:

Shpjegimi i tre parimeve baz t Islamit

N emr t Allahut 2,

Autori, Allahu e mshiroft, e fillon librin e tij me bismilah

duke ndjekur, kshtu, shembullin e librit t Allahut s.u.t. i cili
fillon me bismilah. Ky fillim n kt mnyr sht n
prputhje edhe me hadithin: do gj me rndsi q nuk ka
filluar me bismilah sht e privuar nga e mira. [sh.p. ky hadith
sht vlersuar si shum i dobt (daif xhidden) nga shejh Albani
n Irwaa ul-Ghaleel (nr.1)] Gjithashtu sht n prputhje me
mnyrn me t ciln resuli s.a.u.s. fillonte letrat e tij. Kjo fjali ka
nj pjes t pathn e t domosdoshme pr plotsimin e
kuptimit. Kuptimi i saj i plot sht: N emr t Allahut po
shkruaj. Fjala e pa thn sht folje (p.sh. n kt rast po
shkruaj), sepse foljet jan ato q prshkruajn veprimet. Ne e
kuptojm se ajo vjen pas bismilah dhe jo prpara saj pr dy
arsye: 1-pr t krkuar bekim duke filluar me emrin e Allahut i
cili sht i prkryer dhe 2-kjo sht nj mnyr pr t shprehur
faktin se e vetmja arsye e shkrimit t librit sht arritja e
knaqsis s Allahut. Kshtu, duke futur edhe pjesn e
nnkuptuar, kjo fjali bhet edhe m e plot p.sh. n qoft se
dikush para se t lexoj nj libr thot bismilah, un po filloj
ajo q po fillon nuk sht mjaft e qart, ndrsa kur thot
bismilah, po filloj t lexoj kjo shprehje sht mjaft e qart dhe
nuk l vend pr dyshim.
2
Allah sht emri i t vetmit Zot q krijoi dhe formsoi
gjithka. Ky sht emri i Tij dhe pas ktij emri radhiten t gjith
emrat t tjer t Tij. Allahu thot:
1

Mshiruesit 3, Mshirbrsit 4.

Elif, Lam, Ra. (Ky sht) Libr; Ne ta shpallm ty q

me urdhrin e Zotit ti nxjerrsh njerzit prej errsirave n
drit; (ti njerrsh prej errsirs) n rrug t Fuqiplotit, t
Falenderuarit.
T Allahut, i t cilit sht gjith ka n qiej dhe ka n
tok. (14: 1-2)
N kt thnie t Allahut s.u.t. emri Allah nuk sht nj
emr pr t prshkruar nj cilsi t Tij.
3
Err-Rrrrahman (Mshiruesi) sht nj prej emrave t Allahut
q jan vetm pr T dhe nuk mund t prdoren pr t tjer ve
Tij. Err-Rrrrahman do t thot Ai q ka si cilsi t Tij mshir
mjaft t madhe.
4
Err-Rrahiim (Mshirbrsi) sht emr i Allahut s.u.t. Ky
term mund t prdoret edhe pr t tjert ve Allahut, por n kt
rast ai merr kuptim t kufizuar. Kuptimi i tij sht
Mshirbrsi. Err-Rrrrahman sht ai q ka mshir shum
t madhe, ndrsa Err-Rrahiim sht ai q mshiron t tjert.
Allahu s.u.t. thot:

Ai ndshkon at q do dhe mshiron k t doj dhe tek

Ai do t silleni. (29: 21)
3

Dije 5, Allahu t mshiroft 6,

Dije (Ilm) do t thot t kuptosh me siguri nse sht e vrtet

dika apo jo. Nivelet e t kuptuarit jan gjasht:

1-Dija (Ilmi), sht t kuptuarit me siguri i vrtetsis ose jo
dikaje.
2-Injoranca e leht (Xhehlu basiit), sht t kuptuarit jo i
plot i vrtetsis s dikaje.
3-Injoranca e rnd (Xhehlu murakkab), sht t kuptuarit
mbrapsh i realitetit t dikaje.
4-Zhgnjimi (Wahm), sht t kuptosh se i ke kuptuar gjrat
gabim.
5-Dyshimi (Shekk), sht t kuptuarit se dika ka po aq
mundsi t jet e vrtet se edhe e rreme.
6-Besimi mbizotrues (Dhann), sht t kuptuarit se dika
sht n kundrshtim me dika tjetr q konsiderohet e vrtet,
por ky kundrshtim ka pak mundsi t jet i vrtet.
Dija ndahet n dy kategori: Dururije dhe Nadharije. Dururije
sht dija q sht fare e qart dhe q nuk ka nevoj pr tu
provuar, p.sh. t gjith e din se zjarri djeg dhe pr t provuar
kt nuk nevojiten argumente. Nadharije sht ajo dije e cila ka
nevoj pr prova q t vrtetohet, p.sh. a sht e detyrueshme
brja e nijetit prpara marrjes s abdestit?
6
rrahimekallah, Allahu t mshiroft q ti t arrish at q ke
krkuar prej Tij dhe t shptosh prej asaj s cils i friksohesh.
Kuptimi i plot sht: Allahu ti falt gjynahet e mparshme, t
udhzoft n at q sht e mir dhe e drejt n t ardhmen dhe
t mbroft nga gjynahet e ardhshme! Ky sht kuptimi i ksaj
shprehjeje ku sht prdorur termi rrahme. N.q.s. n shprehje
do t prdorej termi magfireh [(Allahu) t falt] ather
shprehja do t kishte kuptimin Allahu t falt gjynahet e bra!.
4

se jan t detyrueshme pr ty katr gjra7:

1-Dija, e cila sht njohja e Allahut 8, e t drguarit t
Tij9
Ktyre gjrave pr shkak t rndsis s tyre t madhe duhet ti
kushtohet nj vmendje e veant.
8
Njohja e Allahut s.u.t. me dije dhe me zemr n mnyr t till
q ta bj individin t pranoj do gj q ka ardhur prej Allahut,
ti nnshtrohet Atij dhe t gjykoj me Sheriat. Robi e rrit njohjen
e tij pr Allahun duke studiuar shenjat q Allahu i ka dhn atij
n librin e Tij, n sunnetin e t drguarit t Tij Muhammed
s.a.u.s. dhe n krijesa. Allahu s.u.t. thot:
7

Edhe n tok ka argumente pr ata t bindurit. Po edhe

n veten tuaj. A nuk jeni kah e shihni? (51: 20-21)
9
Kjo njohje sht njohja e t drguarit Muhammed s.a.u.s. Ajo
sht e till q ta bj personin t pranoj do gj q solli
Muhammedi s.a.u.s. (udhzimin dhe fen e vrtet), t veproj
n prputhje me t gjitha ato q ai ka urdhruar, t largohet nga
t gjitha ato q ai ka ndaluar, t gjykoj me ligjet q iu dhan atij
dhe t jet plotsisht i knaqur me kt gjykim. Allahu s.u.t.
thot:

Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar (t asaj q t

zbriti ty e as t asaj para teje) derisa t mos t zgjedhin ty pr
t gjykuar n at konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykimit
5

tnd) t mos ndiejn paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa)

t mos binden sinqerisht. (4: 65)

Kur thirren besimtart pr gjykim ndrmjet tyre te

Allahu dhe te i drguarit i Tij, e vetmja fjal e tyre sht t
thon: Dgjuam dhe respektuam! T tillt jan ata t
shptuarit. (24: 51)

O ju q besuat, bindjuni Allahut, respektoni t

drguarin dhe prgjegjsit nga ju. Nse nuk pajtoheni pr
ndonj shtje, ather parashtroheni at te Allahu (te libri i
Tij) dhe te i drguari, po qe se i besoni Allahut dhe dits s
fundit. Kjo sht m e dobishmja dhe prfundimi m i
mir. (4: 59)

Allahu i di ata q trhiqen prej jush tinzisht, prandaj,

le t ruhen ata q kundrshtojn rrugn e tij ( t t drguarit)
se ata do ti z ndonj telash ose do ti godas dnimi i
idht. (24: 63)

dhe e fes Islame10

Imam Ahmedi, Allahu e mshiroft, ka thn: A e dini se

sht telashi (i prmendur n kt ajet)? Ai sht shirku. Pr
shkak se personi kundshton dika nga thniet e resulit s.a.u.s.
ather ndonj form kufri mund t hidhet n zemrn e tij dhe t
shkaktoj shkatrrimin e tij.
10
Islami n kuptimin e tij t prgjithshm sht adhurimi i
Allahut sipas mnyrs q Ai ka prshkruar me an t t
drguarve q Ai ka drguar. Allahu na tregon n shum ajete se
ligjet e para q shpalleshin kan pasur t bjn me thirrjen n
nnshtrimin ndaj Allahut s.u.t. Pr kt nnshtrim ndaj Allahut
sht lutur edhe Ibrahimi a.s.

Zoti yn, bna neve dhe pasardhsit tan t nnshtruar

ndaj Teje (2: 128)
Islami n kuptimin e veant, pas drgimit t t drguarve, i
referohet asaj q iu shpall t drguarit Muhammed s.a.u.s. Kjo
sepse ajo q iu shpall resulit s.a.u.s. fuqizon t gjitha fet e
mparshme dhe ai q e pason at sht musliman, ndrsa ai q e
refuzon at nuk sht musliman. Kshtu pasuesit e drejt t
profetve n kohn e profetve t tyre ishin musliman. ifutt
q pasuan t drguarin Musa a.s. n kohn kur ai erdhi ishin
musliman gjithashtu pasuesit e drejt t t drguarit Isa a.s. ishin
musliman. Por t gjith ata q mohuan Muhammedin s.a.u.s. kur
ai erdhi me shpalljen q iu dha atij pavarsisht se far ishin
para saj nuk jan musliman. N kt mnyr feja Islame sht e
vetmja fe e pranuar te Allahu. Allahu s.u.t. thot:

Me t vrtet feja te Allahu sht Islami. (3: 13)

7

me argumente11.

E kush krkon fe tjetr prve fes Islame atij kurrsesi

nuk i pranohet dhe ai n botn tjetr sht nga t
dshpruarit. (3: 85)

Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush

dhuntin time, zgjodha pr ju Islamin fe. (5: 3)
11
Argumentet jan dy lloje: Argumente t shkruara dhe
argumente intelektuale. Argumente t shkruara jan t gjitha ato
q jan t afirmuara nga Wahi (Shpallja) q sht Libri i Allahut
dhe Sunneti i resulit s.a.u.s. Argumente intelektuale jan ato t
zbuluara nga vzhgimet dhe studimet. Allahu s.u.t. e ka
prmendur shpesh n librin e Tij kt lloj argumenti. Ka shum
ajete ku Allahu na tregon se kjo apo ajo gj sht prej shenjave
t Tij.
P.sh. pr qenien e Muhammedit i drguar i Allahut ka
argumente t shkruara dhe argumente intelektuale. Nga
argumentet e shkruara mund t prmendim:

Muhammedi sht i drguari i Allahut. (48: 29)

8

12

2-Veprimi me t .

3-Thirrja n t 13.

Muhammedi nuk sht tjetr vetm se i drguar. Edhe

prpara tij pati t drguar. (3: 144)
Argumentet intelektuale zbulohen duke egzaminuar dhe
studiuar shenjat me t cilat ai erdhi. M e madhja prej tyre sht
Kurani q tregon rrugn e drejt pr njeriun dhe largon nga e
keqja. Shenja t tjera q iu dhan resulit s.a.u.s. jan mrekullit e
bra prej tij me ndihmn e Allahut, paralajmrimet dhe
parashikimet pr t ardhmen t cilat u realizuan pik pr pik
ashtu si tha ai.
12
Kjo do t thot veprimi n prputhje me krkesat e imanit
(fes s vrtet Islame e cila prmban besimin e sakt n zemr,
pohimin me goj dhe veprimin me trup), nnshtrimin me bindje
t plot ndaj Allahut duke br ato q Ai ka urdhruar nga t
cilat prfiton individi (p.sh. faljen e namazit rregullisht,
argjrimin e muajit t Ramazanit, dhnien e zekatit, haxhin etj.)
e shoqria (p.sh. thirrja n Islam dhe largimi nga e keqja,
xhihadi n rrug t Allahut etj.) dhe duke iu larguar atyre q Ai i
ka ndaluar.
Veprimi dhe dija jan t lidhura ngusht me njra tjetrn.
Njeriu duhet t veproj me dije dhe gjithashtu duhet ti bj ato
gjra pr t cilat ai ka dije. N.q.s. nuk veprohet n kt mnyr
ai bn at q bjn kristiant q veprojn pa dije ose at q bn
ifutt t cilt kishin dije, por nuk vepruan sipas saj.
9

Thirrjen n rrugn e Allahut me t ciln resuli s.a.u.s. erdhi

Allahu e ka prmendur n disa ajete:
13

Ti (Muhammed) thirr pr n rrugn e Zotit tnd me

urtsi dhe kshill t mir dhe polemizo me ata
(kundrshtart) me at mnyr q sht m e mira. (16:
125)

Ithtart e librit mos i polemizo ndryshe (kur i thirrni n

fen tuaj) vetm ashtu si sht m s miri, prve atyre q
jan mizor (29: 46)
Kusht i domosdoshm pr kt thirrje sht njohja e ligjeve t
zbrituar nga Allahut s.u.t. kjo bn t mundur q thirrja t
bazohet mbi fakte dhe argumenta t qarta. Allahu s.u.t. i thot
resulit s.a.u.s.:

Thuaj: Kjo sht rruga ime. Un thrras te Allahu mbi

dije t sigurt, (kt thirrje e bj) un dhe kush m pason mua.
I madhruar sht Allahu dhe un nuk jam prej
idhujtarve. (12: 108)

10

Dija e sigurt sht ajo n t ciln ai thrret dhe ajo do t thot

se thirrsi ka dije pr shtjet e Sheriatit, di se si bhet thirrja
dhe njeh gjendjen e atyre t cilet do thirren.
Rrugt e Dauas jan shum. P.sh. thirrja te Allahu s.u.t. me
an t fjalimeve, leksioneve, artikujve, librave, brja e thirrjes n
grumbullime me nj qllim t caktuar etj. Po ta zm se nj
person sht ftuar n nj dark ose drek s bashku me disa
persona t tjer ky sht nj rast pr t br daua, por ajo duhet
br n mnyr t till q t mos shkaktoj irritim te njerzit.
Kjo mund t arrihet duke u futur n muhabet pr ndonj shtje
q mund t oj n hapjen e diskutimit dhe n kt mnyr
mund ti hapet rruga thirrjes.
Thirrja n fen e Allahut s.u.t. ishte detyr e t drguarve t
Tij dhe rruga e njerzve q pasuan veprat e tyre. Kshtu kur
personi njeh At q ai duhet t adhuroj, njeh profetin e tij, fen
e tij duhet t prpiqet me t gjitha forca dhe mnyrat e lejuara t
shptoj vllezrit e tij duke i thirrur ata n fen e Allahut.
Resuli s.a.u.s. i ka thn Ali ibn Ebi Talibit ditn e Hajberit:
Vazhdo pa u nxituar derisa t arrish territoret e tyre. Ather
thirri ata n Islam dhe tregoju atyre t drejtat e Allahut t
lartsuar t detyrueshme pr ta; sepse pasha Allahun sht m
mir pr ty q Allahu t udhzoj nj njeri prej teje sesa deve t
kuqe. (S. Buhari eng. trans. v.5 f.368-369 n.521)
N hadithe t tjera t treguara nga Muslimi resuli s.a.u.s. ka
thn: Pr kdo q thrret n udhzim ka nj shprblim si
shprblimi i atyre q e pasojn at e kjo nuk do t paksoj
asgj nga shprblimi i tyre dhe pr kdo q thrret jo n rrug t
drejt do t ket gjynah sa gjynahet e atyre q e pasojn at e
kjo nuk do t paksoj asgj prej gjynaheve t tyre. (S. Muslim
eng. trans. v.4 f.1406 n.6470)
Kushdo q udhzon n t mir do t ket shprblim sa ai i
brsit t tyre. (S. Muslim eng. trans. v.3 f.1050 n.4665)
11

4-Durimi n vshtirsit e saj 14.

Durimi sht t zbatosh at q Allahu ka urdhruar, ti
largohesh asaj q Ai ka ndaluar pa u mrzitur dhe zemruar n
zbatimin e ktyre urdhrave dhe ndalesave. Personi duhet q
gjithmon t prpiqet me t gjitha forcat n thirrje n rrug t
Allahut edhe n.q.s. ai ballafaqohet me keqtrajtime t ndryshme.
Kjo sepse brja keq ndaj atyre q thrrasin n t mir sht
veori e njerzve me prjashtim t atyre q Allahu i ka
udhzuar. Allahu s.u.t. i ka thn resulit s.a.u.s.
14

Jan prgnjeshtruar t drguar para teje, duruan at

gnjeshtr, dhe u torturuan derisa u erdhi ndihma jon
(6: 34)
Sa m t ashpra t bhen vshtirsit dhe mundimet q heq
nj person gjat dauas s tij aq m afr sht ndihma e Allahut.
Allahu mund ta japi kt ndihm gjat kohs q personi jeton
dhe ai kshtu mund t shikoj se daua e tij ka pasur sukses ose
mund ta japi at pas vdekjes s personit duke br q njerzit ta
pranojn at n t ciln ai thirri. Kshtu personi duhet t bj
durim dhe t vashdoj dauan e tij. Edhe vet resuli s.a.u.s. sht
ballafaquar me vshtirsit dhe t kqijat e bra nga fjalt dhe
veprat e njrzve q nuk e donin at. Allahu thot:

Ja, ashtu pra, edhe atyre q ishin m par nuk u erdhi i

drguar e q nuk i than: sht magjistar ose sht i
mendur! (51: 52)
12

Ne secilit pejgamber ia bm ndonj armik prej

jobesimtarve (25: 31)
Por thirrsi duhet ti bj ball vshtirsive dhe t kqijave q
i bhen me durim. Shiko far i ka thn Allahu resulit s.a.u.s.

Ne ta shpallm ty Kuranin n intervale (pjes-ples).

(76: 23)
Mund t pritet q ajeti pas tij t jepte urdhr q t
falenderohej Allahu pr kt mirsi, por Allahu s.u.t. thot:

Adaj ti bhu i durueshm deri n vendimin e Zotit tnd

(76: 24)
Kjo tregon se t gjith ata q punojn me Kuran do t
ballafaqohen me gjra q krkojn prej tij durim pr tu
prballuar. Gjithashtu duhet pasur para sysh shembullin e resulit
s.a.u.s. q kur njerzit e tij e goditn dhe e gjakosn tha duke
fshir gjakun nga fytyra e tij: O Allah, fale popullin tim sepse
ata nuk din. (S. Buhari eng. trans. v.4 f.454 n.683)
Thirrsi duhet t bj durim duke shpresuar shprblimin e
Allahut. Durimi sht tre llojesh:
1-Durim n bindje ndaj Allahut.
2-Durim n largimin nga ajo q Allahu ka ndaluar.
3-Durim n caktimin dhe sprovat e Allahut. T dyja kto
gjra njerzit nuk kan mundsi ti kontrollojn, sepse ato jan
gjra q i cakton vetm Allahu dhe askush tjetr nuk mund t
ndrhyj.
13

Prov sht thnia e Allahut s.u.t.:

Pasha kohn. Nuk ka dyshim se njeriu sht n
nj humbje t sigurt. Me prjashtim t atyre q besuan,
q bn vepra t mira, q porositn njri tjetrin ti
prbahen t vrtets dhe q kshilluan njri tjetrin t
jen t durueshm.15 (sure Asr)
Thnia e autorit Prov ka t bj me provn pr katr
gjrat e prmendura m sipr. Allahu s.u.t. n kt sure betohet
mbi kohn n t ciln ndodhin t gjitha ngjarjet e mira dhe t
kqija. Allahu tregon se i gjith njerzimi sht n humbje
prve atyre q kan katr karakteristika:
1-Q kan Iman.
2-Q bjn vepra t mira.
3-Q porositn njri tjetrin ti prmbahen t vrtets.
4-Q kshilluan njri tjetrin t jen t durueshm.
Ibn Kajim ka thn: Xhihadi i vetes sht n katr nivele:
1-Xhihadi pr msimin e fes s vrtet pa t ciln njeriu
kurr nuk do t ket sukses dhe lumturi as n kt jet as n
Ahiret.
2-Xhihadi pr t vn n zbatim at q ai ka msuar.
3-Xhihadi pr t thirrur n t t tjert q nuk e njohin at.
4-Xhihadi n edukimin e vetes pr t qen i durueshm pr
hir t Allahut ndaj vshtirsive q hasen gjat dauas dhe ndaj t
kqijave q t bjn njerzit.
N.q.s. personi arrin t kompletoj kto katr nivele ather ai
arrin t bhet prej t udhzuarve drejt dhe dijetarve.
15

14

:
,

.
.

16

":

."

Shafiiu , Allahu e mshiroft, ka thn: N.q.s.

Allahu sdo kishte zbritur te krijesat e Tij asnj prov tjetr

Allahu s.u.t. betohet, n kt sure, pr kohn se t gjith

njerzit jan n humbje, ska rndsi sa e madhe sht pasuria
dhe sa t shum jan pasardhsit e tij, prve atyre q kan kto
katr karakteristika:
a-Fen e vrtet q prfshin besimin (akiden) e pastr dhe
dijen.
b-Veprimet fetare, q jan t gjitha ato thnie ose veprime q
e afrojn robin te Allahu, q bhen sinqerisht vetm pr Allahun
dhe q jan n prputhje me Sunnetin e resulit s.a.u.s.
c-Porositja dhe nxitja e njri tjetrit pr t mira.
d-Porositja e njri tjetrit pr durim.
Porositja reciproke pr t mira dhe durim prfshin urdhrimin
pr t mira dhe largimin nga t kqijat gjra kto q jan t
domosdoshme pr kt umet.

Ju jeni populli m i dobishm, i ardhur pr t mirn e

njerzve, t urdhroni pr mir, t ndaloni nga veprat e
kqija dhe t besoni Allahun. (3: 110)
16
Emri i tij gjat sht Ebu Abdullah Muhammed ibn Idris ibn
el-Abas ibn Uthman ibn Shafi el-Hashimi el-Kurejsh. Ai lindi n
Gaza n vitin 150 h., vdiq n Egjypt n 204 h. dhe ishte nj prej
katr imamve (Allahu i mshiroft).
15

prve ksaj sureje ajo do t kishte qn e mjaftueshme pr

ta.17
Buhari18, Allahu e mshiroft, n kapitullin Dija para
fjals dhe veprs ka thn: Prov sht thnia e Allahut
s.u.t.
dije se nuk ka Zot tjetr prve Allahut, krko
falje pr mkatin tnd (47:19)
Pra Allahu s.u.t. ka prmendur n fillim dijen pastaj
fjaln ose veprn.19
Ajo q ai do t thot me kt sht se kjo sure sht e
mjaftueshme pr t nxitur njerzit q t msojn fen e Allahut
(Islamin), t bjn vepra t mira, t thrrasin n Islam dhe t
jen t durueshm. Ai nuk do t thot se kjo sure sht e
mjaftueshme pr krijesat n lidhje me t gjitha shtjet fetare. Ai
e tha kt sepse nj njeri inteligjent q e dgjon ose e lexon kt
sure nxiton t shptoj veten e tij nga humbja duke plotsuar
katr karakteristikat q prmenden n t pr njerzit q nuk jan
n humbje.
18
Emri i tij i gjat sht Ebu Abdullah Muhammed ibn Ismail
ibn Ibrrahim ibn el-Mugirah el-Buhari. Ai lindi n Buhara n
muajin Sheual m 194 h. Ai u rrit jetim nnkujdesin e nns s
tij. Ai vdiq n qytetin Hartank i cili sht rreth dy lega larg
Samarkandit natn para Fests s Fitrs (Fitr Bajramit) n vitin
256 h.
19
Buhari e prdor kt ajet si prov pr detyrimin e fillimit n
fillim me dijen prpara fjals dhe veprave. Kjo sht nj prov e
shkruar q vrteton se prpara fjalve dhe veprave sht dija.
Gjithashtu sht prov intelektuale se dija duhet t paraprij
thniet dhe veprimet. Kto t fundit nuk mund t jen t drejta
dhe t pranueshme vetm n.q.s. jan n prputhje me Sheriatin e
njeriu mund t jet i sigurt pr kt prputhje vetm nprmjet
dijes. Megjithat ka disa gjra q njeriu mund ti njohi nga vet
17

16

Dije, Allahu t mshiroft, se sht e detyrueshme pr

do musliman, femr apo mashkull qoft, t msoj dhe t
veproj sipas tre shtjeve t mposhme:
E para: Allahu na ka krijuar 20,

natyra e tij p.sh. t kuptoj se vetm Allahu sht Zot, kjo sepse
ky fakt sht i vendosur n subkoshiecn e njeriut. Pr kt
arsye pranimi se Allahu sht i vetmi Zot nuk krkon ndonj
prpjekje t madhe. Por pr gjrat e tjera t cilat jan m t
hollsishme duhet prpjekje dhe msim.
20
Provat pr kt jan prova t shkruara dhe intelektuale. Pr sa i
prket provave t shkruara ato jan shum, prej tyre jan thniet
e Allahu s.u.t.:

Ai sht q ju krijoi nga balta, e mandej ju caktoi nj afat

(pr vdekje) dhe nj afat sht i caktuar pran dijes s Tij,
dhe pas (gjith ksaj t vrtete) ju dyshoni. (6: 2)

Ne ju krijuam pastaj ju dham form (7: 11)

Ne krijuam njeriun nga balta e argjilit, t zi e t prishur

(me er t keqe). (15: 26)

17

Nga faktet (e fuqis) e Tij sht edhe ajo, se Ai ju krijoi

prej dheu, e mandej ju (u zhvilluat) n njerz q veproni t
shprndar. (30: 20)

Ai e krijoi njeriun nga balta e terur si (en balte) e

pjekur. (55: 14)

Allahu sht krijuesi i t gjitha gjrave (39: 62)

E Allahu ju krijoi juve edhe at q e punoni. (51: 56)

Pr sa i prket provs intelektuale q Allahu na ka krijuar ajo
shfaqet n thnien e Tij:

A mos u krijuan prej kurgjs, apo ata vet jan krijues?

(52: 35)
Njeriu nuk u vetkrijua sepse ai nuk egzistonte e ajo q nuk
egziston sht asgj dhe asgjja nuk mund t sjelli n egzistenc
apo t krijoj nj gj. Gjithashtu nuk ka ndodhur q nna, babai
ose ndonj krijes tjetr ta ket krijuar njeriun e as q njeriu
sht shfaqur pa ndonj krijues, sepse asgj nuk ndodh dhe
shfaqet n egzistenc pa pasur shkak. Prezenca e gjith ktyre
qenieve n egzistenc dhe e ligjeve mjaft t ndrlikuara e q t
mahnisin sht fakt mjaft i qart se do gj nuk ka ardhur n
egzistenc rastsisht, sepse n.q.s. do t kishin ardhur n
egzistenc rastsisht nuk do ishin kaq mir t organizuara. N
18

Ai na furnizon 21,
kt mnyr konkluzioni q nxirret sht se vetm Allahu sht
krijuesi i t gjitha gjrave dhe vetm Ai sundon dhe
kommandon. Allahu s.u.t. thot:

Vetm Atij i takon sundimi dhe krijimi (7: 54)

Provat pr zotrimin e Allahut jan aq t qarta dhe t sakta sa
q askush nuk mund ta mohoj at prve mendjemdhenjve
dhe atyre q nuk duan ta pronojn nga inati si ishte rasti i
faraonit. Xhubejr ibn Mutim, q ishte mushrik n at koh,
dgjoi resulin s.a.u.s. duke lexuar suren Tur dhe kur ai arriti te
ajetet:

A mos u krijuan prej kurgjs, apo ata vet jan krijues?

A mos ata krijuan qiejt dhe tokn, jo, por ata nuk jan t
bindur. A mos tek ata jan depot e Zotit tnd, apo ata i
mbizotrojn? (52: 35-37)
Xhubejri kur e dgjoi kt tha: Zemra ime gati fluturoi dhe
kjo ishte kur imani u vendos pr her t par n zemrn time.
(S. Buhari eng. trans. v.6 f.357 n.377)
21
Provat pr kt jan t shumta. N Kuran ka shum ajete q
vrtetojn kt, ne po prmendim vetm disa:

19

Allahu sht furnizues i madh, Ai fuqiforti. (51: 58)

Thuaj: Kush ju furnizon nga qielli dhe nga toka? Thuaj:

Allahu. (34: 24)

Thuaj: Kush ju furnizon me ushqim nga qielli dhe toka,

kush e ka n dor t dgjuarit dhe t pamt (tuaj), kush e
nxjerr t gjallin nga i vdekuri dhe e nxjerr t vdekurin nga i
gjalli, kush rregullon do shtje? Ata do t thon:
Allahu. (10: 31)
Prsa i prket provave nga Sunneti mund t prmendim at q
resuli s.a.u.s. ka thn pr fetusin. Ai ka thn se meleku
drgohet t shkruaj katr gjra pr t: furnizim (rriskun) e tij,
periudhn e jets s tij, veprat e tij dhe se a do t jet prej t
begatuarve apo prej t dshpruarve n Ahiret. (Shiko S. Buhari
v.8 f.387 n.593 dhe S. Muslim v.4 f.1391 n.6390)
Prov tjetr sht fakti se Allahu na mban n egzistenc sepse
ne nuk mund t jetojm pa ushqim dhe uj e q t dyja kto jan
t krijuara prej Allahut. Allahu s.u.t. thot:

20

Ai as nuk ka krijuar pa ndonj qllim 22

A nuk e shihni at q e mbillni? A ju bni t mbij ajo,

apo Ne e bjm t mbij? Sikur Ne t dshironim, do ta
bnin at t thyer (t shkatrruar) e ju do t mbeteshit
gjithmon t habitur (duke thn). Ska dyshim se ne mbetm
t dmtuar. Po jo, ne mbetm pa t (t varfruar). A e shihni
ujin q po e pini? A ju e lshoni at prej reve, apo Ne jemi q
e lshojm? Sikur Ne t dshirojm, e bjm at t mjelmt,
prse nuk falenderoni? (56: 63-70)
Kshtu ky ajet tregon qart se i gjith furnizimi yn, ushqim
dhe pije, sht prej Allahut.
22
Pr kt ka prova t shumta nga kto po prmendim:

A menduat se Ne u krijuam kot dhe se nuk do t

ktheheni ju tek Ne? I lart sht Allahu, Sunduesi i vrtet,
nuk ka Zot tjetr ve Tij ... (23: 115-116)

21

.
23

e as nuk na ka ln pa drguar t drguarit e Tij te

ne .
A mendon njeriu se do t lihet duke mos zn asgj (pa
kurrfar prgjegjsie). A nuk ka qen ai nj pik uji q
derdhet. E pastaj u b gjak i trash, e Ai e krijoi dhe e
prsosi? Dhe prej tij Ai i bri dy lloje: mashkullin dhe
femrn. A nuk sht Ai (Zot) i fuqishm q i ngjall t
vdekurit? (75: 36-40)
Gjithashtu ideja se njerzimi erdhi n egzistenc vetm pr
t ngrn, pr t pir e pr t kaluar kohn si kafsht, se njerzit
nuk do t ringjallen n botn tjetr dhe nuk do t japin llogari
pr veprat e tyre sht nj ide e pallogjikshme, e kot dhe e
pavler e cila nuk mund ti prshtatet urtsis s Allahut. sht e
pamundur q Allahu ti krijoj njerzit, ti drgoj atyre t
drguar, ta bj t ligjshme derdhjen e gjakut t atyre q
mohojn dhe kundrshtojn t drguarit e si prfundim t mos
ket asgj (as ringjallje e as llogari sh.p.).
23
Allahu i lartsuar na drgoj neve, umetit ton, t drguarin
Muhammed s.a.u.s. pr t na treguar ne argumentet dhe ajetet e
Allahut, pr t na pastruar ne nga shirku dhe nga gjrat e kqija
e pr t na msuar Librin dhe Urtsin ashtu si u drguan t
drguar edhe tek ata para nesh. Allahu thot:

e nuk pati asnj nga popujt q nuk pati t drguar.

(35: 24)
Kshtu Allahu i drgoj t drguarit e Tij te krijesat q ata t
ishin argument pr ta dhe q ata t adhuronin vetm Allahun n
at mnyr q Ai do. Allahu thot:
22

Ne t frymzuam ty me shpallje sikurse e frymzuam

Nuhun dhe pejgambert pas tij; e patm frymzuar
Ibrahimin, Ismailin, Ishakun, Jakubin, dhe pasardhsit e
tij, Isain, Ejubin, Junusin, Harunin, Sulejmanin e Davudit i
patm dhn Zeburin.
Dhe (drguam) t drguar m par q t rrfyem pr ta, dhe
t drguar t tjer pr t cilt nuk t rrfyem, e Musait i foli
Allahu me fjal.
T drguar q ishin lajmgzues e krcnues, ashtu q pas
dnimit t drguarve njerzit t mos ken fakt (arsyetim)
para Allahut. Allahu sht i pavarur n sundimin e vet dhe
di si t veproj. (4: 163-165)
Nuk sht e mundur q ne ta adhurojm Allahun n mnyrn
q Ai dshiron me asnj rrug tjetr prve rrugs s t
drguarve t Tij, sepse t drguarit jan ata q na shpjegojn ne
at q Allahu do dhe sht i knaqur prej saj dhe at me t ciln
ne mund ti afrohemi Atij. Allahu s.u.t. thot:

23

Kushto q i bindet atij do t hyj n Xhennet 24

E ai lakmon q tia shtoj edhe m tepr. E jo, se ai vrtet

ishte mohues i fakteve tona! (73: 15-16)
24
N Kuran thuhet:

E bindjuni Allahut dhe t drguarit, ashtu q t

mshiroheni. Dhe ngutuni n falje mkatesh nga Zoti juaj
dhe pr n nj Xhennet gjersia e t cilit sht si gjersia e
qiellit dhe e toks, i prgatitur pr t devotshmit. (3: 132133)

Kush i bindet Allahut (urdhrave t Tij) dhe t

drguarit t Tij, at e drgon n Xhennete nn t cilt
burojn lumenjt. Aty do t jen prgjithmon. E ky sht
shptim i madh. (4: 13)

Kush respekton Allahun dhe t drguarin e Tij, i ka

frikn Allahut dhe i prmbahet udhzimeve t Tij, t tillt
jan ata q do t arrijn at q dshirojn. (24: 52)
24

e kushdo q kundrshton dhe nuk i bindet atij do t

hyj n zjarr 25.

E kushdo q i bindet Allahut dhe t drguarit, t tillt do

t jen s bashku me ata q Allahu i shprbleu: (me)
pejgambert, besnikt e dalluar, dshmort dhe m t mirt.
Sa shok t mir jan ata. (4: 69)

e kush respekton Allahun ai ka arritur nj sukset t

madh. (33: 71)
Pr kt gj resuli s.a.u.s. ka thn: I gjith umeti im do t
hyj n Xhennet prve atyre q refuzojn. U tha: E kush do
t refuzoj o i drguari i Allahut? Ai tha: Kushdo q m
bindet mua do t hyj n Xhennet dhe kushdo q nuk m bindet
mua do t futet n zjarr. (S. Buhari eng. trans. v.9 f.284
n.384)
25
Allahu s.u.t. thot:

Kush e kundrshton Allahun dhe t drguarin e Tij, dhe i

shkel dispozitat e Tij, at e shtie n zjarr t prjetshm. E
pr t sht nj dnim i rnd. (4: 14)
25

Prov pr kt sht thnia e Allahut: Ne drguam

te ju t drguar q dshmon kundr jush, ashtu si
patm drguar edhe te faraoni t drguar. E faraoni
kundrshtoi t drguarin, mandej Ne i dham atij nj
dnim t rnd. (73: 15-16)

E kush kundrshton Allahun dhe t drguarin e Tij ai

sht shum larg t s vrtets. (33: 36)

Kush e kundrshton Allahun dhe t drguarin e Tij, i

tij sht zjarri i Xhehennemit, aty do t jet prgjithmon,
pambarim. (72: 23)
Resuli s.a.u.s. thot (shiko hadithin e prmendur m par):
dhe kushdo q nuk m bindet mua do t futet n zjarr.
26

E dyta:26 Allahu nuk knaqet q njerzit t adhurojn

bashk me T ndonj gj tjetr, qoft ky q adhurohet
Pika e dyt q sht e detyrueshme q ne ta dim sht se
Allahu i lartsuar i cili sht i pa t meta nuk sht i knaqur q
njerzit t adhurojn bashk me Allahun edhe krijesa. Prov pr
kt sht jo vetm ajeti i prmendur nga autori, por edhe shum
ajete t tjera. Allahu s.u.t. e ka ndaluar njeriun q ai t adhuroj
dika bashk me Allahun.
26

Nse ju nuk e besoni, Allahu nuk sht nevojtar pr ju;

megjithat, Ai nuk sht i knaqur me mosbesimin e robrve
e nse jeni mirnjohs ndaj Tij, Ai e plqen at pr ju.
(39: 7)

e ju nse ju shprehni knaqsi, Allahu nuk sht i

knaqur me popullin e paturpshm. (9: 96)
Allahu nuk sht i knaqur me kufrin dhe shirkun e njerzve e
kshtu Ai shpalli Librat e drgoi t drguarit e Tij q t luftonin
kufrin e shirkun. Allahu s.u.t. thot:

Luftoni ata derisa t mos mbetet idhujtari (besim i kot), e

i tr adhurimi t bhet vetm pr Allahun. (8:39)
Meqnse Allahu nuk sht i knaqur me kufrin dhe shirkun e
njeriut sht e detyrueshme pr njeriun ti urrej ato. Kjo sepse
besimtari duhet t doj dhe t urrej at q Allahu do apo urren;
27

bashk me Allahun i drguar i Allahut apo melek.

