ORTOGRAPIYANG

PAMBANSA
KGG. VIRGILIO S. ALMARIO
National Artist
Tagapangulo
Komisyon sa Wikang Filipino

1. Pagtulay mula K-3

patungong Grade 4
2. Pambansang literasi

BATAS REPUBLIKA BLG.

7104
Republic Act No. 7104
AN ACT CREATING THE
COMMISSION ON THE FILIPINO
LANGUAGE, PRESCRIBING ITS
POWERS, DUTIES AND
FUNCTIONS, AND FOR OTHER
PURPOSES

Section 14
Powers, Functions and Duties of the
Commission. The Commission,
pursuant to the pertinent provisions of
the Constitution, shall have the following
powers, functions and duties:

(a) Formulate policies, plans and

programs to ensure the further
development, enrichment, propagation
and preservation of Filipino and other
Philippine languages;

(b) Promulgate rules, regulations

and guidelines to implement its
policies, plans and programs;

(c) Undertake or contract research and other

studies to promote the evolution, development,
enrichment and eventual standardization of
Filipino and other Philippine languages. This will
include the collation of works for possible
incorporation into a multi-lingual dictionary of
words, phrases, idioms, quotations, sayings and
other expressions, including words and phrases
from other languages now commonly used or
included in the lingua franca;

(d) Propose guidelines and standards

for linguistic forms and expressions in all
official communications, publications,
textbooks and other reading and
teaching materials;

Problema sa armonisasyon:

10

1. Mga Kapabayaan ng Surian / KWF

2. Pakikialam ng SIL at ibang dayuhan
3. Maikling memorya o kawalan ng malinaw
na kasaysayan ng mga wika sa Filipinas

KASAYSAYAN NG
ORTOGRAPIYA

11

1. baybayin
1.1. Doctrina Christiana (1593)
1.2. Chirino, Relacion de las islas filipinas
(1604)
1.3. Dr. Trinidad H. Pardo de Tavera
Contribucion para el estudio antiguos
alfabetos filipinos (1884)

12

Trinidad Pardo de Tavera (1884)

Contribucion para el estudio antiguos alfabetos filipinos

Mga Katangian ng Baybayin

1.May 17 titik ang pinakamarami.
2.Tatlo ang patinig.
3.Gumagamit ng corlit o kudlit para kumatawan sa
pantig na may I o O.
4. Walang marka sa katinig na walang kasmang patinig.

13

Mga Katangian ng Alpabetong Romano

na pinalaganap ng mga Espaol
1. Walang K, pinalitan ng C at QU.
2. Walang W, ipinakatawan sa U.
3. Walang salitang nag-uumpisa sa E.
4. Walang salitang nag-uumpisa sa U, lahat
O.
5. Walang salitang nag-uumpisa sa R.
6. Alpabeto alinsunod sa gamit ng Espaol.
LEKSIYON: Arbitraryo ang
representasyon sa tunog sa
pamamagitan ng titik.

1754 at 1860

14

Repormang Rizal
A. Sobre la nueva ortografia de la lengua tagala (1890)
1. Paggamit ng K at W.
2. Pagsasaayos ng pantig na GUI at QUI.
3. Pagsasaayos ng diptonggo na AO.
B. Estudios sobre la lengua tagala (1899)
1. Alpabetong may 20 titik.
2. Limang patinig, labinlimang katinig.
C. Tungo sa abakadang Tagalog ni Lope K. Santos

15

PALITANG E/I AT O/U

7.1. Disiplina sa Pagbigkas ng E/I at O/U. Bahagi sa

pagdisiplina sa ating dila ang tuntunin upang maibukod ang
E sa I at ang O sa U. Pahihintuin ng naturang disiplina ang
balbal na ugaling gawing I ang E sa umpisa ng mga salita,
gaya sa iskandalo sa halip na eskandalo, istasyon sa
halip na estasyon, istilo sa halip na estilo, minudo sa
halip na menudo, atbp. Bagaman nakapagtatakang hindi
napalitan ng I ang unang E sa estero, estranghero, erehe,
at eredero. Kung didisiplinahin, mapipigil ang paabakada
kunong liyon sa halip na leon, nigatibo sa halip na
negatibo. Mapipigil din ang ugaling palitan ng U ang O sa
gaya ng kuryente sa halip na koryente, Kuryano sa halip
na Koreano, dunasyon sa halip na donasyon, murado
sa halip na morado, kumpanya sa halip na kompanya,
sumbrero sa halip na sombrero, pulitika sa halip na
politika.

