Professional Documents
Culture Documents
kaxa qecbaia
religiis sociologia
(leqciebi)
gamomcemloba `universali~
Tbilisi 2013
kaxa qecbaia
wignSi avtor-Semdgenlis mier ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetSi socialur da politikur mecnierebaTa fakultetze,
sociologiis mimarTulebaze `religiis sociologiaSi wakiTxuli leqciebia
Tavmoyrili.
saleqcio Tematikas Tan erTvis saxvadasxva saxis sakiTxavi masalebi, Teoriuli da praqtikuli xasiaTis kiTxvebi da davalebebi, masalebi gansjisaTvis,
religiis sociologiis aqtualuri Temebi prezentaciebisa da esseebisaTvis,
agreTve religiis sociologiis klasikuri da Tanamedrove calkeul terminTa
ganmartebani da a. S.
wigni socialur da politikur mecnierebaTa fakultetis bakalavriatis
programis studentebisa da, saerTod, religiis sociologiis Seswavlis damwyebTaTvisaa gankuTvnili. wignis saSualebiT dainteresebuli mkiTxveli gaecnoba religiis sociologiis klasikur da Tanamedrove Teoriebs; religiis sociologiis ZiriTad cnebebsa da problemebs; religiisadmi sociologiuri midgomis Taviseburebas, rligiisa da Tanamedrove sazogadoebis urTierTmimarTebis arss da sxva.
imedia dainteresebul da gemovnebian mkiTxvels mravali kiTxva da kritikuli mosazreba gauCndeba wignSi warmodgenili da ganxiluli sakiTxebis mimarT, rasac avtor-Semdgeneli keTilganwyobiT miiRebs, Tundac im ubralo mizezidan gamomdinare, rom igi kvlav agrZelebs leqciebis kurss `religiis sociologiaSi.
ISBN 978-9941-22-134-7
religiis sociologia
sarCevi
Sesavali _ (ratom swavloben sociologebi religias) ............. 7
I leqcia: religiis sociologiis sagani - (ra aris da
ras Seiswavlis religiis sociologia?) ......................................... 10
es sayuradReboa: henrix zimoni _ religiis sociologia
ras Seiswavlis es mecniereba .............................................................. 21
masala gansjisaTvis: aris Tu ara cnebiTi azrovneba
religiuri rwmenis arsebobis piroba? ............................................ 24
sakiTxavi masala: k. qecbaia _ filosofiasa da religias
Soris dialogi u. jeimzis pragmatizmis farglebSi. .................. 25
IIleqcia: kvlevis meTodebi religiis sociologiSi
religiurobis dagena ............................................................................ 31
es sainteresoa: v. rozanovi ................................................................ 35
es sayuradReboa: Carlz gloki religiurobis tipebi............. 38
es sainteresoa: eTnografiuli kvlevebis mniSvneloba
religiis sociologiaSi ...................................................................... 42
III leqcia: religiis sociologiis mokle istoria .................. 43
es sayuradReboa: marsel mosi ............................................................ 62
Tvalsazrisi: k. qecbaia _ religiuri ganaTlebis
zogierTi aspeqti saqarTveloSi........................................................ 63
IV leqcia: religiis sociologiuri definicia ....................... 67
es sayuradReboa: religiuri ritualebis Sesaxeb
moweseoba .................................................................................................. 80
sakiTxavi masala: zigmund froidi religiis Sesaxeb .................. 81
sakiTxavi masala: s. avaliani, k. qecbaia _ filosofia
da religia ................................................................................................ 85
es sainteresoa: religiurobis Tanamedrove
sociologiuri kvlevis Sedegebi....................................................... 88
V leqcia: religiis struqtura da funqciebi............................ 89
3
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
I leqcia
Tema: religiis sociologiis sagani
(ra aris da ras Seiswavlis religiis sociologia?)
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi
religia, sociologia, mecniereba, rwmena; religia, rogorc socialuri fenomeni, religiaTmcodneoba, religiis fsiqologia, religiis filosofia, religiuri anTropologia, Teologiuri religiis sociologia, qristianuli (marTlmadidebluri, kaTolikuri, protestantuli) religiis sociologia.
Sesavali
gansakuTrebulia religiisadmi sociologiuri midgoma. misi gansakuTrebuloba imaSi mdgomareobs, rom sociologia religias ganixilavs
sazogadoebasTan mimarTebaSi; aanalizebs mis kavSirs socialuri sinamdvilis organizaciasTan. Sesabamisad, religiis Semswavleli sxva disciplinebisagan gansxvavebiT (magaliTad religiaTmcodneoba an religiis fsiqologia) sociologia religiis SigniT mimdinare procesebsac socialuri kanonzomierebebiT xsnis.
sociologiuri analizis Sedegad Cvens winaSe religia warsdegba,
rogorc socialuri fenomeni. Tumca arc is unda vifiqroT, rom religiis is gansazRvreba, romelsac sociologia iZleva amomwuravi, yovlad
unaklo da srulyofilia, rom religiis kvleva misi socialuri aspeqtebis dadgeniTa da SeswavliT amoiwureba mxolod da a. S.
