Table of Contents

Ni sao khch l v{ gip con trng thnh

Li ta
Li m u
Chng 1. Nguyn tc giao tip
Chng 2. Sc mnh ca ngn t
Chng 3. Nhng nguyn l sai lm v bn cht
Chng 4.Tr|ch nhim
Chng 5. K lut
Chng 6. Phng ph|p l{m cha m tch cc
Chng 7. Ghen t
Chng 8. Ngun gc ni lo ca tr
Chng 9. Tnh dc v gi tr ca con ngi
Chng 10. Tng kt

Tin s Haim G. Ginott

NI SAO KHCH L V GIP CON

TRNG THNH
Bn quyn ting Vit Cng ty C phn Sch Alpha
Chia s ebook : http://downloadsach.com/
Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi

Li ta
Khi ti qua i xin h~y khc thng
C mt ngi {n ng v{ gi khng cn na
ng ~ cht trc thi i ca mnh
Bi ca v cuc sng gia chng b ngt
Cn mt bi ht khc
Gi cng vnh vin mt i
i bun
Khi ti qua i Haim Nachman Bialik
Tin s Haim Ginott ra i v{o ng{y 4 th|ng 11 nm 1973 sau mt thi gian di lm bnh nng,
ng ch hng th 51 tui. Mt vi tun trc khi qua i, ng nhn vo cun s|ch u tay ca
mnh, cun Ni sao khch l v{ gip con trng thnh v ni vi ti: N{y Alice, ri con s
thy, cun sch ny s tr thnh mt tc phm kinh in. V{ li tin o|n ca ng ~ tr thnh
s thc.
Haim Ginott l mt nh tm l hc l}m s{ng, b|c s tr liu cho tr em v nh gio dc v
phng ph|p l{m cha m. Cc tc phm ca ng Group Psychotherapy with Children (Tm
dch: Tm l tr liu nhm cho tr em), Between Parent and Child (Ni sao khch l v gip
con trng thnh), Between Parent and Teenager (Tm dch: Gia cha m v con ci tui v
thnh nin) v cun Teacher and Child (Tm dch: Gio vin v Tr nh) ~ l{m thay i hon
ton cch giao tip ca cc bc cha m cng nh thy c gi|o i vi tr nh. Cc tc phm ny
u ng trong danh sch cc cun sch bn chy nht trong vng hn mt nm v{ c dch
ra 30 th ting khc nhau. Trong cun The Authoritative Guide to Self-Help Books (Tm dch:
Ch dn |ng tin cy v nhng cun sch hc l{m ngi) ca John W. Santrock, Ann M. Minnett
v Barbara D. Campbell, nhng tc phm ca Ginott c |nh gi| mc cao nht (rt nn
c) v{ c xp trong danh sch nhng cun sch hon thin bn thn hay nht.
Ginott l nh tm l hc u tin c mi xut hin thng xuyn trn chng trnh truyn
hnh ni ting Today; ph trch chuyn trang hng tun, c hng thng tn King Features
ng ti trn ton th gii. ng u n vit bi cho tp ch McCalls danh ting dnh cho ph

n ti M. ng cn l{ gi|o s cng tc ging dy b mn tm l ti Khoa Sau i hc, trng i

hc New York v{ chng trnh {o to sau Tin s ti i hc Adelphi.
Nhng k nng giao tip m{ ng a ra trong c|c cun sch ca mnh ~ gip cho ngi ln
bc vo th gii con tr mt c|ch lng v{ y yu thng, ng thi dy h cch nhn ra
v{ |p li cm xc ca chng.
ng tng ni: Ti l{ mt nh tr liu tm l cho tr em. Ti thng cha tr cho nhng em b b
ri lon tm l. Trung bnh ti gp nhng a tr ny mt gi mi tun trong vng mt nm.
Sau , nhng triu chng ca chng bin mt, chng cm thy kh| hn nhiu v chu ha nhp
vi nhng a tr khc, thm ch chng cn thi khng quy ph trng na. Ti ~ l{m g
c c thnh qu nh vy? Ti giao tip vi chng mt c|ch yu thng v{ tr}n trng nht.
Ti tn dng mi c hi nui dng lng t tin ni chng. Nu giao tip bng tnh yu
thng thc s c th gip cho nhng a tr gp vn v tm l khc phc c vn ca
chng th hin nhin, nhng ngi tip xc vi chng nhiu nht cha m v thy c chnh l
nhng ngi nm gi cha kha ca phng ph|p n{y, ng thi cng l{ nhng ngi s thc
hnh n nhiu nht. Mc d cc nh tm l tr liu c th cha lnh nhng vt thng, nhng
ch c nhng ngi tip xc trc tip vi tr hng ngy mi c th gip chng c c sc khe
tinh thn hon ho.
Chnh v th, ng ~ bt tay v{o lnh vc gio dc phng ph|p l{m cha m. ng thnh lp cc
nhm hng dn gip cc bc cha m hc cch giao tip vi con ci hiu qu hn, truyn ti
ti chng nhiu tnh yu thng hn, gip h t nhn thc c cm xc ca bn th}n cng
nh ca con ci. ng mun h hc cch nghim khc nhng khng xc phm tr, ph bnh
nhng khng h thp gi tr ca chng, khen ngi nhng khng ph|n xt, th hin cn gin m
khng lm chng tn thng, tha nhn ch khng chng li nhng cm xc, nhn thc v
quan im ca bn th}n. Hn na, ng cn mun hng dn h c|ch |p li tr sao cho chng
c th hc c c|ch tin tng chnh mnh v bi p cho chng lng t tin.
Trc khi tr thnh mt nh tm l hc, Tin s Haim Ginott l{ mt gio vin ti Israel. ng tt
nghip trng Cao ng S phm David Yellin ti Jerusalem. Sau khi ging dy c mt vi
nm, ng nhn ra rng mnh khng c chun b y giao tip vi l tr trong mi
trng lp hc. Chnh v th, ng quyt nh theo hc chuyn ng{nh S phm ca i hc
Columbia, M v{ ~ nhn hc v Tin s ti }y.
Mc d Haim Ginott ra i tng i sm, nhng ng ~ sng mt cuc i tr{n y tr tu v
sng to. Nhng tng t ph trong vic giao tip vi tr em m{ ng a ra trong c|c t|c

phm, bi ging v bi bo ca mnh ~ g}y ting vang ln khng ch ti M m cn trn ton

th gii. ng c vai tr ln trong vic pht trin ca cc hi tho lm cha m, ni c|c bc ph
huynh v thy c gio hc c|ch i x vi tr em mt cch tinh t v n cn.
Mc d ting Anh khng phi l ting m ca Haim Ginott, nhng ng vn thc s yu thch
ngn ng n{y. ng yu n nh th ca ng thi s dng n mt c|ch ng mc v chun xc.
Ging nh c|c trit gia c i, ng th hin s uyn thm ca mnh qua nhng li y n , biu
tng v{ tr{o phng: ng l cha m, h~y l{ ngi thc thi vai tr lm cha m.
C mt cu chuyn k v mt gi|o s ra i tui nm mi. Khi c gia nh ng tr v nh sau
tang l, ngi con trai ln nht ni: Cha chng ta ~ sng lu ri. Mi ngi u ht sc
kinh ngc v hi li: Sao con li ni th v mt ngi mt khi cn qu tr? Bi v ng ~ sng
mt cuc i y ngha, ng ~ vit nhiu cun s|ch i v{ l{m i thay cuc sng ca
nhiu ngi kh|c.
cng l{ li an i ti dnh cho bn thn mnh.
Tin s Alice Ginott.
Con yu, h~y ta nm tay con, ta c bc i trong |nh s|ng ca nim tin con t vo ta.
Hannah Kahn

Li m u
Chng c ng b b m no mi sng thc dy li c nh khin cho cuc i con ci mnh tr
nn khn kh. Khng ai ni rng: Hm nay ti s qut mng, ch chit hay xc phm con ti bt
c khi no c th. Ngc li, rt nhiu ngi ~ t nh vi mnh mi khi thc dy rng: Hm
nay s l mt ngy bnh yn. Khng la mng, khng tranh c~i, khng |nh p. Th nhng, bt
chp nh tt p y, cuc chin khng mong mun vn c din ra.
Lm cha m l mt chui di v tn nhng s kin nho nh, nhng mu thun nh k v nhng
cn khng hong bt ng cn c gii quyt. Mi gii php m bn a ra s lun i km vi
mt h qu n{o : N khin nhn cch v lng t tn ca con bn pht trin theo nhng chiu
hng khc nhau, c th tt hn nhng cng c th xu i.
Chng ta thng tin rng ch c cha m ti mi c x theo cch khin cho mt a tr tr nn
h hng. Nhng tht khng may l ngay c nhng bc cha m rt mc thng yu con c|i cng
lm b mt, ln n, giu ct, da dm, mua chuc, chp m, ln lp hay trng pht con mnh.
Ti sao vy? Bi v hu ht cc bc cha m u khng nhn thc c sc mnh |ng s ca
ngn t. H thy mnh ang ni ra nhng iu h tng nghe cha m mnh ni, nhng iu h
khng c nh ni ra bng mt ging iu h khng h thch th. Tn bi kch khng phi do
s thiu quan tm m v khng thu hiu, khng phi t s thiu khn ngoan m l v thiu
hiu bit.
Cha m cn mt phng thc c bit lin h v tr chuyn vi con ci. Chng ta s cm thy
th no nu trc khi c g}y m lm phu thut, v b|c s |ng knh bc vo phng m
v ni rng: Thc ra ti khng c {o to nhiu v m x }u nhng ti yu mn bnh nhn
ca mnh v ti s lm theo nhng hiu bit thng thng m{ ti c c. Chc hn chng ta
s pht hong m chy cho nhanh bo ton mng sng. Th nhng, nhng a tr khng d
dng b chy nh vy khi cha m chng tin rng ch cn tnh yu v nhng hiu bit thng
thng l{ . Ging nh b|c s, cha m cng cn hc nhng k nng c bit hn trong vic |p
ng cc nhu cu hng ngy ca con ci mnh. Ging nh mt b|c s phu thut c chuyn mn
phi rt cn trng vi dao m trn tay, cc bc cha m cng cn rn luyn k nng s dng
ngn t. Bi li ni cng ging nh li dao, chng c th gy ra nhng vt thng rt au
n, khng phi v th cht m v tinh thn.

Vy chng ta phi bt u t }u nu mun ci thin cch giao tip vi con ci? Ch bng cch
n gin l xem li chnh cch hnh x ca mnh. Thc ra l{ chng ta ~ bit phi lm g. Chng
ta ~ nghe cha m mnh giao tip vi khch kha hay nhng ngi cha quen bit. l{ th
ngn ng khng khin ngi i din cm thy kh chu v khng mang tnh ph phn.
Chng ta s ni g vi mt v khch nu ngi qun lc ra v? Chng ta c chy theo v
ni: C b lm sao th? Ln n{o n chi nh{ ti c cng phi qun mt c|i g . Khng phi
c|i n{y th cng l{ c|i kh|c. Sao c khng th ging nh em g|i ca c c nh? Khi n chi c
y lun bit phi c x ra sao. C ~ 44 tui u ri y! C khng bao gi rt kinh nghim
c ? Ti khng phi ngi hu lc n{o cng chy theo c }u nh! Ti c| l{ c s qun
lun c u mnh nu n khng c gn ngay trn c! khng phi l nhng li chng ta s
dng ni vi mt v khch. Chng ta s ch nh nhng rng: Alice, ca ch n{y! v{ tuyt
i khng chm v{o: Sao m{ ~ng tr th khng bit.
Cha m cn hc c|ch c x vi con ci mnh ging nh vi kh|ch n chi nh{.
Cha m n{o cng mun con c|i mnh c an ton v hnh phc. Khng ai c tnh lm cho mt
a tr cm thy s hi, xu h, kh chu hay lc lng. Th nhng trong qu| trnh trng thnh,
nhiu a tr dn c nhng tnh cch khng mong mun, khng c c cm gic an ton v
th|i tn trng chnh mnh hay vi nhng ngi xung quanh. Cha m mun con c|i l{ ngi
lch s nhng h li t ra th l, mun chng gn g{ng ngn np nhng bn thn li rt ba bi,
mun chng t tin nhng li lun bt an, mun chng hnh phc nhng chnh h li thng
khng nh vy.
Cha m c th gip mi a tr tr thnh mt ngi tt, c lng trc n, ch v{ lng dng cm,
mt con ngi sng bng sc mnh ni tm v nim tin vo s cng bng. t n nhng ci
ch nh}n bn , cha m cng cn phi hc nhng phng thc rt nhn bn. Ch c tnh yu
v s thu hiu thi th cha , cha m tt cn phi c k nng. V{ phng thc rn luyn
cng nh s dng k nng l{ ni dung chnh ca cun sch ny. N s gip cc bc cha m
bin nhng nh tt p ca mnh th{nh h{nh ng hng ngy.
Hy vng rng cun sch ny s gip cc bc cha m x|c nh c mc tiu trong vic nui dy
con c|i v{ a ra phng ph|p nhm t c cc mc tiu . Cha m thng phi i u
vi nhng vn c th v cn nhng gii php r rng ch khng phi nhng li khuyn so
rng kiu nh: H~y yu thng con bn nhiu hn, H~y quan t}m n con ci nhiu hn
na, hay H~y d{nh nhiu thi gian hn cho con.

Chng ti ~ l{m vic rt nhiu nm vi cc bc cha m, theo c hnh thc gp g c| nh}n, iu

tr tm l nhm ln cc hi tho v phng ph|p l{m cha m. Cun sch ny l kt qu ca
nhng tri nghim . }y l{ mt bn hng dn mang tnh thc hnh, n a ra gi v gii
ph|p u vit cho nhng tnh hung t}m l thng nht, a ra nhng li khuyn c th da
trn nhng nguyn tc c bn trong giao tip, cc bc ph huynh c th chung sng vi con
ci trn nguyn tc tn trng ln nhau.

Chng 1. Nguyn tc giao tip

i thoi gia cha m v con ci
ngha ng sau nhng cu hi ca tr
Giao tip vi con tr l mt ngh thut c |o vi nhng nguyn tc v{ ngha ring. Tr em
him khi ni vi chng ta nhng li v ngha. Trong li ni ca chng lun c nhng thng ip
cn c gii m.
Cu b Andy, 10 tui, ~ hi b mnh: C bao nhiu a tr b b ri Harlem h b? B cu
b l mt lut s v{ ng ~ rt vui mng khi thy cu con trai ca mnh t ra hng th vi cc
vn x hi. ng ~ ging gii rt nhiu cho cu b, tm kim c con s thng k chnh xc.
Nhng Andy vn khng tha mn v tip tc hi nhng c}u tng t: C bao nhiu a tr b
b ri New York? M? Chu u? Trn khp th gii?
Cui cng, b ca Andy hiu ra con mnh khng quan tm ti vn x hi no m ch l vn
c nhn ca cu b. Cu hi ca Andy khng phi bt ngun t s cm thng vi nhng a tr
b b ri m{ t ni s hi rng chnh mnh s lm vo hon cnh tng t. Cu khng tm kim
con s no c m{ ang trng i s khng nh t b rng cu s khng b b ri.
|p li mi quan tm ca Andy, b cu tr li: Con lo s rng mt ng{y n{o b m s b ri
con ging nh nhiu ngi kh|c ~ l{m phi khng? B m bo vi con rng b m s khng
b ri con }u. Bt c khi no con li bn khon v iu ny th hy ni cho b bit b gip
con yn t}m nh.
Ln u tin ti lp mu gio, khi m vn cn bn cnh, c b Nancy, 5 tui, ~ nhn ln
nhng bc tranh treo trn tng v hi to: Ai ~ v nhng bc tranh xu x kia vy? M ca
Nancy ~ t ra rt ngng ngng. C nhn con gi mnh vi nh mt khng bng lng v vi v
ni: N{y con, tht l khng hay khi gi l{ nhng bc tranh xu x trong khi chng rt p.
Nhng c gi|o ca Nancy ~ hiu ra ngha sau c}u hi ca c b, c ci v{ ni: }y con
khng cn phi v nhng bc tranh p. Nu thch con c th v nhng bc tranh xu cng
c. Mt n ci rng r n trn gng mt Nancy, bi c b ~ c c}u tr li cho cu hi
thc s ca mnh: iu g xy ra nu c b v khng p?

Tip Nancy nht mt mn chi l{ mt chic xe cu ha ~ hng ln v hi: Ai ~ l{m

hng chic xe ny vy? M c b |p li: Ai l{m hng chic xe th c g quan trng vi con
th, con c bit ai }y }u.
Th nhng thc ra Nancy khng t m v mt ci tn. C b mun bit }y chuyn g s xy
ra vi nhng a tr lm hng chi. Hiu c n , c gi|o ~ a ra mt cu tr li ht
sc hp l: chi l{ chi m{. Thnh thong chng cng b hng. l{ chuyn bnh thng
vn xy ra thi.
Nancy c v hi lng. K nng phng vn ~ gip c b c c nhng thng tin cn thit:
Ngi ln n{y rt tt, c y khng hay ni gin, ngay c khi ai v mt bc tranh khng p
hay lm hng chi. Mnh khng cn phi s hi, }y s an ton. V th l Nancy cho tm
bit m, ti nm tay c gi|o bt u ng{y u tin ca mnh trng mu gio.
Carol, 12 tui, l mt c b rt hay cu knh v{ mau nc mt. Ngi em h m c b rt yu
qu chun b tr v nh{ sau khi chi cng nhau sut ma h. Nhng c|ch phn ng ca m ~
khin ni bun ca c b khng c cm thng, chia s.
CAROL (nc mt lng trng): Susie sp i ri. Con s li phi mt mnh.
M: Ri con s tm thy mt ngi bn khc.
CAROL: S chng c ai chi vi con na c.
M: Ri con s vt qua c thi.
CAROL: i m! (khc nc ln)
M: Sao con ~ 12 tui ri m vn cn khc nh nh em b th.
Carol a mt nhn m mt cch tht vng ri trn v{o phng mnh, ng sp ca li. Cu
chuyn trn |ng ra ~ c th kt thc tt p hn. Cm xc ca con tr cn c xem xt mt
cch nghim tc cho d tnh hung xy ra cng khng n ni nghim trng. i vi m ca
Carol, mt cuc chia tay cui ma h ch l mt s xo trn qu nh, khng |ng phi ri nc
mt, nhng c khng nn phn ng mt cch thiu cm thng nh vy. C c th t nh vi
mnh rng: Carol ang bun. Cch tt nht gip con b l cho n bit rng mnh hiu iu g
ang l{m n tn thng. Nhng mnh phi lm th no? Bng cch phn nh li cm xc ca
con, c ~ c th chn mt trong nhng cch ni sau:

Khng c Susie s tht bun con nh.

C b cn cha i m{ con ~ thy nh ri phi khng.
Tht kh m{ chia tay khi c|c con ~ qu| th}n nhau.
Khng c Susie chc con cm thy nh mnh trng tri lm.
Nhng cch phn ng nh vy s cng c s thn thit gia cha m v con ci. Khi tr cm thy
c thu hiu, nhng c n v{ tn thng m{ chng phi chu ng s bin mt. Khi tr cm
thy c thu hiu, tnh yu ca chng dnh cho cha m s tr nn su nng hn. S cm
thng ca cha m i vi tr lun ng vai tr l{ phng thc s cu tinh thn trc nhng
cm xc tiu cc.
Tha nhn v ni ln ni tht vng ca mt a tr s mang li sc mnh cn thit chng
i mt vi thc t.
C b Alice, 7 tui, ~ ln k hoch dnh c bui chiu chi vi c bn th}n Lea. Nhng bng
nhin c nh ra rng Hi Brownie cng hp mt vo bui chiu hm . V{ c b bt u khc.
M: i, con rt tht vng phi khng. Con ang mong c chi vi Lea bui chiu nay m.
ALICE: Vng. Sao Hi Brownie khng th hp mt vo mt ng{y kh|c c c ch?
Nc mt ngng ri. Alice i gi in cho Lea v hn c bn n chi v{o mt ngy khc. Sau
c b i thay qun o v chun b sn sng cho bui hp mt.
S thu hiu v thng cm ca m Alice ~ gip c b i mt vi nhng mu thun v tht
vng khng th trnh khi trong cuc sng. C ~ x|c nh ng cm xc cng nh mong mun
ca Alice v khng h xem nh tnh hung xy ra. C khng ni: Sao con phi ri ln nh vy!
Con s chi vi Lea vo mt ngy khc m. C chuyn g to t|t }u n{o?
C ~ thn trng trnh khng ni nhng iu so rng nh: , lm sao con c th cng lc c
hai ch c. C cng khng ln |n hay kt ti con mnh: Sao con c th hn bn n chi khi
bit rng th T l{ ng{y ca Hi Brownie ch?
Mu hi thoi ngn sau }y cho thy ngi cha ~ l{m con trai mnh bt gin ch bng c|ch n
gin l xc nhn cm xc v li than phin ca cu b.

B ca David thng phi i l{m ca m v{ chm sc nh{ ca vo ban ngy trong khi m cu i
lm. Mt hm, khi va i ch v, anh thy cu con trai 8 tui ca mnh c v rt gin d.
B: Ta thy mt cu b ang gin d, thc ra l rt gin d.
DAVID: Con ang gin y, rt gin l khc.
B: Sao th con?
DAVID: (lng ngi ni) Con nh b. B chng bao gi nh{ khi con i hc v c.
B: B rt mng v con ~ k cho b. Gi th b bit ri. Con mun b nh mi khi con i hc
v phi khng?
David m c b ri chy ra ngo{i chi. B cu b ~ bit c|ch l{m thay i tm trng ca con
trai. Anh khng lp lim bng cch gii thch ti sao mnh khng th nh{: B cn phi i ch.
Con s n g nu b khng i mua thc n? Anh khng hi: Ti sao con li gin d th? m{
thay v{o , anh tha nhn cm xc v s trch mc ca con trai mnh.
Phn ln cc bc cha m khng nhn ra s v ngha ca vic c thuyt phc con ci rng s cn
nhn ca chng l{ khng ng hay suy ngh n{o ca chng l sai lm. N s ch dn n
nhng tranh ci v cm xc tc gin.
Mt ngy, c b Helen 12 tui i hc v trong tm trng rt bun b.
HELEN: Con bit m s tht vng lm. Bi kim tra ca con ch t im B thi. Con bit vic
con t im A l rt quan trng vi m.
M: Nhng m thc s khng quan t}m }u con. Sao con c th ni th c. M khng h tht
vng v im ca con cht no. M ngh im B cng tt m.
HELEN: Th ti sao m li lun mng con khi con khng t im A?
M: M mng con khi n{o? Con ang bun nn con li cho m y thi.
Helen bt u khc v chy ra khi phng. Mc d m Helen bit rng c b ~ li cho mnh
thay v tha nhn s tht vng ca bn th}n, nhng vic ch ra iu v{ tranh lun vi con ~
khng lm c b cm thy kh| hn. |ng l m ca Helen ~ gip ch cho con g|i c nhiu
hn nu tha nhn suy ngh ca c b v{ ni: Con mun im s ca con khng quan trng

n th vi m. Con mun chnh con mi l{ ngi quyt nh im s th no l tt phi khng.

M hiu ri.
Khng ch con ci, ngay c nhng ngi xa l cng |nh gi| cao s cm thng v chia s ca
chng ta trc nhng kh khn ca h. B Grafton k rng b{ khng thch n ng}n h{ng ni
mnh m ti khon. thng rt ng c cn din mo v{ h{nh ng ca ngi qun l
th c nh th anh ta ~ l{ mt n hu cho ti ri. C khi no phi tip xc vi anh ta l ti
li rt cng thng. Mt ngy th Su n, b phi ly ch k ca ngi qun l cho tm sc ca
mnh. B{ ang cm thy kh chu v mt dn kin nhn khi chng kin th|i ca anh ta vi
nhng ngi khc. Th nhng sau b{ quyt nh s c gng t mnh v{o a v ca ngi
qun l v th hin s cm thng ca mnh bng cch phn nh v tha nhn cm xc ca anh
ta. Li mt ngy th Su mt mi na phi khng! Ai cng mun anh phi ch n h. By
gi cn cha n gia bui. Ti khng bit anh s phi xoay x th n{o vt qua c ngy
hm nay }y. Gng mt ca ngi {n ng rng r ln. Ln u tin b Grafton nhn thy anh
ta ci. vng, }y lc n{o cng bn rn. Ai cng mun c u tin. Vy ti c th lm g
cho b{ }y? Cui cng, anh ta khng ch k tm sc m{ cn i cng b{ ti ch giao dch vin
tm sc c x l nhanh chng hn.
Hi thoi khng hiu qu: Ch trch v ln lp tr s to khong cch v s on gin
Cc cuc i thoi gia cha m vi con c|i thng tht bi v chng dn ti }u. V d in hnh
m ta vn thy l{: Con i }u y? Ra ngo{i . Con l{m g y? Khng l{m g . Nhng bc
cha m c gng ni l l vi con c|i thng s sm pht hin ra rng vic tht mt mi. Mt
b m tng ni: Ti thng c gng ht sc tm ra l l ni chuyn vi con trai. Nhng n
chng bao gi nghe ti c. N ch nghe li khi ti ht ln vi n thi.
Tr em thng khng mun ni chuyn vi cha m. Chng cm thy m c khi b ln lp, ch
bo v ph phn. Chng cm thy cha m mnh ni qu nhiu. David, 8 tui, ~ phi tht ln vi
m: Con ch hi m mt cu hi nh thi m, ti sao m phi d{i dng nh vy? Cu b tm s
tht vi bn b: T chng ni chuyn g vi m ht, nu khng t s chng cn thi gian m
chi na }u.
Mt quan st vin tn tm, khi lng nghe k cng mt cuc i thoi in hnh gia cha m v
con ci, s phi ngc nhin v nhn thy hai bn t lng nghe nhau ti mc no. Cuc i thoi
dng nh l{ hai cuc c thoi, mt th ton ch trch v dy bo, mt th ton ph nhn v
bin h. Bi kch ca nhng cuc tr chuyn nh th khng nm s thiu yu thng m{ s
thiu tn trng, khng phi do thiu khn ngoan m v thiu k nng.

Th ngn ng chng ta s dng h{ng ng{y khng giao tip hiu qu vi con tr. chm
c ti chng v khng lm bn thn tht vng, cha m cn phi hc cch tr chuyn cng con
ci.
Tr chuyn kt ni: |p li cm xc ca tr ch khng phi th|i ca chng
Giao tip vi con ci nn da trn s tn trng v cn phi c k nng. N i hi (1) thng ip
m n truyn ti phi bo to{n c lng t tn ca con c|i cng nh cha m v (2) li by t
s cm thng phi n trc nhng li khuyn nh hay dy bo.
Eric, 9 tui, tr v nh trong tm trng y tc gin. C lp cu ~ d nh s i picnic, nhng
tri li ma. B cu b quyt nh s dng mt cch mi. Khc vi nhng ln trc, anh c
khng dng nhng li so rng nh: Khc th c ch g }u con khi m{ tri ~ ma ri. Cc con
s i chi v{o nhng ngy khc. Con bit l b khng lm cho tri ma, vy ti sao con li tc
gin vi b ch?
Thay v{o , b Eric t nh, con trai mnh ang rt xc ng v l mt bui picnic. N tht vng
v{ ang chia s ni tht vng vi mnh bng cch t ra tc gin. N c quyn th hin cm
xc ca bn thn. Cch tt nht gip con lc ny l th hin s thng cm v tn trng cm
xc ca n.
B: Trng con c v chn nn.
ERIC: Vng!
B: Con rt mun i picnic phi khng?
ERIC: Vng, chc chn ri.
B: Con ~ chun b sn sng mi th th m tri li ma nh.
ERIC: V}ng, ng th y .
Mt giy im lng ri Eric ni: Ri s c nhng chuyn picnic khc b . S gin d dng nh
bin mt v cu b t ra kh hp tc trong sut bui chiu hm . Thng th khi Eric tr v
nh trong tm trng gin d, c nh s ri tung ln. Sm mun g cu b cng chc tc tt c cc
th{nh vin trong gia nh. Bnh yn ch tr li khi cu b chu i ng lc ~ rt khuya. Vy
phng ph|p mi n{y c g c bit v n hu dng nhng im no?

Khi tr ang tri qua nhng cm xc mnh m, chng thng khng th lng nghe ai c. Chng
khng th chp nhn li khuyn, an i hay gp mang tnh xy dng. Chng mun chng ta
hiu iu g ang din ra bn trong con ngi chng v{ chng ang cm thy th no vo giy
pht . Hn na, chng mun c cm thng m khng cn phi trnh b{y y s vic
va tri qua. l{ mt c}u trong bn tr ch tit l mt cht nhng g chng cm thy. Ta
phi o|n ra phn cn li.
Khi tr ni vi chng ta: C gi|o mng con, ta khng cn phi hi chi tit thm l{m g, cng
khng cn ni: Con ~ l{m g m{ li b th? Nu c gio mng con th chc chn l{ con ~ l{m g
sai ri. Vy con ~ l{m g? Thm ch chng ta cng khng cn ni: i m xin li. Ta ch cn
cho tr bit rng ta hiu cm xc au n, xu h v tc gin ca chng.
Ngy n, c b Anita, 8 tui, tr v nh trong tm trng v cng tc gin:
ANITA: Con s khng tr li trng na }u.
M: Trng con c v bc bi. Con c mun ni cho m bit chuyn g khng?
ANITA: C gio x bi lm ca con. Con ~ l{m b{i rt chm ch, th m c gio ch nhn ri x
lun i.
M: M{ khng c con ng ? Chng trch con li tc gin n vy.
M Anita c nn khng a ra li bnh lun hay cu hi no na. C bit rng nu mun con gi
mnh ngui cn gin th c cn tr chuyn vi c b bng s thu hiu v chia s.
Mt v d khc: cu b Jeffrey, 9 tui, trng rt bun b khi i hc v.
JEFFREY (phn nn): C gio khin c ngy hm nay ca con tht ti t.
M: Trng con mt qu.
JEFFREY: C hai a ang l{m n trong th vin m c gio li khng bit l ai, th l c pht
tt c bn con phi trong hi trng gn ht c ngy.
M: C lp phi ng im trong hi trng c ngy m khng hc h{nh g ! Tho no trng con
mt th.
JEFFREY: Nhng con ~ ni vi c: C Jones i, con tin c c th tm ra ai ~ l{m n nn c
khng cn phi pht c lp }u .

M: i tri i, ch{ng trai 9 tui ca m ~ gip c gi|o nhn ra rng pht c lp ch v mt vi

ngi c x khng ng l{ khng cng bng!
JEFFREY: Vy m n chng c tc dng g m . Nhng t nht th sau c gi|o cng mm ci,
ln u tin trong ng{y y.
M: , con khng l{m c thay i quyt nh, nhng chc chn ~ l{m t}m trng c kh| hn
y.
Bng cch lng nghe, tn trng cm xc ca con trai, tha nhn quan im ca cu b v{ |p li
bng c|ch ng vin n lc tm ra cch gii quyt vn ca con, m ca Jeffrey gip tm
trng cu b kh| hn v{ l{m cu ngui gin.
Vy lm th n{o bit c cm xc ca con ci? Chng ta c th quan st v lng nghe chng,
hoc cng c th da vo tri nghim ca bn thn. Chng ta bit tr s cm thy th no khi b
lm b mt trc ng ngi v c mt nhng a cng trang la. Chng ta cn ni sao cho tr
bit c ta hiu chng ~ phi tri qua nhng g. Mt trong nhng cu ni sau s rt c hiu
qu:
Chc con phi cm thy xu h lm.
Chc l{ iu phi khin con gin lm.
Chc lc con phi thy ght c gio lm.
Chc l{ iu l{m con bun lm.
Tht l mt ngy ti t.
Tht khng may, khi i mt vi h{nh vi khng ng mc ca con ci, cha m khng nhn thc
c rng chnh cm xc tiu cc l ngun cn ca nhng h{nh vi . Cn phi x l cm xc
trc th hnh vi ca tr mi c th c ci thin.
Nh m ca cu b Ben 12 tui k li: Hm qua khi ti va i l{m v, cn cha kp ci o khoc
th con trai ti ~ chy ra khi phng ca n v bt u phn nn v c gi|o: C bt con lm
nhiu bi tp qu, chc c nm con cng khng th lm ht c. L{m sao n sng mai con vit
c mt b{i th }y? M{ con cn n mt truyn ngn t tun trc na ch. Hm nay c gio
~ ht ln vi con. Chc c y phi ght con lm!

Ti ~ mt bnh tnh v{ ht ln vi con: Sp ca m cng kh chu nh c gi|o ca con y

nhng con c nghe m phn nn bao gi }u. Chng trch c y li mng con. Con chng bao
gi hon thnh bi tp v nh c. Con ch li bing thi. Hy thi cn nhn v bt u lm bi
tp ngay i nu khng con s ch l{m c g }u.
Chuyn g xy ra sau khi c t th|i gin d vi con? Ti hi.
, n ng ng tr v phng, kha tri ca v khng chu xung n ti.
iu l{m c cm thy th n{o? Ti hi.
Kinh khng. N lm hng c bui ti. Mi ngi u bc bi. Tm trng c nh{ u rt chn
ngn. Ti cm thy c li nhng khng bit phi lm th n{o.
Th c ngh con trai c cm thy th n{o? Ti hi.
C th l n tc gin vi ti, s c gio, tht vng v qu bc bi n ni khng th tp trung
vo lm bi tip c. Ti ~ khng gip c g cho con nhng ti khng th chu c khi n
c phn nn mi m khng c gng lm bi ca mnh.
Nu nh Ben c th th hin cm xc ca mnh thay v phn nn th c l ton b s vic ~
khng din ra nh vy. Nu nh cu b ni: M, con s phi n trng ngy mai lm, con phi
vit mt b{i th v{ mt truyn ngn trong khi con li qu bc bi nn khng th tp trung
c, th c l m cu ~ c th thng cm vi con bng cch tha nhn tnh hung kh khn
ca cu b: , con s con s khng th vit c mt b{i th v{ mt truyn ngn trc sng
mai phi khng. Tho no con cm thy cng thng nh vy.
|ng tic, c cha m ln con c|i u khng quen vi vic chia s cm xc ca mnh. Thm ch,
i khi chng ta cn chng bit bn thn mnh cm thy ra sao.
Khi tr cm thy kh khn v phi i mt vi chuyn g , chng tr nn gin d v{ li cho
ngi kh|c, iu ny khin cha m tc gin. n lt mnh, h li ln n tr v ni nhng iu
sau khin h thy hi hn trong khi chng gii quyt c vn .
Tr thng cm thy kh khn trong vic chia s cm xc ca mnh, do vy, s tht hu ch nu
cha m c th hc cch lng nghe nhng ni s hi, tht vng hay bt lc ang giu kn ng
sau nhng cn gin d bt pht ca tr. Khi , thay v phn ng trc h{nh vi khng ng
n, cha m s |p li cm xc bun bc ca con v{ gip chng i mt vi hon cnh. Ch khi

cm thy thoi mi tr mi c th suy ngh mt cch rnh mch v{ h{nh ng ng n tc l

c th tp trung, ch v lng nghe ngi ln.
Nhng cm xc mnh m ca tr khng th bin mt nu chng phi nghe nhng li nh: Con
nh vy tht khng hay cht n{o, hay khi cha m c thuyt phc chng rng: Chng c l do g
con phi nh vy c. Nhng cm xc mnh m s khng bin mt khi chng b xua ui hay
ph nhn; nhng s gim i |ng k khi chng c chp nhn vi lng cm thng v chia s t
pha ngi nghe.
Tuyn ngn ny khng ch ng vi tr con m cn c vi ngi ln. H~y cng theo di on
trch t mt cuc tho lun nhm m thnh vin l cc bc cha m thy r iu ny.
TRNG NHM: Hy hnh dung mt bui sng n, mi th quanh bn dng nh ri tung ln.
in thoi ro, con khc v{ mn b|nh m nng b bn b qun ~ ch|y kht trong l. Chng
bn nhn v{o c|i l nng v tht ln: i gii! n bao gi th em mi bit c|ch nng bnh m
h? Phn ng ca bn lc s th no?
A: Ti s nm ch b|nh ch|y kht v{o mt anh ta!
B: Ti s ni: Anh i m{ l{m ly!
C: Ti s cm thy b tn thng n pht khc ln mt.
TRNG NHM: Nhng li chng bn ni ra khin bn cm thy th no?
CC THNH VIN: Tc ti, cm ght, o|n gin.
TRNG NHM: Liu bn c d dng lm li mt m bnh khc khng?
A: Ch khi ti c th cho thuc c v{o !
TRNG NHM: V bn s cm thy th no sut c ng{y hm ?
A: S l mt ngy ti t!
TRNG NHM: Gi s cng trong ho{n cnh tng t: B|nh cng b ch|y. Nhng nhn thy
tnh cnh ca v, chng bn li ni: i em yu, tht l mt bui sng mt nhc cho em con
khc, ri in thoi ro v gi l m b|nh nng na.
B: Ti s cm thy tht tuyt!

C: Ti s cm thy tuyt vi n ni c th nhy ln m hn anh y.

TRNG NHM: Ti sao vy? Con bn vn ang khc v{ b|nh nng th vn chy kht m?
CC THNH VIN: Nhng th chng |ng k g.
TRNG NHM: iu g to ra s khc bit vy?
A: Bn cm thy d chu khi khng b ch trch.
TRNG NHM: Vy ng{y hm ca cc bn s ra sao?
C: Mt ngy vui v v hnh phc.
TRNG NHM: ti a ra cho c|c bn mt kch bn na nh. Chng bn nhn m bnh
chy kht v ni vi bn mt c|ch im tnh: Em yu, anh ch cho em cch lm mt ci bnh
nng nh.
B: i, khng. Th th cn t hn l tnh hung ban u. Ti s cm thy mnh tht ngu ngc.
TRNG NHM: Hy xem ba cch tip cn khc nhau vi cng mt s c bnh m chy ny c
g tng ng vi cch cc bn c x vi con ci khng nh.
A: Ti hiu iu anh nh ni ri. Ti thng xuyn ni vi con mnh: Con ~ ln bit
phi l{m c|i n{y, con ~ ln bit phi lm ci kia ri. Vic n{y ~ khin con ti tc gin.
N vn lun nh vy m.
B: Ti lun ni vi con g|i: m ch cho con c|ch l{m c|i n{y hay c|i kia.
C: Ti ~ qu quen vi vic b ch trch n ni n tr thnh bn tnh. Ti dng chnh xc nhng
li m m ti vn thng dng ln n ti khi cn nh. Ti ~ rt ght b{ v iu . Hi b ti
chng lm ci g ra hn, m ti li cn lm cho mi th ti t hn.
TRNG NHM: V bn thy chnh mnh cng ang dng nhng t ng tng t vi con gi?
C: Vng. Ti khng thch th cht n{o. Ti cng ght chnh mnh mi khi ti lm th vi con.
TRNG NHM: Cng xem chng ta hc c iu g t cu chuyn bnh m chy nh! iu g
c th l{m thay i nhng cm xc ti t ca chng ta thnh tnh cm yu thng tru mn?
B: Nu c ai hiu v thng cm vi bn.

C: m{ khng ln |n hay li cho bn.

A: v khng ch dy bn phi lm th no.
on trch ny (trong cun Group Psychotherapy with Children) ch ra sc mnh ca ngn t
trong vic to ra s th ch hay cm gic hnh phc. Bi hc rt ra t cu chuyn ny l phn
ng ca chng ta (li ni v cm xc) c th to ra khng kh gia nh ho{n to{n kh|c bit.
Nguyn tc i thoi: Thu hiu v cm thng
Khi mt a tr k li hay hi chng ta v mt s vic, cch tt nht l khng phn ng vi s
vic m{ vi mi quan h tnh cm n ng sau n.
C b Flora, 6 tui, ku ca rng do n{y mnh nhn c t qu{ hn cu anh trai. M c b
khng ph nhn li than phin , khng gii thch vi Flora ti sao li th v{ cng khng ha
s thay i iu . C bit rng tr con quan t}m n tnh cm ca b m d{nh cho chng hn
l s lng hay kch c ca nhng mn qu{. C ni: Con ang bn khon khng bit m c yu
con nhiu nh anh con khng ch g? Khng cn ni thm cu no, c m con gi vo lng cn
c b th |p li bng mt n ci y ngc nhin v{ vui sng. l{ kt cc ca mt cuc i
thoi m l thng c th tr thnh mt cuc tranh lun khng bao gi dt.
ng sau rt nhiu cu hi ca tr th l{ mong mun tnh yu thng c ti khng nh. Cu
tr li ng n nht cho nhng cu hi chnh l{ s khng nh tnh cm gn b m chng ta
nhng ngi cha, ngi m dnh cho con ci.
Khi tr k cho chng ta nghe chuyn g , tt nht l{ ta khng nn |p li chnh s vic ny m
l nhng cm xc n mang li. Gloria, 7 tui, tr v nh trong tm trng rt chn nn. C b k
cho b mnh nghe chuyn c bn thn Dori b y ng vo mt vng nc ma. Thay v hi
thm chi tit s vic hay da s trng pht nhng k ~ tru Dori, ngi b ~ |p li cm xc
ca c con g|i. Anh ni: Hn l chuyn ~ l{m con bun. Con ~ rt gin my a con trai
phi khng. n gi con vn cn in tit vi chng c m{.
Gloria |p li tt c nhng li bng mt ci gt u dt kho|t V}ng! Khi b c b hi: Con
s rng l con trai c th s lm th vi con phi khng? Gloria ~ tr li b mt c|ch y
cng ngh: Chng c th xem, con s ko chng ng~ theo. Nh th th bn t s bn tung te
ht c ln ngi chng na! C b ci ln vi nhng hnh dung trong u mnh. l{ kt
thc c hu cho mt cu chuyn m{ c khi ~ th{nh ra mt bi thuyt gio vi y nhng li
khuyn v ch v c|c phng ph|p t v.

Khi tr i hc v vi mt ni nhng li ca thn v bn b, thy c hoc nhng chuyn din ra

vi n trong ngy, cch tt nht l cha m h~y |p li cm xc ca con thay v c gng tm hiu
s vic hay xc minh nhng s c ~ xy ra.
Cu b Harold, 10 tui, tr v nh trong tm trng cu knh v khng ngng than vn.
HAROLD: Con tht l khn kh! C gi|o ~ gi con l k di tr ch v con ni vi c rng con
qun lm bi tp v nh{. C ~ mng con, mng tht y! C ni s vit th thng b|o cho m.
M: Con ~ c mt ngy sng gi nh.
HAROLD: M ni th cng c.
M: B gi l k di tr| trc mt c lp th hn l xu h lm.
HAROLD: Chc chn ri.
M: M c| l{ con ~ nh thm v{i iu v c gio phi khng!
HAROLD: v}ng! Nhng sao m bit?
M: Chng ta vn thng lm th khi ai l{m chng ta tn thng m{.
HAROLD: Tht l nh ngi qu.
Tr s cm thy c an i rt nhiu khi pht hin ra rng cm xc ca chng l mt phn rt
bnh thng ca con ngi. V{ truyn t thng ip n tr, khng c cch no tt hn
l by t s cm thng vi chng.
Khi mt a tr a ra kt lun n{o v bn th}n, chng ta khng nn |p li bng s ng
tnh hay phn i m{ nn a ra nhng dn chng c th nhm truyn t n tr s cm
thng ca mnh.
Khi mt a tr than phin: Con khng gii mn s hc, s chng ch g khi ni: ng l{ con
hi t khi phi x l my con s. Tranh lun vi tr hay a ra nhng li khuyn v b nh:
Nu con chm hc hn th chc chn con s kh| ln cng s cho kt qu tng t. S gip
thiu suy ngh nh trn s ch lm tn thng lng t trng ca tr v khin s t tin ca chng
b gim st.

C}u ni Con khng gii mn s hc cn phi c |p li bng th|i nghim tc v s cm

thng su sc. Mt trong nhng cch phn ng sau }y s th hin iu :
S hc }u phi l mn d.
Mt vi bi ton rt kh gii con .
Thy gi|o }u c l{m mn d d{ng hn bng li ph d{nh cho con.
S hc lm con cm thy mnh tht ngu ngc phi khng.
M c l con khng th i c cho n ht gi hc.
Khi gi hc kt thc con mi cm thy nh nhm phi khng.
Gi kim tra mn chc l{ cng thng lm.
Chc con rt lo l mnh s trt mn phi khng.
Chc con ang lo khng bit b m s ngh g {.
Chc con s rng b m s tht vng v con ch g.
Chng ta u bit l khng phi mn hc n{o cng d d{ng m{.
M tin l con s c gng ht sc.
Mt c b 12 tui k rng c b ~ gn nh ngt lm i khi b c th hin s cm thng trc
bi kim tra khng t ca c. C b ~ t nh vi mnh rng phi lm sao cho xng |ng vi s
tin tng ca b.
Hu nh cha m n{o cng s c ln nghe con mnh tuyn b rng: Con tht ngu ngc. Bit con
mnh khng th l k ngu ngc, h c tm cch thuyt phc con rng con l{ a tr thng minh,
nh ngi cha n{y ~ l{m.
CHARLES: Con tht ngu ngc.
B: Con }u c ngc.
CHARLES: C m.

B: Con khng ngc. Hy nh xem con ~ t ra thng minh th no trong bui cm tri ln
trc? Thy hng dn ~ ngh con l{ mt trong nhng a tr sng d nht y.
CHARLES: Sao b bit c thy y ngh g?
B: Thy y ~ ni vi b m.
CHARLES: , th , th sao thy li gi con l{ ngc sut nh vy?
B: Thy ch a con thi.
CHARLES: Con tht ngu ngc v con bit th. H~y nhn im s ca con trng m xem.
B: Con ch cn chm ch hn mt cht thi.
CHARLES: Con ~ chm ch lm ri m chng c tc dng g c. Con ng l{ mt a ngu dt.
B: Con rt thng minh, b bit iu .
CHARLES: Con tht ngu ngc, con bit th m.
B (ht to): Con khng ngu ngc!
CHARLES: C y b !
B: Con khng ngu ngc }u, ngc !
Khi mt a tr ni rng mnh ngu ngc, xu x, hay ti t, th d chng ta ni hoc l{m g cng
khng th thay i ngay lp tc |nh gi| ca tr v bn th}n. Suy ngh v bn thn ca con
ngi, mt khi ~ n s}u v{o u c s lun cng li mi n lc xoay chuyn. Khi mt a tr
ni vi b: B, con bit b c tt, nhng con khng ngc n mc tin li b ni rng con
thng minh }u.
Khi mt a tr th hin quan im tiu cc v bn thn, s ph nhn hay phn i ca cha m
s khng gip c g nhiu m{ ngc li, ch lm tr tin chc hn v{o suy ngh ca mnh. Cch
tt nht chng ta c th gip a tr l ch ra rng ta khng ch hiu iu l{m n cm
thy th no m cn c nhng hm c th ng sau. V d:
IVAN: Con tht ngu ngc.
B (th|i nghim tc): Con tht s thy th {? Con khng ngh mnh thng minh ?