msa = msa
tla = tla
ten = tin
mron = mirn

rta = rta
diysa = dsa
bto = but
btu
but
bla = bla
bul
bte = bti
toy = tuy
18

PAGBABALIK SA MGA TULDIK

10.1. Isang Anyo, Iba-Ibang Bigkas. Nagiging komplikado

pa ang problema sa bigkas kapag isinaalang-alang ang mga
salita sa ibang katutubong wika ng Filipinas na may
magkakahawig na ispeling ngunit iba-iba ang kahulugan dahil
sa iba-ibang bigkas. Halimbawa, ang lay (malumi) ay unang
ginamit noong 1882 ni Marcelo H. del Pilar bilang katumbas
ng libertad sa Espanyol. Iba ito sa lya (malumay) sa Bikol at
Kabisayaan na isang uri ng lambat na pangisda. Iba rin ang
lay (mabilis) ng Ilokano na tumutukoy na halamang-ugat na
lya ng mga Tagalog. Iba rin ang lay (maragsa) sa
Kabisayaan na tumutukoy sa layak at mga tuyong dahon at
tangkay, at sa pang-uring lay (maragsa) na ilahas para sa
mga Tagalog at lant para sa Kabisayaan. Narito pa ang
halimbawa:

pliSinaunang Tagalog para sa pagpapalitan

ng katatawanan.
palIvatan para sa pagpulpol ng dulo.
palKapampangan para sa init o alab.
palTagalog para sa organo sa tabi ng bituka,
spleen sa Ingles. Ilonggo din para sa naghilom.

lya [Bik, Hil, Seb, Wry]: uri ng

lambat na pangisda
lay [Ilk]: luya
lay 1: [Tag] walang disiplina 2: [Bik]
magulang na bunga ng niyog
ly-a / l-ya [Bik]: luya

10.2. Dagdag na Gamit ng Pahilis. May

diksiyonaryong nagdagdag ng gamit sa tuldik pahilis.
Bukod sa pagmarka sa bigkas na mabilis, ginagamit
din itong tuldik sa salitang malumay at iminamarka sa
itaas na patinig bago ang hulng pantig. Halimbawa:
msa, msa, ksa, msa. Mahalaga ito upang matiyak
ang pagkakaiba ng malumay na hli sa mabilis na
hul, ng malumay na pli sa malumng pil, sa kapuwa
mulang Espanyol na plo (poste para sa layag) at
pal (paghampas).

10.3. Pahilis sa Mahabng Salita. Mahalaga ding

gamitin ang pahilis upang maayos na mabigkas ang
mahigit tatlong pantig at mahahabng salita. May
ugali ang ilang edukado na ilagay lagi ang diin sa
unang pantig ng mga salitang gaya ng kligtsan
samantalang dapat itong tuloy-tuloy at may diin sa
ikalawa sa dulong pantig kaligtsan. Dahil dito,
nangangailangan ng dagdag na pahilis o ikalawang
tuldik upang markahan ang tumpak na diin sa mga
unahang pantig ng ilang mahabng salita.