faqtia, rom religia aqturadaa CarTuli adamianebs Soris urTierTobaSi. igi saxes ucvlis, garkveul mimarTulebas aZlevs calkeuli adamianebisa da socialuri jgufebis, socialuri erTobebis qcevas, ufro
Sinaarsians da sazrisiians xdis maTs cxovrebas. yovelive es ki imis safuZvels iZleva, rom sociologebma religia ganixilon rogorc socialuri fenomeni. Tumca kidev erTxel unda gavimeoroT, rom amgvari midgoma sulac ar akninebs religias da religiur rwmenas. arc erT sociologs ar mouva TavSi azri imis Sesaxeb, rom religias mxolod socialuri
aspeqtebi da buneba gaaCnia. amasTan dakavSirebiT sociologiis klasiko10
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religia adamianis Sinagani samyaros siRrmiseuli fenomenia. religiuri rwmena yovelTvis mniSvnelovania adamianisa da adamianTa jgufebisaTvis. igi yvelaze Zvirfasi da wmindaTa wmindaa adamianisaTvis. amdenad religia sakraluri bunebis matarebelia, amitom religiur Temebze
diskusia yovelTvis mZafr kamaTs iwvevs. Tanamedrove sazogadoebaSi
adamianebi TviTon irCeven imas, Tu ra unda iyos maTTvis sakraluri da
ra ara. religiuri warmoadgenebis eWvqveS dayeneba morwmuneebSi yovelTvis did aRSfoTebas iwvevs, radganac es maTi wminda grZnobebis Semlaxvelia. am SemTxvevaSi religiuri rwmena pirovnebis maidentificirebeli mZlavri faqtoria, ris gamoc religiuri Sexedulebeisadmi upativcemulobas adamianebi sakuTari Rirsebis Selaxvad aRiqvamen xolme.
sociologia religiur rwmenas arasodes ar ayenebs eWvs qveS. sociologisTvis ar arsebobs WeSmariti da mcdari religia. mas ainteresebs
religia, rogorc socialuri fenomeni, movlena, romlis safuZvelSi,
rogorc individualur aseve jgufis doneze, imTaviTve igulisxmeba
rwmenis, rogorc obieqturad arsebulis moTxovna, rac imas niSnavs, rom
zebunebrivze, sakralurze da idealurze moTxovnileba Tavidanve aqvs
mocemuli rogorc calkeul adamians aseve adamianTa jgufs.
religiis sociologia aris mecnieruli (sociologiuri) codnis
sistema religiisa da sazogadoebis urTierTmimarTebis kanonzimierebis Sesaxeb. igi Seiswavlis religiasa da adamianTa erTobebs Soris urTierTkavSirs da eZebs im socialur faqtorebs, romlebic calkeuli
adamianebisa da socialuri jgufebis religiur moqmedebas ganapirobebs. am azriT, sociologebi midian daskvnamde, rom rwmena socialuri,
erToblivi gamocdilebis Sedegia, rom religia sazogadoebrivi yofierebis produqtia, rac SesaZlebelia miuRebeli iyos religiisadmi wminda saRvTismetyvelo midgomisaTvis, magram sociologi ver iqneba
RvTismetyveli. misgan gansxvavebiT is yvelgan da yvelaferSi socialur
bunebas, sagnis Tu movlenis socialur Zirebs eZebs.
religiis sociologiuri analizi moiTxovs religiis, rogorc socialuri fenomenis ganxilvas, rac distancirebul midgomas gulisxmobs
sazogadoebaSi arsebuli dominanti religiis standartebisagan da Rirebulebebisagan. amitom sociologis insteresi sazogadoebaSi arsebuili yvela religiuri jgufis TaviseburebaTa gagebazea fokusirebuli,
riTac SesaZlebeli xdeba mocemul sazogadoebaSi religiis faqtobrivi
mdgomareobis identifikacia.
religiis, rogorc socialuri fenomenis erT-erTi Tavisebureba
imaSi mdgomareobs, rom igi sazogadoebis wevrebis jgufuri identobis
12
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
ciologiuri gamokvlevebiT dgindeba. sociologebi arkveven gansxvavebuli religiuri rwmenis mqone adamianebsa da jgufebs Soris urTierTdamokidebulebas.
faqtia, rom sxvadasxva socialur erTobaTa warmomadgenlebs (klasebi, fenebi, elitebi da sxv.) religiis mimarT TavianTi poziciebi aqvT.
xSir SemTxvevaSi es poziciebi ar emTxveva am erTobaTa sxva wevrebis poziciebs, amitom empiriuli sociologiuri kvleva adgens Tu ra ganapirobebs erTobis wevrTa identur pozicias da ra iwvevs calkeuli individebis mxridan misgan gadaxras. am mimarTulebiT sociologiuri kvlevebis didi gamocdileba amerikel sociologebs aqvT.
religiis sociologia Seiswavlis religiisa da pirovnebis urTierTmimarTebis sakiTxs, ramdenadac Tavisi bunebiT religia pirovnebazea
orientirebuli. am SemTxvevaSi religiis Tanamedrove sociologiur TeoriebSi aqcenti religiis individisadmi damokidebulebaze keTdeba da
kvlevis rakursi mTlianad iseT kiTxvebzea mimarTuli, rogoricaa: 1.
religiisadmi mimarTebiT ramdenad gansxvavdebian individebi erTmaneTisagan. 2. ra ganapirobebs individTa gansxvavebul religiur orientacias? 3. ra Sedegebs iwvevs individTa qcevaSi gansxvavebuli religiuri
orientaciebis qona?