Argument pr kt sht ajeti:
Dhe (mua m shpallet) se vrtet xhamit jan
veant pr ta adhuruar Allahun, e mos adhuroni n to
ask tjetr me Allahun! (72: 18)

kshtu ai duhet t zemrohet me at e cila zemron Allahun e t

knaqet me at q Allahu knaqet. Pr shkak se Allahu nuk e do
shirkun dhe kufrin ather edhe besimtari nuk duhet ta doj at.
Shirku sht dika shum e keqe sepse Allahu s.u.t. thot:

Ska dyshim se Allahu nuk fal (mkatin) ti prshkruhet

atij shok (idhujtarin), e prve ktij (mkati) i fal kujt do.
(4: 48)

ai q i prshkruan Allahut shok, Allahu ia ka ndaluar

(ai ka br haram) atij Xhennetin dhe vendi i tij sht zjarri.
Pr mizort nuk ka ndihms. (5:72)
Resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q takon Allahun pa br
shirk do t hyj n Xhennet, dhe kushdo q e takon Allahun duke
br shirk do t hyj n zjarr. (S. Muslim eng. trans. v.1 f.54
n.168)
28

29

E treta:27 Pr at q i bindet resulit s.a.u.s. dhe njson

27

Kjo gj sht prmendur n shum ajete:

O ju q besuat mos i zini pr miq t ngusht t tjert
jasht mesit tuaj, ata nuk pushojn s vepruari n dmin
tuaj, u dshirojn ka u mundon juve. (3: 18)

O ju q besuat! Mos i merrni pr miq ata t cilve u sht

dhn libri para jush edhe as jobesimtart q me fen tuaj
tallen e luajn. Kinie dro Allahun po qe se jeni besimtar. (5:
57)

30

O ju q besuat, mos u afroni miqsi (dashuri)

prindrve tuaj, as vllezrve tuaj, nse ata vlersojn
mosbesimin kundr besimit. E kush prej jush miqsohet me
ta ata jan mizor.
Thuaj (o Muhammed): N.q.s. etrit tuaj, djemt tuaj,
vllezrit tuaj, bashkshortet tuaja, farefisi juaj, pasuria q e
fituat, tregtia q friksoheni se do t dshtoj, vendbanimet
me t cilat jeni t knaqur, (t gjitha kto) jan m t dashura
pr ju se Allahu, se i drguari i Tij dhe se lufta pr n rrug
t Tij, ather, pritni derisa Allahu nuk v n rrug t drejt
njerzit e prishur. (9: 23-24)

Ju e keni shembullin m t mir te Ibrahimi dhe te ata q

ishin me t, kur i than popullit t vet: Ne trhiqemi prej
jush dhe prej asaj q adhuroni, ve Allahut, nuk besojm
tuajn, prandaj ndrmjet nesh e jush sht e hapt
armiqsia e urrejtja derisa ta besoni vetm Allahun, Nj!
(60: 4)
Brja miq e atyre q kundrshtojn Allahun dhe t drguarin e
Tij dhe prpjekja nga ndonj musliman q ti knaqi ata tregon
se besimi n zemrn e tij sht i dobt. Kjo sepse sht jasht
llogjiks q dikush t ket dashuri pr dik q sht armik i asaj
q ky njeri do m shum se do gj tjetr. Aleanca e miqsia me
qafirt do t thot ti ndihmosh dhe t asistosh n kufrin q
bjn ata, sepse dashuria pr ta tregohet duke br ato gjra me
an t cilave do t fitohet dashuria dhe miqsia e tyre. Pa dyshim
kjo tregon se besimi i vrtet ose mungon fare ose sht t
31

Allahun (fjala njson ktu do t thot ta njsosh Allahun si t vetmin

Zot t t gjitha krijesave, ta njsosh At n emrat e cilsit e Tij dhe ta
njsosh At n adhurim sh.p.) nuk sht e lejuar t ket miqsi
me ata q kundrshtojn Allahun dhe t drguarin e Tij bile
edhe n.q.s. ata jan shum t afrt me t. Argumet pr kt
sht fjala e Allahut:
Nuk gjen popull q e beson Allahun dhe ditn e
gjykimit, e ta doj at q kundrshton Allahun dhe t
drguarin e Tij, edhe sikur t jen ata (kundrshtart) e
prindrit e tyre, ose fmijt e tyre, ose vllezrit e tyre,
ose farefisi i tyre. Ata jan q n zemrat e tyre (Ai) ka
skalitur besimin dhe e ka forcuar me shpirt nga ana e
Tij dhe ata do ti shpjer n Xhennete npr t cilt
rrjedhin lumenj. Aty jan prgjithmon. Allahu ua ka
plqyer punn e tyre dhe ata jan t knaqur me
shprblimin e Tij. T tillt jan pal (grup, parti) e
Allahut. Ta dini pra, se ithtart e Allahut jan ata t
shptuarit. (58: 22)

paktn i mangt. Kshtu besimtari duhet t jet n armiqsi me

ata q kundrshtojn Allahun dhe t drguarin e Tij edhe n.q.s.
ata jan t afrmit e tij. Ai duhet duhet ti urrej ata dhe t
ndahet prej tyre, por kjo nuk e ndalon at q sinqerisht ti
kshilloj e ti thrrasi ata n t vrtet.

32

Dije, Allahu t drejtoft ti bindesh Atij, se feja 28 e

vrtet dhe e drejt, rruga e Ibrahimit 29
sht q t adhurohet

30

vetm Allahu sinqerisht 31.

Ajo n t ciln nuk ka shirk.

Ibrahimi a.s. sht i zgjedhuri dhe i dashuri (halil) i Allahut.
Allahu thot:

28
29

Allahu e zgjodhi Ibrahimin t dashurin m t ngusht.

(4: 125)
30
Adhurim n kuptimin e prgjithshm do t thot: Nnshtrim
ndaj Allahut me dashuri, frik e respekt duke br at q Ai na
ka urdhruar dhe duke iu larguar asaj q Ai ka ndaluar n
prputhje me at q Ai ka shpallur. Ndrsa prsa i prket
kuptimit specifik t adhurimit shejhu Islam Ibn Tejmija, Allahu
e mshiroft, ka thn: Adhurim sht nj term i cili prfshin
do gj q Allahu do dhe sht i knaqur me t, thnie e vepra,
t fshehta e t hapta; p.sh. frika, respekti, namazi, zekati,
argjrimi e shum vepra t tjera q prfshihen n Islam.
31
Ajo q kuptohet me sinqeritet sht kryerja e adhurimit vetm
pr hir t Allahut duke dshiruar shikimin e Fytyrs s Tij dhe
futjen n Xhennet. N kt mnyr personi nuk adhuron ndonj
gj bashk me Allahun. Allahu s.u.t. thot:

Pastaj ty t shpallm: Ndiqe fen e drejt t Ibrahimit, se

ai nuk ka qen nga idhujtart (as jehudi as i krishter). (16:
123)
33

E nuk largohet prej fes s Ibrahimit prve atij q

poshtron veteveten. Ne at (Ibrahimin) e bm t zgjedhur
n kt bot, kurse n botn tjetr ai sht njri prej t
lartve. Kur Zoti i vet atij i tha: Dorzohu! Ai tha: Iu
kam dorzuar Zotit t gjithsis! E Ibrahimi i porositi bijt
e tij me kt (fe), e edhe Jakubi. (u than) O bijt e mi,
Allahu ua zgjodhi fen (Islame) juve, pra mos vdisni
ndryshe, por vetm duke qn musliman! (2: 130-132)

34

Kjo sht ajo me t ciln Allahu i ka urdhruar t

gjith njerzit32 dhe kjo ishte arsyeja pr t ciln Allahu i
krijoi ata. Allahu s.u.t. thot:
Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr
ve q t m adhurojn. (51: 56)
Kuptimi i adhurimit (ibadetit)33 ktu sht t adhurosh
vetm Allahun (t mos adhurosh dika tjetr prve ose bashk
me Allahun sh.p.).
Ajo me t ciln Allahu i ka urdhruar t gjith njerzit sht
feja e drejt (adhurimi vetm i Allahut n t gjitha aspektet e
adhurimit dhe brja e t gjitha veprimeve fetare vetm pr hir t
Allahut). Kjo sht ajo me t cilm Allahu i krijoi t gjitha
krijesat dhe kjo sht arsyeja e krijimit t tyre. Allahu thot n
Kuran:
32

Ne nuk drguam asnj t drguar para teje e t mos i

kemi shpallur atij se: nuk ka Zot tjetr prve Meje, pra m
adhuroni! (21: 25)
33
Ibadeti (adhurimi) sht dy llojesh:
a-Ibadeti kaunije, i cili sht nnshtrim ndaj asaj q Allahu ka
urdhruar dhe vendosur n krijim. Ky nnshtrim sht pr t
gjitha krijesat e askush prej tyre nuk mund ti iki ktij. Allahu
s.u.t. thot:

Nuk ka tjetr, vetm se gjith ka sht n qiej e n tok

ka pr tiu paraqitur Zotit si rob. (19: 93)
Ky nnshtrim ndaj asaj q Allahu ka vendosur prfshin t
gjith, besimtar e kafira, t drejt e t poshtr.
35

M e madhja prej t gjitha gjrave q Allahu ka

urdhruar sht teuhidi34, njsimi i Allahut n t gjith
adhurimin.

b-Ibadeti sheraije, i cili sht binda ndaj ligjeve, urdhrave t

Allahut. Kjo sht pr ata q jan t bindur ndaj Allahut dhe
zbatojn e punojn n prputhje me at q iu shpall resulit
s.a.u.s. Allahu s.u.t. thot:

E robrit e Zotit jan ata q ecin npr tok t qet, e

kur atyre me fjal u drejtohen injorantt, ata thon:
Paq! (25: 63)
[N llojin e par t ibadetit nnshtrimi i njeriut nuk sht n dor t tij kjo
sepse ky nnshtrim nuk lidhet me ndonj veprim t tij (p.sh. Allahu ka
vendosur ligje t ndryshme n natyr e ndaj ktyre ligjeve njeriu si t doj si
t mos doj do t veproj sipas tyre). Ndrsa n llojin e dyt ky nnshtrim
sht nnshtrimi ndaj urdhrave q kan ardhur n shpalljen e Allahut pr t
cilat Ai e ka ln njeriun t lir ti zbatoj ato apo jo e n vartsi t brjes apo
jo t tyre njeriu do t shprblehet ose do t dnohet prej Allahut. sh.p.]
34

Emri teuhid sht nj emr i rrjedhur nga folja (

) uehade

q do t thot t njsosh, t unifikosh. Prkufizimi i

prgjithshm i teuhidit sht: Njsimi i Allahut me t gjitha ato
gjra q i prkasin Atij. Teuhidi ndahet n tre pjes:
Teuhidi rububije, q sht njsimi i Allahut si Zot, Krijues e
Sundues i t gjitha krijesave.

Allahu sht krijuesi i gjithkaje (39: 62)

36

O ju njerz, ruani me mirnjohje t mirat q Allahu ua

dhuroi! A ka ndonj zot tjetr q iu furnizon juve nga qielli
e toka? Nuk ka Zot tjetr prve Tij, e si pra, e ktheni
shpinn. (35: 3)

I madhuruar sht Ai, q n dorn e fuqis s Tij sht i

tr sundimi dhe Ai ka fuqi mbi do send. (67: 1)

Ja, vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I

madhruar sht Allahu, Zoti i botve. (7: 54)
Teuhidi uluhije, q sht njsimi i Allahut n adhurim. Pra,
t kryesh gjithka q futet n adhurim vetm pr Allahun dhe t
mos i drejtosh asnj form adhurimi krijesave.
Teuhidi Esma ue Sifat, q sht njsimi i Allahut s.u.t. n t
gjitha emrat dhe cilsit e Tij q Ai ia ka shpallur resulit s.a.u.s.
Kjo do t thot t mohosh t gjith ato emra e cilsi q Allahu ia
ka mohuar vetes s Tij dhe t pohosh t gjitha ato emra dhe
cilsi t cilat Allahu ia ka pohuar vetes, pa ndryshuar kuptimin e
tyre, pa i mohuar ose kundrshtuar ato, pa i shpjeguar ato prtej
kuptimit t tyre t dukshm dhe pa e prngjasuar Allahun me
krijesat.
Asaj q autori i referohet ktu sht teuhidi uluhije. Kjo sepse
pr shkak t mos zbatimit t ktij lloj teuhidi mushrikt devijuan
nga rruga e drejt e kshtu resuli s.a.u.s. i luftoi ata dhe vrasja,
pasuria, toka, shtpit e tyre si dhe marrja robr e grave dhe
37

fmijve t tyre u b e ligjshme pr muslimant. Gjithashtu lufta

m e madhe q kan pasur t drguarti me popujt e tyre ka qen
n kt kategori teuhidi. Allahu thot:

Ne drguam te do popull t drguar q tu thot:

Adhuroni vetm Allhun dhe largojuni djajve (adhurimit t
tyre)! (16: 36)
Kushdo q nuk zbaton kt lloj teuhidi sht kafir edhe n.q.s.
dy kategorit e tjera t teuhidit i zbaton n rregull. Pra kushdo q
adhuron dik tjetr ve Allahut, p.sh. rasti i njerzve q i luten t
vdekurve, idhujve apo bn kurban pr hir t tyre, ai sht kafir.
Allahu s.u.t. thot:

ai q i prshkruan Allahut shok, Allahu ia ka ndaluar

(ia ka br haram) atij xhennetin dhe vendi i tij sht zjarri.
Pr mizort nuk ka ndihms. (5: 72)
Teuhidi sht gjja m e rndsishme pr shkak se mbi t
sht mbshtetur i tr Islami. Pr kt arsye resuli s.a.u.s. filloi
ti thrriste njerzit n fillim n teuhid gjithashtu edhe ata q ia
drgoi pr t thrritur njerzit n Islam i porositi ta nisnin
thirrjen nga teuhidi.
38

Gjja m e madhe q Allahu na e ka ndaluar sht

shirku q sht t lussh t tjer ve Allahut ose bashk me
T. Argument pr kt sht ajeti:
Adhurone Allahun dhe mos i shoqroni Atij
asgj, 35 (4: 36)
Kjo ndales kaq e fort pr shirkun sht sepse ai kundrshton
teuhidin dhe si rrjedhim sht padrejtsia m e madhe ndaj
Allahut e gjynahi m i madh q bn njeriu. Allahu s.u.t. thot:
35

mos i prshkruaj Allahut shok, sepse idhujtaria sht

padrejtsia m e madhe. (31: 13)

Kush i prshkruan Allahut shok, ai ka trilluar nj

mkat t madh. (4: 48)

Kush i prshkruan shok Allahut ai ka humbur dhe

br nj largim t madh. (4: 116)

39

 ai q i prshkruan Allahut shok, Allahu ia ka ndaluar

(ia ka br haram) atij Xhennetin dhe vendi i tij sht zjarri.
Pr mizort nuk ka ndihms. (5: 72)

Ska dyshim se Allahu nuk fal (mkatin) ti prshkruhet

Atij shok, e prve ktij (mkati) i fal kujt do. (4: 48)
Resuli s.a.u.s. ka thn: Gjynahi m i madh sht ti bsh
shok Allahut kur (dihet se sh.p.) Ai ju krijoi ju. (S. Buhari eng.
trans. v.9 f.458 n.611)
Kush e takon Allahun pa i shoqruar Atij ndonj gj n
adhurim e Tij do t futet n Xhennet, dhe kush e takon At duke i
shoqruar Atij n adhurimin e Tij ndonj gj do t futet n
zjarr. (S. Muslim v.1 f.54 n.168)
Kushdo q vdes duke iu lutur dikuj tjetr ve Allahut do t
futet n zjarr. (S. Buhari eng. trans. v.6 f.21 n.24)
Autori, Allahu e mshiroft, ka prmendur si argument ajetin
4: 36. N t duket qart se musliman sht ai q adhuron vetm
Allahun ndrsa ata q adhurojn gjra t tjera prve ose bashk
me Allahun jan kafira. Shirku sht dy llojesh: a)shirk i madh,
dhe b) shirk i vogl. Lloji i par i shirkut e nxjer personin nga
Islami ndrsa i dyti sht do veprim ose thnie q njihet nga
Sheriati si shirk, por q nuk e nxjerr personi nga Islami. Njeriu
duhet t dij far sht shirk i vogl e i madh. Allahu s.u.t.
thot:

Ska dyshim se Allahu nuk fal (mkatin) ti prshkruhet

Atij shok, e prve ktij (mkati) i fal kujt do. (4: 48)

40

Pra n.q.s. t thuhet ty, Cilat jan tre parimet q nj

person duhet ti dij?36, duhet t thuash, Njohja e
Allahut37,

Disa prej dijetarve kan thn se ky ajet e ka fjaln pr

shirkun e madh dhe t vogl.
36
Kto parime jan t detyrueshme t dihen sepse ato prbjn
bazn e fes. Bile pr to personi do t pyetet edhe n varr. Pas
varrosjes t afrmit, miqt dhe shokt e njeriut largohen dhe te
ai shkojn dy melek q do ta pyesin at: Kush sht Zoti yt?
Cila sht feja jote? Kush sht profeti yt? Prsa i prket
besimtarit ai do t prgjigjet: Zoti im sht Allahu, feja ime
sht Islami e profeti im sht Muhammedi. Ndrsa i dyshimti
dhe hiprokriti do t thot: Aa, aa, nuk e di. Un dgjova
njerzit duke thn dika dhe e thash edhe un. (S. Buhari v.2
f.235 n.422)
37
Njohja e Allahut vjen nga disa mnyra:
Nga mendimi dhe reflektimi mbi krijesat, sepse nj gj e till
t on n njohjen e fuqis, urtsis e t sovranitetit t Allahut.
Allahu s.u.t. thot:

A nuk e vshtruan ata me vmendje pushtetin e madh n

qiej e n tok dhe n ka krijoi Allahu prej sendeve (7:
185)

41

Thuaj: Un ju kshilloj vetm me nj gj: Pr hir t

Allahut t angazhoheni sinqerisht dy nga dy ose nj nga nj,
e pastaj t mendoheni thell (q ta kuptoni) se shoku juaj
(Muhammedi) nuk ka ndonj mendje. Ai nuk sht tjetr
vetm q tiu trheq vrejtjen pr nj dnim t ashpr (nse
nuk besoni). (34: 46)

N krijimin e qiejve e t toks, n ndryshimin e nats dhe

t dits, ka argumente t qarta pr ata q kan arsye dhe
intelekt. (3: 190)

N ndrrimin e nats e t dits, dhe n ka krijoi Allahu

n qiej e n tok, vrtet ka fakte pr njerzit q kan
droje. (10: 6)

sht fakt se n krijimin e qiejve e t toks, n ndrrimin

e nats e t dits, t anijes q lundron n det q u sjell dobi
42

fen e tij 38 dhe t drguarin Muhammed 39.

njerzve, n at shi q e lshon Allahu prej s larti e me t
ngjall tokn pas vdekjes s saj dhe prhap n t nga do lloj
gjallese, n qarkullimin e errave dhe reve t nnshtruara
mes qiellit dhe toks, ( n t gjitha kto), pr nj popull q ka
mend ka argumenta. (2: 164)
(Njohja e Allahut vjen edhe) Nga studimi i argumente t
Sheriaitit nga zbatimi i t cilit njeriu prfiton n kt bot dhe
siguron lumturin n botn tjetr (Ahiret). Kjo sepse kur njeriu i
studion ato, reflekton mbi to, shikon se ato kan n vetvete dije
e urtsi dhe jan perfekte e n harmoni t plot me nevojat e
njerzve. Kshtu njeriu arrin t kuptoj se kto nuk mund t jen
nga askush tjetr prve Zotit. Allahu s.u.t. thot:

A nuk e prfillin ata Kuranin? Sikur t ishte prej dikujt

tjetr, prve Allahut, do t gjenin n t shum
kundrthnie. (4: 82)
Njohja duhet t jet e till q njeriu ta adhuroj Allahun sikur e
shikon At. Kur Xhibrili e pyeti resulin s.a.u.s. pr ihsanin ai iu
u prgjigj: (ihsani) sht adhurimi i Allahut sikur ti e shikon
At megjithse ti nuk e shikon At se sigurish Ai t shikon. (S.
Muslim eng. trans. v.1 f.1 n.1)
38
Njohja e saj dhe veprimi sipas saj sht e detyrueshme; ajo
prmban dijen e urtsin, kujdeset pr krijesat duke i urdhruar
ato pr t mira dhe i largon nga e keqja. Ai q njeh Islamin,
Kuranin dhe Sunnetin, e di me siguri se ajo sht fe e vrtet.
Nuk duhet q njeriu ta gjykojm Islamin n baz t njerzve
43

Parimi i par - N.q.s. ju thuhet: Kush Zoti juaj?40

Thuaj: Zoti im sht Allahu q kujdeset41 me mirsi pr

mua dhe pr gjith krijimin.
sepse ka prej atyre njerzve q jan musliman, por q nuk
jetojn aspak sipas Islamit.
Islami prfshin t gjitha gjrat e mira q kan pasur shpalljet
q u shpalln para Muhammedit s.a.u.s. e ai sht pr do koh,
vend e komb. Ai kurr nuk bie ndesh me t mirn dhe t
virtytshmen pr nj popull n fardo vendi dhe kohe. Kjo nuk
do t thot q Islami i prshtatet apo i serviloset mendive,
teorive, filozofife, sistemeve e mnyrave t ndryshme t t
jetuarit q mbizorrojn n periudha t caktuara e q jan n
kundrshtim me t, por tregon se ajo q me t vrtet sht e
mir sht n prputhje me t, sepse ai largon nga t kqijat dhe
nxit pr vepra t mira.
39
Kjo arrihet duke studiuar jetn, historin, adhurimin e tij,
mnyrn si se ai thirri pr te Allahu, se si luftoj pr hir t
Allahut dhe t gjitha aspektet e tjera t jets s tij. Prandaj do
person q dshiron t rris dijen e tij pr resulin s.a.u.s. e t rris
besimin e tij n t duhet t lexoj gjithka q ka mundsi pr
jetn e tij n koh paqe e lufte, vshtirsish e lehtsish. I lutemi
Allahut s.u.t. q t na bj ne prej atyre q pasojn dhe i binden
resulit s.a.u.s. n gjra t hapta dhe t fshehta, e q t vdesim
duke e pasuar at. Me t vrtet Allahu sht i vetmi i adhuruar
me t drejt dhe i vetmi q ka fuqi pr gjithka.
40
Kush sht Zoti q t ka krijuar, t dha jet e q t siguron t
gjitha gjrat pr t jetuar?
41
Fjalt e autorit tregojn se fjala er-Rab (Zot) sht nj form e
rrjethur nga fjala terbije (t kujdesesh) sepse ai thot: q
44

,
Ai sht t cilin un e adhuroj e un nuk adhuroj
ask tjetr prve Atij.42
kujdeset me mirsi pr mua dhe pr gjith krijimin. Pra Allahu
kujdeset me mirsi pr t gjitha krijesat, i ka prgatitur ato pr
at pr t ciln ato jan krijuar dhe Ai i plotson nevojat e tyre.
Allahu s.u.t. na ka prshkruar bisedn midis Musait a.s. dhe
Faraonit duke thn:

Ai (faraoni) tha: E kush sht Zoti i ju dyve, o Musa?

(Musai) Tha: Zoti yn sht Ai q do sendi i dha formn e
vet, pastaj e udhzoi at. (20: 49-50)
Mirsit e Allahut jan t panumrta. Allahu s.u.t. thot:

dhe n.q.s. se prpiqeni ti numroni t mirat e Allahut,

nuk do t mund t arrini ti prkufizoni (n numr). (14:
34)
Pra sht Allahu Ai q na ka krijuar, prgatitur, Ai q na
mbshtet e na siguron t gjitha kushtet e domosdoshme pr
jetes dhe vetm Ai e meriton adhurimin.
42
Ai sht t cilin un e adhuroj e ndaj t cilit nnshtrohem me
dashuri dhe respekt. Un bj do gj q Ai urdhron dhe
braktis do gj q Ai ndalon. Allahu s.u.t. thot:
45

Argument sht thnia e Allahut s.u.t.: Falenderimi

i takon vetm Allahut, Zotit t botve!43 (1: 1) do gj
ve Allahut sht krijes e un jam nj prej krijesave 44.

Ne nuk drguam asnj t drguar para teje e t mos i

kemi shpallur atij se: nuk ka zot tjetr prve Meje, pra m
adhuroni! (21: 25)

E duke qen se ata nuk ishin t urdhruar me tjetr, por

q ta adhuronin Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj
Tij, q t largohen prej do sendi t kot, ta falin namazin, se
ajo sht feja e drejt. (98: 5)
43
Falenderimi i takon vetm Allahut do t thot se prshkrimi
me t gjitha atributet e perfeksionit, madhshtis e lartsis jan
vetm pr Allahun. Zotit t botve do t thot se Ai sht i
vetmi q kujdeset dhe mban krijesat me mirsin e Tij. Ai sht
krijuesi i krijesave, pronar i tyre dhe Zoti i tyre sovran. Ai sht
q kontrollon t gjthka ashtu si dshiron Ai.
44
Krijimi (el-Aalem: me an t t cils dika njihet) sht
quajtur kshtu sepse ai sht argument pr Krijuesin e tij i cili
kontrollon t gjitha shtjet e krijimit. do gj prmban
46

Kshtu n.q.s. t thuhet ty: Si arrite n kt njohje pr Zotin

tnd? Ather thuaj: Nprmjet argunemteve t Tij dhe
gjrave t cilat Ai i ka krijuar;45

nga shenjat e argumentet e Tij jan dita dhe nata,

Dielli dhe Hna; nga ajo q Ai ka krijuar jan (argument)

argumente q tregojn se Allahu sht nj edhe un jam nj prej

krijesave q e kan kt argument. Allahu e ka br t
detyrueshme pr mua q un t adhuroj vetm At.
45
Argumentet dhe shenjat jan ato t cilat tregojn dika dhe e
bjn at t qart. Argumentet dhe shenjat e Allahut jan dy
llojesh: argumenta n krijesa dhe argumenta n shpalljen e Tij
(n Sheriat). Argumentat n krijim jan ato q Ai krijoi ndrsa
argumentat n shpalljen e Tij gjenden n at q Ai ia shpalli
resulit s.a.u.s. Kshtu thnia e autorit nprmjet argumenteve t
Tij dhe gjrave t cilat Ai i ka krijuar sht nj shembull i
prmendjes s dikaje t veant pas asaj q sht e
prgjithshme. N.q.s. shpjegojm argumentet duke kuptuar t dy
llojet e tyre ose n.q.s. argumentet nnkuptojn argumentet n
shpallje ather thnia e tij sht n shtes t asaj q sht e
ndar dhe e ndryshme nga ajo e prmendur n fillim. N do rast
njohja e Allahut arrihet npmjet argumente q gjenden n
krijesa (rregulli, ligjet, funksionimi i tyre n mnyr preize jan
prova t Urtsis perfekte) dhe nprmjet argumenteve q
gjenden n shpalljen e Allahut q prmban drejtsi, mirsi e
largim nga e keqja.
47

shtat qiejt, shtat tokat, fardo q sht n to e midis

tyre46.

T gjitha kto jan prej shenjave dhe argumenteve t Allahut

q tregojn fuqin e urtsin e Tij perfekte. Njra nga shenjat e
Allahut sht Dielli me lvizjen e tij n nj orbit t sakt t
ciln ai e ka ndjekur q kur Allahu e ka krijuar at dhe do ta
ndjeki derisa Allahu i lartsuar t urdhroj Kijametin. Allahu
thot n Kuran:
46

Edhe Dielli udhton pr n kufirin e vet (n cakun

prfundimtar). Ai sht (udhtim) prcaktim i ngadhnjyesit, t
dijshmit. (36: 38)
Nga shenjat e Allahut sht edhe Hna e cila do nat ndodhet
n nj faz t caktuar nga Allahu.

Edhe Hns i kemi caktuar fazat (pozicionet) derisa t

kthehet n trajtn e harkut (rrem i hurms s thar). (36: 39)
48

Argument pr kt jan thniet e Allahut t lartsuar:

Nga faktet e madhshtis s Tij jan nata, dita,
Dielli e Hna. Mos i bni sexhde as Diellit as Hns!
Sexhde bhini vetm Allahut, i cili i krijoi ato, nse
adhuroni vetm At! (41: 37)
Vrtet, Zoti juaj, Allahu sht Ai q krijoi qiejt e
tokn brenda gjasht ditsh, pastaj qndroj mbi Arsh,
Ai e mbuloi ditn me natn, q me t shpejt e krkon
at (mbulimin e drits s dits), edhe Dielli, edhe Hna e
edhe yjet i jan nnshtruar sundimit t Tij. Ja, vetm
Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhruar sht
Allahu, Zoti i botve. 47 (7: 54)
Nga provat q Allahu krijoi qiejt dhe tokn jan thniet e
msiprme t Allahut n t cilat prmenden kto shenja:
1-Krijimi i qiejve dhe toks n gjasht dit. N.q.s. Ai do
dshironte Ai do ti krijonte ato n nj moment t vetm, por Ai
me urtsin e Tij vendosi kshtu.
2-Qndrimi Allahut mbi arsh. Ky qndrim sht ashtu si i
prshtatet madhris s Tij e kjo tregon sovranitetin e
mbretrimin e Tij perfekt.
3-Mbshtjellja q nata i bn dits.
4-Nnshtrimi i Diellit, Hns dhe yjeve ndaj Allahut.
Allahu sht Ai i cili i komandon ato ashtu si dshiron Ai.
5-Sovraniteti dhe mbretrimi i Tij perfekt t cilat
prfshijn do gj, sepse gjithka sht nn sundimin e Tij e t
askujt tjetr.
47

49

Allahu sht Ai q adhurohet 48

48

6-Zotrimi i Tij, zotrim ky i cili prfshin t gjitha krijesat.

Autori i referohet ajetit:

Vrtet, Zoti juaj, Allahu sht Ai q krijoi qiejt e tokn

brenda gjasht ditsh, pastaj qndroj mbi Arsh, Ai e
mbuloi ditn me natn, q me t shpejt e krkon at
(mbulimin e drits s dits), edhe Dielli, edhe Hna e edhe yjet
i jan nnshtruar sundimit t Tij. Ja, vetm Atij i takon
krijimi dhe sundimi. I madhruar sht Allahu, Zoti i
botve. (7: 54)
Kuptimi i shprehjes Allahu sht Ai q adhurohet sht se
vetm Allahu sht Ai q ka t drejt t adhurohet dhe vetm Ai
sht i adhuruari me t drejt. Kuptimi nuk sht se do gj q
adhurohet sht Zot, sepse shum njerz kan adhuruar e
adhurojn krijesa t ndryshme (njerz, melek, statuja, piktura,
objekte t ndryshme toksore ose qiellore etj. sh.p.) t cilat nuk
jan Zot.
50

argument sht thnia e Allahut: O ju njerz49,

adhuronie Zotin tuaj, i cili ju krijoi juve50 dhe ata q
ishin para jush q t jeni t devotshm51 (t shptuar).
Ai, i cili pr ju e bri tokn shtrat (vendbanim) e qiellin
kulm52, e prej qiellit ju lshoi shi me t cilin ju siguroi53
lloje t frutave si ushqim pr ju, pra mos i prshkruani
Allahut shok54, duke qen se ju e dini (q Ai nuk ka
shok). (2: 21-22)
I drejtohet t gjith pasardhsve t Ademit a.s.
Thnia i cili ju krijoi juve tregon se arsyeja pr t ciln ne
duhet ta adhurojm Allahun sht se Ai sht Zoti dhe krijuesi i
t gjitha krijesave. Prandaj sht e detyrueshme pr at q pohon
se Allahu sht Zot t adhuroj vetm at, prndryshe ai
kundrshton veten.
51
Devotshmrija (takuaja) sht t mbrohesh prej dnimit t
Allahut duke br do gj q Ai urdhron dhe duke iu larguar
do gjje q Ai ka ndaluar.
52
Qielli sht kulm pr ne dhe tokn. Ai sht nj ati e sigurt
mbrojtse pr t cilin Allahu s.u.t. thot:
49
50

Qiellin ua kemi br kulm t sigurt, por ata zbrapsen prej

ktyre argumenteve. (21: 32)
53
Na i siguron kto si dhurat prej Tij ashtu si thot n nj ajet
tjetr.

Si mjet gjallrimi pr ju dhe pr bagtin tuaj. (80: 32)

Mos i bni shok Allahut, Atij q ju krijoi ju, q krijoi ata para
jush, q bri q toka t jet shtrat pr ju, qielli t jet kulm, e q
lshon nga qielli shi me an t t cilit ju furmizon me ushqim
juve dhe kafsht tuaja. Mos i bni shok Allahut duke i adhuruar
ata ashtu si adhuroni Allahun, duke i dashur ata ashtu si doni

54

51

":

".

,
,
,

,
,

.
Ibn Kethiri ka thn: Krijuesi i ktyre gjrave sht
Ai i cili meriton t adhurohet. T gjitha llojet e adhurimit
t cilat Allahu i ka urdhruar55 si Islami (nnshtrimi dhe
Allahun, sepse kjo sht shum e keqe pr ju e t brit shok
Allahut nuk sht as n prputhje me llogjikn e thjesht e t
pastr e as n prputhje me Shpalljen.
55
Autori, Allahu e mshiroft, na shpjegon disa lloje adhurimesh
q Allahu na ka urdhruar si Islami, imani dhe ihsani. Kto t
treja prbjn fen (din) ashtu si tregohet n nj hadith t
mbledhur nga Muslimi n t cilin Umar ibn Hatab ka thn:
Kur ne ishim duke qndruar ulur nj dit me resulin s.a.u.s.,
nj burr me rroba shum t bardha e flok shum t zinj erdhi.
Tek ai nuk dalloheshin gjurm udhtimi e askush prej nesh nuk e
njihte at. Ai u ul prpara resulit s.a.u.s. bashkoi gjunjt e tij me
gjunjt e resulit s.a.u.s. dhe vendosi duart e tij mbi kofshat e
resulit s.a.u.s. e tha: O Muhammed m trego pr Islamin.
Resuli s.a.u.s. tha: Islami sht t dshmosh se vetm Allahu
meriton t adhurohet dhe se Muhammedi sht i drguari i Tij;
t falsh namazin; t japsh zekatin; t argjrosh Ramazanin;
52

bindja nda Allahut), imani (besimi i vrtet i cili prfshin

besimin e drejt n zemr, pohimin me gjuh dhe veprimin
me gjymtyr), ihsani (perfeksioni i adhurimit) e prej tyre
sht edhe duaja, frika, shpresa, mbshtetja, dshira, tmerri,
prulja, droja, kthimi me pendim, krkimi i ndihms,
krkimi i mbrojtjes, krkimi i shptimit, kurbani, betimi,
dhe t gjitha llojet e tjera t adhurimit t urdhruara nga
Allahu s.u.t.

dhe t bsh Haxhin n.q.s. je n gjendje ta bsh. Ai tha: Ke

thn t drejtn. Ai (Umari) tha: Ne u uditm se si ai pyeti
dhe pastaj tha se ai (resuli s.a.u.s.) kishte thn t drejtn. Ai
pastaj tha: M trego pr imanin. Ai (resuli s.a.u.s.) tha: Ai
sht t kesh besim t vrtet te Allahu, te melekt e Tij, te
Librat e Tij, te t drguarit e Tij, te Dita e fundit, n kader pr
mir apo pr keq. Ai tha: Ke thn t drejtn. Ai tha: M
trego pr ihsanin. Ai (resuli s.a.u.s.) tha: sht t adhurosh
Allahun sikur e shikon At, megjithse ti nuk e shikon at, por Ai
t shikon ty. Ai tha: M tregon pr Orn (ditn e Kijametit).
Ai (resuli s.a.u.s.) tha: I pyeturi nuk di m shum se sa
pyetsi. Ai tha: Ather m trego pr shenjat. Ai (resuli
s.a.u.s.) tha: Robresha do t lindi zonjn e saj, barinjt kmb
zbathur, t zhveshur e t varfr t konkurojn n ndrtimin e
ndrtesave t larta. Pastaj ai iku. Resuli s.a.u.s. ndenji pa folur
e lvizur pr ca koh e pastaj tha: O Umar a e di kush ishte
pyetsi? Un i thash: Allahu dhe i drguari i Tij e din m
mir. Ai tha: Ai ishte Xhibrili, ai erdhi te ju q tiu msoi fen
(dinin).
Kushtu pra, resuli s.a.u.s. ka thn se t gjitha kto gjra
prbjn fen (dinin).
53

" .