IVAN: Khng h.
B: Vy th hn l con b tn thng nhiu lm?
IVAN: Vng!
B: Chc phn ln thi gian trng con cm thy lo s phi khng, s b trt, s b im
km. Khi thy gio gi tn, con thy rt bi ri ch g. Ngay c khi con bit cu tr li, con cng
khng th pht biu mt cch tri chy. Con s rng nhng g mnh ni ra nghe s tht ng
ngn ri thy gio s ph bnh con ri cc bn cng lp s ci nho con. Vy l rt nhiu
ln con chn cch khng ni g c. B o|n con vn nh nhng ln con ni iu g v{ b ci
nho. iu khin con cm thy mnh tht ngu ngc. au kh v tc gin na. (n }y a
tr c th s k mt vi chuyn m{ n ~ tri qua.)
B: Nghe ny, con trai! Trong mt b con l mt chng trai rt n. Nhng con li c suy ngh
khc v bn th}n mnh y.
Cuc ni chuyn ny c th khng l{m thay i ngay lp tc suy ngh v bn thn ca a tr,
nhng n s gieo v{o a tr mt cht nghi ng v |nh gi| ca mnh. C th tr s ngh li, nu
b hiu mnh nh vy m vn xem mnh l mt a khng ti th c th mnh cng thc s
khng n ni t. Tnh cm gn b m cuc tr chuyn to ra c th cng s khin cu con trai
c gng khng ph nim tin m b ~ d{nh cho mnh. Sau , cu s c nhng suy ngh lc quan
hn v bn thn.
Khi mt a tr ni: Con chng bao gi gp may c, khng c s tranh lun hay gii thch no
c th l{m n thay i nim tin . Bi vi mi v d v s may mn m chng ta ni ra, n s
|p li bng hai v d khc v s en i ca mnh. Tt c nhng g chng ta c th lm l ch
cho tr thy ta hiu nhng cm xc ~ khin cho n tin chc v{o iu :
ANNABELLE: Con chng bao gi gp may c.
M: Con thy th tht ?
ANNABELLE: Vng.
M: Vy l{ khi chi mt tr chi, con lun t nh rng, mnh s khng thng ni, mnh khng
phi ngi may mn.
ANNABELLE: V}ng, chnh l{ iu con ngh.

M: trng, nu con bit cu tr li th con ngh, hm nay c gi|o s khng gi mnh.

ANNABELLE: Vng.
M: Nhng nu con khng lm bi tp v nh th con li ngh, c gi|o s gi mnh.
ANNABELLE: Vng.
M: M o|n con cn gp rt nhiu chuyn tng t nh th na.
ANNABELLE: Chc chn ri v nh (k chuyn)
M: M rt thch nhng g con ngh v vn may. Nu c chuyn g xy ra m{ con ngh l{ mt
vn ri, hay l c vn may na th hy k cho m nghe nh.
Cuc ni chuyn ny c th khng l{m thay i nim tin ca a tr vo s khng may mn ca
mnh. Th nhng, n s khin a tr nhn ra mnh may mn th no khi c mt ngi m bit
ng cm n vy.
Con ngi sng v cm nhn: Cm xc ha trn v{ thng ip a chiu
Con c|i yu thng nhng cng lc, cng o|n hn cha m. Chng c nhng cm xc tri chiu
v cha m, thy c v tt c nhng ngi c quyn lc vi chng. Cc bc cha m thng cm
thy kh chp nhn s mu thun tnh cm con ci v chnh bn thn mnh. H cho rng c
nhng tnh cm tri nhiu v ngi kh|c, c bit l{ c|c th{nh vin trong gia nh l{ mt sai
lm hin nhin.
Chng ta c th hc cch chp nhn cm xc tri chiu ca c bn th}n v{ con c|i. trnh
nhng mu thun khng cn thit, tr cn hiu rng nhng cm xc nh vy l{ bnh thng v
t nhin. Chng ta s gii thot tr khi cm gic ti li v lo u bng cch tha nhn v gi tn
nhng cm xc yu ght :
Hnh nh con c nhng suy ngh rt tr|i ngc v c gio: Con va thch li va khng thch c
y.
Hnh nh con c hai cm xc khc nhau v anh con: Con ngng m anh nhng cng rt ght
anh.
Con mun nhng mong mun tr|i ngc nhau phi khng: va mun i cm tri li va mun
nh{.

Nhng li ni im tnh, khng mang tnh ch trch v nhng cm xc tri chiu ca tr s rt

hu ch bi n truyn ti tr thng ip rng nhng cm xc ln ln khng phi l{ iu kh
hiu. Mt a tr ~ ni: Nu b m hiu c nhng cm xc ln xn ca con th chc l
chng cng khng n ni ln xn lm. Mt khc, nhng c}u ni nh th ny chc chn s
khng gip ch c g: Con trai, con tht l ln xn! Pht trc con va ni yu qu bn xong,
pht sau ~ tr|ch mc cu ta. Con phi c chnh kin ch.
Nu c ci nhn tinh t v bn cht con ngi, chng ta s thy }u c tnh yu, c s on
gin; c s ngng m th s c cht ghen t; c s tn ty th s c cht hn th; v thnh cng
bao gi cng i cng vi mt cht s hi. S l khn ngoan khi nhn thc rng tt c cm xc
ca con ngi u chnh |ng, c tch cc, tiu cc v c nhng th mu thun nhau u cng
tn ti.
Th nhng trong th}m t}m, chng ta thng khng d dng chp nhn nhng iu nh th.
Nhng tri nghim tui th v{ s gio dc khi trng th{nh u hng chng ta ti suy ngh:
nhng cm xc tiu cc l{ xu, chng ta nn chi b v cm thy xu h v chng. Phng
php tip cn mi cho rng ch c h{nh ng thc mi |ng b |nh gi| hay ph|n xt, cn
nhng h{nh ng trong tng tng hoc cm xc th khng. S ph|n xt i vi cm xc v
ln n vi nhng th trong tng tng xm hi ti c t do c nhn v sc khe tinh thn ca
con ngi.
Cm xc l mt phn ca di sn m chng ta nhn c t gen di truyn. C lc chng ta hnh
phc, c lc li khng; nhng chc chn i khi trong cuc sng chng ta s cm thy gin d
xen ln s hi, ni bun xen ln nim vui, tham lam xen ln ti li, thm thung xen ln s
khinh mit, say m xen ln gh s. Trong khi khng th la chn cm xc ca bn thn, chng ta
c th la chn thi im v cch thc th hin chng, min l chng ta bit chnh xc mnh
ang cm thy g. }y chnh l{ mu cht ca vn . Rt nhiu ngi trong chng ta ~ c
dy d khng cn bit cm xc thc s ca mnh. Khi cm thy th ght, chng ta c dy
rng ch l cm gic khng yu thch. Khi s h~i, chng ta c dy rng chng c g phi s.
Khi au n, chng ta c khuyn nn dng cm v mm ci. a s chng ta c dy phi
gi v hnh phc trong khi thc ra khng phi vy.
Vy chng ta cn lm g trong nhng cm xc gi to ny? Gio dc cm xc c th gip con ci
chng ta nhn thc c nhng iu chng cm thy. i vi mt a tr bit mnh cm thy
g cn quan trng hn l{ v sao n li cm thy nh vy. Cng bit r cm xc ca mnh, tr s
cng t cm thy bi ri hn.

Soi sng cm xc: Phn nh cm xc ca tr gip chng hiu mnh cm thy ra sao
Tr hc v hnh dng bn ngoi ca mnh bng c|ch soi gng. Chng hc v cm xc bn trong
bng cch lng nghe nhng cm xc phn chiu trong chnh con ngi chng. Chc nng ca
mt chic gng l{ phn chiu hnh nh chn thc, khng tng bc cng khng ch trch hay
ph phn. Chng ta khng mun mt chic gng ni vi chng ta rng: Trng con tht l kinh
khng, mt ngu cn mt th sng hp, trng tht nhch nhc. Tt hn ht l con hy chnh
trang li bn th}n i. Sau khi soi mnh v{i ln trong chic gng php thut , c l chng ta
s trn tr|nh n nh mt bnh dch. Chng ta mun thy trong gng mt hnh nh ch khng
phi mt bi thuyt gio. Chng ta c th khng thch hnh nh m mnh nhn thy, nhng
chng ta mun chnh mnh s quyt nh phi chnh trang li nh th no.
Tng t nh vy, chc nng ca chic gng cm xc l phn nh cm xc mt cch chn
thc, khng bp mo:
Trng con ging nh l{ ang rt gin.
Nghe nh l{ con ght cu ta lm
Dng nh con ~ rt chn ngn vi tnh cnh ny ri.
Nhng ph|t ngn nh trn s gip ch nhiu nht cho mt a tr ang c nhng cm xc nh
th. Chng ch ra mt cch r rng cm xc ca a tr l g. M mt hnh nh r rng, c trong
chic gng treo tng ln trong chic gng cm xc, chc chn s cho ngi soi c hi t
chnh trang v{ thay i.
L{ ngi ln, tt c chng ta u ~ tng cm thy au n, tc gin, s hi, bi ri hay bun
nn. Khi cm xc tr nn mnh m, khng g hu ch v an i chng ta nhiu hn l{ c mt
ngi lng nghe v chia s.
Nhng g ng vi ngi ln th cng ng vi tr con. Chng cng cn c tr chuyn mt
cch quan tm v cm thng thay v ch trch, ln lp.
Khi mt a tr cm thy chn nn, s hi, bi ri hay bun b~, chng ta thng vi v~ a ra
nhng li phn xt hay khuyn nh. Khi , d khng h c , chng ta ~ gi n tr mt
thng ip r r{ng: Con ngu ngc n mc khng bit phi l{m g sao! Vy l{ trc s tn
thng m{ tr ang phi chu ng, chng ta thm v{o mt s lng m na.

Thc ra cn c cch khc tt hn. Khi d{nh thi gian v{ tnh yu thng tm hiu tr, chng
ta s gi n tr mt thng ip ho{n to{n kh|c: Con rt quan trng vi b m. B m mun
hiu con ang cm thy th n{o. ng sau n l s ti khng nh: Khi cm thy bnh yn v
thoi mi, con s tm ta gii php tt nht.

Chng 2. Sc mnh ca ngn t

Nhng cch ng vin v hng dn hiu qu
Trong tm l tr liu, khng bao gi c ni vi mt a tr rng: Con l{ mt a tr ngoan.
Con tht tuyt. Nhng li khen ngi mang tnh |nh gi| v{ ph|n xt nh vy khng nn c
s dng. Ti sao vy? Bi chng khng h hu ch. Chng ch gy ra s lo u, khin tr mt i
tnh c lp v{ t tr vo th lun lun phng v. N khng khuyn khch tnh t lp, t nh
hng v t kim sot nhng phm cht ch c th hnh thnh khi tr khng b t|c ng bi
s phn xt ca nhng ngi xung quanh v{ tin tng vo cm xc cng nh s |nh gi| ca
bn thn mnh. Tr cn c gii thot khi p lc ca nhng li khen mang tnh |nh gi|
khng cn phi ph thuc v{o ngi khc trong vic t |nh gi| bn thn.
Khen ngi c cn tt cho tr na khng?
i khi tr h{nh ng sai tri vo nhng thi im cha m chng khng mong i nht.
l{ bui sng th Hai sau k ngh l T n. C nh{ ang l|i xe t Pittsburgh v New York. Pha
sau xe, cu b Ivan, 6 tui, t ra ngoan ngo~n nh mt thin thn, yn lng v trm ngm suy
ngh iu g . Ngi m t nh, thng b xng |ng c khen ngi. Khi xe ang r vo
ng hm Lincoln, m cu b quay v pha cu v{ ni: Ivan, con tht l mt cu b ngoan. Con
~ c x rt ng mc. M rt t ho v con.
Ch mt pht sau, Ivan p c khay gt tn thuc l| v{ l{m vng v~i tt c nhng th bn
thu bn trong ln ngi b m. Tn thuc v nhng u mu thuc l cn li c tip tc ta ra
nh mt trn ma bi phng x khng khip. C gia nh ang trong ng hm, trong khng
kh ngt ngt ca |m xe c ang n li, h ho sc sa. M Ivan ch mun |nh cho con trai mt
trn. Nhng iu lm c tht vng nht l s vic din ra ngay sau khi c khen ngi con. C
bng t hi: Chng l khen ngi tr khng phi l{ iu tt na hay sao?
Nhiu tun sau, Ivan ~ t h l l do khin cu bng n vo thi im . Sut dc ng v
nh hm y, cu ang suy ngh xem l{m th n{o loi b a em trai ang rc v{o gia b m
pha trc xe. Cui cng, mt suy ngh xut hin trong u cu: nu xe ca h b }m v{o gia
th c th cu v b m vn c an to{n cn a em trai s b ct l{m i. Ngay sau , m cu
li khen ngi cu. Li khen khin cu b cm thy ti li v ch mun l{m g m thy rng
cu khng xng |ng vi n. Cu nhn quanh, pht hin ra ci gt tn v s vic c th din ra.
Lm mt vic tt khng bin chng ta th{nh ngi tt

Hu ht mi ngi u tin rng khen ngi gip to dng lng t tin cho tr v khin chng cm
thy an tm. Thc t, khen ngi li c th dn n tm trng cng thng v nhng c|ch c x
sai tri. Ti sao vy? Rt nhiu a tr, thnh thong, c nhng mong mun khng tt p v
c|c th{nh vin trong gia nh chng. Khi cha m ni vi tr: Con tht l mt a b ngoan, n
c th khng chp nhn c iu ny v hnh nh ca n v bn thn khc xa li cha m va
ni. Trong mt a tr, n khng th ngoan khi va mi c g m bin mt hay cui tun ti
cu em phi vo bnh vin. Thc t, c{ng c khen, tr s c{ng c x v li th hin bn
cht thc ca mnh. Nhiu bc cha m k li rng ngay sau khi h khen con v th|i ngoan
ngon, chng bt u h{nh ng rt in r, nh th phn khng li li khen vy. C th
c x sai tri chnh l cch tr bo ton hnh nh ring ca mnh trc mt hnh nh bn ngoi
khng tng thch.
Trong nhiu trng hp, sau khi c khen ngi l thng minh, tr tr nn km hng th hn
vi nhng thch thc kh khn trong b{i hc bi chng khng mun mo him |nh mt v tr
ca mnh. Ngc li, khi c khen ngi v nhng n lc ~ b ra, tr thng t ra kin tr hn
trc nhng nhim v kh khn c giao.
Khen ngi tr th n{o cho ng?
Li khen cng ging nh thuc khng sinh, khng th s dng chng mt cch ba b~i. cha
bnh bng thuc mt cch hiu qu, chng ta cn n rt nhiu quy tc v thi gian v liu
lng cng nh c mt danh sch di cnh bo v cc phn ng ph c th xy ra. Nhng liu
thuc tinh thn cng ho{n to{n tng t nh vy. Nguyn tc quan trng nht: ch khen ngi
n lc v thnh qu, khng khen ngi phm cht v tnh cch.
Khi tr qut sch sn nh, cch phn ng hp l nht l khen ngi con ~ chm ch nh th no
v ci sn trng sch s ra sao. Ni cho con bit n l mt ngi tt p tht chng hp l v
ng ho{n cnh cht no. Li khen nn l s phn nh chn thc nhng thnh qu m tr t
c ch khng phi l hnh nh mo m v nhn cch ca chng.
V d sau }y l{ mt cch khen ngi ng n: C b Julie, 8 tui, ~ l{m vic rt chm ch
dn sch sn nh.
C b ~ gom l| rng, rc v sp xp li dng c l{m vn. M Julie ~ rt n tng v th
hin s khen ngi cho nhng c gng cng nh th{nh qu ca con:
M: Ci sn rt l bn. M ~ khng tin l{ s dn sch c n ch trong vng mt ngy.

JULIE: Vy m{ con ~ l{m c y!

M: N cht y l|, r|c ri v cc th lnh knh khc.
JULIE: Con ~ dn sch tt c.
M: Chc con ~ l{m vic rt chm ch!
JULIE: Vng, chc chn ri.
M: Nhn ci sn gi sch s qu, tht l mt mt!
JULIE: Trng d chu tht m .
M: Nhn con hn h l m bit con hnh din th no. Cm n con g|i yu.
JULIE (vi n ci rng r trn mi): Khng c g }u m.
Nhng li ni ca m ~ khin Julie cm thy vui sng v n lc b ra v t ho v thnh qu
t c. Bui ti hm , c b ~ rt nng lng ch b v ch cho b thy c|i s}n mnh ~
dn sch v{ c cm nhn thm mt ln na nim t ho v bn thn khi hon thnh tt
nhim v.
Ngc li, nhng li khen hng ti phm cht ca a tr nh sau s khng mang li hiu
qu:
Con tht l mt c gi tuyt vi.
Con ng l{ tr th c lc ca m.
i m bit lm g nu khng c con }y.
Nhng li bnh lun nh vy li c th l s e da i vi tr v khin chng cm thy bt an.
Tr c th cm thy rng mnh khng tt p n vy v rng mnh khng xng vi ci mc va
b gn cho. Th l thay v ch i trong s h~i n khi iu b pht gic, tr quyt nh trt
b ngay tc th ci gnh nng m li khen ca cha m va v tnh t ln vai mnh bng li th
ti r rng nht v bng mt h{nh ng xu. Nhng li khen ngi trc tip v phm cht ca
con ngi, cng ging nh |nh s|ng mt tri chiu ri, rt chi chang v kh chu. Nhng phm
cht nh tuyt vi, thnh thin, rng lng hay khim tn, khi c ni ra mt cch trc tip
vi ai , s khin ngi cm thy h thn v thy cn phi ph nhn bt i t nht mt phn

ca li khen. Khng ai c th ng ln trc ng ngi v{ ni: Cm n, ti tip nhn li khen

ngi ca anh rng ti l mt ngi tuyt vi. Trc chnh mnh cng vy, con ngi chc chn
s cm thy mnh cn phi chi b li khen ngi . Khng ai tha nhn vi bn thn mt cch
thnh thc rng mnh l{ ngi tuyt vi. Mnh tht gii, tht mnh m, tht ho phng, tht
khim tn. C th chng ta s khng ch chi b li khen ngi m{ cn c suy ngh kh|c v ngi
~ khen ngi mnh: Nu h thy mnh tuyt vi n vy th c l h khng phi l{ ngi thng
minh cho lm.
Hc cch khen ngi ng n
Mt li khen bao gi cng gm hai phn: nhng g chng ta ni vi tr v nhng g sau tr t
ni vi bn thn.
Phn li ni ca chng ta cn phi ch ra rng chng ta thch th v{ |nh gi| cao nhng n lc,
s gip , vic lm, s suy ngh, s|ng to hay thnh qu ca tr th no. Ngn t ca chng ta
cn phi c dn dng sao cho tr s chc chn rt ra t mt kt lun thc t v phm cht
ca chng. Ngn t ca chng ta phi ging nh mt tm phng nn k diu sao cho tr s ch
c th v ln mt hnh nh tch cc v bn thn.
Kenny, 8 tui, ~ gip b mnh thu xp li tng hm ca ngi nh. Trong lc gip b, cu b ~
phi di chuyn rt nhiu th nng.
B: Ci bn th nng tht. Chuyn n i tht l kh.
KENNY (ging y t ho): Th nhng con ~ l{m c y.
B: Phi dng nhiu sc lm y.
KENNY (khoe nhng c bp trn tay mnh): Con rt khe m.
Trong v d ny, b ca Kenny ~ ni v s kh khn ca nhim v m cu con trai ~ thc
hin. T Kenny ~ rt ra kt lun v sc mnh ca bn thn. Nu b cu b ni: Con trai, con
tht l khe, th Kenny c th ~ |p li: Khng }u b. lp con cn c nhng a khe hn
nhiu. Tip theo c th s l nhng tranh ci quyt lit m v ch.
Chng ta thng khen ngi tr khi mun chng cm thy nhng iu tt p v bn thn. Vy
ti sao khi ta ni vi con g|i mnh: Con tht xinh p, n li ph nhn iu . Ti sao khi ta
ni vi con trai mnh: Con tht thng minh, n li t ra xu h v chy i ch khc? Liu c
phi lm con ci vui v l vic qu kh n ni khen ngi chng cng chng ch g? Tt nhin l

khng. Thc ra, tr con, cng ging nh hu ht ngi ln chng ta, khng hng ng nhng
li khen ngi v phm cht hay nhng c im v th cht v tinh thn ca bn thn. Tr con
khng thch b |nh gi.
Ngi ln chng ta s cm thy th no nu ngi m{ ta yu thng c cui thng li a cho
ta mt bn |nh gi|? Khi hn em t im A nhng m p th em ch t im B, cn trong tnh
yu, em lun t im A+. Chng ta hn s tht vng, cm thy nh b xem thng v khng
cm thy c yu thng na.
Mt c|ch kh|c a ra li khen ngi: th hin s vui mng v{ ngng m bng nhng t ng
cng nhn n lc ~ c b ra v nhng li ni truyn ti s tn trng v chia s.
Mt bui ti n, c b June, 13 tui, phi nh mt mnh ng lc c mt tn trm ang rnh
m nh t nhp vo nh. C b c gi cho h{ng xm nhng khng ai nhc m|y. Sau , c b
~ gi cho cnh st.
Khi b m June tr v nh, h thy mt vin cnh s|t ang ly li khai ca con gi. C hai u
rt n tng trc th|i chn chn m con gi h th hin trc s c |ng s va din ra.
Nhng h ~ khng khen ngi con bng cch cho c b bit con gii giang v chn chn nh th
n{o. Thay v{o , h ni chuyn v tnh hung va xy ra, hnh dung li chi tit cch x l cho
c b v t ho v iu .
B June ni: C|ch h{nh ng ca con tht ng nh nh ngha ca Hemingway v lng dng
cm: n l{ s thanh nh~ trc mi him nguy. Tht l n tng khi thy mt c b 13 tui gi
c bnh tnh trong mt hon cnh gay go, lm nhng vic cn thit bo v chnh mnh, gi
cho hng xm ri gi cho cnh st v cung cp nhng thng tin chi tit. B v m rt qu trng
con v iu .
June lng nghe v bt u cm thy thoi mi tr li. Mt n ci rng r n trn mi c b, c
ni: Con ngh b m c th xem nh con ang hc c|ch ng u vi cuc sng.
Nh phn ng ca b m, June ~ khng than phin v phi nh mt mnh. Ngc li, c b ~
vt qua mt tnh hung |ng s v cm thy mnh trng th{nh hn.
}y l{ mt v d khc: m ca Lester ~ d{nh c bui chiu xem cu | bng. Sau trn u, v
mun cho con thy s trn trng vi nhng k nng v{ th{nh tch m{ cu b t c, m cu
~ miu t chi tit nhng g gy n tng vi c: Xem con chi bng chiu nay tht thch th,

nht l{ mi giy cui khi con nhn thy c hi ghi bn. T v tr hu v, con chy hn sang pha
bn kia s}n v{ a bng v{o li. Chc con phi thy hnh din lm.
M ca Lester ~ thm v{o: Chc con phi thy hnh din lm bi v c mun nui dng lng
t ho v bn thn ca cu b.
B ca Jennifer ~ nh c con gi, 6 tui, ca mnh t nhng ng l trn sn sau khi anh gom
chng li. Khi xong vic, anh ch vo nhng ng tro v{ ni: Mt, hai, ba, bn, nm, s|u! S|u
ng tro ch trong vng 30 pht! Sao con l{m c nhanh th? Ti hm khi Jennifer n
chc b ng ngon, c ~ hi: B i, b c th ni v nhng ng l| m{ con ~ t mt ln na
c khng?
a ra nhng li khen c th v mang tnh cht m t, chng ta cn phi luyn tp v c
gng rt nhiu. Tr s c li t nhng thng tin v s trn trng nhiu hn l{ t nhng |nh
gi ca chng ta v nhn cch ca chng.
M ca George ~ li li nhn trn chic {n ghi-ta ca con trai: Ting {n ca con khin m
cm thy rt d chu. Con trai c ~ rt vui mng: Cm n m v ~ cho con bit con chi {n
gii th n{o. Cu b ~ chuyn s cm kch ca m thnh mt li khen dnh cho mnh.
Nhng li khen cng c th khin tr nn lng. iu ph thuc vo nhng g m{ a tr t
rt ra cho mnh sau khi c khen ngi.
Khi Linda, 12 tui, t n cp th ba trong tr chi in t m{ c b ang chi rt say sa,
b c b ~ tht ln: Con tht gii! Con t c cp hon ho ri! Con tht l mt tay chi
chuyn nghip. Linda bng cm thy mt hng th v b i ch khc. Li khen ca b kh m
khin c b tip tc tr chi, bi c ~ t nh thm: B ngh mnh l{ ngi chi gii, nhng
}u phi vy. Mnh t n cp ba chng qua l nh may mn thi. Nu th li, c khi mnh
cn chng t c cp hai na ka. Tt hn ht l nn dng li trong khi mnh ang c
thnh tch tt. S hu ch hn nhiu nu b c b ch n gin a ra li m t: t c mt
cp mi tht l tuyt phi khng con.
Nhng v d sau }y s minh ha iu ny mt cch su sc hn na:
Li khen hu ch: Cm n con ~ ra xe; trng n li nh mi ri.
Suy lun ca tr: Mnh ~ l{m rt tt. Vic mnh l{m c b/m trn trng.
(Li khen khng hu ch: Con ng l{ mt thin thn.)

Li khen hu ch: B m rt thch tm thip con lm. Trng n tht d thng v{ vui nhn.
Suy lun ca tr: Mnh c nng lc thm m tt. Mnh c th tin tng vo la chn ca bn
thn.
(Li khen khng hu ch: Lc no con cng tht l{ chu |o.)
Li khen hu ch: B{i th ca con khin b/m rt xc ng.
Suy lun ca tr: Mnh mng v c th l{m th.
(Li khen khng hu ch: Vi tui ca con th con qu l mt nh{ th gii y.)
Li khen hu ch: Ci gi sch con va ng trng p qu!
Suy lun ca tr: Mnh tht gii.
(Li khen khng hu ch: Con ng l{ mt th mc ti ba.)
Li khen hu ch: Th ca con khin ta rt vui.
Suy lun ca tr: Mnh c th mang nim vui n cho ngi khc.
(Li khen khng hu ch: Con tht l mt c}y bt xut sc!)
Li khen hu ch: M rt cm kch v hm nay con ~ ra bt.
Suy lun ca tr: Mnh l{ ngi c trch nhim.
(Li khen khng hu ch: Con lm vic ny tt hn bt k ai.)
Li khen hu ch: Cm n v ~ cho m bit m va tr tha tin cho con.
Suy lun ca tr: Mnh l{ ngi trung thc.
(Li khen khng hu ch: Con tht l mt a tr trung thc!)
Li khen hu ch: Tc phm ca con ~ gi cho ta mt v{i tng mi.
Suy lun ca tr: Mnh tht sng to.

(Li khen khng hu ch: Vi trnh nh ca con th con ~ vit rt kh| y. ng nhin l{
con cn phi hc hi rt nhiu na.)
Mi li khen mang tnh m t v mi kt lun tch cc m tr rt ra t chnh l{ mt vin gch
hng to nn sc khe tinh thn lnh mnh. Nhng g tr suy lun v bn thn t li ni ca
cha m s c chng m thm nhc i nhc li vi chnh mnh. Theo , nhng li ni tch cc
v{ ch}n th{nh c tr t lp li s quyt nh phn ln quan im tch cc ca chng v bn
thn v v th gii xung quanh.
Hy hng dn, ng ch trch con
Ch trch v khen ngi chnh l hai mt ca cng mt ng xu. C hai u y tnh ph|n xt.
tr|nh ri v{o v th ngi phn xt, cc nh tm l hc khng s dng nhng li ph bnh
t|c ng n tr. H dng n nhng li hng dn. Trong khi ch trch, cha m tn cng vo
c im tnh cch v phm cht ca con c|i. Cn khi hng dn, chng ta nu ra vn v
nhng gii php c th c s dng. Chng ta khng ni g lin quan n bn th}n a tr.
Khi Mary, 8 tui, v tnh l{m nc qu, m c b ~ ni mt cch rt bnh tnh: M thy
nc qu b ri. Phi ly mt cc khc thi, v mt ci gi lau na. C ng dy v{ a cc
nc qu khc cng vi ci gi lau cho con gi. Mary nhn m y ngc nhin, cu ni ca m
khin c b cm thy nh va trt c mt gnh nng. C b ni kh: i, cm n m. Mary
lau sch bn vi s gip ca m. M c b ~ khng h thm vo mt li ph bnh gay gt
hay nhc nh v dng no na. C k li: Ti ~ nh ni: Ln sau con hy cn thn hn,
nhng khi nhn thy v bit n ca con b trc s im lng y lng ca mnh, ti ~
khng ni g c.
Thi im nhng s c hay sai lm xy ra khng phi l lc thch hp dy cho ngi phm
li v nhn cch ca anh ta. Tt nht l ch nn i mt vi s vic ch khng phi vi con
ngi.
H~y tng tng bn ang l|i xe cng ngi yu v anh ta r nhm ng. Khi y, liu nhng
c}u ni nh: Sao anh li r sai ng c nh? Anh khng nhn thy bin ch dn ? C mt
tm bin ln ng kia, ai m ch nhn thy, c gip ch c g cho bn khng? Khi , nu
bn l anh ta, bn c t nh rng mnh s luyn tp c k nng l|i xe v{ k nng c v mun
lm va lng ngi yu khng? Hay bn s c gng |p li mt cch vui v? Phn ng no ca
ngi yu s l hu ch nht i vi bn? Mt ci th d{i y cm thng: i anh yu, tht l
bc mnh nh! hay mt thng tin n gin: i v{i trm mt na s c mt li ra anh.

Hy phn ng trc s vic, ng tn cng ngi gy ra n

Trong rt nhiu gia nh, nhng trn chin gia cha m v{ con c|i thng din ra theo mt kch
bn ging nhau v kt thc theo nhng cch hon ton c th o|n trc c. Khi a tr lm
hoc ni iu g sai. Cha m |p li bng h{nh ng hay li mng m lm a tr cm thy b
xc phm. a tr phn ng li bng h{nh ng ti t hn, cha m tip tc bng c|ch e da
hay trng pht. V ri, cuc lon c th din ra.
Sut ba sng ca mt ngy n, cu b Nathaniel, 7 tui, c say sa nghch mt chic cc khng
trong khi b cu ang c bo.
B: Con s lm v n y. Con l cha hay lm v .
NATHANIEL: Khng, con s khng lm v }u. Ch mt gi}y sau , chic cc ri xung sn v
v tan.
B: Ci g m m th, con ng l{ mt a ngu ngc. Con lm v tt c mi th trong ci nh
ny ri y.
NATHANIEL: B cng tht ngu ngc. B ~ l{m v c|i a p nht ca m.
B: Con gi b l thng ngu h! hn lo!
NATHANIEL: L b y ch. B gi con l{ ngu trc m.
B: ng c ni thm mt li no na. Ln phng con ngay lp tc!
NATHANIEL: B mun |nh con ch g, b |nh i xem n{o!
Sau khi nghe li thch thc trc tip ti quyn lc ca mnh, b ca Nathaniel ~ ni khng.
Anh tm ly Nathaniel v pht vo mng cu b mt c|ch y gin d. Trong khi c gng trn
chy, Nathaniel y b ng vo mt ci ca knh. Knh v v ca vo tay b cu. Mu ta ra
khin Nathaniel v cng hong s. Cu chy ra khi nh{ v{ khng ai tm thy cho n tn ti
khuya. m , c nh{ u chn nn, mt mi v khng ai ng ngon c.
Vy l cui cng, bi hc khng nn chi vi nhng chic cc m{ Nathaniel cha chc nhn ra
c ~ khng cn quan trng so vi bi hc m cu b rt ra v bn thn v v b ca mnh.
Cu hi t ra }y l{: Liu cuc chin c cn thit hay khng? Nhng tranh c~i c thc
s l khng th trnh khi khng? Hoc liu c c|ch n{o thng minh hn x l nhng s c
~ din ra hay khng?

Khi nhn thy con trai nghch chic cc, ngi b |ng ra ~ c th ct n i v{ a cho con mt
th khc thay th, nh mt qu bng chng hn. Hoc khi chic cc b v, anh c th gip
con trai thu dn nhng mnh vn vi mt vi nhn xt ph hp nh: Cc d v lm con . Ai
m{ ngh l{ mt chic cc nh li c th to thnh mt ng ba bi th n{y?
S ngc nhin trc ging ni im tnh ca b c th s khin Nathaniel cm thy n nn v{
xin li v chuyn khng may va xy ra. Khng c la mng hay |nh p, cu b c th s
tnh t|o rt ra kt lun rng cc chn khng phi chi.
Nhng s c nh mang ti nhng gi tr ln. T nhng s c nh, tr c th hc c nhng
bi hc ln v gi tr. Tr cn hc t cha m cch phn bit gia nhng s kin khng my vui
v, khin ta cm thy bc bi vi nhng s c nghim trng hay tai nn khng khip. Rt nhiu
bc cha m phn ng trc mt qu trng v nh th l{ mt tri tim tan v, trc mt ci
ca s hng nh th l{ mt ci chn b gy. Nhng s c nh cn c gii thch vi tr nh
th n{y: Vy l con li |nh mt gng tay ri. Tht l bc mnh nh. Tic tht y, nhng }u
phi l thm ha. Ch l mt s khng may thi m{.
Chng ta khng cn phi mt bnh tnh ch v mt chic gng tay b |nh mt, mt chic o rch
cng ho{n to{n khng phi l mt s c nghim trng.
Ngc li, mt s c nh c th l thi im tt cha m dy cho con ci v gi tr. Khi c b
Diana, 8 tui, |nh mt vin | qu tng trng cho th|ng sinh ca mnh c gn trn chic
nhn m c b vn eo, b c ~ nhn thng vo con gi v bng ngn ng r r{ng, y sc
mnh, anh ni: Trong nh{ chng ta, mt vin | khng quan trng n th. Con ngi mi l
quan trng. Cm gic ca con ngi mi l quan trng. Bt c ai cng c th |nh mt mt vin
| nhng n c th c thay th bng nhng vin | kh|c. Cm gic ca con mi l{ iu quan
trng vi b. Nu con thc s thch chic nhn th b hy vng con s tm ra vin | .
Nhng li ch trch ca cha m l nhng iu v dng. N nui dng s gin d v on hn. T
hn, nhng a tr thng xuyn b ph bnh s hc cch ch bai bn thn chng v nhng
ngi khc. Chng s }m ra nghi ng gi tr ca bn thn v coi nh gi tr ca ngi khc.
Chng s lun nghi ng mi ngi v ch ch i nhng iu khng hay n vi mnh.
Cu b Justin, 11 tui, ~ ha s ra xe gip b nhng li qun mt vic . Cu ~ c gng hon
thnh cng vic vo nhng pht cui nhng khng th{nh cng.
B: Ci xe cn phi c ra sch thm con trai , nht l phn trn nc v pha bn tri. Khi
no th con c th lm vic ?

JUSTIN: Con s lm ngay ti nay b .

B: Cm n con.
Thay v ch trch con trai, b ca Justin ~ cho con nhng thng tin cn thit m khng h xc
phm ti lng t i ca cu b, to c hi cu hon thnh vic c giao m khng cn phi
gin d vi b. H~y tng tng Justin s cm thy th no nu b cu dng nhng li dy bo
vi nh ln lp cho con trai:
B: Con ~ ra xe cha?
JUSTIN: Ri b
B: Con chc ch?
JUSTIN: Chc .
B: Con gi th ny l ra ? Con ch nghch ngm nh mi khi thi. Hay tht, l{ tt c nhng
g con mun {. Con ngh c th sng nh th sao? Vi ci kiu lm vic cu th nh th ny th
con s khng kim c cng vic no cho t t }u. Con tht l mt a v trch nhim!
M ca c b Barbara, 9 tui, cng khng bit phi c x vi con gi mnh ra sao ngoi ln n v
ch trch.
Ngy n, khi Barbara i hc v trong tm trng rt kch ng v phn nn vi m: Hm nay
con gp ton nhng chuyn ti t, sch v ca con b ri ht v{o vng nc, bn con trai th c
kim chuyn vi con, con li cn b ai ly mt i gi{y th thao na ch. M c b, thay v
cm thng vi con gi, li la ry v ch trch con: Sao mi chuyn ti t li c xy ra vi con
th? Sao con khng th ging vi nhng a tr kh|c c nh? Con b sao vy? Barbara bt
u khc to|ng ln. iu g |ng ra ~ c th gip c b cm thy kh| hn? n gin l s chia
s v{ ng cm ca m sau mt ng{y en i: i, con yu, hn l{ con ~ c mt ngy rt mt
nhc!
Nhng li lng m lm hi con tr
Nhng li lng m, ging nh nhng mi tn tm c, khng th dng vi con tr. Khi mt
ngi ni: }y l{ mt chic gh xu x, khng c chuyn g xy ra vi chic gh c. C}u ni
khng th khin cho chic gh cm thy b xc phm hay xu h. N vn l{ n d con ngi c
ni g i na. Th nhng, khi con c|i chng ta b gi l xu x, ngu ngc hay vng v, chc chn

s c iu g xy ra vi chng, nhng phn ng trong c th v nhng chn ng trong tm

hn. On hn, gin d v{ cm ght tri dy. Nhng tng tng hoang ng v s tr th
c nhen nhm. Nhng c|ch c x hay h{nh ng m{ ngi ln khng mong mun c th
xut hin. Nhng c n bng ngn t s to ra mt chui nhng phn ng khin cho c con
ci v cha m u cm thy kh s.
Khi mt a tr b gi l vng v, n c th ngay lp tc ci li: Khng, con khng nh th.
Nhng thng th n li tin v{o iu cha m ni v bt u ngh mnh ng l{ mt ngi vng
v. Khi v tnh trt chn hay b ng, n s li t nh: Mnh tht vng v qu|! T , a tr
s ch ng trnh nhng tnh hung hay th thch cn n s nhanh nhn, kho lo bi n ~
thc s tin rng mnh qu vng v v s khng th thnh cng.
Khi mt a tr lin tc b cha m hay thy c ni l ngu ngc, n s dn tin v{o iu v{ c
suy ngh tng t v bn th}n. a tr s dn dn khng cn hng th vi nhng hot ng
cn n nng lc tr c bi n cm thy ch c lng trnh th thch th n mi khi b ch nho.
N cm thy c an ton khi khng phi c gng. Phng ch}m sng ca a tr s tr thnh:
Nu khng th, mnh s khng tht bi.
C l, bn thn cc bc cha m cng s cm thy ngc nhin nu t mnh m li nhng li ch
trch y s xem thng v ph nhn m h ~ ni v con c|i trc mt chng m khng h
nhn ra nhng tn thng m{ nhng li g}y ra. V d:
T khi c mt trn i n gi, n ch ton gy rc ri, khng bit n s cn tip tc nh th
n bao gi.
N ging y nh m n vy. Bng bnh. N lm bt c ci g n mun. Chng ti khng th no
kim so|t c con b.
Lc n{o con b cng ch bit i hi, i hi. N khng bao gi cm thy tha mn d chng ti
c cho n bao nhiu i na.
Thng nh khin ti khng c ngh ngi mt giy pht no. N tht qu v trch nhim.
Ti c phi chy theo n nh g m vy.
Tht khng may, tr con coi nhng nhn xt nh trn ca ngi ln l hon ton nghim tc.
Tr nh b ph thuc vo vic cha m ni chng l ai v c kh nng l{m nhng vic g. tr
bit trn trng gi tr ca bn thn, chng cn c nghe i nghe li nhng nhn xt tch cc v
chnh mnh.

Tht nc ci khi nhiu bc cha m cm thy vic ch ra nhng nhc im ca con ci mnh
d d{ng hn rt nhiu so vi vic ch ra nhng u im ca chng. Th nhng, nu mun con
ci ln ln vi lng t tin v trn trng bn thn, chng ta cn tn dng mi c hi ni vi
chng nhng nhn xt tch cc v trnh xa nhng ch trch lm h thp gi tr ca chng.
Giao tip ng c|ch: H~y ni nhng li th hin ng cm xc ca bn
Con ci c th lm chng ta ni c|u, nhng chng ta li c t ra bnh tnh v{ cm thng. n mt
lc n{o , chng ta khng cn kin nhn v{ cn gin bng ln, v nh khi nhn thy phng
ng ln xn ca con chng hn: Con cn khng xng c trong mt ci chung ln! Nhng
ri cm thy n nn, chng ta li xin li: M khng c }u. Con xng |ng c trong
mt ci chung ln.
Chng ta tin rng kin nhn l mt phm hnh. Nhng liu c phi nh vy khng? Nu iu
i hi chng ta phi gi v bnh tnh trong khi ang tc in ln hoc phi h{nh ng hay t
th|i khng ng vi cm xc thc ca mnh th cu tr li l Khng.
T nh, chng ta ~ c dy bo khng biu l cm xc thc ca mnh. Chng ta cm thy
hnh din v th hin c th|i th nht trong nhng hon cnh ri ren nht v gi l{
s kin nhn.
Tuy nhin, nhng g con ci cn cha m chng li l phn ng ph hp vi hon cnh. Chng
mun nghe nhng t ng ni ln ng cm xc thc ca cha m.
Khng t ln chng ta ~ thy mt a tr, d tui cn rt nh, ~ bit phn cng li b m bng
s t c|o y thuyt phc: B m khng yu con ch g. V{ chng ta, nhng bc cha m lc y
li ht ln: ng nhin l{ b m yu con ri. |ng tic, cu ni y li pht ra mt c|ch y
gin d khin cho n mang ngha ho{n to{n tr|i ngc v{ cng chng khin a tr yn tm
hn cht n{o. Trong cn gin d, ngay c cha m cng khng th cm thy tnh yu i vi con
ci. Bng c|ch khi gi iu n{y, a tr ~ t b m vo th phi t v thay v tn cng mnh,
chuyn trung tm ca s vic t mnh sang b m.
Ch c nhng ng b b m t cho php bn th}n mnh khng yu thng con khi ang gin d
mi c th phn bin li t co ca a tr m khng b a v{o th b: }y khng phi lc
ni v tnh cm m{ l{ lc ni xem iu g ang khin b m gin d.
Cha m cng gin d th con ci cng cn c cm thy chc chn rng chng vn c yu
thng. Th nhng, th hin tnh yu bng ging iu y gin d khng h khin tr cm thy

c an i. Tr s ch cm thy bi ri bi nhng g n nghe thy khng phi l t ng ca tnh

yu m l ca s gin d. S hu ch hn khi tr hc c rng cha m gin d khng c ngha
l chng s b b ri. Cm xc yu thng ch vng mt tm thi v s tr li ngay khi cn gin
bin mt.
Kim so|t cn gin ca bn thn
Khi cn nh, chng ta ~ c dy cch x l cn gin ca bn th}n. Chng ta c dy phi
cm thy ti li khi n xut hin v{ khng c php th hin n ra ngo{i. Chng ta ~ c
dy bo tin rng gin d l{ iu xu xa. Gin d khng ch l mt cch phn ng sai lm m
cn l ti c. V th, vi nhng a con ca chnh mnh, chng ta lun c t ra kin nhn, thc t
l qu kin nhn, cho nn sm hay mun chng ta cng s bng n. Chng ta s rng s gin d
ca mnh c th s lm hi tr; v th, chng ta gi cht n trong lng nh ngi th ln nhn
th. Th nhng, cng ging nh vi ngi th ln kia, kh nng nhn nhn ca chng ta ch c
hn.
Gin d, ging nh bnh cm cm, n s ti din. Chng ta c th khng thch nhng khng th
l n i c. Chng ta bit r cm gi|c kh chu ra sao nhng li khng th n{o ngn n
tri dy. S tc gin xut hin trong nhng hon cnh v vi tn sut m chng ta hon ton c
th o|n trc nhng n lun c v bt ng v{ khng c mong i. V d c th khng ko
d{i l}u nhng v{o gi}y pht n ch ng ta, cm gic gin d dng nh v tn.
Khi mt bnh tnh, chng ta thng h{nh ng nh th ha in. Chng ta ni v{ l{m vi con
nhng iu m thm ch ta cn do d khi nhm ti k th. Chng ta qut mng, lng m v cng
kch. Khi s vic qua i, chng ta cm thy ti li v nh thm s khng bao gi iu tng
t xy ra na. Bt chp nhng nh tt p, chc chn nhng cn gin sau s li tri dy vo
mt lc n{o . Mt ln na, chng ta li nm nhng li khng hay vo nhng a con m{ ta ~
hy sinh c cuc i v ca ci ca mnh i ly hnh phc cho chng.
Quyt tm khng th hin s gin d rt nguy him. N ch nh thm du vo la. Cn gin,
ging nh nhng cn b~o nhit i, l mt phn ca cuc sng m chng ta phi tha nhn v
lun chun b sn sng cho n. Mt gia nh yn m, ging nh mt th gii ha bnh m con
ngi lun mong i, khng th ph thuc vo mt thay i tch cc bt ng trong bn cht
con ngi. N ph thuc vo nhng bc i thn trng nhm gii ta dn cng thng mt cch
c phng ph|p trc khi cng thng dn n s bng n.
Mi ng b b m vi tnh trng tm thn bnh thng u khng phi l Thnh. Tuy vy, h
nhn thc c cn gin ca mnh v tn trng n. H s dng cn gin nh mt ngun thng

tin, mt biu hin ca s quan tm thc lng ti con ci. Ngn ng ca h phn nh chn thc
nhng iu h cm nhn c. H khng che giu cm xc ca bn thn. Cu chuyn sau }y
cho thy ngi m ~ ch ng khi gi tinh thn hp tc t pha c con gi bng c|ch x hi
qu bng gin d ca bn thn m khng cn phi mng m hay xc phm con mnh.
Jane, 11 tui, va tr v nh{ ~ bt u la : Con khng th chi bng c. Con khng c |o!
M c b |ng l ~ c th ngh mt gii php tm chp nhn c: Con mc chic o cnh
bnh thng cng c m{. hoc l gip Jane tm chic |o, thay v{o , m Jane quyt nh th
hin cm xc tht ca mnh: M rt gin. M ang in ln }y. M ~ mua cho con s|u c|i |o
chi bng r vy m{ chng u b |nh mt hoc lung tung. Qun o ca con th phi trong
t ca con khi cn con c th nhanh chng tm chng ch.
M ca Jane ~ th hin s gin d ca mnh m khng h xc phm ti con g|i, nh sau n{y c
k li: Khng mt ln no ti phn nn v nhng chuyn c hay gi li nhng tn thng
trc }y. Ti cng khng gi tn con b. Ti khng ni rng con b l mt a ~ng tr v{ v
trch nhim. Ti ch miu t li nhng g ti cm thy v nhng g cn phi l{m trnh nhng
s kh chu sau n{y.
Li ca m khin Jane t mnh a ra c|ch gii quyt vn . C b nhanh chng i tm nhng
chic o b tht lc nh c bn gi v trong t ti phng tp th thao ca trng.
Trong khi gio dc tr, vn c nhng lc cha m c php tc gin. Thc t, vic chng ta
khng th ni gin trong mt s tnh hung nht nh s khin tr tr nn th , l~nh m ch
khng dy cho tr c tnh tt no c. Nu thc s quan tm ti tr, ta khng th trnh khi
nhng giy pht gin d. iu khng c ngha l{ con c|i chng ta c th chu ng c
nhng cn thnh n hay bo lc, n ch c ngha l{ chng c kh nng chu ng s gin d ca
cha m v hiu rng: Sc chu ng ca b m cng ch c gii hn m{ thi.
i vi cha m, tc gin l mt cm xc lun khin h phi tr gi. V vy, tng xng vi ci
gi phi b ra, h~y khai th|c n mang li li ch. Chng ta khng nn ngn la gin d
bng chy thm sau khi th hin n ra ngo{i. Phng thuc khng nn li hu qu ti t hn
c chnh cn bnh m n cha lnh. S gin d nn c th hin sao cho n mang n s nh
nhm cho cha m, mt cht khai sng cho tr v khng mt tc dng ph no cho c hai pha. V
th, khng nn to ting vi tr trc mt bn b chng, iu ch khin chng chng i thm
v cha m li cng tc gin hn. Chng ta khng h thch th vi vic to ra hay nui dng s
gin d, chng i, v{ nh tr th; chng ta ch c mt mong mun l{ i qua mt bo v ko
s bnh yn tr li.