religiis sociologia ikvlevs religiis gavlenas adamianTa qcevaze, iqneba es ojaxSi mis wevrTa mimarT, Tu ojaxis wevrebisa religiis mimarT. gansakuTrebiT sayuradReboa tradiciuli religiuri Rirebulebebisa da Tanamedrove ojaxis urTierdamokidebulebis problema. am mimarTulebiT Catarebulma sociologiurma kvlevebma aCvenes, rom, rogorc wesi, uSvilo ojaxebi ufro morwmuneni arian da aqtiurad arian
CarTulni saeklesio cxovrebaSi vidre Svilianebi. sociologebi amtkiceben, rom es faqti imiT aixsneba, rom dauojaxebel da uSvilo individebSi ojaxisadmi sazrunavs eklesiisadmi zrunva cvlis, Tumca unda iTqvas, rom amgvari viTareba zogadi kanonzomiereba ar aris da umetes SemTxvevaSi piriqiT xdeba xolme. amgvari viTareba imaze metyvelebs, rom
religiis sociologiis kvlevis sfero mTeli rigi `moulodnelobebiT~
aris aRsavse, rac misadmi interess erTiorad amZafrebs.
sociologiisaTvis mniSvnelovania religiis sxvadsxva mxareebis,
elementebis, magaliTad religiuri cnobierebis, religiuri kultis,
eTosis, religiuri urTierTobebisa da sxvadasxva saxis religiuri gaerTianebebis, _ socialuri parametrebis kvleva.
15
kaxa qecbaia
religiis sociologia
medebaze. am SemTxvevaSi sociologi istoriul monacemebs unda daeyrdnos. amitom religiis sociologias organuli kavSiri aqvs religiis
istoriasTan, magram sociologi istorikosi ver iqneba; istorikosisagan gansxvavebiT mas ainteresebs socialuri qcevis, moqmedebis, religiuri motivaciis zogadi wesebi da ara is, Tu rodis warmoiSva esa Tu is
religia da analogiuri istoriuli sakiTxebi. bunebrivia, Tavis kvlevaSi sociologi saWiroebis SemTxvevaSi istoriuli mecnierebis monacemebs mimarTavs, magram am monacemebs is socialur parametrebSi moaqcevs
xolme.
religiis sociologiasTan kavSirSia iseTi mecnieruli disciplina,
rogoric religiis geografiaa. igi religias geografiuli mecnierebis
kategoriebsa da paramatrebSi (gavrcelebis are, ganviTarebis perspeqtivebi da a. S.) aqcevs. Sesabamisad es mecnieruli disciplina religiis sociologiuri analizisaTvis saWiro Zalze sayuradRebo da saintereso monacemebs iZleva. sociologiaSi cnobilia geografiuli garemos gavlena sazogadoebaze. am rakursiT danaxuli religia da sazogadoeba udavod sainteresoa sociologiisaTvis.
religiis sociologia gverds ver auvlis Teologiur codnas. Teologia (`Teos~ - RmerTi, `logos moZRvreba. sityva sityviT RmerTis
Sesaxeb moZRvreba) religiisadmi mecnieruli midgomisagan gansxvavebiT,
RmerTis arsebobasa da `gamocxadebas~ emyareba. Tu mecniereba RmerTis
Sesaxeb codnidan amodis, Teologia RmerTis arsebobis rwmenas emyareba.
religiis sociologia religiur rwmenas ganixilavs, rogorc faqts da
mis socialur funqciebs eZebs. TeologiisaTvis religia zedroul ganzomilebas warmoadgens, maSin rodesac sociologi mas droiTi ganzomilebis mixedviT ganixilavs, magram es xels ar uSlis Teologiasa da religiis sociologias Soris urTierTkavSirs.
religiis mkvlevar sociologTa Soris arian rogor religiuri,
aseve arareligiuri adamianebi, magram es xels ar uSlis maT Sesabamisi
kvlevebis CatarebaSi. profesiuli eTika avaldebulebs maT, rom ar gacdnen sazRvrebs, romelic mecniersa da Teologs anda religiis aTeist
kritikoss erTmaneTisagan ganasxvavebs. sociologi religiis analizisas erTgvar profesionalur neitralobas inarCunebs, rasac religiis
sociologiaSi meTodologiur gnosticizms eZaxian. sociologiis klasikosi maqs veberi am problemis mogvarebas mkvlevris `inteleqtualur
samarTlianobaSi~ xedavda, rac sociologis mxridan garkveul ostatobas moiTxovs. sabolood unda aRiniSnos, rom Teologia religiis arsis
religiur, saRvTismetyvelo axsnas iZleva, rac religiis socialuri bunebis gasagebad udavod mniSvnelovania.
17
kaxa qecbaia
religiis sociologia
religiis sociologia
religiis
fsiqologia
religiaTmcodneoba
religiis
istoria
religiis
geografia
Teologia
19
kaxa qecbaia
1.
2.
3.
20
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
religiis sociologia
4.
1.
2.
2004.
3.
4.
5.
6.
es sayuradReboa!
