
Koyan, Engin: 340
Kprl, Fuat: 33, 302
Kubilay: 236, 324, 345
Kuru, Bilsay: 2 1 0
Kutay, Cemal: 283, 3 1 0
Kuyucu Murat Paa: 3 5 , 36
Kk, Fazl: 235
Klebi, Cahit: 260
Ktahyal, Rasim Ozan: 325

L
Lagendijk, Joost: 217
Latife Hanm: 3 14, 3 1 5
Laval: 255
Lawrens: 1 69, 170
Leahy, William D.: 259
Lebrun: 121
Lewis, Bernard: 230, 255
Lippmann, Walter: 164
Livaneli, Zlf: 284
Louis, xv.: 1 68
Ludington, Nick: 29

368

M
Macar, Elin: 340
Mahupyan, Etyen: 340
Mahmut IL.: 357
Mahsuni erif: 296, 298
Main, Ernest: 125
Maksimilyen 1.: 168
Mango, Andrew: 189, 190
Manisal, Erol: 91
Mao: 165
Marrs, Texe: 175, 186
Marx, Karl: 54
McCarthy, Justin: 28, 257, 262
Mechin, Benoist: 140
Mehmet Emin Bey: 93
Mehmet Nazm: 342
Mehmet Raif Bey: 237
Melzig, Herbert: 27
Menderes, Adnan: 207, 300, 352
Menemenciolu, Numan: 228
Mengi, Ruhat: 317
Merdanolu, Hsn: 35, 297, 307
Mesut Cemil: 360
Mevlana: 302, 316, 327-329, 357
Miller, David: 1 34
Mirkelamolu, Necip: 32, 33, 39,
288
Miran, Kazm: 76
Mirzabeyolu: 291
Moltke: 288
Moraoka, Kanezo: 231
Muhittin Baha: 84, 85
Muhittin Bey: 242
Muhlis Sabahattin: 348
Mumcu, Uur: 45, 46, 148
Murat III.: 288
Mussolini: l l, 164, 165, 253, 255
Mustafa Reit Paa: 200, 202
Mustafa Sabri Efendi: 36, 171, 272
Mustafa eref: 210
Mutlu, Mustafa: 274
Mftolu, Rza: I S, 334

Mmtaz Bey: 361

Mnr Bey: 1 14
Merref, Pervez: 316
Merref, Sehba: 316
Mtercimler, Erol: 312

N
Naci Sadullah: 361, 362
Nadir Nadi: 348
Naima: 36
Nakiye Hanm: 300
Nalbantolu, Muhittin: 331
Napolyon 1.: 168
Nazarbayev, Nursultan: 232, 233
Nazm Hikmet: I S, 300, 334, 339,
342, 343, 352, 254, 356, 357, 361363
Necati Bey: L L S, 1 1 6
Neri: 35
Nesin, Aziz: 319
Neumark: 172, 268
Neyzen Tevfik: 308, 347
Nikola 1.: 95, 168
Nikolay IL.: 262
Nurettin Bey: 242
Obama: 258

O,
Ouz, Utku: 87
Okyar, Ali Fethi: 20, 22, 282
Okyay, Necmettin: 327
Onaran, Bertan: 120
Oran, Baskn: 196, 253, 339
Orlof: 206
Ortatepe, Ahmet: 233
Oru, Yener: 294
Ozankaya, zer: 41
calan, Abdullah: 57, 177
kmen, Mmtaz: 225
mer Seyfettin: 1 36
ymen, Onur: 295
z, Zekeriya: 217

369

zaknc, Cengiz: LO, 68, 69, 156,

158, 177, 330, 346
zal, Korkut: 276
zal, Turgut: 177, 195, 315
zalp, Kazm: 351
zalp, Teoman: 351
zbay, Taylan: 342
zbek, Kadir: 220
zbudun, Ergun: 161
zkk, Hilmi: 320

p
Palgrave: 251
Palmerstone (Lord): 200, 201
Palyakof: 123
Pars, Muhittin Baha: 225
Paul Vi. (Papa): 173, 338
Peker, Recep: 63, 236
Perinek, Dou: 107, 184
Pilger, John: 187
Platon: 27
Poyraz, Ergun: 291, 292
Price, Clair: 93

Rafet Bey: 141

Rait Bey: 236
Rauf Bey: 1 17, 152
Rawlinson (Kolonel): 1 12, 1 1 3, 152,
153
Renan, Ernest: 82
Reuter, Edzard: 53, 54
Rza Tevfik: 293, 294
Richards: 321
Robespierre: 181- 183
Rockefeller, David: 175
Ronart, Stephan: 60
Roosevelt, Theodore: 164, 259
Rosowsky, Henry: 183
Rossano, Pietro: 173, 338
Rouleau, Eric: 283, 284
Rubin, Michael: 173
Rustow: 145

Si
Safa, Peyami: 347
Salam, mer: 170
Said-i Krdi: 272, 273, 290, 291
Said-i Nursi: 271 -273, 285, 290, 291,
293
Sait Halim Paa: 157
Sakp Bey: 242
Salih Paa: 1 1 7
Sami, emseddin: 8 1
Saraolu, kr: 225
Sarkozy, Nicholas: 256
Schlegel, Dietrich: 40
Scwen, Peter: 259
Seluk, lhan: 42, 1 88
Seluk, Sami: 197
Selim IL.: 287
Selim III.: 357
Sertel(ler): 363
Sever, Metin: 178
Sevindi, Nevval: 3 1 9
Seyyid Rza: 291
Sigmund: 147
Sinanolu, Oktay: 77
Soros: 160, 3 1 8
Soyak, Hasan Rza: 1 55, 227, 240,
242, 246
Soyer, Dndar: 229
Soysal, Mmtaz: 179
Stalin: 121, 122, 165
Stannard, David E.: 258
Storrs: 237
Sleyman Bey: 1 1 5
Swinton, John: 186
afak, Erdal: 231
ahin, Harun: 70, n , 78
apolyo, Enver Behnan: 100, 314,
351
en, Furkan Y.: 135
ener, Esat: 179
engn, Sezai: 154
evket Sreyya: 206