Ba bc vt qua cn gin
trong lc bnh yn chng ta c th t chun b cho nhng gi}y pht cng thng, cn phi
tha nhn nhng thc t sau:
i khi chng ta s ni gin vi tr.
Chng ta c quyn c ni gin m khng cn phi cm thy ti li hay xu h.
Chng ta c quyn bc l cm xc ca mnh. Chng ta c th th hin cm xc gin d min l
khng cng kch nhn cch ca tr.
Nhng gi thuyt trn nn c p dng vo cc quy trnh c th i mt vi s gin d.
Bc u tin: Cn x l nhng cm xc hn lon khc nhau m chng ta cm thy bng cch
gi tn chng tht r r{ng. H{nh ng ny truyn mt li cnh b|o tr cnh gic v kp thi
sa cha li lm. Hy bt u bng i t B/m: B/m cm thy rt kh chu hoc B/m
ang ph|t c|u ln ri y.
Nu nhng li tuyn b ngn gn v v mt nghim khc khng lm bn ngui ngoai, chng ta
s tin ti bc th hai: Th hin s tc gin vi cng mnh hn:
B/m gin lm.
B/m rt gin con.
B/m rt rt gin con.
B/m ang ph|t in ln v con }y.
Nhiu khi, nhng li ni n gin th hin ng t}m trng ca chng ta (m khng cn gii
thch) li ngn c a tr khi hnh vi xu. Nhng i khi n ch l{ bc m chng ta
tin h{nh bc th ba: ni ra l do khin chng ta tc gin, m t phn ng trong ni tm v
nhng h{nh ng m chng ta mun lm:
Nhn thy c giy, tt, |o s mi ri o len by ba ra khp sn nh th ny m rt gin, m ang
tc in ln }y. M ch mun m ca s v vt tt c ng ln xn n{y ra ng thi.
Nhn thy con |nh em m gin lm. Trong lng m ang gin in ln }y. M bt u si mu
ri y. M s khng bao gi con |nh em na }u.

Nhn thy cc con chy ht khi b{n i xem tivi, li m vi ng b|t a xoong cho bn,
m cm thy tc ti v cng! M ph|t in ln mt! M ch mun p v ht chng thi!
M gi con xung n cm m{ con khng xung, m gin lm. M ang rt gin }y n{y. M ~
nu nhiu n ngon th ny, m mun nhn nhng li khen ngi ch khng phi s kh chu
th n{y.
Phng ph|p n{y cho php cha m xoa du cn gin m khng gy hu qu |ng tic no.
Ngc li, n dy cho tr bi hc quan trng th hin s gin d mt cch an ton. Tr s
hiu ra rng s gin d khng phi l{ iu g gh gm v c th c xoa du m khng cn
phi lm hng th g. tr tip thu c bi hc ny, cha m cn th hin cn gin ng c|ch
v cn hng dn tr nhng cch th hin cm xc chn chn hn.
Cha m cng cn bit cch th hin nhng cm xc tiu cc m khng xc phm nhau. Mt ng
chng ~ k li nh sau: Bui sng n khi ti sp i l{m, v ti ni rng cu con trai 9 tui ca
chng ti, Harold, trong khi chi bng phng kh|ch, ~ l{m v knh ca chic ng h c v
}y l{ ln th hai chuyn xy ra. Ti tr nn rt gin d, qun bin mt nhng g ~ hc, ti
ni a ln: R r{ng l{ con chng n th g c! i n ti nay v, b s pht con tht
nng con khng bao gi d|m chi bng trong phng khch na! V ti i cng ti ra ca, c
y ni vi ti m khng h nhn ra rng li quy kt khng ch khin nhng a con m c
nhng ng chng ni a: Tri i, anh va ni iu ngu ngc g vi Harold th! V yu v nn
ti c nn gin v tr li: Anh o|n l{ em ng. u tin ti ch gin thng con, nhng sau khi
b v gi l ngu ngc, ti gin lun c c y. Ti ~ cm thy ti li khi li ni chuyn vi con
theo c|ch c. Ti khng cn c y phi nng li vi ti v chuyn . S tht l tt bit bao nu
c y ni vi ti: Tht l{ in tit khi knh b v n hai ln. Em ang bn khon khng bit
phi lm th n{o Harold khng lp li chuyn ny na.
B ca Melissa th may mn hn. V anh bit phi lm th n{o t|c ng n chng m khng
chc gin anh. C nh{ Melissa ang l|i xe th cuc ni chuyn nh sau din ra:
MELISSA: Pizza ngha l{ g ?
B: Pizza? l{ mt t ting ch bnh.
MELISSA: Hiu thuc ngha l{ g ?
B: l{ mt t kh|c ch ni b|n thuc.
MELISSA: Ngn hng ngha l g ?

B (bt u tc gin): Con bit t m{. l{ ni ngi ta ct gi tin ca mnh.

MELISSA: Ngy chuyn th{nh m nh th no ?
B (rt gin): thi no, con hi nhiu qu| y. Khi mt tri ln th khng cn nh sng na.
MELISSA: Ti sao mt trng li chy cng vi xe ca nh mnh?
M: A, tht l mt cu hi th v! Con c bit cu hi n{y ~ th|ch thc cc nh khoa hc trong
h{ng trm nm v{ chnh v th m h quyt nh nghin cu s di chuyn ca mt trng khng?
MELISSA: i! Th th con s tr thnh mt nh khoa hc. Con s ti th vin v tm cun sch
no ni v mt trng.
Nhng cu hi chm dt. Ngi m ~ hiu ra rng nu c tip tc tr li con gi th s ch
khch l c b hi nhiu thm. Nhng c ~ km nn cm xc khng ch ra iu cho chng.
C ~ th hin bng c|ch khng a ra c}u tr li trc tip m{ gip con tm ra c|ch ring
tha mn tnh t m ca mnh.
M ca Chris lun c gng khuyn nh chng khng ch o c|c con. C ~ chia s cu chuyn
sau: Mt bui ti trong khi c v chng ang thng thc mt ly ru trong bp ti ngi nh
ca h bn b bin, chng c thy mt c|i ti ng i bin, mt b tm t nhp v
mt qu bng trn bn. Phn ng thng thy ca anh l ni gin v mng m l tr ging
nh mt vin s quan trong qu}n i: B phi ni vi cc con bao nhiu ln na l phi ct
c ca mnh i! C|c con tht cu th! C|c con ngh b m l g th, ngi hu i theo nht
cho c|c con {?
Nhng ln n{y anh bnh tnh miu t nhng g mnh nhn thy: B thy mt c|i ti ng i
bin, mt b tm t nhp v mt qu bng trn bn bp. Cu b Chris, 8 tui, nhanh
chng nhy khi gh trong phng kh|ch v{ ku to: i, chc l{ ca con y, ri chy ngay
vo bp thu .
Sau khi Chris i khi, b cu b ~ ni vi m cu mt c|ch y h}n hoan: Anh ~ nh ra v
cch ny thc s hiu qu!
Thay v ni: B ~ bo con ri c m{, anh chuyn sang nhng li l khi gi s hp tc ca
bn tr.
Phn ng trc cn gin ca tr: Thng ip chnh l{ phng ph|p

Khi tr ang bc xc v iu g , chng khng th hiu c l l. Khi tc gin, chng ch c

th c xoa du nh liu thuc tinh thn t pha cha m.
Hai anh em Billy v{ Betsy ang chi a trong tng hm. Bng nhin, mt ting ng ln bo
hiu s v cng nhng ting la ht vang ln. Cn gin ngn ngt bc cao, cu b Billy, 6 tui,
chy vt ln cu thang: Betsy ph| ph|o {i ca con. M cu |p li y thng cm: i, hn
l con rt bc mnh. V}ng ng th y . Cu b quay xung nh v tip tc chi a.
}y l{ ln u tin m ca Billy c gng khng can d vo nhng cuc c~i v~ thng nht ca l
tr. Khng t nhng cu hi kiu nh Ai g}y s trc?, c ~ ngn nga c nhng li cn
nhn v{ i hi tr a ca con trai. Bng cch ni ra tm trng ca cu b, c ~ tr|nh khng
vo vai quan ta, cng t vin v c ngi thi h{nh |n i vi bn tr.
Trong mu chuyn sau }y, li ni y cm thng ca ngi m ~ to ra s khc bit gia
chin tranh v ha bnh. Cu b David, 9 tui, khng mun i kh|m rng. Cu b cng tc ti v
c ch gi Tina li cn ni vi cu: i, David, ng c tr con nh th na!
M ca bn tr quay sang c ch g|i v{ ni: Hm nay David ang kh chu. Em lo lng v vic i
kh|m b|c s. B}y gi em cn s quan tm ca tt c chng ta. Nh mt php mu, David bnh
tnh tr li. Cu b ngoan ngo~n i n phng kh|m rng m{ khng ph{n n{n thm mt li no.
Bng c|ch |p li cm xc kh chu ca David ch khng phi l{ th|i ca cu b, ngi m
~ khin cu cm thy thoi m|i hn.
Cu chuyn sau minh ha hai c|ch tr|i ngc i ph vi cn gin ca tr. Mt cch khin
tr cng gin d hn, cn mt c|ch l{m cn gin hon ton bin mt.
Tom c bn l Jim, c hai cng 3 tui, ang chi vi nhng chic {n g. Khi di g ca Jim b
kt, cu b tr nn tc ti v bt u ku khc. M Jim quay sang la ry con: Khng c chi
na. M s khng sa n cho n khi con ngng ku khc. Jim vn tip tc nc n v m cu
b ly mn chi khi tay cu. Kt qu l cu b gin d v khc tong ln.
Ngc li, khi chic di ca Tom b kt v cu b bt u khc, m cu ch quay sang ni: Con
khc v di b kt phi khng? Chng ta phi sa n thi. Ting nc n ngng bt. Sau , bt
c khi no chic di b kt, Tom khng cn khc na m{ mang n ch m sa.
M ca Jim mng m, da dm, trch mc v trng pht con trong khi m ca Tom tm ra vn
v{ xut cch gii quyt.
Miriam, 12 tui, i xem kch v trong tm trng bc bi v cu knh:

M: Trng con khng c vui.

MIRIAM: Con bc mnh lm! Con phi ngi xa sn khu qu nn chng xem c g c.
M: Chng trch trng con bun bc nh vy. Ngi mi pha sau tht chng th v cht no.
MIRIAM: Chc chn ri. Ngi ng trc con li l mt ngi rt cao to na ch.
M: Th th cn t hn nhiu. ~ ngi xa m{ ng trc li cn b chn! Tht qu t!
MIRIAM: Vng, t tht y m !
iu ngha nht trong phn ng ca ngi m l vic c chp nhn tm trng ca con gi m
khng ch trch hay khuyn nh. C khng t ra nhng cu hi khng cn thit nh:
Sao con khng i sm chn ch tt hn? Con khng ngh ngi ngi ng trc i
ch cho con c ?
Thay v{o c tp trung gip con gi mnh ngui gin. Phn nh li cm xc tht vng ca tr
ng thi th hin s ng cm v s chia ca cha m l cch thc hiu qu gip thay i tm
trng gin d ca tr.
Ngn ng vit cng l{ mt cng c hiu qu nhm gii phng nhng cm xc tiu cc ny sinh
t nhng cn gin d bt pht. C cha m v{ con c|i u c khuyn khch vit ra nhng cm
xc ca mnh, di bt k hnh thc no.
Mt bui ti, c b Trudy, 13 tui, ~ ln ting vi m v cho rng m ~ v{o phng lc li v
c trm nht k ca mnh. Khi nhn ra s nghi ng l{ khng c c s, Trudy quyt nh xin
li m bng cch vit th:
M yu qu, con va phm phi ti li xu xa nht m mt ngi c lng t}m c th mc phi.
Con ~ khin m bun v tht vng v nhng li trch mc ca con. Con v cng xu h. Con
tng cm thy mnh l ngi tt nhng gi th con chn ght chnh mnh. Con yu m, Trudy.
M ca Trudy cm thy rt bun khi nhn ra rng s c va ri ~ l{m hng hnh nh tt p v
bn thn ca con g|i. C ~ d{nh thi gian vit mt bc th tr li gip Trudy khi phc li
nim tin bn thn.
Trudy yu qu, cm n con v ~ chia s nhng cm xc khng vui vi m. Chuyn xy ra ti n
tht khng d chu cht no vi c hai m con mnh nhng cng khng phi l thm kch con .

M mun con bit suy ngh ca m v con v tnh cm m dnh cho con khng h thay i. M
thy con vn th, mt c b |ng yu v{ i khi cng hay bun gin. M hy vng trong lng con
cng cm thy nh vy con c th tha th cho bn thn v ly li nhng cm gic tt p v
chnh mnh. Yu con rt nhiu, M ca con.
M ca Trudy ~ gip con g|i bng cch khng nh vi c b rng gin d khng l{m thay i
tnh cm yu thng ca mt ngi dnh cho bn thn hay nhng ngi khc.
Thng thng, sau khi ni gin vi cha m v ~ khng lng nghe l l ca mnh, tr s vit li
nhng g ~ xy ra.
Mt ph huynh ~ k li cu chuyn nh sau: nh{ anh ta, l tr c tng cc tm phiu m
chng c th dng i ly thi gian c chi a thm trc khi i ng. Ti n, cu con trai
Peter 10 tui ca anh mun i ly thi gian chi bng mt tm phiu ca mnh, nhng khng
may, cu b ~ l{m mt n. Anh ~ t chi i mt t phiu khng tn ti. Peter va chy tut
ra khi phng va gin d g{o ln: Nhng chnh b ~ a n cho con m{! Khi v{o phng ng
ca con m hm , anh ~ thy bc th sau:
B yu qu, nu b khng cho con thi gian th b tht qu| |ng bi v (1) c hai ta u bit l
b ~ a cho con tm phiu , (2) b bit bn ca con ln xn th no ri v{ i khi con cng
lm mt , (3) b bit l{ con trng i c i tm phiu nh th no. Con khng mun tr
thnh k kh chu khi vit ra iu ny. Con ch th hin ng nhng suy ngh ca mnh thi. XXX
Peter.
c xong bc th, anh nhn ra rng Peter ang ch cho anh mt c|ch thay i nhng cm
xc khng tt p gia hai b con. N cng cho anh c hi c th nghim mt nguyn tc
quan trng trong nui dy tr. Bt c khi no c th, h~y cao lng t tn ca tr. Anh quyt
nh vit mt v{i dng nh sau:
Con trai yu qu, t duy ca con tht rnh mch! L l ca con tht thuyt phc! Khi c bc
th, b ~ phi t nhc nh bn thn rng ngi vit n phi l mt chng trai gi dn hn tui
ln 10 rt nhiu. B gi km theo }y cho con tm phiu thay th. Yu con, B.
Tm tt
Li ni c sc mnh khch l v truyn cm hng nhng cng c th tr thnh s e da v hy
hoi. Khi ghi nhn v{ cao n lc ca tr, chng ta gip chng ln ln cng vi s t tin v
nim hy vng. Ngc li, khi phn xt tr, chng ta khi dy s bt an v chng i. R rng,

nhng t ng tiu cc (li bing, ngu ngc, ty tin) g}y hi cho tr; nhng |ng ngc
nhin l k c nhng t ng tch cc (tt, ho{n ho, nht) cng c th li nhng hu
qu khng mong mun.
iu quan trng l chng ta lun c th|i tch cc, tha nhn n lc v khch l tr (Con ~
lm vic rt chm ch. Cm n con v ~ gip b m.), nhng khng quy chp v phn xt
tr.
Khi c vn xy ra, hy tm cch gii quyt ch ng ln n hay ch trch. Ngay c khi gin d,
ta cng c th th hin ra m khng cn quy chp ngi khc. n sau tt c nhng k nng giao
tip ny l s tn trng su sc m chng ta dnh cho nhng a con ca mnh.

Chng 3. Nhng nguyn l sai lm v bn

cht:
Khng c phng thc ng n lm vic sai lm
C mt v{i phng thc hnh x vi con ci lun lun sai lm: chng khng ch khin cha m
tht bi trong vic thc thi nhng mc tiu di hn m cn to ra nhng mu thun kh gii
quyt trong gia nh. Chng thng bao gm: da nt, hi l, ha hn, ma mai, ni nng li,
qu mng v ni di v{ n trm, hay dng cch th l dy tr v php lch s.
Da nt: Li khuyn khch tr l{m iu sai tri
i vi tr con, da nt ng ngha vi s khuyn khch lp li h{nh ng b cm o|n. Khi mt
a tr phi nghe c}u Nu con lm th mt ln na, n s khng nghe cm t nu con m{
ch nghe thy l{m th mt ln na. i khi, thng ip c hiu thnh: M mong mun mnh
lm th mt ln na, nu khng m s tht vng. Nhng li rn theo kiu nh vy c cho l
rt ng n v d hiu i vi ngi ln nhng khng hiu qu v cn rt tai hi vi tr.
Chng chc chn s khin h{nh ng sai tr|i c lp li. Mi li cnh bo ging nh mt thch
thc i vi ch ca tr. Nu c lng t tn, a tr s vt qua gii hn mt ln na nhm
chng t vi chnh mnh v vi nhng ngi xung quanh rng n khng ngi |p li mt s
thch thc.
Cu b Oliver, 5 tui, vn tip tc nm bng vo ca s phng ng bt chp rt nhiu li cnh
bo. Cui cng b cu ni: Nu qu bng cn va v{o ca s mt ln na, b s |nh con mt
trn nh t. B ha y. Ch mt pht sau, ting knh v bo hiu cho b Oliver bit li cnh
bo ca mnh ~ c t|c dng: qu bng ~ p vo knh ca s. Cnh tng din ra sau chui li
e da, ha hn cng h{nh vi |p tr c th c hnh dung ra mt cch d d{ng. Ngc li, cu
chuyn sau }y li cho thy cch ng ph hiu qu vi h{nh ng sai tri m khng cn n li
e da.
Cu b Peter, 7 tui, c bn sng hi v{o cu em trai nh ca mnh. M cu quay sang ni:
ng nhm vo em b. Hy bn vo bia y. Peter li bn vo cu em mt ln na. Ln ny, m
cu b ly khu sng khi tay cu v{ ni: Con ngi khng phi l mc tiu bn.
M Peter ~ l{m nhng g m c cm thy cn thit bo v a con nh hn ng thi xc
nhn vi a con ln tiu chun ca c v nhng h{nh vi c chp nhn. Peter c c bi
hc v hu qu m nhng hnh vi ca mnh gy ra trong khi khng h cm thy b tn thng.

Cc la chn m cu c rt r rng: bn ng v{o bia hoc l{ khng c php chi sng na.
Trong trng hp ny, m ca Peter ~ ch ng trnh ci by m cc bc cha m hay vp phi.
C khng k l v nhng iu chc chn s xy ra: Dng li ngay, Peter! Con khng bit lm g
hay hn l{ bn vo em sao? Con khng tm ra mc tiu no tt hn {? Nu con cn lm th mt
ln na, con nghe r y, mt ln na thi, con s khng bao gi c s vo khu sng
na! Tr trng hp bn c mt a con d bo v cc k ngoan ngon, phn ng ca a tr
trc li cnh b|o nh th s l lp li iu va b cm o|n. Chng cn m t g thm v nhng
g din ra sau cha m n{o cng c th d dng ti din sai lm ny.
Hi l: S ngy bin ca phng |n Nu-Th
Mt sai lm tng t l ni trc tip vi tr rng nu tr lm (hoc khng l{m) iu g th s
c thng:
Nu con chi ngoan vi em th m s a con i xem phim.
Nu con thi t dm ra ging th m s mua cho con mt chic xe p nhn dp Gi|ng sinh.
Nu con hc thuc b{i th th m s cho con i bi thuyn.
Phng ph|p nu-th n{y i khi s thi thc tr hon thnh mt mc tiu tc th n{o .
Nhng n him khi, nu khng ni l khng bao gi, khuyn khch s n lc mt cch bn b.
Nhng iu kin m chng ta t ra truyn t ti tr thng ip rng chng ta nghi ng kh
nng thay i v hon thin bn thn ca tr. Nu con hc thuc b{i th n{y cng c ngha l{
B m khng chc con c th l{m c. Nu con thi t dm ngha l{ B m ngh con c th
kim so|t c bn th}n nhng con s khng l{m nh vy.
Dng phn thng hi l tr cng s v tnh dy cho chng nhng bi hc o c lch lc.
Mt v{i a tr c tnh h{nh ng sai tri khin b m buc phi hi l chng c x cho
ng mc. iu ny s nhanh chng dn n nhng mc c, k ko hay i hi kiu tng tin.
Tr cng s ng{y c{ng i hi nhng phn thng hay li ch ln hn i ly s ngoan
ngo~n ca chng. Nhiu bc cha m b con c|i t iu kin qu nhiu n mc chng dm v
nh{ sau khi i mua sm m{ cha mua c mn qu{ g cho con. Khi v n nh, h khng
c ch{o n bng c}u Con ch{o b m. m{ thay v{o l{ B m mang g v cho con y?
Phn thng s hu ch v mang li nhiu nim vui nht khi chng th hin s ghi nhn, trn
trng v{ c trao tng mt cch bt ng.
Li ha: L do ti sao nhng mong mun khng thc t li lm tt c chng ta phin no

Chng ta khng nn dng li ha vi tr hay bt tr ha hn iu g vi mnh. Ti sao li ha

li l{ iu cm k nh vy? Mi quan h gia cha m v{ con c|i nn c xy dng da trn
lng tin. Khi cha m phi ha khng nh chc chn li mnh ni, c ngha l{ h ang tha
nhn rng nhng li ni khng i km li ha ca mnh khng |ng tin cy. Li ha to cho
tr nhng mong mun khng thc t. Khi a tr c ha hn mt chuyn i chi vn th,
n coi l{ cam kt t pha cha m rng tri s khng ma, xe c s lun sn sng v bn thn
n s khng b m. D cuc sng y ry nhng iu khng may nhng khi li ha khng th
c thc hin, tr s cm thy b phn bi v cho rng cha m khng |ng tin cy. Cu ni
Nhng b m ha ri m{! thng rt quen thuc vi cc bc cha m, nhng ngi cng au
lng khng km v ch c g mnh ~ khng ha vi con.
Chng ta khng nn yu cu hay cng p tr ha s c x ng mc hoc thi khng c
nhng h{nh ng sai tri na. Khi li ha khng phi l t nguyn, n ging nh vic tr ang
rt khng tin mt t ngn hng vy. Cha m khng nn khuyn khch s gian ln .
Ma mai chm bim: Ro cn ca s hc hi
Nhng ng b b m c ti ma mai chm bim l mi nguy hi nghim trng ti sc khe tinh
thn ca con ci h. Ging nh nhng m ph thy vi ma thut ngn t, h dng ln mt hng
ro m thanh vng chi, ngn c|ch vi s giao tip hiu qu:
M phi nhc i nhc li bao nhiu ln na? Con b ic ? Sao con khng nghe th?
Con tht l th l. Con chui t rng ra y {? Con ng l{ ngm rng y bit khng.
Con b lm sao vy? Con b in hay ch ngu ngc thi h? Con s chng c kt cc tt p }u!
Nhng ng b b m ny khng thc c rng nhn xt ca h l nhng n tn cng v
khiu khch s |p tr, chng hy hoi knh giao tip ha bnh gia cha m v con ci bng
nhng o tng v s tr th ca tr. Nhng li ma mai v ln lp cay c khng c ch trong
qu trnh nui dy con ci. Tt nht, chng ta nn trnh nhng li nh Sao con li ngh mnh
bit tut th? Con c bao gi chu suy ngh g }u. Con cho rng mnh thng minh n th c {!
D c tnh hay v , chng ta cng khng nn l{m xu i hnh nh ca con ci trong mt bn
th}n chng cng nh bn b ca chng.
Quyn lc i hi s ngn gn, sc tch: Cha m ni t tr s hiu nhiu
Con ni chuyn nh mt ng b b m thc th vy. C}u ni n{y i vi tr khng phi l mt
li khen, bi cc ng b b m thng c tnh xu l ni qu nhiu, lp li qu nhiu nhng iu

khng cn thit. Khi cha m l{m nh vy, tr khng lng nghe na, chng s nh thm: ri
y!
Mi ng b b m u nn hc nhng phng thc kinh t nht |p li con tr, nhng s
c nh khng bin thnh thm ha. Cu chuyn sau }y cho thy sc mnh ca mt nhn xt
ngn gn so vi nhng gii thch di dng.
Khi m ang ch{o tm bit khch cng th cu b Al, 8 tui, chy ti mch m trong nc mt
gin gia: C khi no con c bn ti chi l{ Ted li kim c tru chc chng con. Anh y khng
bao gi chng con yn c. M ng anh y l{m nh vy na.
Mi khi, m ca Al hn ~ qu|t ln vi Ted: M phi ni bao nhiu ln l{ con khng c tru
em h? Con phi nghe li ch, nu khng m s nht con vo hm c th|ng y.
Ln n{y, c nhn Ted v{ ni: Ted, con chn i. Mt l con s phi nghe m ry la nh mi khi,
hai l con hy t gii quyt ly. Ted ci v tr li: c ri m, con s khng lm vy na.
Mu hi thoi sau gia c b Ruth, 12 tui v m, s cho chng ta thy mt cu tr li ngn gn
v{ y cm thng c th ngn chn nhng tranh c~i v ch nh th no.
RUTH: M, m c bit trng cp ba cng l{ ch hn h yu ng khng?
M: , vy sao con?
RUTH: Vng, bn con trai v con gi c tic tng vi nhau sut.
M: Vy l{ con ang mong c sang cp ba ch g?
RUTH: , vng!
M ca Ruth k li, trc kia hn l{ c ~ ging gii cho con gi mt hi rng khng c lng
ph thi gian v{o yu ng, rng trng l{ hc ch khng phi ch hn h v rng con
cn qu nh ngh n nhng th . Hu qu bao gi cng l{ nhng tranh ci di dng v
tm trng nng n ca hai m con. Ln , c ch tha nhn nim mong i ca con gi.
Mt li ni d dm bao gi cng c gi| tr hn nhiu so vi c t nhng li l thng thng. Cu
b Ron, 12 tui, nhn thy m ang chuyn hoa qu t chic xe y dng i ch sang bn
bp. Cu b ci nhn nh ni: M i, m h~y l{m iu ng n d ch mt ln thi c
khng, hy cho lun hoa qu vo t lnh y.

M cu |p li: M ~ mt ln l{m iu ng n ri. M ~ sinh ra con. Gi th gip m cho

hoa qu vo t lnh i n{o. Ron ci khc khch v chy li gip m.
Hon cnh c th ~ d dng khin m ca Ron khi m{o mt cuc u khu: Con ni th l
c g. H~y l{m iu g ng n i! Con ngh mnh l{ ai m{ li ni chuyn vi m nh th?
Thay v{o , c th hin quyn lc ca mnh bng s h{i hc v li l ngn gn.
Mt ngi cha k li chuyn anh ~ vui mng th no khi nghe con gi mnh dng s h{i hc
ca mnh l{m tan i s gin d v phn n. Mt ng{y trc Ging sinh, anh v c con gi 8
tui Megan ang c lp mt cy thng gi. Tht khng d g ghp c c|c c{nh c}y v{o ng
ch ca chng v anh cng lc cng tr nn mt kin nhn. Cui cng, c|i c}y cng c lp
xong ch trang tr. Nhng ngay khi anh treo ngi sao ln mt c{nh c}y th c|i c}y sp
xung. Anh gin d ht ln: Th l{ qu| ri y! Megan chy li m b v{ ni: B, con c
by gi b ang c mnh l{ ngi Do Th|i.
Quyn lc i hi s ngn gn v im lng ng lc
Cu chuyn sau }y ch ra sc mnh ca s im lng. Cu b Scott, 7 tui, b au ch}n, nhng
iu ~ khng ngn cu i d tic vo bui ti. Sng hm sau cu b ni vi m: Con khng
th i hc c. Ch}n con au qu|. M cu ~ nh tr li rng: Nu con c th i d tic th
cng c th i n trng. Nhng b{ khng ni g c. S im lng tr nn nng n. Vi pht sau,
Scott hi: M c ngh con nn i hc khng? M cu b |p: Con ang bn khon {? Scott
ni: V}ng v{ nhanh chng i thay qun o.
S im lng ca m ~ gip Scott t a ra quyt nh ca mnh rng c|i ch}n au khng ngn
c cu i tic tng th cng khng ngn c cu n trng. Nu m ginh phn ch ra iu
cho cu thy, hn cu ~ c~i li v ko c hai m con vo bu khng kh u m.
i vi tr, hy lun nh nguyn tc t m nhiu; trong tnh hung sau }y, ngi m ~ trnh
c tnh hung c con gi Diane lm c nh phi chu ly tm trng khng vui ca mnh.
Diane, 12 tui, l{ ngi n chay. Ngay khi ngi v{o b{n n ti ng{y hm , c b ~ than v~n:
Con ang i mm ri }y. Ba ti }u ri ?
M: , chc con phi i lm ri.
DIANE: i c tm h m. Con khng thch mn ny lm.
M: Con hi tht vng .

DIANE: t ph mai qu m !
M: Con mun cho thm ph mai vo mn c tm ca con.
DIANE: i, chc l{ khng sao }u m . Nhng thng th m l{m mn n{y ngon hn.
Thay v phn ng li vi con g|i: Con bit l m phi l{m n ring cho con. t nht th con
cng phi bit trn trng iu ch, m ca Diane ~ tr|nh c mt cuc ci v ch bng
cch phn nh li cm xc ca con gi.
Nguyn tc vi li ni di: Hc cch khng khuyn khch tr ni di na
Cha m thng rt tc gin khi con ci ni di, c bit l khi li ni di qu hin nhin cn th
phm th li qu vng v. Tht l{ in tit khi nghe mt a tr khng khng rng mnh khng
ng vo bc tranh cn t m{u hay n s c la trong l khi bng chng ang phi y ra trn
mt v trn o ca th phm.
Li ni di b thi thc. Cha m khng nn hi nhng cu khin tr c xu hng phi ni di
phng v. Tr con rt ght b cha m cht vn, c bit l khi chng nghi ng rng h ~ bit
trc cu tr li. Chng ght nhng ci by m cha m t ra t nhng cu hi, th lun buc
chng phi ni di mt cch vng v hoc tha nhn li lm trong s xu h.
Cu b Quentin, 7 tui, ~ l{m v chic xe ti chi ngay khi va c b tng. Cu b rt s
h~i v{ em giu nhng mnh v xung tng hm. Khi tm thy nhng g cn li ca mn
chi, b cu b ~ t ra nhng cu hi khin cho chin tranh bng n.
B: Chic xe ti mi ca con }u?
QUENTIN: Chc l n }u .
B: B khng thy con chi vi n.
QUENTIN: Con khng bit n }u na.
B: Con tm n i. B mun nhn thy n.
QUENTIN: C l ai ~ ly trm n ri.
B: Con ng l{ k ni di |ng nguyn ra! Con ~ l{m v chic xe! ng c ngh l{ con s
c b qua chuyn ny. B ght nht l nhng k di tr| y!

}y r r{ng l{ cuc chin khng cn thit. Thay v m thm chi tr cnh s|t iu tra v cng t
vin, kt n con trai l k di tr, b ca Quentin c th s gip ch nhiu hn cho cu b bng
c|ch ni: B thy l chic xe ti mi ca con b v ri. Con c n cha c bao lu. Tht tic
qu|. Con ~ rt thch n.
Khi a tr c th s c c nhng bi hc qu: B hiu mnh. Mnh c th k vi b nhng
rc ri ca mnh. Mnh cn cn thn hn vi nhng mn qu m b tng. Mnh cn phi kho
lo hn.
Chng ta khng nn t ra nhng cu hi khi ~ bit trc cu tr li. V d, khng nn hi:
Con ~ dn phng nh m ni cha? trong khi ang nhn v{o cn phng ba bn ca con. Hay
Hm nay con c i hc khng? sau khi va c nh{ trng thng bo l con ngh hc. Mt
li khng nh s l gii ph|p u vit hn nhiu: M thy l phng ca con cha c lau dn.
Hoc B m va c thng b|o l{ hm nay con khng n lp.
V sao tr li ni di? i khi, tr ni di bi chng khng c php ni s tht.
Cu b Willie, 4 tui, lao v{o phng kh|ch y v tc ti v ku ca vi m: Con ght b{! M cu
hong hn |p: i khng, con khng ght b{ }u. Con yu b{ m{! Trong gia nh chng mnh
khng ght nhau. Hn na b{ ~ cho con rt nhiu qu{ v{ a con i chi nhiu ni na. Sao
con li c th ni mt iu t hi nh vy?
Nhng Willie khng khng: Khng, con ght b{, con ght b{, con khng mun gp b na. M
cu b gi ~ thc s ni cu, c quyt nh dng bin php gio dc mnh m hn. C ph|t v{o
mng Willie.
Willie, v khng mun b pht thm, ~ thay i ging iu: M i, thc ra l{ con yu b{. Lc
m Willie ~ phn ng th no? C m hn con v khen cu l mt a b ngoan.
Willie b bng ~ hc c g t s thay i th|i ny? Tht nguy him khi ni tht hay chia
s cm xc tht vi m. Khi mnh trung thc, mnh b pht, cn khi ni di th li c yu
thng. S tht khin mnh b tn thng. H~y tr|nh xa n ra. M yu nhng a tr di tr.
M thch nghe nhng iu d chu. Hy ch ni vi m nhng iu m mun nghe ch khng
phi nhng g mnh thc s cm nhn.
Vy, nu m ca Willie mun dy cho con trai phi trung thc, c s tr li cu b ra sao?

C s tha nhn s bc bi trong lng cu b: i con khng cn yu b{ na . Con c mun k

cho m nghe xem b{ ~ l{m g khin con gin di nh vy khng? Cu b c th s tr li: B{
ch mang qu{ cho em b m{ khng mang qu{ cho con.
Nu mun dy tr c tnh trung thc, chng ta phi chun b tinh thn lng nghe c nhng
s thc d chu v nhng s thc au lng. Nu mun tr ln ln tr thnh nhng ngi trung
thc, chng ta khng nn khuyn khch chng ni di v nhng cm xc ca mnh, cho d
nhng cm xc l{ tch cc, tiu cc hay an xen ln ln. Chnh t phn ng ca cha m trc
nhng cm xc tr th hin m chng rt ra bi hc rng s trung thc c phi l cch tt nht
hay khng.
Li ni di ni ln s tht. Khi b trng pht v ni tht, tr s ni di t phng v. Tr cng
thng ni di c c cht o tng v nhng th m chng khng c trong thc t.
Nhng li ni di ni ln s tht v nhng ni s hi v hy vng. Chng cho ta bit iu m mt
ngi mun lm hay mun tr thnh. Nu th ta s ch thy li ni di th hin nhng iu
m{ ngi ni c nh che giu. Phn ng ng n trc mt li ni di l th hin s thu
hiu ngha thc s ca n, ch khng phi l chi b ni dung hay ln n th phm. Thng tin
rt ra t li ni di c th c dng gip a tr phn bit gia thc t v{ c mun.
Khi c b Jasmine, 3 tui, ni vi b mnh rng b nhn c mn qu Ging sinh l mt con voi
thc s, b ca Jasmine ~ phn |nh c mun ca c b thay v c gng chng minh rng c b
l k ni di. B tr li: Con c c nh vy phi khng. Con c con c mt ch voi! Con
c mnh s hu mt vn th! Con c con c c mt khu rng y c|c lo{i ng vt!
Cu b Robert, 3 tui, k vi b rng mnh ~ nhn thy mt ngi {n ng cao bng ta nh
Empire State. Thay v tr li rng: Tht l mt tng in r. Khng ai cao ti mc c. Con
ng ni di, b cu ~ tn dng c hi n{y dy cho con trai mt vi t mi trong khi cng
nhn ch khng ph nhn suy ngh ca cu b: i, chc con ~ nhn thy mt ngi {n ng
rt cao ln, mt ngi khng l, mt anh chng to b!
Trong khi ang chi trong h ct, cu b Craig, 4 tui, bng nhn v pha m v{ ht ln: Con
ng ca con b mt cn b~o l{m hng mt ri. Con phi l{m g }y?
Cn b~o n{o! m cu b hi vi ging kh chu. M c thy cn b~o n{o }u. Con ng c ni
v vn na.
V th l{ cn b~o trong tr tng tng m m cu b l i ~ tr thnh s thc. Craig ni gin
ng ng v{ ku khc m . Cn dng t n{y |ng l ~ khng xy ra nu m ca Craig nhn ra

v{ hng ng cu b bng cch cng tham gia vo th gii tng tng ca con: Cn b~o ~
xa sch du vt con ng m{ con ~ vt v lm mi x}y c {? i Ri sau , nhn ln
bu tri, c c th thm v{o: Xin ng tri h~y ng l{m ma b~o }y na. ng ang xa mt
con ng m con trai ti va mi to ra ri.
i ph vi s thiu trung thc: Ngn chn ch ng tra kho
Nguyn tc ca chng ta i vi nhng li ni di rt r rng: Mt mt, chng ta khng nn
ng vai y vin cng t hay iu tra vin tra kho th phm, cng khng l{m trm trng
ha vn . Mt kh|c, chng ta cng khng ngn ngi ni ra s tht. Khi thy cun sch m con
mn ca th vin ~ qu| hn phi tr, ta khng nn hi: Con ~ tr sch cho th vin cha?
Con chc ch? Th ti sao n li vn trn bn con th? Thay v{o , h~y ni thng: M nhn
thy cun s|ch m{ con mn ca th vin ~ qu| hn ri y.
Khi nh{ trng thng bo rng bi kim tra mn Ton ca con khng t, chng ta khng nn
hi: B{i kim tra Ton ca con c t khng?... Con chc ch?... Ln ny con c ni di cng
khng n thua }u! B m ~ ni chuyn vi c gio v bit con ~ trt mt cch thm hi.
Thay v th, hy ni thng vi tr: Gi|o vin mn To|n ni vi b m l bi kim tra ca con
khng t. B m rt lo lng v{ ang bn khon khng bit phi gip con th n{o.
Tm li, chng ta khng y tr vo th phi ni di t v, cng khng c tnh to ra c hi
cho nhng li ni di. Khi tr ni di, chng ta khng nn phn ng mt c|ch kch ng v vi
vng quy v cc vn o c, hy thc t v tr li tr da trn s tht. Chng ta mun tr
hc c rng khng vic g phi ni di b m c.
Mt cch khc m cha m c th dng ngn tr ni di l trnh cu hi Ti sao? Trc }y,
ti sao tng l mt cm t hi nhng t l}u n ~ khng cn mang ngha na. N ~
b lm dng vi mc ch ch trch ngi c hi. i vi tr, ti sao ng ngha vi s
khng ng tnh v khng vui v ca cha m. N gi li nhng li lm ~ qua. Ngay c cu hi
n gin Ti sao con li lm th? cng c th c hiu th{nh Ti sao con li c th l{m iu
ngu ngc n th?
Cc bc cha m thng thi s trnh nhng cu hi tai hi nh:
Ti sao con li ch k th?
Ti sao con c qun ht nhng li m ni th?

Ti sao con khng bao gi ng gi th?

Ti sao con khng th m yn c th?
Thay v t nhng cu hi tu t khng th tm ra li |p, chng ta c th a ra nhng li
khng nh y tnh cm:
John rt vui nu con chia s chi vi bn y.
C mt s th tht l kh nh.
M rt lo lng mi ln con mun gi.
Con c th l{m g sp xp cng vic ca mnh?
Con c rt nhiu tng y.
n trm: Bi hc v quyn s hu i hi thi gian v lng kin nhn
Tr mang v nh nhng th khng thuc v chng l chuyn chng ta vn thng thy. Khi k
trm b pht hin, iu quan trng l trnh khng qu mng nng li v lm tn thng tr.
Tr cn c dn dt v{o con ng ng n cng vi phm gi v lng t trng. Cha m c
th ni mt c|ch bnh tnh v{ cng quyt: Mn chi khng phi ca con. N cn phi
c tr li. Hoc, B m bit con mun gi khu sng, nhng Jimmy mun n c tr li
cho cu y.
Khi tr n trm ko v b vo ti, tt nht ta nn i din vi tr v khng th hin cm xc
ca mnh: Con mun gi thanh ko m{ con ~ b v{o ti bn tr|i, nhng n phi c li
ln gi|. Nu a tr chi c~i, chng ta hng thng vo tr v nhc li: M mun con tr thanh
scla li v{o gi|. Nu tr t chi khng thc hin, chng ta ly ko ra khi ti tr v{ ni: N
l ca ca hng. N phi li }y con .
Cu hi sai lm v li khng nh ng n. Khi chc chn l tr ~ ly trm tin trong v ca
mnh, chng ta khng nn hi m nn ni thng vi tr: Con ~ ly tin trong v ca b m. B
m mun tin c tr li. Khi tin c tr li, hy ni vi tr: Khi n{o con cn tin, hy
hi b m v chng ta s bn v vic . Nu tr chi ci, chng ta khng nn tranh lun hay
cu xin tr th nhn, ch nn ni: Con bit l b m bit. Tin cn phi c tr li. Nu tr
~ tiu ht s tin, chng ta nn tp trung ch ra nhng cch m tr c th l{m hon li n, c
th l lm vic nh hoc tr dn vo tin tiu vt.

Cn trnh gi tr l k n cp, di tr hay v ra nhng kt cc khng tt p v vic tr ~ l{m.

S chng ch g khi hi tr: Ti sao con li lm th? Tr c th khng bit ng c ca mnh l
g, ng thi p lc t cu hi ti sao c th s li dn n mt s di tr khc. Chng ta nn
ch ra cho tr rng chng ta mong mun tr tho lun vi mnh v nhu cu tin bc: B m rt
tht vng v con khng ni cho b m bit l con cn tin. Hoc Khi cn tin, con hy hi b
m. Chng ta s cng b{n c|ch gip con.
Nu tr n b|nh ko m{ khng c php trong khi mm ming vn cn dnh y ng, ng
hi nhng c}u nh C ai ly bnh trong l khng? Hoc Con c tnh c nhn thy ai ly
b|nh khng? Con c n c|i n{o khng? Con chc ch? Nhng cu hi nh vy thng y tr
vo tnh th phi ni di, v{ nh vy cng lm chng ta tc gin hn. Nguyn tc }y l{ khi ~
bit cu tr li, chng ta khng t cu hi na. Hy tuyn b mt cch ci m, v d: Con ~
n b|nh khi m ni con khng c php.
Li khng nh cui cng chnh l{ hnh pht y v{ thch |ng cho tr. N khin tr bun
phin v cm thy c trch nhim phi l{m g v h{nh vi sai tr|i ca mnh.
Dy php lch s mt cch khng th l: Phng thc nui dng phong thi lch thip tr.
Lch s l mt phn ca tnh cch c nhn v l mt k nng x~ hi. Tr s c c n nh hc
hi v bt chc cha m. Bi vy, trc tin bn thn cha m cn phi l nhng ngi lch s
th mi mong dy cho con ci mnh phm cht |ng qu ny. Trong mi hon cnh, cn dy tr
v php lch s mt cch lch s. Th nhng, cha m li thng t ra th l khi l{m iu ny. Khi
tr qun ni cm n, cha m ch ngay ra iu trc mt mi ngi l{ mt h{nh ng
bt lch s. Cc bc cha m thng nhanh nhu nhc con ci cho tm bit ngay c khi h cha
thc s chia tay vi khch.
Cu b Robert, 6 tui, va c tng mt mn qu rt p. Trong khi cu b ang t m v{ h|o
hc x toc chic hp xem bn trong c g, m cu nhn con trai y bi ri v lo lng.
M: Robert, thi i con! Con ang l{m hng mn qu{ y! Con phi ni g khi c nhn qu
nh?
ROBERT (ni trong gin d): Cm n!
M: Th mi l cu b ngoan ch.
|ng ra m ca Robert ~ c th dy bi hc v php lch s ny cho con trai mt cch t th l
hn v{ hiu qu hn. C c th ni: Cm n b|c Patricia v mn qu xinh xn n{y. Sau khi

nghe m ni, Robert c th s tip li bng cu ni cm n ca chnh mnh. Nu cu b khng

lm vy th m cu vn c th dy bo con trai v php lch s sau khi ch cn hai m con vi
nhau. Khi , c c th ni: B|c Patricia tht l{ chu |o khi ngh n con v tng con qu.
Chng mnh hy cng vit cho bc y mt tm thip cm n con nh. B|c y s rt mng v
chng ta ngh n b|c. Mc d phc tp hn mt cht so vi mt li qu mng trc tip, cch
gii quyt ny c hiu qu hn nhiu. Nhng iu tinh t nht trong ngh thut sng khng nn
c truyn t ging nh c|ch ta dng mt chic ba t.
Khi b tr ngt li, ngi ln thng phn ng mt cch gin d: Con ng th l th. Ngt li
ngi khc l bt lch s y. Tuy nhin, ngt li chnh ngi ang ngt li mnh cng l{ bt
lch s. Cha m khng nn t ra th l khi p tr thc hin php lch s. Tt hn, chng ta ni:
B m mun ni nt cu chuyn ~.
Ni vi tr rng chng tht th l l mt iu khng nn. Ngc vi mong mun ca ngi ln,
vic s khng khin tr t ra lch s hn. iu nguy him }y l{ tr s tip nhn |nh gi|
ca chng ta v bin n thnh mt phn hnh nh v bn thn. Mt khi ngh rng mnh l{ ngi
th l, chng s tip tc sng vi c|i bng . Mt cch t nhin, nhng a tr th l s c x
mt cch th l.
Ln n gay gt hay v ra nhng vin cnh u m v hu qu ca nhng vic tr l{m cng s
khng gip ch g cho tr. S dng nhng t ng, li ni n gin v{ vn minh l{ c|ch hu hiu
nht. Nhng chuyn ving thm nh{ bn b hay ngi thn l dp tt th hin tnh lch thip
cho tr thy. Cha m nn gi cho khng kh ca nhng chuyn ving thm n{y tht vui v.
Con ci bit rng cha m khng mun qu trch hay mng m chng nh ca ngi khc. Bi
vy, chng thng chn nhng ni n{y ph| ph|ch v{ c x khng ng mc. Cha m ch c
th i ph vi chin lc ny ca tr bng cch tt nht l{ cho chnh ch nh{ t ra v thc
thi lut l trong nh h. Nu tr nhy ln gh sofa nh ca d Mary, h~y d Mary l{ ngi
quyt nh xem gh sofa c phi l ch nhy hay khng, ng thi t ra gii hn cho nhng
h{nh ng tng t. Tr thng c xu hng tun th nhng gii hn khi chng c t ra
bi nhng ngi ngoi. Khi tm thi c trt b gnh nng phi rn gia con, cha m c th
gip tr bng cch th hin s chia s vi nhng mong mun v cm xc ca chng: Chc l
con rt mun d Mary con nhy trn gh sofa ca d phi khng. Con thc s thch th m,
nhng }y l{ nh{ ca d v chng ta phi tn trng nhng mong mun ca d con . Nu tr
phn i: Nhng m cho con nhy trn sofa nh{ mnh m{, chng ta c th |p li tr:
Nhng }y l{ lut ca d Mary, mi nh{ u c nhng lut l khc nhau con .

Tuy nhin, phng ph|p n{y ch c th c thc hin khi c s ng thun gia ch v khch
v trch nhim ca mi bn. Ngay khi ti nh d Mary, b m ca Lucy c th ni vi ch nh:
}y l{ nh{ ca d. Ch c d mi bit bn tr c php v{ khng c php lm g. Bi vy,
h~y ng ngi qu trch chng khi d khng thch nhng vic chng l{m. Yu cu khch tun
th lut l trong nh mnh chnh l quyn li v{ cng l{ trch nhim ca ch nh{. Trong trng
hp ny, cha m nn c trch nhim tm thi khng ng vai tr l{ ngi t ra v thc thi k
lut. Bng cch khng can d mc thch hp, chnh cha m s gip tr hiu bit thm
nhng thc t khc nhau ca i sng.
Tm tt
Cha m n{o cng tng c lc lng tng khng bit phi i ph nh th no vi nhng li ni
di, h{nh ng n trm v rt nhiu nhng h{nh ng xu khc ca con ci trong qu trnh
chng ln ln. e da, hi l, ha hn, ma mai v th l khng phi l{ phng thc ng
gii quyt vn . Tt nht l{ a ra nhng li tuyn b th hin gi tr ca chng ta. Chng ta
khng t ra nhng cu hi mnh ~ bit trc cu tr li, v quan trng nht l{, i x vi tr
bng s tn trng m chng ta mong mun chng d{nh cho mnh. Phng ph|p y quyn lc
nhng cng y yu thng n{y khng nhng gip cha m i ph vi nhng c x sai tri ca
con m{ cn l{m s}u m thm tnh cm yu thng gia cha m v con ci.