***
henrix zimoni
religiis sociologia ras Seiswavlis es mecniereba
religiis sociologia swavlobs imas Tu ra rols asrulebs da ra
adgili ukavia religias socialur urTierTobebSi, anu mas ainteresebs
religiasa da sazogadoebas Soris urTierTkavSiri. Emecnierebis es dargi iswafvis gansazRvros religiis sazogadoebrivi formebi da Camoyalibos religiuri moqmedebis zogadi Teoriia.
igi swavlobs ara uSualod religias, aramed religiurobas da mis
gamovlinebas yoveldRiur cxovrebaSi. vladislav pivovarskis (19292001) gansazRvrebiT, `religiis sociologiis sagania specifikuri socialuri movlenebi, romlebic SeiniSneba konkretul religiebSi, konfesiebsa da seqtebSi, aseve religiisa da socialuri sinamdvilis sxva sferoebs Soris urTierTobaSi~. religiis sociologia, romelic erTdroulad klasificirdeba rogorc sociologiuri sub-disciplina da religiaTmcodneobiTi mecniereba, zogadi sociologiis mier SemuSavebul
cnebebs, Teoriebsa da meTodebs iyenebs.
sociologiuri mecnierebis winamorbedebad, iseve rogorc religiis sociologiisa miiCnevian monteskie, sen-simoni, konti, spenseri.
mecnierul xmarebaSi termini `religiis sociologia~ Semoitana georg zimelma. religiis sociologiis Semqnelebad emil diurkemi, maqs
21
kaxa qecbaia
religiis sociologia
religiurobis Caqrobis mauwyebel fenomenebs (deqristianizacia, sekularizacia, laicizacia) da religiurobis aRorZinebas; religiis privatizacias da marginalizacias, religiuri aqtivobis axl
fenomenebs.
religiuri qcevis stabilur formebsa (religiurobis maCveneblebi) da socialur garemos Soris kavSirs (magaliTad qalaqi da
sofeli); religiis kavSirs socialur warmomavlobasa da profesiul
saqmianobasTan. industrializaciisa da urbanizaciis gavlenas religiur cxovrebaze.
religiis mimarTebas mediasTan (presa, kono, radio, televizia,
interneti).
mrevlis struqturasa da socialur cxovrebas.
wignidan - `mecniereba da religia sazogadoebis sulier aRorZinebaSi~, kievi, 2006.
***
`religiuroba adamianis bunebis Tvisebaa, romelic sxvadasxva
formiT vlindeba da romelic sxvadasxva socialur cvlilebaTa
gamomwvevi mizezia.
T. lukmani
23
kaxa qecbaia
masala gansjisaTvis
aris Tu ara cnebiTi azrovneba religiuri rwmenis arsebobis piroba?
religiis sociologia
sakiTxavi masala
kaxa qecbaia
filosofiasa da religias Soris dialogi
u. jeimzis pragmatizmis farglebSi
filosofiasa da religias Soris dialogi yovel epoqaSi iyo filosofiuri gansjis sagani. sakacobrio azrovnebis istoria adasturebs, rom
es dialogi xSir SemTxvevaSi ara Tu ver Sedga, aramed dilemad darCa. arc
erTi didi moazrovne gulgrili ar darCenila am sakiTxis mimarT. yoveli
maTgani sakuTari filosofiuri poziciebidan ganixilavda problemas.
maT Soris originaluri pragmatistuli poziciiT gamoirCeva u. jeimzi,
romelmac filosofiasa da religias Soris dialogis aucileblobaze da
mis praqtikul sargeblianobaze miuTiTa. vfiqrobT, aRniSnul sakiTxTan
dakavSirebiT u. jeimzis mosazreba aqtualuria dResac.
u. jeimzis mier edinburgis universitetSi `bunebrivi religiebis~ kaTedraze
wakiTxulma leqciebis kursma SemdgomSi
Seadgina erTi didi wigni saxelwodebiT:
`religiuri gamocdilebis mravalgvaroba (1902 w.), romelic religiis fsiqologiaSi dResdReobiT erT-erT fundamentur gamokvlevad iTvleba. masSi adamianis
religiuri miswrafebis fsiqologiuri
analizia mocemuli. religiis sakiTxebs eZRvneba agreTve, am leqciebis kursis bazaze Seqmnili misi wigni: `popularuli filosofiis cdebi~, romelSic ganxilulia
rwmenisa da nebis urTierTmimarTebis
u. jeimzi
problema, religiuri rwmenis filosofi(1842-1910)
uri gamarTleba. religiuri da filosofiuri problemebis ganxilva mocemulia u. jeimzis naSromebSi: `adamianuri ukvdavebis Sesaxeb~ (1901); `SeiZleba Tu ara gardacvlilTan urTierToba~ (1911); igive problematikas exeba misi erT-erTi statia `cxovrebis sazrisi~ da sxva. am Sromebze Tvalis erTi gadavlebiTac Cans, rom
Zalze mravalferovania u. jeimzis religiur-filosofiuri Sexedulebani, romelTagan gamovyofT mxolod erT konkretul sakiTxs, u. jeimzis Tvalsazriss religiisa da filosofiis urTierTdamokidebulebis
Sesaxeb. yvela zemoaRniSnul SromaSi am sakiTxs erT-erTi mniSvnelovani
adgili uWiravs, magram amjerad Cven veyrdnobiT mis naSroms `religiu25
kaxa qecbaia
ri gamocdilebis mravalgvaroba~. am SemTxvevaSi avtori gamodis rogorc religiis damcveli da ganixilavs mas rogorc adamianis fsiqologiur funqcias, romlis safuZveli devs individis qvecnobier, iracionalur cdaSi, romlis mizezi aris RmerTi.