Argument pr kt sht thnia e Allahut s.u.t.56:

Dhe (mua m shpallet) se vrtete xhamit jan veant
pr t adhuruar Allahun, e mos adhuroni n to ask
tjetr me Allahun. (72: 18)
Kushdo q drejton ndonj adhurimi n drejtim t
dikujt tjetr ve Allahut ai sht mushrik, kafir dhe argumet
pr kt sht ajeti: E kush adhuron me Allahun edhe
ndonj zot tjetr, pr t cilin nuk ka kurrfar fakti,
prgjegjsia e tij sht para Zotit t vet, e mohuesit nuk
do t shptojn. (23: 117)

":

N nj hadith thuhet: Duaja sht palca e

adhurimit. 57 Ndrsa Allahu s.u.t. thot n Kuran: Zoti

T gjitha format e adhurimit q u prmendn m sipr si edhe

ato forma adhurimi q nuk jan prmendur duhet ti drejtohen
vetm Allahut i vetmi q e meriton adhurimin.
57
Ky hadith me kt prmbajtje fjalsh sht transmetuar nga
Tirmidhiu dhe sht cilsuar daif (i dobt) nga shejh Albani n
el-Mishkaat (n.2331) pr shkak t dobsis n nj prej treguesve
t tij Ibn Lahieh. Imam Ahmedi dhe katr Sunan transmetojn
nj hadith sahih me kt prmbajtje fjalsh: Duaja sht
adhurim. Ky Hadith sht cilsuar sahih nga shejh Albani n
56

54

juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem, e ata

q nga mendjemadhsia i shmangen adhurimit ndaj
Meje, do t hyjn t nnmuar n Xhehennem.58 (40:
60)

Sahihul-Xhami (n.3407). (E gjith kjo futnot sht shnim i

prkthyesit n anglisht)
58
Ky ajet provon se duaja sht adhurim, prndryshe far
kuptimi ka shprehja M thirrni Mua, Un ju prgjigjem.
Kshtu kushdo q thrret (i lutet) dik tjetr ve Allahut, qoft
ky i gjall apo i vdekur, duke krkuar dika pr t ciln vetm
Allahu ka fuqi sht mushrik, kafir. Ai q i krkon nj personi t
gjall dika pr t ciln ai ka mundsi ta realisoj si p.sh. thnia
o filan m jep mua ushqim ose o filan nm pak uj ai nuk
ka br shirk dhe n kto lloj krkesash nuk ka dm, por ai q i
krkon ndonj t vdekuri ose ndonj personi q mungon gjra t
ktilla ka br shirk dhe sht mushrik. Kjo sepse i vdekuri ose
ia q nuk sht aty prezent nuk mund ti realizoj kto krkesa.
N kt mnyr n.q.s. personi i krkon t vdekurve ose atyre q
nuk jan prezent kto gjra do t thot se ai beson se ata kan
kontroll mbi krijesat dhe pr kt arsye ai q e bn kt sht
mushrik.
Duaja sht dy llojesh: 1-Duaja n t ciln bhet nj krkes,
dhe 2-duaja nprmjet adhurimit.
Duaja e krkess sht t krkosh prej Allahut dika pr t
ciln ti ke nevoj dhe kjo sht adhurim, sepse personi q e bn
tregon varfrin e tij para Allahut s.u.t. dhe nevojn e tij pr T.
Gjithashtu tregon se personi e ka t qart se vetm Allahu sht i
plotfuqishm pr gjithka, Ai sht Bujari, Mshirbrsi.
Krkesa ndaj dikujt prve Allahut pr dika q ke nevoj sht
e lejueshme n.q.s. ai ndaj t cilit drejtohet krkesa sht i aft t
dgjoj, ta kuptoj at, t ket fuqin pr tiu prgjigjur asaj si
p.sh. thnia: O filani m jep ushqim.
55

Argumenti pr frikn sht thnia e Allahut s.u.t.:

po mos u friksoni prej tyre, friksomuni Mua, nse jeni
besimtar.59 (3: 175)

Duaja nprmjet adhurimit sht brja e nj vepre adhurimi

duke krkuar shprblim dhe duke iu friksuar ndshkimit, e kjo
nuk sht e drejt ti drejtohet askujt prve Allahut. Tia
drejtosh kt lloj duaje dikujt tjetr ve Allahut ke br shirk t
madh i cili e nxjerr personi nga Islami. Allahu s.u.t. ka thn:

Zoti juaj ka thn: M thirrni Mua, Un ju prgjigjem, e

ata q nga mendjemadhsia i shmangen adhurimit ndaj
Meje, do t hyjn t nnmur n Xhehennem. (40: 60)
59
T kesh frik prej dikaje do t thot q t friksohesh se ajo do
t sjelli dm e shkatrrimin. Allahu s.u.t. na ka urdhruar t
kemi frik vetm Atij e t mos kemi frik prej miqve t
shejtanit. Frika sht tre llojesh:
1-Frika naturale: Kjo frik sht frika q ka personi prej
kafshve grabitqare, zjarrit, mbytja, rnie nga lartsit etj. Kjo
sht dika pr t ciln njeriu nuk fajsohet. Allahu ka thn
duke na treguar historin e Musait a.s.:
Dhe (Musai) agoi i friksuar n qytet e duke pritur (se
far po i ngjan), (28: 18)
Kur kjo frik, si sht prmendur nga autori, sht shkak i
lnies s nj detyrimi ose brjes s dikaje t ndaluar ather kjo
frik sht e ndaluar. do gj q shkakton braktisjen e nj
56

Argumenti pr shpresn sht thnia e Allahut: e
kush sht q shpreson takimin e Zotit t vet, le t bj

detyrimi q ka muslimani apo shkakton brjen e nj gjje t

ndaluar pr t sht e ndaluar (haram). Argument sht ajeti:

po mos u friksoni prej tyre, friksomuni Mua, nse

jeni besimtar. (3: 175)
Frika ndaj Allahut sht dika e lavdrueshme. Kjo sepse kjo
frik e ndalon personin t bj t ndaluarat dhe e nxit t plotsoj
detyrat e tij. N.q.s. kjo arrihet ather zemra e personit sht e
qet duke shpresuar shprblimin e Allahut. Megjithat duhet t
prmendim se n.q.s. kjo frik sht e till q e bn personin t
humbi shpresn te mshira e Allahut ajo nuk sht e
lavdrueshme, sepse pr shkak se personi e humb plotsisht
shpresn pr t shptuar ai vazhdon t bj vepra t ndaluara.
2-Frikrespekti. Kjo sht frik e przier me respekt e
nderim pr dika. Kjo frik duhet ti drejtohet vetm Allahut
s.u.t. n t kundrt personi ka br shirk.
3-Frika e fsheht prej gjrave jo t zakonshme. Kjo
ndodh ather kur njeriu i friksohet p.sh. dikujt q sht
varrosur n nj varr, besimtar e drejt qoft ky apo jo.
Megjithse personi sht varrosur e nuk mund t bj dm apo
dobi prsri nj njeri mund t ket nj frik t brendshme t
fsheht prej t varrosurit. Kjo lloj frike nga t gjith dijetart
sht konsideruar shirk.
57

vepr t mir, e n adhurimin ndaj Zotit t tij t mos e

przjej ask.60 (18: 110)

Shpresa sht dshira e personit q dika t ciln ai mund ta

arrij t jet afr, megjithse ajo mund t jet larg. Shpresa q
prmban prulje e nnshtrim nuk duhet ti drejtohet askujt tjetr
ve Allahut dhe n.q.s. kjo bhet, ky veprim sht shirk. Ky shirk
mund t jet i madh ose i vogl n vartsi t asaj q ka n zemr
personi n kt rast. Shpresa q sht pozitive pr personin sht
vetm ajo e personit q i bindet Allahut dhe q shpreson
shprblim prej Tij ose ajo e personit q pendohet pr gjynahet e
gabimet e tij dhe shpreson se Allahu do tia pranoj pendimin.
Prsa i prket shpress s personit q shpreson se do t shptoj
pa kryer asgj t mir e duke vazhduar t bj gjynafe t rnda
kjo shpres sht vetm nj zhgnjim.

60

58

Argument pr mbshtjen jan ajetet: Dhe vetm

Allahut mbshtetjuni, nse jeni besimtar t sinqert.
(5: 23) Kush i mbshtet Allahut, Ai i mjafton atij,
61 (65: 3)
Mbshtetja mbi dika do t thot q ti t varesh nga ajo gj. T
mbshtetesh te Allahu s.u.t. do t thot t varesh prej Tij dhe t
pranosh se Ai sht i vetmi q plotson t gjitha nevojat e mund
t t mborj prej do t keqeje. Kjo gj e plotson imanin ashtu
si thot Allahu s.u.t. n ajetin 5: 23. N.q.s. personi sht i
sinqert n besimin e tij ndaj Allahut ather Allahu s.u.t. do t
kujdeset pr do problem t personit (argument sht ajeti 65:
3).
Asgj nuk e ndalon Allahun t bj at q Ai do. Mbshtetja
ndaj Allahut sht disa llojesh.
1-Mbshtetja ndaj Allahut s.u.t. sht prej plotsimit t
imanit dhe shenj sinqeriteti e kshtu ajo sht e detyrueshme.
2-Mbshtetja ndaj t vdekurve duke menduar se ata do t
sjellin dobi e do t largojn nga t kqijat. Kjo mbshtetje sht
shirk i madh, sepse personi beson se t vdekurit kan kontroll
mbi krijesat dhe mund t bjn dobi dhe dm. Ktu futen t
gjith personat q mbshteten te t vdekurit pavarsisht se i
vdekuri mund t ket qen profet, njeri i devotshm, magjistar,
njeri i thjesht etj.
3-Mbshtetja ndaj dikujt pr ndonj shtje. Ky rast sht
rasti i personit q ka nevoj pr dika q nuk mund ta realizoj
me forcat e veta dhe mbshtetet te nj personi tjetr i gjall m
superior se ai. N.q.s. personi inferior mbshtet vetm te personi
tjetr ather ky veprim sht shirk i vogl, por n.q.s. personi
inferior mbshtetet te personi tjetr duke e ditur se ai sht
vetm sebepi pr plotsimin e asaj q ai dshiron e i mbshtetet
Allahut pr realizimin e saj ather ai nuk ka kryer shirk.
4-T mbshtetesh te dikush tjetr duke e lejuar at t veproj
pr ty si prfaqsuesi jot. Kjo sht dika n t ciln nuk ka dm
61

59

Argument pr dshirn, tmerrin dhe pruljen sht

thnia e Allahut s.u.t.: Ata prpiqeshin pr pun t
mira, na luteshin me dashuri dhe dshir, duke u
friksuar,62 (e ata) ishin t prulur ndaj nesh.63 (21: 90)
ashtu si tregohet n Kuran dhe n Sunnet. Jakubi i ka thn
djalit t tij:

(Jakubi u tha bijve t vet) O bijt e mi, shkoni dhe

hulumtoni (n Egjipt) pr Jusufin dhe vllain e tij, (12:
87)
Resuli ka drguar njerz pr t mbledhur dhe pr tu kujdesur
pr zekatin; ka drguar Ali ibn Ebi Talib t marr ca prej
kafshve t tij pr kurban gjat haxhit t lamtumirs, ti jepte
lkurat e tyre sadaka dhe t bnte kurban ato q mbetn prej 100
deveve pasi resuli s.a.u.s. kishte br kurban 63 deve me dorn e
tij. Gjithashtu dijetart jan t gjith dakort se kjo gj sht e
lejueshme.
62
Frika e prmendur ktu sht frik mjaft e madhe e przjer me
tmerr. (P.sh. adhurimi i Allahut duke u tmerruar nga ndshkimi
me zjarr sh.p.)
63
N kt ajet t Kuranit t shenjt Allahu na tregon se
adhurimi q i bnin Atij njerzit, q ishin prej m t siqertve te
Allahu, ishte adhurim me dashuri, dshir, frik (tmerr) e
60

Argumenti pr dron sht thnia e Allahut: andaj

mos u keni dron atyre, por m kini dron Mua ...64 (5:
3)
prulje. Lutja (duaja) ktu prfshin t dy llojet e duas (lloje t
cilat i kemi shpjeguar m sipr sh.p.) Kshtu ata i krkuan
Allahut at q donin duke shpresuar shprblimin e Tij e
gjithashtu duke ju friksuar dnimit t Tij pr shkak t gjynafeve
t tyre.
Disa dijetar thon se shpresa duhet t dominoj kur personi
sht i smur dhe frika kur ai sht mir. Ata e thon kt sepse
kur personi sht i smur ai ndihet i dobt e i pafuqishm dhe
mundet q koha e vdekjes s tij t jet pikrisht n at moment.
Kshtu n.q.s. ai shpreson se Allahu do ta fali ai do t vdesi duke
menduar mir ndaj Allahut. Ndrsa kur ai sht i shndosh e i
fuqishm dhe ka shpres se do t mbesi gjall pr nj koh t
gjat kjo mund ta oj at t bhet i pakujdesshm n kryerjen e
detyrave t tij fetare. N kt mnyr frika duhet t dominoj te
ai q ta detyroj at t prmbushi detyrimet. Gjithashtu thuhet se
frika dhe shpresa duhet t jen n t njjtn mas n mnyr q
shpresa e tij t mos e oj njeriun t ndihet i shptuar e frika e tij
t mos e oj at n gjendje dshprimi. Dominimi i njrs prej
ktyre ndjenjave mbi tjetrn sht e dmshme sepse kjo arrin
deri atje sa ta shkatrroj personin.
64
Droja sht frik q shkaktohet pr shkak t njohjes s
madhshtis, dominimit e sovranitetit t Allahut. Allahu s.u.t.
thot:

Po Allahut ia kan dron nga robrit e Tij, vetm

dijetart, (35: 28)
Droja sht dika m e veant sesa frika dhe pr ta kuptuar
at po japim disa shembuj. N.q.s. ju i friksoheni dikuj, por nuk
61

Argumenti pr pendimin sht ajeti: Dhe kthehuni

me pendim te Zoti juaj dhe nnshtrojuni Atij para se
tu vij dnimi, se pastaj nuk do t ket kush q tiu
ndihmoj.65 (39: 54)

e dini se a sht ia n gjendje tiu kap apo jo ather kjo sht

frika. Kurse kur ju i friksoheni dikujt dhe e dini se ai sht
plotsisht i aft q tiu kapi ather kjo sht droja. Prsa i
prket llojeve dhe ndarjes se kujt duhet ti drejtohet droja e nj
lloji t caktuar ato jan njsoj si llojet e friks q i kemi
prmendur m sipr.
65
Fjala arabisht q n kt ajet sht prkthyer kthim me
pendim sht el-Inaabah e cila do t thot ktu t kthehesh te
Allahu me bindje duke iu larguar mosbindjes ndaj Tij. Kuptimi i
saj sht afr kuptimit t fjals et-teube (pendim), por sht pak
m ndryshe n kuptim dhe mbart ndjenjn e varjes prej Allahut
dhe drejtimit te Ai pr mbrojtje.
Kuptimi i shprehjes dhe nnshtrojuni Atij sht: Islami sht
nnshtrim ndaj ligjeve dhe urdhrave t Allahut. Nnshtrimi
ndaj Allahut sht dy llojesh:
1-Nnshtrimi i t gjitha krijesave. Ky nnshtrim sht
nnshtrimi i krijesave ndaj atyre gjrave q Allahu ka vendosur
q t egzistojn dhe t ndodhin n krijim. Ky lloj nnshtrimi i
krijesave nuk sht me zgjedhjen e tyre dhe ai prfshin t gjitha
krijesat n qiell e n tok, musliman e kafira, t drejt e t
poshtr. Askush nuk mund ti bj bisht ktij lloj nnshtrimi.
Argument pr kt sht thnia e Allahut s.u.t.:
62

".

" :

Argument pr krkimin e ndihms sht ajeti,

Vetm Ty t adhurojm dhe vetm te Ti ndihm
krkojm. (1: 5) dhe hadithi, N.q.s. krkon ndihm
krko ndihm prej Allahut. 66 (Mbledhur nga Tirmidhiu
dhe cilsuar sahih nga shejh Albani n el-Mishkat, n.5302)

E Atij i sht nnshtruar gjith ka n qiej e n tok,

me dashje e pa dashje dhe tek Ai kthehen. (3: 83)
2-Nshtrim ndaj ligjeve t Sheriatit. Ky lloj nnshtrimi
sht nnshtrim me bindje ndaj Allahut dhe t drguarit t Tij.
Argumente pr kt ka shum e nj prej tyre sht ajeti 39: 5.
66
Krkesa pr ndihm sht disa tipesh:
1-Krkesa pr ndihm nga Allahu. Kjo sht ti krkosh
ndihm Allahut me nnshtrim ndaj Tij dhe tia lsh shtjen n
dor Atij duke qen plotsisht i bindur se mjafton q t kesh
Allahun ndihmtar. Allahu thot: Vetm Ty t adhurojm
dhe vetm te Ti ndihm krkojm. (1: 5)
Q kjo krkes ndihme sht e drejtuar vetm pr Allahun
vrtetohet nga fakti se Allahu n thnien e Tij vendos fjaln,
mbi t ciln bie veprimi i foljes, prpara fojes. Kjo sipas
gramatiks s arabishtes, gjuh n t ciln zbriti Kurani, tregon
se ky veprim sht i kufizuar dhe n mnyr t veant vetm
pr flaln mbi t ciln bie veprimi. Pra adhurimi dhe krkesa e
ndihms ashtu si prmendet edhe n ajet duhet ti drejtohen
63

vetm Allahut, n t kundrt personi ka br shirk t madh q e

nxjerr at nga Islami.
2-Kerkesa e ndihms prej krijesave q kan mundsi ta
ndihmojn personin pr at q ai krkon ndihm. Kjo, duhet
par gjithmon sipas veprimit me an t t cilit kkohet ndihma.
N.q.s. ky veprim sht i lejuar ather n kt krkes nuk ka
dm. Allahu s.u.t. thot:

Ndihmohuni mes vete me t mira dhe n t mbara, e

mosni n mkate e armiqsi. (5: 2)
N.q.s. sht dika hallall sht e lejueshme pr personin ti
krkoj ndihm dikujt tjetr dhe ai q e ndihmon ka shprblim te
Allahu n.q.s. kjo ndihm jepet pr hir t Alluhut e n zbatim t
urdhrave t Tij. Allahu thot:

dhe bni mir, se me t vrtet Allahu i do

bamirsit. (2: 195)
3-Krkimi i ndihms prej nj krijese t gjall pr dika q
ajo sht e paaft ta bj p.sh. t krkosh prej nj njeriu t dobt
t ngrej nj pesh q ai nuk mundet. Kjo lloj krkese sht e
kot dhe e padobishme.
4-Krkimi i ndihms prej nj personi t vdekur dhe
krkesa pr ndihm prej t gjallve n shtje t fshehta q nuk
mund t arrihen prej tyre. Kjo lloj krkese ndihme sht shirk i
madh sepse n.q.s. personi e kryen kt veprim kjo do t thot se
ai beson se ata prej t cilve krkon ndihm kan fuqi t fsheht
t kontrollojn krijesat.
5-Krkimi i ndihms duke kryer vepra q Allahu i plqen.
Allahu thot:
64

Argument pr krkimin e mbrojtjes jan ajetet:

Thuaj: I krkoj mbrojtje Zotit t agimit. (113: 1) dhe
Thuaj: I krkoj mbrojtje Zotit t njerzve.67 (114: 1)

Krkoni ndihm me durim dhe me namaz (2: 45)

Krkimi i mbrojtjes ndahet n disa lloje:
1-Krkimi i mbrojtjes prej Allahut. Kjo do t thot q
personi t mbshtetet plotsisht te Allahu, pr tu mbrojtur prej
gjrave ndaj t cilave ai friksohet, dhe t jet i bindur se
mbrojtja e Allahut sht plotsisht e mjaftueshme pr t n t
gjitha rastet. Argumete pr kt jan ajetet:
Thuaj: I krkoj mbrojtje Zotit t agimit, prej dmin t
do krijese q Ai krijoi. (113: 1-2) dhe
67

Thuaj: I krkoj mbrojtje Zotit t njerzve, Sunduesit t

njerzve, t Adhuruarit t njerzve, prej t keqes s cytsit
q fshihet. (114: 1-4)
2-Krkimi i mbrojtjes n nj prej cilsive t Allahut si
p.sh. n t folurin e Tij, madhshtin e Tij etj. Argument pr kt
jan thniet e resulit s.a.u.s.:
Krkoj mbrojtje n fjalt perfekte t Allahut nga e keqja e
asaj q Ai ka krijuar. (S.Muslim eng. Trans. v.4 f.1421 n.6541)
Un krkoj mbrojtje n Fuqin Tnde q t mos jem i
mbytur prej s poshti. (Sunan Ebu Dauud eng. trans. v.3 f.1408
n.5056 i cilsuar sahih nga shejh Albani n Sahih Sunan Ebu
Dauud, n.4239)
65

Thnia e resulit s.a.u.s. kur vuate nga dhimbjet: Un krkoj

mbrojtje n fuqin e Allahut nga e keqja e asaj q ndiej dhe q i
ruhem. (S. Muslim eng. trans. v.3 f.1198 n.5462 dhe Ibn
Maxha n.3522)
Resuli s.a.u.s. gjithashtu ka thn: Un krkoj mbrojtje n
knaqsin Tnde prej zemrimit Tnd. (S. Muslim eng. trans.
v.1 f.255 n.986)
Kur Allahu s.u.t. zbriti ajetin:

Thuaj: Ai ka fuqi (tiu shptoj, por edhe) tiu sjell

dnim prej s larti (6: 65)
Resuli s.a.u.s. tha: Un krkoj mbrojtje n Fytyrn Tnde.
(S. Buhari eng. trans. v.9 f.370 n.503)
3-Krkimi i mbrojtjes t vdekurve ose t gjallve q nuk
jan prezent e q nuk kan mundsi t japin mbrojtje. Ky lloj
krkimi mbrojtjeje sht shirk. Allahu i madhruar thot:

Dhe se ka pasur burra prej njerzve, q krkonin

ndihm prej disa xhinve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe
m shum arrogancn. (72: 6)
4-Krkimi i strehimit prej ndonj personi ose n ndonj
vend kur kjo i shrben personit pr t siguruar mbrojtje. Kjo gj
sht e lejuar dhe argument pr kt sht thnia e resulit s.a.u.s.
pr fatkeqsit: Kushdo q e ekspozon veten te to do t
shkatrrohet prej tyre dhe kushdo q gjen nj vend pr tu
strehuar ose brojtur prej tyre le t strehohet n t. (S. Buhari
eng. trans. v.9 f.158 n.203, S. Muslim eng. trans. v.4 f.1495
n.6893) Resuli s.a.u.s. e ka shpjeguar kt vend strehimi ose
66

Argumenti pr krkimin e shptimit sht thnia e

Allahut s.u.t.: Pkujtoni kur krkuat shptim prej Zotit
Tuaj e Ai u sht prgjigjur 68 (8: 9)
mbrojtjeje n nj hadith tjetr: Kushdo q ka deve duhet t
ngjitet (t lidhet mir me deven e tij e t bhet nj me t sh.p.)
me deven e tij. (S. Muslim eng. trans. v.4 f.1495-1496 n.6896)
Mbledhur nga Muslimi (S. Muslim eng. trans. v.3 f.911 n.4190)
dhe transmetuar nga Xhabiri tregohet se nj grua nga fisi Benu
Mahzum vodhi dika. Ajo u soll te resuli s.a.u.s. e ather ajo i
krkoj mbrojtje Um Selemes. Gjithashtu n S. Muslim (eng.
trans. v.4 f.1494 n.6996) se resuli s.a.u.s. ka thn: Nj njeri do
t krkoj mbrojtje n shtpin e tij e nj njsi ushtarake do t
drgohet kundr tij N.q.s. dikush sht duke krkuar
mbrojtje prej t keqes s ndonj shtypsi sht e detyrueshme q
ai t strehohet dhe t mbrohet aq sa t jet e mundur. Por n.q.s.
ai krkon mbrojtje pr t kryer dika t ndaluar ose q t
largohet prej ndonj detyrimi t drejt ather sht e ndaluar q
ai t strehohet.
68
Krkimi i shptimit sht disa llojesh:
1-Krkimi i shptimit prej Allahut s.u.t. Kjo sht dika e
domosdoshme pr muslimanin sepse edhe resuli s.a.u.s. edhe
pasuesit e tij i kan krkuar shptim Allahut. Argument sht
ajeti:
Prkujtoni kur krkuat shptim prej Zotit Tuaj, e Ai u
sht prgjigjur: Un do tiu ndihmoj me nj mij melek q
vijn nj pas nj. (8: 9)
Kjo ndodhi n betejn e Bedrit. Kur resuli s.a.u.s. pa
mushrikt q numronin 1000 burra ndrsa shokt e tij
67

numronin pak m shum se 310 burra hyri n nj korije

hurmash, u drejtua nga kibla, ngriti duart dhe iu lut Allahut: O
Allah, plotsoje at q m ke premtuar. O Allah, n.q.s. ky grup i
vogl q sht popull Islam do t shkatrrohet Ti nuk do t
adhurohesh mbi tok. Ai vazhdoi ti bnte dua Allahut aq
shum sa q rroba e tij i ra nga shpatullat. Ebu Bekri e mori
rrobn e tij dhe ia vuri prsri mbi shpatulla e prqafoj at nga
mbrapa dhe tha: O i drguari i Allahut, lutja jote n drejtim t
Zotit tnd do jet e mjaftueshme pr ty pr shkak se Ai do t
plotsoj at q t ka premtuar ty. (S. Muslim eng. trans. v.3
f.960 n.4360) e kshtu u shpall ajeti 8: 9.
2-Krkimi i shptimit prej t vdekurve ose prej t gjallve
q nuk jan prezent dhe q nuk jan n gjendje t t shptojn.
Ky lloj krkimi shptimi sht shirk. Allahu s.u.t. thot:

A sht Ai q i prgjigjet nevojtarit kur ai thrret, duke

ia larguar t keqen e juve ju bn mbizotrues t toks. A ka
Zot tjetr ve Allahut? Jo, por ju shum pak prkujtoni.
(27: 62)
3-Krkimi i shptimit prej atyre q jan gjall q e njohin
situatn dhe mundet t t shptojn. Kjo gj sht e lejushme
sepse Allahu s.u.t. ka dhn duke na treguar historin e Muss:

njri prej idhtarve t tij e tjetri prej armiqve t tij, e

ai i ans s tij i krkon ta shptoj prej armikut t vet dhe
Musai i ra me grusht e ai vdiq. (28: 15)
68

Argumenti pr kurbanin sht ajeti: Thuaj:

Namazi im, kurbani im, jeta ime jan thjesh pr
Allahun, Zotin e botve! Ai nuk ka shok (nuk adhuroj
tjetr). 69 (6: 162-163)
4-Krkimi i shptimit prej nj personi t gjall q nuk ka
mundsi q t shptoj duke mos besuar se ky njeri ka ndonj
forc t fsheht. P.sh. n.q.s. nj person q sht rzuar dhe sht
duke rn n nj humner t krkoj nga nj i paralizuar ta
shptoj at. Kjo gj sht e padobishme dhe budallallk. Kjo
gj sht e ndaluar n rastin kur n at moment mund t ndodhet
atje dikush tjetr q mund t mendoj se i paralizuari ka ndonj
fuqi t fsheht.
69
Therja e nj kafshe bhet n nj mnyr t veant e pr arsyet
q do ti prmendim m posht:
1-Kur kafsha therret pr kurban. Kjo bhet n shenj
adhurimi, nnshtrimi dhe duhet t bhet vetm pr Allahun e
sipas mnyrs q Ai na ka msuar me an t t drguarit t Tij.
Brja kurban pr dik tjetr prve Allahut sht shirk e
argument pr kt sht ajeti:

Thuaj: Namazi im, kurbani im, jeta ime jan thjesh pr

Allahun, Zotin e botve! Ai nuk ka shok (nuk adhuroj tjetr).
(6: 162-163)
2-Therja e kafshve n dasma ose kur ke ndonj mik. Kjo
sht dika e urdhruar si detyrim ose si dika e preferueshme
69

".

":

Resuli s.a.u.s. ka thn: Allahu ka mallkuar kdo q

bn kurban (therr kafsh) pr dik tjetr ve Allahut. (S.
Muslim eng. trans. v.3 f.1093-1094 n.4876)
:

Argumenti pr betimin sht thnia e Allahut: Ata

jan q i zbatojn premtimet e tyre dhe i friksohen nj
dite dmi i s cils ka prmasa t mdha.70 (76: 7)
pr tu br sepse resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo q beson me
t vrtet te Allahu dhe te dita e fundit le ti trajtoj me nderim t
ftuarit e tij. (S. Buhari eng. trans. v.8 f.99 n.156 S. Muslim
eng. trans. v.3 f.935 n.4286) Resuli s.a.u.s. i ka thn
Abdurrrahman ibn Aufit: Bj dasm, festo qoft edhe me nj
dele. (S. Buhari v.7 f.72 n.96)
3-Therrja q bhet pr bamirsi ose pr t shitur mishin.
Kjo sht dika e lejuar duke u bazuar n ajetin:

A nuk e shohin ata se nga ajo q ne vet e shpikm, u

krijuam atyre kafsh q ata i kan. Dhe ua bm ato q tiu
binden atyre, e disave prej tyre u hipnin, e prej disave
ushqehen. (36: 71-72)
70
Pjesa e ajetit q thot Ata q i zbatojn premtimet e tyre
sht argument se betimi sht adhurim.
Plotsimi i betimit sht detyr. Kjo sepse kur personi fillon
nj akt adhurimi t detyrueshm ather bhet e detyrueshme
pr t ta plotsuar at. Prov pr kt sht ajeti:
70

Parimi i dyt Njohja e fes Islame me argumente

Ajo sht nnshtrimi ndaj Allahut me teuhid71,

dorzimi ndaj Tij me bindje72 dhe largimi nga shirku dhe
brsit e tij73.

Pastaj le t heqin papastrtin e tyre, le ti zbatojn

premtimet e veta dhe le t sillen (bjn tavaf) rreth shtpis
s lasht. (22: 29)
Betimi q mund t bj nj person me an t t cilit ai e
detyron veten t bj ndonj akt adhurimi ndaj Allahut nuk sht
i detyrueshm. Detyrimi i vetes me an t betimit sht i
paplqyeshm dhe disa dijetar thon se kjo gj sht e ndaluar.
Resuli s.a.u.s. e ka ndaluar brjen e betimeve pr t detyruar
veten duke thn: Ai (betimi) nuk sjell dobi. Ai thjesht bn q
personi i farfr t shpenzoj. (S. Buhari eng. trans. v.8 f.448
n.684 dhe S. Muslim v.3 f.871 n.4019) N.q.s. nj person betohet
q t kryej nj akt adhurimi ndaj Allahut ather sht e
detyrueshme q ai ta kryej at. Resuli s.a.u.s. ka thn: Kushdo
q betohet t bj dika n bindje ndaj Allahut ather le ti
bindet Atij. (S. Buhari eng. trans. v.8 f.449 n.687)
71
Kjo nnkupton se robi duhet ti nnshtrohet Zotit t tij sipas
mnyrs s prshkruar n Sheriat dhe mnyra e prshkruar n
Sheriat sht nnshtrimi me teuhid. Pr sa i prket nnshtrimit
ndaj Kaderit t Allahut njeriu nuk ka shprblim prej nnshtrimit
71

Kjo ka tre nivele: Islami (nnshtrim dhe bindja ndaj

Allahut), imani (besimi i vrtet n zemr, shqiptimi me
goj dhe veprimi me gjymtyr) dhe ihsani (perfeksionimi i
adhurimit). do nivel ka shtyllat e veta74.

ndaj tij, sepse ky nnshtrim nuk sht merit e zgjedhjes s tij.

Pr kt Allahu s.u.t. thot:

E Atij i sht dorzuar gjith ka n qiej e n tok, me

dashje e pa dashje dhe tek Ai kthehen. (3: 83)
72
Kjo do t thot t bsh do gj q Ai ka komanduar dhe t
largohesh prej do gjje q Ai ka ndaluar sepse bindja do t
thot t zbatosh urdhrat dhe t mos bsh ato q jan ndaluar.
73
Allahu pr kt thot:
Ju e keni shembullin m t mir te Ibrahimi dhe te ata
q ishin me t, kur i than popullit t vet: Ne trhiqemi prej
jush dhe prej asaj q ju adhuroni, ve Allahut, nuk besojm
tuajn, prandaj ndrmjet nesh e jush sht e hapt
armiqsia e urrejtja derisa ta besoni vetm Allahun Nj!
(60: 4)
74
Argument pr kt sht hadithi i treguar nga Umar ibn Hatab
n t cilin tregohet se Xhibrili erdhi dhe pyeti resulin s.a.u.s. pr
islamin, imanin dhe ihsanin. N fund t hadithit tregohet se
resuli s.a.u.s. tha: Ai ishte Xhbrili, ai erdhi te pr tiu msuar
juve fen tuaj. (S. Buhari eng. trans. v.1 f.42 n.47)
72

75

Shtyllat e Islamit jan pes : Dshmia se askush nuk

ka t drejt t adhurohet ve Allahut dhe se Muhammedi
sht i drguari i Tij76; falja e namazit; dhnia e zekatit;
argjrimi i Ramadanit dhe brja e haxhit n shtpin e
Allahut.
Argument pr dshmin (shehadetin) sht ajeti:
Allahu dshmoi se nuk ka t adhuruar tjetr me t
drejt ve Tij, e dshmuan edhe melekt dhe dijetart.
Argument pr kt sht thnia e resulit s.a.u.s.: Islami sht
ndrtuar mbi pes: dshmia se askush nuk ka drejt t
adhurohet ve Allahut dhe se Muhammedi sht i drguari i Tij,
falja e namazit, dhnia e zekatit, argjrimi i Ramazanit dhe
brja e haxhit n shtpin e shenjt t Allahut. (S. Buhari v.1
f.17 n.7)
76
Dshia se nuk ka askush t drejt t adhurohet ve Allahut dhe
se Muhammedi sht i drguari i Tij sht nj shtyll e vetme,
megjithse ajo sht e prbr nga dy pjes. Ajo sht nj
shtyll pr shkak se t gjitha veprimet e adhurimit varen nga t
dyja kto pjes n mnyr t pandashme. Asnj akt adhurimi
nuk pranohet pa: (1)pa pasur nijet t pastr dhe t sinqert pr
hir t Allahut, dhe (2) pa ndjekjen e Sunnetit t t drguarit
Muhammed s.a.u.s. T dyja kto prfshihen n Shehadet.
75

73

Ai sht q mban drejtsin. Nuk ka t adhuruar tjetr

me t drejt prve Tij, Fuqiplotit, t Urtit. (3: 18)

"

"

"

"

.
Pjesa laa ilaahe do t thot askush nuk ka t drejt
t adhurohet, ndrsa pjesa ilaallah do t thot prve
Allahut. Pra kuptimi i gjith shprehjes laa ilaahe ilaallah
sht: Askush nuk ka t drejt t adhurohet prve
Allahut. Shehadeti afirmon adhurimin vetm pr Allahun
dhe tregon se njeriu nuk duhet ti shoqroj Allahut asgj77.
Shprehja laa ilaahe ilallah ndahet n dy pjes. Pjesa e par
laa ilaahe sht pjesa mohuse e cilat mohon do lloj adhurimi
me t drejt q i drejtohet dikujt ve Allahut, ndrsa pjesa tjetr
ilallah sht pjesa pohuse e cila pohon adhurimin me t drejt
vetm pr Allahun. N shprehje sht gjithashtu nj fjal e cila
nuk sht thn por q kuptohet nga kuptimi e ajo sht fjala
me t drejt. Kjo fjal sht mjaft e rndsishme t kuptohet
sepse prndryshe n.q.s. do t thoshim nuk ka t adhruar ve
Allahut do t binim n kundrshtim me realitetin pr shkak se
njerzit adhurojn dhe marin si zota edhe krijesat. Allahu thot
n Kuran:
77

E kur u erdhi urdhri i Zotit tnd, atyre nuk u

ndihmuan asgj zotat e tyre, t cilve u luteshin ve Allahut,
dhe nuk fituan tjetr ve shkatrrimin. (11: 101)
74

T gjith t drguarit i kan thn popujve t tyre:

O populli i im, adhuronie Allahun, nuk ka Zot tjetr

ve Tij q ta meritoj dhe t ket t drejt t adhurohet.
(7: 59)
N ajetin 11: 101 tregohet se njerzit adhuronin (e kjo
vazhdon edhe sot) zota t tjer ve Allahut. A ka zota t tjer
ve Allahut? Nuk ka zota t tjer ve Allahut. Ato q
prmenden n kt ajet dhe q njerizit i adhuronin nuk jan zota
t vrtet, por vetm gjra t krijuara t cilat njerzit i
konsideronin zota. Kta zota nuk kishin asnj fuqi pr t br
mir ose keq, nuk kishin asnj gj hyjnore pra ishin zota fallco e
t rrem dhe si t ktill ata nuk meritojn dhe nuk kan t drejt
t adhurohen. Argument pr kt sht thnia e Allahut:

Kjo ngase Allahu sht Ai i vrteti, dhe at q lusin ata

ve Tij ajo sht e kot. Allahu sht vrtet Ai i larti, i
madhi. (22: 62)

75

Shpjegimi i saj sht thnia e Allahut s.u.t.:

(Prkujto, o i drguar) Kur Ibrahimi babait78 t vet dhe
E ju e shihni Latin dhe Uzan? Dhe at t tretin e t
fundit, Menatin. A mendoni se meshkujt jan tuajt, e t Atij
femrat? Ather ajo sht nj ndarje e pa drejt. Ata (q
adhuroni ju) nuk jan tjetr, vetm se emra q ju e prindrit
tuaj i emrtuat; Allahu nuk zbriti pr ta ndonj fakt. Po ata
(idhujtart), nuk ndjekin tjetr vetm se paragjykimedhe ka
duan vet, megjithq prej Zotit t tyre u pat ardhur
udhzimi. (53: 19-23)
Gjithashtu kt e provon edhe thnia e Allahut n lidhje me
Jusufin:

Ata q ju adhuroni prve Allahut, nuk jan tjetr

vetm se emra q pagzuat ju dhe prindrit tuaj. Allahu nuk
shpalli ndonj fakt pr ta, vendimi (n shtjen e adhurimit)
nuk i takon kujt ve Allahut, e Ai urdhroi t mos adhuroni
tjetr vetm At. Kjo sht feja e drejt, por shumica e
njerzve nuk e din. (12: 40)
78
Babai i Ibrahimit quhej Azar.
76

popullit t tij i tha: Un jam i larguar prej asaj q

adhuroni ju, prve Atij q m krijoi, dhe q Ai do t
m drejtoj79! Dhe ai (Ibrahimi) e la t prjetshme at
fjal (besimin n nj Zot) ndr pasardhsit e vet me
shpres q ata t kthehen prej rrugs s gabuar80 n
rrugn e drejt. (43: 26-28)

Thuaju (o i drguar): O ithtar t librit (Teurat e

Inxhil), ejani (t bashkohemi) te nj fjal 81 q sht e
njjt (e drejt) mes nesh dhe jush: T mos adhurojm
ve Allahut82, t mos i bjm Atij asnj send shok, t
mos konsiderojm njri tjetrin zotr ve Allahut! E n

Ai do t m udhzoj dhe drejtoj n t vrtetn.