Chng 4.Trch nhim:

Truyn t gi tr, ng i hi s phc tng
Hu ht cc bc cha m u ang tm c|ch dy cho con ci mnh v tinh thn trch nhim mi
lc mi ni. Trong nhiu gia nh, tr lm vic nh{ c cho l mt gii ph|p. tr rc,
dn cm, ct c, ra b|t l{ phng thc m nhiu ph huynh tin s dy cho nhng a con
ang khn ln ca mnh v trch nhim. Tuy nhin, d thc t l nhng cng vic rt quan
trng i vi cng tc qun l gia nh nhng chng khng mang li t|c ng tch cc trong qu
trnh xy dng tinh thn trch nhim ca tr. Ngc li, chng cn gy ra nhng cuc ci v
thng nht trong mt s gia nh, ng thi tr thnh nguyn nhn ca nhng bc bi cho c
cha m v con ci. Kin quyt p buc tr lm vic nh c th khin tr phc tng v bp n hay
s}n vn trng sch s hn, nhng iu cng c th to ra nhng t|c ng khng mong
mun trong qu trnh hnh thnh tnh cch ca tr.
Mt thc t rt r rng l tinh thn trch nhim l{ iu khng th |p t c. N ch c th
c hnh thnh t bn thn mi ngi, c nui dng v{ nh hng bi nhng gi tr
c tip thu t gia nh v{ x~ hi. Trch nhim khng gn vi nhng gi tr tch cc c th tr
th{nh iu nguy him v{ i ngc vi cc chun mc x hi. Th{nh vin trong c|c bng ng
ti phm thng th hin s trung thnh tuyt i v trch nhim cao trong mi quan h vi
cc thnh vin khc v vi bng ng ca chng. Nhng k khng b sn sng liu cht thc
hin nhim v c giao, chng phc tng mnh lnh, ngay c khi mnh lnh y buc chng hy
sinh c mng sng ca chnh mnh.
Ci ngun ca tinh thn trch nhim
Trong khi mong mun con ci mnh tr thnh nhng con ngi c trch nhim, chng ta mun
thc trch nhim ca chng bt ngun t nhng gi tr c bn, trong c s trn trng cuc
sng v quan tm ti hnh phc ca con ngi, hay din t bng nhng t ng quen thuc
l{: tnh yu thng, s tn tm v lng trc n. Tuy nhin, chng ta thng khng xem xt
thc trch nhim theo ngha v{ phm vi rng ln ca t . Chng ta ch nhn tinh thn trch
nhim ca con ci trong nhng phm vi c th: khng dn dp phng, i hc mun, lm bi tp
cu th, li tp piano, khng vng li hay c x khng ng mc.
Th nhng, thc t l tr c th l php, gi cho bn thn v phng ca chng sch s, lm bi
tp v nh{ y trong khi vn a ra nhng quyt nh v trch nhim. iu n{y c bit

ng vi nhng a tr lun c cha m nhc nh nhng vic cn lm, chng c rt t c hi

t mnh ra quyt nh, la chn v xy dng nhng gi tr tiu chun cho bn thn.
Mt khc, nhng a tr c cho c hi t quyt nh, khi trng thnh c th tr thnh
nhng con ngi theo cch gi ca cc nh tm l hc l c tm l vng vng, tc l c th hnh
ng nh ngi trng thnh khi la chn bn i v cng vic khin ngi cm thy tha
mn.
Phn ng xut pht t cm xc bn trong ca tr i vi s ch dn ca cha m l yu t quyt
nh, cho thy chng tip thu c g t nhng iu cha m mun chng bit. Cc gi tr khng
th c truyn t hay dy bo trc tip. Chng ch c hp thu v tr thnh mt phn ca
tr thng qua vic tr noi gng nhng ngi chng yu thng v{ tn trng.
Nh vy, vn thc trch nhim ca tr bt ngun t chnh cha m, hay chnh xc hn l{
nhng gi tr m cha m th hin trong qu trnh nui dy tr, c tc dng lm su sc thm
tnh cm yu thng gia cha m v con ci. Cu hi t ra }y l{: nhng h{nh ng v thi
c th no c th to nn thc trch nhim m chng ta mong mun tr? Phn cn li
ca chng n{y, t|c gi s dc sc tr li cu hi , ng nhin l{ t quan im ca mt nh
tm l hc.
Mc tiu mong mun v luyn tp hng ngy
Tinh thn trch nhim tr bt ngun t quan im v k nng ca cc bc cha m. Quan im
bao gm vic sn sng cho php tr cm nhn tt c cm xc ca chng; k nng bao gm kh
nng din t cho tr nhng cch c th chp nhn c i ph vi nhng cm xc .
|p ng hai yu cu ni trn chnh l{ kh khn ln nht i vi cc bc cha m. Ngay c cha m
v thy c ca chng ta cng khng gip chng ta chun b sn s{ng i mt vi cm xc ca
bn thn. Chnh h cng khng h bit c|ch i mt vi nhng cm xc mnh m ca mnh. Khi
phi i mt vi nhng cm xc ri lon ca tr, h c gng chi b, ph nhn, nn hoc bp
mo chng. H s dng th ngn ng khng c li cho tr:
Chi b: Con khng thc s c }u; con bit l con yu em trai con m.
Ph nhn: Nh th chng ging con cht no; chc con ang kh chu v mt ngy ti t thi.
nn: Nu con cn nhc n t ght mt ln na thi; con s c mt trn n nh i
y. Mt a tr ngoan khng bao gi cm thy nh th }u.

Bp mo: Khng hn l con ght ch con }u c th ch l con khng thch ch y thi. Trong
nh mnh, mi ngi khng ght nhau, chng ta ch yu qu nhau thi.
Nhng c}u ni nh trn ~ b qua mt thc t l cm xc, cng ging nh nhng dng sng,
khng th b chn li m ch c th c i hng m thi. Nhng cm xc mnh m cng
ging nh dng chy cun cun ca mt con sng ln, s tn ti ca chng l khng th b chi
b, b{n c~i hay ngn cn. C gng l chng i chc chn s gy ra tai ha. Sc mnh ca chng
cn phi c ghi nhn, bn thn chng cn c trn trng v{ i hng mt cch kho lo.
Khi , chng c th tip thm nng lng, mang ti nh sng v nim vui cho cuc sng ca
chng ta.
}y c v l nhng mc tiu kh xa vi. Cu hi ln vn cn : Chng ta cn lm nhng g
bc nhp cu gia nhng mc tiu mong mun v vic luyn tp hng ngy? Chng ta cn bt
u t }u?
Nhng l trnh di hn v ngn hn
Cu tr li c v nh nm vic xy dng mt l trnh trong c s gn kt gia nhng n
lc ngn hn v di hn. Chng ta cn tha nhn ngay rng vic gio dc tnh cch ph thuc
vo mi quan h gia cha m v con ci, v rng c im tnh cch khng th c truyn ti
bng li ni m phi thng qua h{nh ng.
Bc u tin trong l trnh di hn l quyt t}m lun t}m n nhng g tr suy ngh v{ cm
nhn, ng thi |p li khng phi hnh vi, s phc tng hay chng i b ngoi ca tr m l
nhng cm xc bn trong ~ ch}m ngi cho nhng h{nh vi .
Vy lm th no chng ta c th nhn bit c suy ngh v{ cm xc ca tr? Chnh tr s gi
cho chng ta. Cm xc ca chng c th hin qua ngn t v ging ni, c ch v{ iu b. Tt
c nhng g chng ta cn l{ i tai lng nghe, i mt quan s|t v{ tr|i tim cm nhn.
Khu hiu m chng ta lun tm nim l{: H~y b m hiu con. H~y b m th hin rng
chng ta hiu con. H~y b m th hin iu bng nhng li ni khng ch trch hay ln n.
Khi tr i hc v trong im lng vi nhng bc i chm chp, chng ta c th nh m{ o|n
ra rng iu g khng vui v ~ xy ra. Theo ng khu hiu trn, chng ta s khng bt
u cuc ni chuyn vi tr bng mt nhn xt mang tnh ch trch nh:
Sao mt mi con li th kia?
Con l{m chuyn g vy, gy s vi bn th}n {?

Ln ny con li gy ra chuyn g na th?

Hm nay con li c rc ri g n{o?
Nu thc s quan t}m n cm xc ca tr, ta s trnh nhng li nhn xt khin chng c
khng bao gi phi v nh na. Thay v s ma mai hay ch nho, tr xng |ng c nhn s
cm thng t cha m, nhng ngi lun yu thng chng:
C chuyn g khng vui {.
C v nh hm nay khng phi l mt ngy d chu vi con ri.
Hnh nh hm nay con c mt ngy mt nhc.
Ai ~ l{m con kh chu th phi.
Nhng c}u ni n{y nn c s dng thay cho nhng cu hi kiu nh C chuyn g th? C
chuyn g vi con vy? C}u hi th hin s t m cn cu k th hin s cm thng. Cho d
nhng li chia s y cm thng khng th ngay lp tc thay i tm trng ti t ca tr nhng
t nht, tr cng cm nhn c tnh yu thng m p t pha cha m.
Cha lnh vt thng tnh cm ca tr
Khi cu b Daniel ni vi m rng cu b bc li xe but ca trng mng chi v{ x y, nhim
v ca m cu b khng phi l tm kim ng c hay l do bin h cho h{nh ng ca ngi
li xe. Nhim v ca c l{ |p li con trai bng s cm thng v{ mang n cho cu b s nng
v tnh cm bng nhng li nhn xt nh:
Hn l{ iu khin con xu h lm.
Hn l{ con ~ b xc phm.
iu chc l khin con gin lm.
Lc y chc con phi thy on gin bc y lm.
Nhng li ni nh vy s cho Daniel thy m cu hiu c s gin d, tn thng v{ xu h
ca cu, v m s lun bn khi cu cn. Cng ging nh vic cha m s nhanh chng chm sc
tr v mt th cht khi chng ng hay b thng, h cng cn hc c|ch n}ng tnh cm cho tr
khi chng phi tri qua nhng chn thng v mt tinh thn.

Mt thc t khng th trn trnh l tr hc hi t nhng iu m chng tri nghim trong cuc
sng. Nu phi sng cng vi s ch trch hay ln n, chng s khng c c tinh thn trch
nhim. Chng s hc cch ln n bn thn v tm kim li lm ca ngi khc. Chng s hc
cch nghi ng nhng |nh gi| ca mnh, ch bai kh nng ca mnh v nghi ng nh ca mi
ngi. V trn ht, chng s hc cch sng vi m nh khng ngng v nhng iu khng hay
s xy ra.
Ch trch l cch d dng nht khin tr cm thy c iu g khng n vi chng. N lm
xu i hnh nh ca tr v bn thn. Thay v ch trch, tr cn nhng thng tin khng i km vi
s xc phm.
Ngi m nhn cu con trai 9 tui Steven ca mnh ang gn nh to{n b s bnh pudding
vo mt ci bt qu ln. C ~ nh mng m thng b: Con tht ch k! Con ch ngh n mnh
thi! Con }u phi l{ ngi duy nht trong ngi nh{ n{y!
Nhng c ~ hc c rng chp m s lm con thui cht, rng ch ra nhng tnh cch tiu cc
s khng gip con pht trin thnh mt con ngi bit quan t}m hn. Bi vy, thay v mng m,
c a ra thng tin m{ khng xc phm n thng b: Con trai, b|nh pudding phi c chia
ra cho bn ngi. , con xin li, Steven tr li. Con khng bit iu . Con s li mt t.
Xy dng mi quan h vi con ci
Nhng bc cha m ang chm m trong cuc chin cng khai hay m thm vi con ci v
chuyn lm vic nh v tinh thn trch nhim nn tha nhn mt thc t l h s khng th
chin thng. Thi gian v sc lc m{ l tr c chng i li chng ta nhiu hn rt nhiu so
vi nhng g chng ta c p buc chng. Ngay c khi chng ta ginh chin thng v khin tr
phc tng ch ca ta, tr cng c th |p tr bng cch tr nn lnh lng, tht thng, l l{
hay thm ch ni lon.
Nhim v ca chng ta, nhng ngi lm cha m l xy dng mi quan h vi con c|i. Nhng
bng c|ch n{o chng ta ho{n th{nh c nhim v kh khn n{y? Bng cch li ko chng.
iu ny nghe c v khng th, th nhng, chng ta s thc hin c mt khi bt u tm hiu
quan im ca tr v lng nghe nhng cm xc thng tr thnh nguyn nhn gy ra nhng
hnh vi sai tri ca chng.
Cha m c th khi dy nhng thay i theo chiu hng tch cc con ci bng cch lng nghe
bng i tai nhy cm.

Tr s cm thy tc ti v on gin khi cha m dng nh khng quan t}m ti cm xc v quan

im ca chng.
V d: Khi cha ca Shana cng quyt buc c b phi cng c nh{ i xem trn bng ca cu em
trai mc d c khng h thch bng |, c b ~ t chi. Cha c gin d v{ e da s khng cho
c b tin tiu vt na. Shana lao ra khi nh trong s tc gin, tn thng v{ cm gic khng
c yu thng. Khi bnh tnh li, cha ca Shana ~ nhn nhn s t chi ca con gi t quan
im ring ca c b v nhn ra rng iu anh mun l to ra mt bui i chi vui v cho c nh
nhng anh ~ khng tn trng cm xc ca con gi. Khi c b tr v, anh ~ xin li v tha nhn
rng tht chng c ngha g vi Shana khi phi tham gia mt s kin vi gia nh m{ c b cm
thy khng vui v. Anh cng nhn ra nu b buc phi tham d th c b s khin khng mt ai
c th vui v thng thc trn u c na.
Nhiu bc cha m hay tng tng ra nhng hnh nh ~ c l tng ha v cc s kin v l
k nim ca gia nh m{ v tnh l i nhng cm xc tiu cc ngm ngm thng ph hng
nhng dp vui v ~ c ln k hoch ny. Cha m cn la chn cn thn nhng s kin gia
nh m{ h bt buc con ci phi cng tham d. S chng hay ho g khi tr cm thy bt lc, tc
ti v{ do h phi chu ng s hin din ca mt a tr lm l, cu bn v kh chu. Ti sao
li nh vy? Bi v tr c nhiu c|ch tr a cha m cho d chnh chng s phi tr gi cho
iu .
Hy xem xt cu chuyn sau ca ng Garet, mt ngi {n ng h|ch dch ~ quyt nh thay i
c|ch c x vi u bp ca mnh. ng gi anh ta vo v ni:
K t by gi ti s i x tt vi anh.
Nu ti c lm tr ba tra mt cht, ng s khng ht vo mt ti ch?
Khng ng ta ni.
Nu c{ ph khng nng, ng s khng ht n vo mt ti ch?
Khng bao gi nh th na! l{ c}u tr li y cm thng ca ng ta.
Nu bt tt qu chn, ng s khng tr n vo tin lng ca ti ch?
Khng, tuyt i khng, ng Garret nhc li.
c ri, ngi u bp ni, vy th ti s khng nh nc bt vo sp ca ng na.

Tr con c rt nhiu c|ch nh nc bt vo bt sp ca chng ta v khin cho cuc sng ca

chng ta tr nn kh s.
Nhng a tr khng c cha m quan t}m n cm xc v{ quan im ca mnh c th kt
lun rng kin ca chng tht ngu xun v chng |ng c quan tm cn bn thn chng th
va khng |ng yu va chng c yu.
Nhng bc cha m bit lng nghe v trn trng nhng cm xc mnh m ca con ci s truyn
ti chng thng ip rng nhng cm xc v{ quan im ca chng c |nh gi| cao v{ c
trn trng. S trn trng ny khin tr cm nhn c gi tr ca bn thn, t s gip tr i
ph hiu qu hn vi cuc sng y p nhng bin c.
Phn nh cm xc ca tr
Bn ~ bao gi nhn vo nhng tm gng k l trong khu vui chi ri thy mnh b phng to v
tr nn mo m cha? N khin bn cm thy th no? C th l khng thoi mi cho lm.
Nhng bn s bt ci bi v bn bit rng ch l mt s phn chiu mo m trong khi thc
t bn khng nh vy.
Nhng gi s l{ hnh nh duy nht m bn c v bn thn. Bn chc hn s b thuyt phc
rng hnh nh d dng chnh l{ con ngi thc ca mnh. Bn s khng th khng tin vo tm
gng nu l{ hnh nh duy nht m bn c v chnh mnh.
Tng t nh vy, tr con khng c bt c l do g nghi ng hnh nh v bn th}n c phn
chiu bi cha m chng. Chng chp nhn ngay c nhng ci mc tiu cc nh ngu ngc, li
nhc, vng v, thiu suy ngh, ch k, v cm, v trch nhim v{ khng ai a ni. Phi nghe
nhng nhn xt nh Trng con tht khng khip, hoc Con cha l{m ng bt c iu g
hay Con tht vng v s khng th khin tr cm thy mnh xinh p, gii giang hay tt bng.
Nhiu cha m gn cho con ci mnh ci mc ngu dt, li bing v di tr|, nhng li mong i
rng nhng c|i m|c nh vy s khuyn khch chng thay i thnh mt ngi thng minh,
sing nng v trung thc.
Nhng phn nh tiu cc ca cha m c th d dng bp mo hnh nh v bn thn ca con ci.
Trong mt chng trnh truyn hnh v tr em, cu b Ted, 12 tui, ~ hi ti: B chu gi
ch|u l{ li nhc, hoang d v ngu dt. ng y c ni tht khng? Ch|u th khng ngh l{
mnh li nh vy.
H~y ni cho ta bit, nu b chu ni chu l mt triu ph, chu c tin ng y khng? ti hi.

Khng, ch|u bit mnh ch c 17 -la trong ng}n h{ng v{ nh th th khng phi l triu ph.
, chu hiu ri. Chu khng phi l mt a tr |ng ght ch v b ch|u ni nh vy, Ted tr
li.
Ti nhc li: Cng nh chuyn chu bit mnh c bao nhiu tin, chu bit ch|u l{ ngi nh
th n{o, ng bn tm ti nhng iu m bt c ai khc ni vi chu, thm ch ngi c l{
cha ch|u i chng na. Bi v ngi gi ch|u nh vy l{ cha ch|u, l{ ngi m{ ch|u yu thng
v tn trng nn chu s kh khn hn chc chn rng mnh khng phi l{ ngi nh ng y
miu t thi. Nhng ci mc tiu cc vi nh iu chnh tr c th tr thnh gnh nng cho
tr trong sut cuc i.
C|ch }y v{i nm, Pablo Casals, mt ngh s cello v{ nh{ nghin cu khoa hc nh}n vn v i,
~ ni v tr em v tm quan trng ca vic lm cho chng cm thy c bit. ng ni: Ni cho
tr nhng iu hin nhin nh hai nh}n hai bng bn l{ cha . Cha m cn ni vi con ci
mnh: Con l{ mt iu k diu! Con l mt php mu! T trc ti nay cha tng c v s
khng bao gi c mt a tr no ging nh con na.
Mt s a tr tht may mn. Cha m chng ng tnh vi Pablo Casals v bit cch lm th no
gip chng cm thy mnh tht c bit.
Edith, 10 tui v m c b ang i mua sm ti mt ca h{ng b|ch ha. t nhin h nghe thy
ting khc ca mt cu b. C v nh cu b b lc ng. Mt l|t sau, nh}n vin an ninh ~ tm
thy cu b v gip cu i tm m ca mnh. Bui ti hm , Edith trng tht bun v ni vi
m: Con ang ngh cu b chc ~ phi cm thy hong s lm khi nhn ra mnh khng th
tm thy m. Suy ngh u tin ca m c l trn an con g|i: , con ng lo. Chc chn l h s
tm thy m cu b ngay thi. Thay v{o , c quyt nh nm ly c hi n{y khin Edith
nhn thc c lng trc n ca mnh.
M: Edith, con thc s lo lng cho cu b b lc .
EDITH: Con c suy ngh m~i v gng mt bun thm ca cu y.
M: Con ~ cho m thy s ng cm v{ lng thng ngi thc s ca con. Dng nh con
cm nhn c ni s hi ca cu b.
EDITH: i m, con khng bao gi ngh bn th}n mnh c iu g c bit c.
Ngn chn Chm nho ni gin

Cha m nn tnh t|o trnh nhng t ng v li nhn xt khin con ci cm thy cm ght,
on gin:
Li ni xc phm: Con l ni xu h ca trng v l k khng |ng tin trong c|i nh{ n{y.
Li v o|n: Vi kiu h{nh ng nh th th con s kt thc i mnh trong nh t thi!
Li e da: Nu con khng chu ngi yn, con c th qun tin tiu vt v vic xem tivi i c
ri y.
Li t c|o: Con lun l{ a gy chuyn.
Mnh lnh: Ngi xung ngay, ngm ming li v{ n i.
Ni ln cm xc v{ suy ngh m{ khng cng kch
Trong nhng tnh hung rc ri, s tt hn cho c|c bc cha m nu ni ln cm xc v{ suy ngh
ca mnh m khng cng kch nhn cch v lng t trng ca con ci. Bng cch bt u vi i
t B hoc M, h c th by t cm xc tc gin v miu t h{nh vi khng c ng h ca
con c|i m{ khng lng m hay h thp phm gi ca chng. V d: M thy tc gin v b tn
thng khi con trai mnh pht l yu cu m{ mnh ~ nhc i nhc li l vn nh m thanh
xung.
Khi cha m lng nghe bng i tai nhy cm, c gng tm hiu quan im ca tr, chm dt
nhng nhn xt khin tr b tn thng, th hin cm xc v yu cu ca mnh m khng xc
phm tr th qu| trnh thay i tr s bt u. Bu khng kh ca s cm thng s ko tr li
gn vi cha m hn; s cng bng, bit lng nghe v tn trng s c ch v noi theo. Nhng
thay i ny s khng xy ra trong ngy mt ng{y hai, nhng n lc m bn b ra chc chn s
c n |p.
p dng nhng quan im v thc hnh nhng thi quen ny, cha m s thnh cng trong phn
ln qu trnh gio dc tr v thc trch nhim. Tuy nhin, ch l{m gng thi l{ cha .
thc trch nhim cn c hnh thnh mi a tr thng qua nhng n lc v tri nghim
ca ring chng.
Trong khi tm gng ca cha m to nn th|i v{ mi trng thun li cho vic hc tp,
nhng tri nghim c th s lm su sc thm bi hc, bin n thnh mt phn trong tnh cch
ca tr. Bi vy, iu quan trng l giao cho tr nhng trch nhim c th ph hp vi mc
trng thnh ca chng.

 hu ht c|c gia nh, tr a ra vn , nhng cha m li l{ ngi tm kim gii php. Nu

mun tr trng thnh, cn phi trao cho chng c hi gii quyt vn ca chnh mnh. Sau
}y l{ mt v d:
Thy gio ca Phil a c lp i trt tuyt vo cui tun. Khi Phil, lc 16 tui, n trm xe
but, thy gi|o ~ khng cho cu tham gia chuyn i d{i nm ting ng h ny v cu ~ qun
mang theo t phiu ghi kin ng ca ph huynh. Cu gn nh ph|t in. Tr v nh, cu
i din vi m v{ ni: M, nu m khng l|i xe a con ti Vermont th m s mt 100 -la
m m ~ ng cho chuyn i. Phil, ngi m tr li, M bit l{ con mong i chuyn i n{y
nh th no. M c g c th gip con ti . Nhng con bit rng l{ iu khng th m{.
Con c th lm g by gi? Phil rn r.
Con c ngh n vic bt mt chic xe but khng? ngi m gi .
Khng, bi v con s phi i tuyn rt nhiu ln, Phil tr li.
M thy l{ con ~ quyt nh khng i xe but, m cu bnh tnh nhn xt.
Trong v{i pht sau , Phil vn tip tc lm bm v s kh s ca mnh, nhng ri cu ri khi
phng. Khi tr li, Phil thng b|o ~ tm c mt chuyn xe but c th a cu ti ni trt
tuyt m khng phi thay i nhiu tuyn xe.
Khi hai m con li xe ti trm xe but, Phil ni vi m l cu ~ cm thy tc gin nh th no
vi gio vin ca mnh khi ng ta ni: , vic em qun giy t khng phi l li ca chng ti.
Sau cu thm v{o: Con ~ l{ ngi ln. M bit con ~ tr li thy y nh th no khng?
Con ~ ni rng: Em khng quan t}m n vic tm kim li lm. Em ch quan t}m n cch gii
quyt vn m{ thi.
, m cu nhn xt, con bit rng trch mng khng c ch g trong nhng lc cng thng
m{.
K nng giao tip vi con ca ngi m gip cu b tr th{nh ngi lun hng ti gii php
gii quyt vn . Kt qu, cu b ~ khng tn thi gian vo vic trch mc v n hn. Mc
d c v vn mun c m gii thot khi nhng rc ri nhng khi c khch l, cu ~ tm
ra c|ch i ti ni mnh mun. Bng vic Phil t gii quyt vn ca mnh, m cu ~
gip cu cm thy mnh l{ ngi c nng lc v c trch nhim.
kin v la chn

Khng a tr no t khi c sinh ra ~ c sn tinh thn trch nhim, cng khng t nhin c
c iu mt tui nht nh n{o . Tinh thn trch nhim, ging nh vic chi {n
piano, cn c luyn tp dn dn v phi mt nhiu nm mi thnh tho c. N i hi mi
ngy tr phi c thc h{nh a ra kin v la chn trong cc vn ph hp vi tui v
s hiu bit ca chng.
Gio dc v thc trch nhim c th bt u t rt sm. Trch nhim c hnh thnh v nui
dng nh vic tr c php pht biu kin, v{ a ra la chn trong cc vn c nh
hng ti chng khi c php. }y cn phn bit r rng gia c php pht biu kin
v{ c php la chn. C rt nhiu vn hon ton nm trong phm vi trch nhim ca tr,
, tr cn c la chn. Tuy nhin, c nhiu vn nh hng ti li ch ca tr nhng li
nm trong gii hn trch nhim ca cha m, tr c quyn nu kin nhng khng c quyn
la chn. Chng ta l{ ngi la chn, ng thi gip tr chp nhn thc t khng th o
ngc n{y. iu cn thit l s ph}n nh r rng gia hai phm vi trch nhim. H~y cng im
qua mt s lnh vc trong mu thun gia cha m v{ con c|i thng xuyn xy ra.
Thc n
Ngay c mt a tr 2 tui cng nn c hi liu n mun ung na hay c cc sa y. (Cc
bc cha m lo ngi rng con mnh s lun chn na cc nhng chng ta c th dng mt chic
cc to hn.) Mt a tr 4 tui c php la chn gia na qu to v mt qu to. V mt
a tr 6 tui c th t quyt nh mnh s n trng luc k hay lng {o.
Tr nn c a v{o nhiu tnh hung c ch m{ qua chng c th a ra la chn ca
mnh. Cha m t tnh hung, con ci la chn.
Khng nn hi mt a tr: Con thch n g v{o ba s|ng? m{ nn hi: Con mun trng chin
hay trng p la? Con mun bnh m nng hay ngui? Con mun n ng cc nng hay
lnh? Con mun ung sa hay nc cam?
Cn truyn t ti tr rng chng phi c trch nhim vi nhng vn ca chnh mnh. Tr
khng ch l{ ngi nhn cc mnh lnh m{ cn l{ ngi tham gia vo nhng quyt nh to nn
cuc sng ca bn thn chng. T th|i ca cha m, tr s nhn c mt thng ip r rng:
B m s a ra nhiu la chn chn la th no l trch nhim ca con.
Cc vn trong vic n ung ca tr thng ny sinh do cc bc cha m |p t qu nhiu s
thch c nhn ln v gic ca chng. H ry la tr cho n khi chng phi n mt s loi rau no
, v{ ni vi chng loi rau no l tt nht cho sc khe (thng l mt cch khng khoa hc).

Cch tt nht l cha m khng nn qu ch trng v vn thc phm. Chng ta cung cp

nhng thc n ti ngon, b dng v tr n nhiu hay t l do nhu cu khu v ca chng, iu
ny khng h mu thun vi nhng li khuyn co v mt y t. R r{ng, n ung nm trong
phm vi trch nhim ca tr.
Khng cho tr c ting ni v c quyn a ra la chn bt c khi no c th s g}y kh khn
cho chng trong vic pht trin thc v gi tr ca bn th}n, nh v d minh ha sau. Cu b
Arthur, 4 tui, ang ngi trong qun c ph vi m:
PHC V BN: Chu mun gi g?
ARTHUR: Chu mun mt chic bnh m kp xc xch.
M: Hy mang cho thng b mt chic bnh m sandwich kp tht b!
PHC V BN: Chu mun cho g vo trong bnh m kp, tng c{ chua hay m tt?
ARTHUR (quay li nhn m): M i, c y tng l con ni tht ka!
Qun o
Trong vic mua qun o cho tr nh, trch nhim ca chng ta l quyt nh th m chng
cn v{ ng}n s|ch mua. Ti ca hng, chng ta la chn vi mu nm trong khong gi c
th chp nhn c. Tr s chn c|i m{ chng thch. Nh vy, ngay c mt a tr 6 tui cng
c th la chn cho mnh tt, |o s mi, v|y, qun di t nhng th cha m ~ chn ra trc.
Trong nhiu gia nh, tr khng c c cht kinh nghim n{o v{ cng khng ph|t trin c
k nng no trong vic mua sm qun o cho bn thn. Trn thc t, rt nhiu ngi ln vn
khng th mua qun |o cho mnh m{ khng c ngi i cng t vn.
c bit, nhng tr ln hn cn c php chn la nhng trang phc khc vi tiu chun
chp nhn ca cha m hay bn b chng. C tr mun th hin s thch c nhn theo cch khin
cha m cm thy khng thoi mi lm. Nu tr s dng tin ca chnh mnh th chng c
php mua qun o mnh thch. Nu bn b ci nho rng s thch ca chng tht k d, rt c
th chng s thay i cho ph hp vi cc bn. Cha m khng nn ch trch, phn i, tranh ci
v to cm gic kh chu cho tr m{ h~y cho bn b chng l{m iu . Mt khc, mt s a
tr li v cng sng to. Cha m chng cho php con mnh thoi mi la chn trang phc yu
thch v thm ch con t thit k m{ khng quan t}m n s khc bit ca chng vi bn b.

S c nhng thi im cc c b cu b tui thiu nin thch mc ln mnh nhng b v

cng khu gi. Cha m c th ngh chng nn xem xt thng ip m trang phc ca chng
truyn ti: Con mun trng mnh tht kh|c thng {? hay Con mun mnh tr nn khu gi
vi bt c ai gp con {?
Bi tp v nh
T lp mt, cha m cn truyn t n tr thng ip r rng rng bi tp v nh hon ton l
trch nhim ca tr v thy c gio. Cha m khng nn qut mng tr v chuyn . H khng
nn gim st hay kim tra bi tp ca con tr khi nhn c li ngh ca chng. (Phng
php ny c th i ngc li vi mong mun ca thy c gio). Khi cha m nhn ly trch nhim
v chuyn bi tp v nh ca con, tr s nhng li iu cho h, v h s khng bao gi thot
khi gnh nng . B{i tp v nh c th tr thnh th v kh tr trng pht, tng tin hay
li dng cha m. Nhiu iu |ng tic c th c ngn chn v nhiu nim vui c th c
thm vo cho cuc sng gia nh nu cha m khng qu| quan t}m n nhng chi tit nh nht
v bi tp c giao v nh ca tr m{ thay v{o , h truyn ti nhng thng ip r rng: bi
tp v nh l trch nhim ca con. Bi tp v nh l dnh cho con, ging nh i l{m l{ vic ca
b m vy.
Rt nhiu trng hc tt khng giao bi tp v nh cho tr nh. Nhng a tr 6 v 7 tui
dng nh u t trnh nh nhau d chng c phi |nh vt vi bi tp v nh hay khng.
Gi tr chnh ca vic lm bi tp v nh l mang li cho tr tri nghim lm vic c lp. Tuy
nhin, t c iu ny, bi tp v nh phi c iu chnh sao cho ph hp vi kh nng
ca tr, chng c th lm vic mt cch c lp ch vi mt cht tr gip t ngi khc. S
gip trc tip s truyn ti tr thng ip rng chng hon ton v dng nu nh khng c
s tham gia ca cha m. Tuy nhin, s gip gin tip c th c hiu qu. Chng hn, chng ta
c th to cho tr s ring t, mt chic bn ph hp, nhng cun sch tham kho v kh nng
s dng m|y tnh. Chng ta cng c th gip tr tm ra thi im thch hp trong ng{y lm
bi tp, ty theo c|c ma trong nm. V{o c|c bui chiu m p ca ma xun v ma thu,
mun u tin ca tr chc chn s l{ c chi a sau mi n lm bi tp. Nhng v{o
nhng ng{y ma ng lnh lo, bi tp v nh cn phi c ho{n th{nh trc khi xem tivi.
Mt s a tr thch c gn ngi ln trong khi lm bi tp. Chng cn h lng nghe khi
chng phn tch mt vn hay c gng hiu mt on vn trong s|ch. C th cho php tr s
dng mt chic bn trong nh bp hoc phng n. Tuy nhin, khi cha m khng nn nhn xt
v t th ngi, din mo hay vic sp xp c ngn np.

Mt s tr lm vic tt hn khi chng nhai mt chic bt ch, g~i u hoc lc l trn gh, thm
ch nghe nhc. Nhng nhn xt v cm o|n ca chng ta s l{m tng s bc bi v can thip
vo cng vic tinh thn ca tr. Tr s t chng li cha m hn khi chng ta th hin s tn trng
v quyn t ch ca chng.
Vic lm bi tp ca tr khng nn b can thip bi nhng cu hi hay yu cu lt vt c th
c tr hon. Chng ta nn hu trng, mang li s thoi mi cho tr thay v hng dn v
gip chng. Thnh thong, nu c hi, ta c th gip lm r mt vn hay gii thch mt
c}u vn n{o . Tuy nhin, nn tr|nh nhng nhn xt nh: Nu con khng phi l{ ngi ~ng
tr nh vy th con ~ nh lm bi tp ca mnh ri. hay Nu con lng nghe li thy ging, con
s bit cch lm bi ny th n{o.
Chng ta nn hn ch gip tr nhng mt khi ~ l{m, h~y l{m iu vi s cm thng v
chia s. Chng ta nn lng nghe hn l{ thuyt ging. Chng ta ch ra con ng nhng hy vng
k l hnh s ti ch bng nng lc ca chnh mnh.
Tnh hung sau minh ha k nng ca mt b m trong vic ngn mt vn lin quan n bi
tp v nh ca con tr thnh mt cuc ci v: Helen, 11 tui, ng dy khi bn hc v ni vi
m mt c|ch y thch thc: Con khng mun lm bi tp na. Con qu mt ri.
Phn ng thng thng s l{: con l{ g, con khng mun lm bi tp h? Con chng bao gi
mt khi chi c. Ch c bi tp v nh l khin con mt mi thi. Hy coi chng nu m thy con
mang v nh t kt qu hc tp chng ra g.
Thay v{o , m Helen tr li bng s cm thng vi con g|i: M thy l con b mt. Con ~ hc
bi rt chm ch. Hy quay tr li hc tip khi con ~ sn s{ng nh.
Th|i ca cha m vi nh{ trng v thy c cng c th nh hng ti th|i ca tr vi bi
tp v nh. Nu cha m thng xuyn ch chit nh{ trng v{ coi thng thy c gio, tr s rt
ra nhng kt lun tng t. Chng ta nn tn trng v tr ca thy c v ng h nhng chnh
s|ch lin quan n bi tp v nh. Khi thy c nghim khc, cha m s c c hi tuyt vi th
hin s cm thng vi tr.
Qu l mt nm hc khng d dng tht nhiu bi tp qu|!
Nm hc ny tht l{ kh.
C y chc hn l mt c gio nghim khc.

M nghe ni l c y yu cu rt nhiu.
M nghe ni c y c bit kh khn vi bi tp v nh. M ngh l{ s c rt nhiu bi tp v
nh{ trong nm nay.
iu quan trng l trnh gy ra nhng tranh c~i thng nht v chuyn bi tp v nh, ging
nh: H~y nhn }y n{y, Amber, t nay tr i con s phi lm bi tp chnh t vo mi bui
chiu, k c th By v Ch nht. Con khng c chi v{ xem tivi na. hoc Roger! M pht
m v mt mi v phi nhc nh con lm bi tp. Gi th b con s theo di con v con s phi
tp trung vo vic ca mnh. Con s hi tic nu khng chu l{m nh th.
Da nt v la mng l nhng phng ph|p kh| ph bin v chng khin cha m tin rng iu g
s c thc hin. Trn thc t, nhng li mng m nh vy khng ch v dng m cn c
hi cho tr. Chng ch to ra mt bu khng kh kch ng, mt ngi cha hay ngi m cu
knh v mt a tr tc ti.
Mt l| th ca nh{ trng c gi n gia nh. Kt qu hc tp ca cu b Ivan, 14 tui, ~ b
tt li pha sau. Thng thng, phn ng u tin ca cha cu l gi con trai ti, cho cu b mt
trn x v v tip theo l trng pht: Nghe }y, con trai, t gi tr i con s phi lm bi tp v
nh hng ngy, k c cui tun v ngy ngh l. Khng phim nh, khng tivi, khng chi game v{
khng c ti chi nh bn b. Ta s ch th}n kim tra xem con c bt tay vo vic hay
khng.
Nhng li trn ~ c tht ra rt nhiu ln trc . Kt qu lun l mt ng b y tc gin
v mt cu con trai ngang ngnh. Gy p lc ch l{m gia tng s chng i ca Ivan. Cu b ~
tr thnh chuyn gia trong vic trn trnh v che giu.
Nhng ln ny, cha ca Ivan ~ tr|nh khng e da v trng pht cu b. Thay v{o , anh ku
gi lng t trng ca con trai. Anh cho Ivan xem l| th ca thy gio cu v{ ni: Con trai, chng
ta mong mun con lm tt hn, tr th{nh ngi hiu bit v c kin thc. Th gii cn
nhng ngi c nng lc. Vn cn rt nhiu vn cn tm ra gii php, con c th gp phn
vo vic .
Ivan thc s lng nghe ging iu v nhng li ni ca cha, cu tr li: Con ha s lm vic
mt c|ch nghim tc hn.
Nhiu a tr rt c nng lc nhng li li lm bi tp v nh{ v{ khng t thnh tch cao
trng, iu ging nh mt cuc ni lon v thc ca tr nhm chng li tham vng ca cha

m. pht trin v{ trng thnh, tr cn c thc v c nhn v s c lp khi cha m. Khi

cha m qu quan tm ti thnh tch hc tp ca con ci, quyn t ch ca chng s b e da.
Nu bi tp v nh{ v{ im s cao tr thnh nhng vin kim cng trn chic vng min ca
cha m th mt cch v thc, tr c th thch mang v nh mt chic vng min bng c di
nhng t nht n l ca ring chng. Bng cch khng hon thnh cc mc tiu m cha m t
ra, nhng k ni lon tr tui n{y t c cm gic v s c lp. Chnh v th, nhu cu khng
nh c tnh v s khc bit c th y tr i ti ch tht bi, bt chp p lc v s trng pht t
pha cha m. Nh mt a tr ~ ni vi ti: H c th ly i tivi v{ tin tiu vt, nhng khng
th ly i im s thm hi ca ch|u.
R rng, chng i vic hc hnh khng phi l mt vn n gin c th c gii quyt
bng th|i nghim khc hay khoan dung vi tr. Gy p lc c th khin tr chng i trong
khi mt th|i xu xa c th truyn ti tr thng ip rng s non nt v thiu tinh thn
trch nhim ca chng l{ iu c chp nhn. Gii php cho vn ny khng d d{ng cng
khng th nhanh chng. Mt s a tr cn n liu ph|p t}m l gii quyt cuc xung t
gia chng vi cha m ng thi tm li cm gic tha m~n trc thnh cng ch khng phi
trc tht bi ca bn thn.
Mt s khc c th cn ti s km cp ca mt ngi c trang b nhng hiu bit v tm l
hc, nh chuyn gia ca trng hc hay mt gio vin nhy cm. iu kin tin quyt: Ngi
khng phi l cha m ca tr. Mc tiu ca chng ta l cho tr hiu chng l nhng con ngi
c lp sng tch bit vi cha m chng v chu trch nhim v thnh cng hay tht bi ca
chnh bn th}n mnh. Khi c php tri nghim bn th}n nh mt c| nh}n c lp vi nhng
mc tiu v nhu cu t thn, tr s bt u c trch nhim vi cuc sng v vi nhu cu ca
chnh mnh.
Tin tiu vt: Bi hc v gi tr ca ng tin
Tin tiu vt khng nn c s dng nh phn thng cho vic c x tt hay th lao cho
nhng cng vic vt trong nh{. l{ mt cng c gio dc c mc ch ring: em n tri
nghim s dng ng tin thng qua vic la chn v chu trch nhim. Cha m s tht bi nu
t mc tiu gim st vic dng tin tiu vt ca tr. iu cn thit }y ch l mt chnh sch
chung quy nh nhng khon chi tiu c cho php: n ung vui v vi bn b, n tra, dng
c hc tp... Khi tr ln hn, tin tiu vt cng nn c tng ln tr c th chi tiu thm
ng thi chu trch nhim nhiu hn: l ph thnh vin cu lc b, gii tr, qun o ph kin...

Tr lm dng tin tiu vt l chuyn cc bc cha m c th lng trc c. Mt v{i a tr s

qun l ngn sch khng hp l v chi tiu qu nhiu hoc qu nhanh. Vic lm dng ny nn
c tho lun vi tr mt c|ch nghim tc i n gii php thng nht gia hai bn.
Trng hp tr lp li vic tiu tin qu nhanh, cha m cn phi chia s tin nh trc ra
pht cho chng hai hoc nhiu ln trong mt tun. Bn thn tin tiu vt khng nn c s
dng nh mt c|i ba treo trn u tr gy p lc buc chng phi t c thnh tch hay
phi vng li. N cng khng nn b thu li vo lc chng ta tc gin hay tng ln ty tin khi
chng ta vui v. Tr s cm thy khng thoi mi vi vic , nh c}u chuyn sau:
M: Con ~ th hin mnh l mt b ngoan. }y l{ tin thng d{nh cho con i xem phim.
CON TRAI: M, m khng phi cho con tin }u. Con s ngoan m khng cn c cho bt c
th g c.
Nh th no l mt khon tin tiu vt hp l? Khng c |p |n chung n{o cho c}u hi ny.
Tin tiu vt nn ph hp vi ngn sch ca cha m. Bt k nh hng xm c cho con ci h bao
nhiu tin tiu vt, chng ta cng khng nn v th phi cho tr nhiu hn kh nng ca mnh.
Nu tr phn i, chng ta c th ni chuyn vi chng mt cch thnh thc v cm thng: B
m c g c th cho con nhiu tin tiu vt hn nhng ng}n qu ca b m cng c gii hn
thi. C|ch gii quyt ny s tt hn so vi vic c gng thuyt phc tr rng chng thc s
khng cn nhiu tin hn na.
Tin, ging nh quyn lc, c th d dng b qun l sai bi nhng ngi thiu kinh nghim.
Tin tiu vt khng nn nhiu hn kh nng qun l chi tiu ca tr. Tt hn, chng ta nn bt
u vi mt s tin nh, sau iu chnh dn dn ch ng trt gnh nng ln tr ngay t u
vi mt s tin qu ln. Chng ta nn bt u cho tr tin tiu vt khi chng va mi i hc,
bit c|ch m v{ i tin. Mt iu kin cn thit phi i km na l: S tin nh cn li sau
nhng khon chi c nh s l ca tr, chng c th tit kim hoc chi tiu ty thch.
Chm sc vt nui: Cng nhau trao yu thng
Khi ha s chm sc mt con vt nui n{o , tr ch th hin nh tt ch cha chng minh
c kh nng ca mnh. Mt a tr c th cn, mun v yu mt con vt, nhng him khi c
kh nng chm sc con vt . Tr|ch nhim v s sng ca mt vt nui khng th l ca mt
mnh tr. trnh nhng on gin v vic li cho nhau, cha m nn hiu rng th nui dnh
cho con nhng chm sc chng l{ vic dnh cho cha m. S rt c ch cho tr khi chng c mt
con vt nui chi cng v{ yu thng. Chia s vic chm sc vt nui vi cha m cng vy,
nhng h~y nh rng trch nhim v s sng st v sc khe ca vt nui l ca ngi ln. Tr

c th ng chu trch nhim cho con th cng ca mnh n nhng vn cn c cha m nhc
nh mt cch nh nhng.
Phm vi xung t v gii hn trch nhim
Tr s t chng i li khi yu cu ca chng ta th hin s tn trng v bo v quyn t ch ca
chng.
Mt ngi m yu cu cc con ca mnh lau dn b{n n. Chng chn ch khng lm. C tr nn
bc bi. Nu nh l{ trc }y th c s la mng v da nt chng. Nhng ln ny c ni ln s
thc thay v e da: Khi n{o b{n n sch s th mi c mn trng ming. Mt lot nhng hnh
ng sau ca l tr lp tc cho thy c ~ ghi im.
Tr s |p li mt thng bo ngn gn, khng theo kiu mnh lnh. l{ mt ngy gi my v
lnh lo. Cu b Todd, 9 tui, ni: Hm nay con mun mc chic o khoc kiu cao bi. M cu
b tr li: Con h~y kim tra nhit k. Trn 40 th mc o khoc cao bi cn di 40 th o
kho|c ma ng. Todd kim tra li nhit k v{ ni: , 30 m . Sau , cu b mc ln
ngi chic |o kho|c ma ng.
Trc }y, khi Amelia, 7 tui v Larry, 9 tui, chi bng trong phng kh|ch, b chng s la
mng: B phi ni vi cc con bao nhiu ln na, phng khch khng phi l{ cng vin chi
bng? Cc con c th lm v nhiu th qu gi| y. Cc con tht v trch nhim! Nhng ln
ny ng quyt nh x l tnh hung bng c|ch cho bn tr c la chn: N{y, c|c con h~y
chn i. Mt l{ ra ngo{i chi, hai l{ khng chi na. Cc con hy t quyt nh ly.
M ca George, khi khng th chu ng c mi tc di ca cu con trai 13 tui, ~ tm ra mt
chin lc nhm bo ton quyn t ch v lng t trng ca cu b. C cho George c la
chn. C ni: Tc ca con ~ d{i ti vai ri v cn phi c ct ta i. L{m nh th no th ty
thuc vo con. Con c th ra tim hoc t mnh ct. M khng bt con ti tim ct tc c
}u, George tr li: Con s t ct nu iu l{ bt buc.
Ngy hm sau, George mang v nh mt chic dao co. Cu nh m gip mnh ct s qua vt tc
pha ng sau. Sau , cu dnh hng gi ng h sa sang mi tc ca mnh. Khi bc ra
khi phng tm cu b ~ rt vui mng: Nhn n tht tuyt phi khng ? cu vui v. M
George k li: Ti rt vui v mnh ~ khng cn nhn, la ht hay p buc thng b. Thay v{o ,
ti cho con c la chn, l{ c|ch ti gip n gi th din.
Nhng mnh giy vit tay thng l{m c nhng iu m li ni khng l{m c.