u. jeimzi, rogorc pragmatisti da empiristi, religiis pragmatistul dafuZnebas cdilobs da mas vrcel fsiqologiur analizs uZRvnis,
romlis amosavali debuleba is aris, rom `religiuri cda~ adamianuri
cdis erT-erTi moucilebeli komponentia, xolo religiuri Rirebulebebi aucilebel rgols qmnis RirebulebaTa saerTo sistemaSi.
religiuri cda, u. jeimzis mixedviT, iseve realuri da sasargebloa, rogorc nebismieri cxovrebiseuli an mecnieruli cda, amitom
religiuri dogmebi imdenadaa WeSmariti, ramdenadac sasargebloa.
`Tu daveyrdnobiT religiur moZRvrebebs da rwmenis faqts, _ ambobs jeimzi, _ unda vTqvaT, rom maT Sinaarss uxilavis arseboba warmoadgens. arsebobs raRac uxilavi wesrigi, romelic unda virwmunoT, rom
xilul sinamdviles azri mieces~.1 igi aris rwmenis Sinaarsis ganzogadeba, Tumca uxilavi raRacis moxmareba cdiseul sinamdvilesac axasiaTebs. magaliTad, ontologiuri unarisaTvis ucxo ar aris zogadi cnebebi da uzogadesi kategoriebi, isini realurad, xiluli saxiT ar arsebobs, magram gacilebiT met reaqcias iwvevs CvenSi, vidre xiluli sagnebi. oRond am SemTxvevaSi didi mniSvneloba aqvs im uxilav raRacas, rac
rwmenis sferoa. kantisaTvis, _ ambobs jeimzi, _ es `TavisTavadi nivTebis~ sferoa, magram kantis gamonaTqvamebi uxilavi samyaros Sesaxeb iseve
funqciobs, rogorc xilulis Sesaxeb.
u. jeimzis azriT, tradiciuli filosofiis nakli aris is, rom man
eWvis qveS daayena uxilavis realuroba. aq aucilebelia grZnobadi faqtebis minimaluri gancda, radganac logikuri daskvnebi da racionaluri
xerxebi zebunebrivis wvdomisTvis sakmarisi ar aris.
RmerTTan kontaqtiT azri unda mieces Cvens arsebobas, amitom jeimzs Semoaqvs hipoTeza RmerTis realobis gancdisa da masTan Cveni kontaqtis pirobebis Sesaxeb. am pirobebis Seswavla mecnierebis, kerZod,
fsiqologiis saqmed miaCnia mas. u. jeimzis mixedviT, grZnobadi monacemebi erTaderTi saimedo masalaa, radgan isini faqtobriv viTarebas exeba. Cveni cxovreba aris imis aRqma, rom arsebobs raRac sxva, mistikuri
(gancda) cda, sadac arsebobis ganmcdelis nebisyofa nulamdea dayvanili. amiT igi Tavs grZnobs RmerTze damokidebulad da ar ZaluZs masTan
26
religiis sociologia
gaTiSva. adamianis sulieri samyaro imaze metia, rac Cven masze viciT.
Cveni me aris gagrZeleba ufro didi `me~-si da Cveni yofnis sazRvrebi
grZnobadi da intuiciuri wvdomis samyaros miRmaa, saidanac modis Cveni
idealuri, sulieri miswrafebebi. amitom Cven maTiT ufro vcxovrobT,
vidre xiluli sinamdviliT. aqedan gamomdinare, Cven am uxilavis da maradiuli samyaros moqalaqeebi ufro varT! yovelive es ki, jeimzis mixedviT, aris mistikuri samyaros realobis mtkiceba. RmerTis arsebobas
adasturebs misi arsebobis gancda, grZnoba. am SemTxvevaSi yvelaferi pirovnebaze da mis Tavisufal arCevanzea damokidebuli.2 amitom, _ ambobs
jeimzi, _ rwmena ar SeiZleba lokalizebul iqnes romelime seqtaSi,
fenaSi an rasaSi; is individualuri fenomenia. religia es aris piradi gancdis, SegrZnebis uSualo faqti, rac jeimzs aZlevs imis safuZvels, rom isaubros pirovnul religiaze. magram religiuri grZnoba ar
aris damokidebuli organul gansazRvrulobaze, radganac igi religiis
sulier Rirebulebas daakninebda. amitom jeimzi iziarebs religiis zebunebrivi, RvTaebrivi warmoSobis Teorias. religia aris pirovnuli,
uSualo gancda, SegrZneba, magram mizezi da piroba am SegrZnebisa aris
RmerTi. u. jeimzi akritikebs e. w. samedicino materializms, romlis mixedviT, mociqul pavles gamocxadeba damaskos gzaze gagebuli iyo rogorc epileptikuri movlena, xolo wm. francisk asizeli miCneuli iyo
Wkuanaklul adamianad. maT mixedviT, aseTi mdgomareobebi daavadebaa da
meti araferi. jeimzi fiziologic iyo da amdenad am Tvalsazriss TviT
fiziologiis miRwevebis gamoyenebiT araseriozuls uwodebda (igi akritikebda agreTve religiis warmoSobis e. w. seqsualur Teorias).