pligshan
nagklithan
bligtran
pasntab
nammintan
Kamynilan

10.4. Ma- na May Pahilis. Mahalaga rin ang dagdag na

m a r k a n g p a h i l i s p a r a sa u n l a p i n g m a - ( n a - ) n a
nagpapahayag ng kilos o pangyayaring hindi sinasadya at
upang maibukod ito sa kahawig ng baybay ngunit ibang
bahagi ng pangungusap, gaya sa mduls (naaksidenteng
nabuwal) na iba sa pang-uring maduls; npaty (hindi
sinasadyang nabaril o nasaksak) na iba sa pandiwang
namaty. Iba rin ang mhul (hindi umabot sa takdang
panahon) sa mhli (mbihag ang tumatakas)
at ang
msma sa pang-uring masam. Narito pa ang mga
halimbawa:
mdap, ndap
msagasan, nsagasan
mligts, nligts

10.5. Dagdag na Gamit ng Pakupya. May bagong

tungkulin din ang pakupya. May eksperimentong
gamitin itong simbolo sa impit na tunog sa loob ng
isang salita na nagaganap sa Bikol at mga wika sa
Cordillera. Sa Bikol, halimbawa, ang h-dit ay balsa
at iba sa hadt na nauukol sa pag-iingat. Ipinahihiwatig
ang impit sa loob ng salita sa pamamagitan ng tuldik
pakupya sa ibabaw ng patinig at gitling pagkatapos ng
pantig. Halimbawa:

l-muhen (Tiboli) ibong nagbibigay ng babala ang huni

t-sing (Tiboli) singsing
b-ngaw (Bikol) bangin, na iba sa bngaw,
Bikol din para sa sakit na lusls.
kas-lan (Bikol) kasalanan
b-go (Bikol) bgo
h-lung (Ifugaw) patibong sa daga
m-kes (Ibaloy) pagbat
p-shit (Ibaloy) isang seremonyang panrelihiyon
na may kantahan at sayawan
s-bot (Ibaloy) dayuhan

Mula Tagalog / Pilipino tungo sa

Filipino
1. Bagong alpabetong may 28 titik.
2. Pagsasaalang-alang sa mga tunog at ibang katangian
ng mga wikang di-Kristiyano (ingklusibong pananaw sa
Filipino).

29

PAGGAMIT NG 8 BAGONG TITIK

Ang mga titik na F, J, V, at Z ay

napakaimportante upang maigalang ang
mga kahawig na tunog sa mga
katutubong wika. Hindi tulad noong
panahon ng abakada na ang Ifugaw ay
isinusulat na Ipugaw o ang Ivatan ay
isinusulat na Ibatan. Narito pa ang
ilang halimbawa:

safot (Ibaloy) sapot ng gagamba

falendag (Teduray) plawtang pambibig na may
nakaipit na dahon sa ihipan
feyu (Kalinga) pipa na yari sa bukawe o sa tambo
duf (Ibanag) saging
jambangan (Tausug) halaman
jabjab (Kalinga) pamaypay
masjid (Tausug, Mranaw mula sa Arabe) tawag sa
gusaling sambahan ng mga Muslim
baj (Ibanag) bagyo
nabju (Ibanag) panis

vakul (Ivatan) pantakip sa ulo na yari sa damo

na ginagamit blang pananggalang sa ulan at
init ng araw
kuvat (Ibaloy) digma
vuy (Ibanag) bulalakaw
zigatt (Ibanag) silangan

zinga (Ibanag) dinuguan

zinnaga (Ibanag) pamana

4.6. Panghihiram Gamit ang 8

Bagong Titik. Sa kasalukuyan, sa
gayon, ang lahat ng walong dagdag
na titik sa alpabeto ay ginagamit sa
tatlong pagkakataon ng panghihiram
mula sa mga wikang banyaga.

C, , Q, X para
sa mga
banyagang salita

Una, sa mga pangngalang pantangi na

hiram sa wikang banyaga, halimbawa,
Charles, Ceferino, Catherine,
Colorado, Fidel, Feliza, San Fernando,
Filipinas, Jason, Jennifer, St. Joseph,
Jupiter, Beijing,
Niez, Montao,
Santo Nio, Enrique, Quiroga,
Quirino, Vicente, Vladimir, Nueva
Vizcaya, Vancouver, Xerxes, Maximo,
Mexico, Zenaida, Zion, Zobel,
Zanzibar.