T kthehen prej rrugs s gabuar t brjes shirk ndaj Allahut.
81
Kjo fjal ishte t mos adhurojm asgj tjetr prve Allahut
dhe t mos i shoqrojm Atij asgj. Kuptimi i shprejhjes q
sht e njjt midis nesh dhe jush sht se ju dhe ne duhet t
jemi n t njjtn fjal, pra t adhurojm vetm Allahun e t mos
i shoqrojm Atij asgj.
82
Asnjri t mos marr zota t tjer ve Allahut, as t adhuroj
dik tjetr ve Allahut e as t gjykoj me ligj tjetr prve ligjit
t Allahut.
79
80

77

qoft se ata refuzojn ju thoni: Dshmoni pra, se ne

jemi musliman83 (besuam nj Zot)! (3: 64)
:

Argumenti pr dshmimin se Muhammedi sht i

drguari i Allahut sht ajeti: Juve ju erdhi i drguar
nga lloji juaj84, atij i vie rnd pr vuajtjet tuaja, sepse
sht lakmues i rrugs s drejt pr ju, sht i ndjeshm
dhe i mshirshm ndaj besimtarve85. (9: 128)

Ather thuaj atyre t dshmojn se ne jemi musliman, t

nnshtruar ndaj Allahut, se ne nuk refuzojm ashtu si refuzuat
ju thirrjen pr t adhuruar vetm Allahun dhe pr ti mos i
shoqruar Atij asgj.
84
Nga raca juaj. Allahu s.u.t. thot:
Ai sht q arabve t pashkolluar u drgoi Pejgamberin
nga mesi i tyre q tiu lexoj ajetet e Tij, ti pastroj ata, tua
msoj Librin dhe Sheriatin, edhe pse m par ata ishin n
nj humbje t dukshme. (62: 2)
85
Ndjeshmria dhe t qnit i mshirshm ndaj besimtarve sht
nj argument tjetr q vrteton se Muhammedi s.a.u.s. ishte me
t vrtet i drguari i Allahut. Allahu n Kuran thot:
83

Thuaj (o Muhammed): O njerz. Un jam i drguari i

Allahut te t gjith ju. (7: 158)
78

:
,

,
.

Kuptimi i dshmis se Muhammedi sht i drguari i

Allahut sht: ti bindesh atij dhe do gjje q ai ka
urdhruar, t besosh dhe t dshmosh se t gjitha ato pr t
cilat ai na ka informuar jan t vrteta, t mos bsh do gj
q ai ka ndaluar dhe t adhurosh Allahun ashtu si na ka
msuar ai (resuli s.a.u.s.).86
Kuptimi i dshmis se Muhammedi sht i drguari i Allahut
sht t pohosh me goj t besosh me zemr se Muhammed ibn
Abdullah el-Kurejsh, el-Hashim sht i drguari i Allahut te t
gjitha krijesat te xhint e njerzit. Allahu s.u.t. thot:
86

Nuk i kam krijuar xhint dhe njerzit vetm se t m

adhurojn. (51: 56)
Adhurimi pr Allahun sht vetm sipas mnyrs e cila iu
shpall resulit s.a.u.s.

Ai, q shpalli Furkanin (Kuranin, dallues t s vrtets

nga e pavrteta) robit t vet (Muhammedit) q t bhet
pejgamber i bots (kshillues), sht i madhruar. (25: 1)
Dshmia q Muhammedi s.a.u.s. sht i drguari i Allahut
bn t domosdoshme q personi t besoj do gj q resuli
s.a.u.s. ka informuar; ti bindet atij n do gj q ai urdhron; t
79

largohet nga do gj q ai ndalon; dhe ta adhuroj Allahun

vetm sipas mnyrs q resuli s.a.u.s. ka treguar. Gjithashtu kjo
dshmi e bn personin t besoj se resuli s.a.u.s. as nuk ndan e
as nuk ka asnj t drejt n Zotrimin e Allahut mbi krijesat dhe
se resuli s.a.u.s. nuk ka asnj t drejt t adhurohet. Muhammedi
s.a.u.s. sht nj rob dhe adhurues i Allahut dhe jo dika pr tu
adhuruar. Resuli s.a.u.s. nuk zotron fuqi pr t br mir apo
keq as pr veten e tij. Allahu s.u.t. thot:
Thuaj: Un nuk u them juve se i kam n kopetenc
depot e Allahut, e as nuk pretendoj se e di fshehtsin (e tiu
tregoj se kur do tiu vij dnimi), as nuk them se un jam
melek. Un ndjek vetm at q m shpallet mua. (6: 50)
Resuli s.a.u.s. sht rob i Allahut q vepronte sipas urdhrave
q Allahu i jepte.

Thuaj: Un nuk kam n dor q tiu largoj dnimin e

as tiu sjell dobi! Thuaj: sht e vrtet se mua nuk m
mbron askush prej (dnimit t) Allahut dhe prve Tij, un
nuk gjej mbshtetje. (72: 21-22)

Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as ndonj

dobi, as ndonj dm, ve ka do Allahu. Sikur ta dija t
fshehtn, do t shumoja pr vete t dobishmet, e nuk do m

80

Argument pr namazin, zekatin dhe shpjegimin e

teuhidit sht thnia e Allahut: E duke qen se ata nuk
ishin t urdhruar me tjetr, ve q t adhuronin
Allahun me nj adhurim t sinqert ndaj Tij, q t
largohen prej do besimi t kot, ta falin namazin, t
japin zekatin87, se ajo sht feja e drejt.88 (98: 5)
prekte gj e keqe. Un nuk jam tjetr vetm se qortues dhe
prgzues pr njerzit q besojn. (7: 188)

Thuaj: Namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime
jan thjesht pr Allahun, Zotin e botve! Ai nuk ka shok
(nuk adhuroj tjetr). Me kt (thjeshtsi t adhurimit vetm pr
Zotin) jam i urdhruar dhe jam i pari i muslimanve (i pari
q pranoj dhe i bindem)! (6: 162-163)
E drejt pr resulin s.a.u.s. sht q atij ti jepet pozicioni q
Allahu s.u.t i ka thn atij. Ky pozicion pr t sht pozicioni i
robit dhe t drguarit t Allahut.
87
Pjesa e par e ajetit sht e prgjithshme dhe prfshin t gjitha
llojet e adhurimit t cilat personi duhet ti bj vetm pr hir t
Allahut. Ktu jan prmendur n mnyr t veant namazi dhe
zekati, q jan lloje adhurimi, pr shkak t rndsis s madhe t
tyre.
88
Feja e drejt e zbritur prej Allahut s.u.t. Allahu thot:
81

Argumneti pr argjrimin sht ajeti: O ju q

besuat, argjrimi u sht br obligim sikurse q ishte
89

Dhe kjo sht rruga (feja) Ime e drejt (q e caktove pr

ju), pra prmbajuni ksaj, e mos ndiqni rrug t tjera e tiu
ndajn nga rruga e Tij. (6: 153)
Ajeti i prmendur nga autori prmban jo vetm prmendjen
adhurimit, pjes t rndsishme t t cilit jan namazin e
zekatin, por edhe realitetin e teuhidit q sht brja e t gjitha
llojeve t adhurimeve thjesht dhe vetm pr Allahun.
89
Argumenti q tregon se argjrimi sht i detyrueshm sht
ajeti 2: 183 i prmendur nga autori. N kt ajet thuhet,
argjrimi u sht br obligim sikurse q ishte obligim
edhe i atyre q ishin para jush , nga kjo pjes nxjerrim disa
msime.
1-Urdhrimi i popujve para nesh pr t argjruar tregon se
argjrimi sht dika shum e rndsishme t ciln Allahu e do
dhe e plqen.
2-Kjo thnie e lehtson umetin ton duke i treguar atij se
argjrimi nuk sht detyr vetm mbi t, por ka qen edhe mbi
popujt e mparshm.
3-Tregon se Allahu s.u.t. e ka plotsuar e perfeksionuar
kt fe edhe me virtutet q i ishin dhn popujve m t hershm.
82

obligim edhe i atyre q ishin para jush, kshtu q t

bheni t devotshm.90 (2: 183)

Argument pr haxhin91 sht thnia e Allahut s.u.t.:

Pr hir t Allahut, vizita e shtpis (Kabs) sht
obligim pr at q ka mundsi udhtimi te ajo, e kush
nuk e beson (ai nuk e viziton); Allahu nuk sht i
nevojshm pr krijesat.92 (3: 97)
N pjesn e fundit t ktij ajeti thuhet, kshtu q t
beheni t devotshm. Kjo tregon se nprmjet argjrimit
njeriu e rrit devotshmrin e tij ndaj Allahut. Argument pr kt
sht edhe thnia e resulit s.a.u..s.: Kushdo q nuk braktis
mashtrimet dhe veprat e kqia ather Allahu nuk ka nevoj q
ai t braktisi ushqimin dhe pijen e tij. (S. Buhari eng. trans. v.3
f.70 n.127)
91
Argument q haxhi sht i detyrueshm pr ata q kan
mundsi sht ajeti 3: 97 i prmendur nga autori. Ky ajet sht
shpallur n vitin 9h. kur haxhi u b i detyrueshm pr ata q
kan mundsi.
92
N kt ajet thnia e Allahut, Allahu nuk sht i
nevojshm pr krijesat, tregon se braktisja e kryerjes s
haxhit nga ai q ka mundsi pr ta kryer sht vepr kufri.
Megjithat sipas pjess m t madhe t dijetarve lnia e
kryerjes s haxhit nga ai q ka mundsi ta kryej nuk e nxjerr
kt person prej Islamit. Kjo gj mbshtetet mbi thnien e
Abdullah ibn Shekik: Sahabt nuk e konsideronin lnien e
ndonj vepre si kufr , pr ve (lnies s) namzit. (Transmetuar
90

83

 :
,

Imani93 ka shtatdhjet e ca94 deg95. M e larta e tyre

sht thnia laa ilaahe ilallal e m e ulta prej tyre sht
largimi prej rrugs i asaj q sht e dmshme96. Te imani
futet edhe ndjenja e turpit97.

nga Tirmidhiu dhe cilsuar sahih nga Albani; Sahih Sunan etTirmidhi, n.2114)
93
Iman nga ana gjuhsore do t thot besim, ndrsa n Sheriat ai
do t thot: Besim i sigurt n zemr, pohimi i tij me goj dhe
veprimi tij me pjest e trupit. Ai ka shtatdhjet e ca deg.
94
Fjala q i korespondon n arabisht sht bidun e do t thot
nj numr i pa thn midis 3 dhe 9.
95
Pjes.
96
Gur, pengesa, papastrti e t gjitha ato gjra q mund ti
dmtojn kalimtart.
97
Ndjenja e turpit pr t ciln bhet fjal ktu sht ajo ndjenj
q provohet kur personi ndodhet n pozit t vshtir dhe e
ndalon at nga kryerja e veprave t kqija. Imani ashtu si e
prmend autori ka shtatdhjet e ca deg e nga kto gjasht prej
tyre, t cilat jan prmendur n hadithin e mposhtm ku
tregohet se si ju prgjigj resuli s.a.u.s. Xhibrilit kur ai e pyeti pr
imanin, jan shum t domosdoshme. Resuli s.a.u.s. iu prgjigj
Xhibrilit (kur ai e pyeti pr imanin): Imani sht t besosh
sinqerisht te Allahu, te melekt e Tij, librat e Tij, te t drguarit
e Tij, n ditn e fundit (ditn e Kijametit) dhe n kaderin
(caktimin) e Allahut pr mir apo pr keq. (S. Buhari eng.
trans. v.1 f.42 n.47 dhe S. Muslim eng. trans. v.1 f.1-2 n.1)
84


Shtyllat e tij jan gjasht: T besosh sinqerisht te
Allahu98,
Pr sa i prket imanit dhe degt e tij t ndryshme ai ka
shtatdhjet e ca deg. Kshtu dijetart e tefsirit thon se n
ajetin q do t prmendim m posht, i cili tregon pr
ndryshimin e drejtimit t faljes s namazit (kibls) nga
Jeruzalemi n drejtim t Kabs, Allahu s.u.t. e quan namazin
iman.

Allahu nuk sht q tiu a humb besimin (imanin)

tuaj. (2: 143)
98
Imani te Allahu prfshin katr shtje:
1-Besimi n egzistencn e Allahut: Egzistenca e Allahut
provihet nga (i) prirja natyrale e njeriut, (ii) intelekti, (iii)
shpallja dhe (iv) nga perceptimi e prjetimi.
(i)-Prirja njeriut pr t besuar egzistencn e Zotit. do krijes
sht krijuar me prirjen pr t besuar te Krijuesi i saj. Askush
nuk mund t shkoj n kundrshtim me kt prirje t natyrshme
me prjashtim t atyre zemra e t cilve prishet prej njerzve t
prishur, ashtu si thot resuli s.a.u.s.: do fmij sht lindur
n gjendjen e Fitrs (Fitra sht prirja natyrale e lindur e do
personi pr t besuar se egziston vetm nj Zot sh.p.) pastaj
prindrit e tij e bjn at ifut, kristian ose mexhus. (S. Buhari
eng. trans. v.2 f.262 n.467)
(ii)-Pr sa i prket shtjes s pranimit nga intelekti se
egziston nj Krijues ne mund t prmendim faktin fare t thjesht
t krijesave. Po tu hedhim nj sy gjith ktyre krijesave q na
rrethojn, q jan kaq t ndrlikuara dhe q karakterizohen nga
nj ekujlibr i prkryer n mnyrn se si bashkjetojn, ather
do t arrijm n prfundimin se sht e pamundur q krijesat t
85

ishin vetkrijuar apo t krijoheshin nga rastsia. Kjo gj

mbshtetet edhe nga fakti i thjesht se prpara se krijesat t
egzistonin ato nuk egzistoni ather si mundet q dika q nuk
egziston t sjelli n egzistenc veten e saj apo dika tjetr!?
Allahu s.u.t. thot:

A mos u krijuan prej kurrgjs, apo ata vet jan

krijuar? (52: 35)
Kur Xhubeir ibn Mutim dgjoj resulin s.a.u.s. duke knduar
ajetin:
A mos u krijuan prej kurrgjje, apo ata vet jan
krijues? A mos ata krijuan qiejt dhe tokn. Jo, por ata nuk
jan t bindur. A mos tek ata jan depot e Zotit tnd, apo ata
mbizotrojn? A mos kan ata shkall t larta q n to
prgjojn? Pra, prgjuesit e tyre le t sjellin fakt t sigur!
(52: 35-38)
Ai ishte mushrik n at koh dhe tha: Zemra ime gati
fluturoi, dhe kjo ishte kur imani u vendos pr her t par n
zemrn time. (S. Buhari eng. trans. v.6 f.357 n.377)
Q ta bjm kt t qart po japim nj shembull: N.q.s. ti i
tregon nj personi nj pallat t bukur, t rrethuar me kopshte
npr t cilt rrejdhin lumenj, i mbushur me tapete dhe i
zbukuruar me lloje t ndryshme ornamentesh e i veshur me gur
t muar, e i thua se ky pallat dhe t gjitha ato q ai ka dhe q e
rrethojn u bn vet ose se ato u bn papritur pa ndonj shkak
sigurisht q ai nuk do ta besonte e do t konsideronte si njeri
budalla. Ather si mundet q njeriu t besoj se t gjitha kto
krijesa t panumrta n tok, n qiell e midis tyre, gjith ky
rregull dhe ekujlibr i bashkegzistencs s krijesave t jet
vetkrijuar apo t jet br pa ndonj shkak!?
(iii)-Provat e marra nga shpallja pr egzistencn e Allahut. T
gjith shpalljet e shpallura e vrtetojn egzistencn e Allahut.
86

Gjithashtu prezenca n to e ligjeve q sigurojn mirqenien e

krijesave tregon se ato jan prej urtsis s Zotit i cili di ka
sht e mir dhe e keqe pr krijesat dhe vendos pr to ligje n t
mir t tyre. N shpallje jan prmendur edhe shum prshkrime
e informacione pr krijesat kjo nuk mund t ndodhte n.q.s.
shpallja nuk do t ishte prej Atij q ka krijuar t gjitha krijesat e
q sht Zoti i tyre.
(iv)-Provat e marra nga perceptimi dhe eksperienca pr
egzistencn e Allahut jan dy llojesh:
(a)-Ne dgjojm e shikojm se njerzit q kan nevoj, q
jan n vshtirsi t madhe e duke vuajtur i luten Allahut e Ai u
jep atyre at q krkojn e i liron ata prej vuajtjeve. Kjo pa
dyshim kjo prgjigje ndaj duas s br sht nj argument
mjaft i fort pr egzistencn e Allahut. Allahu s.u.t. thot:

(Prkujto) Edhe Nuhun kur m par - pat thirrur (Zotin)

e Ne ia pranuam atij (edhe lutjen) e at dhe familjen e tij e
shptuam nga ai tmerri i madh. (21: 76)

Prkujtoni kur krkuat ndihm prej Zotit tuaj, e Ai u

sht prgjigjur (8: 9)
Tregohet nga Enes ibn Melik se nj beduin arab hyri n
xhami ditn e xhumas kur resuli s.a.u.s. ishte duke mbajtur
hutben dhe tha: O resulullah, varfria po na shkatrron,
vartsit jan t uritur, lute Allahun pr ne. Kshtu (resuli
s.a.u.s.) ngriti duar dhe bri dua. Re si male u dukn e ai nuk
zbriti nga mimberi i tij derisa un pash ujin duke rrjedhur nga
mjekra e tij. Xhuman tjetr i njjti beduin ose dikush tjetr
87

qndroj dhe tha: O resulullah, shtpit po prishen dhe

pasuria sht duke u mbytur, lute Allahun pr ne. Ai (resuli
s.a.u.s.) ngirti duar dhe tha: O Allahu rreth nesh e jo mbi ne.
Ai nuk tregoi me gisht ndonj drejtim e q reja t mos largohej
(sipas saj). (S. Buhari eng. trans. v.2 f.26 n.55)
sht dika mjaft e njohur pr t ciln dshmojm t gjith se
kur dikush i lutet Allahut me sinqeritet dhe plotson kushtet e
duas ather Allahu i prgjigjet duas s tij.
(b)-Mrekullit e t drguarve t Zotit t para e t dshmuara
nga njerzit jan prov e qart se ajo me t ciln ata erdhn dhe
Ai q i drgoi ata sht i vrtet. P.sh. Musai a.s. goditi me
shkopin e tij detin e n t u hapn 12 kalime t thata nprmjet
t cilave kaluan njerzit e Musait a.s. Allahu pr kt thot n
Kuran:

Ndrsa Ne Musait i tham: Me shkopin tnd bjeri

detit. Deti u nda dhe do pjes u b si kodr e madhe. (26:
63)
Isait a.s. iu dha prej Allahut mrekullia e ngjalljes s t
vdekurve dhe e nxjerrjes s tyre prej varreve.

dhe un me lejen e Allahut ngjall t vdekurit (3:

63)

kur me urdhrin Tim i nxore (t gjall) t vdekurit

(5: 110)
88

Kur Muhammedit s.a.u.s. kurejsht i krkuan atij mrekulli ai

drejtoi gishtin drejt Hns dhe ajo u nda n dy pjes. T gjith
njerzit e pan kt. N lidhje me kt Allahu thot:

Momenti (i katastrofs s prgjithshme) sht afruar,

Hna sht ar (n dysh). Po ata (idhujtart) edhe nse
shohin ndonj argument (mrekulli) zbrapsen e thon: Kjo
sht magji e vazhdueshme. (54: 1-2)
Kto ishin vetm disa nga mrekullit, t para e t dshmuara
nga njerzit, t cilat Allahu i dha t drguarve t Tij q ato t
shrbejn si prov dhe argument pr njerzit.
2-Besimi n zotrimin e Allahut. T besosh n zotrimin e
Allahut do t thot t besosh se Allahu sht Zot i vetm e pa
partner; se Allahu sht Krijuesi, Caktuesi e Furnizuesi i do
gjje. Asgj nuk ndodh n krijim ve me lejen e Tij.

vetm Atij (Allahut) i takon krijimi dhe sundimi.

(7: 54)

Ky sht Allahu, Zoti juaj, i tr sundimi sht i Tij, e

ata q i lutni n vend t Tij nuk posedojn as sa nj cip.
(35: 13)
Askush nga krijesat nuk e mohon Zotrimin e Allahut me
prjashtim t atyre q e bjn kt prej arrogancs apo
89

mendjemadhsis s tyre. Kshtu ishte rasti i faraonit i cili u tha

njerzve t vet:

E u tha: Un jam zoti juaj m i lart! (79: 24)

E faraoni tha: O ju pari, un nuk njoh ndonj zot tjetr

pr ju ve meje (28: 38)
Faraoni e thoshte kt duke e ditur mir se ai vet nuk ishte
zot.

Dhe edhe pse bindshm t besueshm n to, i mohuan n

mnyr t padrejt e me mendjemadhsi, pra shikoje se
far ishte fundi i shkatrrimtarve. (27: 14)
Musai a.s. i tha faraonnit:
Ai (Musai) tha: Po ti e di se ato (mrekulli) nuk i zbriti
kush tjetr ve Zotit t qiejve e t toks, i zbriti t dukshme e
un besoj, o faraon, se ti je i shkatrruar. (17: 102)
Idhujtart e kohs s resulit s.u.a.s. e pohonin dhe e besonin
Zotrimin e Allahut megjithse ata adhuronin zota t tjer
bashk me T. Allahu s.u.t. thot:

90

Thuaj: E kujt sht toka dhe do gj q ka n t, nse

jeni q e dini? Ata do t thon: E Allahut. Ather
thuaju: Prse pra nuk mendoni? Thuaj: Kush sht Zoti
i shtat qiejve dhe Zoti i Arshit t madh? Ata do t thon:
Allahu! Thuaju: E pse nuk friksoheni pra? Thuaj: N
dorn e kujt sht i tr pushteti i do sendi, dhe Ai sht q
mbron (k t doj), e q prej Atij nuk mund t ket t
mbrojtur; nse jeni q e dini? Ata do t thon: N dor t
Allahut! Thuaj: E si mashtroheni pra? (23: 84-89)
Nse ti i pyet ata: Kush i krijoi qiejt e tokn? Me
siguri do t thon: Ato i krijoi i gjithfuqishmi i dijshmi!
(43: 9)
Po nse ti i pyet: Kush i krijoi ata, me siguri do t thon:
Allahu! E si pra i ktheni shpinn? (43: 87)
Autoriteti i Zotit prfshin autoritetin krijues dhe autoritetin
ligjvns. Kshtu Ai rregullon dhe kontrollon krijimin e vendos
pr t at q Ai do n prputhje me urtsin e Tij. Ai gjithashtu
sht Gjykatsi sovran q vendos ligjet e aktet e adhurimit dhe
q gjykon pr shtjet. N kt mnyr kushdo q merr dik
tjetr ve Allahut si ligjvns ather ky ka kryer shirk dhe nuk
e ka kuptuar imanin.
3-Besimi n at se vetm Allahu ka t drejt t
adhurohet. Ky besim sht besimi se vetm Allahu ka t drejt
t adhurohet e asnj lloj adhurimi nuk duhet ti drejtohet askujt
tjetr ve Tij. Fjala al-Ilah do t thot ai q adhurohet me
dashuri dhe devotshmri. Allahu thot:
91

Zoti juaj (q mariton adhurimin) sht nj, Allahu, nuk

ka zot tjetr ve Atij q sht mshirplot, gjithnj
mshiron. (2: 163)
Allahu vrtetoi se nuk ka zot tjetr prve Tij, e
dshmuan edhe melekt e dijetart, dhe se Ai sht zbatues i
drejtsis. Nuk ka zot, prve Tij Fuqiplotit e t Urtit. (3:
18)
do gj q merret si zot e q adhurohet ve Tij sht nj
objekt fallco dhe i padobishm adhurimi. Allahu thot:

Kjo ngase Allahu sht Ai i vrteti, dhe at q lusin ata

ve Tij sht e kot. Allahu sht i vrtet, Ai i larti, i
madhi. (22: 62)
Fakti q ata quhen zota nuk i jep atyre ndonj t drejt q t
adhurohen. Allahu n lidhje me Latin, Uzn dhe Menatin thot:

Ata (q i adhuroni ju) nuk jan tjetr vetm se emra q ju

dhe prindrit tuaj i emrtuat; Allahu nuk zbriti pr ta
ndonj fakt. (53: 23)
Allahu tregon se si Hudi i tha populit t tij:

92

A m polemizoni mua pr emra (t idhujve) q i

emruar ju dhe prindrit tuaj, e q pr ta Allahu nuk shpalli
kurrfar argumenti? (7: 71)
Jusufi shokve t tij n burg i tha:

O ju dy shokt i mi t burgut, a sht m mir t

adhurohen zota t ndryshm apo Allahu, i vetmi
ngadhnjimtar? Ata q ju adhuroni prve Allahut, nuk jan
tjetr vetm se emra q pagzuat ju dhe prindrit tuaj.
Allahu nuk shpalli ndonj fakt pr ta (12: 39: 40)
Prandaj t drguarit i kan thn popujve t tyre:

adhurnie Allahun nuk keni zot tjetr ve Tij (7:

59)
Por idhujtart e mohuan kt dhe adhuruan zota t tjer
bashk me Allahun duke i krkuar atyre ndihm, lehtsim dhe
shptim.
Allahu s.u.t. na ka treguar kotsin e adhurimit t gjrave t
tjera ve Tij prej idhujtarve me an t dy argumente t qarta:
(i)-Kto zota t cilt ata i adhurojn nuk kan ndonj cilsi
Hyjnore. Ato jan gjra t krijuara t cilat as nuk mund t
93

krijojn ndonj gj, as nuk mund ti bjn dobi atij q i adhuron

ata, as nuk mund tia largoj t keqen atij, as nuk kan fuqi pr
jetn dhe vdekjen e tyre e as nuk kontrollojn apo zotrojn
dika n qiej. Allahu thot:

Mirpo, ata (idhujtart) n vend t Tij adhuruan zota t

tjer, t cilt nuk krijuan asgj, sepse ata edhe vet jan t
krijuar. Ata nuk posedojn pr vetvete as dm as dobi, ata
nuk kan n dor as vdekje as jet, e as ringjallje. (25: 3)

Thuaj: Thirrni ata, t cilt i menduat pr zota ve

Allahut! Ata nuk posedojn sa nj grimc as n qiej e as n
tok dhe as q kan ata n to ndonj pjes, dhe Ai nuk ka
prej tyre ndonj prkrahje.
Dhe ndrmjetsimi nuk bn dobi te Ai, prve atij t cilit
Ai i jep leje (34: 22-23)

A i prshkruajn shok at ka nuk mund t krijoj asnj

send, e ata (idhujt) vet jen t krijuar.
94

Ata (idhujt) nuk mund tiu sjellin atyre ndonj ndihm e

as veten e tyre ta ndihmojn. (7: 191-192)
Pra sht e qart se adhurimi i ktyre zotave ve Allahut
sht budallk dhe gj krejt e kot.
(ii)-Kta idhujtar pohonin se Allahu s.u.t. sht Krijuesi
dhe Zoti i tyre, se Ai kontrollon gjithka dhe se Ai mbron e
askush nuk mund t t mbroj prej Tij. Kjo gj bn t
domosdoshme adhurimin vetm t Allahut ndrmjets. Allahu
thot:

O ju njerz, adhuronie Zotin tuaj, i cili ju krijoi juve

edhe ata q ishin para jush ashtu q t jeni t devotshm.
Ai i cili pr ju e bri tokn shtrat (vendbanim) e qiellin
kulm, e prej qiellit ju lshoi shi me t cilin ju siguroi lloje t
frutave si ushqim pr ju, pra mos i prshkruani Allahut
shok, duke qen se ju e dini (q Ai nuk ka shok). (2: 21-22)
Po nse ti pyet: Kush i krijoi ata, me siguri do t thon:
Allahu! E si pra, i kthejn shpinn? (43: 87)

95

Thuaj: Kush ju furnizon me ushqim nga qielli dhe

toka, kush e ka n dor t dgjuarit e t pamt (tuaj), kush e
nxjerr t gjallin nga i vdekuri dhe nxjerr t vdekurin nga i
gjalli, kush rregullon do shtje? Ata do t thon:
Allahu. Ti thuaj: A nuk i friksoheni?
E ky sht Allahu, Zoti juaj i vrtet. Pas t vrtets nuk
ka tjetr ve iluzione, e si po ia ktheni shpinn (t vrtets)?
(10: 31-32)
4-Besimi n emrat dhe cilsit e Allahut. Besimi n emrat
dhe cilsit e Allahut do t thot t besosh t gjith emrat dhe
cilsit e Allahut me t cilat Ai e ka prshkruar Veten n librin e
Tij (n Kuran) dhe t gjith ato emra dhe cilsi me t cilat resuli
s.a.u.s. e ka prshkruar At, pa i ndryshuar apo shtrembruar
fjalt dhe kuptimin e tyre, pa i mohuar, pa i shpjeguar se si jan
ato dhe pa i krahasuar ato me emrat dhe cilsit e krijesave.
Allahu s.u.t. thot:

Allahu ka emrat m t mir, andaj At thirrnie me ato e

hiquni nga ata q bjn shtrembrime me emrat e Tij. Ata
kan pr tu shprblyer (me dnim) pr veprimet e tyre. (7:
180)

Asgj nuk sht si Ai. Ai sht dgjuesi shikuesi. (42:

11)
96

N lidhje me kt dy grupe kan dal nga rruga e drejt:

(i)-Grupi Muattillah. Kta mohojn disa ose t gjith
emrat dhe cilsit e Allahut duke thn se pohimi i tyre bn t
domosdoshme prngjasimin e emrave dhe cilsive t Allahut me
emrat dhe silsit e krijesave. Kjo thnie sht krejtsisht e
gabuar. M posht do t paraqesim disa argumenta pr kt.
(a)-Thnia e ktij grupi t on n konkluzionin, q sht i
papranueshm dhe i pamundur, se n t folurit e Allahut, i cili
sht i pa t meta, ka kontradikta. Kjo sepse Allahu e prshkruan
veten me emra e cilsi dhe thot se ato nuk i prngjajn cilsive
e emrave t krijesave, por meqense sipas ktij grupi prshkrimi
i Allahut me emra dhe cilsi bn t domosdoshme q kto cilsi
ti prngjajn atyre t krijesave del se nj pjes e gjrave q ka
thn Allahu kundrshtojn t tjerat.
(b)-N.q.s. dy gjra kan nj emr ose cilsi t prbashkt kjo
nuk do t thot se detyrimisht ato jan si njra tjetra. P.sh. po t
shikosh dy njerz ata kan cilsi t prbashkta si dgjimi,
shikimi, e folura etj., por kjo nuk do t thot se dgjimi, shikimi
dhe e folura e tyre sht e njjt. Kjo sepse dikush shikon m
mir e dikush m keq, dikush dgjon m mir e dikush m keq,
dikush flet m bukur e m qart e dikush m keq. Gjithashtu ne
shikojm se edhe kafsht kan kmb dhe sy gjra kto q i ka
edhe njeriu, por kmbt e syt e tyre jo vetm q nuk jan si t
njeriut por edhe kan aftsit t tjera nga ato t njeriut. Kshtu
ngjashmria e emrave dhe cilsive t Allahut n.q.s. ato quhen
me t njjtin emr me ato t krijesave sht vetm n emr.
(ii)-Grupi Mushabbihah. Ky grup pohon emrat dhe cilsit
e Allahut dhe thot se ato jan si emrat dhe cilsit e krijesave.
Ata thon se kjo sht ajo q krkohet dhe sht n prputhje me
tekstin sepse Allahu i sht drejtuar njerzve me at q sht e
kuptueshme pr ta. Kjo thnie e tyre sht krejtsisht e gabuar.
M posht kemi disa argumeta pr kt.
97

melekt e Tij99,

(a)-T mendosh se krijesat jan t ngjashme me Allahun

sht dika shum e gabuar e cila kundshtohet me forc nga
Shpallja dhe llogjika e kthjellt.
(b)-Me t vrtet Allahu i sht drejtuar njerzve me at q
sht n esenc e kuptueshme pr ta, por prsa i prket emrave
dhe cilsive t Allahut ne nuk mund ti shpjegojm ato. Kshtu
p.sh. Allahu dgjon edhe njerzit dgjojn. Te njersit proesi i
t dgjuarit sht proesi i perceptimit t valve zanore, por kjo
gj nuk mund t thuhet pr Allahun. Nuk mund ta themi pr
faktin e thjesht se ne dim pr Allahun vetm aq sa Ai ka
dashur t na tregoj nprmjet resulit s.a.u.s. dhe meqnse
resuli s.a.u.s. nuk e ka shpjeguar dgjimin e Allahut ather ne
nuk kemi t drejt ta shpjegojm. Gjithashtu Allahu s.u.t. na ka
treguar se Ai qndron mbi Arshin e Tij. Qndrimi i Allahut mbi
Arshin e Tij sht n esenc e kuptueshme pr ne. Pr sa i prket
mnyrs se si Ai qndron kjo sht dika e panjohur nga ne.
Besimi te Allahu s.u.t., ashtu si e kemi treguar, do t jap
pr besimtarin fryte t mdha, prej tyre jan:
(i)-Kuptimi dhe Zbatimi i teuhidit. Kshtu ai nuk shpreson, i
friksohet dhe nuk adhuron ask tjetr prve ose bashk me
Allahun.
(ii)-Kompletimi i dashuris s dikujt pr Allahun dhe
prshkrimi i Allahun ashtu si Ai ka urdhruar me emrat dhe
cilsit e Tij perfekte.
(iii)-Prmbushja e adhurimit t Tij duke br do gj q ai ka
urdhruar e duke iu larguar do gjje q Ai ka ndaluar.
99
Melekt jan krijesa q ne nuk mund ti shohim. Ata jan
adhurues t Allahut, nuk kan ndonj cilsi hyjnore dhe nuk
kan ndonj t drejt q t adhurohen. Allahu s.u.t. i ka krijuar
98

ata nga drita dhe i bri ata plotsisht t nnshtruar ndaj Tij.
Allahu thot:

Vetm e Tij sht do gj q sht n qiej e tok! E ata

q jan pran Tij (melekt), nuk shprehin mendjemadhsi n
adhurimin ndaj Tij, e as nuk u bhet (ibadeti) monoton. Ata
lartsojn (Allahun) nat e dit dhe nuk mrziten. (21: 1920)
Ata jan shum n numr. N dy sahinjt ka nj hadith t
transmetuar nga Enesi r.a. n t cilin resuli s.a.u.s. ka thn se
Shtpia m e vizituar (Bejtul-Mamur) iu tregua atij. 70 mij
melek falen n t do dit dhe kur ata ikin prej saj ata kurr nuk
kthehen m n t dhe nj grup tjetr (meleksh) shkon do dit.
(S. Buhari veng. trans. v.4 f.287, 290 n.429 dhe S. Muslim veng.
trasn. v.1 f.100, 103 n.309)
Besimi te melekt prfshin katr shtje:
1-T besosh n egzistencn e tyre.
2-T besosh n mnyr t veant te ata emrat e t cilve ne
i njohim, si p.sh. Xhibrili. Pr sa i prket ata melek emrat e t
cilve ne nuk i njohim ne duhet t kemi besim te ta n
prgjithsi.
3-T besosh do gj q na sht shpallur n lidhje me
cilsit e tyre. N lidhje me Xhibrilin resuli s.a.u.s. na ka treguar
se ai e ka par at n formn n t ciln ai (Xhibrili) sht
krijuar, me 600 krah dhe me nj madhsi q mbushte
horizontin. (S. Buhari eng. trans. v.4 f.301 n.455, 457) Ndodh q
nj melek t marr form njeriu me lejen e Allahut. I till sht
rasti kur Xibrili a.s. iu shfaq Merjemes n form e nj njeriu
perfekt. Gjithashtu Xhibrili a.s. i sht shfaqur n form njeriu
me rroba t bardha e me flok t zeza edhe resulit s.a.u.s. kur ai
99

ishte duke ndenjur me shokt e tij. Melekt q Allahu drgoi te

Ibrahimi dhe Luti u shfaqn gjithashtu n form njeriu.
4-T besosh n detyrat e melekve pr t cilat Allahu na ka
shpallur se Ai i ka urdhruar ato pr ta. Kto detyra jan p.sh.
madhrimi i Allahut, deklarimi se Ai sht i pa t meta,
adhurimi i Allahut dit e nat pa u lodhur e mrzitur. Ka disa
prej melekve q kan disa detyra t caktuara p.sh. Xhibrilit a.s.
i sht besuar detyra e transmetimit t Shpalljes nga Allahu s.u.t.
te t drguarit e Tij; Mikailit i sht caktuar detyra e kujdesjes
ndaj reshjeve t shiut dhe rritjes s bimsis; Israfilit i sht
caktuar fryrja e Surit (Bririt) n Orn e Fundit; meleku i vdekjes
ka pr detyr t marr shpirtrat n momentin e vdekjes; Meliku
ka pr detyr t ruaj Xhehennemin. Kur fmija n barkun e
nns mbush katr muaj Allahu drgon nj melek te ai t shkruaj
far do ti ndodhi atij gjat gjith jets, veprat e tij dhe se a do
t jet ai prej fatlumve apo prej t shkatruarve. Dy melek,
njri n t majt e tjetri n t djatht, kan pr detyr t
shkruajn veprat e njeriut. Dy melek t tjer kan pr detyr t
pyesin njeriun se cili sht Zoti i tij, feja e tij dhe i drguari i tij
kur ai varroset.
T mirat e besimit te melekt jan:
(i)-Njohja e madhshtis s Allahut, fuqis, autoritetit e
dominimit t Tij.
(ii)-Rritja e falenderimi t Allahut i cili kujdeset pr njerzit.
Kur njeriu mson se Allahu ka caktuar disa melek pr ta
mbrojtur at, pr ti shkruar veprat e tij dhe pr t br gjra t
tjera n dobi t njeriut ather ai sht akoma m shum
falenderues ndaj Allahut.
(iii)-Dashuri pr melekt pr shkak t adhurimit t tyre ndaj
Allahut.
Ka disa njerz q mohojn egzistencn fizike t melekve.
Ata thon se melekt jan vetm nj shprehje q i referohet
fuqis s t mirs t trashguar n krijesa. Mohimi i melekve
100

sht mohim i Librit t Allahut, i Sunnetit t resulit s.a.u.s. dhe i

konsensusit (ixhmas) t dijetarve. Allahu s.u.t. thot:

Falenderimi i qoft Allahut, Krijuesit t qiejve e toks

Krijuesit t melekve me nga dy pal, tri pal e katr pal
krah, (35: 1)

Sikur ti kishte par melekt kur ua marrin shpirtin

atyre q mohuan (do shihje tmerr), u binin fytyrave dhe
shpinave t tyre (para, prapa): Shijoni dnimin e djegies!
(8: 50)

E sikur ti shihje mizort kur jan n agoni t

vdekjes, e melekt kan shtrir duart e veta (me ndshkim) e
(u thon): Shptonie pra vetveten (nse mundeni). (6: 93)

101

Librat e Tij100,

e kur hiqet frika nga zemrat e tyre ata thon: ka

tha Zoti juaj! Ata (melekt) thon: T vrtetn! Ai sht
m i larti m i madhi. (34: 23)
Allahu s.u.t. thot pr njerzit e Xhennetit:
(prfundim i mir sht) Xhennete t Adnit (vende t
prjtshme) ku do t hyjn ata, dhe prindrit, grat dhe
fmijt e tyre t cilt kan qen veprmir ata do ti vizitojn
melek duke hyr n seciln der.
(u thon) Selamu alejkum, me durimin tuaj gjett
shptimin; sa prfundim i lavdishm sht ky vend. (13: 2324)
Resuli s.a.u.s. ka thn: N.q.s. Allahu e do nj rob Ai i
thot Xhibrilit, Allahu e do filanin, pra duaje at. Kshtu
Xhibrili u thot banorve t qiellit, Allahu e do filanin, dujeni
at, kshtu banort e qiellit e duan at. Pastaj dashuria pr t
zbritet (e vendoset) n tok. (S. Buhari eng. trans. v.9 f.430
n.577)
N nj hadith tjetr resuli s.a.u.s. thot: Ditn e xhumas
ka melek n do der xhamie q shkruajn kush vjen i pari e me
radh t tjert. Kur imami ulet ather deftert mbyllen dhe ata
vijn t dgjojn Prmendjen (e Allahut sh.p.). (S. Buhari eng.
trans. v.2 f.25 n.51)
Kto q prmendm m sipr tregojn mjaft qart se
melekt jan krijesa q egzistojn me t vrtet dhe pr kt t
gjith muslimant jan dakort.
100
sht fjala pr libart q Allahu u ka shpallur t drguarve t
Tij pr t udhzuar me to njerzimin. Besimi n libra prfshin 4
pika:
102

t drguarit e Tij101,
1-T besosh se ato jan prej Allahut s.u.t.
2-T besosh n ato libra emrat e t cilve ne i dim.
Kuranin i cili iu shpall t drguarit Muhammed, Teuratin q iu
dha Musait a.s., Inxhilin q iu dha Isait a.s. dhe Zeburin q iu
dha Dauudit a.s. Prsa i prket librave t tjer t ciln ne nuk i
njohim me emr ne kemi besim n to.
3-Pohimi i do gjje q ata prmbajn. Pra pohimi i do
ajeti t Kuranit dhe i do pjese origjinale t librave t tjer para
tij.
4-T veprosh me t gjitha ato ligje q ato prmbajn e q
nuk jan pezulluar nga ligjet e librave t mvonshm. T gjith
librat e mparshm jan pezulluar me shpalljen e Kuranit.
Allahu s.u.t. thot:

Ne edhe ty (Muhammed) ta zbritm librin (Kuranin) e

vrtet q sht vrtetues i librave t mparshm dhe
garantues i tyre. Gjyko, pra, mes tyre me at q Allahu e
zbriti (5: 48)
Kuptimi i ktij ajeti sht se Kurani sht gjykues pr ta e
kshtu nuk sht e lejuar t veprosh sipas ndonj urdhri t
librave t mparshm prve atyre urdhrave t cilt jan
provuar t jen origjinal (autentik) dhe jan konfirmuar nga
Kurani.
101
T drguarit jan njerz t pajisur me shpallje nga Allahu
s.u.t. t cilt Ai i drgoi te njerzit pr ti udhzuar ata n rrug
t drejt dhe pr ti msuar atyre fen. I drguari i par ishte
Nuhu a.s. dhe i fundit Muhammedi a.s.u.s. Allahu s.u.t. thot:
103

Ne t frymzuam ty me shpallje sikurse e patm

frymzuar Nuhun dhe nebijt pas tij (4: 163)
Enes ibn Malik n hadithin pr ndrmjetsimin (n ditn e
Kijametit sh.p.) transmeton se resuli s.a.u.s. ka thn se njerzit
do t shkojn te Ademi e ti krkojn atij t ndrmjetsoj te
Allahu pr ta, por ai nuk do t pranoj e do t shfaqsohet duke
thn: Shkoni te Nuhu, sepse ai ishte i drguari i par q
Allahu drgoi (S. Buhari eng. trans. v.6 f.3 n.3)
Allahu s.u.t. thot pr Muhammedin:

Muhammedi nuk ka qen babai i asnjrit prej burrave

tuaj por ai ishte i drguari i Allahut dhe vul e t gjith
pejgamberve, (33: 40)
Asnj popull nuk ka mbetur pa pasus t drguar te ai prej
Allahut. Allahu thot:

Ne drguam n do popull t drguar q tu thon:

Adhuroni vetm Allahun e largojuni djajve (adhurimit t
tyre)! (16: 36)

e nuk pati asnj popull q nuk pati t drguar. (35:

24)

104

Ne e zbritm Teuratin n t cilin sht udhzimi i drejt

dhe drita. Sipas tij gjykuan ndaj atyre q ishin jehudi,
(5: 44)
T drguarit ishin njerz, krijesa. Ata nuk kishin asgj
hyjnore dhe nuk duhen adhuruar sepse ata nuk e meritojn
adhurimin. Allahu s.u.t. thot pr t drguarin Muhammed se ai
sht m i miri prej t drguarve dhe i ngritur n nj grad
mjaft t lart midis tyre.

Thuaj: Un nuk kam n dor pr veten time as ndonj

dobi, as ndonj dm, ve ka do Allahu. Sikur ta dija t
fshehtn, do t shumoja pr vete t dobishmet, e nuk do t
m prekte gj e keqe. Un nuk jam tjetr vetm se qortues
dhe prgzues pr njerzit q besojn. (7: 188)

Thuaj: Un nuk kam n dor q tiu largoj dnimin, as

tiu sjell dobi! Thuaj: sht e vrtet se mua nuk m
mbron askush prej (dnimit t) Allahut dhe prve Tij, un
nuk gjej mbshtetje. (72:21-22)

105

Pra t drguarit ndjejn do gj q njerzit e zakonshm

provojn n lidhje me smundjet, vdekjen nevojn pr ushqim e
uj etj. N Kuran citohet Ibrahimi a.s. kur ka prshkruar
Allahun:

Dhe Ai (sht) q m ushqen dhe m jep t pije. Dhe kur

t smurem ai m shron. Ai m bn t vdes e mandej m
ngjall. (26:79-81)
Resuli s.a.u.s. ka thn: Un jam njeri si ju, un harroj
ashtu si harroni edhe ju. Kshtu n.q.s. un harroj ather m
kujtoni. (S. Muslim eng. trans. v.1 f.284 n.1168)
Gjithashtu edhe Allahu i lartsuar i ka prshkruar t drguarit
e Tij e ka thn se ata kan qen rob mjaft t bindur dhe t
nnshtruar ndaj Tij. Allahu thot pr Nuhun,

Vrtet ai ishte rob shum falenderues. (17: 3)

pr Muhammedin,

Ai, q ia shpalli Furkanin (Kuranin) robit t vet

(Muhammedit) q t bhet pejgamber i bots, sht i
madhruar. (25: 1)
pr Ibrahimin, Ishakun dhe Jakubin,

106

Prkujto robrit tan Ibrahimin, Ishakun, Jakubin q

ishin t fort n zbatimin e detyrave dhe largpams n fe.
Ne i pajism ata me nj virtyt t posam, me prkujtim
ndaj bots tjetr.
Ska dyshin se ata ishin te ne prej t zgjedhurve m t
mir. (38: 45-47)
pr Isain birin e Merjemes.

Ai (Isai) ka qen vetm nj rob, t cilin e bm

pejgamber dhe e bm shembull t jashtzakonshm si
prvoj pr beni israilt. (43: 59)
Besimi te t drguarit prfshin katr gjra:
1-T besosh se ata ishin me t vrtet t drguarit e
Allahut. Kushdo q mohon qoft edhe nj t drguar i ka
mohuar t gjith ata. Allahu s.u.t. thot:

Edhe populli i Nuhut gnjeu t drduarit. (26: 105)

N kt ajet Allahu e konsideron popullin e Nuhut sikur
kishte mohuar t gjith t drguarit megjithse ata nuk patn t
drguar tjetr ve Nuhut. N t njjtn mnyr kristiant q
mohojn Muhammedin s.a.u.s. kan mohuar edhe Mesian (Isain)
birin e Merjemes i cili ka paralajmruar pr ardhjen e
Muhammedit s.a.u.s.
107

2-T besosh n mnyr t veant te t gjith ata emrat e

t cilve i njohim. T till jan Muhammedi, Ibrahimi, Musai,
Isai dhe Nuhu. Kta jan m t mdhenjt prej t drguarve.
Allahu i ka prmendur ata t gjith s bashku n dy vende n
Kuran:

(prkujto) Kur Ne e morm prej pejgamberve

premtimin e tyre; edhe prej teje, prej Nuhut, Ibrahimit,
Musait, Isait birit t Merjemes, pra morm prej tyre bes t
fort. (33: 7)

Ai u prcaktoi juve pr fe at q i pat prcaktuar Nuhut

dhe at q Ne ta shpallm ty dhe at me ka e patm
porositur Ibrahimin, Musain dhe Isain. (I porositm) Ta
praktikoni fen e drejt e mos u prani n t. (42: 13)
Ndrsa pr ata t drguar emrat e t cilve ne nuk i dim ne i
besojm ata n prgjithsi. Allahu thot:

Ne kemi drguar pejgamber para teje, pr disa prej

tyre t kemi njoftuar me rrfimet e tyre, e pr disa sish nuk
t kemi njoftuar, e asnj pejgamberi nuk i takon t sjell
108

ndonj argument vetm se me urdhrin e Allahut. E kur t

vij koha e caktuar nga Allahu, zbatohet gjykimi me drejtsi
dhe aty ather dshtojn at t kotit. (40: 78)
3-T pohosh do gj q sht me t vrtet prej tyre.
4-T veprosh me ligjin e shpallur nga Allahu t
drguarit Muhammed s.a.u.s. Resuli s.a.u.s. sht i drguari i
fundit q Ai e ka drguar te t gjith njerzit. Allahu s.u.t. thot:

Pr Zotin tnd jo, ata nuk jan besimtar (t asaj q t

zbriti ty as t asaj para teje) derisa t mos zgjedhin ty pr t
gjykuar n at konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykimit tnd)
t mos ndjejn paknaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t mos
binden sinqerisht. (4: 65)
Disa prej atyre q mohojn t drguarit thon se t drguarit
nuk mund t jen njerz. Kjo sht e pabazuar dhe krejtsisht e
gabuar. Allahu s.u.t thot:

Po njerzit nuk i pengojn tjetr q t besojn, kur u

erdhi atyre shpallja, vetm se thoshin: A thua Allahu
drgoi njeri pejgamber? Thuaj: Sikur t kishte n tok
melek q ecin qet (si njerzit), Ne do tiu onim atyre nga
qielli melek pejgamber. (17: 94-95)

109

Ditn e fundit102,

Ata than: Ju nuk jeni tjetr ve njerz si jeni edhe

ne, ju dshironi t na pengoni nga ajo q adhuronin
prindrit tan, pra na sillni ndonj argument t qart!
T drguarit e tyre ju than: Ne nuk jemi tjetr vetm se
njerzit si edhe ju, por Allahu i jep dhurat kujt t doj nga
robt e vet. Ne nuk na takon tiu sjellim ndonj argument,
vetm se me dshirn e Allahut, pra, besimtaart le ti
mbshteten vetm Allahut. (14: 10-11)
102
Dita e fundit sht dita e ringjalljes kur t gjith njerzit do t
ringjallen, do t merren n llogari dhe do t shprblehen ose
ndshkohen. Quhet dita e fundit sepse nuk ka dit tjetr pas saj
se njerzit e Xhennetit do t ften n Xhennet e njerzit e zjarrit
n zjarr. Besimi n Ditn e fundit prfshin tre shtje:
1-Besimi n ringjallje. Ringjallja sht ringjallja e
njerzve pas vdekjes s tyre kur t fryhet Syri pr her t dyt.
Pastaj njerzit do t qndrojn t zbathur, lakuriq e t pa
rrethprer (t pa br synet) prpara Allahut. Allahu thot:

(Prkujto) At dit kur Ne e palojm qiellin sikurse

palimi i fletve n libr. Ashtu sikundr e kemi filluar
krijimin (tuaj), e rikthjem. Ky sht obligim Yni e ne e
bjm kt. (21: 104)
110

Ndodhja e ringjalljes sht e vrtet dhe pr t ka prova t

shumta nga Kurani dhe Sunneti. Allahu s.u.t thot:

Mandej, pas ksaj ju do t vdisni. E n ditn e kijametit

ringjalleni. (23: 15-16)
Resuli s.a.u.s. ka thn: Njerzit do t ngrihen Ditn e
ringjalljes lakuriq dhe t pa rrethprer (t pa br synet). (S.
Buhari eng. trans. v.4 f.1487 n.6846)
2-Besimi n llogari, ndshkim dhe shprblim. Robi do t
merret n llogari pr veprat e tij e ai do t shprblehet ose do t
dnohet pr to. Kt e agumenton Libri i Allahut, Sunneti dhe
ixhmaja e t gjith muslimanve pr kt. Allahu thot:

Vetm te Ne kthimin e kan. Dhe vetm detyr Jona

sht llogaria e tyre. (88: 25-26)

Kush vjen me nj (pun) t mir, ai (n ditn e gjykimit)

shprblehet dhjet fish, e kush vjen me (vepr) t keqe, ai
ndshkohet vetm pr t. Atyre nuk u bhet e padrejt. (6:
160)

N ditn e gjykimit Ne do t vm peshoja t drejta, e

askujt nuk i bhet e padrejt asgj, edhe nse sht (vepra) sa

111

peshoja e nj kokre meli Ne do ta sjellim at. E mjafton q

Ne jemi llogarits. (21: 47)
Ibn Umar r.a. tregon se resuli s.a.u.s. ka thn: Allahu do ta
afroj besimtarin do ta strehoj dhe mbuloj at dhe do ti thot:
A bre kt apo at gjynaf? A bre kt apo at gjynaf? Ai
(besimtari) do t thot, Po o Zoti im, derisa ti pranoj gjynafet
e tij dhe t mendoj se sht i rnuar. (Allahu) do t thot: Un
ti mbulova gjynafet n dunja dhe ti fal ato sot. Kshtu atij
(besimtarit) do ti jepet libri i veprave t tij t mira. Prsa i
prket kafirit dhe munafikut ata do t nxirren para njerzve dhe
do thuhet: Kta jan ata q gnjyen ndaj Zotit t tyre, me t
vrtet mallkimi i Allahut sht mbi gjynofqart. (S. Buhari
eng. trans. v.3 f.372 n.621 dhe S. Muslim eng. trans. v.4 f.1444
n.6669)
N nj hadith tjetr tregohet se resuli s.a.u.s. ka thn:
Kushdo q ka pr qllim t bj nj vepr t mir dhe e bn at
Allahu e shkruan at pr t si dhjet pun t mira ose si 700
pun t mira apo m tepr dhe kushdo q ka pr qllim t bj
nj vepr t keqe dhe e bn at Allahu ia shkruan at pr t si
nj pun t keqe. (S. Buhari neg. trans. v.8 f.329 n.498 dhe S.
Muslim eng. trans. v.1 f.75 n.233-237)
T gjith muslimant e pohojn marrjen e njerzve n llogari.
Kjo gj sht n prputhje edhe me llogjikn sepse prndryshe
kuptim do t kishte drgimimi nga Allahu i t drguarve me
shpallje e mrekulli pr ti udhzuar njerzit n vepra t mira e n
largimin nga t kqijat. Allahu s.u.t. thot:

Ne patjetr do t marrim n prgjegjsi ata, t cilve u

sht drguar (pejgamber), e do ti marrim n pyetje edhe t
drguarit.
112

Dhe duke e ditur mir Ne do tu rrfejm atyre (pr at q

punuan), se Ne nuk ishim q mungonim. (7: 6-7)
3-Besimi n Xhennet dhe Xhehennem. Xhenneti dhe
Xhehennemi jan vende ku njerzit do t qndrojn pr
gjithmon pas gjykimit t tyre. Xhenneti sht vendi i lumturis
s prhershme t cilin Allahu e ka krijuar pr njerzit t cilt
besuan sinqerisht te t gjitha ato q Allahu i urdhroi ata t
besonin, q ishin t bindur ndaj t drguarve t Allahut e q
sinqerisht adhuruan vetm Allahun. N Xhennet njeriu do ket
t gjitha llojet e knaqsive t cilat ai as nuk mundet ti
imagjinoj, Q syri nuk i ka par, veshi nuk i ka dgjuar e q
kurr nuk jan imagjinuar. (Pjesa me grma italike sht
shkputur nga nj hadith i resulit s.a.u.s. i mbledhur nga Buhari
dhe Muslimi S. Buhari eng. trans. v.4 f.306 n.467 dhe S. Muslim
eng. trans. v.1 f.122 n.363) Allahu s.u.t. thot:
Ndrsa, ata q besuan dhe bn vepra t mira, t tillt
jan krijesat m t dobishme.
Shprblim pr ta te Zoti i tyre jan: vendet n Xhennete
npr t cilt burojn lumenj, e aty jan prgjithmon,
pakputur. Allahu sht i knaqur ndaj tyre, e edhe ata t
knaqur prej Tij. E ky sht pr at q i ka pasur frikn
Zotit t vet. (98: 7-8)

Pra, pr ata q kan vepruar nuk di askush pr at

knaqsi q u sht caktuar atyre si shprblim. (32: 17)

113

Xhehennemi sht nj vend dnimi t cilin Allahu s.u.t. e ka

prgatitur pr kafirt q nuk besuan Allahun e q nuk iu bindn
t drguarve t Tij. Allahu thot:

Dhe ruajuni zjarrit q sht prgatitur pr kafirt. (3:

131)

Ne kemi prgatitur pr kafirt zjarr q muret e tij (t

flaks) i rrethojn ata, e nse krkojn shptim, ndihmohen
me nj uj si katran q brzhit fyryrat. E shmtuar sht ajo
pije, e vend i keq sht ai. (18: 29)

Allahu i ka mallkuar jobesimtart dhe pr ta ka

prgatitur zjarr t ndezur fort. Aty do t mbesin
prgjithmon dhe nuk do t gjejn k ti mbroj apo ti
ndihmoj. Ditn kur fytyrat e tyre do t prmbysen n zjarr
e thon: T mjert ne, ta kishim adhuruar Allahun e
respektuar t drguarin! (33: 64-66)
E lidhur me besimi n ditn e fundit sht edhe besimi te t
gjith ato gjra q resuli s.a.u.s. na ka treguar se do ti ndodhin
njeriut pas vdekjes s tij. T tilla jan:

114

(a)-Prova e varrit. I vdekuri do t pyetet n varr nga melekt

pr Zotin, fen dhe t drguarin e tij. Allahu do ta bj
besimtarin do ti prgjigjet ktyre pyetjeve duke thn: Zoti im
sht Allahu, feja ime sht Islami dhe i drguari im sht
Muhammedi. Kafirt nuk do t jen n gjendje ti prgjigjen
ktyre pyetjeve e do t thon: Aa, aa, nuk e di. Ndrsa ata q
kan qen munafik dhe q dyshonin do t thon: Nuk e di,
dgjova njerzit duke thn dika dhe e thash edhe un.
(b)-Dnimi dhe knaqsia n varr. Kafirt, munafikt dhe
ata q e kan tepruar me t kqija do t dnohen n varr. Allahu
s.u.t. thot:
E sikur ti t shihje mizort kur jan n agoni t
vdekjes, e melekt kan shtrir duart e veta (me ndshkim) e
(u thon): Shptonie pra veten (nse mundeni). Tash prjetoni
dnimin e turpshm pr shkak se e thoshit t pavrtetn pr
Allahun, dhe ndaj argumenteve t Tij ishit kryene. (6: 93)
Allahu thot pr faraonin dhe pasuesit e tij:

Ata i nnshtrohen zjarrit mngjes e mbrmje, e ditn e

kijametit (u thuhet melekve): Ithatart e faraonit futini n
dnimin m t rnd! (40: 46)
N nj hadith t mbledhur nga Muslimi dhe t transmetuar
nga Zejd ibn Thebit tregohet se resuli s.a.u.s. ka thn: N.q.s.
nuk do t ishte se ju do ta ndrprisnit varrosjen e t vdekurve do
t bja dua q ju d dgjonit dnimin e varrit q un po dgjoj.
Pastaj ai (resuli s.a.u.s.) kthehu fytyrn nga ne dhe tha:
Krkojini Allahut q tiu mbroj prej dnimit t varrit. Ata
than: I krkojm mbrojtje Allahut prej dnimit t varrit. Ai
(resuli s.a.u.s.) tha: Krkoni Allahut q tiu mbroj prej
115

provave dhe shqetsimeve t hapta e t fshehta. Ata than: I

krkojm Allahut q t na mbroj nga provat dhe shqetsimet e
hapta dhe t fshehta. Ai (resuli s.a.u.s.) tha: Krkojini Allahut
q tiu mbroj prej provs s Dexhallit. Ata than: I krkojm
Allahut q t na mbroj prej provs s Dexhallit. (S. Muslim
eng. trans. v.4 f.1489 n.6859)
Pr knaqsin q besimtari do t ket n varr Allahu s.u.t.
thot:
E ska dyshim se ata q than: Allahu sht Zoti yn,
dhe ishin t paluhatshm, atyre u vijn melekt (n prag t
vdekjes dhe u thon): t mos friksoheni, t mos piklloheni,
kini muxhde Xhennetin q u premtohej. (41: 30)
Prse pra, kur arrin shpirti n fyt, e ju n at moment
shikoni. E Ne jemi m afr te ai se ju, por ju nuk shihni. Dhe
prse, nse ju nuk jeni prgjegjs (pr veprat), nuk e ktheni
at (nuk e kthen shpitin q t mos dal). E nse ai (i vedekuri)
sht prej t afrmve ai ka (te Zoti) knaqsi furnizim t
mir dhe Xhennet t begatshm. (56: 83-89)
Tregohet nga el-Bara ibn Azib se resuli s.a.u.s. ka thn n
lidhje me besimtarin kur ai i prgjigjet melekve n varr: Nj
thirrs do t thrras nga qielli: Robi Im ka thn t vrtetn,
pra shtro pr t nj shtrat xhenneti, vishe at me rroba xhenneti
dhe hap pr t nj der n drejtim t xhennetit. Ai tha: Kshtu
era dhe aroma e tij (e xhennetit) e kndshme do vij te ai dhe
varri i tij do t hapet pr t aq sa mund t kap syri. (Kjo pjes
sht e shkputur nga hadith i gjat i mbledhur nga Ahmedi dhe
Ebu Dauudi)
Kafirt q nuk besojn ringjalljen thon se ajo nuk sht e
mundur. Kotsia e ksaj thnie sht vrtetuar nga Shpallja me
argumenta t bollshme. Allahu thot:

116

Ata q nuk besuan menduan se kurrsesi nuk do t

ringjallen. Thuaj: Po, pasha Zotin tim pa tjetr do t
ringjalleni dhe do t njiheni me at q keni punuar, e ajo pr
Allahun sht e leht! (64: 7)
Gjithashtu t gjith librat e shpallur e pohojn ringjalljen. Jo
vetm kaq por Allahu q njerzit t besojn ringjalljen e q t
mos ken asnj lloj justifikimi pr mohimin e saj ka kthyer
prsri n kt jet t vdekurit. N suren Bekare jan prmendur
5 raste t tilla:
1-Kur populli i Musait a.s. i tha atij:

O Musa ne nuk t besojm ty derisa ta shohim

Allahun haptazi (2: 55)
Allahu s.u.t. ia morri jetn atyre dhe i solli prsri n jet.
Allahu thot:
Dhe kur i that: O Musa ne nuk t besojm ty derisa ta
shohim Allahun haptazi, e ather juve ju rrmbeu rrufeja
dhe ju e shihnit.
Pastaj q t jeni mirnjohs pas vdekjes suaj juve ju
ngjallm. (2: 55-56)
2-Kur nj burr u vra dhe beni Israilt haeshin me njeri tjetrin
pr vrasjen e tij Allahu s.u.t. i urdhroi ata t therrnin nj lop
dhe ta godisnin t vdekurin me nj pjes t lops s therur
kshtu ai do t ringjalleshe dhe do ti tregonte atyre kush e
kishte vrar. Allahu thot:
117

Kur e patt mbytur nj njeri dhe u kundrshtuat mes

veti pr t, e Allahu sht zbulues i asaj q ju e mbanit
fsheht.
E Ne u tham: Mshoni atij (t vdekurit) me nj pjes t
saj (t lops s therrur). Ja kshtu Allahu ngjall t vdekurit
dhe ua sqaron argumentat e veta, ashtu q t kuptoni. (2:
72-73)
3-Kur nj grup i madh njerzish, numri i t cilve ishte me
mijra, u larguan nga shtpit e tyre pr ti ikur vdekjes Allahu
ua mori atyre jetn dhe pastaj i ringjalli ata prsri. Pr kt
Allahu thot:

A nuk e di pr ata, t cilt nga frika prej vdekjes u

larguan prej atdheut t vet, e t cilt ishin me mijra, e
Allahu atyre u tha: Vdisni! Pastaj i ngjalli. Allahu sht
shum bamirs pr njerzit, por shumica e njerzve nuk
jan mirnjohs. (2: 243)
4-Nj njeri kaloi pran nj qyteti t rrnuar dhe t vdekur ai
nuk mund ta imagjinonte se Allahu mund ti jepte prsri jet
atij. Allahu s.u.t. bri q ai t vdes pr 100 vjet dhe pastaj e
riktheu at n jet. Allahu thot:

118

Ose me shembullin e atij q kaloi pran nj fshati q

ishte rrnuar n kulmet e tij, e ai tha: Si e ngjall Allahu
kt pas shkatrrimit t tij? E Allahu e bri t vdekur at
100 vjet, pastaj e ringjalli e i tha: Sa qndrove (i vdekur)?
Ai tha: Nj dit ose nj pjes t dits. Ai (Allahu) tha: Jo,
por ke ndenjur (i vdekur) 100 vjet, shikoje ushqimin dhe
pijen tnde si nuk sht prishur, e shikoje edhe gomarin tnd
(si iu kan shkaprderdhur eshtrat). E pr t br ty argument,
pr njerzit shiko se si i kombinojm eshtrat e pastaj i
veshim me mish. E kur iu b e qart atij, tha: U binda se
me t vrtet Allahu ka mundsi pr do send. (2: 259)
5-Kur Ibrahimi a.s. i krkoi Allahut ti tregoj atij si Ai i
jepte jet t vdekurit Allahu s.u.t. e urdhroj at t therrte katr
zogj, ti ndante n copa, ti vendoste copat e tyre n kodrat
prreth dhe pastaj ti thriste ato. Kur Ibrahimi a.s. i thirri ato
copat u bashkuan, u riformuan zogjt dhe ata fluturan me
shpejtsi n drejtim t Ibrahimit.
Prkujto kur Ibrahimi tha: Zoti im m mundso t
shoh se si i ngjall t vdekurit? Ai (Allahu) tha: A nuk je i
besueshm? Ai (Ibrahimi) tha: Po, por desha q zemra ime
t ngopet! Ai (Allahu) tha: Merri katr shpend pran
vetes (therri e coptoji), e pastaj n do kodr vr nga nj
pjes t tyre, mandej thirri ato, do t vijn ty shpejt, e dije se
Allahu sht i gjithfuqishmi, i urti. (2: 260)
Kto raste q prmendm m sipr nuk jan t vetmet ku
njerzit kan par me syt e tyre q Allahu i jep vdekje dhe jet
119

krijesave. Me urdhrin e Allahut Isai biri i Merjemes ngjalli t

vdekurin dhe e ngriti at nga varri. Raste si ato t
lartprmendura ka shum e nuk po i prmendim t gjitha.
Allahu s.u.t. ka krijuar qiejt dhe tokn e ka midis tyre kshtu
sht fare e kuptueshme se Ai ka mundsin q t ringjalli
krijesat e Tij, sepse Ai i krijoi ato kur ato nuk egzistonin e
ringjallja e tyre sht akoma m e leht. Allahu s.u.t. thot:

Dhe Ai sht q e shpik jetn e pastaj e prsrit at, e ajo

(prsritja) sht edhe m e leht pr T. (30: 27)

(Prkujto) At dit kur Ne e palojm qiellin sikurse

palimi i fletve n libr. Ashtu si kundr e kemi filluar
krijimin e rikthejm. (21: 104)
Allahu i thot atyre q mohojn ringjalljen t kujtojn
krijimin e tyre:
Ai na solli Neve nj shembull, e harroi krijimin e vet e
tha: Kush i ngjall eshtrat duke qen ato t kalbura?
Thuaj: I ngjall Ai q i krijoi pr her t par, (36:
78-79)
Kur n tok nuk bie shi bimsia e saj thahet, gjallesat q
jetojn n t ngordhin e toka bhet e vdekur. A nuk sht ky
argument mjaft i qart, pr ata q mendojn, se Allahu ka
mundsi ti ringjalli krijesat pas vdekjes s tyre? Allahu thot n
Kuran:

120

Nga argumentet e Tij sht dhe toka q ti e sheh at t

that (shkrettir), e kur Ne i lshojm asaj shiun, ajo
gjallrohet e shtohet. E ska dyshim Ai q e ngjall at, do ti
ngjall t vdekurit, pse Ai ka mundsi pr do gj. (41: 39)

Ne, nga qielli lshuam shiun e dobishm dhe me t bm

q t kultivohen kopshte e drithra q korren. Dhe rritm
trungje t gjata hurmash me fruta t paluar njri mbi
tjetrin. Ushqim pr njerzit, dhe me te, Ne e ngjallm tokn
e vdekur, e kshtu do t jet edhe ringjallja. (50: 9-11)
Disa njerz kan mohuar dnimin dhe knaqsin n varr duke
thn se kjo gj nuk sht e mundur. Ata thon: N.q.s. ju hapni
nj varr do ta gjeni t vdekurin t kalbur dhe varrin ashtu si
sht br n fillim, pa u zgjeruar dhe pa u ngushtuar. Nga t
gjitha argumentet q kemi nga shpallja del se ky mendim i tyre
sht krejtsisht i gabuar.
Argumente pr dnimin apo dhnien e knaqsis n varr ka
shum, disa prej tyre jan prmendur n pjesn mbi besimin n
Ditn e fundit ktu ne po prmendim nj hadith mjaft t qart
lidhur me periudhn q kalon njeriu n varr. Ibn Abasi r.a. ka
thn: Kur resuli s.a.u.s. ishte duke kaluar pran nj kopshti t
121

rrethuar me mur n Medine dgjoi britmat e dy njerzve q po

turturoheshin n varret e tyre, m posht hadithi sqaron arsyen
e dnimit t tyre njri prej tyre nuk pastronte veten nga ndotja
me urin kurse tjetri shkonte lart e posht duke br
thashetheme. (S. Buhari eng. trans. v.1 f.141 n.215)
Jeta n varr e ndshkimi dhe shprblimi n t nuk sht dika
q llogjika nuk mund ta pronoj. Pr kt prmendim rastin e
njeriut n gjum. Njeriu shikon ndrra t ndryshme. N to mund
t shikoj sikur sht duke u knaqur n nj vend t gjer e
shum t bukur ose duke u ndjer shum keq e duke vuajtur n
nj vend t ngusht e t frikshm ose mund t shikoj gjra t
tjera q n raste t ndryshme mundet ta zgjojn at. Disa ndrra
jan t vrteta p.sh. kur njeriu shikon n ndrr resulin s.a.u.s. ai
e ka par at me t vrtet. Megjithse njeriu i shikon t gjitha
kto n ndrr ai sht i shtrir n krevat, n dhomm e tij dhe
n gjendjen n t ciln ai ra pr t fjetur. N.q.s. kjo ndodh n
kt bot si mund t jet e pamundur t ndodhi n botn tjetr?!
Pr sa i prket prgjigjes son ndaj thnies s tyre se kur
hapet varri ne nuk e gjejn at t ngushtur apo t zgjeruar ajo
mund ti jepet sipas disa pikave.
(i)-Nuk lejohet t prpiqesh t kundrshtosh Sheriatin me
kto dyshime t kota t cilat do person i kupton se jan t
pavlefshme.
(ii)-Gjendja n t ciln ndodhet njeriu pas vdekjes n varr
sht prej shtjeve t fshehta e kshtu nuk mund t perceptohen
dot nga njeriu n kt dunja. N.q.s. kjo do t ishte prej gjrave t
hapta q mund t perceptohen nga njerzit n kt dunja ather
t gjith do t besonin n kt.
(iii)-Dnimi dhe knaqsia n varr, zgjerimi dhe ngushtimi i
tij ndjehen nga i vdekuri dhe jo nga njerzit e tjer. Kjo sht si
puna a atij q shikon n ndrr se sht duke qndruar n nj
vend t frikshm e t ngusht ose n nj vend t gjer ku ai
knaqet. Pr njerzit e tjer ky njeri q sht duke fjetur mbi
shtratin e tij. Ata nuk mund ta ndijejn at q ndjen ai q sht
122

duke par ndrr. Nj shembull tjetr sht edhe ai i resulit

s.a.u.s. t cilit i vinte shpallja kur ai ishte me shokt e tij, por
asnj prej shokve t tij nuk e dgjonte shpalljen q i shpallej
atij.
(iv)-Krijesat mund t perceptojn vetm at q Allahu do q
ato t perceptojn e ato nuk mund t arrijn t kapin e t
kuptojn do gj q egziston. Shtat qiejt dhe toka dhe gjithka
q gjendet midis tyre falenderojn dhe lavdrojn Allahun me
plot kuptimin e fjalve adhurim e falenderim. Allahu ai lejon
atij q do q ta dgjoj kt, por pr njerzit n prgjithsi kjo
sht e pa mundur. Lidhur me kt Allahu s.u.t. thot:

Lartmadhri t merituar i shprehin Atij shtat qiej e

toka dhe ka ka n to, e nuk ka asnj send q nuk e
madhron (nuk i bn tesbih), duke i shprehur falenderim
Atij, por ju nuk e kuptoni at madhrim t tyre. (17: 44)
Ne nuk mund ti shikojm xhint, megjithat ata u
grumbulluan n prezenc t resulit s.a.u.s. kur ai po kndonte
Kuran, e dgjuan at me kujdes dhe pastaj u kthyen te populli i
tyre pr ti paralajmruar ata. Allahu s.u.t. thot:
O bijt e Ademit, t mos ju mashtroj kurrsesi shejtani
sikurse i nxori prindrit tuaj nga Xhenneti, zhveshi prej tyre
petkun e tyre q tiu dal n shesh lakuriqsia e tyre. Vrtet
ai dhe shoqria e tij ju sheh ndrsa ju nuk e shihni. Ne i
kemi br shejtant miq t atyre q nuk besojn. (7: 27)
Pra krijesat nuk t arrijn ose t perceptojn t gjitha gjrat q
egzistojn pr kt arsye nuk sht e lejueshme mohimi i
gjrave q i prkasin bots s gajbit (s fsheht).
123

dhe n kader103 (Paracaktim) i mir apo i keq (qoft

ky pr ty).
Kaderi (Paracaktimi) sht: Urdhr i Allahut s.u.t. q paraprin
do gj pr krijesat e q sht n prputhje me Dijen dhe
Urtsin e Tij. Besimi n Kader prfshin katr pika:
(i)-T besosh se Allahu s.u.t. ka njohur gjithmon gjithka,
gjra t prgjithshme e t hollsishme, q lidhen me veprimet e
Tij ose me krijesat e veprimet e tyre.
(ii)-T besosh se Allahu s.u.t. ka shkruar gjithka n
Pllakn e Ruajtur (Leuhi Mahfudh). Pr kto dy shtje Allahu
s.u.t. thot:
103

A nuk e ke ditur se Allahu di ka egziston n qiell e n

tok, e tr ajo sht e shnuar n libr, ajo pr Allahun
sht shum e leht. (22: 70)
Abdullah ibn Amr ibn As r.a. tregon se e ka dgjuar resulin
s.a.u.s. se ka thn: Allahu shkruajti paracaktimin pr t gjith
krijimin 50 mij vjet para krijimit t qiejve e t toks. (S.
Muslim v.4 f.1396 n.6416)
(iii)-T besosh se do gj n egzistenc egziston nga
vullneti i Allahut. Allahu thot:

Zoti yt krijon ka t doj dhe zgjedh k t doj, (28:

68)

124

 Allahu punon ka t doj. (14: 27)

Ai sht q ju krijoi juve n mitra ashtu si t doj.