religiis sfero imdenad rTulia, _ ambobs jeimzi, _ rom saWiroa
misi kvlevisas raRac sferoTi SemovifargloT. es sfero aris pirovnuli religia. jeimzis mixedviT, religias arsebobis ori forma aqvs: Sinagani da garegani. maT Soris ufro mniSvnelovania Sinagani. religia arsebobs rogorc dawesebuleba, organizacia (instituti) da rogorc piradi, individualuri gancda, SegrZneba. pirveli gulisxmobs msaxurebas
(kults), Teologiur sistemas, saeklesio organizacias da a. S. rac religiisaTvis aucilebelia. aq religia mocemulia rogorc qmedeba, romlis mizania RvTis wyalobis mopoveba, xolo meore SemTxvevaSi gvaqvs pirovnuli, individualuri religia, romlis qveS igulisxmeba adamianis
Sinagani gancda, SegrZneba, misi sindisi da sruli martooba yofierebis
usasrulobis winaSe, romlis mizani siwmindis miRwevaa. amitom jeimzi ar
27
kaxa qecbaia
28
religiis sociologia
., , ., 1910, XVIII .
29
kaxa qecbaia
30
religiis sociologia
kaxa qecbaia
kvleva yvela im meTodis gamoyenebas gulisxmobs, romelTac sociologebi sxva socialuri movlenebis kvlevisas iyeneben. religiis kvlevis
SemTxvevaSi ZiriTadad es meTodebia: gamokiTxva da statistikuri analizi, dakvirveba da eqsperimenti, kros-kulturuli SedarebiTi analizi,
dokumentebis analizi, kontent-analizi da sxv.
32
religiis sociologia
33
kaxa qecbaia
sas. msgavsi kvlevis magaliTi mogvca religiis sociologiis klasikosma
maqvs veberma. mMan erT-erTma pirvelma xsnis ideis mixedviT erTmaneTs
Seadara qristianoba da aRmosavluri religiebi. Sedarebisas amosavali
iyo ara rwmenis dogmatebi, aramed qristianul da aRmosavlur kulturebSi arsebuli xsnis idea.
dokumentebis analizis meTodi: istoriuli monacemebis analizi, werilobiTi wyaroebis da dokumentebis analizis sociologiuri meTodi gamoiyeneba religiuri organizaciebis tipologiisas, religiisa
da sazogadoebis evoluciis etapebis analizissas (magaliTad protestantobis gavlena kapitalisturi ekonomikis ganviTarebaze da sxv.).
kontent-analizi: religiis sociologiaSi Zalze nayofierad gamoiyeneba sxavadsxva saxis religiuri teqstebis Sinaarsobrivi analizi
anu kontent analizi (ingl. Content Sinaarsi). magaliTad am meTods iyeneben qadagebaTa (romelic calkeul maqadagebelTaTvis an sxvadasxva
religiur organizaciaTaTvis aris damaxasiaTebeli), teqstebis gasaanalizeblad. agreTve es SeiZleba iyos popularuli religiuri literaturis an oficialuri saeklesio dokumentebis analizi. am SemTxvevaSi
religiur teqstebSi calkeuli socialuri elementebis fiqsireba xdeba
(magaliTad socialuri uTanasworoba religiur teqstSi, ama Tu im religiis socialuri doqtrina da mravali sxva), oRond am SemTxvevaSi teqstis calkeuli elementebi ki ar fiqsirdeba, aramed yuradReba eqceva
maTi ganmeorebis sixSires (magaliTad saeklesio ierarqebis gavlenis
sixSire sazogadoebaze an mediaze da a. S.). cnobili rusi moazrovne vasili rozanovi amgvar kvlevebSi yuradRebis gamaxvilebas imaze iTxovda,
Tu ra mniSvneloba aqvs adamianis socialur cxovrebaSi `naTelisa~ da
`bnelis~ cnebis sxvadasxva religiur gagebas da a. S.
erTi sityviT, religiis sociologiuri analizi meTodikisa da teqnikis TvalsazrisiT SeiZleba mravaferovani iyos, magram am SemTxvevaSi
erTi ram aris umTavresi, TiToeuli maTgani saSualebas gvaZlevs da
gvexmareba religia gavigoT, rogorc socialuri fenomeni, rogorc socialuri realobis moucilebadi da maradiulad Tanamdevi erT-erTi ZiriTadi elementi.
34
religiis sociologia
es saintresoa
v. rozanovi rusuli religiuri filosofiis erT-erTi yvelaze saukeTeso warmomadgenelia. marTalia igi religiis sociologi ar yofila, magram misi rogorc religiuri mozarovnis (Seudarebeli stilistis,
genialuri essebis avtoris, romelic gamorCeulia orginaluri filosofiur-Teologiuri moZRvrebiT), Semoqmedeba saintersoa
sociologiuri kuTxiTac. gansakuTrebiT
mis Sexedulebebi qsesze da ojaxze.