Mt ph huynh mt mi v phi la mng con c|i ~ c gng lm mt qung c|o h{i hc nhm
thu ht chng lm cc cng vic vt trong nh.
CN TUYN: Mt thanh nin tr, tui t 10 n 12. Khe mnh, thng minh v to bo. C th
ngn l th hoang v{ ct ta cy c rm rp ngn gia ngi nh v thng rc. Cc ng vin xin
vui lng xp hng ti gc gia my ra bt v bn ra.
CN TUYN: Hong t hoc cng cha xinh p gip by bin bn tic cho l hi hong gia.
Nhng mu giy nh th mang li ting ci. Nhng iu lm vui lng cha m nht l{ th|i
ca tr. Chng chp nhn chu trch nhim m khng on thn.
Nhng bi hc nhc: Lu gi s ha hp trong gia nh
Khi tr hc chi mt nhc c n{o , sm hay mun cha m s nghe thy mt giai iu quen
thuc: Con khng mun tp luyn thm na. i mt vi n qu l mt nhim v khng my
d dng.
Cc bc cha m thng hi lm th n{o ng vin tr tip tc hc nhc. Ngi m trong cu
chuyn di }y ~ t c thnh tch ny bng c|ch a ra nhng cu hi mang tnh khen
ngi.
C b Ann, 7 tui, ang ln u tin hc chi {n piano bng c hai tay.
M: Trc }y con ~ bao gi tp on nhc n{y cha?
ANN: Cha .
M: con }y l{ ln u tin con chi n?
ANN: Vng. M ngh l{ trc }y con ~ tng chi n?
M: ng vy.
ANN: Kh nng chi {n tc thi ca con ~ c ci thin. Ngay c thy gi|o con cng nhn ra
iu .
M: iu l{ chc chn ri.
V Ann tip tc chi {n hng say. M ca Ann ~ c tnh t nhng cu hi nhm cng c nim
tin ca c b vo kh nng }m nhc ca mnh.

Ph bnh, mt khc, s git cht ng lc.

Michael, 10 tui, ~ hc {n violon c hn mt nm. Cha m cu thng ch bai v chm
bim cu. H |nh gi| tin b ca cu sau mi bi hc. Bt c khi no cu chm chp hay mc
li, cha cu u la ln: Con khng th chi vi t li sai hn sao? ng c lm nh son nhc
na! H~y l{m theo ng c|c nt nhc y! Kt qu ca chuyn hu nh c th o|n trc
c. Micheal khng cn chi violon na.
t c nhng k nng kh khi chi mt nhc c, tr cn c |nh gi| cao khi n lc v
khng b ph bnh khi mc li. Li lm l{ sa cha, khng phi l ci c cng kch kh
nng ca tr.
Khi tr t chi tip tc n lp hc nhc, nhiu ph huynh quay ra gii thch v da nt. Sau }y
l mt bin php thay th hiu qu hn.
MARCIA (8 tui): Con s khng hc violon na. Thy gi|o mong con chi c tt c cc bn
nhc mt cch tri chy nhng con khng th.
M: Violon l mt nhc c kh. Chi violon khng d cht no. Khng phi ai cng c th chi
thnh tho. N i hi s quyt tm ln.
MARCIA: M s cng con khi con luyn tp ch.
M: c thi, nu con mun nh th.
Ngi m khng c tnh cu xin hay da nt. C khng dy con gi phi l{m g: Nu luyn tp
nhiu hn, con s chi tt hn. C |nh gi| s kh khn ca nhim v v{ a ra li ngh
gip . Cch tip cn n{y dng nh mang li cho Marcia s khch l cn thit tip tc n
lp hc nhc.
Cu b Larry, 10 tui, phn nn v c gio dy nhc. M cu khng c gng thay i suy ngh ca
con trai. Thay v{o , c cm thng vi s gin d ca con v cho cu s la chn:
LARRY: C gio dy piano k vng qu nhiu con. V c y nhiu li qu. Con ch hi c mt
cu m c y cho con c mt bi thuyt ging.
M: Con c mun tm thi ngh hc cho n khi m tm cho con mt gio vin khc khng?
LARRY (sc): M nh b lp hc {n ca con sao? m nhc qu quan trng i vi con. Con s
khng bao gi t b n.

M: , m c th thy con yu nhng bi hc nhc nh th no.

LARRY: C th c gio ny khng ti n vy. Con thc s hc c rt nhiu t c y. Con ngh
con s cho c y mt c hi na.
M Larry c th khin cho con trai thay i suy ngh bi v c khng tranh ci v nhng li than
phin ca cu b. Khi cha m tn trng cm xc v{ quan im ca con ci, h c th khin chng
lu n mong mun ca cha m.
SONIA (11 tui): Con khng mun hc piano na. Tht l lng ph thi gian v tin bc. Thay
v{o , con mun chi tennis.
B: C nht thit l ch theo ui mt trong hai th khng con?
SONIA: Nu con tip tc chi piano, b s ry la con v chuyn tp luyn. Con khng mun gp
rc ri.
B: B s c gng khng ry la con. B tin tng vo lch trnh tp luyn ca con.
Khng cn g ni thm na. Sonia bt u chi tennis nhng khng t b lp hc piano.
Mt s cha m, nh li nhng lp hc nhc do b bt p ca chnh mnh, ~ quyt nh min cho
con ci s kh cc ny. H i n kt lun rng chi hay khng chi khng phi l vn ca
h, l{ vn ca bn thn bn tr. Tr s t quyt nh c luyn tp na hay khng. Chng
chi khi chng cm thy thch, thun theo mong mun ca chnh mnh. Ngoi tr hc ph, iu
ng nhin vn thuc phn trch nhim ca cha m, luyn tp chi nhc c c coi l trch
nhim ca tr.
Nhng ph huynh khc, nh li trong tic nui nhng tri nghim m nhc qu ty tin ca
mnh. H ~ quyt nh d th no con ci h cng phi chi nhc. Ngay t trc khi a tr
c sinh ra, mt nhc c ~ c la chn. V{ ngay khi a tr c th ko violon, thi kn hay
n vo chic piano, th nhc c nh sn s c luyn tp. Nc mt v nhng cn thnh n
ca tr s khng c n v s chng c ri cng s qua i. Thng ip ca cha m tht
ln lao v{ r r{ng: Chng ta tr tin con chi nhc. Trong nhng hon cnh nh th, mt
a tr s c th hoc khng th t c trnh m nhc nh mong mun. Tuy nhin, ci gi
phi tr s l qu cao nu n bao gm c nhng mi quan h khng ha thun gia cha m v
con ci trong mt thi gian di.

Mc ch chnh ca gio dc m nhc t khi cn b l mang li mt li thot hiu qu cho cm

xc. Cuc sng ca tr y nhng cm o|n, lut l v on gin, n khin tr cn n mt ni
gii thot. m nhc l mt trong nhng cng c hiu qu nht: m nhc mang li s am m,
nim vui v gii ta cng thng.
Cha m v thy c gio khng phi lc n{o cng nhn nhn gio dc m nhc theo quan im
trn, h tp trung ch yu vo k nng lp li c|c giai iu. Cch tip cn ny chc chn s tc
ng n s |nh gi| v{ nhn xt v h{nh ng cng nh tnh c|ch ca tr. Hu qu, |ng bun
l{ thng tng t nh nhau: Tr c gng t b lp hc, trnh mt thy c v chm dt s
nghip }m nhc ca mnh. Trong nhiu gia nh, nhng c}y {n violon, piano hay s|o b b
qun vn cn c lu gi nh mt li nhc nh au n v nhng n lc dang d v{ c
mun khng thnh.
Vy cha m c th lm g? Cng vic ca h l tm kim mt ngi thy tt bng v n cn
ngi hiu r tr cng nh hiu v m nhc. l{ ngi nm gi cha kha cho nim am m
m nhc khng ngng ca tr v{ cng l{ ngi c th m ra hay ng li cnh ca c hi.
Nhim v sng cn ca ngi thy l chim c s tn trng v{ tin tng ca tr. Nu tht bi
trong nhim v , h khng th thnh cng trong cng vic ging dy ca mnh: Mt a tr s
khng hc c cch yu m nhc t ngi thy m chng ght. Giai iu cm xc ca ngi
thy lun c ting vang mnh m hn nhc c ca h.
nhng rc ri hon ton c th tr|nh c, thy c, cha m v{ con c|i nn trao i v nht
tr mt s nguyn tc c bn. V d nh:
Khng hy bui hc m{ khng b|o trc t nht mt ngy.
Nu bt buc phi hy bui hc, tr ch khng phi cha m s l{ ngi duy nht phi gi in
thng bo cho gio vin.
Thi gian v tin tp luyn c th linh hot theo tnh hnh thc t.
Nhng nguyn tc ny va khng c v vic hy lch hc vo pht cui do t}m trng ca tr
ng thi khuyn khch thc c lp v trch nhim ca tr. Chng cng cho tr thy rng
chng ta quan t}m n m nhc nhng chng ta cn quan t}m nhiu hn n cm xc v kin
ca con.

Tr khng nn b ry la v chuyn luyn tp hay b nhc nh v s tn km ca nhc c v s

vt v m b m phi chu ng mua nhc c . Nhng li ni nh vy gy cm gic ti li,
on gin v chc chn khng to ra s nhy cm hay nim am m vi m nhc.
Cha m nn hn ch suy din v t{i nng }m nhc tuyt vi ca con ci. Nhng tuyn b nh
sau rt d gy chn nn: Con c mt t{i nng tuyt vi, ch cn con |nh thc n. Con c th
l mt Billy Joel khc nu con thc s chuyn t}m. a tr c th s t kt lun rng khng
nn dp tt o tng ca cha m bng cch c bin n thnh s thc. Phng ch}m ca tr s
l{: Nu khng th, mnh s khng lm cha m tht vng.
Tr s c ng vin nhiu nht khi bit rng nhng kh khn ca qu trnh luyn tp c
cha m thu hiu v chia s. Trong sut bui hc {n piano th ba, c b Roslyn 6 tui ~ c
gng tp luyn mt k nng mi: chi qu~ng t|m bng hai tay. Thy gio lm mu trc mt
cch hon ho v{ ni: Con nhn xem, rt d. By gi con hy th i. Mt cch min cng v
vng v, Roslyn c gng bt chc thy gi|o nhng khng th{nh cng. Sau bui hc, c b tr
v nh vi tm trng chn nn.
n gi luyn tp, khng ging nh thy gio, m c b ni: Chi qu~ng t|m bng mt tay ~
chng d d{ng, chi hai tay cn kh hn nhiu. Roslyn ho{n to{n ng vi m. Bn c}y {n,
c b t t nhn tng nt nhc cho ph hp vi tng ngn tay. M c ni: M c th nghe r
giai iu v nhn thy c nhng ngn tay c t ng ch. Vi s hi lng hin r trn
gng mt, c b p li: Kh| kh m . Ng{y hm , Roslyn tip tc luyn tp ngoi c thi
gian ~ nh sn. Trong tun, c b t ra cho mnh nhng mc tiu kh hn v{ khng h{i lng
cho ti lc hc c c|ch chi qu~ng t|m trong khi bt mt. Tr s cm thy c ng vin
nhiu hn nh s thu hiu v cm thng vi nhng kh khn ch khng phi nhng li
khuyn, ca ngi hay nhng gii php tc thi.
Hp ph huynh: Hy tp trung vo vic gip tr
Nhng bui hp ph huynh thng lm cc bc cha m chn nn bi h lun phi lng nghe
nhng li ph bnh khng my d chu v con ci mnh. Lm th n{o nhng bui gp g ny
mang tnh xy dng hn?
B ca Don n hp ph huynh trong tm th sn sng (vi giy v bt) nhm ghi li v bin
bt c li nhn xt tiu cc no v con trai mnh th{nh h{nh ng tch cc.
PH HUYNH: Nm nay Don hc hnh th no ?

GIO VIN: , ti cho anh bit. Con trai anh khng i hc ng gi. Cu b khng lm bi tp
cn v ghi chp th rt ln xn.
PH HUYNH (ghi chp): , c gio l Don cn ci thin vic i hc ng gi, lm bi tp v nh
v gi gn sch v gn gng.
Khi b tr v nh, cu b Don 10 tui ~ hi: C gi|o ~ ni g vi b v con vy? Ngi b tr
li: B ~ vit li nhng g c y ni. Con c th c n nu con thch. Thng ch i nhng
nhn xt quen thuc v nhng hnh vi sai tri v chuyn khng chu lm bi tp v nh{, Don ~
v cng ngc nhin khi cu c nhng ghi chp ca b. C Don v b u rt ra c nhiu iu
t ghi chp . N gip h tp trung vo vic l{m sao tin b thay v nhng li lm ~ qua.
N ngn chn nhng li trch mng ng thi mang n nh hng v nim hy vng.
Cc bui hp ph huynh c th kt thc bng mt lu mang tnh x}y dng. V d:
Hariet cn tin b hn trong vic nhn nhn bn th}n nh mt ngi c trch nhim, xng
|ng c tn trng v{ c nng lc hon thnh cng vic ca mnh.
Frank cn tin b hn trong vic xem xt li bn th}n nh mt ngi c th ng gp v{o
nhng cuc tho lun ca lp.
Celia cn tin b hn trong vic by t s gin d m khng xc phm ngi kh|c ng thi
gii quyt tranh c~i trong ha bnh.
Bill cn tin b hn trong vic hc cch lm vic c lp v hon thnh cc nhim v c
giao.
Thng thng, khi tr chuyn trng hc, chng c yu cu hc li bc hc m chng va t
chuyn i. Vi nhiu ph huynh, iu ny tht kh khn v{ |ng h thn.
Khi m ca Bob, 9 tui, nhn ra cu b ni vi bn rng cu s hc li lp bn ti ngi trng
mi, m cu tr nn tc gin v{ ht ln: L{m sao bn b c th tn trng con khi con ni vi h
l mnh s hc li lp bn ch? By gi th con bit ti sao chng khng mun lm bt c th g
vi con ri y.
C ~ c th tr nn t tiu cc hn khi chia s vi Bob s bi ri ca mnh v vic cu phi hc
i hc li mt lp: M c g vic trng mi mun con hc li lp bn ~ khng l{m m cm
thy xu h. M lo rng bn b s ngh con l{ a ngu ngc. Nhng m hy vng con khng cm

thy nh vy. Sau tt c, con hc li lp bn ch bi v con ang chuyn ti mt trng hc kh

hn.
Olivia, 12 tui, ~ chuyn trng ln th hai. Ln u tin, c b chuyn t trng cng sang
trng t v{ c xp vo lp s|u d ~ ho{n th{nh bc hc trng c. Nhng ngi
trng tip theo, c b c b qua t lp tm v hc ln lp mi. Liu iu n{y c ngha l{
cha m ca c b ~ c mt c con gi ngu dt khi vo lp s|u nhng li tr nn thng minh khi
vo lp mi? H c nn cm thy xu h v c b trong ln u chuyn trng v cm thy t
h{o hai nm sau ? Chng c |p |n n{o hu ch c. iu Olivia cn t cha m khng phi l
|nh gi| v s thng minh ca c m l s th hin nim tin ca h vo kh nng ca c b
trong vic i ph vi nhng yu cu ca ngi trng mi.
Bn v bn cng chi: Trng nom th gii x hi ca tr
V mt l thuyt, chng ta mun con ci t chn bn cho mnh. Chng ta tin tng vo t do,
chng ta phn i s cng p v chng ta bit rng t do kt giao l quyn c bn ca con
ngi trong mt nn dn ch. Tuy nhin, nhiu lc tr mang v nh{ nhng ngi bn m{
chng ta khng th chp nhn c. Chng ta c th khng thch nhng k hung hn hay hm
mnh hoc kh m tha th cho nhng a tr th l nhng c|ch tt nht l nn tm hiu s
thch v nhng iu hp dn tr trc khi c gng can thip vo la chn ca chng.
Chng ta nn s dng thc o n{o |nh gi| s la chn bn b ca con ci?
Bn b nn c nh hng tch cc v gip tr sa cha thiu st ca bn thn. Tr cn c c hi
kt giao vi nhng tnh cch khc bit hoc b sung cho tnh cch ca chng. Bi vy m mt
a tr khp kn cn c nhiu nhng ngi bn ci m, mt a tr c bo v qu mc cn
thit cn nhng ngi bn t ch hn, mt a tr hay s h~i nn chi vi nhng a tr can
m, mt a tr cha chn chn c th hc c iu y t tnh bn vi ngi hn tui, mt
a tr qu tin vo nhng iu tng tng cn s t|c ng t nhng a tr thc t hn, mt
a tr hay gy g c th c kim ch bi nhng ngi bn to khe nhng khng hung hng.
Mc ch ca chng ta l khuyn khch cc mi quan h ng n bng cch cho tr kt giao vi
nhng ngi bn c tnh cch khc vi chng.
Mt s quan h bn b khng nn c khuyn khch. Nhng a tr thiu chn chn khi chi
cng nhau s c{ng l}u trng thnh. Nhng a tr hiu chin lm bn vi nhau ch c{ng tng
thm s hung hng. Nhng a tr khp kn chi vi nhau s cng thiu kh nng thch nghi x~
hi. Nhng a tr phm php lm bn b c th cng c xu hng chng i x hi ca nhau.
Cha m cn quan t}m c bit ngn nhng a tr c sy cho hnh vi phm ti tr thnh

nhng ngi bn c nh hng ln ca con ci mnh. Nh nhng tri nghim phong ph

hn, chng c th tr th{nh anh hng trong trng hc, ti ni chng v tr thnh mt hnh
tng khng mong mun.
Cha m khng th lm nh hng ti tnh bn ca tr tr khi h to c mi lin h vi bn
b ca chng. Chng ta c th ngh tr mi bn v nh hay lm quen vi cha m ca bn
chng. Nh , chng ta s quan s|t c nh hng t nhng ngi bn kh|c nhau n con
ci mnh.
Cn c mt h thng kim tra v cn nhc kho lo cho php tr chu trch nhim v vic la
chn bn b ca ring mnh trong khi chng ta chu trch nhim m bo rng la chn l{ c
li cho chng.
Nui dng tnh c lp ca tr
Mt ngi cha hay ngi m tt, cng ging nh mt ngi thy tt, l{ ngi tr ngy cng t
cn n h. Cc bc cha m s tm thy s hi lng trong cc mi lin h khin con ci h a ra
la chn v s dng quyn hn ca ring chng. Trong cuc tr chuyn vi tr, chng ta c th
s dng mt cch c ch nhng cm t th hin nim tin ca chng ta vo kh nng t a ra
nhng quyt nh khn ngoan ca chng. Khi cu tr li ca chng ta trc mt yu cu ca tr
l{ C, chng ta c th th hin n bng nhng cch khuyn khch tnh c lp ca tr. }y l{
mt s v d:
Nu con mun th.
Nu l{ iu con thc s thch.
Con s quyt nh iu .
Ty v{o con y.
ho{n to{n l{ quyt nh ca con.
Con quyt nh th no m cng ng .
T c ca chng ta c th khin tr vui sng, nhng li ni theo nhng cch khc li c th
mang ti thm cho tr s tha m~n v c a ra quyt nh ca ring mnh v{ c tn
hng nim tin vo bn thn.

Tt c chng ta u mong mun tr tr thnh nhng ngi ln c trch nhim. Bi hc v tinh

thn trch nhim s chng i n }u nu khng c ging dy vi s tn trng. Vic vt
trong nh, thc n, b{i tp v nh, tin tiu vt, vt nui v tnh bn l mt s nhng phm tr
m , s ch dn ca cha m l rt quan trng. Nhng s ch dn phi c kt hp vi s
nhy cm v tm lng cm thng ca cha m vi s u tranh ca con c|i c c s c lp
ca ring chng th mi mang li hiu qu nh mong mun.

Chng 5. K lut:
Tm kim gii php thay th hiu qu cho s trng pht
C|c b|c s y khoa c mt nguyn tc ti thng: Primum non nocere, c ngha l{ Trong bt c
trng hp n{o cng khng c gy tn hi. C|c bc cha m cng cn mt nguyn tc tng
t gip h nh rng trong khi rn gia con c|i, khng c lm tn hi ti sc khe cm xc
ca chng.
Bn cht ca k lut l tm kim gii php thay th hiu qu cho s trng pht.
l{ gi ln lp u tin ca c William trong ngi trng ni ting vi nhng cu hc tr ng
nghch. C ~ rt lo lng v{ trong khi bc vi v pha bn ca mnh, c ~ b vp v ng nho.
L hc tr ci m ln. Thay v trng pht chng v ~ ci nho mnh, c t t ng dy, vn
thng ngi v{ ni: }y l{ b{i hc u tin ca ti dnh cho cc em: mt ngi c th ng sng
soi xung t nhng sau vn ng thng dy. Im lng bao trm. Thng ip ca c ~ n
c vi l hc tr.
C William qu ng l{ mt hun luyn vin thc th, tt c cc bc cha m cng c th tr nn
nh vy khi h s dng sc mnh ca tr tu thay v e da v trng pht iu chnh hnh vi
ca con ci.
Khi trng pht, cha m khin tr gin d, trong cn thnh n v on hn, tr s khng th lng
nghe hay tp trung. Trong khi rn luyn k lut cho con ci, cha m nn trnh bt c iu g to
ra s gin d v khuyn khch tr nng cao s t tin v tn trng chnh mnh cng nh nhng
ngi khc.
iu g xy ra khi cha m khin con ci gin d? Chng bt u ght chnh bn thn v ght c
cha m. Chng mun ly li s cng bng. u c chng s b m nh bi nhng tng tng v
s tr th. Khi cu b Roger, tui, b b trng pht v xc phm, cu b ~ ri v{o mt th
gii tng tng m cu ang chun b tang l cho b.
Ti sao cha m li khin cho con ci mnh gin d? Khng phi chng ta khng tt, m chng ta
thiu k nng. Chng ta khng nhn thc c li ni no ca mnh s t|c ng xu ti tr.
Chng ta trng pht tr bi v khng ai dy cho ta cch x l nhng tnh hung kh khn m{
khng cn phi tn cng con ci mnh.

Mt ngi m ~ k li s vic sau: ngy n, Fred, con trai c i hc v v ngay lp tc ht ln

vi m khi m ca bc v{o nh{: Con ght c gi|o. C y mng con ngay trc mt l bn, c
bo con ni chuyn gy mt trt t trong lp v pht con phi ng sut c bui. Con s khng
bao gi n lp na.
Cn gin d ca cu con trai ~ khin cho ngi m cm thy lo lng v v vy c ~ tht ra
iu u tin xut hin trong t}m tr mnh: Con bit r l phi tun th ni quy. Con khng th
ni chuyn bt c khi no con mun c. V nu con khng chu lng nghe con s b pht. M
hy vng con ~ rt ra b{i hc cho mnh.
Sau phn ng ca m trc tm trng bc bi ca mnh, Fred quay sang tc gin lun vi m.
Nu nh m ca Fred ni nh sau: Tht l{ ngng khi phi ng trc lp! Cn b mng trc
mt bn b th tht l b mt! Tho no m con tc gin n vy. Chng ai mun b i x nh
th c, s cm thng ca m vi tm trng bun bc ca Fred s lm du i cn gin ca cu b
v khin cu hiu rng mnh c yu thng v{ thu hiu.
Mt s cha m c th s lo ngi bng vic tha nhn cm xc bc bi ca con v{ gip con vt
qua n, h ~ gi n con thng ip rng h khng quan t}m n hnh vi sai tri ca con.
Nhng m ca Fred c th yn tm, hnh vi sai tri ca con trai c xy ra ti trng hc ~
c c gio x l xml:lang="he-IL">. Nhng g m{ a b ang b tn thng cn lc ny
khng phi l nhng li mng m qu trch m l s cm thng v thu hiu. Cu b cn s
gip ca m vt qua cm xc tiu cc ca mnh. S ng cm, kh nng ca cha m
trong vic hiu c con mnh ang cm thy nh th n{o l{ iu quan trng v v cng qu
gi trong qu trnh nui dy con ci.
Gn }y, ti mt ca h{ng in t, ngi ch tim ~ ni vi ti: Ti ~ nghe anh ni v k lut
ri v{ ti khng ng xml:lang="he-IL"> vi anh. Sau ng ta gi nm m ca mnh ln v
ni mt c|ch y t h{o: }y l{ c|ch ca ti.
Ti hi ng ta liu ng c p dng phng ph|p nm m v{o vic sa cha vi tnh, {i hay
tivi khng. ng tr li: , khng. Vi nhng th th anh cn phi c hiu bit v k nng.
Chng l nhng thit b phc tp m{.
Con tr cng vy, chng cng cn cha m c hiu bit v k nng, cn cha m bit rng phng
php nm m cng v ngha i vi chng ging nh i vi my vi tnh vy. N s khng
gip cho cha m t c mc ch ca mnh. S chng c a tr no t ha vi bn thn sau
khi b pht rng: Mnh s c gng tin b. Mnh s c trch nhim hn, hp t|c hn v mnh
mun l{m vui lng ngi va mi pht mnh.

K lut, ging nh phu thut, i hi chnh xc n khng cho php s xm phm ngu
nhin hay bt cn no. Nhng iu v l xml:lang="he-IL"> ph bin c mt b m miu t
li sau }y s cho chng ta thy r thch thc ln ca mnh trong vai tr lm cha m: Ti ~
nhn ra s mu thun trong chnh bn th}n mnh: khi con ti l{m iu sai tri, ti dng nhng
h{nh ng tng t ngn chn n. Ti ht ln chm dt s n o. Ti s dng v lc
dp tt ci c. Ti th l vi mt a tr bt lch s v mng nhic mt a tr ni by.
Hnh vi sai tri v s trng pht khng i lp hay trit tiu nhau; ngc li, chng nui dng
v cng c ln nhau. Trng pht khng ngn chn c hnh vi sai tri. N khin cho th phm
khn kho hn khi trn tr|nh khng b pht hin. Khi tr b trng pht, chng tr nn cn
thn hn ch khng tr nn vng li hay c trch nhim hn.
S bt an ca cha m: Cn phi c nhng cch thc tt hn
Phng ph|p tip cn ca th h chng ta v cc th h trc vi vic rn luyn k lut cho con
ci c g khc bit? Nhng iu ng b cha m chng ta l{m ~ c thc thi bng quyn lc;
cn nhng iu chng ta lm li y p s ngp ngng. Ngay c khi sai lm, h vn h{nh ng
mt cch dt khot. Ngay c khi ng, chng ta vn h{nh ng trong nghi ng. S do d ca ta
trc bn tr bt ngun t }u? C|c nh{ t}m l xml:lang="he-IL"> hc tr em ~ cnh bo v
nhng hu qu t gi ca mt tui th khng hnh phc, v chng ta lun lo s rng chng ta
c th ph hy c cuc i ca con ci mnh.
Nhu cu c yu thng
Hu ht cha m u yu thng con c|i mnh, nhng iu quan trng l con ci khng c nhu
cu cp thit phi c cha m yu thng tng giy tng pht. Nhng ai cn ti con c|i lp
y cuc hn nh}n hay ngha cuc sng ca mnh u ang l}m v{o tnh th v cng bt li.
Lo s s mt i tnh yu ca con ci, h khng dm t chi chng bt c iu g. Ngc li, khi
cm nhn c ni khao kh|t yu thng ca cha m, bn tr lm dng n mt cch khng
thng tic. Chng tr thnh bo cha cai tr nhng ngi y t lc n{o cng khc khoi lo u.
Nhiu a tr ~ hc c cch dng tnh yu ca chng e da cha m. Chng s dng ti
hu th mt cch trng trn: Con s khng yu b/ m na nu iu |ng s khng nm
bn thn li e da ca tr m nm thc t l chnh cha m lun cm thy b e da. Mt s
bc ph huynh thc s b t|c ng bi li ni ca con ci: H khc lc, van xin con hy tip tc
yu thng mnh, v{ c gng xoa du chng bng s d di qu mc. }y l{ iu nguy hi cho c
hai pha.

Mt bui ti sau ba n, c b Jill, 14 tui, xin php b m c n nh bn cng lm bi

tp. Khi b c b nhc li quy nh trong nh{: Khng ra khi nh vo cc ti trong tun, Jill c~i
li rng }y khng phi l{ i chi m{ l{ i l{m b{i tp. B c b ~ nhng b nhng Jill phi
ha s tr v nh{ trc 10:30.
xml:lang="he-IL">n 10:30, xml:lang="he-IL">m Jill vn cha v, b Jill ~ phi gi in cho
Jill. C b thng bo vi b: Con quyt nh s li }y m nay. B c ~ v cng tc gin.
Sau mt hi li qua ting li trong gin d, Jill b yu cu phi tr v nh ngay lp tc. B ca Jill
~ khng bit rng vi vic vi phm ni quy ca chnh mnh, ng ~ gi ti con gi mt thng
ip: nu lut l c th ph v c th li ha cng vy. Ngy hm sau, Jill thm ch cn khoe
khoang vi b: Lc n{o con cng c th khin b lm nhng g con mun. V con c th khin
b lm bt c iu g.
S vic ny, cng vi rt nhiu s vic tng t khc, khin cho b ca Jill cm thy rt kh x.
Anh khng hiu ti sao vic a ra ni quy c th d dng trong khi tun th chng li kh khn
n th. Anh buc phi tha nhn rng c con gi c th khin anh xml:lang="he-IL">lm bt c
iu g. Ch khi no anh nhn ra rng mnh ~ b tn thng nhng no khi b Jill t chi, v
rng anh cn tnh yu ca c b bit bao nhiu th khi y anh mi c th ni khng mt cch
dt khot.
S thoi mi v d di thi qu
Thoi mi v d di thi qu l g?
Thoi m|i l{ th|i chp nhn s tr con ca con tr. N c ngha l{ chp nhn rng tr con s
vn l tr con, rng mt chic s mi sch trn ngi mt a tr bnh thng s khng th
sch c lu, rng chy mi l{ phng thc vn ng bnh thng ca mt a tr ch khng
phi i b, rng mt c|i c}y l{ leo tro hay mt chic gng l{ phn chiu mi iu b
trn mt.
Bn cht ca s thoi mi l chp nhn bn tr nh nhng con ngi vi nhng quyn hin
nhin l{ c cm xc v{ c mun. T do m c l tuyt i v khng hn ch; mi cm xc
v{ tng tng, mi suy ngh v{ mong mun, mi c m v{ khao kh|t, d th n{o cng u
c chp nhn, tn trng, v c th c cho php by t thng qua nhng phng thc ph
hp. Tr con khng th nn nhn c cm xc, nhng chng c tr|ch nhim vi cch m chng
by t nhng cm xc . Bi vy chng khng phi chu trch nhim v cm xc m ch chu
trch nhim v hnh vi ca mnh. Hnh vi sai tr|i khng c cho php; khi iu xy ra, cha
m buc phi can thip v{ iu chnh chng sang hng khc c th l li ni hoc nhng

knh mang tnh biu tng khc. Nhng bin php c tnh biu tng bao gm v nhng bc
tranh th hin nh xu, chy quanh khu nh, ghi m li nhng iu c xu xa, lm nhng
b{i th c a, tng tng ra nhng v n git ngi b n... Ni tm li, s thoi mi l vic
chp nhn hnh vi biu tng v nm trong tng tng. D di thi qu l cho php vic thc
hin nhng hnh vi khng mong mun. S thoi m|i v{ th|i chp nhn tt c cc loi hnh
cm xc mang n s t tin v{ tng kh nng biu t cm xc hay suy ngh. D di thi qu gy
ra s bt an v{ l{m tng nhu cu c c nhng c quyn khng c cho php.
T do cm xc nhng gii hn h{nh ng
Nn tng ca nguyn tc k lut ny l s khc bit gia mong c, cm xc v{ h{nh ng.
Chng ta gii hn h{nh ng; nhng khng hn ch m c v cm xc.
Hu ht cc vn lin quan ti k lut u bao gm hai phn: cm xc tc gin v hnh vi gin
d. Mi phn u cn c x l theo nhng cch khc nhau. Cm xc phi c nhn din v
x l, hnh vi phi b gii hn v chuyn hng. i khi bn thn vic x|c nh cm xc ca con
c|i ~ xa i bu khng kh cng thng:
M: Trng con hm nay c v bun bc.
RONEN: V}ng, ng !
M: M cm thy c iu g khng n.
RONEN: L m ni nh!
M: Con ang bc tc vi ai ?
RONEN: Vng. L m y.
M: Ti sao con khng k cho m nghe?
RONEN: M ~ khng a con i chi tr Little League, vy m m li a Steve i.
M: iu hn ~ l{m con gin. M c| l{ con ~ t nh: M yu em hn mnh.
RONEN: V}ng ng th.
M: i khi con thc s cm thy nh vy ?
RONEN: Vng.

M: Con bit khng con yu, khi no con cm thy nh vy hy ni cho m bit nh.
Khi khc, gii hn cn phi c t ra. Khi c b Margaret, 4 tui, mun ct ui con mo
xem c c|i g bn trong, b c ~ chp nhn s t m v khoa hc ca con g|i nhng li gii
hn h{nh ng ca c b bng nhng li ni dt kho|t: B bit con mun xem bn trong n c
g. Nhng c|i ui phi ng ch ca n. xem chng ta c th kim mt bc tranh ch
cho con thy bn trong trng n ra sao khng nh.
Khi cu b Ted, 5 tui, ang v nguch ngoc ln tng phng khch, phn ng u tin ca m
cu khi nhn thy l{ nh |nh cho cu b mt trn. Nhng trng cu b s hi ti mc c
khng th |nh con c. Thay v{o , c ni: Khng, Ted, tng khng phi v. }y, m
cho con ba t giy n{y. Ri c bt tay ngay vo vic v sinh mng tng b v bn. Ted thc s
xc ng v{ ni: M i, con yu m.
Hy t so snh cch x l ny vi cch m chng ta vn thng thy: Con ang l{m g vy? Con
b lm sao th? Con khng bit l{ khng c php lm bn tng ? M thc s khng bit
lm g vi con na.
Nhng phng ph|p tip cn k lut hiu qu v khng hiu qu
C mt s khc bit ln gia phng ph|p tip cn k lut hiu qu v khng hiu qu. Trong
qu| trnh rn gia con c|i, i khi cha m ngn chn nhng hnh vi khng mong mun, nhng
li b qua s thi thc dn n nhng h{nh vi . Gii hn c t ra ngay gia nhng cuc
tranh ci ny la v{ thng th chng khng r rng, thiu nht qu|n ng thi mang ngha
xc phm ti tr. Hn na, k lut li thng c thc thi vo thi im tr t c kh nng
lng nghe nht, th ngn ng truyn t d khin tr c th|i chng i nht. Trong hon
cnh y, tr s b m nh bi n tng rng khng ch h{nh ng ca mnh b ch trch m bn
thn chng cng khng c g tt p.
Vi nhng phng ph|p tip cn hiu qu, khi k lut con ci, chng ta tp trung vo vic tr
gip chng c v hnh vi ln cm xc. Chng ta cho php tr ni ra iu chng cm nhn nhng
gii hn v{ iu chnh nhng hnh vi khng c mong i. Gii hn cn c t ra sao cho
lng t tn ca c cha m v{ con c|i u c bo to{n. Chng ta khng t ra cc gii hn mt
cch ty tin v{ c o|n, m{ vi nh dy d v bi p nhn cch cho tr. Hy p dng
nhng gii hn ~ c t ra m khng tc gin hay dng bo lc. S on gin ca tr v
nhng gii hn cn phi c o|n bit trc v{ c cm thng; tr khng nn b pht thm
v s ut c trc iu b cm o|n.

Ch nh vy th k lut, khi c p dng, mi c th dn n s chp nhn t nguyn ca tr,

chng thc c rng cn phi kim ch v{ thay i hnh vi sai tri ca mnh. Khi , k lut
do cha m t ra cui cng c th tr thnh k lut t gic. Khi tr ng tnh vi cha m ng
thi hiu c gi tr ca bn thn, chng s t xy dng cho mnh nhng tiu chun c th
t iu chnh bn thn.
Ba phm vi ca k lut: Khuyn khch, cho php v cm o|n
Tr em cn mt khi nim r rng v nhng h{nh vi c php v{ khng c php. Chng s
cm thy an ton hn khi bit }u l{ gii hn ca nhng h{nh ng mnh c php lm.
Chng ta xp hnh vi ca tr vo ba phm vi khc nhau:
Phm vi u tin bao gm nhng h{nh vi c mong i v{ ng tnh, khi chng ta ni c
vi tr mt cch thoi mi v vui v. Phm vi th hai l nhng h{nh vi khng c ng tnh
nhng c th c tha th v nhng l do c th. L do c th bao gm:
1.

Con ang hc hi. Mt ngi ang hc li xe s khng b pht khi anh ta pht tn hiu xin ng bn
phi nhng li r sang bn tri. Nhng sai lm nh vy c th c tha th vi k vng vo s tin b
trong tng lai.

2.

Con ang gp kh khn. Trong nhng tnh hung c bit nguy kch nh tai nn, m au, chuyn
nh, b chia cch khi bn b, mt ngi thn hay b m ly hn tr cn c nh}n nhng. Chng ta
nhng b v hiu r l{ thi k kh khn v{ s c nhng thay i. Tuy nhin, chng ta khng gi
v l mnh thch hnh vi ca tr. Th|i ca ta cn ni ln rng h{nh ng n{y c tha th ch bi
v tr ang trong nhng hon cnh c bit.

Phm vi th ba gm nhng hnh vi hon ton khng th tha th v cn phi chm dt ngay.
l nhng hnh vi gy nguy hi n sc khe, hnh phc, s lnh mnh v th cht cng nh t{i
chnh ca gia nh. N cng bao gm nhng hnh vi b cm o|n v l do ph|p lut, o c hay
x hi. S cm o|n trong phm vi n{y cng quan trng khng km g s thoi mi trong phm
vi th nht.
Mt c b s ngh rng cha mnh khng c nhng tiu chun o c ng n bi v ng ~
cho php c i chi khuya. Tng t nh vy, mt cu b s |nh mt s tn trng vi cha m
v h ~ khng ngn chn c tr a qu| trn ca l bn v{ chng lm hng gn ht sn
phm th cng ca cu.
Tr con lun gp kh khn trong vic kim ch nhng cn bc ng sai tri. Do vy, cha m cn
phi l{ ng minh ca tr trong cuc chin chng li cn thnh n ca bn thn chng. Thit lp
cc gii hn chnh l cch cc bc cha m gip con ci mnh. Bn cnh mc ch ngn chn

nhng hnh vi nguy him, cc gii hn cng truyn ti mt thng ip khng li rng: Con
khng cn phi s nhng cn bc ng ca mnh. B m s khng con i qu| xa. Con s lun
c an ton.
K thut thit lp gii hn
Trong vic thit lp gii hn cng nh to{n b vic gio dc con ci sn phm ph thuc vo
qu trnh. Mt gii hn cn khin tr hiu r (1) iu g to ra mt h{nh vi khng c chp
nhn (2) phng |n thay th c chp nhn l{ g. Con khng c nm b|t a nhng con c
th nm gi. Hoc, din t theo cch t chun x|c hn nhng li hiu qu hn l{: a khng
phi nm cn gi th c. Anh con khng phi y nhng xe trt th c. Vic gii
hn ton b bao gi cng tt hn l{ gii hn mt phn. C mt s khc bit r rng, v d, gia
vic t nc v{ khng t nc ln ngi em b. S gii hn kiu: Con c th t mt cht nc
ln ngi em, nhng khng c lm con b b t, s rt d khin tr gy rc ri. Nhng pht
ngn m h nh vy s khng gip tr c c c s r rng cho vic ra quyt nh. Gii hn
phi c x|c nh mt cch chc chn, sao cho n ch chuyn ti ti tr mt thng ip duy
nht: S cm o|n n{y l{ tht. B m hon ton nghim tc v iu . Khi cha m khng chc
mnh phi lm g, tt nht l{ ng lm g c m{ h~y suy ngh v{ x|c nh r thi ca mnh
trc. Khi thit lp gii hn, cc bc cha m khng a ra c tuyn b r r{ng thng b lc
li trong nhng cuc ci v khng c hi kt vi con ci. Nhng cm o|n c a ra mt cch
vng v v{ y do d s tr thnh mt s thch thc vi tr v gy ra mt trn chin gia ch
ca hai bn m khng bn no c th ginh chin thng.
S cm o|n phi c th hin mt cch c tnh ton sao cho n gim thiu mc on gin
v bo ton lng t tn ca tr. Qu trnh thit lp gii hn, vic ni khng cn truyn ti
c quyn lc vi tr m khng xc phm n chng. N nn c p dng cho mt s vic
c th, ch khng phi l mt cu chuyn di vn ang tip din. Sau }y l{ v d cho thy cch
hnh x khng hiu qu ca cha m:
C b Annie, 8 tui, ang i cng m ti trung t}m thng mi. Trong khi m ang mua sm,
Annie lang thang ti gian h{ng chi v{ chn cho mnh ba mn . Khi m c b quay li,
Annie hi mt cch t tin: Con c th mang th g trong my mn ny v nh h m? Va b
ra rt nhiu tin mua mt chic vy m mnh khng thc s thch, m c b ~ tht ln: Li
chi na ? Con ~ c qu| nhiu chi n ni chng bit phi lm g vi chng. Con c
nhn thy ci g l mun c ngay c|i . ~ n lc con cn hc cch kim ch lng tham ca
mnh ri y.

Ch mt pht sau, nhn ra ngun gc cn gin bt ng ca mnh, ngi m ~ c gng xoa du

con gi v mua chuc c bng mt que kem. Nhng s bun ru vn hin hin trn gng mt
ca Annie.
Khi tr yu cu th g m{ chng ta buc phi t chi, t nht ta cng c th mang n cho tr
s tha m~n v ~ mong mun c n. Hy ban cho tr t nht l{ trong tng tng th m
chng ta khng th tha mn tr trong thc t. l{ mt c|ch ni khng t g}y tn thng
hn. M ca Annie ~ c th ni: Con mun c mang my mn chi n{y v nh{ .
ANNIE: C c khng m?
M: Con ngh sao?
ANNIE: Con o|n l{ khng ri! Nhng ti sao li khng c ? Con thc s mun c mt mn
chi!
M: Nhng con c th c mt qu bng bay hoc i n kem m{. H~y chn th con thch hn i.
C th Annie s a ra mt la chn hoc s khc. Trong c hai tnh hung, ngi m s vn gi
quyt nh ca mnh, cng vi nhng la chn c a ra cho con. C cng c th by t mt ln
na s cm thng trc mong mun c chi ca con gi tuy nhin, gii hn vn cn phi
c gi vng: Con c mnh c th c t nht mt trong nhng mn chi kia. Con rt
mun c chng. Nghe con khc l m hiu con thch chng th n{o. c g m c tin mua
chng cho con ng{y hm nay.
Khi mt c b tuyn b khng mun ti trng, thay v khng khng rng: Con phi i hc. Cc
bn kh|c cng phi ti lp. l{ lut. M khng mun thy gim th n nh{ ta hm nay, mt
phn ng vi nhiu s quan tm hn s gip tr t c c mun ca mnh trong tng
tng: Con c mnh khng phi ti trng ng{y hm nay. Con c hm nay l th By ch
khng phi th Hai c th i chi vi bn. Con c t nht cng xml:lang="he-IL">c th ng
nng thm mt cht na. M bit ri. S|ng nay con thch n g n{o?
Ti sao tha mn tr trong tng tng li t gy tn thng hn l{ t chi thng thng? Bi v
cu tr li chi tit ca b m cho thy h hiu r con ci mnh cm thy ra sao. Khi c thu
hiu, chng ta cm thy c yu thng. Bn s cm thy th no nu ang ngm ngha mt
b vy tuyt p trong mt ca h{ng t tin, ngi yu ca bn nhn bn v{ ni: Em b lm
sao vy? Em ang nhn c|i g th! Em bit l ti chnh ca chng ta ang kh khn m{. Chng ta
s chng bao gi mua ni nhng th t tin nh vy }u. Nhn xt ca ngi bn yu chc

chn s khng gi ln trong bn cht cm xc yu thng n{o. N ch khin bn cm thy bc

tc v chn nn.
Nhng nu nh ngi hiu c mong c ca bn v ni: , em yu, anh c g chng ta
c th mua chic vy xinh xn kia. Anh hnh dung em mc n cng vi b n trang v chic o
chong nhung. Trng em s xinh p bit nhng no. Anh s rt t h{o c h tng em ti
ba tic xa hoa nht.
Tht khng may, chng c phn ng no khin bn c c chic v|y m c. Nhng t nht
cch th hai khng lm bn tn thng hay o|n gin v nhiu kh nng s cng c thm tnh
yu ca bn.
Nhiu nm trc, ti ~ ti thm mt trng tiu hc ti mt ngi lng ca ngi Inuit, Alaska,
ti ~ mua vui cho bn tr bng c|ch chi kn harmonica. Khi ti chi xong, mt cu b
chy n v ni vi ti: Ch|u mun c chic kn harmonica ca ch. |ng ra ti ~ c th tr
li: Khng, ch khng th a n cho ch|u c. }y l ci duy nht m ch c, ch cn n.
Hn na }y l{ qu{ m{ anh trai ch ~ tng cho ch. Cu b hn s cm thy b t chi v tm
trng vui v sau khi nghe {n cng s b ph hng mt. Thay v{o , xml:lang="he-IL">ti mang
n cho cu b th m cu mun trong tng tng thay v l{m iu trong thc t, ti ni:
Ch c g mnh c mt chic harmonica na cho ch|u! Sau mt cu b kh|c cng n
gp ti vi yu cu tng t v ti tr li: Ch c mnh c hai chic harmonica cho cc
ch|u. Cui cng, c tt c 26 cu b n gp ti v ti ch vic thay i con s cui thnh:
xml:lang="he-IL">c g ch c 26 chic hormonica cho mi bn mt chic. Tt c tr
thnh mt tr chi m{ bn tr dng nh rt thch th.
Sau khi ti k li cu chuyn ny trong chuyn mc m ti ph trch trn tp ch, mt bin tp
vin ~ vit cho ti: T by gi khi phi t chi mt bi vit, ti s bt u vi c}u c g
chng ti c th cho xut bn bi vit ca anh.
Nhng cch thc kh|c nhau a ra nhng gii hn c th
C nhng c|ch t gii hn khng khin tr chng i v nhng cch khc khin tr hp tc vi
cha m:
1.

Tha nhn mong c ca tr v biu t n bng nhng t ng n gin: Con c con c th i xem
phim ti nay.

2.

xml:lang="he-IL">nh ra gii hn mt cch r rng cho tng h{nh ng c th: Nhng quy nh
trong nh{ chng ta l{ khng i xem phim v{o c|c bui ti trong tun.

3.

Ch ra c|ch mong c ca tr c th c tha mn t nht l phn n{o: Con c th i xem phim

vo ti th Su hoc th By m{.

4.

Gip tr by t cm gic bun bc xml:lang="he-IL">c th ny sinh khi nhng iu ngn cm b

|p t v{ sau th hin s cm thng:

R r{ng l{ con khng thch nhng quy nh ny ri.