Ikalawa, sa mga katawagang

siyentipiko at teknikal, halimbawa,
carbon dioxide, Albizia
falcataria, jus sanguinis,
quorum, quo warranto,
valence, x-axis, oxygen,
zeitgeist, zero, zygote.

Ikatlo, sa mga salita na mahirap

dagliang ireispel, halimbawa,
cauliflower, flores de mayo,
jaywalking, queen, quiz, mix,
pizza, zebra.

KASONG
KAMBAL-PATINIG

cuento
kwento
kuwento
kuento
40

accion
aksyon
aksiyon
aksion

Sa pangkalahatan, nawawala ang unang

patinig sa mga kambal-patinig na I+(A, E, O)
at U+(A, E, I) kapag siningitan ng Y at W sa
pagsulat. Ang ibig sabihin, napapalitan ng Y
ang orihinal na I at ng W ang orihinal na U sa
diptonggo. Ganito ang nagaganap sa akasYA
(acacia), tenYEnte (teniente), at benepisYO
(benepicio); sa indibidWAl (indibidual),
agWAdor (aguador), sinigWElas
(chineguelas), perWIsyo (prejuicio).

Ngunit may apat (4) na kataliwasan sa

pangkalahatang tuntunin. May kaukulang
katwiran din ang bawat kataliwasan.
5.1. Unang kataliwasan: kapag ang kambalpatinig ay sumusunod sa katinig sa unang
pantig ng salita. Halimbawa, tIYA (tia),
pIYAno (piano), pIYEsa (pieza), kIYOsko
(kiosco), bIYUda (viuda); tUWalya (toalla),
pUWERsa (fuerza), bUWItre (buitre).

5.2. Ikalawang kataliwasan: kapag ang

kambal-patinig ay sumusunod sa dalawa o
mahigit pang kumpol-katinig (consonant
cluster) sa loob ng salita. Halimbawa,
ostIYA (hostia), impIYERno (infierno),
leksIYON (leccion), eleksIYOn (eleccion);
lenggUWAhe (lenguaje), engkUWEntro
(encuentro), biskUWIT (biscuit). May
layuning pedagohiko ang kataliwasang ito.

5.3. Ikatlong kataliwasan: kapag ang

kambal-patinig ay sumusunod sa
tunog na H. Halimbawa, mahIYA
(magia), estratehIYa (estrategia),
kolehIYo (colegio), rehIYON (region).

5.4. Ikaapat na kataliwasan: kapag ang

kambal-patinig ay nsa dulo ng salita
at may diin ang bigkas sa unang
patinig ang orihinal. Halimbawa,
ekonomIYA (economa), pilosopIYA
(filosofa), heograpIYA (geografa).

schwa

10.6. Tuldik Patuldok. Isang bagong tuldik

ang ipinasiyang palagiang gamitin upang
katawanin ang bigkas na schwa na
matatagpuan sa mga katutubong wikang gaya
ng Mranaw, Pangasinan, Ilokano, at Ibaloy.
Tinawag itong tuldik patuldk at kahawig ng
umlaut o dieresis () na tila kambal na tuldok
sa ibabaw ng patinig. Narito ang ilang
halimbawa:

wn (Ilokano) katapat ng oo
kn (Ilokano) katapat ng din/rin
ktkt (Pangasinan) katapat ng kagat
silw (Pangasinan) katapat ng ilaw
utk (Pangasinan) katapat ng utak
panagbnga (Kankanay) panahon ng pamumulaklak
tlo (Mranaw) katapat ng tatlo
maty (Mranaw) katapat ng matagal
tngel (Mranaw) katapat ng sampal
sld (Kinaray-a) katapat ng loob
yuhm (Kinaray-a) katapat ng ngiti
grt (Kuyonon) katapat ng hiwa

KOMISYON SA WIKANG FILIPINO

(02) 733-7260; (02) 736-2525 loc 102
www.kwf.gov.ph
vsalmario@gmail.com
I-like ang KWF sa Facebook!
www.facebook.com/angkomisyonsawikangfilipino