rozanovma ramdenjerme Seicvala rev. rozanovi
ligiuri mrwamsi. Tanmimdevrulobis gan(1856-1919)
cda arc mis politikur Sexedulebebs axasiaTebda. 1906 wlamde igi marTlmadidebluri qrstianobis erTguli iyo, SemdgomSi ki mwvaved gailaSqra
qrstianobis winaaRmdeg. mas ar moswonda qristianuli asketizmi, amitom didad afasebda warmarTul religiebs, gansakuTrebiT nayofierebis (falosis) kults. msoflio religiebSi ki iudaizms. rogorc sicocxlis filosofiis warmomadgeneli, v. rozanovi maTSi xedavda sicocxlis religiebs, sadac gamefebulia ojaxis, patriarqaluri yofis
kulti, sadac RmerTi da sqesi erTmaneTisagan gaTiSuli da erTmaneTs
dapirispirebuli ar aris. sicocxlis religiebis didi cxovrebiseuli
mniSvneloba swored amaSi mdgomareobs. Tumca sicocxlis bolos v.
rozanivi qristianobas daubrunda da sikvdilis win qristianuli
mrwamsis WeSmariteba aRiara. `sikvdilis sunTqvam igi kvlav qristianobsken Semoabruna~.
2. religiurobis dadgena
religiis sociologiuri analizi mis empiriul kvlevas gulisxmobs, rac pirvel rigSi, religiis socialuri parametrebisa da maCveneblebis (morwmuneTa raodenoba sazogadoebaSi, religiurobis done da
mravali sxva) daaxloebiT swor dadgenaSi mdgomareobs. Tavisi funqciebidan gamomdinare religia garkveul socialur sistemaTa jgufs miekuTvneba, romelic garkveuli TvalsazrisiT, sazogadoebrivi urTier35
kaxa qecbaia
religiuroba calkeuli adamianis, socialuri jgufis an mTlianad sazogadoebis cxovrebaSi religiis mniSvnelobas niSnavs.
religiis sociologia
morwmune, romlis cxovrebiseul orientaciaSi religia mniSvnelovania, magram ara ganmsazRvreli.
morwmune, romlis religiuri orientacia arareligiurobazea
damyarebuli.
rwmenasa da urwmunoebas Soris meryevi adamianebi.
zogadad, unda iTqvas, rom religiurobis amgvari tipologia ar
aris universaluri da misi sxva versiebic arsebobs. garda amisa es yvelaferi, rasac sociologiuri gazomvebi da kvlevebi Seexeba religiis zedapiruli Sre SeiZleba iyos, misi garegani, socialuri garsi, romelic
misawvdomia mecnieruli analizisaTvis, sxva mxriv religiisa da religiuri rwmenis siRrmiseuli analizi, albaT, Znelad warmosadgenia. amitom
religiis mkvlevarma sociologma es garemoeba yovelTvis unda gaiTvaliswinos da mis daskvnebs am sferoSi `ukanaskneli rigis WeSmaritebis~
pretenzia ar unda hqondes.
kaxa qecbaia
Tanamedrove religiis sociologaiSi glokma religiurobis sxvadasxva tipebzec gaamaxvila yuradReba. MmagaliTad:
ritualuri religiuroba wirva-locvaSi monawileobasa da eklesiaSi siarulis sixSires aRniSnavs.
ideologiuri religiuroba ki individis mier religiuri doqtrinisadmi rwmenis sixSires aRniSnavs.
Tanmimdevruli religiuroba aCvenebs imas, Tu ramdenad vlindeba religiuri ideebisa da Sexedulebebis gavlena adamianTa yoveldRiur cxovrebaze.
inteleqtualuri religiuroba religiuri ganaTlebis (sakuTari religiis istoriisa da dogmatikis codna) dones gulisxmobs.
religiurobis gansazRvra arc ise ioli saqmea, radganac Cven SeiZleba erTi romelime parametris mixedviT Zalze religiuri adamiani viyoT, maSin rodesac sxva parametris mixedviT es ase ar iyos. rodesac
zrdasrul amerikelebs amis Sesaxeb pirdapir ekiTxebian, maTi 86% pasuxobs, rom RmerTis arseboba swams, magaram maTi procentuli maCvenebeli, romelTac sjeraT RmerTis arseboba da amaSi eWvi ar eparebaT mxolod 61% Seadgens. miuxedavad imisa, rom amerikelebis umravlesoba xazs
usvams sakuTar religiurobas, mTlianobaSi namdvil morwmuneTa maCvenebli 33% ar scdeba. G glokis kvlevebma aCvena, rom amerikaSi sxvadasxva
sqetebis warmoamdgenlebi arian ufro morwmuneebi, maT mosdeven kaTolikebi da protestantebi. rogorc wesi SedarebiT ufro morwmuneebi
moxucebi da qalebi arian, vidre axalgazrdebi da Sromisunariani mamakacebi. samwuxarod, CvenSi msgavsi klevebi ar tardeba. am mxriv momaval
soiologebs win saintereso saqmianoba elodeba.
E
es sayuradReboa!