(3: 6)

Sikur Allahu t donte do tu jepte atyre fuqi e pushtet

mbi ju dhe do tiu luftonin. (4: 90)

Po sikur t donte Allahu, ata nuk do t bnin at,

andaj hiqu atyre dhe asaj q shpifin. (6: 137)
(iv)-T besosh se t gjitha krijesat, cilsit e tyre dhe
gjithka q bjn ato jan t krijuara nga Allahu. Allahu thot:

Allahu sht krijuesi i do sendi dhe Ai sht mbikqyrs

ndaj do gjje. (39: 62)

Ai krijoi do gj duke e prsosur n mnyr t qart e

t matur. (25: 2)
Allahu na tregon se Ibrahimi a.s. i ka thn popullit t tij:

E Allahu ju krijoi juve dhe at q e punoni. (37: 96)

125

Besimi n Kader nuk mohon faktin se njeriu ka vullnet

(meshi,eh) dhe aftsi (kudreh) n ato veprime ku ai mund t
zgjedhi. T dyja edhe Sheriati edhe realiteti e pohojn kt.
Allahu n Kuran thot pr vullnetin, dshirn e njerzve:

dhe kush dshiron le t kthehet rrugs te Zoti i vet.

(78: 39)

Grat jan venbjellje e juaj, afrohuni vendbjelljes suaj si

t dshironi (2: 223)

Andaj sa t keni mundsi ruajuni prej dnimit t

Allahut (64: 16)

Allahu nuk e obligon asnj njeri prtej mundsi s tij,

atij (njeriut) i takon ajo q fitoi dhe atij i bie ajo q e meritoi.
(2: 286)
Realiteti dshmon se do person zotron vullnet, dshir dhe
aftsi dhe nprmjet atyre ai sht n gjendje ta bj apo ta lj
nj veprim. Pr m tepr ai e di se ka ndryshim midis gjrave q
ndodhin nga vullneti i tij (p.sh. e ecura) dhe gjrave pa dashjen
apo miratimin e tij (p.sh. dridhja nga frika). Megjithat dshira,
vullneti dhe aftsia e njeriut egzistojn n saje t vullnetit dhe
fuqis s Allahut. Allahu s.u.t. thot:
126

Pr at nga mesi i tyre q dshiron t gjendet n t

vrtetn. Po ju nuk mundeni, por vetm nse dshiron
Allahu, Zoti i botve. (81: 28-29)
Kjo sepse i gjith krijimi sht nn dominim e Allahut dhe si
i till asgj nuk egziston nn dominimin e tij pa vullnetin e Tij.
Gjithashtu besimi n Kader, ashtu si e kemi prshkruar m
lart, nuk e shfaqson personin pr brjen e gjynafeve apo pr
lnien nga ana e tij e veprave q Allahu i ka br t detyrueshme
pr t kur thot se ishte Kader prandaj un e bra kt gjynaf
apo e lash kt detyr.
Nj arsyetim i till sht budallallk. Le ta shikojm at nga
disa kndvshtrime:
(a)-Allahu s.u.t. thot:

E ata q i shoqruan Zotit, do t thoshin: Sikur t donte

Allahu nuk do ti bnim shok (nuk do t bnim idhujtari) as
ne, as prindrit tan e as nuk do t ndalonim asnj send.
Kshtu patn gnjyer edhe ata q ishin para tyre derisa (pr
shkak t mkatit) prjetuan dnimin ton t ashpr. Thuaj (o
Muhammed): A mos keni ndonj fakt e t na e prezantoni
at neve? Ju i mbshteteni vetm hamendjes, n t vrtet
vetm gnjeni. (6: 148)
127

N.q.s. do t kishte shfaqsim pr ta n Kader ather Allahu

nuk do t kishte zbritur pr ta dnim.
(b)-Allahu s.u.t. thot:

T drguar q ishin lajmgzues e krcnues, ashtu q

pas drgimit t t drguarve njerzit t mos ken fakt (pr tu
shfaqsuar) para Allahut. Allahu sht i pavaruar n
sundimin e Vet dhe di si t veproj. (4: 165)
N.q.s. Kaderi do t ishte justifikim pr ata q bjn vepra t
kqija ather atyre nuk kishte pse ti drgoheshin t drguar pr
thirruar ata q ti linin veprat e kqija e t bnin vepra t mira.
(c)-Ali ibn Ebi Talib transmeton se resuli s.a.u.s. ka thn:
Nuk sht askush prej jush q t mos ta ket t shkruar vendin
e tij n zjarr ose n Xhennet. Nj burr prej njerzve tha: A
nuk do t varemi vetm prej saj, o drguari i Allahut? Ai tha:
Jo, vepra pr secilin do ta bj kt t leht pr t. (Pastaj
kndoi ajetet 5-10 t sures Lejl) (S. Buhari eng. trans. v.8 f.392
n.602)
N transmetimin e mbledhur nga Muslimi resuli s.a.u.s. sht
prgjigjur: Jo, vepra pr secilin do ta bj at pr t ciln ai
sht krijuar t leht pr t. (S. Muslim eng. trans. v.4 f.1393
n.6398)
Pra resuli s.a.u.s. ka urdhruar veprimin dhe ka ndaluar t
rrihet pa vepruar dhe t varesh n Kader.
(d)-Allahu s.u.t. i ka thn njerzve urdhra pr gjrat q
njeriu duhet ti bj dhe pr ato q nuk duhet ti bj e nuk e ka
ngarkuar at me gjra t cilat jan jasht mundsive t njeriut.
Allahu thot:
128

Andaj sa t keni mundsi ruanu prej dnimit t Allahut

(64: 16)

Allahu nuk e obligon asnj njeri prtej mundsis s tij

(2: 286)
N.q.s. njeriu do ishte i detyruar t bnte vepra t kqija
ather ai do ishte ngarkuar t mnjanonte dika t pamundur
pr tu evituar e kjo sht e pallogjikshme. N t vrtet kur
njeriu bie n gjynaf nga injoranca, harresa ose pr shkak t
detyrimit q mund ti bjn kafirt ather ai sht i shfaqsuar
pr to.
(e)-Kaderi i Allahut sht dika e fsheht q merret vesh
vetm kur ajo q sht caktuar ndodh, ndrsa dshira e personit
dhe vullneti i tij kur ai do t kryej nj vepr shfaqet te personi
prpara se ai ta kryej at. Pra sht mjaft e qart se personi
dshiron t bj dika pa pasur dije pr at q Allahu ka
vendosur. Kshtu zhvlersohet prpjekja e personit pr t
prdorur Kaderin si justifikim, sepse nuk mund t prdoret pr
justifikim dika q njeriu nuk e di.
(f)-Ne shikojm se n punt e dynjas s personit ai prpiqet
t kujdeset pr at q i intereson atij m shum duke krkuar t
arrij at e ai nuk prpiqet t arrij t q nuk sht i interesuar
dhe ta shfaqsoj veten pr kt me an t Kaderit. Ather pse
ai kthehet nga ajo vepr fetare e cila sht n t mir t tij dhe n
vend t saj bn at vepr q e dmton at e pastaj shfaqsohet
duke prmendur Kaderin? A nuk jan kto dy raste t njjta?!
Ne do t japim nj shembull pr ta br kt t qart: N.q.s.
nj person sht n krye t dy rrugve njra prej t cilave t on
n nj vend ku ka totalisht anarki, vrasje, bixhoz, shkatrim
129

pasurie, frik e uri dhe e dyta t on n nj vend me nj rregull

t plot ku ka siguri, stabilitet, bollk dhe ku njerzit jetojn t
qet e pasuria dhe prona e tyre respektohet ather ciln rrug
do t marri ai? Ai sigurisht do t marri rrugn e dyt q t on te
vendi me rregull e siguri. Nuk sht e mundur q ndonj person
me mendje t shndosh t marr ruugn q t on n vendin e
shkatrrimit dhe friks e pastaj t prdor Kaderin pr tu
justifikuar pr zgjedhjen e tij. Ather pse kur sht fjala pr
pun t Ahiretit ai merr rrugn e zjarrit dhe jo at t Xhennetit
dhe krkon t shfaqsohet pr kt zgjedhje me an t Kaderit?!
Nj shembull tjetr sht ai i personit t smur t cilit i
thuhet t marri nj medikament q ai nuk e plqen ta pij, t mos
ushqehet me disa ushqime q atij i plqejn n mnyr q t
evitoj dmin q i sjellin ato e kshtu ai ndalohet prej tyre. Ai i
bn t gjitha kto duke shpresuar t kurohet dhe t rikthehet n
gjendjen e tij me shndet normal. Nuk sht e mundur q ai t
mos e pij at medikament dhe t haj ato ushqime q i bjn
dm dhe pastaj t prpiqet t prdor Kaderin si justifikim.
Ather pse personi l at q Allahu dhe i drguari i Tij ka
urdhruar dhe bn ato q Allahu dhe i drguari i Tij i ka ndaluar
e pastaj prdor Kaderin si justifikim pr veprat q vet me
zgjedhjen e tij i bri.?!
(g)-N.q.s. nj personi, q nuk bn ato q jan urdhruar pr t
n Sheriat dhe q bn gjynafe e pastaj prdor si justifikim
Kaderin, i bhet dm nga dikush tjetr, p.sh. i vidhet dika ose i
shkelen t drejtat e tij, ather ky person nuk do t pranoj kurr
q personi q e ka vjedhur ose q ka shkelur t drejtn e tij t
thot: Un nuk kam faj kshtu ka qen kader. E si ather ky
person q nuk pranon justifikimin me an t Kaderit t njeriut q
e vodhi ose q i shkeli t drejtn e tij t justifikohet vet me an
t Kaderit pr veprat q kan t bjn me Ahiretin?!
N kohn e Umer ibn Hatabit nj njeri, q ishte vrtetuar se
kishte vjedhur, u ua te Umer ibn Hatabi e ai urdhroi q atij ti
pritej dora. Hajduti i tha Umerit: Prit o udhheqs i
130

besimtarve, un vodha se ishte Kader prej Allahut. Umeri u

prgjigj: Dhe prerja e dors tnd sht Kader prej Allahut.
Besimi n Kader ka shum t mira prej tyre:
i-Mbshtetja te Allahu. Kjo sepse pasi personi ka kryer sa ka
pasur mundsi mbshtetet te Allahu pr rezultatin e veprs dhe
kjo sepse do q ndodh sht Kader prej Allahut.
ii-Personi nuk entuzjazmohet dhe nuk e vlerson veten m
shum se duhet kur ai arrin dika q do. Kjo sepse ajo q ai ka
arritur sht dhurat prej Allahut t ciln Ai e ka vendosur pr t.
Entuzjazmimi dhe vlersimi i tepruar i vetes sht i dmshm
sepse personi do t harroj t falenderoj Allahun pr at q ai
ka arritur.
iii-Paqja n zemr dhe qenia i qet pr do gj q i ndodh
personit, sepse t gjitha ato jan t vendosura prej Allahut.
Kshtu ai nuk mbytet n stres e hidhrim pr dika q ai e do e
t ciln nuk mund ta arrij. Gjithka ndodh vetm me caktimin e
Allahut t cilit i prket dominimi i qiejve dhe i toks e ajo q Ai
ka caktuar nuk mund t evitohet. Pr kt Allahu s.u.t. thot:
Nuk ndodh asnj fatkeqsi n tok e as n trupin tuaj, e
q t mos jet n shnime (n Leuhi Mahfudh) para se t
ngjaj ajo, e kjo pr Allahun sht e leht.
Ashtu q t mos dshproheni tepr pr at q u ka
kaluar, e as t mos gzoheni tepr me at q Ai u ka dhn,
pse Allahu nuk e do asnj arrogant q u lavdrohet t
tjerve. (57: 22-23)
Resuli s.a.u.s. ka thn: Sa e uditshme sht shtja e
besimtarit, e gjith shtja e tij sht e mir e ajo sht kshtu
vetm pr besimtarin. N.q.s. atij i vjen lehtsim ai falenderon
pr t e kjo sht e mir pr t dhe n.q.s. atij i vjen vshtirsim
ai bn durim e kshtu (edhe) kjo sht e mir pr t. (S.
Muslim eng. trans. v.4 f.1541 n.7138)
Dy sekte kan devijuar lidhje me Kaderin:
131

(i)-Xhabiri, sekt i cili thot se personi sht plotsisht i

ngarkuar dhe i detyruar pr t kryer veprimet dhe se ndikimi i
vullnetit e dshirs s tij n kryerjen e tyre nuk egziston.
(ii)-Kadiri, sekt i cili thot se personi sht plotsisht i
pavarur dhe ka liri t pakufizuar t vullnetit dhe dshirs s tij
n lidhje me kryerjen e veprimeve dhe se vullneti dhe fuqia e
Allahut nuk ka ndonj ndikim n veprat q kryen personi.
Argumentet pr t hedhur posht at q thot sekti i par
(Xhabiri) jan t shumta dhe gjenden n Shpallje dhe n
realitetin pr t cilin t gjith jemi dshmitar. Po prmendim n
fillim argumentet nga Shpallja. Allahu s.u.t. thot:

Pati prej jush q e deshn kt jet e pati prej jush q

e deshn botn tjetr (3: 152)

E ti thuaj: E vrteta sht nga Zoti juaj, e kush t doj

le t besoj, e kush t doj le t mohoj. Ne kemi prgatitur
pr jobesimtart zjarr q muret e tij (t flaks) i rrethojn
ata, e nse krkojn shptim ndihmohen me uj si katran q
przhit fytyrat. (18: 29)

Kush bn mir e ka pr vete e kush bn keq ai vepron

kundr vetes, e Zoti yt nuk bn t padrejt ndaj robrve.
(41: 46)

132

Pr sa i prket argumenteve nga realiteti sht fakti se do

person e di ndryshimin q ka midis veprimeve q ai i bn me
zgjedhjen e tij p.sh. t ushqyerit, t pirit, blerja e dikaje etj. dhe
midis atyre gjrave q ndodhin pa mar parasysh dshirn e tij
p.sh. rnia nga ndonj lartsi etj. Pra sht fare e qart se n disa
veprime njeriu vepron n prputhje me zgjedhjen dhe dshirn e
tij pa u detyruar pr to e n disa t tjera ai as nuk zgjedh as nuk
dshiron at q ndodh e megjithat ajo ndodhin.
Ndrsa pr argumentet q hedhin posht thnien e sektit t
dyt (Kadiri) ne po prmendim disa prej tyre.
Allahu s.u.t. sht Krijuesi i do gjje dhe gjithka egziston
prej vullnetit t Tij. Allahu s.u.t. e ka br t qart n Librin e
Tij se veprimet e njerzve ndodhin n prputhje me vullnetin e
Tij.

E sikur t donte Allahu nuk do t mbyteshin ndrmjet

vete ata (populli) q ishin para tyre, pasi atyre u patn
zbritur argumentet, por ata megjithat u pran. E pati
prej tyre dhe t till q nuk besuan, e sikur t dshironte
Allahu ata nuk do t mbyteshin, por Allahu punon ka
dshiron. (2: 253)
Sikur t kishim dshiruar Ne secilit njeri do ti jepnim
udhzim, por fjala (vendimi) Ime ka marr fund se do ta
mbush Xhehennemin s bashku me xhin e njerz. (32: 13)
I gjith krijimi sht nn zotrimin dhe dominimin e Allahut
e njeriu sht pjes e krijimit dhe rob i Allahut dhe si i till ai
133

Niveli i tret sht Ihsani (nga ana gjuhsore do t

thot t bsh dika mjaf mir ose n mnyr perfekte).
Ihsani nga ana fetare do t thot t adhurosh Allahun sikur
ta shohsh At megjithse ti nuk e sheh At, kjo sepse Ai t
sheh ty. Argument pr kt jan ajetet:
Ska dyshim se Allahu sht me ata q jan
njerz me ihsan. (16: 128)
Dhe mbshtetuni n t plotfuqishmin,
mshiruesin. I cili t sheh kur t ngrihesh n kmb. (E
sheh) Edhe lvizjen tnde n mesin e atyre q falen. N
t vrtet Ai sht dgjuesi i dijshmi. (26: 217-220)
Ti nuk angazhohesh me asnj shtje, nuk lexon
asnj pjes nga Kurani dhe nuk bni ndonj vepr,
vetm se Ne jemi prezentuesit tuaj kur ju ndrrmerrni
mund t veproj brenda dominimit t Allahut vetm n
prputhje me vullnetin e Allahut.
134

at. Zotit tnd nuk mund ti fshihet as n tok as n qiell

as sa grimca e as m e vogl se ajo e as m e madhe
104 (10: 61)
Ihsansi sht e kundrta e sjelljes s keqe dhe ai do t thot se
personi prpiqet me t gjitha forcat e tij t bj at q sht e
mir dhe ti largohet gjrave t dmshme. Kshtu ai prpiqet ti
bj mir njerzve pr hir t Allahu me an t pasuris, pozits,
dije e vetes s tij. Mnyra m e mir pr t br mir me an t
pasuris tnde sht dhnia e zekatit, sepse ai sht nj prej
shtyllave baz t Islamit pa t cilin Islami i nj personi nuk
plotsohet. sht e detyrueshme pr njeriun q ai t shpenzoj
pasurin e tij pr t plotsuar detyrimet q ka ndaj gruas, nns,
babait, fmijve, vllezrve, motrave t tij e kshtu me radh.
Pas ksaj ai mud ti japi sadaka t varfrve dhe t tjerve q e
meritojn sadakan p.sh. nxnsve e studentve t dijes q nuk
kan mundsi ti prballojn vet shpenzimet.
Prdorja e pozits pr t br mir sht dika mjaft pozitive,
gjithmon pa shkelur Sheriatin prndryshe ajo nuk sht m e
mir, por kthehet n dika t keqe e t dmshme. Kjo ndodh
sepse jo t gjith njerzit kan t njjtin autoritet e pozit n
shoqri. P.sh. n.q.s. nj njeri i shkon dikujt me pozit dhe i
krkon atij t ndrhyj pr t me autoritetin e tij personi me
pozit mund ta ndihmoj at gjithmon brenda ligjeve t
Sheriatit.
Brja mir me an t dijes tnde sht prpjekja e personit q
ka dije pr tia dhn kt t tjerve. Kjo mund t arrihet me
shum mnyra si p.sh. me leksione, mbledhje t hapura e private
ose qoft edhe duke pir ndonj kafe ose aj mund ti msosh
njerzve gjrat e dobishme e sjelljen e mir. sht mjaf e
rndsishme q n kt shtje t prdoret zgjuarsia e urtsia.
Nuk sht mir q njerzit t kshillohen shum e n mnyr t
tepruar sepse resuli s.a.u.s. i kshillonte njerzit n momentin
dhe mnyrn e prshtatshme e jo shum shpesh. Kjo sepse njeriu
104

135

mund t mrzitet e kur ai mrzitet mudet q t mos e plqej

dika t mir vetm pr shkak se i thuhet shum shpesh.
Njeriu mund t bj mir edhe nprmjet vetes s tij. Resuli
s.a.u.s. pr kt thot: t ndihmoni nj njeri q ti hipi dhe
ti japi kafshs s tij ose t ngrini sipr pr t bagaxhin e tij
sht sadaka. (S. Buhari eng. trans. v.4 f.90-91 n.141 dhe S.
Muslim eng. trans. v.2 f.483-484 n.2204) Pra t ndihmosh nj
njeri q t ngrej bagazhet e tij ose ti tregosh atij rrugn e t
tjera si kto ku njeriu prpiqet ti bj mir dikujt tjetr jan t
gjitha gjra q prfshihen n Ihasn.
Ihsani i adhurimit sht ta adhurosh Allahun sikur e sheh
At. Duke e br adhurimin n kt mnyr personi do t ndjej
se zemra e tij e ikurajon at t vazhdoj ta bj at e kshtu ai do
t gjej qetsi e prehje. Pjesa t adhurosh Allahun sikur ta
shohsh At megjithse ti nuk e sheh At, kjo sepse Ai t sheh
ty tregon adhurimin e br me frik ndaj Allahut. Ky sht
niveli i dyt i Ihsanit. N.q.s. ti nuk e adhuron Allahun s.u.t.
sikur e sheh at ather ti adhuroje At duke pasur gjithmon
n mendje se Ai t sheh ty. N kt mnyr ti do ta adhurosh
At duke ju friksuar dhe duke i krkuar Atij t t mbroj prej
ndshkimit t Tij. Ky nivel nga ata q kan dije mbahet si m i
ult se niveli i par. Adhurimi i Allahut s.u.t. sht, ashtu si
thot Ibn Kajim: Adhurimi i Mshiruesit sht dashuri e
tejskajshme pr T. Kjo bashk me nnshtrimin dhe dorzimin e
adhuruesit ndaj Tij jan dy shtyllat e tij (e adhurimit). Pra
adhurimi sht ndrtuar mbi kto dy gjra: dashuria e
tejskajshme dhe dorzimi e nnshtrimi. Dashuria e bn njeriun
t doj e krkoj prej Allahut ndrsa dorzimi e nnshtrimi e bn
at t friksohet prej Allahut. Ky sht Ihsani n adhurimin e
Allahut. N.q.s. njeriu e adhuron Allahun n kt mnyr ai bhet
prej atyre q jan t sinqert n adhurimin e tij. Ai kurr nuk do
dshiroj me adhurimin e tij q t lavdrohet nga njerzit e do t
jet njsoj pr t si ta shohin si t mos e shohin njerzit. Pjes
prej plotsimit t sinqeritetit t adhurimit sht edhe prpjekja
136

":

"

nga personi q t mos shihet prej njerzve kur ai adhuron

Allahun. Megjithat adhurimi i Allahut n prezenc t njerzve
ka edhe ai dobit e veta p.sh. kur personi q e kryen adhurimin
sht i till q ndiqet nga njerzit e shrben si shembull pr ata.
Kshtu adhurimi i tij i sakt e i mir bn q njerzit q e pasojn
at (q mund t jen shok, miq, t afrm etj.) t ndjekin
shembullin e tij t mir. N.q.s. arrihet kjo ather shprblimi q
merr ky person mund t jet m i madh se sa shprblimi q
mund t merrte n.q.s. adhurimin do ta bnte t fsheht. Prandaj
Allahu s.u.t. lavdron at q shpenzon pasurin n zekat e
sadaka hapur e fsheht. Kryerja e nj vepre adhurimi fsheht
sht m mir e m e dobishme pr zemrn dhe bn q person t
jet m i nnshtruar, por edhe kur ajo kryhet hapur ka t mira
pr personin dhe Islamin pr shkak t manifestimit t kryerjes s
veprave q Allahu ka urdhruar. Muslimani mund ta kryej nj
vepr adhurimi fshehtazi apo haptazi duke e par se cila mnyr
sht m e prshtatshmja.
137

":

":

,"

":

":

":

".

,
:

" :

".

.
:

,"

"

"

Argument nga Sunneti sht hadithi i mirnjohur i

Xhibrilit a.s. i transmetuar nga Umari r.a. i cili tha:
Ndrsa ne ishim t ulur nj dit n prezencn e resulit
s.a.u.s. nj burr me rroba shum t bardha dhe flok
shum t zeza erdhi te ne. N t nuk dukej asnj shenj
udhtimi e askush prej nesh nuk e njihte at. Kshtu ai
erdhi dhe u ul pran resulit s.a.u.s., vuri gjunjt e tij n
drejtim t gjunjve t resulit s.a.u.s., pllmbt mbi kofsht
e resulit s.a.u.s. dhe tha: O Muhammed, m trego pr
138

Islamin. Resuli s.a.u.s. tha: Islami sht t dshmosh se

askush nuk ka t drejt t adhurohet prve Allahut dhe se
Muhammedi sht i drguari i Tij; t falsh namaz; t
japsh zekat; t argjrosh Ramazanit e t kryesh haxhin
n.q.s. ke mundsi pr kt. Ai tha: Ti the t drejtn. Ne
u uditm q ai e pyeste at dhe pastaj thoshte se ai (resuli
s.a.u.s.) kishte thn t vrtetn. Ai tha: M trego pr
imanin. Ai tha: Ai sht t besosh me t vrtet te
Allahu, melekt e Tij, Librat e Tij, t drguarit e Tij, ditn e
Fundit, t besosh n Kader t mir e t keq. Ai tha: Ti
the t vrtetn. Ai tha: M trego mua pr ihsanin. Ai
(resuli s.a.u.s.) tha: sht t adhurosh Allahun sikur e
sheh At, megjithse ti nuk e sheh At Ai t sheh ty. Ai
tha: M trego mua pr Orn (Kijametin). Ai tha: I
pyeturi nuk di m tepr se pyetsi. Ai tha: M trego pr
shenjat e tij. Ai (resuli s.a.u.s.) tha: Kur skllavja do t
lindi zonjn e saj; kur t shikosh barinjt kmbzbathur, t
zhveshur e t varfr duke konkuruar n ndrtimin e
ndrtesave t larta. Ai tha: Kshtu ai (Xhibrili a.s.) iku
dhe ne qndruam pak e pastaj ai (resuli s.a.u.s.) tha: O
Umar a di kush ishte pyetsi? Un u prgjigja: Allahu
dhe i drguari i Tij e din m mir. Ai (resuli s.a.u.s.) tha:
Ky ishte Xhibrili, ai erdhi te ju pr tiu msuar fen
(Dinin). (S. Muslim eng. trans. v.1 f.1-3 n.1)

139

Parimi i tret

105

- Njohja e profetit tnd Muhammedit

s.a.u.s. Ai sht Muhammed ibn Abdul-Mutalibit ibn
Njohja nga ana e njeriut e t drguarit q sht uar nga
Allahut te ai prfshin pes gjra:
(i)-Njohja e prejardhjes familiare t tij: Prejardhja
familiare e Muhammedit s.a.u.s. sht m fisnikja nga
prejardhjet familiare t njerzve. Ai Hashimi, prej Kurejshve,
dhe Arab. Ai ishte Muhammedi i biri i Abdullah ibn AbdulMutalib ibn Hashim.
(ii)-Mosha e vdekjes s tij, ku u lind dhe ku emigroi.
Shejhu e tregon kt duke thn: Ai vdiq kur ishte 63 vje,
vendi i tij ishte Meka dhe emigroi pr n Medine. Ai u lind n
Mek dhe qndoj atje 53 vjet. Ai emigroi n Medine dhe
qndroi atje pr 10 vjet. Atje vdiq n muajin Rabul-Eual n vitin
11 h.
(iii)-Njohja e jets s tij si i drguar i Allahut q ka zgjatur
nj periudh 23 vjeare. Shpallja e par iu dha atij kur ai ishte
40 vje tamam si tha nj prej recituesve t tij t poezis: 40
vjet erdhn mbi t e ather drita e profetsis doli prej tij n
muajin Ramazan.
(iv)-far e bri at nebij e pastaj resul? Muhammedi
s.a.u.s. ishte nebij q nga momenti kur atij i erdhi shpallja e
Allahut:

105

Lexo me emrin e Zotit tnd i cili krijoi (do gj). Krijoi

njeriun prej nj gjaku t ngjizur. Lexo! Se Zoti yt sht m
140

Hashim. Hashim ishte prej (fisit) Kurejshve. Kurejsht jan

arab e arabt kan rrjedhur nga Ismaili i biri i Ibrahimit.
Paqja dhe bekimi qoft i Allahut qoft mbi Ibrahimin dhe
t drguarin ton.

bujari. Ai q e msoi (njeriun) t shkruaj me pend. I msoi

njeriut at q nuk e dinte. (96: 1-5)
Ai u b resul kur i erdhi thnia e Allahut s.u.t.:

O ti i mbuluar! Ngrihu dhe trhiqu vrejtjen. Dhe

madhroje Zotin tnd! Dhe rrobat e tua pastroji! Dhe t
keqes s ndyr largoju! Dhe mos u mburr me at q jep e t
duket shum! Dhe pr hir t Zotit tnd duro! (74: 1-7)
Kshtu ai u ngrit dhe bri at q Allahu i lartsuar i kishte
urdhruar.
N lidhje me diferencn ndrmjet nebijit dhe resulit dijetart
thon: Nebij sht ai q ka nj Shpallje t drguar te ai, por pr
t ciln ai nuk sht i urdhruar ta transmetoj. Ndrsa resul sht
ai q ka nj shpallje t drguar te ai prej Allahut dhe sht i
urdhruar ta transmetoj at te njerzit dhe t punoj n baz t
saj. Kshtu do resul sht nebij, por jo do nebij sht resul.
(v)-Cili ishte mesazhi me t cilin u drgua ai dhe pse u
drgua? Ai u drgua t thrriste n teuhid dhe n Ligjin q
Allahu shpalli. Ai u drgua si mshir te t gjitha krijesat pr ti
nxjer nga shirku, kufri dhe injoranca n dritn e dijes, imanit
dhe teuhidit (adhurimit vetm t Allahut n t gjitha aspektet e
adhurimit).
141

Ai jetoi pr 63 vjet: 40 vjet para profetsis dhe 23

vjet si i drguar i Allahut. Ai u drgua si nebij me ikra
(me fillimin e sures Alak) dhe si resul me (suren) Mudethir.
Vendi i tij ishte Meka dhe ai emgroi (emigrim i udhruar
nga Allahu) n Medine. Allahu e drgoi at ti trhiqte
vmendjen njerzve ndaj shirkut dhe t thrriste n teuhid.

Argument sht thnia e Allahut t lartsuar:

142

O ti i mbuluar! Ngrihu dhe trhiqu vrejtjen.

Dhe madhroje Zotin tnd! Dhe rrobat e tua pastroji!
Dhe idhujve largoju! Dhe mos u mburr me at q jep e
t duket shum! Dhe pr hir t Zotit tnd duro! (74: 17)
Kuptimi i Ngrihu dhe trhiqu vrejtjen sht se
ai duhet t paralajmronte pr shirkun dhe t thrriste n
teuhid. Dhe madhroje Zotin tnd do t thot madhroe
Zotin tnd me teuhid. Dhe idhujve largoju n kt ajet
n arabisht jan prdorur fjalt er-rujz q do t thot idhuj
dhe haxhr q do t thot me u largu, me liru veten apo me u
shkput. Pra largoju, shkputu prej idhujve dhe njerzve q
i adhurojn ata. Ai e morri prsipr kt detyr e thirrja n
teuhid zgjati pr 10 vjet. Pas 10 vjetsh resuli s.a.u.s. u
morr pr t kryer udhtimin e tij n qiej (Miraxh)106 e
Fjala al-Uruxh do t thot me u ngjit ashtu si prmendet
nga Allahu n Kuran:

106

Atje ngjiten engjejt dhe shpirti (Xhibrili) n nj dit q

zgjat 50 mij vjet. (70: 4)
Nata e ngjitjes sht nj prej mrekullive m t mdha q
Allahu i ka dhn resulit s.a.u.s. para se ai t shprngulej n
Medin. Kur resuli s.a.u.s. ishte duke fjetur n nj pjes t
veant t Kabs dikush erdhi tek ai dhe ia hapi trupin e tij n
pjesn midis fytit dhe pjess t poshtme t barkut. Pastaj i
ardhuri nxorri zemrn e resulit dhe e mbushi at me iman e
urtsi, duke e pregatitur pr at q do ti ndodhte atij. M pas nj
kafsh e bardh, e quajtur Burak, m e vogl se mushka e m e
madhe se gomari erdhi te resuli s.u.a.s. Hapi i ksaj kafshe
143

arrinte deri aty ku mund t mbrrij shikimi. Resuli s.a.u.s. i hipi

atij (Burakut) dhe, i shoqruar nga Xhibrili, shkoi n Jeruzalem
ku u fal bashk me t gjith nebijt e result duke i udhhequr
ata n namaz. Pastaj Xhibrili u ngjit me resulin s.a.u.s. n
drejtim t qiellit m t ult dhe krkoi t hynte n t. U tha:
Kush sht? Ai (Xhibrili) u prgjigj: Xhibrili. U tha: E
kush sht me ty? Ai u prgjigj: Muhammedi. Ai tha: A
sht thirrur ai? Ai (Xhibrili) tha: Po. U tha: Mirserdht,
far vizitori i shklqyer ka ardhur! Hyrja iu lejua atyre dhe
atje gjetn Ademin. Xhibrili tha: Ky sht strgjyshi yt Ademi,
prshndete at me selam. Muhammedi e prshndeti at e ai iu
prgjigj gjithashtu me selam e i tha: Mirserdhe, njeri e profet i
drejt! N t djatht t Ademit ishin shpirtrat e atyre
pasardhsve t tij q do t shptonin e n t majt shpirtrat e
atyre pasardhsve t tij q do t shkatrroheshin. Kur ai shihte
n t djatht qeshte e kur shihte n t majt ai qante. Pastaj
Xhibrili u ngjit me resulin s.a.u.s. n drejtim t qiellit t dyt dhe
krkoi t hynte. Resuli s.a.u.s. gjeti atje Jahjain dhe Isain t cilt
jan kushurinj nga nna (ishin djem tezeje). Xhibrili tha: Kta
jan Jahjai dhe Isai, prshndeti ata me selam. Resuli s.a.u.s. i
prshndeti ata me selam e ata u prgjigjn po me selam e than:
Mirserdhe, vlla dhe profet i drejt! Pastaj Xhibrili u ngjit me
resulin s.a.u.s. n drejtim t qiellit t tret dhe krkoi t hynte.
Resuli s.a.u.s. gjeti atje Jusufin e Xhibrili tha: Ky sht Jusufi,
prshntete at me selam. Resuli s.a.u.s. e prshndeti at me
selam e ai iu prgjigj po me selam e tha: Mirserdhe, vlla dhe
profet i drejt! Pastaj Xhibrili u ngjit me resulin s.a.u.s. n
drejtim t qiellit t katrt dhe krkoi t hynte. Resuli s.a.u.s. gjeti
atje Idrizin e Xhibrili i tha: Ky sht Idrizi, prshndete at me
selam! Ai e prshndeti at me selam e ai ui prgjigj atij me
selam e tha: Mirserdhe, vlla e profet i drejt! Pastaj Xhibrili
u ngjit me resulin s.a.u.s. n drejtim t qiellit t pest dhe krkoi
t hynte. Resuli s.a.u.s. gjeti atje Harun Ibn Imranin, vllain e
Musait e Xhibrili tha: Ky sht Haruni, prshndete at me
144

selam! Resuli e prshndeti at me selam, ai iu prgjigj atij me

selam e tha: Mirserdhe, vlla dhe profet i drejt! Pastaj
Xhibrili u ngjit me resulin s.a.u.s. n drejtim t qiellit t gjasht
dhe krkoi t hynte. Ai gjeti atje Musain e kshtu Xhbrili i tha:
Ai sht Musai, prshndete at me selam! Ai e prshndeti
at me selam e Musai e prshndeti e tha: Mirserdhe, vlla
dhe profet i drejt! Kur ai vazhdoi n drejtim t Musait, Musai
qau e resuli s.a.u.s. e pyeti: Prse qan? Ai u prgjigj: Qaj,
sepse nj burr u drgua pas meje si resul dhe prej popullit t tij
do t hyjn n Xhennet m shum se populli im. Musai a.s.
ishte duke qar pr shkak t pikllimit t humbjes s shum
virtyteve prej popullit t tij dhe jo sepse e kishte zili popullin e
Muhammedit s.a.u.s. Pastaj Xhibrili u ngjit me resulin s.a.u.s. n
drejtim t qiellit t shtat dhe krkoi t hynte. Resuli s.a.u.s.
gjeti atje Ibrahimin e Xhibrili i tha: Ky sht Ibrahimi,
prshndete at me selam. Resuli s.a.u.s. e prshndeti at me
selam e ai iu prgjigj me selam e tha: Mirserdhe, bir dhe
profet i drejt! Ibrahimi a.s. ishte n qiellin e shtat duke
qndruar me shpin nga Bejtul-Mamur, n t ciln do dit 70
mij melaike hyjn n t pr t adhuruar Allahun e pasi dalin
prej saj nuk kthehen m kurr aty. Pastaj resuli s.a.u.s. u ngrit n
pikn m t largt, n Sidretul-Munteha e ajo, me urdhrin e
Allahut, ishte mbuluar me nj shklqim e bukuri t till q
askush nuk mund ta prshkruaj. Pastaj Allahu s.u.t. bri t
detyrueshm 50 namaze n dit. Pas ksaj resuli s.a.u.s. zbriti
deri tek Musai, i cili e pyeti: far bri Zoti yt t detyrueshm
pr popullin tnd. Resuli s.a.u.s. iu prgjigj: 50 namaze n
dit. Musai tha: Populli yt nuk do t jet n gjendje ta
prballoj kt, un jam prpjekur shum me Beni Israilt e kam
prvoj prej popujve para jush, prandaj kthehu tek Zoti yt e
krkoi q Ai ta reduktoj kt detyrim pr popullin tnd. Resuli
s.a.u.s. tha: Kshtu, un u ktheva e dhjet prej tyre (10 namaze)
mu reduktuan. Resuli s.a.u.s. u kthye tek Allahu disa her
derisa detyrimi u fiksua n pes namaze. Ather u thirr: Un e
145