Con c g khng c nhng quy nh .
Con c quy nh ny bin th{nh: Mi ti u c th i xem phim.
Khi con trng th{nh v{ c gia nh ring, hn l con s thay i quy nh n{y.
xml:lang="he-IL">a ra gii hn theo hnh mu nh trn khng phi lc n{o cng cn thit
hoc kh thi. i khi, gii hn cn phi c nu ra trc ri cm xc mi c xem xt sau.
Khi cu con trai nh nm mt hn | v{o em mnh, ngi m nn ni: Khng phi vo em con,
v{o c|i c}y kia ka! C s lm chch hng cu b mt cch rt ti tnh bng cch ch vo
xml:lang="he-IL">c|i c}y. Sau , xml:lang="he-IL">c c th quay sang vi cm xc ca con
trai v gi mt s cch v hi gip cu b th hin chng:
Hn l{ con ~ tc gin n ni mun nm | v{o em.
C th con ang rt gin d. Trong thm tm, con c th ght em, nhng khng c lm em b
thng con .
Nu mun, con c th nm nhng vin | v{o c|i c}y.
Nu mun, con c th ni hoc cho m thy l{ con ang tc gin nh th n{o.
Gii hn nn c din t sao cho lng t tn ca tr khng b thch thc. Gii hn s c
t}m hn khi chng c tuyn b mt cch ngn gn v khng nhm vo mt ngi c th no.
xml:lang="he-IL">C}u ni Khng xem phim v{o c|c ti trong tun s mang n t on gin
hn l{ Con bit l con khng th i xem phim vo cc bui ti trong tun. n gi i ng ri
s c chp nhn mt cch vui v hn l{ Con cn qu| nh thc khuya nh th. H~y i ng
ngay i. Ht thi gian xem tivi ca ngy hm nay ri nghe s d chu hn l{ Ng{y hm nay
con xem tivi nh vy l{ ri y, hy tt ngay i. Khng ln ting vi nhau s c tun
th t nguyn hn l{ Tt hn ht, con dng ngay vic ci c vi em con i.

Gii hn s c chp nhn mt cch t nguyn hn khi chc nng ca vt th c ch ra:

Gh l{ ngi, khng phi ng s hiu qu hn l{ Khng c ng ln gh. Xp hnh
l xml:lang="he-IL"> chi, khng phi nm s tt hn l{ Khng c nm nhng ming
xp hnh hoc M rt tic khng th con nm chng c, iu qu| nguy him.
Tr con cn cc hot ng lnh mnh gii phng nng lng
Rt nhiu vn lin quan n k lut ca tr pht sinh do chng b hn ch cc hot ng th
cht. V d:
Khng c chy con khng th i nh mt a tr bnh thng {?
Con ng c nhy cng ln th.
Ngi thng dy i n{o.
Ti sao con phi ng mt chn trong khi con bit mnh c hai chn ch?
Con s ng~ g~y ch}n cho m{ xem.
Cc hot ng vn ng ca tr khng nn b hn ch qu mc. V li ch ca sc khe th cht
v c tinh thn, tr em cn chy, nhy, leo tro... Gi gn c trong nh{ l{ iu cn thit v d
hiu nhng n khng th ln t vn sc khe ca tr. c ch hot ng th cht tr nh s
dn n s cng thng v cm xc, buc tr phi gii ta bng cch gy s hay quy ri.
Sp xp mt mi trng ph hp tr gii ta trc tip nng lng trong c th thng qua
vn ng c bp l{ iu kin ti quan trng cho s tun th k lut ca tr cng nh m bo
mt cuc sng d chu hn cho cha m. Khng may l{ iu ny li thng b b qua. Tr con cn
c chi a vn ng mt cch thoi mi. Rt nhiu hot ng th cht c th |p ng c
nhu cu ny ca tr: chi bng, nhy dy, chy, bi, trt bng, bng ch{y, th dc dng c,
trt patin, i xe p. C|c trng hc ng{y nay ~ thc hn v s cn thit ca vic cho tr
tham gia cc hot ng th cht v{ do to c hi cho tr tp nhng mn th thao c t chc
trong v sau gi hc, ng thi xy dng nhng chng trnh gi|o dc th cht nghim tc.
p dng k lut mt cch kin quyt
Khi cha m c th|i r rng v mt iu ngn cm v truyn t n bng nhng li ni khng
xc phm n tr, thng th tr s nghe li. Tuy nhin, qua thi gian, s c lc tr ph v iu
ngn cm . C}u hi xml:lang="he-IL">t ra l: Phi lm g vi mt a tr vi phm iu ngn

cm ~ c tuyn b r rng t trc? Qu trnh gio dc tr i hi cha m lun phi gi

vng vai tr mt ngi ln du d{ng nhng kin quyt. ng trc mt a tr vi phm gii
hn mnh ~ t ra, cha m khng nn tranh ci hay nhiu li vi tr. ng b li ko vo
cuc tranh lun v s cng bng hay khng cng bng ca quy nh ~ c t ra. Nhng li
gii thch d{i dng cng l{ iu khng cn thit. Khng cn phi gii thch vi tr ti sao chng
khng c |nh em, ngoi tr li tuyn b r r{ng khng c lm ai b thng, hoc ti
sao chng khng c lm v ca s, ngoi tr ca s khng phi p ph|.
Khi h{nh ng vt qu gii hn cho php, tr s lo lng, bn chn v o|n trc c hnh
ng trng pht t pha ngi ln. Trong nhng lc nh th, cha m khng cn lm tr lo s
thm. Cn nu ni qu nhiu, chng ta s th hin s yu ui cho tr thy. Vo thi im ny,
chng ta cn phi t ra cng rn. Nhng lc nh vy, tr con cn n cha m trong vai tr l
ng minh, gip chng kim so|t cn bc ng ca bn thn m khng b mt danh d. V d
sau }y minh ha cch x l khng hiu qu trc s vi phm gii hn ca tr:
M: M thy l con s khng tha mn chng n{o cha nghe m ht ln phi khng. c ri.
[Ln ting v rt ln] Dng li ngay nu khng con s cm thy hi tic v iu ! Nu con nm
thm bt c mt th no na, m nht nh s x l con.
Thay v dng nhng li e da v ha hn, ngi m n{y |ng ra ~ c th th hin s tc gin
tht s ca mnh mt cch hiu qu hn:
M ph|t in ln khi nhn thy iu .
N khin m gin qu|.
M thy gin si m|u ln }y n{y
Nhng th n{y khng dng nm c! Bng mi dng nm!
Trong khi p dng gii hn vi tr, cha m cn ht sc cn thn khng khi m{o cho nhng
cuc u tr. Hy cng xem xt v d ny. C b Margaret 5 tui v b ang tn hng bui
chiu th th|i trong cng vin:
MARGARET (ang chi trn s}n): Con thch }y. Con khng v nh{ }u. Con }y thm mt
gi na.
B: y l con ni vy, cn b th ni l khng.

Li ni c th dn n mt trong hai kt qu xml:lang="he-IL">m c hai u khng c

mong i: a tr s tht bi hoc ngi b s phi nhng b. C mt cch x l hiu qu hn,
xml:lang="he-IL"> l{ tp trung vo mong mun xml:lang="he-IL">c li cng vin ch
khng phi li e da coi thng quyn lc ca c b. Chng hn, ngi b c th ni: B thy
con rt thch ni n{y. B c l con mun c li }y l}u hn, thm ch l{ mi ting ng h
cng c. Nhng n gi v nh ri con.
Nu sau mt hoc hai pht m Margaret vn khng khng gi kin ca mnh, b c b c th
nm tay hoc nhc c b ln v dn ra khi khu vui chi. Vi tr nh, vic lm c sc mnh hn
rt nhiu so vi li ni.
Cha m khng phi l{ |nh
Con ci khng bao gi c php |nh cha m. S xm phm thn th nh vy s gy nguy hi
cho c hai bn. N khin tr cm thy lo lng v s hi trc h{nh ng |p tr. N khin cha
m c tm l tc gin v ght b. Cm tr |nh cha m l cn thit trnh cho con cm gic ti
li v{ lo }u, ng thi cho php cha m lun duy tr cm xc yu thng vi con ci mnh.
Chng ta hn ~ phi chng kin rt nhiu ln cnh tng |ng xu h trong mt ngi m,
trnh khng b con | v{o ng ch}n, ~ gi xml:lang="he-IL"> cho a tr |nh v{o tay
mnh. Ngi m 30 tui cu xin a con 4 tui v{ cha c|nh tay mnh ra cho con: Con c th
|nh m mt c|i, nhng khng c l{m au m. Ai hn s c ni vi ngi m rng:
C {, ng lm vy. con c|i |nh cha m l c hi cho bn tr y. |ng ra ngi m phi
ngn chn h{nh ng ca a con ngay lp tc: Khng c |nh. M khng bao gi cho php
con l{m iu . hoc Nu con tc gin, hy dng li ni cho m bit.
Trong bt c hon cnh n{o, h{nh vi |nh cha m cng khng th c nh}n nhng. Gio dc
hiu qu da trn nguyn tc tn trng ln nhau gia cha m v{ con c|i nhng khng th c
chuyn cha m t b vai tr ngi ln ca mnh. Khi ni vi a tr |nh nhng khng l{m
au, ngi m ang a ra mt yu cu qu| kh khn cho con mnh. a tr s b thch thc
phi th nghim xem }u l{ gii hn thc s cho h{nh ng ca mnh ng thi tm ra s khc
bit gia |nh a v{ g}y tn thng tht s.
Tr em khng phi l{ |nh
Phng ph|p |nh n, mc d mang nhiu ting xu nhng vn c mt s cha m p dng.
l{ phng |n cui cng c s dng trong khi dy d tr sau khi nhng v kh truyn
thng l{ e da v gii thch l l u tht bi. Thng thng, n khng nm trong d nh

m{ n cng vi cn thnh n ca cha m khi ~ t ti gii hn ca s chu ng. Trong mt

gi}y pht n{o , |nh n dng nh l{ phng |n c hiu qu: N gii ta cng thng ang
dn nn ca cha m v khin tr nghe li t nht l trong khong thi gian ngn. Nh mt s
ph huynh ni: N xua tan bu khng kh cng thng.
Vy nu vic |nh n c hiu qu nh th th ti sao chng ta li c cm gic khng thoi mi
vi n? i khi chng ta khng th l i nhng nghi ng ca bn thn v nh hng lu di ca
s trng pht v mt th cht. Ta bi ri khi phi s dng bo lc v t nh: Hn l phi c
c|ch n{o tt hn gii quyt vn .
Vy nu bn mt bnh tnh v{ |nh tr th sao? Hu ht cc bc cha m vn c lc l{m iu .
Nhiu ln khi ni gin vi con trai, ti c cm gic mnh ging mt tn git ngi, mt b m
ni. Khi phi la chn gia git con v tt con, ti chn c|i t|t. Khi bnh tnh tr li, ti ni vi
con mnh: M cng l{ con ngi. M ch c th chu ng c n th thi v{ khng hn. M
~ |nh con. Nhng iu i ngc li cc nguyn tc ca m. Khi b y ra khi gii hn chu
ng, m s lm vic m m khng mun. Do vy con ng c p m.
|nh con l{ iu khng th chp nhn c, n ging nh vic bn gy ra ti nn xe hi vy.
Th nhng, thc t l tai nn vn c xy ra. Mc d vy, gy tai nn khng phi iu c cho
php trc. Giy php li xe ca bn khng ghi rng: Th no bn ch gy ra mt vi tai nn, v
vy bn khng cn phi li xe cn thn }u. Ngc li, chng ta c khuyn co phi li xe an
to{n. |nh p khng phi l mt phng ph|p rn gia con c|i, mc d khng phi lc no cha
m cng tr|nh c vic s dng n.
Nui dy mt a tr m khng bao gi phi dng n n roi l{ iu gn nh khng th. Tuy
nhin, chng ta khng bao gi c c |nh tr. Khng nn xem vic trng pht v mt th
cht l mt phn ng trc h{nh ng khiu khch ca tr hay s cu gin chnh chng ta. Ti
sao li khng? Bi chnh bi hc m n mang li cho tr. N dy tr nhng phng ph|p khng
tch cc i ph vi s gin d. N ni vi tr rng: Khi tc gin hay tht vng, ng tm
kim gii ph|p. H~y |nh p. l{ iu cha m vn l{m. Thay v th hin s khn kho vn
minh cho nhng cm xc hoang d, chng ta cho tr nm tri lut rng v{ cho php chng
|nh p ngi khc.
Hu ht cha m u cm thy tc gin khi chng kin cnh a ln |nh em mnh. H khng
nhn thc c rng khi |nh a tr nh hn, h ~ v tnh cho php a ln hn l{m iu
tng t.

Mt ngi cha nhn thy a con trai 8 tui ca mnh |nh a em gi 4 tui. Anh ~ rt tc
gin v bt u |nh n a con trai: C|i n{y s dy cho con bit khng c php |nh ai
nh hn mnh. Mt bui ti, c b Jill, 7 tui v b ang cng xem tivi. Jill mt ngn tay v{ g}y
ra nhng ting ng kh chu. B c b tc gin ni: L{m n, h~y dng li ngay. B thy ting
mt tay ca con gy n qu|. Khng c iu g xy ra. Anh nhc li yu cu ca mnh. Vn khng
c g thay i. Sau bn ln nh vy, b ca Jill tc gin v{ |nh Jill. C b khc a ln ri |nh
v{o ngi b. iu l{m b c b thm ch cn tc gin hn: Sao con d|m |nh b ca mnh
ch? anh ht ln. i v phng ca con ngay lp tc. Khi c b t chi, anh xch c b ln cu
thang. Jill tip tc khc trong khi tivi th m v{ chng cn ai ngi xem.
Jill khng th hiu ti sao mt ngi {n ng to ln c php |nh mt c gi b nh nhng
c b li b cm khng c |nh ngi ln hn mnh. S vic n{y li cho Jill n tng c
bit rng ch c th |nh ngi no nh hn th mi khng phi chu trch nhim v iu .
B ca Jill ~ c th s dng mt phng ph|p hiu qu hn c c s hp tc ca con gi
mnh thay v |nh c b. Khng i ti khi khng cn kim so|t c cn gin d, anh ~ c
th ni vi con g|i: Jill, con c mt la chn, con c th ngi li }y v{ thi mt ngn tay hoc
ri khi phng ny v tip tc l{m iu . Con quyt nh i.
Mt trong nhng hu qu ti t nht ca s trng pht v mt th cht l n c th nh hng
ti s hnh th{nh lng tri ca tr. |nh n xa i ti li mt cch qu d d{ng. Khi ~ tr gi
cho hnh vi sai tri ca mnh, tr s thoi mi lp li n. Tr con suy ngh v nhng hnh vi sai
tri ca mnh trn nguyn tc ging nh nguyn tc cn bng trong k ton: Chng ghi n
nhng hnh vi sai tri v tr li bng nhng trn n h{ng tun hay h{ng th|ng cn bng s
s|ch. Khi n k, chng to ra mt trn n bng cch khiu khch cha m. i khi chng l{m g
i hi cha m trng pht hoc t trng pht bn thn mnh.
Marcy, 4 tui, c a ti phng khm ca ti nh t vn. C b c thi quen t git tc mnh
trong lc ng. M Marcy cho bit: khi tc gin vi con gi, c thng e da: M in tit n
ni mun git ht tc trn u con ra. Chc Marcy ~ cm thy mnh l mt c b ti t v xng
|ng phi chu hnh pht tn nhn , c b ~ l{m thay nhim v ca m trong khi ng.
Mt a tr b cha m trng pht cn c gip kim so|t cn gin d v cm gic ti li
ca bn th}n. }y khng phi l mt nhim v d dng. Trong mt v{i trng hp, cm gic c
li v s tc gin c th c xoa du thng qua trao i mt cch ci m. Khi a tr c
trang b nhng cch thc hiu qu hn th hin cm xc ti li v s tc gin, cn cha m

hc c cch thc hiu qu hn trong vic thit lp v thc thi cc gii hn, nhu cu phi
trng pht con ci v mt th cht s t gim bt.
Bng cch th hin s thu hiu v cm thng vi nhng cm xc khc nhau ca tr, chng ta s
dn khin tr tr nn thng minh v nhy cm hn. Bng vic thit lp v thc thi gii hn mt
cch tn trng, chng ta s dn khin tr bit cch tn trng cc nguyn tc ca i sng x hi.

Chng 6. Phng php lm cha m tch

cc:
Mt ngy trong cuc i con
S vn minh ca lo{i ngi ~ trt ln vai c|c bc ph huynh trch nhim phi khc t rt
nhiu th vui ln ca con c|i: khng mt ngn tay c|i, khng ng v{o dng vt, khng ngoy
mi, khng nghch bn, khng gy n. i vi tr s sinh, vn minh qu l th lnh lng v tn
nhn: N thay th mt bu ngc mm mi bng chic cc th cng; thay v vic chm sc v{
thay t~, n a ra c|i b lnh ngt v{ i hi s t kim ch.
Tr s b cm o|n nhiu iu nu mun tr thnh mt thc th x hi. Tuy nhin, cha m
khng nn cng iu vai tr cnh st ca mnh, nu khng h s khi dy tr s on hn,
chng i v th ght.
Mt khi u tt p
Cha m khng nn l{ ngi |nh thc con ci dy i hc vo mi bui sng. Tr con thng on
gin cha m v ngt qung gic ng hay lm tan bin gic m p ca chng. Chng rt s hi
mi ln cha m bc vo phng, lt tung chn gi v ca ht vui v: Dy thi con i, tri sng
ri. S tt hn nhiu nu tr c |nh thc bng mt chic ng h thay v hnh nh b m
ng nhn trng trc v{o ging chng.
C b Emily, 8 tui, lun cm thy kh khn trong vic thc dy vo sng sm. Ngy no c b
cng c nn li trn ging thm mt vi pht. M c khi th ngt ngo khi th chua cht, th
nhng Emily vn ngoan c: mi mi ra khi ging, t ra kh chu trong ba s|ng v{ n
trng mun. Nhng cuc tranh ci hng ngy khin m c b cm thy mt mi v bc bi.
Tnh hnh c ci thin |ng k khi c b c m tng mt mn qu bt ng xml:lang="heIL"> mt chic ng h bo thc. Trong hp qu, Emily thy dng ch: Gi Emily, c b
khng thch b |nh thc vo sng sm. By gi con c th lm ch chnh mnh ri y. Yu con,
M. Emily ~ v cng ngc nhin v{ vui sng: Sao m bit l con khng thch b ngi khc
|nh thc? M c b ci v{ ni: M ~ nhn ra iu . S|ng hm sau khi chung b|o thc
ku, m ni vi Emily: Vn cn qu sm m con yu. Sao con khng ng thm vi pht na?
Emily nhy ra khi ging v{ ni: Khng, con s mun hc mt.

ng cho rng mt a tr khng th thc dy d dng bui s|ng l{ li bing; khng nn gn

mc cc cn kh a hay ch ci mt a tr khng th tnh to v vui v ngay sau khi tnh
gic. Thay v ko tr vo mt cuc chin, tt nht nn chng tn hng nt mi pht ng
nng vng bc hay hon thnh nt gic m cn ang dang d ca mnh. iu ny hon ton c
th c thc hin bng c|ch t chung bo thc sm hn mt cht. Li ni ca chng ta nn
th hin s cm thng v chia s:
Thc dy vo bui sng tht l{ kh.
Tht thoi mi khi nm trn ging v{ m mng.
Con h~y tranh th thm nm pht na.
Nhng c}u ni nh vy s khin cho bui sng tr nn vui v, to bu khng kh m p v thn
mt. Ngc li, nhng li ni gin d v khinh mit s mang n s lnh lng v bo t:
Dy mau i, con ng l{ li bing!
Con phi ra khi ging ngay lp tc.
Tri t, con ng l{ li nh hi!
Chng ta cng khng nn t ra lo lng qu mc ti sc khe ca tr: Sao con vn trn ging
th? Con m {? C au ch no khng? Con c b au bng, au u khng? m xem li ca
con n{o. Tt c nhng iu ny s khin tr cho rng c|ch nhn c quan t}m chm sc
du dng l b m. Tr cng c th ngh rng m s tht vng nu chng khng mc phi cn
bnh no va c m k ra. Chng c th s buc phi gi v b m.
S kht khe ca thi gian biu: Gi cao im
Trong nhng lc vi v tr li thng rt t tn. Chng chng i li s gic gi ca ngi ln
bng s chm ri him thy. iu tng nh v ngha n{y thc ra li l th v kh v cng hiu
qu tr chng li s ngt ngho ca thi gian biu khng phi do chng t ra.
Tr khng nn b gic gi~. Thay v{o , chng cn c cho mt gii hn thi gian thc t v
sau l{ c hi c th thch bn thn vi vic hon thnh nhim v ng gi:
Xe a n ca trng ti trong mi pht na.
B phim s bt u vo lc mt gi. By gi l{ mi hai ri ri.

C nh s n ti lc by gi. Gi l{ s|u ri ri.

Bn con s n }y trong 15 pht na.
Thng bo ngn gn s truyn t ti tr rng vic tr ng gi l{ iu chng ta mong i v
cng l{ chuyn ng nhin. i khi mong i tch cc s pht huy hiu qu. V d, chng ta c
th ngh: Ngay khi con chun b sn s{ng ti trng, con c th xem hot hnh cho ti khi
chng ta ri khi nh{.
Ba s|ng: Khng nn c mn rn dy o c
Ba sng khng phi l thi im ph hp dy tr trit l v vn vt, cc nguyn tc o c
hay c|ch c x lch s. l{ thi gian thch hp cha m chun b cho con nhng ba n y
dinh dng v gip chng ti trng ng gi.
Ni chung, ba sng l phn kh khn nht trong ngy. C cha m v{ con c|i u ang cn bun
ng v rt d ni c|u; khi , tranh lun s d dng dn n s ch trch v quy kt ln nhau,
nh v d minh ha sau:
DEBBIE (ang lc li t lnh, b qua ht c|i n{y n ci kia): C g cho ba sng th ? Chng
bao gi tm c th g n c trong nh ny c. M khng bao gi mua th g m con thch!
M (bc bi v mun phn cng): M khng bao gi mua cho con th m{ con thch ,
xml:lang="he-IL"> con l g h? M mua cho con mi th con thch, ch c con l chng bao gi
quyt nh c mnh s n g. B}y gi m mun con ngi xung v{ n th trc mt y, sau
con c th n trng!
C|ch c x ca Debbie khin m c b tc gin. C|ch ngi m |p tr khin cho c con gi
thm ch cn gin d hn. Cui cng, c hai u i l{m v{ ti trng trong tm trng ti t.
xml:lang="he-IL">iu quan trng l{ khng c a tr quyt nh cch phn ng v tm
trng ca cha m. Thay v phn ph|o, |ng ra m ca Debbie c th tha nhn li phn nn ca
con gi v bo ton mt bui sng vui v.
M: Hnh nh s|ng nay con khng tm thy th g mnh thch.
DEBBIE: Khng, chng c g con thch c. Con thc s khng cm thy i. Con s ch n mt
qu chui thi.

Mt b m khc k li: Trc kia nhng s c nh thng tr thnh nhng s kin au bun
cho c ti v cc con. Mi ngy vi ln, nhng chuyn b li x ra to. Nhng b}y gi ti ~ hc
cch hiu thng ip ca con c|i v{ |p li chng vi s cm thng, nh ti ~ l{m c|ch }y
mt vi ngy vo ba sng khi c con gi 5 tui ca ti, Ramona, t chi khng n v{ than v~n.
RAMONA: Rng con b mi. C h{m di u ang rt bun ng. Thay v ch nho con gi, m
c b t ra cm thng:
M: , nhng chic rng h{m di ca con vn cha tnh ng.
RAMONA: Cha , cn chic rng n{y li ang c mt gic m ti t.
M: m xem no. con yu, n b lung lay ri.
RAMONA: N s ri v{o b|t ng cc ca con mt?
Khi m thuyt phc c Romana rng chic rng cha lung lay n mc sp rng, tinh thn
ca c b tr nn vui v hn, c b cm tha ln v bt u n.
Cha ca cu b Stan chia s nh sau: Ti lun phn ng th|i qu| trc bt k s c nh no v
v th mu thun gia hai cha con tr nn trm trng hn. Nhng ri ti c gng dp tt ngn
la do chnh mnh chm ngi, ging nh mt ngi {n ng thng minh bit l{m c|ch n{o
khng b ri xung mt ci h by. Gn }y ti quyt nh c x ging mt ngi khn ngoan
hn l{ mt ngi thng minh. Thay v trch mng khi con ci mc li, ti gip chng. a
con trai 8 tui ca ti, Paul, rt thch t chun b ba s|ng. Ng{y hm , ti nghe ting thng b
khc tht tht trong bp. N ang p hai qu trng p la th mt qu li ri v trn sn.
Thay v la ht: H~y nhn xem con ~ l{m c|i g th ny! Tht l ba bi! Ti sao con khng cn
thn hn? ti ch ni: xml:lang="he-IL">i, con ~ thc dy tht yn lng, t lm cho mnh hai
qu trng xinh p, th m mt qu li ri v th n{y.
PAUL (ngoan ngon): Vng.
B: Con i {?
PAUL (nhn vui v hn): Nhng ch cn mt qu trng trn a thi.
B: Trong khi con n qu trng , b s lm mt qu na cho con nh.
Than v~n: i ph vi ni tht vng

Cha m lin tc phi i ph vi nhng li than vn ca tr. iu khin h bc bi. kim

ch cn gin xml:lang="he-IL">cng nh tr|nh khng b ko vo mt cuc tranh ci hay mt
tnh th phi t v, cha m cn hc |p li nhng li than vn ca tr bng cch tha nhn
chng. V d:
SELMA: M chng bao gi mua cho con bt c th g.
M: Con mun m mua cho con th g sao?
xml:lang="he-IL">ng ni: Sao con c th ni vy trong khi ch va mi tun trc, m ~
mua cho con bao nhiu l b p? Con khng bao gi trn trng bt c iu g m lm cho
con. l{ vn ca con!
JULIAN: B chng bao gi a con i }u c.
B: Con mun i }u {?
ng ni: Lm sao b c th lm th khi i }u con cng g}y chuyn.
ZACHARY: Lc no m cng n mun.
M: Con khng thch i m ?
ng ni: Cn con th khng bao gi mun ? Con ch khng mun nh nhng ln m i con
thi.
JESSICA: B chng quan tm chuyn g xy ra vi con c.
B: Con c b c mt mi khi con ng hay khi con cn b phi khng?
ng ni: Lm sao con c th ni nh vy khi b ~ hy sinh rt nhiu khin con c hnh
phc?
Khng bao gi v{ lun lun l{ nhng t tr yu thch. Chng sng trong th gii ca nhng
iu tuyt i. Nhng bng cch t kim ch bn thn khng s dng nhng cch din t
, cha m c th dy cho tr bit rng en v{ trng khng phi l gam mu ph bin duy nht
ca cuc sng.
Mc qun o: Trn chin vi dy giy

Trong nhiu gia nh, cha m v con ci b vng vo nhng cuc chin dai dng lp i lp li
mi ngy ch v chuyn ci dy giy. Mt ng b tm s: Khi nhn con trai i gi{y m{ khng
buc dy, ti bc bi v cng. Ti mun bit liu chng ti c nn bt thng b buc dy giy li
hay c n i li trong b dng cu th ? Phi chng v{o nhng pht con c|i ang vui v,
chng ta khng nn dy bo chng v trch nhim? Tt nht l khng nn tri buc vic gio
hun v trch nhim vi chuyn buc dy giy; hy trnh ci c bng cch mua cho tr mt i
gi{y li hoc buc dy giy cho tr m khng ni thm g. Chng ta c th an tm rng sm
hay mun l tr s hc c cch buc dy giy tht chc, tr khi nhng a tr cng trang la
vi chng khng l{m nh th.
Tr em khng nn din nhng b qun |o t tin nht m{ chng c n trng. Chng khng
nn phi lo lng gi o qun lun sch s. Chy nhy v{ chi a mt cch thoi m|i nn c
u tin hn l{ v b ngoi gn gng, chn chu. Khi tr i hc v vi qun o b vy bn, cha m
c th ni: C v nh hm nay con ~ c mt ngy bn rn. Nu con mun thay th c mt
chic o khc trong t y. Tht chng ch g khi ni cho tr chng lum thum th no, bn
thu ra sao, cn chng ta th mt mi n mc no khi phi git l qun |o cho chng. t s
sch s ln trc s vui a thoi mi l mt yu cu khng thc t v{ vt qu kh nng ca
tr. Chng ta cn phi chp nhn rng tr con khng th gi sch qun o chng mc c lu.
C t| va tin, c th git ri mc ngay m khng nhu nt s c ch cho sc khe tinh thn
ca tr nhiu hn l{ nhng li qu trch v s sch s.
i hc: Gip ch ng dy o l
Cha m ng nn bt ng khi tr c th qun khng mang sch, knh, hp cm hay tin n tra
trong lc vi v bui sng. H~y a nhng th cho chng m{ khng km theo bt c bi din
thuyt no v s ~ng tr hay thiu trch nhim.
Knh ca con }y s l cch phn ng hiu qu hn so vi M mun sng ti ngy nhn thy
con nh c knh ca mnh. C}u ni Tin n tra ca con }y s c tr trn trng hn l{
cu hi ma mai: Con s mua cm tra bng c|i g?
Khng nn a ra cho tr mt danh sch di nhng nhc nh v cnh b|o trc khi chng n
trng. Chc mt ngy vui v l{ li tm bit hu ch hn nhiu so vi mt cnh bo chung
chung: ng gy rc ri y nh. M s n con lc hai gi s mang tnh xy dng hn l{
ng c m{ i lang thang trn ng sau khi tan hc y.
i hc v: S ch{o n m p

Cha m hoc mt ngi ln kh|c trong gia nh nn c mt nh{ ch{o n tr khi i hc v.

Thay v nhng cuc hi thoi nh{m ch|n nh Hm nay lp th n{o? n c ! hoc
Hm nay con l{m nhng g? Chng c g }u !, cha m c th a ra nhng li nhn xt
th hin s cm thng v chia s ca mnh trc nhng rc ri, kh khn cng nh s n lc
ca tr trng:
Xem chng con ~ c mt ngy ti t.
M c l hm nay con khng th kin nhn i cho ti khi tan hc.
Con c v rt vui khi c v nh{.
Trong hu ht cc tnh hung, nhng s khng nh bao gi cng tt hn l{ nhng cu hi.
Vi lng ln c|c gia nh c cha hoc m n th}n v{ c|c b{ m i l{m nh hin nay, rt nhiu
tr em khng cn c ch{o n khi i hc v na. Tuy nhin, vic li mt li nhn hay mt
bc th in t ngt ngo s c th b p li s vng mt . Mt s bc cha m c con tui
i hc ~ dng cng c th v{ li nhn l{m s}u m thm tnh cm vi con c|i. i vi h,
th hin tnh yu v s trn trng bng cch vit ra c v d d{ng hn. Nhiu cha m cn li
li nhn trn bng ghi }m, thm ch l ghi hnh. Nh vy, tr c th nghe li ting ca h nhiu
ln. Phng ph|p n{y khuyn khch nhng giao tip c ngha gia cha m v{ con c|i, ng
thi gim bt s c n ca tr khi phi tr v ngi nh trng khng.
i l{m v: Gn kt mi ngy
Khi tr v nh vo bui ti sau mt ngy lm vic, cha m cn mt khong thi gian yn tnh
c th chuyn tip t nhng nhu cu ca th gii bn ngoi sang nhu cu ca gia nh. Khng c
ng b, b m no xng ng phi chu ng nhng li ku ca, ph{n n{n, i hi hay trch c
ca con ci ngay khi va m ca bc vo nh. Mt khong thi gian khng cht vn s to ra
mt c o bnh yn, gp phn nng cao cht lng cuc sng gia nh. T nh, tr phi hc
c rng cha m cn mt cht thi gian yn tnh v{ thoi m|i sau khi i l{m v gii ta mt
mi. Sau , ba ti s l thi gian tr chuyn. Vi n, cng thng nn c b bt v suy
ngh nn c nm v{o. Trong khi n, khng nn c s xut hin ca nhng nhn xt v vic tr
n g v{ nh th no, nhng h{nh ng thc thi k lut cng nh rt nhiu nhng cuc hi
thoi nh{m ch|n c rch kh|c.

Mt s cha m cn thay nhau a tng a tr trong gia nh i n ti nh hng m chng chn

to ra mt khong thi gian ring t cho c hai. Trong khi n ung, tr s c c s ch
tuyt i ca b m v c th thoi mi chia s nhng vn ca mnh.
Gi i ng: Chin tranh hay ha bnh?
Trong nhiu gia nh, gi i ng l khong thi gian n {o v{ cng thng khi c cha m ln con
c|i u trong tm trng bc bi. Tr c gng thc khuya nht c th, trong khi cha m li
mong chng i ng cng sm cng tt. i vi cha m, bui ti tr thnh thi gian ch yu
h la mng con ci, trong khi vi tr, l{ lc chng luyn tp kh nng lng trnh v thoi thc
mt cch khn kho.
Tr con trc tui i hc cn c cha m a i ng. Thi gian ny c th c cha m tn
dng tr chuyn thn mt vi tr. Dn d, tr s bt u mong i ti gi i ng. Chng thch
c thi gian ring t cng vi cha m. Nu cha m c gng lng nghe, tr s hc c cch
chia s ni s hi, hi vng v{ mong c ca chng. S tip xc thn mt ny s gii ta lo u cho
tr v{ a chng v{o gic ng ngon lnh.
Mt s tr ln hn cng thch c cha m a i ng. Mong mun ca chng nn c tn
trng v{ |p ng. Khng nn ch nho hay ch trch chng v i hi nhng iu m cha m
thng ch lm vi mt a b con. Gi i ng i vi tr ln hn nn l{ mt khong thi
gian linh hot: Gi i ng l t khong 8 - 9 gi (hoc 9 - 10 gi). Con s t quyt nh khi no
con mun i ng. Phm vi thi gian l do cha m nh ot. Cn thi im chnh xc trong
khong thi gian l{ do tr quyt nh.
Tt nht l cha m khng nn mnh b ko vo mt cuc tranh ci khi tr ni rng mnh
qun cha i v sinh hay mun ung mt cc nc. Tuy nhin, vi mt a tr vn c mun
gi b m quay tr li phng mnh, cha m nn ni cho tr bit: M bit con c m c th
cng con l}u hn. Nhng b}y gi l thi gian b m bn nhau. hoc Tht tuyt nu m c
th chi vi con l}u hn nhng b}y gi l gi m cng phi i ng ri.
c quyn ca cha m: c vui chi gii tr m khng cn xin php
Trong mt s gia nh, con c|i c quyn lc qu ln i vi vic cha m nh hay vng nh. Cha
m phi c s ng ca tr mi c th ra ngoi vo bui ti. Mt s cha m buc phi t b
th vui xem phim hay ti nh ht bi h bit trc bo t s ni ln khi tr v nh.

Con ci khng phi l ngi quyt nh cuc sng ca cha m. Nu mt a tr khc v khng
mun b hay m ra ngoi vo bui ti, ni s h~i khng nn b ln |n, nhng mong mun
cng khng cn phi c tha mn. Chng ta c th hiu v thng cm vi mong mun khng
b b li vi c gip vic nhng khng nht thit phi i s cho php ca chng th mi c
vui chi gii tr. i vi nhng a tr mau nc mt, chng ta s ni vi s cm thng: B
bit con mun b m khng i ra ngo{i v{o bui ti. i khi con cm thy lo s khi khng c b
m }y. Con c g b m c th li }y vi con, nhng ti nay m con v b s cng nhau i
xem phim (cng c th l gp g bn b, n ti hay i nhy). Tuy nhin, ni dung yu cu m
tr a ra c th c b qua. Phn ng ca chng ta nn thn mt v{ cng quyt: Con c
b c th nh vi con, nhng gi l lc b phi ra ngoi ri.
Tivi: S trn tri v cht chc
Bt c cuc tranh lun no v tr em cng s khng hon thin nu thiu nhng |nh gi| v
nh hng ca tivi i vi nhng gi tr v hnh vi ca chng. Tr em thch xem tivi v{ chi tr
chi in t trn my tnh. Nhiu a tr thch cc hot ng n{y hn l{ c sch, nghe nhc
hay tr chuyn. i vi cc nh qung co, tr em l nhng khn gi hon ho: Chng rt d
dng b thuyt phc v{ ho{n to{n tin tng vo cc qung c|o thng mi. Chng hc thuc
tri chy nhng ip khc qung co ngc nghch mt c|ch |ng ngc nhin v v cng hnh
phc khi quy ry cha m bng nhng khu hiu qung co ng ngn . Chng khng i hi
s c |o cng chng cn tnh ngh thut, ch cn nhng ngi anh hng bng nha hay y
lng l| l{ khin chng m mt. V vy, gi ny qua gi khc, ngy ny qua ngy khc, tr v
tnh phi i din vi bo lc v git chc ha ln vi nhng ip khc v hnh nh qung co.
Cc bc cha m thng c suy ngh hai chiu v tivi. H thch n bi n khin bn tr bn rn v
khng gy rc ri, nhng ngc li, h cng lo lng v tc hi tim n ca n vi con ci mnh.
Tivi c th khuyn khch bo lc, khin tr coi thng cc mi quan h vi nhng ngi xung
quanh, theo ui nhng hnh mu rp khun v lm xi mn cc hnh vi mang tnh x hi ca
chng. Hn na, tivi ngn mt lng ln thi gian trong ngy ca tr. Thi gian xem tivi ca
chng c th cn nhiu hn thi gian vi b m. Khng ch nhng hnh nh gi dc v bo
lc, ngay c nhng chuyn a v hi vn c mt tc hi l tch tr khi nhng hot ng mang
tnh xy dng. Mt nh tm l hc ni ting ~ quan s|t v{ rt ra kt lun rng khi xem tivi, con
ngi khng c c nhng tri nghim ti u. iu kin tt nht cho s pht trin l{ khi to{n
b cc k nng ca mt ngi c khai thc trit nhm vt qua mt th th|ch c kim
sot cht ch. i vi tr em, iu c th c ngha l{ vit nhng b{i th hay truyn ngn,
nn mt tc phm c |o t t st hay xy mt ta l}u {i bng cc khi xp hnh. Chng c

th c yu cu ng mt v kch cng cc anh ch em hay thc hin cc cuc phiu lu gi

tng vi bn b. S trng thnh v cm gic tha mn s n vi tr nh nhng n lc tp
trung hn l{ nh xem tivi mt cch ngc nghch.
Mt s gia nh ch cho php tr xem tivi mt gi mi ng{y. V{i gia nh kh|c li ch cho php
tr xem vo mt khong thi gian nht nh vi mt s chng trnh nht nh v phi c s
cho php trc ca cha m. H tin rng tivi cng ging nh thuc, phi c thi gian v liu
lng x|c nh.
Hai b|c s nhi khoa ni ting ~ a ra mt khuyn co c th: Trong ba nm u i, tr
khng nn xem ti vi qu na gi ng h mi ngy. Khi tr ln 3 tui, cha m c th cng tr
xem tivi hoc s dng my tnh thm na gi na.
Ngy cng c nhiu cha m cm thy vic la chn c|c chng trnh truyn hnh khng th
c ph mc hon ton cho con ci. H khng mun nhng mu nhn vt c vn nh
hng n con ci trong chnh ngi nh ca mnh. Nhng bc ph huynh mun bo v con ci
khi s tip xc hng ngy vi nhng cnh quan h tnh dc bn thu hay bo lc mnh m gi
c th lp t h thng gim st ca cha m trn tivi v{ m|y tnh. Mc d cha m khng cn
phi trnh cho tr khi mi bi kch ca cuc sng nhng h nn bo v chng khi nhng
chng trnh gii tr khi tnh t{n bo ca con ngi khng cn l bi kch m{ ~ tr thnh
cng thc.
Ch kim sot s lng v tnh cht ca vic tiu th cc sn phm truyn thng ca con ci
mnh khng thi l{ cha , cha m cn c th m cho tr nhng cnh ca tm hiu, kt ni
v{ ng gp thng qua c|c mi quan h lnh mnh, cc hot ng chi a vui v v cc s
thch c tha mn.

Chng 7. Ghen t:
Bi kch truyn thng
S ghen t gia anh ch em rut c mt truyn thng xa xa v{ y bi kch. V git ngi u
tin c ghi nhn trong Kinh Cu c l vic Cain git cht anh trai mnh, Abel. ng c ca
vic git ngi l s ganh ua gia hai anh em. Jacob ch thot cht di bn tay anh trai mnh
l Esau khi buc phi ri khi qu nh v ln trn nc ngoi. Nhng ngi con trai ca
Jacob ~ qu| ghen t vi cu em trai Joseph ca mnh n ni y em vo mt ci hm trc khi
thay i bn n t hnh, bin em thnh n l v bn cho mt o{n l|i bun qua sa mc.
Vy Kinh Thnh ni vi chng ta iu g v bn cht v ngun gc ca s ghen t? Trong mi
cu chuyn trn, s ghen t c khi m{o do cha m th hin s thin v vi mt a tr so
vi nhng a tr kh|c. Cain ~ git em mnh khi Thin Cha yu thch mn qu ca ngi em
ch khng phi ca cu ta. Esau tr nn ghen t bi m anh ~ i x thin v vi ngi em trai
Jacob, gip cu b nhn phc lnh t cha. Cn Joseph b c|c anh trai ganh ght v c cha yu
qu nht; cu c cha tng cho chic |o kho|c y mu sc v{ khng h b pht khi khoe
khoang v n mt c|ch tr tr|o.
Nhng cu chuyn v s ghen ght v tr th trong Kinh Thnh cho thy s ghen t l vn
ca cha m v con ci t thi c i. Tuy nhin, ngy nay cc bc cha m c th hc cch lm
gim cm xc tiu cc ny con ci mnh.
Nhng s kin khng my vui v: Con b bt phi c em
Ngc li vi cha m, con ci khng h nghi ng g v s ghen t trong gia nh. Chng bit iu
ngha l{ g v{ c t|c ng ra sao. D c c chun b k c{ng n th no th tr vn thy
k v tn thng trc s xut hin ca mt em b. Khng li no c th an i c din vin
chnh khi phi chp nhn chia s v tr ngi sao ca mnh vi ngi mi ni. k, ghen ght v
cnh tranh chc chn s xut hin. Khng lng trc c chng hay b sc khi chng xut
hin l mt s ngu ngc khng th chp nhn.
S xut hin ca a b th hai l cuc khng hong ln nht trong i tr nh, qu o khng
gian ca chng t ngt thay i v chng cn s tr gip c nh hng v dn ng.
c th thc s gip ch khng n thun l cm thng vi tr, chng ta cn bit tnh cm
tht s ca chng l g.

Khi thng bo vi tr v s xut hin ca em b, cch tt nht l trnh nhng gii thch di dng
v k vng sai lm, kiu nh: B m yu con rt nhiu v con tuyt vi ti mc b m quyt
nh c thm mt em b ging nh con. Con s yu em b thi. cng l{ em b ca con m.
Con s t ho v em. Con s lun c ngi cng chi.
Li gii thch ny nghe c v va khng thnh thc va thiu thuyt phc. Tr s kt lun mt
c|ch lgic hn rng: Nu b m thc s yu mnh, h s khng mong ch mt a b khc.
Mnh vn cha ngoan, v vy h mun thay mnh bng mt a tr mi.
Mt ngi v s cm thy th no nu mt ngy chng ca mnh tr v nh v tuyn b: Em
yu, anh yu em rt nhiu, em tuyt vi ti mc anh quyt nh mang mt ngi ph n khc
v sng cng chng ta. C y s gip em vic nh v em s khng cn phi c n mi khi anh i
lm na. Tnh yu ca anh ln d{nh cho hai ngi ph n. Ti khng ngh ngi v
s hnh phc ngy ngt vi mt sp t nh th. C y s t hi ti sao mnh c y thi vn
cha v ti sao anh y li mnh phi chia s anh y vi ngi {n b{ kh|c. Chc chn c y
s cm thy ghen tung v b ht hi.
Vic chia s tnh yu ca cha m hay v chng u gy tn thng. i vi tr, chia s c ngha
l nhn t i, ging nh chia mt qu to hay mt chic ko cao su. Vin cnh phi chia s b m
~ khin tr lo s ri, vy m chng ta cn k vng tr s vui mng v c em b th tht phi
l. Nhng nghi ng s ng{y c{ng gia tng v{ tr nn r rt vo thi k ngi m mang thai. Tr
nhn thy d cha ch{o i, em b ~ chim mt cha m ca mnh. M th t c thi gian cho tr
hn, c th l do b m phi nm trn ging hay thng xuyn mt mi v cn c ngh ngi.
Khi lo lng, tr thm ch khng th ngi trong lng m bi ch ~ b chim gi bi mt k
giu mt, mt k xm nhp cha tng l din. B th ht tm tr vo m, t c thi gian
chi a hay l{m c|c hot ng khc vi tr.
Tr v nh: Gii thiu k xm nhp
S xut hin ca mt em b c th c thng bo vi tr m khng cn ti s ph trng ph
phim. Mt thng b|o n gin l{ : Gia nh chng ta sp c mt thnh vin mi. D phn
ng tc thi ca tr c l{ g, chng ta cng nn hiu rng trong lng tr s c rt nhiu nghi vn
v lo u. May mn thay, v l cha m nn chng ta ang v tr thun li gip tr vt qua
thi k khng hong ny. Khng g c th thay i c thc t rng mt em b mi l mi e
da i vi s an ton ca tr. i vi nhng a tr l{ con u lng, cn l{ mi e da i
vi s duy nht ca chng. Chng cha bao gi tri nghim vic chia s tnh yu ca cha m nn
iu i vi chng v cng au n. ang l{ mi quan tm duy nht ca cha m, tr s

khng th thc s hnh phc khi s xut hin ca em b chnh l du hiu kt thc cho cuc
do chi ca chng trong vn a {ng.
Tuy nhin, tnh cch ca tr s c hon thin hn hay b bp mo i bi sc p v s cng
thng ca cn khng hong ny ph thuc vo k nng v{ s khn kho ca chng ta nhng
ngi lm cha m.
V d sau }y minh ha mt cch hu ch thng bo vi tr v em b sp ra i.
Khi Virginia, 5 tui, bit m mnh mang thai, c b ~ th hin s vui mng khn xit. C v mt
bc tranh y nng v hoa hng v cuc sng khi c em trai. Ngi m ~ khng khuyn khch
ci nhn mt chiu v cuc sng ny ca con g|i. Thay v{o c ni: C em i khi cng vui,
nhng i khi cng c rc ri. Thnh thong em con s khc v lm phin tt c chng ta. Em s
lm t ging ci v{ l{m bn t lt. M s phi tm ra cho em, cho em n v{ chm sc em. C
th con s cm thy b b ri v{ ghen t, thm ch con cn c th ngh rng: M khng yu mnh
na, m ch yu em b thi. Khi con cm thy nh vy, h~y n v ni vi m, m s yu con
nhiu hn v{ nh vy con s khng phi lo lng na. Con s hiu rng m yu con.
Nhiu bc cha m ngn ngi s dng phng ph|p n{y. H lo s s gieo rc nhng tng
nguy him v{o u con tr. Nhng chc chn rng nhng tng khng h mi i vi
chng. Li ni ca chng ta ch nn th hin s cm thng trc cm xc thc s ca tr. N
gip tr trnh xa nhng h{nh ng ti li v{ khi gi tnh cm thn thit cng nh s by t
thnh thc. Chc chn l tr s cm thy bc tc v on gin em b, nn tt nht l{ h~y tr
thoi mi by t ni kh ca mnh vi cha m, cn hn l{ phi kh s trong im lng.
Th hin s ghen t: Li ni tt hn h{nh ng
Cu chuyn sau }y minh ha c|ch ngi m gip cu con trai Jordan, 3 tui, ca mnh by
t cm xc kh chu v s xut hin ca em b. Ba tun na l{ n ngy m d sinh. Vy m mt
hm Jordan bng bt khc:
JORDAN: Con khng mun c em b trong nh{ }u. Con khng mun m v b chi vi em v
yu em.
M: Con bun v sp c em b. Con c g nh mnh s khng c em b no c phi khng?
JORDAN: Vng, con ch mun m, b v Jordan thi.
M: Ch ngh n em b thi m{ con ~ gin d ri ?

JORDAN: Vng, em s ly ht chi ca con.