370

eyh Abbas: 195

eyh Said: 21 -23, 25, 272, 273, 291
eyh amil: 358
imir, Bilal N.: 126, 251, 300

V
Vahidettin: 277
Vasf Bey: 327
Vehbi Bey: 3 1 1

T
Takiyyeddin: 288
Talabani: 177
Taliban: 321
Talmon, Jacop: 182
Tanburi Cem il Bey: 356, 360
Tanrver, HamdulIah Suphi: 63
Tantavi (eyh): 317
Tanyol, Cahit: 299
Tavanolu, Leyla: 275
Tekinalp: 136, 141, 193
Tengirek, Yusuf Kemal: 242
Tezi, Erdoan: 281
Timur, Taner: 181
Tokgz, Erdin: 198
Tosun, Resul: 172
Toynbee, Arnold: 27, 89
Truman: 259
Tunal Hilmi: 3 1 1, 312
Tunaya, Zafer Tark: 281
Tfekiolu, Turgay: 71, 77, 78
Trke, Alpaslan: 15, 307, 333-335,
339
Trkmen, Aye: 299
Trmen, Rza: 340
Twain, Mark: 183

U,
Uurlu, Nurer: 239
Unaktan, Kemal: 172
Uras, Gngr: 53, 55, 168
lsever, Cneyt: 217
naydn, Ruen Eref: 1 5, 1 18
nl, Cemal: 347, 350
nsal, Niyazi: 288

Venizelos: 127- 129

Vurmay, H. Miray: 269

W
Washington, George: 29
Wills (Lord): 257
Wilson, Harold: 322
Wilson: 1 16, 157
Wolfowitz, Paul: 334, 335
y

Yaln, Hseyin Cahit: 325

Yalman, Ahmet Emin: 282
Yamak, Kemal: 247
Yasskaya, Dursun: 336
Yavuz Sultan Selim: 34, 141
Yavuz, Hilmi: 181
Yavuz, Turan: 172
Yayla, Atilla: 127, 130, 208
Yazcolu, Muhsin: 336, 337, 340,
341
Yazcolu, Yaar: 172, 255
Yetkin, etin: 46, 48, 136, 296
Yldrm, Mustafa: 76, 272
Yldz, Nuran: 321
Ylmaz, evki: 57
Yunus Emre: 327
Yunus Nadi: 348
Yurdakul, Mehmet Emin: 40
Yurdakul, evket: 236
Yusuf Ziya Paa: 153
Ycel, Hasan Ali: 327, 328
Ycer, Rza Ruen: 240
Yrkel, Sefa M.: 257, 259

371

Z
Zakir Bey: 1 1 5
Zapsu, Cneyt: 172, 276
Zeybek, Namk Kemal: 251, 312
Zeynelabidin Bey: 350
Zileli, mit: 88
Ziya Paa: 91

VURAL SAVA
BTN ESERLER

rtica ve Blcle Kar Militan Demokrasi

Militan Atatrklk

Sahlmlarn Ekonomisi

Atatrk'n Kemiklerini Szlatan Parti: CHP

Trkiye Cumhuriyeti kerken

Emperyalizmin Uaklar

Dip Dalgas

Vatann Barna D man Dayam Hanerini

AKP oktan Kapatlmalyd

Hukuk (!) ile Aldatmak

Yce Divan Dosyas

Haa Huzurdan Demokrasi Geldi

Kim Bu Hainler?

VURAL SAVA, 2 1 Austos 1938'de Antalya'da dodu.

Antalya Lisesi'ni bitirdi. Ankara niversitesi Hukuk
Fakltesi'nden 1969'da mezun oldu. Ankara Hakim Aday
olarak 1972'de meslee balad. Srasyla, Aralk ve Glnar
Hakimlii ile Yargtay Ceza Genel Kurulu Tetkik Hakimlii
grevlerinde bulundu. 1 987'de Yargtay yeliine seildi.
Rekor kabul edilen oylarla iki defa Hakimler ve Savclar
Yksek Kurulu yeliine seildi; Seyfi Oktay'n Adalet
Bakan olduu dnemde yaplan baz atamalar ve seimleri
iine sindiremedii iin bu grevinden istifa etti. Yargtay
yelerinin kendi ilerinden gsterdii 5 aday arasndan
Cumhurbakan Sleyman Demirel tarafndan seildii
Yargtay Cumhuriyet Basavcl grevine 2 1 . 1 . 1 997
tarihinde balad. 2001 'in Ocak aynda emekli oldu.
Sava'n Bilgi Yaynevi'nden kan kitaplar: Militan

D emokrasi ( 2000 ) , M i litan Atatrklk (200 1 ) ,

Satlmlarn Ekonomisi (2002), Atatrk'n Kemiklerini
Szlatan Parti: CHP (2003), Trkiye Cumhuriyeti
kerken (2004), Emperyalizmin Uaklar (2005), Dip
Dalgas (2006), "Vatann Barna Dman Dayam
Hanerini" (2007), AKP oktan Kapatlmalyd (2008),
Hukuk(!) ile Aldatmak (2008), Yce Divan Dosyas (2009),
Haa Huzurdan Demokrasi G eldi (2009), Kim Bu
Hainler? (2010).