kshtu 5 namazet u bn t detyrueshme pr t. Ai u fal n

Mek pr tre vjet107 ather ai u urdhrua t kryente hixhrin
(t emigronte) n Medine108.
kam reduktuar detyrimin dhe ngarkesn pr robt e Mi. (Pr t
lexuar hadithin e plot shih: S. Buhari, Eng. Trans. V. 4 f. 287290 No.429 dhe V.5 f.143-148 No. 227)
Gjithashtu kt nat resuli s.a.u.s. u fut n Xhennet dhe pa
tenda perlash e vrejti se toka e Xhennetit ishe misk. Pas ksaj
Allahu s.u.t. e riktheu resulin s.a.u.s. n Mek n kohn e agimit
e pas ksaj ai fali namazin e agimit (Subh).
107
N at koh falej namazi dy rekatsh. Kur resuli s.a.u.s.
emigroi n Medine namazi brenda vendbanimit u b katr
rekatsh, ndrsa namazi i udhtimit mbeti dy rekatsh.
108
Allahu s.u.t. e urdhroi Muhammedin s.a.u.s. t emigroj n
Medine pr shkak se populli i Meks e ndalonte at q ai t
ftonte njerzit n Fen e Allahut. Kshtu, n muajin RebiulEvel, n vitin e 13-t t profetsis s tij, resuli s.a.u.s. mbrriti
n Medine. Ai, me lejen e Allahut, e la Mekn duke emigruar
pr n Medine pasi u kishte propaganduar n Mek njerzve plot
argumente e prova t qarta pr 13 vjet me radh. Megjithat
shumica e kurejshitve dhe e udhheqsve t tyre mohuan dhe,
me duart e tyre, i shkaktuan resulit s.a.u.s. dhe njerzve q
besuan tek ai vshtirsi e mundime t mdha. Puna shkoi deri
aty sa q ata u pregatitn pr ta vrar tinzisht resulin s.a.u.s.
Udhheqsit e tyre u mblodhn n Darun-Nedwah pr tu
konsultuar me njri-tjetrin se far do t bnin me resulin s.a.u.s.
Ata pan se shokt e tij kishin emigruar n Medine dhe kuptuan
se ai, sigurisht, do t shkonte t bashkohej me ta dhe do t
krkonte ndihmn e Ensarve (njerz q i kishin dhn besn
resulit s.a.u.s. se do ta mbronin at ashtu si fmijt dhe grat e
tyre). N.q.s. kjo do t realizohej, prball kurejshitve do t
gjendej nj forc e madhe. N kt situat armiku i Allahut, Ebu
Xhehli, hodhi iden q t zgjidhej nj grup t rinjsh i prbr
146

nga nj pfaqsues pr do fis, tu jepej nga nj shpat e ata, t

gjith s bashku, t sulmonin e ta vrisnin resulin s.a.u.s.. Kshtu
ata do t shptonin prej tij dhe, pr m tepr, prgjegjsia e
derdhjes s gjakut do t nddahej n t gjitha fiset, kshtu q
Benu Abd Menaf-t (farefisi i resulit s.a.u.s.) nuk do t mundnin
t luftonin kundr t gjithve pr tu hakmarr dhe do t
knaqeshin duke u dmshprblyer pr gjakun e derdhur,
dmshprblim ky q do tu ofrohej atyre.
Allahu s.u.t. i tregoi resulit s.a.u.s. pr kt plan t
mushrikve dhe i dha atij lejen q t emigronte n Medine. Ebu
Bekri r.a. kishte br prgatitjet pr emigrim, por resuli s.a.u.s. i
kishte thn q t priste, sepse ai vet priste urdhrin e Allahut
pr t emigruar. Kshtu, Ebu Bekri r.a. qndroi q t shoqronte
resulin s.a.u.s. Aishja r.a. ka thn: Kur ne ishim n shtpin e
Ebu Bekrit n kohn e vaps s mesdits, resuli s.a.u.s. erdhi e
trokiti n der. Ebu Bekri tha: Nna dhe babai im u bfshin fli
pr t! Pasha Allahun, dika serioze duhet ta ket sjell at ktu
n kt or. Resuli s.a.u.s. hyri dhe i tha Ebu Bekrit: Nisi t
gjith ata q jan me ty! Ai tha: sht vetm familja jote
(gruaja). Resuli s.a.u.s. tha: Mu dha leja pr tu larguar. Ebu
Bekri tha: A t t shoqroj ty, o i drguari i Allahut? Ai u
prgjigj: Po. Ebu Bekri tha: Ather, o resulullah, merr nj
prej ktyre kafshve t mija. Resuli s.a.u.s. tha: Me pages!
Kushtu, resuli s.a.u.s. u nis s bashku me Ebu Bekrin dhe
qndruan n nj shpell n malin Thawr pr tri net. Abdullah
ibn Ebi Bekr, q ishte djal i zgjuar dhe i vmendshm,
qndronte me ta gjat netve dhe kthehej n Mek kur mbaronte
nata q t ishte midis kurejshitve ditn. Kshtu, ai dgjonte
far thoshin ata pr resulin dhe shokt e tij e natn shkonte dhe
ua trgonte atyre. Kurejshitt filluan t krkonin kudo pr resulin
s.a.u.s. dhe u prpoqn ta zinin at me do kusht. Ata,
gjithashtu, vun nj shprblim prej 100 devesh pr at q do ta
sillte resulin s.a.u.s. dhe shokt e tij. Por Allahu s.u.t. i mbrojti
ata. Kurejshitt madje u ndaln n hyrjen e shpells, por nuk i
147

pan ata. Ebu Bekri r.a. ka thn: Un i thash resulit s.a.u.s.

kur ishim n shpell: N.q.s. nj prej tyre do t shoh posht n
drejtim t kmbve t tij, do t na pikas. Resuli s.a.u.s. u
prgjigj: Mos u shqetso, Allahu sht me ne. far mendon ti,
o Ebu Bekr, pr dy vet kur i treti sht Allahu? Pas tri netsh,
kur vala e krkimeve pr ta ra disi, ata t dy lan shpelln dhe u
drejtuan n drejtim t Medines nga rruga e bregdetit. Kur
njerzit e Medines, Muhaxhirt dhe Ensart, dgjuan se resuli
s.a.u.s. kishte ln Mekn, filluan t dilnin, pr dit tek
rrafshnalta vullkanore pr t pritur ardhjen e resulit s.a.u.s. dhe
t shoqruesve t tij. Ata ktheheshin vetm kur vapa i detyronte
t shkonin n shtpit e tyre. N kohn kur resuli s.a.u.s. arriti n
Medine ishte afrsisht mesdit dhe temperatura ishte shum e
lart e kshtu njerzit ishin kthyer n shtpit e tyre. Ather nj
ifut q kishte hipur n maj t fortesave pr t par dika pa
resulin s.a.u.s. dhe shokt e tij duke ardhur nga shkrettira. Ai
nuk mundi ta mbaj veten dhe filloi t brtiste: O arab, erdhi
njeriu juaj i madh q po prisnit! Kushtu, muslimant u turrn
pr t takuar resulin s.a.u.s., duke marr me vete edhe armt e
tyre n shenj respekti ndaj resulit s.u.a.s. dhe pr t treguar se
ata ishin gati pr xhihad e pr ta mbrojtur at. Ata e takuan at
n rrafshnaltn e llavs e ai, s bashku me ta, u kthye n t
djatht dhe u ul me Benu Amr ibn Auf n Kuba. Ai qndroi me
ta pr pak net dhe hodhi themelet e xhamis. Pastaj ai shkoi n
Medine s bashku me njerzit si q ishin me t dhe me shum t
tjer q u bashkuan me ta rrugs. Ebu Bekri ka thn: Kur ne
arritm n Medine njerzit doln n rrug e disa hipnin mbi
shtpit e tyre, madje kishin dal edhe fmijt dhe shrbtort, e
t gjith thrrisnin Allahu Ekber, i drguari i Allahut erdhi!
Allahu Ekber, Muhammedi erdhi! (Shiko S. Buhari eng. trans.
v.5 f.158-167 n.245)
148

Hixhreti emigrimi sht largimi nga vendi i shirkut

pr n vendin Islam109. Emigrimi nga vendi i shirkut pr n
nj vend Islam sht i detyrueshm pr kt ummet110 dhe
do t vazhdoj t jet i till deri n Ditn e Kijametit.
Argument pr kt sht thnia e Allahut:
El-Hixhreh nga pikpamja gjuhsore sht fjal e rrjedhur nga
fjala el-hexhr q do t thot braktisje. Kuptimi fetar q ka kjo
fjal sht ashtu si ka thn autori: Migrim nga vendi i shirkut
pr n vendin Islam. Vendi i shirkut sht ai vend n t cilin
shirku prkrahet e mbrohet dhe shenjat q shfaqin Islamin si
ezani, namazi me xhemat, bajramet dhe xhumaja nuk jan
vendosur. Kur themi nuk jan t vendosura, prjashtojm ato
shenja t Islamit q jan vendosur n mnyr t kufizuar si dhe
ato t vendosura nga minoretetet muslimane n vendet e
kafirve. Kto vende n t cilat shenjat e Islamit jan vendosur
vetm n minoritetet e muslimanve nuk jan vende Islame.
Vende islame jan ato vende, n t cilat shenjat e Islamit jan
vendosur n t gjith vendin.
110
Pr do musliman q nuk mund t praktikoj Fen e tij n
vendet e kafirve sht e detyrueshme t emigroj. N.q.s. ai nuk
mund t praktikoj fen e tij, ather Islami i tij nuk do
plotsohet derisa ai t kryej migrimin. Kjo sepse do gj q
sht e domosdoshme pr kryerjen e nj detyrimi fetar sht e
detyrueshme t plotsohet.
109

149

Melekt ua morn shpirtin e atyre q ishin

mizor t vetvetes ju than: N ka ishit ju? Ata
than: Ne ishim t paaft n at tok! (melekt) Ju
than: A nuk ishte e gjer toka e Allahut e t migronit
n t? Vendi i tyre sht Xhehennemi dhe sa vend i keq
sht ai!
Prve atyre q ishin t paaft nga burrat, grat e
fmijt q nuk kishin mundsi t gjenin, as mnyr, as
rrug (pr shprngulje).
Atyre do tua fal Allahu. Allahu sht q shlyen e
fal shum. (4: 97-99)

":

150

".

O robrit e mi q besuat, toka Ime sht e gjer,

pra vetm Mua m adhuroni. (29: 56) El-Begaui thot:
Ky ajet sht shpallur n lidhje me muslimant q ishin n
Mek e q nuk emigruan. Allahu u drejtohet atyre duke i
quajtur besimtar.111
Prov pr emigrimin sht edhe hadithi n t cilin
resuli s.a.u.s. thot: Emigrimi nuk do t ndrpritet derisa
t mos ndrpritet pendimi, dhe pendimi nuk do t ndrpritet
derisa dielli t lind nga perndimi.112
Ajo q sht prmendur ktu nga shejhu duke cituar ElBegauin, n.q.s. sht marr nga tefsiri i tij, sht cituar jo fjal
pr fjal, por me kuptim. Kjo sepse n lidhje me komentin e
ktij ajeti n tefsirin e El-Beganit nuk gjendet nj gj e till fjal
pr fjal.
112
Kjo do t jet n at koh kur veprat e t drejtve do t
prfundojn. Allahu s.u.t. thot:
A mos jan duke pritur ata (pas ktyre fakteve) vetm
tiu vijn melek (tu marrin shpirtin), t vij Zoti yt (urdhri
pr shkatrrim) ose t vijn disa nga shenjat e Zotit tnd, (n)
ditn kur vijn disa shenja t Zotit tnd, asnj njeriu nuk i
vlen besimi i tij nse nuk ka besuar m par ose nuk ka br
n besimin e tij kurrfar t mire. Thuaj: Pritni, edhe ne
jemi duke pritur! (6: 158)
111

M posht do t prmendim rregullat n lidhje me udhtimin

pr n vendet e kafirve. Udhtimi pr n vendet e kafirve nuk
lejohet n.q.s. nuk prmbushen kushte e mposhtme.
(1)-Personi t ket dije n mnyr q t largoj dyshimet.
151

(2)-Personi t jet i lidhur mir me Islamin q t mos e

mposhtin cytjet e dshirat e kqija.
(3)-Kur personi ka nevoj pr kt udhtim.
N.q.s. kto tre kushte nuk plotsohen ather nuk lejohet t
udhtohet n vendet e kafirve pr shkak t sprovave t mdha e
joshjes ndaj t keqes q ai duhet t prballoj. Gjithashtu duhet
ai duhet t bj llogari q t mos shpenzoj pasuri kot sepse
dihet se kto udhtime krkojn shum para.
N.q.s. nj person ka nevoj q t shkoj n vendet e kafirve
pr shkak t nevojs pr tu mjekuar ose pr t marr ndonj dije
nga shkenca q nuk gjendet n vendin e tij e ai ka dije dhe sht
i lidhur mir me Islamin ather pr t nuk ka ndonj problem
q ta kryej kt udhtim.
Por udhtimi n vendet e kafirve pr turizm nuk sht i
lejuar sepse kjo nuk sht e nevojshme. Ai mund t shkoj pr
turizm n vendet Islame. El-hamdu lilah disa vende Islame si
p.sh. Arabia Saudite ka vende t prshtatshme pr turizm
kshtu muslimant mund t shkojn atje pr pushime.
Vendosja me banim n vendet e kafirve sht e rrezikshme
pr muslimanin, pr fen, edukimin, karakterin dhe sjelljen e tij.
Ne njohim tashm shum prej atyre q vendosen n vendet e
kafirve e q feja e tyre prishet. Disa prej tyre kthehen prej
vendeve ku kan shkuar me ide, sjellje e zakone q nuk
prputhen me Islamin bile disa prej tyre shkojn deri aty saq
mohojn edhe Islamin. Pr kt arsye sht e prshtatshme, n
fakt sht e detyrueshme, q kjo gj t evitohet duke plotsuar
kushtet q kemi prmendur m sipr.
Vendosja me banim n vendet e kafirve ka dy kushte
kryesore:
(1)-Q feja e personit t jet i sigurt ai duhet t ket dije t
mjaftueshme, iman dhe dshir pr t kryer vepra t mira dhe
pr tu br i fort n fen e tij. Gjithashtu ai duhet t ket brenda
152

vetes s tij urrejtje pr kafirt. Dashuria dhe miqsia ndaj

kafirve jan gjra q mohojn imanin. Allahu s.u.t. thot:

Nuk gjen popull q e beson Allahun dhe ditn e gjykimit,

e ta doj at q kundrshton Allahun dhe t drguarin e Tij,
edhe sikur t jen ata (kundrshtart) prindrit e tyre, ose
fmijt e tyre, ose vllezrit e tyre, ose farefisi i tyre. (58:
22)
O ju q besuat! Mos zini miq as jehud as t krishter.
Ata jan miq t njri tjetrit. E kush prej jush i miqson ata,
ai sht prej tyre. Vrtet Allahu nuk v n rrug t drejt
popullin zullumqar.
E ata q n zemrat e tyre kan smundje, i sheh se nga
rendin te ta (pr miqsi) duke thn: Po friksohemi se mos
po na sillet ndonj e keqe. Po Allahu do t sjell fitoren, ose
dika tjetr nga ana e Tij e ather do t pendohen pr at
q e mbanin t fshet n shpirtin e tyre. (5: 51-52)
Gjithashtu resuli s.a.u.s. ka thn n nj hadith sahih:
Kushdo q do nj popull sht prej tyre, dhe njeriu sht me
ata q do. [Prkthyesi n anglisht: Buhari tregon n Sahihun e
tij nga Abdullah ibn Mesud se resuli s.a.u.s. ka thn: do
njeri do t jet me ata q ai do. (S. Buhari eng. trans. v.9 f.122
n.189). Ahmedi transmeton n nj hadith t gjat nga Aishja se
resuli s.a.u.s. ka thn: nj burr nuk e do nj popull e q
Allahu t mos bj q ai t jet me ta. (I cilsuar sahih nga
Albani shiko Sahihul-Jaami n.3021)
(2)-Personi t ket mundsi t manifestoj fen e tij hapur
n mnyr t till q t manifestohen shenjat e jashme t Islamit
e personi t mos ndalohet pr kt. Ai nuk duhet t ndalohet nga
153

falja e namazit me xhemat apo jo, nga falja e xhumas, zekati,

argjrimi, haxhi e nga ritet e tjera t Islamit. N.q.s. nuk lejohet
ti kryej kto ather nuk sht e lejueshme pr t t vendoset
atje. Jo vetm kaq por n kto kushte atij i bhet detyrim
emigrimi.
Autori i el-Mugni ka thn (v.8 f.457) kur prmend kategorit
e njerzve n lidhje me emigrimin: I pari q banon n vend
kafirsh e q e ka detyr emigrimin sht ai i cili nuk lejohet t
kryej detyrimet e tij kundrejt Islamit e q ka mundsi ta kryej
emigrimin. Allahu thot:
Melekt ua morn shpirtin e atyre q ishin mizor t
vetvetes, e ju than: N ka ishit ju? Ata than: Ne ishim
t paaft n at tok! (melekt) Ju than: A nuk ishte e
gjer toka e Allahut e t migronit n t? Vendi i tyre sht
Xhehennemi dhe sa vend i keq sht ai! (4: 97)
Ky sht nj krcnim i ashpr i cili provon detyrimin. sht
e detyrueshme t bhen detyrimet q ka personi ndaj Isalmit.
Migrimi sht i domosdoshm pr kryerjen e detyrimeve q ka
personi kshtu edhe migrimi vet bhet i detyrueshm.
Pas plotsimit t ktyre dy kushteve baz banimi n nj vend
kafirsh ndahet n disa kategori:
Kategoria e par: Kur muslimani vendoset n vendin e
kafirve pr t br thirrje n Islam. Ky sht nj lloj xhihadi e
sht farz kifaje (detyrim i prgjithshm q n.q.s. kryet nga disa
ather t tjerve u hiqet detyrimi) pr ata q jan n gjendje ta
kryejn at, por gjithmon me kusht q ai t mos ndalohet nga kjo
e q njerzit q ai thrret t mos ndalohen ti prgjigjen atij. Kjo
sepse thirrja n Islam sht nj prej detyrimeve t fes, sht
rruga e t drguarve dhe resuli s.a.u.s. ka urdhruar q ne t
transmetojm mesazhin q ai solli n do vend dhe koh. Resuli
s.a.u.s. ka thn: Transmetoni prej meje qoft edhe nj ajet t
vetm. (S. Buhari eng. trans. v.4 f.442 n.667)
154

Kategoria e dyt: Kur muslimani vendoset n vendin e

kafirve pr t studiuar gjendjen dhe kushtet e tyre n lidhje me
besimin, adhurimin, mnyrat e degjenerimit dhe anarkin e tyre.
Ai e bn kt n mnyr q ti paralajmroj njerzit q t mos
mashtrohen prej sistemeve, teorive, metodave etj. q ndjekin
kafirt e q jan n kundrshtim me Islamin dhe pr ti treguar
realitetin e tyre personave q jan trhequr prej tyre. Kjo lloj
vendosje sht gjithashtu nj lloj xhihadi pr shkak se ka pr
qllim paralajmrimin ndaj kufrit dhe njerzve t tij. Ky veprim
prve t tjerash duke paraqitur t korrupsionin, prishjen,
shthurjen e degjenerimin e vendeve t kufrit nxjerr n pah
vrtetsin, saktsin dhe udhzimin e drejt t Islamit. Ashtu
si thuhet n nj shprehje: Gjrat bhen t qarta nga e kundrta
e tyre. Kjo vendosje sht e kushtzuar nga fakti i t qnit t
aft i personin pr tia arritur ktij qlli pa shkaktuar dm. N.q.s.
ai nuk mund ta arrij qllimin e tij pr paralajmrimin e njerzve
ather n kt vendosje nuk ka dobi. Gjithashtu edhe n.q.s.
qllimi i tij mund t arrihet por duke pasur dm t madh p.sh.
n.q.s. njerzit reagojn duke prbuzur e shar Islamin, resulin
s.a.u.s. e dijetart ather personi duhet t trhiqet prej qllimit
t tij ashtu si thot Allahu i lartsuar:

Ju mos ua shani ata (zotat) q u luten (idhujtart), ve

Allahut, e si (hakmarrje) t fyejn Allahun nga armiqsia,
duke mos ditur (pr madhrin e Tij). Kshtu ne i kemi
zbukuruar do populli veprimin e vet, mandej e ardhmja e
tyre sht te Zoti i tyre, e Ai i shprblen pr at q vepruan.
(6: 108)
155

E ngjashme me kt sht vendosja n vendin e kafirve si

spiun n shrbim t muslimanve pr t zbuluar komlotet e
thurura kundr munslimanve. Drgimin e spiunve e ka br
edhe resuli a.s.u.s. n luftn e Hendekut kur drgoi Hudhejfe ibn
Jemen te mushrikt pr t par gjendjen e tyre.
Kategoria e tret: sht rasti kur pr kt vendosje ka
nevoj vendi Musliman q t mbaj marrdhnie diplomatike
me at shtet kafir si p.sh. rasti i punonjsve t ambasadave.
Rregullat pr vendosjen e ktyre njerzve varen nga qllimi i
vendosjes s tyre. Kshtu atasheu kulturor vendoset pr tu marr
me shtjet e studentve duke u kujdesur q ata t afrohen sa m
shum me Islamin dhe t lidhen fort me t. N kt mnyr
vendosja e ktij personi ka dobi t madhe duke mnjanuar
shum t kqija.
Kategoria e katrt: Vendosja e nj personi pr nevoja
personale dhe pr arsye t caktuar t lejuar p.sh. tregtia ose
mjekimi. Vendosje t tilla bhen t lejueshme n vartsi t
nevojs. Dijetart thon se sht e lejuar t futesh n vendin e
kafirve pr tregti dhe ata pr kt nxjerrin argument disa
hadithe prej shokve t resulit s.a.u.s.
Kategoria e pest: Vendosja n vendin e kufrit pr
studentt. Kjo sht njsoj si kategoria e msiprme dhe varet
nga nevoja. Megjithat kjo sht m e rrezikshme pr
shkatrrimin e fes dhe karakterit t personit. Kjo sepse studenti
ndjen se sht n pozit inferiore ndaj msuesit t tij e kshtu ai
i respekton dhe i plqen mendimet, sjelljet e veprimet e msuesit
t tij dhe prpiqet ti imitoj ato, me prjashtim t atyre
studentve q Allahu i mbron e t cilt jan pak.
Nxnsi ka nevoj pr msuesin e tij e kshtu kjo do ta oj
q ai da doj at dhe t mos pranoj se msuesi i tij sht i
devijuar dhe kequdhzuar. Pr m tepr studenti do t ket
shok prej studentve t tjer do ti doj ata a do t miqsohet me
ta e kshtu do t influencohet prej tyre. Pr shkak t ktij rreziku
156

t madh sht e domosdoshme q personi t tregoj kujdes shum

t jashtzakonshm n kto raste.
Kushtet e mposhtme jan mjaft t rndsishme q t
plotsohen n rastin e studentve.
(i)-Studenti duhet t jet n gjendje q t arrij t bj
dallimin midis asaj q sht e dmshme dhe asaj q sht e
dobishme gjithashtu t arrij t kuptoj pasojat q mund ti sjell
nj veprim i caktuar. Drgimi n vendet e kufrit i nxnsve t
rinj q nuk jan t formuar plotsisht nga ana intelektuale sht
shum e rrezikshme pr fen, sjelljen e veprimet e tyre. Jo vetm
kaq por kjo sht mjaft e rrezikshme edhe pr vet umetin tek i
cili ata do t kthehen e ku do t prhapin helmin q morn prej
kafirve. Kjo sht dika e ditur pr t ciln dshmon realiteti.
Shum student q kan shkuar nga vendet Muslimane n vendet
e kufrit pr t studiuar jan kthyer n vendet e tyre me fe t
prishur e me sjellje e mendime t devijuara. Ksaj i thot t osh
cajpin te kasapi.
(ii)-Studenti duhet t ket dije t mjaftueshme pr Islamin
q t jet i aft t ndaj t kotn nga e vrteta, t refuzoj idet
dhe veprimet devijuese e t mos i turbullohen idet e tij t pastra
rreth Islamit. Kjo prmendet edhe n duan e m poshtme q
sht mir t bhet: O Allah, tregoje pr mua t vrtetn si t
vrtet dhe m bj mua q ta pasoj at. Tregoje pr mua t
pavrtetn si t pavrtet dhe m bj mua q t largohem prej saj
e mos e fsheh at pr mua e un t shkoj n rrug t gabuar.
(iii)-Studenti duhet t jet i lidhur mir me fen e tij n
mnyr q t mbrohet nga rnia n kufr apo nga rnia e
besimit. Ai q nuk sht i kapur fort pas Islamit nuk do t jet i
sigurt vese n dasht Allahu. Kjo sepse ai do t sulmohet
shum, ashpr me metoda nga m t ndryshmet e q mbrojtja e
tij nuk sht n gjendje pr ta prballuar kt. Kshtu duke
gjetur nj mbrojtje t dobt sulmet e do t bjn punn e tyre.
(iv)-Studenti mund t shkoj n vendet e kufrit kur ai
duhet t msoj dika q nuk mud ta gjej n shkollat e vendit t
157

tij. Kjo duhet t bhet q muslimant t prfitojn dika t mir

prej ksaj dijeje. Por n.q.s. sht dije q nuk ka dobi pr
muslimant ose dije q mund t studiohet n vend musliman
ather nuk sht e lejuar t vendosesh n vendet e kufrit pr ta
marr kt dije.
Kategoria e gjasht: Kur personi vendoset pr t qndruar.
Kjo sht akoma m e rrezikshme pr shkak t t keqes q ajo
mbart nga shoqrimi i plot me njerzit e kufrit. Gjithashtu ai do
t ndjej se i prket atij vendi bashk me t gjitha ato q rrjedhin
nga kjo si dashuria, miqsia, ndihma pr rritjen dhe prparimin e
komunitetit kafir. Familja e do t rritet dhe do t edukohet mes
kafirve dhe sht shum e vshtir t mos marri prej zakoneve
dhe sjelljeve t tyre e ndoshta mund ti pasojn kafirt n n at
q ata besojn dhe adhurojn. Pr kt arsye resuli s.a.u.s. ka
thn: Kushdo q shoqrohet me mushrikt dhe banon midis
tyre sht si ata. (Ebu Daud eng. trans. v.2 f.782 n.2781 dhe i
cilsuar hasen nga mbshtetja q i ka br Albani shiko SahihulXhami n.6186 dhe Silsilatus-Sahih n.2330)
Ky hadith, megjithse mund ta ket zinxhirin e transmetimit
t dobt, n at q prmend duket se sht i sakt sepse duke
jetuar me nj grup njerzish kjo bn q ti t bhesh si ta.
Transmetohet nga Kajs ibn Ebi Hazim se resuli s.a.u.a. ka thn:
Un nuk kam prgjegjsi pr at q vendoset (me banim) mes
mushrikve. Ata than: O i drguari i Allahut pse kshtu?Ai
tha: Kampi i tyre (vendqndrimi i tyre) nuk duhet t jet i
dukshm pr t tjert (nuk duhet t jet shum afr kampeve t
tyre). [Mbledhur nga Ebu Daud eng. trans. v.2 f.730 n.2639
dhe Tirmidhiu. Shum prej tregusit t ktij hadithi thon se ai
sht mursal (mungon lidhja midis tabiinit dhe resulit s.a.u.s)]
Tirmidhiu thot: E kam dgjuar Muhammedin (e ka pr
Buharin) t thot: Ajo q sht e sakt sht se tregimi nga
Kajsi prej resulit s.a.u.s. sht mursal. (Shejh Albani thot pr
t se sht hasen: Sahihul-Xhami n.1461, el-Ira n.1207 dhe esSahih n.636) Si mundet q shpirti i nj besimatri t jet i
158

Kur resuli s.a.u.s. u vendos n Medine ai urdhroi

urdhrat e Islamit si zekati, namazi, haxhi, xhihadi, ezani.
Ai urdhroi gjithashtu pr t br mir dhe ndaloi brjen
keq si edhe pjesn tjetr t urdhrave t Islamit113.
knaqur t jetoj n vendin e kafirve ku kufri dhe shenjat e
kafirve jan hapur dhe ku gjykimi nuk sht ai me ligjin e
Allahut. Personi q jeton atje i shikon t gjitha kto me syt e tij,
i dgjon me vesht e tij dhe vazhdon t knaqet me qndrimin e
tij e t familjes s tij atje ashtu sikur t ishte n nj vend
musliman. Kjo sht shum e rrezikshme pr fen e tij, t gruas
s tij e t fmijve t tij.
Kto jan konkluzionet q kemi arritur n lidhje me
vendosjen n vendin e kafirve. Lusim Allahun q ajo t jet n
prputhje me t vrtetn.
113
Autori, Allahu e mshiroft, thot se kur resuli s.a.u.s. u
vendos n Medine ai urdhroi urdhrat e tjera t Islamit. Kjo
sepse n Mek ai thirri n teuhid pr rreth 10 vjet. Urdhri pr
namazin 5 her n dit u dha kur resuli s.a.u.s. ishte n Mek. Ai
emigroi n Medine para se zekati, argjrimi, haxhi dhe pjesa
tjetr e t detyrave q jan t detyrueshme. Ajo q duket nga
fjalt e autorit sht se zekati n prgjigjsi si dhe n detaje t tij
u b detyrim n Medine. Disa nga dijetart thon se caktimi i
sasis s pasuris pr t ciln ai bhet i detyrueshm t paguhet
dhe sasia e zekatit q duhet dhn nuk sht shpallur n Mek
por n Medine. Kta dijetar prmendin si argument faktin se
ajetet q detyrojn zekatin jan prmendur n sure t shpallura
n Mek. Disa prej ktyre ajete jan:
159

Ai i vendosi kto pr 10 vjet e pas ksaj ai u largua.

Paqja dhe bekimi i Allahut qoft mbi t.114

Hani frutat e tyre kur t piqen dhe ditn e korrjes s

frutave jepnie at pjes q sht obligim (6: 141)
Dhe ata q n pasurin e vet kan ndar nj pjes t
caktuar. Pr lypsin dhe pr nevojtarin q nuk lyp. (70: 2425)
Si do q t jet vendosja prfundimtare e zekatit, caktimi i
sasis pr t cilin ai paguhet, sasia e tij, kush duhet ta marri at
jan caktuar n Medine.
E njjta gj sht edhe pr ezanin dhe namazin me xhemat.
Ato u bn t detyrueshme n Medine. Kjo sepse ezani q sht
thirrja pr namaz me xhemat u b i detyrueshm n vitin 2h.
Ndrsa pr sa i prket zekatin dhe argjrimin ato t dyja u bn
t detyrueshme n vitin e dyt t hixhretit. Haxhi u b i
detyrueshm vitin e 9h. koh n t ciln Meka ishte br vend
muslimansh sepse ajo u lirua nga muslimant n vitin 8h.
Gjithashtu t gjitha urdhresat e tjera pr mir dhe ndalesat nga
t kqijat u shpalln n Medine.
114
Resuli s.a.u.s. vazhdoi misionin e tij pas emigrimit edhe pr
10 vjet t tjer dhe kur Allahu e plotsoj favorin e Tij ndaj
besimtarve, fen Islame, ather misioni i resulit s.a.u.s.
mbaroi. Kshtu Allahu ja mori atij jetn pr ta bashkuar at me
shoqrin m t lart at t profetve, t pasuesve t sinqert t
tyre e t shehidve. Resuli s.a.u.s. vdiq nga nj smundjeje n
160

fund t muajit Sefer dhe n fillim t muajit Rabil-eual. Para se t

vdiste ai doli para njerzve me kok t lidhur, u ngjit n mimber,
shprehu dshmin e besimit dhe gjja e par q ai tha pas ksaj
ishte duaja pr shehidt q u vran n Uhud. Pastaj ai tha: Nj
robi prej robrve t Allahut iu dha nga Allahu e drejta pr t
zgjedhur midis ksaj bote dhe asaj q sht te Ai. Ai zgjodhi at
q sht te Allahu. Ebu Bekri e kuptoi kt qau dhe tha: U
sakrifikoft nna dhe babai im pr ty! Ne jemi gati t
sakrifikojm pr ty nnat, baballart, fmijt dhe veten ton pr
ty. Resuli s.a.u.s. tha: Mos u nxito o Ebu Bekr. Pastaj ai
(resuli s.a.u.s.) tha: Personi q m ka favorizuar m shum me
shoqrin dhe pasurin e tij sht Ebu Bekri e n.q.s. do t
merrja ndonj si mikun tim m t dashur prve Allahut ather
do t zgjidhja Ebu Bekrin. E ajo sht dashuri dhe miqsi n
Islam. Pastaj ai e urdhroi Ebu Bekrin t udhhiqte namazin.
Ditn e hn m 12 ose13 t muajit Rabil-eual n vitin 11h.
resuli s.a.u.s. vdiq. Kur i erdhi vdekja resuli s.a.u.s. zhyti duart
n ujin q e kishte pran fshiu fytyrn dhe tha: Askush nuk ka
t drejt t adhurohet ve Allahut, me t vrtet vdekja ka
agonin e saj. Pastaj ktheu shikimin nga qielli dhe tha: O
Allah, midis shoqris m t lart. At dit ai dha shpirt e
njerzit u dshpruan shum. Ebu Bekri doli, hipi n mimber,
lavdroi Allahun dhe tha: kushdo q adhuronte
Muhammedin ta dij Muhammedi ka vdekur e kushdo q
adhuron Allahun ta dij Allahu jeton e kurr nuk vdes. Pastaj
lexoi ajetin:

Muhammedi nuk sht gj tjetr vetm se i drguar.

Edhe para tij pati t drguar (q vdiqn ose u vran). E nse
ai vdes ose mbytet, a do t ktheheshit ju prapa (nga feja ose
lufta)? (3: 144)
161

Por feja e tij mbeti dhe kjo sht feja e tij. Nuk ka t
mir tjetr prve asaj me t ciln ai e udhzoi kt umet e
as t keqe tjetr prve asaj pr t ciln ai trhoqi vrjtjen.
E mira n t ciln ai thrriti sht teuhidi dhe t gjitha ato
gjra me brjen e t cilave nga njerzit Allahu knaqet. E
keqja pr t ciln ai trhoqi vrejtjen sht shirku dhe t
gjitha ato gjra brjen e t cilave nga njerzit Allahu e
urren e nuk e do. Allahu e drgoi Muhammedin s.a.u.s. si t

Ti do t jesh i vdekur, e edhe ata do t jen t vdekur.