M: Thm ch con cn hi s na.
JORDAN: Vng.
M: Con ngh m v b khng cn yu con nhiu v{ cng s khng c nhiu thi gian cho con
na.
JORDAN: Vng.
M: i Jordan, hy nh rng con s lun l Jordan duy nht ca b m v{ iu khin con v
cng c bit. Tnh yu ca b m dnh cho con s khng bao gi ging vi bt k ai khc.
JORDAN: Thm ch l c vi em sao?
M: Thm ch c em cng khng th ly i tnh yu ca chng ta dnh cho Jordan. Con yu , bt
c khi no con cm thy bun ru v bc tc, con h~y n v ni vi m, m s dnh cho con
nhng tnh cm yu thng c bit nht.
Sau khi em b ch{o i, Jordan by t s bc tc ca mnh bng cch bt nt em, |nh v{o ch}n
v{ i x rt t vi em. M Jordan ~ khuyn cu b: Con khng c l{m au em nhng con
c th v mt bc tranh c em trong v{ ct n ra lm nhiu mnh nu con mun.
Khi tr phi kim ch s ghen t ca mnh, tr s bc l n ra ngoi bng nhng biu hin v
th|i ~ c ngy trang. Khi on gin em mnh m{ khng c php ni ra, tr c th m
thy mnh y em ra ngoi t ca s tng mi. Tr c th s hi ti mc s tht ln v chong
tnh dy trong gic ng, thm ch cn chy ti ging ca em kim tra xem em b c cn
na hay khng. Khi nhn thy em vn cn nguyn vn, tr c th s cm thy qu vui mng
v nh nhm n ni cha m li lm tng rng l{ tnh yu tr dnh cho em. Nhng cn |c
mng l cch th hin bng hnh nh nhng iu tr s hi khi phi th hin bng li. S tt hn
cho tr khi chng c th bc l s ghen t v tc gin ca mnh bng li ni ch khng phi
bng nhng gic m |ng s.
Ngay sau khi em g|i ch{o i, cu b Warren 5 tui bng nhin c nhng cn th kh kh. B
m cu cho rng Warren lun yu thng v{ c mun bo v em gi, rng cu b yu em ti
cht i c (c l ti cht l{ mt s m t chnh x|c). B|c s khng c c s n{o kt lun
tnh trng bnh ca Warren. ng ~ quyt nh chuyn cu b ti phng khm sc khe tm
thn, ni cu b c th hc c cch th hin s ghen t v tc gin bng li ni thay v nhng

ting th kh kh. Mt v{i a tr bc l s ghen tc ca mnh bng triu chng ho hay ni

pht ban trn da thay v bng li ni. C a tr li t dm trn ging, mt v{i a khc li
quy ph|, ph| ph|ch c thay v ni ln cn gin d, mt s a li cn mng tay hay nh
tc mnh nh th mun che y mong mun c cn v lm tn thng em trai hay em g|i
chng. Tt c nhng a tr ny cn bc l cm xc ca chng bng li hn l{ bng nhng biu
hin khc. Cha m l nhn t chnh gip tr by t cm xc ca mnh.
Nhng mt khc nhau ca s ghen t
Cha m cn bit rng s ghen t tn ti trong con ci h d con mt ca nhng ngi thiu kinh
nghim s khng th nhn ra. S ghen t c nhiu mt v{ c ngy trang bng nhiu cch: N
c th c th hin thng qua s cnh tranh lin tip hay s n trnh khi mi cuc cnh
tranh, s cao chnh mnh mt cch hunh hoang hay s nhu m mt cch yu ui, s ho
phng n thiu thn trng hay s tham lam n tn nhn. Tr|i ng ca nhng s ganh ua
khng c gii ta thi th u lun xut hin }u trong cuc sng ca chng ta khi trng
th{nh. l{ khi chng ta c gng mt cch phi l nhm chy ua vi tt c nhng chic xe khc
trn ng, cay c v cng ch v thua mt trn tennis, sn s{ng |nh cc c mng sng v ti
sn ch chng minh mnh ng trong mt vn nh n{o , hoc lun phi c cng nhiu
hn ngi khc ngay c khi iu qu| sc ca h. Chng cng c th c nhn ra nhng
ngi lun n trnh th thch, lun cm thy mnh s thua cuc trc khi bt u mt cuc thi
u, lun sn sng ngi gh sau hay khng d|m u tranh d l cho quyn li chnh |ng ca
mnh. Do vy, s ghen t gia anh ch em rut nh hng ti cuc sng ca tr nhiu hn l{ hu
ht nhng iu m cha m c th nhn ra. N c th in m trong c tnh v lm bin dng nhn
cch. N c th tr th{nh giai iu dai dng ca mt cuc sng y trc tr.
Ngun gc ca s ghen t
Ghen t bt ngun t mong mun ca tr c tr th{nh ngi duy nht m cha m yu
thng. Mong mun ny chim hu tr ti mc chng khng th chp nhn bt k i th cnh
tranh no. Khi em trai hay em gi xut hin, tr cnh tranh vi em mnh d{nh c ton b
tnh yu ca cha m. S cnh tranh c th cng khai hoc giu gim ph thuc v{o quan im
ca cha m i vi s ghen t. Mt s cha m tc gin vi s k ca tr ti mc h trng
pht bt c mt du hiu cng khai no t tr. Nhng cha m khc li c gng mt cch ti tnh
trnh nhng l do c th dn n s ghen tung. H n lc thuyt phc con tr rng chng
lun c i x, yu thng cng bng v v vy khng c l do g phi ghen t. Qu cp, li
khen ngi, k ngh, nhng c quyn u tin, qun |o v{ n c nh lng v phn pht
mt c|ch bnh ng v cng bng cho tt c. Th nhng c hai c|ch trn u khng gip tr

thot khi s ghen t. Khng c s trng pht cng nh li khen ngi cng bng no c th lm
du kht vng c c chim tnh yu. V mong mun l{ khng th n{o |p ng ni, s
ghen t cng khng bao gi c th c ngn chn hon ton. Tuy nhin, ngn la ca s ghen
t s m mt cch an ton hay bng n mt cch nguy him cn ph thuc v{o th|i v hnh
ng ca chng ta nhng ngi lm cha m.
i ph vi s ghen t: Li ni v thi to nn s khc bit
Trong nhng hon cnh bnh thng, s khc bit v tui tc v gii tnh c th gy ra s ghen
t gia anh ch em rut vi nhau. Cc cu anh trai b ghen ght v chng c nhiu c quyn v
c lp hn. Em b b ghen ght v chng c cha m che ch hn. Mt b gi s ghen t vi
anh trai mnh v dng nh anh c t do hn. Mt b trai s ghen t vi ch gi mnh v
dng nh ch nhn c s quan t}m c bit hn. Mi nguy him ln dn khi cha m th
hin s phn bit gii tnh trong c|ch c x ca mnh mt cch r rng.
Trong trng hp , a tr c yu mn v dnh nhiu tnh yu thng hn thng tr
thnh nn nhn. Nhng ng b b m ny khng ch th hin r th|i i ch mt b gi sau
khi h ~ sinh ra v{i cu con trai, m cn nhn mnh rng nhng ng anh trai s phi c trch
nhim vi em gi ca chng. Cc cu anh s li cho em v nhn c nhiu c quyn hn
ch khng on gin cha m v ~ ban tng iu cho em v{ s khin cho cuc sng ca c em
tr nn kh s. Tht khng may, s ghen t khng c gii ta ca cc cu anh khng ch ph
hy tui th ca chng m cn ly i ca chng mi quan h tnh cm gia cc anh ch em rut
tui trng thnh.
Khi cha m u |i s yu ui ca a con nh hn l{ tnh c|ch c lp ca a con ln hoc
ngc li, s ghen t s tng ln. iu tng t cng xy ra nu nh mt a tr c |nh gi|
qu cao v gii tnh, ngoi hnh, s thng minh, kh nng }m nhc hay k nng x~ hi. T{i nng
vt tri c th dn n s ghen t, nhng chnh s |nh gi| qu| cao ca cha m v mt nt
tnh c|ch hay t{i nng n{o ca nhng a con s dn n s cnh tranh khng ngng gia
chng vi nhau.
i x nh nhau vi c a tr ln hn v{ nh hn khng phi l{ phng ph|p c|c ng b b
m c khuyn dng. Ngc li, tui t|c nn mang n nhng c quyn mi v trch nhim
mi. xml:lang="he-IL">a ln hn, nh mt iu tt yu, s c cho nhiu tin tiu vt hn,
ng mun hn v{ t do ra ngoi vi bn b hn a em nh hn. Nhng c quyn ny nn
c trao tng mt cch cng khai v vui v tt c bn tr u mong i c ln ln v
trng thnh.

xml:lang="he-IL">a tr b hn c th ganh t vi nhng c quyn ca a ln hn. Chng

ta c th gip tr i ph vi nhng cm xc ca chng, khng ch bng vic gii thch m cn
thng qua s thu hiu nhng t}m t tnh cm ca chng:
Con c con cng c th thc khuya.
Con c con ln hn.
Con c con khng phi 6 tui m l 9 tui.
M bit iu nhng b}y gi l gi con phi i ng ri.
Cha m cng c th v tnh thi thc s ghen t bng vic i hi mt a tr phi hy sinh cho
mt a kh|c: Em con cn c|i ging ca con. Xin li con. Nm nay chng ta khng th mua
gi{y trt mi cho con c. Chng ta cn phi tiu nhiu tin hn cho em b.
iu nguy him l tr s cm thy khng ch b tc ot vt cht m cn c tnh yu thng.
Do vy, nhu cu ca chng nn c t chi mt cch kho lo bng tnh yu v s trn trng.
Ngn ng ca tnh thng: Loi b s k
Nhng a tr cn nh tui bc l s ghen t ca chng mt cch khng kho lo: Chng hi
xem khi no em b cht hay gi xml:lang="he-IL">rng n nn c gi tr li bnh vin
hoc nht vo thng rc. Nhng a tr manh ng hn thm ch cn c th thc hin c mt
chin dch qun s nhm chng li k xm chim. Chng quy ri em mnh mt cch khng
thng tic: Chng c th m em cht nh mt con trn ang tiu dit con mi, chng y, m
hay |nh em lin tc bt c khi no c th. Trong nhng trng hp nghim trng, s k
ca anh ch em rut c th gy ra tn thng khng th cha lnh.
L cha m, chng ta khng th cho php tr bt nt em mnh. Nhng s tn cng c
xml:lang="he-IL">, d bng h{nh ng hay li ni cng phi c ngn chn bi chng gy tn
thng cho c nn nhn ln th phm. C hai bn u cn ti s cng rn v s quan tm ca
cha m. May mn l xml:lang="he-IL"> bo v s an ton th cht cho a tr nh hn, chng
ta khng cn phi tn cng vo s yn n v tnh cm ca a tr ln hn.
Khi mt a tr 3 tui b bt qu tang ang bt nt em mnh, h{nh ng ca tr cn c ngn
chn ngay lp tc cn ng c th cn c nu ra mt cch ci m:
Con khng thch em.

Con rt gin em.

H~y cho m thy con gin em nh th no. M s xem.
H~y a cho tr mt con bp b ln hay mt t giy v{ bt |nh du. Tr c th la mng bp b
hay v ln nhng ng nt th hin s tc gin. Chng ta khng gi tr lm g, ch quan
st vi con mt trung lp v{ |p li bng ging ni cm thng. Khi , ta s khng b sc bi s
d tn ca cm xc. Nhng cm xc l{ ch}n thc cn s tn cng li hon ton v hi. Cn
gin d c gii ta ln nhng vt v tri v gic s tt hn nhiu so vi khi n c trt ln
em b hay chnh bn th}n a tr. kin ca chng ta v vic ny cn phi ngn gn:
Con ang cho m thy con tc gin nh th n{o!
B}y gi th m ~ bit.
Khi con tc gin, h~y n v ni vi m.
Phng ph|p n{y gip l{m gim s ghen t mt cch hiu qu hn so vi trng pht hay xc
phm tr. Ngc li, phng ph|p sau }y s khng gip ch c g. Khi m ca cu b Walter
4 tui bt gp con trai ang ly ch}n ko r em trai mnh, c ~ ni gin ng ng: C chuyn
g vi con vy? Con mun git cht em sao? Con mun git chnh em mnh h? Con c bit l con
c th lm em tn tt sut i khng? Con mun em con b qu ? M ~ ni vi con bao nhiu
ln l{ khng c mang em ra khi ni. Khng c ng v{o em, con ng c bao gi ng
v{o em y! Phn ng nh vy s ch lm Walter on gin thm. Vy iu g s c ch hn cho
cu b? Khng c lm tn thng em b. Con yu, }y l{ con bp b ca con ny. Con c th
ko r n nh th n{o ty thch.
xml:lang="he-IL">i vi nhng a tr ln hn cng vy, chng ta cng cn phi i din vi
cm xc ghen t ca chng. Chng ta c th chuyn tr mt cch ci m hn:
Tht d nhn thy l{ con khng thch em.
Con c g em con khng xut hin.
Con c con l{ a con duy nht.
Con c m ch l{ dnh cho mi con.
Con tc gin khi nhn thy m cung qut ln vi em.

Con mun m vi con.

Con tc gin ti mc c th m em. M khng th cho php con lm tn thng em, nhng
con c th ni cho m bit khi no con cm thy b b ri.
Khi con cm thy c n, m s dnh nhiu thi gian hn na cho con, con khng cn cm
thy n c na.
Cng bng hay khc bit: H~y d{nh tnh yu c bit cho tng a tr
Thng th nhng ng b b m mong mun i x tuyt i cng bng vi tt c nhng a
con ca mnh cui cng s tr nn tc gin vi chng. Khng c g tht s|ch nh vic o m s
cng bng. Khi mt ngi m khng th a qu t|o to hn hay c|i m cht hn cho mt a
con ca mnh v lo s s khin cho nhng a cn li ghen t th cuc sng s tr nn tht nng
n. Nhng c gng nhm ong m tnh cm hay vt cht c th khin bt k ai tr nn mt mi
v tc gin. Tr khng khao kht s chia s tnh yu mt c|ch bnh ng: Chng cn c dnh
cho mt th tnh yu c bit, duy nht v{ khng thay i. Mu cht ca vn l s khc bit
ch khng phi l s cng bng.
Chng ta khng yu tt c nhng a con ca mnh theo mt cch ging nhau v hon ton
khng cn phi gi v t ra nh th. Chng ta yu mi a theo mt c|ch c bit duy nht v
khng cn phi vt v che giu lm g. Cng thn trng trnh s phn bit i x, ta cng khin
tr tnh t|o hn trong vic pht hin nhng bng chng ca s bt bnh ng.
D v tnh hay c , chng ta u nhn thy mnh ang ri v{o th sn s{ng i ph vi nhng
trn khc lc ph bin ca tr: Nh th l khng cng bng.
Cha m ng con ci li ko mnh bng s ln n ca chng. Chng ta khng yu cu tnh tit
gim nh, khng ku oan, cng khng b|c b trch nhim ca mnh. Hy chng li mong mun
gii thch hay bo cha. ng b sa { v{o nhng tranh ci khng bao gi c hi kt v s
cng bng hay khng cng bng ca nhng quyt nh m{ chng ta a ra. V{ trn ht, ng
b y n tnh th phi ph}n chia hay ong m tnh cm ca mnh v mc ch ca s cng
bng.
Vi mi a tr, hy truyn ti tnh cm c bit duy nht m ta dnh cho chng ch khng
phi l s cng bng hay tng t. Khi dnh mt vi pht hay mt vi gi vi mt trong nhng
a con ca mnh, chng ta hy ton tm ton xml:lang="he-IL"> vi a tr . Trong thi
gian y, hy khin con trai chng ta cm thy rng n l{ a con trai duy nht v vn khin con

gi chng ta cm thy rng n l{ a con gi duy nht ca chng ta. Khi ra ngoi vi mt a
tr, ng bn tm ti nhng a tr khc; hy ni chuyn v{ mua qu{ cho a tr .
khong thi gian y tr nn |ng nh, s ch ca chng ta khng nn b chia s.
Khi mong mun c c tnh yu trn vn t cha m ca tr c cng nhn, tr s cm thy
an lng. Khi mong mun c thu hiu v trn trng, tr s cm thy c an i. Khi cha
m trn trng gi tr duy nht ca tng a tr, chng s tr nn mnh m hn.
Ly hn v ti hn: Mt xml:lang="he-IL">u trng khc ca s ghen t
Mt hnh thc khc ca s ghen t xy ra tr nh c cha m ly hn. l{ tri nghim nhng
a tr ang gn b cht ch vi ngi cha hay ngi m c trao quyn nui dng chng.
Dng nh tt c u tt p cho ti khi mi quan h b e da bi mt k xm nhp mi,
mt ngi ln kh|c ang ny sinh tnh cm vi ngi cha hoc ngi m ang nui dng tr.
Chng c g bt thng khi tr cm thy khng an ton sau khi b hoc m khng cn sng
trong nh na. Chng s suy lun: Nu mt ngi c th b ri chng th ngi kia cng c th
l{m nh vy. Kt qu l tr tr nn phng v trc ngi cn li. Chng quan st tng c ch
ca ngi chc rng h khng gn b vi mt ngi ln khc. Chng khin ngi gp
kh khn trong vic hn h. Chng ni gin khi ngi ni chuyn in thoi v quy ph ht
mc c th khi i tng hn h ca ngi n chi. Chng sn sng chng li cn bun ng
canh chng h. Chia s ngi cn li vi mt ngi xa l l{ iu chng khng mong
mun.
Nhng ngi cha, ngi m cn lm g?
H cn hiu c tm trng khng my d chu ca con ci mnh, chia s vi cm xc lo lng
ca chng v khuyn khch chng ni ln mi bn tm ca mnh bng cch phn nh li v tha
nhn cm xc ca chng:
}y l{ thi im kh khn i vi con. M ang yu cu con phi chu ng mt s thay i
na. u tin, con phi lm quen vi vic khng c b cng m ch c m vi con. V by
gi con li c yu cu phi sng cng mt ngi l khng phi l b m ca con.
Con s rng nu m yu ai th m s khng cn yu con na.
Con khng mun ai xen v{o gia chng ta.
Con ang t hi liu m c b li con v{ i vi ngi n{y khng.

Con mong rng m khng cn ai kh|c ngo{i con yu thng m.

Con khng mun chia s m vi ngi l n{y.
Con c ng y bin i v{ cuc sng ca chng ta s tip din nh bnh thng.
Tnh yu thng v{ s thu hiu ca cha m c th xoa du ni s hi ca tr v gip chng
thch nghi vi tnh yu mi ca cha hoc m.

Chng 8. Ngun gc ni lo ca tr:

Mang n s an ton v tnh cm
Cc bc cha m hiu rng mi a tr u c nhng ni s hi v lo u ring. Th nhng, iu
h khng hiu l ngun gc ca nhng lo s ny. H thng hi: Ti sao con ti li hay t ra s
h~i nh vy? Mt ngi cha cn i qu| xa khi ni vi cu con trai ca mnh: H~y dng ngay
iu v l li. Con bit l con khng c g phi s c!
C th s hu ch nu im qua nhng cn nguyn ca s s hi tr v{ a ra mt vi gii
ph|p i ph vi chng.
Lo s b b ri: L{m yn lng tr bng s chun b k cng
Ni s hi ln nht ca mt a tr l b cha m b ri v{ khng c yu thng. Nh John
Steinbeck ~ m t trong cun tiu thuyt Pha ng vn a {ng ca mnh: S s hi ln
nht m mt a tr phi tri qua l vic mnh khng c yu thng. B chi b l{ a ngc
khin tr lo s V{ cng vi s chi b l ni on gin, cng vi ni on gin l nhng ti c
ca s tr th Mt a tr, b t chi tnh yu m n khao kht, s | mt con mo v che giu
b mt ti li ca mnh; mt a kh|c n trm tin gip mang ti tnh yu thng; a th
ba s ch ng c th gii lun lun l ti c, tr th v li cht chng ti |c.
Khng bao gi c da b ri mt a tr. K c khi a cng nh khi tc gin, khng bao gi
c cnh bo rng tr s b b ri. i khi chng ta v tnh nghe c mt ng b hay b m
tht ln vi a con l m ca mnh mt cch bc tc ngay trn ph hoc trong siu th: Nu
con khng nhc bc ngay lp tc, m s b con li }y. Mt tuyn b nh vy s khi dy
ni lo s b b ri vn vn n np }u trong t}m hn tr. N thi bng ln ngn la ca
nhng tng tng b b li mt mnh trn th gii ny. Khi tr l m qu mc cho php, cch
tt nht l chng ta nm ly tay chng v{ ko i ch ng e da bng nhng li l nh vy.
Mt s tr cm thy s hi nu cha, m hoc ngi chm sc khng c nh{ khi chng i hc
v. Mi lo s tim n b b ri c |nh thc trong gi}y l|t. Nh ~ khuyn co, nu li li
nhn v a im m{ chng ta ang trn bng tin, th in t hay my ghi m tr s thy yn
t}m hn. Tin nhn thoi c bit hiu qu vi tr nh, ging ni bnh tnh v{ ngn ng yu
thng ca cha m khin chng c kh nng chu ng s chia ct tm thi m khng cn lo
lng qu mc.

Khi dng chy cuc sng buc cha m phi xa ri con ci, s chia cch cn c chun b trc.
Mt s cha m cm thy kh khn khi phi thng bo s vng mt ca mnh v mt ca phu
thut, mt k ngh hay mt ngha v x hi n{o . V lo s phn ng ca con ci, h trn i v{o
ban m hoc khi a tr ang i hc v{ cho ngi th}n hay ngi gi tr gii thch tnh
hung vi chng.
Mt ngi m ca hai a tr sinh i 3 tui cn phi vo bnh vin thc hin mt cuc
phu thut. Bu khng kh trong gia nh bng tr nn cng thng v no lon nhng bn tr
khng c thng bo g. Bui sng ngy phi nhp vin, ngi m cm mt chic ti mua sm
trn tay, gi v rng c s i siu th. C ri khi nh v khng tr v trong vng ba tun.
Hai a tr dng nh ho a trong sut khong thi gian . Li gii thch ca ngi cha
khng an i c chng. Chng khc lc mi m cho n khi ng thip i. Chng ngi c ngy
bn ca s ngng ch m.
Tr s d dng chu ng s cng thng v phi chia r vi b m nu trc chng c
chun b cho tri nghim ny. S chun b hp l i hi nhiu hn nhng gii thch bng li l
thng thng. N i hi s giao tip bng ngn ng t nhin ca nhng tr chi hay chi,
nhng th thc s n c vi tri tim tr.
Trong mt trng hp khc, hai tun trc khi nhp vin, m ca c b Yvette 3 tui ~ ni vi
con gi mnh v s kin sp xy ra. Yvette khng my quan t}m nhng m c b ~ khng b
|nh la v iu n{y. C ni: Chng ta h~y chi tr M s i bnh vin nh. C dng mt b
bp b (c th mua hoc t lm vi s gip ca con) m phng cc thnh vin trong gia
nh, mt b|c s v{ mt y t|. Trong khi iu khin nhng con bp b ph hp bng tay v gi
ging chng, ngi m ni: M s i bnh vin cha bnh cho khi m. M s khng c
nh. M s khng c trong bp, khng trong phng ng hay phng khch. M s trong
bnh vin gp b|c s v{ c cha bnh cho khi m. Yvette khc: Con mun m ca con!
Con mun m ca con! Nhng m trong bnh vin cha bnh. M yu Yvette v rt nh c.
M nh c mi ngy. M ngh v Yvette v{ yu c. Yvette cng yu m. Sau m tr v nh,
Yvette v cng hnh phc, c b m v hn m.
V kch chia ly ti hp c ngi m v c con gi din i din li nhiu ln. Lc u, hu ht
l m c b ni chuyn nhng sau Yvette ~ l{m iu ny. S dng nhng con bp b ph
hp, c b ni vi b|c s v{ y t| h~y chm sc m c tht tt, cha khi bnh m c sm c
v nh.

Trc khi m ri nh, Yvette yu cu m chi li tr chi mt ln na. Yvette ng ht tt c

cc vai v kt thc bng nhng li ni trn an: M ng lo, con s }y i m tr v.
Trc khi i, m c b cng chun b mt v{i iu hu ch khc cho con gi: C cho Yvette lm
quen vi ngi bo mu mi, t mt tm hnh ln ca c vi Yvette trn t qun o, ghi m
mt s cu chuyn yu thch ca con cng nh nhng li nhn yu thng c b nghe trc
khi i ng. Trong nhng giy pht m c b s khng khi cm thy c n, bc hnh v nhng
li ni ca m ~ t|i khng nh vi Yvette rng tnh yu ca m vn lun gn v{ si m cho
c b.
Lo lng v mc li: Sai mt ly i mt dm
Mt cch v tnh hay c xml:lang="he-IL">, cc bc cha m vn khi dy cm gic ti li ni
con ci mnh. Ti li, xml:lang="he-IL">cng ging nh mui, l th gia v quan trng to nn
hng v cuc sng, nhng n khng bao gi nn l thc n chnh. Khi tr vi phm mt quy tc
v h{nh vi hay o c x hi, cha m s gp v ti li ca chng. Tuy nhin, khi b cm khng
c c nhng cm xc tiu cc hay suy ngh xu, chc chn tr s khng trnh khi vic
thng xuyn phi chu ng cm gic ti li v lo u.
xml:lang="he-IL"> ngn chn nhng cm gic ti li khng |ng c, cha m nn x l li lm
ca tr theo cch m mt ngi th my lnh ngh x l xml:lang="he-IL">chic t b hng.
Anh ta s khng tr|ch mc ngi ch xe m ch ra nhng ch cn phi sa cha. Anh ta khng
li cho ting ku kh chu ca ng c m{ ly l{m c s tm hiu nguyn nhn tht s
ca vn . Anh ta ch t hi: nguyn nhn g c th khin chic xe b hng?
Tr s cm thy v cng thoi mi khi trong thm tm chng bit c th hon ton t do suy
ngh iu mnh mun m khng s mt i tnh yu thng v{ s ng h ca cha m. Khi c s
bt ng quan im, nhng li l sau }y s v cng hu ch: Con cm nhn theo mt cch
nhng m li cm nhn theo mt cch khc. Chng ta cm nhn khc nhau v mt vn .
Quan im ca con dng nh ng vi con. Quan im ca m th khc. M tn trng suy
ngh ca con nhng m cng c suy ngh ca mnh. Mt cch v tnh, cha m c th to ra cm
gic ti li tr bng nhng gii thch di dng v khng cn thit. iu n{y c bit ng vi
nhng bc cha m tin rng cn phi qun l con c|i trn c s s ng thun ca chng cho d
i khi vn kh phc tp cn tr th cha trng thnh.
Cu b Zachary, 5 tui, ~ rt gin c gio ca mnh v c b m v khng ti trng trong sut
hai tun. Vo ngy c gio tr li lp, cu b ~ ging ly chic m ca c v chy ra sn. C m
cu v{ c gi|o ~ ui theo cu.

C GIO: Chic m l{ ca c, n phi c tr li cho c.

M: Zachary, con bit tha chic m khng phi l ca con. Nu con ly n, c Marta c th
b cm lnh v m tr li. Con bit l c y ~ b m hai tun ri. Zachary, con khng mun c
gio ca mnh b m li y ch?
Nguy him l ch li gii thch nh vy c th s khin Zachary cm thy ti li v c trch
nhim v bnh tnh ca c gio. Li gii thch d{i dng trong trng hp ny khng nhng
khng thch hp m cn rt tai hi. Tt c nhng g cn lm l ly li chic m. vt c
hon tr li cho ch ca n l cch gii quyt hiu qu hn nhiu so vi nhng li gii thch di
dng trn s}n trng.
C l sau c gi|o s ni chuyn vi Zachary v s tc gin ca cu b khi c vng mt v ch
ra cho cu nhng cch tt hn i ph vi tm trng .
Lo u v s ng vc v thiu kin nhn: H~y con khn ln
Khi tr b cm tham gia vo cc hot ng hay chu trch nhim v nhng vn m chng
cha sn sng, tr s cm thy on hn v tc ti. Rt t a tr c kh nng ho{n thin cc k
nng mt cch nhanh chng. Phi mt nhiu thi gian chng mi thnh tho trong vic buc
dy giy, ci khuy o, mc o khoc, m np l hay vn tay nm ca. Cch tt nht cha m c th
gip tr l ch i mt c|ch khoan dung v{ a ra nhng li nhn xt nh nhng v s kh
khn ca nhim v tr ang thc hin. Mc o khoc tht chng d d{ng g. hay C|i np bnh
tht l kh vn.
Nhng nhn xt nh vy s rt hu ch vi tr cho d n lc ca chng thnh cng hay tht bi.
Nu thnh cng, tr s thc s hi lng khi bit rng mnh ~ ho{n th{nh mt nhim v kh
khn. Nu tht bi, tr s c an i v ngh rng cha m bit l{ mt vic kh khn. Trong c
hai trng hp, tr u c c s cm thng v ng h ca cha m, iu khin s gn b
gia cha m v con ci tr nn mt thit hn. Cha l{m c vic g khng nn l{ nguyn
nhn khin tr cm thy mnh cha trng th{nh hay khng c nng lc. Nht thit khng
c cuc sng ca tr b ch ng bi yu cu ca ngi ln v mc hiu qu. Hiu qu
k vng l k th ca tui th. N qu| t so vi gii hn kinh t cm xc ca tr. N gy tn
hi n tim nng, ngn cn s pht trin, bp nght s thch ca tr v c th dn n s tr l
cm xc. Tr cn c hi tri nghim, u tranh v hc hi m khng b gic gi hay xc
phm.
Lo s v nhng bt ha gia cha m: Cuc ni chin vi nhng hu qu khn lng

Khi cha m ci nhau, tr s cm thy lo u v ti li lo u bi mi m gia nh b e da, ti li

v vai tr thc t hoc tng tng ca chng trong mu thun gia nh. D c chnh |ng hay
khng, tr vn thng cho rng chng l nguyn nhn ca nhng xung t . Tr khng v
tr trung lp trong cuc chin gia cha v m m{ ng v pha mt trong hai. Vic ny rt c hi
cho s pht trin nhn cch ca tr. Khi cha m b buc phi cnh tranh nhau c c tnh
yu ca con ci, h thng s dng ti cc chiu b{i nh hi l, nnh nt hay ni di. Tr s ln
ln vi lng chung thy b ph}n chia ng thi phi chu ng nhng mu thun trong t tng
v tnh cm. Hn na, nhu cu phi bo v mt trong hai b m khi ngi kia hay phi to ra
nhng c hi khin h chng li nhau s li du n trong tnh cch ca tr. T rt sm, tr s
lun lun t mn v gi tr ca mnh trong cuc cnh tranh gia b v m, cng ngy chng s
cng ra gi bn th}n mnh cao hn. Chng hc cch li dng v{ khai th|c, }m mu v tng tin,
d xt v mch lo. Chng s sng trong mt th gii m s chnh trc l gnh nng v s trung
thc l tr ngi.
Cha m c th x l nhng bt ha ca mnh bng cch tho lun trong ha bnh hoc dnh
chng cho nhng thi gian ring t khi khng c mt con ci. Mt mt, bit rng cha m ang c
nhng bt ng cn phi tho lun l{ iu rt hu ch cho tr. Mt khc, chng kin cha m ci
c, x xt nhau li khng c li cho tr cht no.
Mi chuyn s tr nn trm trng hn khi cha m ly d v tr b li dng nh mt con tt trong
cuc chin gia hai bn. Tr thng c sai i d xt cha hoc m, ph ph|n ngi v{ th
hin s thin v i vi ngi kia. Tr cng b li dng khi tr thnh cng c truyn t nhng
thng ip khng my vui v gia cha m. Khi iu xy ra, cuc sng i vi chng chc
chn s khng c g tt p. Tr thng phi m nhn vai tr ca mt ngi ln trn an cha
m rng chng vn yu thng c hai.
xml:lang="he-IL">i vi tr c cha m ly hn, cuc sng vn rt nng n d chng khng cn
phi tip tc chu ng nhng bt ha dn n vic ly xml:lang="he-IL">hn na. Chng cn
c yu thng bi c cha ln m v trn an rng chng khng c lin quan g n cuc ci v
gia hai ngi na. Sau cuc ly hn ca cha m, tr cng cn cht thi gian c th thot khi
cm gi|c au bun khi mt i m|i m bnh yn trn vn ng thi iu chnh bn thn cho ph
hp vi thc t mi ca cuc sng.
Lo s ci cht: Cu hi trong bc mn b mt
xml:lang="he-IL">i vi ngi ln, ci cht l bi kch bi khng ai c th o ngc c n.
Cht l s chm dt tuyt i v{ vnh vin ca mi hy vng. V th, i vi mi ngi, ci cht l

iu khng th nhn thc c. Khng ai c th tng tng c s kt thc v tan bin ca

chnh ci ti ca mnh. C|i ti l{ k c v hy vng, qu kh v{ tng lai, m{ con ngi th
khng th nhn nhn c bn thn nu khng c tng lai. Nim an i m{ c tin mang li
chnh l li |p cho c}u hi ln n{y. N mang n cho con ngi mt vin cnh tng lai c
th sng ri cht i trong thanh thn.
Nu ci cht vi ngi trng thnh xml:lang="he-IL">l mt iu kh hiu th vi tr con n
l mt cu hi trong bc mn b mt. Tr nh khng th nhn thc thu |o c rng ci cht
l vnh vin; rng khng c cha m hay li cu nguyn no c th mang nhng ngi qu c
quay tr li. S v ngha ca nhng iu c diu k trc ci cht l mt c n mnh ging
vo tr. N lm lung lay nim tin ca tr vo sc mnh ca nhng c m, n khin chng cm
thy yu ui v lo s. H~y cho chng khc than hay chng c khi con vt nui yu qu hay
ngi thn khng cn bn chng na. Kt qu l chng cm thy b b ri v{ khng c yu
thng. Ni s hi ca tr thng c phn nh trong nhng cu hi m{ chng hay t ra vi
cha m: Sau khi cht m s vn yu con ch?
Mt s bc cha m c gng bo v con ci khi cm gi|c au bun v tn thng khi mt i ai
m{ chng yu qu. Mt con c vng hay mt con ra cht, h vi vng thay chng bng mt
con khc, hy vng rng con s khng nhn thy s khc bit. Mt con mo hay con ch cht, h
vi v tng cho con mt con vt kh|c xinh p v{ t tin hn. Th nhng, xml:lang="he-IL">bi
hc tr s rt ra t nhng tri nghim u i v s mt mt t ngt c thay th mt cch
chng vnh ny l g? Tr c th kt lun rng mt i nhng ngi thn yu khng thc s
quan trng, rng tnh yu c th b th ch mt cch gin n xml:lang="he-IL">v lng trung
thnh c th d d{ng thay i.
Tr con (v c ngi ln) khng nn b tc i quyn c bun au v{ thng tic. Con ngi
cn phi c t do cm nhn ni au n khi mt i nhng ngi thn yu. Ch khi cm nhn
ni xt xa v mt cuc i hay tnh yu chm dt, tr mi c c lng nhn i su sc v nhn
c|ch cao thng. Tin c bn nht ca iu l{ tr nn v cn c chia s nhng ni bun
cng nh nim vui tt yu ny sinh trong cuc sng hng ngy ca gia nh. Khi mt ngi thn
ra i vnh vin v tr khng c cho bit nhng g din ra, c th chng vn s b bao vy bi
ni lo s khng c gi tn. Hoc tr s kha lp ch trng khng li |p v ngi th}n
bng nhng l gii ri rm v{ |ng s ca ring chng. Tr c th t trch mnh v s mt mt
v cm thy b chia cch khng ch vi ngi th}n ~ cht m c vi nhng ngi vn cn ang
sng.

Bc u tin cha m c th l{m gip tr i mt vi mt mt l cho php con thoi mi th

hin nhng s h~i, tng tng v cm xc ca chng. Tr s cm thy c an i v nh nhm
khi chia s nhng cm xc su kn vi ai thc s quan tm v lng nghe. Cha m cng c th
a thm v{o cuc ni chuyn vi tr nhng t ng biu t nhng cm xc m tr chc chn
c nhng thy kh khn din t. V d, sau s ra i ca ngi b m{ a tr rt gn b, cha
m c th ni:
Con nh b rt nhiu phi khng?
Con yu b{ rt nhiu. V{ b{ cng yu con.
Con c g c b }y vi chng ta.
Con c g b vn cn sng ng khng?
Tht kh m{ tin c l{ b{ ~ mt.
Tht kh m{ tin c b khng cn }y vi chng ta na.
Con c con li c th n thm b{.
Nhng c}u ni nh vy s cho tr thy cha m quan t}m n cm xc v{ suy ngh ca chng,
khuyn khch tr chia s ni s hi v nhng iu tng tng ca bn thn. Chng s mun
bit liu cht c au khng, bao gi th ngi cht tr v hay liu bn thn chng v cha m c
bao gi cht khng. Cu tr li ca cha m khi nn ngn ngn v trung thc: Khi mt ngi
cht i, c th s khng cm thy au; mt ngi ~ cht s khng bao gi tr li; tt c mi
ngi cui cng u cht.
Khi ni vi tr v ci cht, tt nht l cha m khng nn ni gim ni trnh. Khi mt c b 4 tui
c ngi ln cho bit rng ng ca c ~ i v{o gic ng vnh hng, c b ~ hi ng c mc
b ng hay khng. C b cng s rng ng ang gin mnh v ~ khng ni li tm bit v
chc ng ngon vi ng trc khi ng i ng. Khi c cho bit rng: B{ ~ ti thin ng v
bin thnh mt thin thn, mt cu b 5 tui ~ cu nguyn nhng ngi cn li trong gia
nh cng cht v bin thnh thin thn.
Khi c cho bit s tht mt c|ch n gin v trung thc, km theo nhng c ch v nh mt
tru mn, tr s cm thy an t}m. Phng ph|p n{y s hiu qu khi bn thn cha m ~ chp
nhn thc t v s sng v ci cht. Trong tt c nhng vn quan trng, th|i bao gi cng
mnh hn li ni.

Trng th{nh l{ iu khng h d d{ng. Qu| trnh n{y y p nhng cm xc v{ suy ngh hn
lon nh nghi ng, ti li v{ c bit l lo lng. Tr s h~i khi ngh mnh s b b ri, cm thy
kh s khi cha m ci c v bi ri, lo lng trc ci cht. Cha m khng th xua tan i tt c
nhng ni lo ny ca tr nhng h c th gip con mnh i ph tt hn vi chng bng cch
th hin s cm thng vi mi quan tm ca tr v chun b cho tr trc nhng s kin |ng
s hay au bun trong cuc sng.

Chng 9. Tnh dc v gi tr ca con

ngi:
Cch x l t nh cho mt vn quan trng
Nhiu bc cha m khng mun bit v hnh vi tnh dc ca con c|i mnh v{ ngc li, tr v
th{nh nin cng khng mong mun chia s cuc sng ring t ca chng vi cha m, c bit l
nu chng ngh cha m s khng chp nhn n. Nh mt b m trong nhm Hng dn lm cha
m k li: Khi cn tr ti khng mun b b m phn xt v cc vn o c. Ti quan h
tnh dc m khng c cm gic ti li hay hi hn. Nhng gi }y ti ~ l{ m ca mt c gi
ang tui thiu nin. L tr mch bo rng ti c th chp nhn vic con gi mnh c quan h
tnh dc, nhng ti khng mun bit iu . Ti cng khng mun con b tham kho kin
hay chia s vi ti.
S tht l{ i khi cha m ho{n to{n khng ngh ti con em mnh nh nhng thc th mang ham
mun tnh dc, bi vy h hon ton khng nm bt c xml:lang="he-IL">hnh vi tnh dc
ca chng.
Mt nhm nghin cu ti Trung tm Sc khe v Pht trin v thnh nin thuc i hc
Minnesota ~ cng b mt b|o c|o v{o th|ng 9 nm 2000 ni rng: mt na trong s cc b m
ca nhng thanh thiu nin ~ c quan h tnh dc tin tng mt cch m qung rng con ci
h vn cn trinh. Tin s Robert Blum, gi|m c ca Trung tm trn ni rng nghin cu ny
khng tm hiu l do ti sao nhiu b m (ch khng phi ng b, v c qu t trong s h chu
tr li) khng bit g v hot ng tnh dc ca con ci.
Giao tip gia cha m v{ con c|i, c bit l tr tui v thnh nin, s ch hiu qu khi mi
quan h gia hai bn c xy dng da trn s tin tng v quan tm ln nhau. Ch khi nhng
ngi tr tui cm thy rng chng c th n gn cha m, rng cha m s lng nghe quan im
ca chng m khng la mng, ch trch hay chi b nhng iu chng thc s cn ni, khi y
chng mi ci m vi cha m trong vn tnh dc. C b Selma, 13 tui, ni rng: Ti khng
th hi m bt c iu g v tnh dc. Nu ti lm th, b s bt u bn khon ti sao ti li hi
nhng c}u nh vy. B xml:lang="he-IL"> s hi: Con mun bit nhng iu l{m g?
xml:lang="he-IL">C b Juliet, 12 tui, cho bit: M ti tin rng khng hiu bit l th m bo
cho s trong trng khng bit th s khng l{m. B{ ph|t in ln mi khi ti hi v{i iu v
tnh dc. B lun tr li: Khi n{o ln con s c bit tt c nhng iu cn bit.

C rt nhiu bc cha m, hu ht l nhng ngi c con trai tui thanh thiu nin, cm thy
thoi mi v thm ch cn khuyn khch cc mi quan h tnh dc ca con c|i mnh. Ngc li,
rt nhiu ngi khng mun bit hay khng mun xml:lang="he-IL">c cho bit v tri
nghim tnh dc ca con ci bi h khng bit phi phn ng th no ngoi vic khin tr cm
thy ti li hoc trng pht hnh vi quan h tnh dc trc hn nhn ca chng.
S vic sau }y minh ha cch m b ca Charles tr|nh c bi kch ny mc d lc u ng
cng ~ b sc. Charles, 17 tui, tr v nh sau khi hon th{nh nm hc u tin ti mt trng
ni tr.
CHARLES: Con c c bn gi tuyt nht trn i!
B: .
CHARLES: Con thc s thch c y. Con s i gp c y vo ngy mai.
B: Con hn h ?
CHARLES: Tun trc con ~ gp c y trng. C y hn h vi Larry trc nhng con c
th nhn thy l c y thch con. Con ~ ng vi c y trc khi con thc s thch c y. Nhng
gi th con ~ hiu v rt thch c y.
B (chong vng bi qu nhiu thng tin c th l ngoi mong mun ca ng): , Charles,
con gp mt c gi m con thc s thch. Tht th v bit bao!
CHARLES: Chng con ~ cng nhau c tun trc v by gi con thc s thch c y. Con
nng lng mun c gp li c y.
B: C v nh tun cui cng trng thc s l mt tun hnh phc. B c| l{ con ~ c rt
nhiu tri nghim mi trong nm nay.
CHARLES: Vng, b s khng th tin con ~ hc c nhiu th no trong mn m nhc }u.
Chc chn l{ con ~ kh|c xa nhiu lm. Con o|n l{ vic xml:lang="he-IL">i hc xa nh{ ~
gip con trng thnh.
Thay v thuyt gi|o v{ rn dy, iu c th khin con trai cm thy ti li hoc khng mun tm
s vi mnh na, b ca Charles ~ tp trung vo nim vui ca con mnh v c c mt tnh
yu mi, ng thi gip con trai nhn nhn bn th}n nh mt ngi trng thnh.

Tuy nhin, mt s cha m, c bit l nhng ngi c c tin tn gio mnh m v cho rng
quan h tnh dc trc hn nh}n l{ iu sai tri, li cho rng khin con ci cm thy ti li ngay
c vi nhng mi quan tm v hi v gii tnh l mt cch hiu qu dy cho chng v gi tr.
Samantha, 13 tui, bit m mnh cm thy th no v cc vn lin quan ti tnh dc. C b
ang c gng xin c t chc mt ba tic tt nghip trung hc c s m cc bn c s rt
thch.
SAMANTHA: Con c th t chc mt ba tic tt nghip khng ?
M: Nu nh con mun.
SAMANTHA: M c bit mt v{i a s lm g ba tic khng? Chng chi tr hn nhau.
M: .
SAMANTHA: M bit l xml:lang="he-IL">iu c th xy ra trong ba tic ca con. Nh vy
c n khng ? Con khng bit liu chng con c chi tr khng. Nu quyt nh l con th
chng con s khng chi nhng chng con vn c th m. M ng ch ?
M: M phi suy ngh v iu n{y ~.
SAMANTHA: M c bit l Kinh Thnh chp nhn chuyn quan h tnh dc khng?
M: Cho nhng ai?
SAMANTHA: Cho nhng ai l chng v v phi khng ?
M: ng nhin l{ cho nhng ngi ~ ly nhau.
SAMANTHA: Cn v ba tic th sao ? M c ng xml:lang="he-IL">khng?
M: Con ngh th no?
SAMANTHA: Con ngh m s ni khng. ng khng ?
M: ng vy.
SAMANTHA: Hy ni cho con l ti sao? Con ch mun bit l do l g.

M: , m ngh c|c ch{ng trai v{ c g|i tui con cn qu tr. Hn v lm tnh ch dnh cho
ngi ln ~ c gia nh thi.
SAMANTHA (rn r): Con bit m s ni iu g ging nh vy m.
M Samantha ~ b qua mt c hi khin con gi cm thy thoi mi vi nhng quan tm
mi chm ca c b v tnh dc. C ~ c th ni vi c con gi t m ca mnh rng: M c th
thy rng con ang mun bit v nhng mi quan h lng mn nhng m khng ngh tr chi
ny ph hp vi nhng c b tui ca con. H~y ngh ti nhng iu khc m con v bn
con c th cng tham gia. Thay v{o , xml:lang="he-IL">c ~ l{m tng thm g|nh nng cho
c con gi vn ang cm thy rt ti li.
Khoi cm tnh dc ca chnh cha m
Gio dc gii tnh bt u vi nhng quan im ca cha m v khoi cm tnh dc ca chnh h.
H c thch v b ngoi, mi v cm gi|c m{ c th h mang li hay khng, hay h ngh rng bn
thn c iu g kh chu? H c vui v vi vic ngi kia kha th}n trc mt mnh hay
khng, hay h nhm mt v giu kn thn th trong s xu h? H c c cm c bit n{o vi
gii tnh ca chnh mnh hoc bn tnh khng, hay h trn trng n? H xem ngi kia nh k
li dng v thiu quan t}m hay nh ngi khi xng h hi nhng khoi lc chung.
D cm xc thc s ca cha m ra sao, n cng s c truyn ti ti con ci, ngay c khi li ni
ca h c gng che giu iu . }y l{ l xml:lang="he-IL">do ti sao tht kh ni vi cc
bc cha m mt cch chnh xc nn tr li nhng nhng cu hi ca con ci v gii tnh nh th
n{o. u tin, s bi ri ca chnh h trong vn ny phi c tha nhn, ng thi ni lo
lng v s lng tng ca h phi c thay i.
S bt u ca nhng cm gic sinh l
K t khi ch{o i, tr s sinh ~ c th cm nhn nhng khoi cm ca c th, v{ cng t khi
sinh ra, quan im v tnh dc ca tr ~ bt u qu trnh hnh thnh. Ngay khi c kh nng v
th cht, tr s bt u kh|m ph| c th mnh. Chng hc cch vn ng tay chn v thch th
khi c ng chm, c hay m p vut ve; nhng c|i ng chm v vut ve u tin n{y cng
chnh l mt phn ca gio dc gii tnh. Qua , tr hc c cch tip nhn tnh yu.
xml:lang="he-IL">~ c thi cc b m c cnh bo khng nn m p, vut ve v{ chi vi
con nhiu v mi lo ngi s l{m h chng. Cnh b|o n{y ~ khng c xml:lang="he-IL">ngha
g v nhu cu v{ khao kh|t c m p, vut ve v u ym con ci ca cc bc ph huynh mnh

m hn bt c nguyn tc no. Gi }y, chng ta bit rng tr cn tht nhiu nhng u ym

vut ve du dng v c b ln m cn |p ng nhu cu ca tr. N to ra nhng tri nghim
vui v cho c cha m v con ci xml:lang="he-IL"> xy p tnh cm gn b gia hai bn.
Nhng b m cho con b s c thm nim hnh phc khi c m v{ con u c c s tha mn
yu thng trn vn.
Khi tr khm ph ra rng ci ming mang n cho con ngi nhng cm gic th v, chng c
th a bt c th g v{o : ngn tay c|i, chn hay chi. Mt, nhai v{ cn mang li cm gic
d chu ngay c vi nhng vt khng n c. Cha m khng nn ngn cm nhng cm gic vui
thch ny m ch nn a ra gii hn: nhng th c cho vo ming phi hp v sinh. Mt s
tr s sinh cm thy hon ton tha m~n khi n; mt s khc li cn mt mt thm v cha m
khng nn ngn cm iu . Trong sut mt nm u i hoc hn, ming l knh truyn dn
chnh tr tip nhn th gii bn ngo{i. H~y tr c thoi mi tip nhn n.
Gio dc gii tnh v{ i v sinh ch ng
Trong nm th hai cuc i, tr s ch nhiu hn ti cm gic thch th trong qu trnh bi
tit ca c th. i vi chng, nhn, ngi v chm vo phn khng c g l gh tm c. Trong khi
hng tr ti thi quen i v sinh vn minh, cha m nn c bit ch khng khin tr cm
thy gh s c th hay sn phm ca c th mnh. Nhng bin php th bo v thiu suy ngh
c th khin tr cm thy cc b phn c th v chc nng ca n l{ iu g |ng gh tm
ch khng h thch th.
S rn luyn thiu kin nhn s khng bao gi mang li thnh qu. Mt a tr bnh thng s
kim so|t c vic i tiu ca mnh v{o ban ng{y khi c 2 tui ri hay 3 tui. Vic kim
so|t v{o ban m s din ra vo khong sinh nht ln th ba hoc th t. S c chc chn s
xy xml:lang="he-IL">n v cn nhn c s cm thng: , ln n{y con ~ khng kp vo
nh tm. Con ang qu| mi xy mt ta th|p {. m gip con lau sch nh.
Thiu rn luyn tt nhin cng khng th em n thnh cng. Khi tr hon ton khng nhn
c s tr gip no m ch i tiu theo cch ca mnh, chng c th s t dm v n trong
mt thi gian d{i. iu n{y i vi mt s tr c th rt thch th nhng khi chng li b l
mt s tha mn ch c c khi t c thnh tu n{o . Khi ~ sn sng, tr cn c
thng bo mt cch r rng v n cn rng ~ n lc chng phi l{m c iu g: B}y gi con
khng cn l em b na m l mt cu con trai ln ri. B m mun con cho b m bit khi no
con cn i v sinh v chng ta s gip con ngi v{o b.
Tr li cc cu hi

Gio dc gii tnh gm hai phn: thng tin v gi tr. Tr c th ly thng tin t trng hc, nh
th hay gia nh. Nhng gi| tr th tt nht l tr nn hc t gia nh. Tr s c c hiu bit v
cc mi quan h tnh dc v tnh yu thng qua vic quan st cha m chng tip xc vi nhau.
Nhn thy cha m chng m, hn hay c nhng c ch khi gi ham mun tnh dc s tr li cho
tr rt nhiu cu hi v gii tnh v tnh yu. N cng khuyn khch chng ci m vi nhng
cm gic v tnh cm yu thng ca mnh.
Trong gio dc gii tnh, cha m phi rt cn trng khng cung cp thng tin qu nhiu v
qu sm cho tr. Trong khi nhng cu hi v gii tnh ca tr nn c phn hi mt cch
thng thn, cc cu tr li khng cn phi ging nh mt lp hc v sn khoa. Chng c th
c tm tt ngn gn, din t trong mt hoc hai cu thay v mt chng xml:lang="heIL">on di.
Thi im thch hp cung cp thng tin v vn gii tnh cho tr l{ khi chng t nhng
cu hi lin quan. Khi mt cu b 2 hoc 3 tui ch vo b phn sinh dc ca mnh v thc mc:
C|i g }y? l{ thi im ph hp ni vi cu b rng: xml:lang="he-IL"> l{ dng
vt ca con. D tr c th ch xem dng vt nh l{ ch i tiu th ngi ln vn nn gi n
bng ci tn chnh xc. Khi mt a tr hi em b t }u ra, chng ta khng nn tr li em b
n t bnh vin hay do con c mang ti. Chng ta ni vi tr: Em b ln ln t mt ch c
bit bn trong c th m. Ty thuc vo cu hi, c th cn hoc khng cn phi ni ngay vi
tr ch c bit l{ t cung.
Ni chung, t khi cn rt nh, tr nn c bit tn v chc nng ca cc b phn c th v s
khc bit gia hai gii tnh. Cha m cng khng nn gii thch bng cch lin h vi cy ci hay
ng vt.
Hai cu hi |nh hu ht tr em trc tui i hc l: Mt em b c hnh th{nh nh th
no? V lm th n{o n c sinh ra? Li khuyn }y l{ h~y lng nghe cch gii thch ca tr
trc khi a ra li gii thch ca chng ta. Cch nhn thc ca tr thng lin quan n thc
n v{ s bi tit. Mt a tr thng minh tng gii thch: Nhng em b ngoan bt u t
nhng thc phm tt. Chng ln ln trong d dy ca m v chui ra t l rn. Nhng a tr h
bt ngun t nhng thc phm ti. Chng chui ra t nhng ni bn thu.
Li gii thch ca chng ta nn thc t nhng khng cn phi bao gm y thng tin v s
giao phi: Khi mt ng b v mt b m mun c em b, mt cht lng c gi l tinh dch vi
nhiu t bo tinh trng nh xu t c th ngi cha kt hp vi mt t bo trng trong c th
ngi m. S kt hp ca hai t bo bt u s hnh thnh ca em b. Khi em b ln n chui

ra qua }m o ca ngi m. i khi tr s i c ch r tn ni em b xml:lang="he-IL">~

chui ra. Tt nht l cha m khng cho php vic xm phm s ring t n{y. Thay v{o , chng
ta c th v ra mt hnh c th ngi ln, s dng mt con bp b lm v d hoc ch vo mt
cun sch c hnh nh minh ha.
Cu tr li ca chng ta c th s ch tha mn tr trong mt khong thi gian ngn. Tr c th
s tr li vi cu hi tng t hoc nhng cu hi khc. Ln t xml:lang="he-IL">cu hi tip
theo ca tr c th s lm cho cha m s h~i: L{m th n{o tinh trng ca cha chui v{o c
trng ca m? Theo ng nguyn tc trn, chng ta s ngh tr gii thch trc.
xml:lang="he-IL">C th chng ta s c nghe nhng l thuyt v gieo ht ging (B gieo
mt ht ging vo trong ngi m), hay n ht ging (B ni vi m hy nut mt ht tri
cy), v hin tng th phn (gi khin cc ht ging bay v{o ngi m), v gii phu hc (bc
s gieo mt ht ging v{o ngi m thng qua mt cuc phu thut).
Cu hi ca tr sau c th c tr li ngn gn: Tinh trng i ra t dng vt ca b. N
khp vi }m o ca m. }y c th l thi im tt nhn mnh rng tinh dch khc vi
nc tiu: Nc tiu l{ nc thi ca c th. Tinh dch l cht lng mang cc t bo tinh
trng.
Cu hi bt ng tip theo c th l{ Khi n{o th m v b to ra em b? }y khng phi l mt
cu hi ng nghnh nh chng ta tng. V mt cu tr li n gin s tha mn tr: C|c ng
b b m s chn mt thi im khi h cm thy thoi m|i v{ c mt mnh vi nhau. H
yu nhau v mun c em b cng yu thng. Cng c th s cn thit phi ni thm rng
cng nhau hay ghp i vi nhau l vn ht sc c| nh}n v{ ring t.
Mt vi cu b ao c cc ng b cng c th c em b. Chng hi: Ti sao trng ca m li
khng i v{o ngi b? C}u gii thch l{ c th ngi ph n c mt v tr gi l t cung ni
m em b c th ln ln. Cn c th {n ng th khng. Khng c g l{ bt thng khi mt a
tr hi: Ti sao li nh vy? Mt cu tr li n gin l{: Bi v c th {n ng v{ {n b{ c
hnh th{nh ho{n to{n kh|c nhau. Cn khng nh li vi tr rng c|c em b cng cn mt ngi
cha yu thng v{ bo v chng.
Cui cng, cc bc cha m cn nh rng mc d ni chuyn v gii tnh vi con c|i thng s
gy ra nhng lng tng hay ngng nghu, mt cht h{i hc s gip chng ta vt qua tt c,
ngay c vi nhng tnh hung kh x nht. Mt b m ~ k li cu chuyn th v sau: Cu con
trai 2 tui ri ca ti, Paul, hi liu ti c dng vt hay khng. Khi ti tr li l khng, thng
b hi vy th ti c ci g. Ti xml:lang="he-IL">|p: Ngi m c mt ni c bit. Paul hi

tip: Th c|i gi l{ g? Ti ~ ni vi thng b t trong khi ngh rng n cn qu nh

hiu tt c nhng iu ny. Vi tun sau , ti ang cng Paul, ngi trong xe y, bc vo
chic thang m|y ng c ti ta nh{ ni chng ti sng. Mt ph n cao tui bt u ln ting
hi thng b: Tn ch|u l{ g? Cui tun vui v ch? Chu c th ni ch{o khng? Im lng. Ti
ci ngi v pha trc, th thm v{o tai Paul: Ni ch{o i con. Ri thng b cng ni to Ch{o!
Ngi ph n tht ln: , t nht thng b cng c th ni ch{o! Paul lin |p tr b ta bng
c|ch nhn m m v{ ni mt cch r r{ng: Ch|u cn c th ni c t }m o na. C thang
my rung ln v ting ci cn ti kh khn lm mi gi c bnh tnh. Khi chng ti bc vo
cn h ca mnh thng b ni: xml:lang="he-IL"> l{ t di nht m con bit.
C th trn tri
Khi cn nh, nhn thy cha m kha thn c th kch thch hng phn tnh dc tr. Nhng liu
nh th c ngha l{ chng ta phi tr li thi k phong kin c xa hay khng? Ho{n to{n
khng. N c ngha l{ chng ta cn s ring t, khng ch v s bnh yn ca ring chng ta m
cn l v s pht trin ca bn thn tr. C xml:lang="he-IL"> th tha th cho tr khi chng xm
phm s ring t ca chng ta hay nhn chm chm khi chng ta ang tm hay mc qun o,
nhng khng nn khuyn khch nhng h{nh vi . N xml:lang="he-IL">n c bit cn thn
khng khin tr tin rng chng ta mun chng kh|m ph| c th ca chng ta.
D dng nhn thy rng tr lun t m v c th con ngi. Chng lun c c hi quan st s
khc bit gia con trai v con gi, thnh thong chng cng nhn lt qua chng ta. V chng rt
mun nhn chng ta k hn. Tt nht l chng ta nn tha nhn mt cch ci m s t m ca
tr nhng kin quyt bo v s ring t hp l ca mnh. Con c th mun xem trng m nh
th n{o nhng khi tm m thch c tm mt mnh. Chng ta c th xem mt vi tm hnh v
chng s tr li cc cu hi ca con. C|ch x l ny khng tn cng hay ngn cm s t m ca
tr m ch chuyn hng s t m sang nhng knh c th chp nhn c v mt x hi. S
t m c th c th hin bng li ni thay v nhn ng v{ ng chm.
Th dm
Th dm tr nh l vic lm d chu v mang li s thoi m|i nhng li gy ra rt nhiu bn
tm cho cha m. Tr c th lm vic t trn an khi cm thy c n, bun chn hay b t
chi. Nhng i vi cha m, n em n nhng mi bn tm v lo lng khng r rng. Hu ht
cc bc cha m u ~ tng nghe, c, thm ch tri nghim vic th dm v hiu }y l{ vic lm
v hi. H bit rng n khng gy ra bnh tm thn, v sinh, bt lc hay bt k loi bnh tt no
kh|c. Nhng khi ph|t hin con mnh ang nghch ngm c quan sinh dc ca chng, h rt gin

d v c gng ngn cm chng. L tr ni vi h rng vic th dm c th ch l mt giai on

trong qu trnh pht trin gii tnh thng thng hoc c th s tip din v{o tui trng
thnh. Th nhng, nhiu bc cha m vn kh c th chp nhn vic con mnh ang th dm.
Tuy nhin, th dm l mt phn t nhin ca tri nghim tnh dc tr. Nhng a tr thc
hin h{nh ng ny ti ni cng cng b{n n hay trong xe t nn c cha m nhc nh
rng nhng h{nh ng mang li cm gic tha m~n nn thc hin nhng ni ring t.
Quan trng l{ khng c phn ng thi qu hay s nhc tr mt li nhc nh trc tip v nh
nh{ng l{ S m nh vy khin con cm thy tht d chu, nhng l{ h{nh ng rt ring
t v{ ch nn lm trong phng ring ca con thi.
Nhng tr chi b cm o|n
Tr s sinh thch tm hiu c th mnh v khi ln hn tr thch kh|m ph| c th ca nhau. Rt
nhiu ngi trong chng ti vn cn nh lc nh tng ni vi mt ngi bn khc gii trong
khi cha m khng nhn thy rng: Ti s cho bn xem ci ca ti nu bn cho ti xem ci ca
bn. S thm kht hiu bit ny khng d dng b dp tt. S khc nhau v mt gii phu hc
lun gy tr ngi cho tr trong khi chng phi hiu rng khc bit khng c ngha l{ c iu g
bt thng. Thm ch khi s tht c gii thch v cm xc c thu hiu tr vn tip tc
vic khm ph ln nhau. Chng pht minh ra c|c tr chi, nh l{ tr chi b|c s hay nh{ ca.
Chng cng c th chi c tr nhn trm. Ngay c nhng bc cha m rt hiu bit v gii tnh
cng vn cm thy kh khn khi i ph vi nhng tnh hung nh vy. H c th kim ch
khng |nh n hay lm nhc tr nhng h khng chc l{m c|ch n{o thit lp mt gii hn
tch cc v hp l cho nhng h{nh ng nh vy. Ngy nay, mt s cha m thm ch cn phn
vn liu h c nn can thip vo nhng vn ring t nh vy khng do lo ngi s lm tn hi
n i sng tnh dc ca con sau ny.
Khi mt c b 2 - 3 tui xem mt cu b i tiu, c coi l{ iu bnh thng v mt gii
phu hc. Trong nh tr, ni tr dng chung nh v sinh, s t m c th c tha mn bng
vic quan st trc tip. Tuy nhin, khi vo lp mt, s quan s|t c xem nh ~ . Khi thy
mt b trai v{ b g|i ang tt qun xung v vn vy ln, chng ta khng nn hi chng: Con
ang l{m c|i g vy? (S rt ngng ngng cho c i bn nu tr ni ht ton b s tht.)
Khng nn lm tr xu h hay mng m tr bng nhng li nh: C chuyn g vi con vy? Con
nn cm thy xu h vi chnh mnh ch! Jimmy, m mun con v nh ngay by gi. Cn vi
chu, Melissa, ta s gii quyt sau. Mt kh|c, cng khng nn b qua cho chng mt cch d
dng hay bin minh bng c|ch |nh trng lng: Con khng ngh l{ tri rt lnh v khng nn
trn trung chy quanh nh vy sao? Tr nn c cho bit: Jimmy, Melissa, c hai con cn

mc qun o vo ngay v tm th g kh|c chi. Th|i bnh tnh khng hong ht ca chng
ta khin tr hn ch nhng th nghim lin quan n gii tnh m khng lm tn hi n mi
quan tm ca chng v tnh yu v gii tnh.
Nhng t ng tc tu
Khng cha m no thc s mun con ci mnh hon ton m tt v nhng t ng tc tu m{ bn
b chng s dng. Nhng t ng ny c sc mnh biu t v b cm o|n ti mc khin tr
cm thy chng tht to ln v quan trng. Khi tr s dng mt lot nhng t tc tu trong mt
hi ng b mt, chng cm thy nh th va mi son tho bn tuyn ngn c lp ca ring
mnh.
Nhng t ng xu cn c mt v tr c khoanh nh v ch r cho tr bit. Cha m nn by t
thng thn cm xc ca h v vn ny. Mt ngi m c th ni: M khng thch chng mt
t n{o nhng m bit tr con v thm ch l c ngi ln vn s dng. M khng thch phi nghe
chng. Hy dnh chng cho bn ca con. Mt ln na, chng ta tha nhn, tn trng cm xc
v mong mun ca tr nhng phi thit lp gii hn v chuyn hng h{nh ng ca chng.
ng tnh luyn i
Mt s cha m rt tc gin khi chng kin nhng a con trc tui v thnh nin ca mnh c
mi quan h thn mt, thm ch l quan h tnh cm vi bn cng gii tnh. H lo lng v xu
hng gii tnh ca con em mnh ch yu bi h lo s nhng thch thc m chng phi i mt
khi cng khai tha nhn vic mnh xml:lang="he-IL">l{ ngi ng tnh. Trong tui thiu
nin, cc cu b thng t tp thnh nhm vi nhau cn cc b gi th hp li thnh nhm bn
thn. Phn ln thi gian chng ni v gii tnh. Chng so snh nhng im |ng ch
xml:lang="he-IL">v{ ni i ni li nhng g m mi a trong s chng ~ ph|t hin ra. Tnh
bn cng gii tnh n{y l{ bc khi u cn thit cho s pht trin tnh yu khc gii.
C nhng a tr th nghim chuyn ny vi bn b ng gii. Nhng gi chng ta ~ bit tr
khi chng c khuynh hng qu lch lc, sm mun chng cng s chn mt bn tnh khc gii.
Cc nh nghin cu nh E. O. Laumann, J. H. Gagnon, R. T. Michael v{ S. Michaels ca Vin
nghin cu gii tnh Kinsey i hc Indiana ~ cng b kt qu nghin cu ca h v{o nm
1994 rng mc d nhiu ngi tha nhn c nhng tri nghim tnh dc ng gii nhng ch
4% xml:lang="he-IL">{n ng v{ 2% ph n coi h l{ ngi ng gii. Nhm ln v khuynh
hng t xml:lang="he-IL">nh dc khng phi l{ iu bt thng trong thi k v thnh nin.

Tr s rt may mn khi c cha m l nhng ngi ci m v bit chp nhn thc t, h cho
php tr chia s vi mnh mi quan tm v nhng cm xc gii tnh. iu m cc chuyn gia c
th khuyn cc bc ph huynh }y l{ g? Nhiu nm trc, xml:lang="he-IL">cc thanh thiu
nin ng tnh s c gi i iu tr t}m l nhng ngay c Freud cng khng my lc quan v
vic thay i xu hng gii tnh ca mt con ngi. Ngy nay, chng ta bit rng ng tnh
luyn i phn ln l do nguyn nhn v mt sinh hc, v{ do chng ta ~ ci m trong vic
chp nhn iu n{y hn v{ cng t n lc nhm thay i khuynh hng t xml:lang="he-IL">nh
dc ca mt ngi hn.
Khi ni chuyn vi con ci v ng tnh luyn i, cha m khng nn b qua nhng phn xt hay
n mang tnh o c. Ngoi ra, xml:lang="he-IL">cng khng nn tr|nh n vic tho lun
chnh x|c iu g s xy ra khi mt ngi {n ng yu mt ngi {n ng ch khng phi mt
ngi ph n. Hy trung thc v mang ti cho tr nhng thng tin tt nht m bn bit v vn
ny. Con ci s cm n v cha m xml:lang="he-IL">~ tin tng v ni s tht thay v trn
trnh khi chng hi: Ti sao Rebecca li c ti hai ngi m?
Gio dc gii tnh
Trong cuc sng, vn hc, truyn hnh v phim nh, nhng iu cm k v tnh dc u ~ tr
nn v ngha. Khuynh hng ca thi i chng ta l thng thn v t do. Tnh dc khng cn l
ch b cm o|n na. N c dy trong nh trng v{ c tho lun trong gia nh. Thm
ch trong nh th, o c ~ c |nh gi| li di nh sng thc t. V trong thc t,
xml:lang="he-IL">tnh dc lun l mt ch ph bin.
Tr v thnh nin mong mun tm hiu tt c nhng g c th v tnh dc. Chng bn khon, bi
ri, mun c cu tr li thc t v{ mang tnh c| nh}n. Khi c c hi c tho lun mt cch
nghim tc v tnh dc, chng s pht biu mt cch thng thn v hp l. Chng tm kim cc
tiu chun v{ ngha ca vn . Chng mun bn nng gii tnh ca mnh c tha nhn v
hp nht thnh mt c tnh tng th.
Chia s kinh nghim tnh dc
Jason, 15 tui, ni chuyn vi cha mnh v tnh yu v tnh dc. Cu ni: Con ~ kh|m ph| ra s
khc bit thc s gia con trai v con gi. Con gi ha hn tnh dc c c tnh yu cn con
trai ha hn tnh yu c c tnh dc. Yu ri b l trit l ca con.
B: iu g s xy ra vi c gi sau khi con yu ri b c y?

JASON: khng phi vic ca con. Con s c gng khng ngh v xml:lang="he-IL">iu .
B: , h~y ngh v n. Nu con quyn r mt c g|i quan h tnh dc bng vic ha hn tnh
yu, cm xc ca c y s tr thnh vn ca con.
Cha ca Jason ~ khng nh vi con trai nhng gi tr ca ng, rng trung thc v trch nhim
gn lin vi tt c cc mi quan h ca con ngi. Tt c nhng tnh hung, d n gin hay
phc tp, thuc v quan h x hi hay gii tnh, u i hi s chnh trc.
C b Natalie, 16 tui cho bit: B m ti v ti sng nh vo s n sng ca mt th mt m
khng li: Khng c nhng cu hi qu su, khng c cu tr li thc s. H thc s khng
mun bit iu g ang xy ra. V{ ti cng khng th ni vi h. Nh vy, ti c th ni mnh l
mt a con g|i ngoan.
B ti lun t c v s thng thn v trung thc ca ng, Joshua, 15 tui, ph{n n{n. Nhng
s trung thc ca ng y dng li khi vn gii tnh c a ra. }y l{ mt lnh vc m s
thng thn khng c ch{o n.
Cha m cn khuyn khch nhng a con ang tui v thnh nin trung thc vi cm xc
ca mnh v gii tnh: khng c ni c khi chng mun ni khng; lng nghe nhu cu ca
bn thn, tn trng s thoi mi ca chnh mnh; khng quan h tnh dc ch cm thy mnh
ngi ln hn v{ khng nhm ln gia mt mi quan h tnh dc vi mt mi quan h yu
ng.
Nhiu cha m b nhm ln v vai tr ca h trong i sng tnh dc ca tr v thnh nin. M
ca Sally ~ tham kho kin ca mt chuyn gia tm l khi c con gi 17 tui ca c hi xin
thuc trnh thai: Ti bit con gi mnh. Con b s yu v mun c lm chuyn . Vi thuc
trnh thai, t nht con b s c an to{n. Nhng ti vn cm thy khng thoi mi
xml:lang="he-IL"> chp nhn chuyn con b c quan h tnh dc.
Chuyn gia t}m l ~ tr li m ca Sally: Nhng a tr v thnh nin hi xin cha m thuc
trnh thai cho thy chng cha sn sng cho tui trng thnh. Bng vic a thuc trnh thai
cho con, cha m ~ chi b c hi c c mt kinh nghim sng cn ca tr: t quyt nh v
chp nhn hu qu. Mt ngi trng th{nh khng trch nhim cho cha m m s t mnh
chu trch nhim.

Khi m ca Sally tr v nh, c thng bo vi con g|i: Con yu, nu con ngh rng mnh ~ sn
sng cho vic quan h tnh dc th con cng sn s{ng tham kho kin b|c s v thuc trnh
thai v nhn trch nhim cho hnh vi ca con.
Tnh yu chn chn
Betty, 16 tui, ni: Ch c tnh yu mi bin h c cho tnh dc. V vy, xml:lang="he-IL">lc
n{o ti cng yu mt ai . C|ch tip cn hoi nghi ny c mt tin mang tnh x hi. Betty
cm thy ti li v cch duy nht c c th bin h cho hnh vi tnh dc ca mnh l{ yu ai .
Tnh yu, d l tht hay tng tng, s chuc li ti li ca c. Nhng tnh yu khng ch l
cm gi|c v{ am m. Tnh yu l mt h thng nhng quan im v mt chui c|c h{nh ng
khin cho cuc sng ca c ngi yu v{ ngi c yu tr nn tt p hn. Tnh yu l~ng
mn thng m qung. N tha nhn im mnh nhng khng th nhn thy im yu ca
ngi c yu. Ngc li, tnh yu ch xml:lang="he-IL">n chn chp nhn im mnh nhng
khng chi b im yu. Trong tnh yu chn chn, khng c chng trai hay xml:lang="he-IL">c
gi no c gng khai thc v s hu ngi kia. Mi ngi thuc v chnh bn th}n ngi .
Tnh yu nh vy mang li s t do by t v{ n}ng qu trnh t hon thin bn thn ca mi
con ngi. Tnh yu v tnh dc khng ging nhau nhng nhng ngi may mn s c kh nng
kt hp chng li vi nhau.

Chng 10. Tng kt:

Nhng bi hc hng dn lm cha m
Mc ch ca vic lm cha m l{ g? l{ gip mt a tr tr thnh mt ngi tt, chnh trc,
tn tm v c lng trc n.
Lm th n{o cm ha mt a tr? Ch c th bng nhng phng ph|p nh}n vn, bng cch
tha nhn rng qu| trnh l{ phng ph|p, rng kt qu khng bin minh cho phng tin v
rng trong khi n lc dy tr bit c|ch c x, chng ta khng c lm hng cm xc ca
chng.
Tr hc hi t nhng iu chng tri nghim. Chng ging nh b tng cn t vy. Bt c t
ng n{o c ni vi chng u li du n. Bi vy, iu quan trng l cha m phi hc cch
ni chuyn vi tr khng gy bc tc, tn thng, khng l{m gim s t tin ca tr hay lm
chng mt i nim tin v{o nng lc v gi tr ca bn thn.
Cc bc cha m cn c ting ni trong ngi nh ca mnh. Phn ng ca h trc mi vn s
quyt nh liu vn s tip tc leo thang hay s lng xung. Do vy, h cn t b th ngn
ng t chi v hc ngn ng chp nhn. Thc ra, h ~ bit iu ri nhng ch dng vi
khch kha v{ ngi l. l{ ngn ng khng lm tn thng cm xc v khng ch trch hnh
vi.
Mt cu sinh vin bn qun b ang i ngang qua ng th sut cht na b mt bc ti x taxi
}m phi. V cng tc gin, bc ti x taxi ht ln v mng m: Sao khng thm nhn ng
th, v cng ri ngh! Cu mun cht ? Cu chc phi cn m mnh dt tay i qua ng
y!
Cu thanh nin vn thng ngi v{ bnh tnh hi: }y l{ c|ch b|c s ni chuyn vi mt bc
s y {? B|c t{i x t ra hi hn v xin li.
Khi cha m ni vi con ci ging nh lc h ni chuyn vi b|c s, h s khng khiu khch hay
lm chng ni cu.
Thomas Mann, tc gi tng ot gii Nobel vn hc, ~ ni: Bn thn li ni l c mt nn vn
minh. Th nhng, li ni cng c th rt tn bo. N c th cha lnh vt thng nhng cng
c th gy ra nhng tn thng nghim trng. Cha m cn phi ni th ngn ng ca tnh yu.
H cn nhng li ni truyn t cm xc, nhng phn hi l{m thay i tm trng, nhng tuyn

b ku gi thin ch, nhng cu tr li mang n s khai sng v nhng li i |p th hin s

tn trng. Con ngi giao tip bng ngn ng ca tr tu. Cha m giao tip bng ngn ng ca
tnh yu thng v{ s quan tm th d dng chm ti cm xc v{ |p ng nhu cu tnh cm
ca tr. N khng ch gip tr xy dng hnh nh tch cc v bn thn m cn dy chng cch
tn trng v quan tm ti cha m.
Tuy nhin, vic thay th th ngn ng thng thng m chng ta vn s dng bng ngn ng
ca tnh yu thng l{ iu khng h d d{ng. Sau }y l{ mt v d. ng Bloom ~ tham gia
nhm hng dn dnh cho cc bc cha m mong mun hc phng thc giao tip hiu qu v
thn mt hn vi con ci. Sau vi bui gp g v tho lun, chng ti ~ c nhng trao i sau:
NG B: Hnh nh mi iu ti tng ni vi cc con ca mnh u khng ng c|ch. Th nhng,
ti thy rt kh thay i cch giao tip cng nhc ca mnh.
TIN S G: Thay i quan im v hc hi k nng mi l nhng vic khng h d dng.
NG B: Khng ch v l do }u nhng nu ng ng th ti ang i x vi bn tr mt cch
thiu tn trng. Tho no chng khng tn trng m{ cng chng nghe li ti.
TIN S G: ng l{ ng t tr|ch mnh v ~ khng hiu bit hn?
NG B: Chc l{ nh vy. Chng no ti cn trch c bn th}n th ti cng s cn trch c l tr
thay v thay i cch ni chuyn vi chng. c ri, gi th ti ~ bit phi lm g. Ti phi thi
khng trch c bn thn na v c gng suy xt xem liu th ngn ng ca tnh yu thng m{
ng ra sc c sy c thc s hiu qu hay khng.
Khi cha m n lc giao tip vi tr bng tnh yu thng, tr s nhn ra s khc bit v ni
chuyn vi cha m theo c|ch tng t.
ng Brown a c con g|i Debbie, 9 tui, ca mnh ti ch l{m v{o ng{y vn phng ng ang
c sn sa li. ng thut li cuc ni chuyn sau:
NG B: B khng th no chu c mi sn v{ nhng th bi bm ny. Mi th tht ln xn.
DEBBIE: Lm vic trong tnh trng ny th tht l khng khip. Ch ny tht l mt m hn n.
NG B: , ng vy.
DEBBIE: Lm sao b li thch nhng iu con ni vi b vy?

NG B: B thch n. B t nh: Debbie hiu mnh cm thy th n{o.

DEBBIE: Con nhn thy l{ c|ch m{ gn }y b hay ni chuyn vi con.
Nhng c|c bc cha m cng nn c cnh b|o khng qu k vng rng tr s lun trn
trng phng thc giao tip mi hay s dng th ngn ng tng t vi h. i khi, tr vn
cho rng thay v ch tha nhn cm xc, cha m s gii quyt vn cho chng, nh mt b m
~ k li nh sau.
Mt ngy n, cu con trai Noah, 11 tui, ca c phn nn v cu em trai 7 tui ca mnh l Ron.
NOAH: Con pht m v mt mi v Ron lun ni di, gian ln v quy nhiu con.
M: Chc l con phi thy kh chu lm. Con v nh sau mt ngy di trng m li c cho
n bi cu em trai lun lm con khn kh.
NOAH: M li nh vy na ri. Con bit con cm thy nh th no. Con khng cn m phi ni
vi con.
M (bnh tnh nhng khng phng th): Khi ai ni vi m v vic m cm thy nh th no,
m s cm thy c cm thng.
NOAH (thm ch cn tc gin hn): Nhng con bit l m hiu con. Con ngh m ~ tin tng
qu mc vo lp hc vi b|c s Ginott ri. Con khng thch s thay i m.
M: Vy m phi gip con th n{o }y?
NOAH: Con mun m la mng Ron nhiu hn.
M: Nhng m ~ hc c rng la mng s khng gii quyt vn g.
NOAH: Con cn m gii quyt vn ca con vi Ron.
M: M ~ tng c gng l{m iu nhng b}y gi th m khng lm na. chnh l{ s thay
i m con khng thch. M ~ hc c rng phi c nim tin vo kh nng ca con trong vic
gii quyt vn ca chnh mnh.
NOAH: Th cn vic Ron ni di th sao? Con khng th chu ng c chuyn .
M: Va mi ti qua b con cng ni vi m rng ng y rt bc mnh v chuyn Ron ni di v
rng chnh con trai ng y, Noah, ~ khin ng bnh tnh li bng cch nhc cho ng nh ch

l mt giai on ca s trng th{nh m{ thi. Con c hnh dung c mt cu b 11 tui li c

th gip cha mnh phn ng bnh tnh trc hnh vi sai tri ca mt a b khng?
NOAH: Con ngh l{ mnh ~ gip c b. V c l con cng c th gip c chnh mnh.
Cc bc cha m cn phi c k nng khi b cng kch h khng quay tr v cch phn ng c
vi tr. Ngi m n{y ~ khng cu con trai quyt nh tm trng ca mnh hay lm gim
quyt tm tip tc thc hnh nhng iu mnh ~ c hc. Bi v c cm thy tnh yu thng
v s th th|i khi tha nhn hon cnh kh chu ca con trai, c khng c gng bin minh cho
bn th}n hay nhng b trc i hi chnh c phi l{ ngi gii quyt vn ca cu b. Thay
v{o , c gip con g}y dng nim tin vo kh nng t gii quyt vn ca bn th}n v{ qua
gip cu b trng thnh.
K lut: Thoi mi vi cm xc nhng nghim khc vi hnh vi
Cc bc cha m mun bit trong qu| trnh rn gia k lut cho con ci mnh, nhng phng
ph|p c ch ra trong cun sch ny l qu nghim khc hay d di. Cu tr li l: chng rt
nghim khc i vi nhng hnh vi sai tri ca tr. Nhng tt c nhng cm xc, mong mun,
c ao v{ tng tng u c cho php, d chng tch cc, tiu cc hay xen ln c hai. Cng
ging nh chng ta, tr khng th iu khin c cm xc ca mnh. i khi, chng cm thy
thm mun, b cm d, ti li, tc gin, s hi, gh tm, au bun hay vui sng. Th nhng, d
khng th la chn cm xc ca mnh, tr phi chu trch nhim v cch thc v thi im th
hin chng.
Nhng hnh vi khng th chp nhn c s khng c dung th. Tht l kh chu khi c phi
c gng p buc tr thay i nhng hnh vi khng th chp nhn c ca chng. Tuy nhin,
nhiu bc cha m vn ct vn bn thn vi nhng cu hi v ngha: L{m th n{o bt Mark
lm vic nh? Lm th n{o p Freddy lm bi tp? Lm th n{o khin Grace chu dn dp
phng ca con b? Lm th no thuyt phc Connie khng ngoi sau gi gii nghim? Lm
th n{o bt Ivan sinh hot iu ?
Cc bc cha m cn phi hiu rng cn nhn v thc p l hon ton v ch. p ung ch nui
dng s on gin v chng i. p lc n t bn ngoi s ch khin tr coi thng v t ra
thch thc. Thay v c gng |p t mun ca cha m ln con ci, chng ta c th t|c ng ti
tr thng qua vic nhn nhn quan im ca chng v{ chng tham gia gii quyt vn .
V d: Freddy, thy gio thng bo vi b m l{ con ~ khng l{m b{i tp v nh. Con c th ni
cho b m bit c vn g khng? Liu b m c th gip c g cho con khng?

D cu b Freddy 11 tui c tr li ra sao, cha m cu cng ~ bt u mt cuc i thoi gip

tm ra ngun gc ca vn v{ qua gip Freddy t chu trch nhim v vic lm bi tp ca
mnh.
Tr cn mt nh ngha r r{ng th no l mt hnh vi c th chp nhn c v th no l mt
hnh vi khng th chp nhn c. Phi kim ch nhng cn bc ng hay s thm mun ca
mnh m khng c s gip ca cha m l{ iu rt kh khn i vi tr. Khi bit r gii hn
ca nhng h{nh vi c cho php, tr s cm thy an to{n hn.
Cha m d d{ng t ra c|c quy nh, a ra nhng cm o|n v{ gii hn nhng li cm thy rt
rt kh khn khi tu}n th chng. H thng t ra linh ng v mm do khi con tr thch thc
nhng quy nh h ~ t ra. Cha m lun mun con c|i c hnh phc. Khi cha m t chi
khng cho tr ph v nguyn tc, tr c th khin cha m cm thy khng c yu thng v{
ti li.
Xem tivi ti nay nh vy l{ ri, ngi b ni vi cu con trai Steven 10 tui ca mnh khi
chng trnh tivi ca cu b kt thc. Steven ni c|u v{ ht ln: B tht ch k! Nu yu con, b
s cho php con xem chng trnh con yu thch s ph|t ngay sau }y. Ngi b n{y ~ b cm
d nhng b. Tht khng d dng t chi mt li cu xin nh vy. Nhng anh quyt nh
khng to ra tin l. Anh tun th gii hn m{ mnh ~ t ra.
Do c rt nhiu quy nh kh c th c thc hin, cc bc cha m nn xp th t u tin cho
nhng quy nh ca mnh v c gng hn ch chng mc cng t cng tt.
Yu thng v{ giao tip hiu qu vi con c|i l{ iu c th
p dng nhng nguyn tc giao tip thu hiu sau }y s gip cc bc cha m yu thng v{
tip cn hiu qu vi con ci.
1. Khi u ca s khn ngoan l bit lng nghe: Lng nghe mt c|ch ng cm s cho php cha
m tip nhn nhng cm xc m li ni c gng truyn ti, thu hiu nhng iu tr ang cm
nhn v tri nghim ng thi nm bt quan im ca tr c th i n tn cng bn cht
ca cuc tr chuyn vi chng.
Cha m cn c t tng v c tri tim rng m gip h lng nghe s tht cho d s tht c
d chu hay khng. Nhiu bc ph huynh cm thy lo s khi phi lng nghe con ci bi c th h
khng thch nhng iu mnh nghe thy. Nu cha m khng to ra mt mi trng |ng tin cy
khuyn khch con ci chia s c nhng cm xc, quan im hay kin khng my d chu ca

chng th tr cng s khng thnh thc. Chng s ch ni vi cha m nhng iu m h mun

nghe.
Lm th n{o cha m to c s tin tng ni tr? Thng qua cch phn ng ca h trc
nhng s thc khng d chu. Nhng bnh lun sau }y ca cc bc cha m s khng hu ch
cho tr:
Tht l mt tng in r (gt b)
Con bit l con khng ght m m{. (chi b)
Con lun l{m mi vic m chng chu suy ngh k g c (ch trch)
iu g khin con ngh mnh t{i gii th? (xc phm)
M khng mun nghe thm bt c t no v n na! (ni gin)
Thay v{o , h~y tha nhn: , m thy ri. M rt trn trng vic con chia s nhng cm xc
mnh m ca mnh vi m. Vy ra l{ suy ngh ca con. C|m n con v ~ lu m v iu
. Tha nhn khng c ngha l{ ng tnh. N ch l cch m u cuc i thoi y tn trng
thng qua vic xem xt nghim tc nhng pht biu ca tr.
2. Khng c ph nhn suy ngh ca tr, khng tranh lun v cm xc, khng chi b m c,
khng ch giu s thch, khng bi nh quan im, khng xc phm tnh cch, khng tranh ci
v tri nghim ca tr. Thay v{o , h~y tha nhn chng.
Ti b bi, Robert, 9 tui, t chi khng chu xung nc. Cu b ku ln: Nc lnh qu m
con th thy khng khe. B cu b |p li: Nc khng lm sao c. l{ do con ~ mnh b
t ht. B bi ~ c lm m, ch c chn con l lnh ngt. Con s hi ging nh mt con th
v ku khc ging nh mt a b. Con go tht th khe th nhng tht ra li ch l mt a
yu ui.
Nhng li ni ca ngi b ~ ph nhn suy ngh ca cu con trai. Anh ~ tranh lun v tri
nghim, ci c v cm xc v xc phm ti tnh cch ca cu b.
Cch phn ng ng n l tha nhn cm xc ca a tr: Con khng c khe m{ nc th
c v hi lnh. Chc con c g hm nay mnh khng phi nhy xung b bi. Mt cu tr li
nh vy s lm du i s chng i t pha tr. a tr cm thy c tha nhn v tn trng.
Nhng li ni ca cu b c xem l nghim tc v cu khng b ln |n v iu .

Khi Mary, 10 tui, phn nn vi m: Sp mn qu m i, m c b ~ lp tc ph nhn kin

ca con v tr li: }u, c mn }u. M hu nh khng cho t mui n{o. Nu hc c cch
tha nhn cm nhn ca con gi, c s tr li: , n qu mn vi con {! Tha nhn khng c
ngha l{ ng tnh. ch l cch th hin s tn trng kin ca tr m{ trong trng hp
c th ny l v gic ca c b.
3. Thay v ch trch, h~y hng dn. Nu vn v{ a ra gii php kh thi. ng ni vi tr bt
c iu g tiu cc v bn thn chng. Cm thy kh chu khi bt gp nhng cun sch m con
g|i mnh mn ca th vin ~ qu| hn phi tr, mt b m ~ qu|t mng v ch trch: Con
tht v trch nhim. Lc n{o con cng chn ch v lng qun. Ti sao con khng tr li sch cho
th vin ng hn? Nu s dng phng ph|p hng dn, ngi m s nu vn v{ a ra
hng gii quyt: Nhng cun sch ny cn c tr li cho th vin. ~ qu| hn ri con .
4. Khi tc gin, hy miu t nhng g bn nhn thy, cm nhn v{ mong i, hy bt u vi i
t B/M: B/M cm thy tc gin, kh chu, bc bi, phn n, kinh h~i. H~y tr|nh tn
cng tr. Khi b ca Billy, 4 tui nhn thy cu nm | v{o bn mnh, anh ~ khng xc phm v
s nhc con trai bng nhng li nh: Con in {? Con c th khin bn b qu y. l{ iu
con mun sao? Con ng l{ mt a b c |c. Thay v{o , anh ni to: B ph|t in v{ tht
vng v con. Chng ta khng c nm | v{o ngi kh|c. Khng c lm tn thng ai c.
5. Khi khen ngi, nu mun ni vi tr s trn trng bn dnh cho tr hay cho n lc ca chng,
hy miu t h{nh ng c th. Khng c |nh gi| c|c c im tnh cch. Betty, 12 tui, ~
gip m sp xp li t bp. M c b ~ tr|nh khng s dng cc tnh t hay t ng th hin s
|nh gi| nh: Con ~ l{m rt tt. Con tht l mt con ong chm ch. Con s l mt ngi ni tr
tuyt vi. Thay v{o , c m t nhng g Betty ~ ho{n th{nh: B|t a v{ cc chn u ~
ng ch ca chng. M s d d{ng tm c th m cn. Phi tn nhiu cng sc lm nhng
con ~ l{m c. C|m n con. S cng nhn ca m ~ cho php Betty a ra kt lun ca
ring mnh: M thch nhng g mnh lm. Mnh l mt ngi chm ch.
6. Hc c|ch ni khng t g}y tn thng nht bng cch tha m~n trong tng tng nhng
th bn khng th tha mn tr trong thc t. Tr gp kh khn trong vic phn bit gia nhu
cu v mong mun. i vi chng, bt c th g chng i hi u l th chng cn: Con c th
mua mt chic xe p mi khng? Con thc s cn n. M l{m n i m{? Trong mt ca hng
bn chi: Con mun c chic xe ti ny. Con xin m h~y mua n cho con. Vy mt ng b
hay b m nn tr li con mnh ra sao? Tt hn ht l khng nn tr li cc lc Khng! Con bit
l chng ta khng c tin cho c|i m{. Tr s cm thy tn thng hn nu t nht cha m
c th tha nhn mong mun ca chng bng cch ni ln s cm thng ca h vi c mun

ca con: , m c g chng ta c th mua cho con mt chic xe p mi. M bit l con thch
dng n chy quanh th trn v c n trng na. N s khin con cm thy cuc sng d
d{ng hn bit bao nhiu. Hin gi chng ta khng c tin mua n. H~y m bn bc vi
b con xem liu ta c th mua n vo dp Gi|ng sinh khng nh. Hoc c}u ni: M c g
m c tin mua n cho con, s tt hn l{ Nhn thy c|i g con cng mun mua cho bng
c. Khng, con s khng c n }u, cho nn ng i hi na.
Elizabeth, 17 tui, ni vi m: Con cn i bng tai kim cng ca m eo ti ba tic khiu
v. Con c th mn chng khng ? V cng thng thn, m c b tr li: Chc chn l
khng! Con bit m khng cho php bt c ai eo i bng tai ca m. Nu con lm mt th
sao? Trong trng hp ny, nu tha nhn mong c ca con g|i, ngi m s a ra mt cu
tr li t gy tn thng hn: M c g c thm mt i bng tai kim cng na cho con.
Con c thch th g khc trong hp trang sc ca m khng?
Tht kh khn cho c|c bc cha m khi phi t chi yu cu ca con ci. H mun |p ng mong
c ca con v mun nhn thy con hnh phc. V vy, h thng cm thy tht vng v bc bi
khi khng th tha m~n c nhng yu cu ca con v tr nn tc gin khi phi ni khng.
Bng cch tha nhn nhng c mun ca tr m khng tc gin, cha m ~ khin tr c t
do bc l cm xc ca mnh.
7. H~y tr c la chn v{ c ln ting trong cc vn c nh hng ti cuc sng ca
chng. Tr ph thuc vo cha m, v chnh s ph thuc l{m ny sinh th|i th ch.
xoa du, cha m nn to cho tr c hi c tri nghim s c lp. C{ng c t ch bao nhiu
tr s cng t chng i by nhiu; c{ng c c lp bao nhiu tr s cng t on gin cha m
by nhiu.
Ngay c vi mt a tr cn nh, cha m cng nn hi: Con mun n b|nh m nng vi mt
hay b? Hoc: Gi i ng l t 7 - 8 gi. Con s l{ ngi quyt nh khi n{o con ~ mt v
mun v phng ng. Tr c c hi c la chn s to ra s khc bit g? Tr c th s t nh:
B m c quan tm ti mong mun ca mnh. Mnh cng c ting ni trong cuc sng ca mnh.
Mnh l mt con ngi. Mnh quan trng.
Sau khi ng b{i b|o ca mnh bn v vic cho tr c la chn, ti ~ nhn c l| th hi
|p nh sau:
Trong mt bi bo ca mnh, Tin s ~ nhc nh chng ti rng ngay c mt a tr cn nh
cng cn c quyn la chn. Ti c bit cm n Tin s v iu v n l{ thc t ca cuc

sng, n cn xng vi mt thc t kh|c l{ ngi ln i khi cng c th tr nn bt lc ging

nh mt a tr.
Ti ~ cng vi ngi cha 80 tui ca mnh khi ng ang cht dn v cn bnh ung th. Chng
kin s suy sp ca ng v phi ph thuc v{o ngi kh|c ~ gi ti nh li mt cch r rng v
chnh xc nhng iu Tin s ni. Tht kinh khng l{m sao i vi mt con ngi khi khng c
quyn kim sot cuc i mnh. Ti ~ ngh c l ng s cm thy bt kh chu nu c th la
chn trong mt phm vi n{o . Tht |ng ngc nhin l c rt nhiu th ng c th v nn c
ting ni ca ring mnh, nh vic ng c mun ti gip ng vo nh tm hay khng (vo mt
s thi im, s ngi ngng ~ ho{n to{n bin mt nhng ng y s quyt nh l{ khi n{o)?
Liu ng c thch ti ni chuyn vi ng hay ng mun c ngi yn lng? ng c mun c
n tra? Hay ng c mun cc chu ti thm?
Mt v{i iu trong s tht n gin nhng tt c li l nhng iu ti cm thy ng nn c
quyn la chn. Ti cng thy iu ny gip to nn mt s ha hp n{o gia ti v ng v
c l ti s cm ght chnh mnh nu b l n. Ti cng hy vng rng mnh ~ gip l{m bt i
phn no gnh nng khi phi ch i ci cht ca ng.

Chia s ebook : http://downloadsach.com/

Follow us on Facebook : https://www.facebook.com/caphebuoitoi