(39: 30)
Pas vdekjes ai u la me rroba veshur n shenj respekti pr t.
U mbshtoll me tre copa t bardha (prej pambuku) pa pasur
veshur xhybe dhe allm. Pastaj njerzit i faln atij xhenazen t
ndar pa nj imam t vetm. Ai u varros natn para dits s
mrkur. Me vdekjen e resuit s.a.u.s. vazhdimin e zbatimit t
asaj q ai i shpalli njerzve e mori n dor falifi i par q erdhi
pas tij.
162

drguarin e Tij te t gjith njerzit e xhint dhe ua br

atyre detyrim ti binden resulit s.a.u.s. Argument pr kt
sht thnia e Allahut s.u.t.:
Thuaj (o Muhammed): O ju njerz! Un jam i
drguari i Allahut te t gjith ju. 115 (7: 158)

Nprmjet tij Allahu s.u.t. plotsoi fen e argument

pr kt sht ajeti: Sot prsosa pr ju fen tuaj,
plotsova ndaj jush dhuntin time, zgjodha pr ju
Islamin fe. 116 (5: 3)
Ky ajet sht argument se Muhammedi s.a.u.s. sht i
drguari i Allahut te t gjith njerzit. Vazhdimi i ajetit e bn t
qart se Ai q e drgoi at sht Sovrani i qiejve dhe toks, Ai
n dor t t cilit sht jeta dhe vdekja dhe i vetmi q meriton
adhurimin.
116
Kjo tregon se feja Islame do t mbetet deri ditn e Kijametit.
Resuli s.a.u.s. nuk vdiq derisa ai plotsoi misionin e tij t
transmetimit t plot t fes s Allahut duke i shpjeguar njerzve
pr do gj q ata kan nevoj n fen e tyre. Ebu Dheri r.a. tha:
Resuli s.a.u.s. nuk la as edhe nj zog q hap kraht e tij n qiell
pa na shpjeguar neve dika pr t. (Treguar n Musnad imam
Ahmed 5/152 dhe 163)
Nj burr prej mushrikve i tha Selman Farsit: Profeti juaj ju
ka msuar juve bile edhe si t shkoni n banjo! Ai u prgjigj:
Po! Ai na ndoloi ne t qndronim prball kibls gjat brjes s
nevojs ose urins, t mos pastrojm veten me m shum se tre
gur e t mos e pastrojm veten me bajga ose kocka kafshsh.
(S. Muslim v.1 f.160 n.504) Resuli s.a.u.s. e ka shpjeguar t
115

163

Argumenti se resuli s.a.u.s. vdiq sht ajeti i Allahut

s.u.t.: Ti do t jesh i vdekur e edhe ata do t jen t
gjith fen nprmjet thnieve, veprimeve tij si dhe me an t
aprovimit n heshtje. shtja m e madhe t ciln ai shpjegoi
sht teuhidi.
do gj q ai urdhroi sht dika e mir pr umetin n kt
dunja e n Ahiret dhe do gj q ai e ndaloi sht e dmshme
pr umetin n dunja e Ahiret. Si rrjedhim thnia e atyre q jan
injorant ndaj Islamit se nuk sht e domosdoshme qndrimi
brenda kufinjve t t urdhruarave dhe t ndaluarave sht
plotsisht e gabuar dhe vjen si pasoj e mos kuptimit t Islamit,
t mungess s durimit e dobsis s tyre n fe. Allahu s.u.t. nuk
ka vendosur pr ne n fen e Tij ndonj gj t vshtir
prkundrazi ajo sht br e leht. Allahu thot:

Allahu me kt dshiron lehtsim pr ju, e nuk

dshiron vshtirsim pr ju. (2: 185)

dhe nuk ju obligoi n fe me ndonj vshtirsi, (22:

78)

Allahu nuk dshiron tiu sjell ndonj vshtirsi

(5: 6)
I gjith falenderimi i takon Allahut i cili plotsoi dhe prsosi
pr ne fen ton, Islamin.
164

vdekur. E pastaj n ditn e kijametit ju pran Zotit tuaj

do t grindeni mes vete.117 (39: 30-31)

Gjithashtu Allahu s.u.t. thot: Dhe Allahu u shpiku

juve prej toks si bim. Pastaj ju kthen n t dhe pa
dyshim ju nxjerr srisht.118 (71: 17-18)

Ky ajet tregon se resuli s.a.u.s. dhe t gjith ata te t cilt ai u

drgua do t vdesin. Do t dalin para Allahut ditn e kijametit
dhe Ai do ti gjykoj ata me drejtsi. Allahu ka br q kurr
kafirt t mos triunfojn ndaj besimtarve n Ahiret.
118
Do t thot se (a) Ademi a.s. sht krijuar prej dheut t toks,
(b) njerzit kthehen prap n tok kur vdesin e (c) njerzit do t
nxirren prap prej toks kur Allahu ti ringjall. Ky ajet
prputhet plotsisht me ajetin tjetr:
117

Prej asaj (toks) Ne u krijuam ju, e ju do tiu kthejm

prsri n t, e prej saj do tiu nxjerrim edhe nj her. (20:
55)
Ajete t tilla q kan kt prmbajtje ka shum. Allahu i
lartsuar i ka prmendur e prsritur kt pr t konfirmuar dhe
rikonfirmuar se dita e ringjalljes sht e vrtet e q njerzit t
besojn n t e t punojn pr t sipas asaj q ka urdhruar
Allahu s.u.t.
165

Pas ringjalljes njerzit do t llogariten pr veprat e

tyre e n vartsi t tyre ata do t dnohen ose shprblehen.
Argument pr kt sht ajeti: pr ti shprblyer ata
q bn keq me t keqen e tyre dhe pr ti shprblyer
ata q bn mir me m t mirn e tyre.119 (53: 31)
Ajeti tregon qart se pas ringjalljes njerzit do t merren n
llogari dhe do t shprblehen pr veprat e tyre. N.q.s. kan br
mir do t shprblehen me t mir e n.q.s. kan br keq do t
shprblehen me t keq. Allahu thot:
119

E kush punoi ndonj t mir, q peshon sa grimca, at

do ta gjej. Dhe kush punoi ndonj t keqe, q peshon, sa
grimca, at do ta gjej. (99: 7-8)

N ditn e gjykimit Ne do t vem peshoja t drejta, e

askujt nuk i bhet e padrejt asgj, edhe nse sht (vepra) sa
peshoja e nj kokrre meli Ne do ta sjellim at. E mjafton q
ne jemi llogarits. (21: 47)

Kush vjen me nj (pun) t mir, ai (n ditn e gjykimit)

shprblehet dhjet fish, e kush vjen me (vepr) t keqe, ai
ndshkohet vetm pr t. Atyre nuk u bhet e padrejt. (6:
160)
166

Pr m tepr kushdo q mohon ringjalljen sht kafir

dhe argument n mbshtetje t saj sht ajeti: Ata q nuk
besuan menduan se kurrsesi nuk do t ringjallen.
Thuaj: Po, pasha Zotin tim, pa tjetr do t ringjalleni
me at q keni punuar, e ajo pr Allahun sht e
leht.120 (64: 7)

Nj vepr e mir do t shprblehet nga Allahu nga 10 deri

700 e m tepr fish e kjo sht nga mirsia e Allahut s.u.t. Prsa
i prket veprs s keqe personi q e ka kryer at nuk do t marr
ndshkim m t madh se sa ndshkimi q meriton ajo vepr.
Edhe kjo sht prej mirsis e mshirs s Allahut s.u.t. i cili
thot:

e kush vjen me (vepr) t keqe, ai ndshkohet vetm

pr t. Atyre nuk u bhet e padrejt. (6: 160)
Shejhu ka prmendur ajetin 53: 31 n t cilin Allahu s.u.t.
thot se ata q bn keq nuk do t ndshkohen me m t keqen
si thot pr ata q bn mir t cilt do t shprblehen me m t
mirn.
120
Kushdo q mohon ringjalljen sht kafir. Allahu thot:
Ata than: Nuk ka tjetr, vetm kjo jeta jon n kt
bot, dhe ne nuk do t ringjallemi. Dhe, sikur ti kishe par
ata kur t ndalohen para Zotit t tyre e u thuhet atyre: A
nuk sht kjo (ringjallja) e vrtet? Ata thon: Po, pr
167

Zotin ton. Thot: Shijoni pra dnimin pr at q

mohonit. (6: 29-30)
At dit sht shkatrrimi pr gnjeshtart. T cilt nuk
e besojn ditn e prgjegjsis. E at dit nuk e mohon kush
prve atij q ka sharruar tepr n mosbesim e n pun t
kqija. E q kur i lexohen atij argumentet Tona thot:
Legjenda t t parve! Jo, nuk sht ashtu! Por t kqijat
q i punuan, zemrat e tyre ua mbuluan. Jo dhe jo! At dit
do t jen t penguar prej (ta shohin) Zotit t tyre. Pastaj ata
do t hyjn n Xhehennem. Dhe do tu thuhet: Ky sht ai t
cilin e keni prgnjeshtruar. (83: 10-17)

Por, jo ata prgnjeshtruan kijametin, e Ne pr ata q

nuk besojn ditn e gjykimit kemi prgatitur zjarr t fort.
(25: 11)
E ata q nuk i besuan argumentet e Allahut dhe takimin
me T, t tillt kan humbur shpresn nga mshira Ime dhe
ata i pret dnim i hidhur. (29: 23)
Shejhu gjithashtu citon si argument ajetin 64: 7. Argumentet
q t bindin pr ringjalljen jan t shumta:
(1)-Ringjallja sht prmendur shum qart dhe shum
shpesh nga t drguarit e Allahut, n shpalljet q iu dhan atyre
prej Allahut si dhe ajo sht besuar dhe pranuar nga t gjith ata
q kan pasuar t drguarit. Kshtu si mund t mohohet
ringjallja q sht e prmendur nga t drguarit e shpalljet me t
cilat ata erdhn duke u bazuar n teorit filozofike t vjetra e t
reja q jo vetm mnyrn se si ato transmetohen e kan t dobt,
por edhe forca e argumentit t tyre sht e paprfillshme!?
(2)-Vrtetsia e ringjalljes vrtetohet nga shum fakte:
168

(i)-Askush nuk mund t mohoj se se ka ardhur n egzistenc

nga mosegzistenca. Kshtu Ai q e krijoi dhe e solli at n
egxistenc pa dyshim sht i aft ta sjelli at prap n
egzistenc. Allahu s.u.t. thot:

Dhe Ai sht q e shpik jetn dhe e prsrit at, e ajo

(prsritja) sht edhe m e leht pr T. (30: 27)

(Prkujto) At dit kur Ne e palojm qiellin sikurse

palimi i fletve n libr. Ashtu si kundr e kemi filluar
krijimin e rikthejm. Ky sht obligim Yni e Ne e bjm
kt. (21: 104)
(ii)-Askush nuk mund t mohoj madhshtin e krijimit t
qiejve dhe toks pr shkak t madhsi s tyre t madhe dhe t
ndrtimit t tyre t jashtzakonshm. Kshtu sht mjaft e leht
pr At q i krijoi qiejt e tokn t ringjalli njeriun. Allahu thot:

Ska dyshim se krijimi i qiejve e i toks sht m i madh

se krijimi i njerzve, por shumica e njerzve nuk e din.
(40: 57)

A nuk e din ata q Allahu krijoi qiejt dhe tokn dhe

nuk u lodh n krijimin e tyre, Ai ka fuqi ti ngjall t
vdekurit. Po, Ai sht i plotfuqishm pr do send. (46: 33)
169

A nuk sht i fuqishm Ai q krioji qiej e tokn, t

krijoj njerz sikundr q i krijoi ata? Po, Ai sht krijuesi i
dijshmi. Kur Ai dshiron ndonj send, urdhri i Tij sht
vetm ti thot: Bhu! Ai menjher bhet. (36: 81-82)
(iii)-Kushdo mund t shikoj se toka vdes kur bimsia e
saj thahet. E pas ksaj kur shiu bie toka prsri e rifiton
gjelbrimin e saj. Ai q sht i aft ti japi toks prsri jet pas
vdekjes s saj sht gjithashtu i aft ta ringjall njeriun. Allahu
thot:

Nga argumentet e Tij sht edhe toka q ti e sheh at t

that, e kur Ne i lshojm asaj shiun, ajo gjallrohet e
shtohet. E ska dyshim se Ai q e ngjalli at do ti ngjall t
vdekurit, pse Ai ka mundsi pr do gj. (41: 39)
(3)-Ringjallja sht dika vrtetsia e t cils sht
dshmuar nga vet ajo q njerzit kan par me syt e tyre kur
Allahu s.u.t. i ka ringjallur t vdekurit. Allahu na prmend n
suren Bekare pes raste kur Ai ka ngjallur t vdekurtit. Prej tyre
po prmendim:

170

Ose (a nuk je njohur) me shembullin e atij q kaloi pran

nj fshati q ishte rrnuar n kulmet e tij, e ai tha: Si e
ngjall Allahu kt pas shkatrimit t tij? E Allahu e bri t
vdekur at (pyetsin, Uzejrin) 100 vjet, pastaj e ringjalli e i
tha: Sa qndrove (i vdekur)?Ai tha: Nj dit ose nj pjes
t dits. Ai (Allahu) tha: Jo, por ke ndenjur (i vdekur) 100
vjet. Shikoje ushqimin dhe pijen tnde si nuk sht prishur,
e shikoje edhe gomarin tnd (si ju kan shkaprderdhur
eshtrat). E pr t br ty argument, pr njerzit, shiko se si i
kombinojm eshtrat e pastaj i veshim me mish. E kur iu b e
qart atij tha: U binda se me t vrtet Allahu ka mundsi
pr do send. (2: 259)
(4)-Edhe menuria e krkon ringjalljen pas vdekjes q
secili shpirt t marri shprblim pr veprat e bra n dunja. N.q.s.
nuk do t ishte kshtu ather krijimi i njeriut do t ishte dika e
kot e pa vler e nuk do t kishte ndryshim midis tij dhe
kafshve. Allahu thot:

A menduat se Ne u krijuam kot dhe nuk do t ktheheni

ju te Ne? I lart sht Allahu, Sunduesi i vrtet, nuk ka Zot
tjetr ve Tij, Zot i Arshit bujar. (23: 115-116)

Ska dyshim se momenti (Kijameti) do t vij patjetr,

Un gati e kam fsheh at; (do t vij) pr tu shprblyer secili
njeri pr at q ka br. (20: 15)

171

Ata u betuan n Allahun, me betimin e tyre t fort se

Allahu nuk e ringjall at q vdes! Po, (i ringjall) ai sht
premtim i Tij i prer, por shumica e njerzve nuk din. I
ringjall pr tua sqaruar atyre at pr ka praheshin dhe,
pr tua br me dije atyre q nuk besuan se me t vrtet
ishin gnjeshtar. Ne kur dshirojm nj send, vetm i themi
atij: Bhu!, ai menjher bhet. (16: 38-40)

Ata q nuk besuan menduan se kurr nuk do t

ringjallen. Thuaj: Po, pasha Zotin tim pa tjetr do t
ringjalleni dhe do t njiheni me at q keni punuar, e ajo pr
Allahun sht e leht. (64: 7)
N.q.s. gjith kto prova t qarta pr Ringjalljen i vihen
prpara atyre q e mohojn at e ata vazhdojn t mohojn
ather ata e bjn kt vetm nga mendjemadhsia e nga
kokfortsia e tyre. Do t vij dita kur ata do ta shohin me syt e
tyre vendin ku do t prfundojn.
172

Allahu i drgoi t gjith t drguarit pr t prgzuar

dhe pr t paralajmruar. Argument sht thnia e Allahut:
T drguar q ishin lajmgzues dhe krcnues, ashtu
q pas drgimit t t drguarve njerzit t mos ken
fakt (arsyetim) para Allahut. Allahu sht i pavarur n
sundimin e vet dhe di si t veproj.121 (4: 165)
Autori, Allahu e mshiroft, e bn t qart se Allahu i ka
drguar t drguarit si prgzues dhe paralajmrues. Allahu
thot:

T drguar q ishin lajmgzues dhe krcnues (4:

165)
121

Ata prgzuan ata njerz q iu bindn atyre dhe krcnuan

ata q i kundrshruan ata. Drgimi i t drguarve kishte shum
arsye e m e forta prej tyre sht qnia e tyre si prov pr
njerzit. E n kt mnyr njeriut nuk i mbetet asnj lloj
justifikimi para Allahut pr veprat e tij t kqija. Allahu thot:

ashtu q pas drgimit t t drguarve njerzit t mos

ken fakt (arsyetim) para Allahut. (4: 165)
Gjithashtu drgimi i t drguarve sht prej plotsimit t
mirsis s Allahut ndaj njerzve. Kjo sepse sa do i zgjuar t jet
njeriu ai nuk mund t arrij detajet e asaj q sht e detyrueshme
pr pohimin e Zotit e as nuk mund t arrij t njoh cilsit e
173

I pari i tyre ishte Nuhu a.s. dhe i fundit Muhammedi

s.a.u.s. Argumenti se i pari i tyre ishte Nuhu a.s. sht ajeti:
Ne t frymzuam ty me shpallje ashtu si e patm

emrat perfekt t Allahut s.u.t. Allahu bashk me t drguarit e

Tij drgoj dhe Librat e Shenjt q njerzit t gjykojn midis
njri tjetrit pr at pr t ciln ata nuk bien dakort.
shtja m e madhe pr t ciln t drguarit, q nga i
drguari i par deri te resuli s.a.u.s., thirrn sht teuhidi. Allahu
thot:

Ne drguam n do popull t drguar q tu thon:

Adhuroni vetm Allahun dhe largojuni djajve (adhurimit t
tyre)! (16: 36)

Ne nuk drguam asnj t drguar para teje e t mos i

kemi shpallur atij se nuk ka Zot tjetr prve Meje, pra m
adhuroni! (21: 25)
174

frymzuar Nuhun dhe pejgambert pas tij. 122 (4:

163)

Q Nuhu ishte i pari i t drguarve e vrteton gjithashtu edhe

hadithi pr ndrmjetsimin n t cilin thuhet: Njerzit do t
shkojn te Nuhu dhe do ti thon atij: Ti je i pari i drguar q
Allahu drgoi te njerzit e toks. (S. Buhari eng. trans. v.6
f.198-202 n.236 dhe S. Muslim eng. trans. v.1 f.125-126 n.373)
Nuk ka pasur resul prpara Nuhut. Ata historian q thon se
Idrisi a.s., q ishte prej t drguarve t Beni Israelve, erdhi para
Nuhut a.s. e kan gabim. I fundi i t drguarve sht
Muhammedi s.a.u.s. Allahu thot:

122

Muhammedi nuk ka qen babai i asnjrit prej burrave

tuaj, por ai ishte i drguari i Allahut dhe vul e t gjith
pejgamberve, e Allahu sht i dijshm pr do send. (33:
40)
Pra nuk ka t drguar tjetr pas tij dhe kushdo q deklaron se
sht i drguar pas tij ai sht gnjeshtar e kafir.
175

:
.

Allahu drgoi t drguar n do komb duke i

urdhruar ata t adhuronin vetm At dhe duke i ndaluar
ata t adhuronin tagutt (tagut konsiderohet do gj q
adhurohet ve Allahut). Allahu htot: Ne drguam n do
popull t drguar q tu thon: Adhuroni vetm
Allahun dhe largojuni tagutve (adhurimit t tyre)!
(16: 36)
Allahu e bri t detyrueshme mbi t gjith robt e Tij t
mohonin e t mos besonin tagutt, por t besonin te Allahu.
Ibnul Kajim, Allahu e mshiroft, ka thn: Tagut sht ai
n lidhje me t cilin njeriu shkon prtej kufinjve. Taguti
mund t jet dika q adhurohet prej njerzve ose dika
ndaj t cilit njerzit e teprojn n bindje e n pasim ndaj
tij.123 (Ky prkufizim pr t mos i hapur rrug ndonj
Teuhidi nuk vendoset ndryshe vetm se duke adhuruar vetm
Allahu s.u.t. dhe duke mos i drejtuar asnj form adhurimi
tagutve. Kjo sht e detyrueshme pr njeriun. Fjala tagut sht
e rrjedhur nga tagien e cila do t thot t shkosh prtej kufinjve,
ta teprosh ashtu si prmendet n Kuran:
123

Kur uji i prmbytjes u ngrit prtej kufinjve normal

(taga) Ne ju bartm n anije. (69: 11)
Shpjegimi m i mir i prdorimit t ktij termi n fe sht ai
q Ibnul Kajimi ka thn. Personat q mund t adhurohen ose
ndaj t cilve njerzit e teprojn me bindje e pasim mund t jen
edhe njerz t drejt e t devotshm ndaj Allahut. N.q.s. kta
176

jan njerz t drejt e t devotshm nuk dshirojn q t

adhurohen e as q njerzit ti binden atyre prtej kufinjve ata
nuk jan tagut megjithse njerzit i adhurojn ata. Zakonisht
adhurimi nga ana e injorantve i njerzve t drejt e t
devotshm ndodh pas vdekjes s tyre kjo sepse se ata sa jan
gjall adhurojn vetm Allahun dhe i porosisin njerzit q t
mos adhurojn tjetr ve Allahut.
Prsa i prket idhujve t cilt adhurohen ve Allahut ata jan
padiskutim tagut. N kategorin e tagutve futen edhe ata
dijetar t kqinj t cilt duke e ditur thrrasin n kufr, n
bidate, bjn hallall at q sht harram ose harram at q sht
hallall, ata q braktisin Sheriatin dhe marrin n vend t tij ligje
t bra nga njerzit. Ata konsiderohen tagut sepse kan dal
jasht kufinjve e kufiri e dijetarit sht pasimi i resulit s.a.u.s. n
at me t cilm ai erdhi.
Prsa i prket pjess ose q njerzit e teprojn n bindje
ndaj tij ajo ka t bj me bindjen e njeriut ndaj nj personi q
vepron n kundrshtim me Sheriatin. Sheriati me t vrtet
krkon nga njerzit e zakonshm ti binden udhheqsve t tyre,
por kjo vetm ather kur ata veprojn e urdhrojn sipas asaj q
ka zbritur Allahu. N.q.s. udhheqsi vepron n prputhje me
Sheriatin njerzit duhet ti binden atij dhe n kt rast
udhheqsi nuk sht tagut. Bindja e njeriut t thjesht ndaj
udhheqsit t drejt q punon me Sheriat sht bindje dhe
adhurim ndaj Allahut. Allahu thot:

O ju q besuat, bindjuni Allahut, respektoni t
drguarin dhe prgjegjsit nga ju. (4: 59)
Kur udhheqsi ka pushtet dhe autoritet t fort njerzit do ti
binden edhe n.q.s. ata nuk jan t motivuar pr kt nga besimi i
177

keqinterpretimi sht prkthyer n kuptimin e tij t prgjithshm sh.

p.)

,
,

Tagutt jan shum e m kryesort jan pes:

1-Iblisi, mallkimi i Allahut qoft mbi t.124
tyre. M e mira sht q njerzit ti binden udhheqsit t
motivuar nga imani i tyre, sepse kjo sht m e dobishmja pr t
dy palt edhe pr udhheqsin edhe pr njerzit e thjesht.
Gjendjet e njerzve n lidhje me udhheqsit e tyre jan tilla:
(i)-Motivimi i njerzve prej imanit t tyre q ti binden
udhheqsit sht i fort e gjithashtu edhe udhheqsi sht i
fort dhe me autoritet. Kjo sht gjendja m e mir.
(ii)-Motivimi i njerzve prej imanit pr tiu bindur
udhheqsit sht i dobt dhe autoriteti i udhheqsit sht i
dobt. Kjo sht gjendja m e dobt dhe shum e rrezikshme pr
shoqrin, sepse mund t oj n anarki mendimesh dhe
veprimesh.
(iii)-Motivimi i njerzve prej imani sht i dobt, por
udhheqsi sht i fort e ka autoritet. Kjo sht gjendje
mesatare, sepse meqnse udhheqsi sht i fort ai arrin t
kontrolloj situatat. Por n.q.s. forca e tij do bjeri ather vendi
do bjeri n korrupsion dhe n t kqija.
(iv)-Motivimi i njerzve prej imanit t tyre sht i fort, por
udhheqsi sht i dobt. N kt gjendje shteti sht m i dobt
se n rastin e tret megjithse lidhja e njerzve me Allahun dhe
bindja e tyre ndaj Tij sht m e fort se n rastin e tret.
124
Iblisi sht shejtani i przn pr t cilin Allahu thot:

178

2-Kushdo q adhurohet dhe sht i knaqur me

kt.125
3-Kushdo q thrret njerzit q ta adhurojn at.126

4-Kushdo q thot se zotron dika prej dijes s gajbit

(bots s fsheht).127
Mbi ty sht mallkimi Im deri ditn e gjykimit. (38: 78)
Ibsi ishte me melekt, n shoqrin e tyre, dhe kryente
veprimet e tyre. Kur ai u urdhrua ti bnte sexhde Ademit ai
refuzoi me ndjemadhsi ta bnte kt dhe u b prej kafirve.
Kshtu ai u prjashtua nga mshira e Allahut. Allahu s.u.t. thot:
E kur u tham melekve: Bjini sexhde Ademit, ata
menjher i bn sexhde me prjashtim t Iblisit. Ai refuzoi,
u mbajt me t madh dhe u b kafir. (2: 43)
125
Ktu sht fjala pr ata q adhurohen ve Allahut e q jan t
knaqur pr adhurimin q i bjn njerzit atyre. Kta q plqejn
t adhurohen ve Allahut deri n momentin e vdekjes jan
tagut edhe n.q.s. ata adhurohen pas vdekjes s tyre
126
Si ta adhurojn njerzit si t mos e adhurojn ata q i thrrasin
njerzit n adhurim ndaj vetes s tyre jan tagut.
127
Gajb sht do gj q nuk mund t kapet nga njeriu. Ai sht
dy llojesh: ajo q egziston n t tashmen dhe ajo q shtrihet te e
ardhmja. Ajo q sht e fsheht dhe e padukshme n t tashmen
sht shtje relative, sepse dika mund t bhet e ditur pr dik
ndrsa pr dik tjetr jo. Por e fshehta e t ardhmes sht dika
absolute t ciln e di vetm Allahu. Disa gjra prej dijes s t
ardhmes Allahu ua ka msuar t drguarve pr ti paralajmruar
njerzit dhe ti dhn atyre argument se t drguarit ishin me t
vrtet t uar prej Tij. Kshtu kushdo q thot se ka dije t till
ai sht kafir sepse ka mohuar at q Allahu dhe i drguari i Tij
kan thn. N Kuran thuhet:
179

Thuaj: Askush ve Allahut as n qiej as n tok nuk e

di t fshehtn, e as nuk e din se kur ringjallen. (27: 65)
Allahu s.u.t. e ka urdhruar resulin s.a.u.s. ti lajmroj t
gjith se askush n qiej e n tok nuk e di gajbin t cilin e di
vetm Allahu. Pra kush thot se njeh gajbin ka mohuar at q
Allahu ka shpallur.
Pr m tepr ne mund ti themi njerzve q thon se njohin
gajbin: Si mund ta dini ju t fshehtn kur resuli s.a.u.s. nuk e
dinte at!? A jeni ju m t lart se ai!? N.q.s. ata thon se jan
m t lart se resuli s.a.u.s. ata jan kafira. N.q.s. ata thon se ai
nuk sht m i lart ather prse ishte gajbi i paditur pr t e
pr ju sht i ditur? Allahu s.u.t. thot:

Ai sht q e di t fshehtn, por fshehtsin e vet nuk ia

zbulon askujt. Me prjashtim t ndonj t drguari q Ai do.
At bot Ai v roje edhe para edhe prapa tij. (72: 26-27)
Allahu s.u.t. e ka urdhruar gjithashtu resulin s.a.u.s t thot:
Thuaj: Un nuk u them juve se i kam n kopetenc
depot e Allahut as nuk pretendoj se e di fshehtsin e as nuk
them se jam melek. Un ndjek vetm at q m shpallet mua.
(6: 50)
180

5-Kushdo q gjykon me tjetr gj ve asaj q zbriti

Allahu.128
Gjykimi me at q Allahu ka zbritur sht pjes e teuhidit
Rububije sepse Gjykimi i Allahut sht pjes e Zotrimit dhe e
Sovranitetit t Tij. Allahu i thot:

128

Ata i konsideruan ahbart (prift jehudi) e tyre, ruhbant

(murgj kristian) e tyre dhe Mesihun (Isain) birin e Merjemes
pr zota ve Allahut, ndrsa ata nuk jan urdhruar pr
tjetr ve pr adhurimin ndaj Allahut nj, e q nuk ka t
adhuruar tjetr ve Tij. I lart sht Ai nga ka i
shoqrojn. (9: 31)
Edij ibn Hatim (i cili kishte qen kristian e pastaj u b
musliman sh.p.) kur resuli s.a.u.s. prmendi se ehli kitabt
adhuronin parin e tyre tha se ata nuk e adhuronin parin e tyre.
Pr kt resuli s.a.u.s. tha: Me t vrtet ata ndalonin gjrat e
lejuara pr ta dhe e bn t lejuar at q ishte e ndaluar pr ta
dhe ata (njerzit) i pasuan ata. Ky ishte adhurimi i tyre (i ehli
kitabve) ndaj tyre (paris s tyre). (sh. p. mledhur nga
Ahmedi dhe Tirmidhiu dhe cilsuar hasen nga shejh Albani
shiko Sahih Sunanet-Tirmidhi n.2471)
Kushdo q nuk gjykon me at q zbriti Allahu sht kafir e
njeri i prishur.
(i)-Allahu s.u.t thot:
Ai vure re ata q mendojn se besuan at q t zbriti ty,
dhe at q zbriti para teje, se si dshirojn q mes tyre t
gjykoj djalli, e duke qen se jan urdhruar t mos e
besojn at. E djalli dshiron ti humb n pafundsi. Kur u
181

thuhet atyre: Ejani (pr t gjykuar) te ajo q e zbriti Allahu

dhe te i drguari! i sheh se si dy fytyrshit ta kthejn
shpinn. E qysh do t jet (gjendja e tyre) kur ti godas ata
ndonj e keqe, e shkaktuar nga vet duart e tyre, e pastaj t
vijn te ti (pr tu arsyetuar) dhe betohen n Allahun: Ne nuk
patm tjetr qllim, vetm afrim e pajtim. Ata jan pr t
cilt e di Allahu ka mbajn n zemrat e tyre. Po ti, hiqu
tyre, trhiqu vrejtjen (pr hipokrizi) dhe thuaju fjal q len
prshtypje n veten e tyre. Ne nuk drguam asnj t drguar
vetm q me urdhrin e Allahut ti bhet respekt (nga
njerzit) atij. E sikur t vinin ata te ti, pasi q ta ken
dmtuar veten e tyre (nuk kan pranuar gjykimin tnd), e t
krkonin ata vet ndjes te Allahu, e edhe i drguari t
krkoj ndjes pr ta, ata do t kuptonin se Allahu pranon
pendimin dhe sht mshirues. Pr Zotin tnd jo, ata nuk
jan besimtar derisa t mos t t zgjedhin ty pr t gjykuar
n at konflikt mes tyre, e pastaj (pas gjykimit tnd) t mos
ndjejn knaqsi nga gjykimi yt dhe (derisa) t mos binden
sinqerisht. (4: 60-65)
Allahu tregon se kta hipokrit kan nj numr
karakteristikash:
(i)-Ata dshirojn q gjykimi t bhet prej tagutve. Krkimi
i gjykitin me ligj tjetr ve ligjit t Allahut sht ofendim ndaj
Gjykimit t Allahut i cili gjykon do shtje dhe te i cili do t
kthehen t gjith. Allahu thot:

Vetm Atij i takon krijimi dhe sundimi. I madhruar

sht Allahu Zoti i botve. (7: 54)
(ii)-Kur ata thirren n at q Allahu ka zbritur ata refuzojn e
kthehen.
182

(iii)-Kur ndonj fatkeqsi bie mbi ta pr shkak t t kqijave

t tyre e ajo nuk mund t rregullohet ata fillojn e betohen se
kishin pr qllim vetm mir. Kjo sht si puna e atyre q
mohojn ligjet Islame sot e q gjykojn me ligje t tjera duke
thn se kjo sht e mir dhe n prputhje me koht e sotme
moderne.
Allahu e ka br t detyrueshme pr njerzit q ata ti binden
dhe ta pasojn resulin s.a.u.s. e jo t ndjekin ndonj njeri tjetr.
Allahu s.u.t. na ka treguar se imani nuk sht i sakt pa tre gjrat
e mposhtme:
1-Pa iu referuar kur ka mosmarrveshje asaj q Allahu ka
shpallur pr t gjykuar me t.
2-Pa mbetur i knaqur nga ajo q vendoset kur gjykohet sipas
ligjit t Allahut.
3-Pa e pranuar dhe pa iu nnshtruar plotsisht gjykimit sipas
ligjit t Allahut duek mos e shtrembruar at.
(ii)-Allahu s.u.t. thot:

E kush nuk gjykon me at q zbriti Allahu, ata jan

mohues. (5: 44)

E kush nuk gjykon me at q zbriti Allahu ata jan

mizor. (5: 45)

E kush nuk gjykon me at q zbriti Allahu ata jan

mkatar t dal jasht rrugs s Zotit. (5: 47)
183

A jan t tre kto prshkrime pr t njjtin person? Pra a

sht ai q nuk gjykon me at q Allahu zbriti kafir, mizor e
mkatar i dal jasht rrugs s Zotit? Allahu thot:

Kafirt jan mizor. (2: 254)

me t vrtet ata q mohuan Allahun dhe t

drguarin e vdiqn ata jan mktar t dal jasht rrugs s
Zotit. (9: 84)
Kshtu do kafir sht mizor e njeri mkatar i dal jasht
rrugs s Zotit. Pra kto prshkrime mund t jen t gjitha pr
nj kategori njerzish.
Ka mundsi q kto karakteristika t jen secila pr nj klas
t caktuar njerzish n vartsi t arsyes q e on at t mos
gjykoj me ligjin e Allahut. Kjo sht m e sakta pr mendimin
tim. Allahu e di m mir.
Kushdo q nuk gjykon me at q zbriti Allahu duke u tallur
ose duke e nnvlerzuar at apo duke besuar se ndonj ligj
tjetr sht m i dobishm pr krijesat ai sht kafir dhe ka dal
prej Islamit. Prej ktyre njerzve jan ata q vendosin sisteme q
bien n kundrshtim me Islamin. Ata nuk i vendosin kto
sisteme kot por i vendosin n prputhje me besimin e tyre.
Kshtu ata jan plotsisht kafira e mizor.
Prsa i prket atyre q nuk gjykojn me ligjin e Allahut por
nuk tallen, nuk e nnvlersojn at e nuk besojn se ndonj ligj
sht m i mir se ligji i Tij, por nuk punojn me at ligj n
mnyr q ti bj favor dikujt ose pr ndonj motiv tjetr
dynjaje ai nuk sht kafir, por nj gjynofqar. Niveli i gjynafit t
tij varet nga gjykimi q ai ka dhn dhe se si ai sht arritur.
184

" :

Shejhu Ibn Tejmije n lidhje me ata q morn rabint e tyre si

zota thot se ata jan dy llojesh:
(a)-Ata q e din se paria e tyre ka ndryshuar fen e Allahut
dhe vazhdojn ti ndjekin ata n shtrembrimet e tyre duke
besuar n lejimin e gjrave t ndaluara dhe n ndalimin e
gjrave t lejuara. Kta jan kafira dhe personat q i kan br
shirk Allahut.
(b)-Ata q besojn se gjrat e ndaluara padrejtsisht nga paria
e tyre jan t lejuara dhe gjrat e lejuara padrejtsisht nga paria e
tyre e q Allahu i ka ndaluar jan t ndaluara, por q vazhdojn
ta ndjekin parin e tyre n veprimet e tyre jan njerz q bjn
gjynaf. Hukmi pr ta sht ai i njerzve q bjn gjynafe.
shtja e gjykimit me dika tjetr prve ligjit t Allahut
sht shum e rndsishme dhe sht br nj sprov pr
qeverissit e sotm. Njeriu nuk duhet t nxitohet duke ai ln n
dor gjykimin njerzve q nuk e meritojn, sepse kjo sht
shum e rrezikshme. Lusim Allahun ti udhzoj ata nn t cilt
muslimant jan. Personi q ka dije e ka pr detyr tia sqaroj
gjrat n lidhje me gjykimin me ligjin e Allahut udhheqsve q
atyre tiu bhet e qart kjo gj. Ai q ka dije nuk duhet ta
nnvftsoi vetveten ose t ket frik nga ndonj person pr t
br t qart se duhet gjykuar vetm me ligjin e Allahut. Allahu
u mjafton besimtarve si ndihms.
185

Argument sht thnia e Allahut: N fe nuk ka

dhun . sht e sqaruar e vrteta nga e kota. E kush
nuk i beson t pavrtetat, e i beson Allahut130, ai sht
kapur pr lidhjen m t fort, e cila nuk ka kputje.
Allahu sht dgjues i dijshm. (2: 256) Dhe ky sht
kuptimi i fjals la ilahe ilallah. Resuli s.a.u.s. thot: Kreu
i shtjes sht Islami131, shtylla e tij mbshtetse sht
namazi132 dhe kulmi i tij sht xhihadi n rrug t
Allahut133. (Mbledhur nga Ahmedi, Tirmidhiu dhe Ibn
Maxha e deklaruar sahih nga shejh Albani n Sahih
Sunanet-Tirmidhi n.2110)
129

Nuk ka detyrim pr njerzit q t fyjn n Islam. E vrteta

sht e qart dhe edhe e kota sht e qart.
130
Allahu s.u.t. prmend mohimin e tagutve para imanit sepse
q dika e mir t vendoset ashtu si duhet n vend t dikaje t
keqe duhet q n fillim t hiqet e keqja e pastaj t vendoset e
mira.
131
Autori e prmend kt hadith pr t treguar se do gj ka
kruet e saj dhe kreu i shtjes me t ciln Muhammedi s.a.u.s.
erdhi sht Islami.
132
Islami nuk mund t qndroj pa namazin pr kt arsye m e
sakta nga thniet pr at q l namazin sht se ai sht kafir dhe
ka dal prej Islamit.
133
Xhihadi sht kulmi i Islamit. Kjo sepse kur personi sht
udhzuar pr vete ai me xhihad prpiqet t udhzoj edhe t
tjert n mnyr q Islami t vendoset kudo. Kushdo q lufton
q fjala e Allahut t jet m e larta ai sht duke luftuar n rrug
t Allahut dhe kjo sht kulmi i Islamit nprmjet t cilit Islami
bhet mbizotrues mbi gjithka.
129

186

Allahu e di m mir. Paqja dhe bekimi i Allahut

qofshin mbi Muhammedin, familjen e tij dhe pasuesit e tij
t drejt.134

Prmbajtja
Parimi i par . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Parimi i dyt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Parimi i tret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134

Shejhu Islam Muhammed ibn Abdul-Wehabi e mbyll librin e

tij duke ai atribuar dijen absulute Allahut s.u.t. dhe duke hedhur
salavat mbi resulin s.a.u.s.
Lusim Allahun q ta shprblej autorin e ktij libri dhe neve
me Xhennet. Me t vrtet Allahu sht bujar dhe mshirues.
134

.
187

Pak fjal rreth ktij libri dhe autorit t tij

Para jush sht libri Shpjegimi i tre parimeve baz t
Islamit. Ky sht prkthimi nga n anglishtja i librit
Explanation of the three fundamental Principles of Islam nga
shejhu Muhammed ibn Salih el-Uthejmin. Ky libr sht
shpjegim i broshurs Tre parimet t br nga shejhu
Muhammed ibn Abdul-Vehabi i cili i shkroi at q tu msonte
njerzve se far sht e detyrueshme pr ta. N fakt Tre
parimet sht libr i ndrtuar n baz t tre pyetjeve q do ti
bhen njeriut n varr dhe si i till sht shum i dobishm.
Shejhu Muhammed ibn Salih el-Uthejmin sht nj prej
dijetarve t mdhenj t muslimanve sot. Ai bn nj daua
aktive nprmjet leksioneve e shkrimeve t tij, nj prej t cilave
sht edhe ky libr. Ai sht i mirnjohur jo vetm pr dijen e tij
188

t gjer, por edhe pr aftsin e transmetimit t saj tek njerzit.

Allahu e shprbleft at me Xhennetin Firdeus.
Prkthyesi E. Gjei

Shpjegimi i tre parimeve

baz t Islamit
189

nga shejh Muhammed ibn Salih elUthejmin

Prkthyer nga E. Gjei

190