Carlz gloki religiurobis tipebi
Carlz gloki (daibada 1919 w.) cnobili amerikeli sociologia. kaliforniis universitetis profesori. igi `religiisa da sazogadoebis
kvlevis centris~ xelmZRvanelia kaliforniis universitetSi. XX saukunis 50-iani wlebidan is intensiurad muSaobs religiurobis empiriul-sociologiuri kvlevis meTodologiisa da meTodikis problemebze. dRes igi religiis sociologiiis msoflioSi aRiarebuli mkvlevaria. gloki erT-erTi pirvelia amerikel sociologTa Soris, romelic
religiurobis empiriuli kvlevebiT dainteresda da ganaxorciela ki38
religiis sociologia
dec. kvlevis miseuli modeli axlosaa lenskisa da fukuiamas modelebTan, romlebic empiriul kvlevebSi mravalganzomilebin skalebs iyenebdnen. Tavis SromebSi: `religiuri orientaciis tipologiisaTvis~
(1954), religiis sociologia~ (1959), `religiuri rwmenis SeswavlisaTvis~ (1962) man religiurobis tipologia moaxdina. 1965 wels starkTan erTad gamocemul wignSi `religia da sazogadoeba daZabulobaSi~ man am tipologiis detalizeba moaxdina da religiurobis xuTganzomilebiani modeli SeimuSava, romlic Tanamedrove religiis sociologiaSi glokisa da starkis modelis saxliTaa cnobili da romelic gamosadegia nebismieri religiis analizisaTvis. glokisa da starkis mier Catarebulma kvlevebma aCvenes, rom religiuroba damokidebulia iseT socialur faqtorebze, rogorebicaa: ganaTleba, asaki, sqesi,
socialuri mdgomareoba da mTeli rigi socialur-demografiuli, politikuri da ekonomikuri faqtorebi. aqedan gamomdinare religiuroba
erTob kompleqsuri cnebaa.
wignSi `religia da sazogadoeba daZabulobaSi~ glokma religiuri gamocdileba or urTierTsapirispiro klasad dayo: RvTaebrivisa
da demonuris aRqmis gamocdilebad dayo. es klasebi TviTidentifikaciis meSveobiT yalibdebian anu, imis mixedviT, Tu rogor afaseben respondentebi TavianT religiur gamocdilebas: rogorc keTil ZalebTan
Sexvedras, Tu rogorc borot ZalebTan urTierTobas. ufro gavrcelebulia religiuri gamocdileba, romelic cnobilia saxelwodebiT
`damadasturebeli~, rac imas niSnavs, rom garkveuli situacia an obieqti siwmindis gancdas iwvevs. religiuri gamocdilebis msgavsi tipi waxalisebulia sociumisa da religiuri organizaciebis mxridan. saeklesio ritualuri moqmedebebis umravlesoba am gancdis gamowvevas isaxavs miznad, magram religiuri gamocdilebis es tipi yvelasaTvis rodia damaxasiaTebeli. arsebobs religiuri gamocdilebis `reaqtiuli~
tipi. am tipTan maSin gavqvs saqme, rodesac vinme aSkarad grZnobs `RvTaebrivTan Sexvedras~ da darwmunebulia, rom RmerTic xedavs mas. religiuri gamocdilebis es tipi sam safexurs moicavs: pirvel xsnis safexurze adamiani grZnobs sakuTar siaxloves RmerTTan, meore saswaulebriv - safexurze adamiani grZnobs im feriscvalebas rasac RmerTTan siaxloviT ganicdis misi sxeulebrivi mdgomareoba; mesame damadasturebel safexurze adamiani grZnobs RmerTis monawileobas mis
cxovrebaSi. religiuri gamocdilebis es tipi religiur institutebs
axasiaTebs da Sesabamisad maT mier aris waxalisebuli. Tuki es tipi demonur ZalebTan urTierTobis gamocdilebas Seexeba, maSin mis im qvetipzea saubari, romelic sam cdunebasTan aris dakavSirebuli: is vinc
39
kaxa qecbaia
izolaciaSi da codvis Cadenis cdunebis winaSe dgas; is vinc dawyevlilia da borotebisTvis jildos iRebs da is vinc dawyevlilia da borotebis klanWebidan ver gamodis. religiuri gamocdilebis es tipi dakavSirebulia Sav magiasTan, jadoqrobasTan da aTasgvar mCxibaobasTan.
religiurobis mesame tipi aris eqstatikuri (demonuris SemTxvevaSi sazareli). am SemTxvevaSi Zalze didia RvTaebrivTan pirovnuli kavSiris
SegrZneba. religiurobis es tipi naklebad aris gavrcelebuli da, Sesabamisad, naklebad aris waxalisebuli sazogadoebis mxridan. bolo tipi
romelzec saubrobs gloki Seexeba iseT adamianebs, romlebic gandobilni xdebain. isini TavianT Tavs keTili an boroti Zalebis piradpir,
uSualo warmomadgenlebad miiCneven. aseTi adamianebi RmerTis an demonebis saxeliT laparakoben da naklebad emorCilebian arsebul religiur institutebs.
Tavisi kvlevebiT gloki Seecada kidev ufro Rrmad SeeRwia morwmune adamianis an morwmuneTa jgufis religiur cxovrebaSi. rac ufro
siRrmeebisaken midioda kvleva, miT ufro rTuli xdeboda glokis konceptualuri sistema. glokma Tavisi kvlevebiT bevri iseTi ram aCvena,
rac mecnieruli, sociologiuri diskursisaTvis manamade dafaruli iyo
kiTxvebi:
aSi?
ra gansxavavebaa religiurobis mravaganzomilebian da religiis sociologiaSi arsebul religiurobis adrindel modelebs Soris?
davalebebi:
40
religiis sociologia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1.
2.
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
ed. kodua. religiis sociologia, wignSi: sociologia, nakv. II.
Tb., 1998.
k. noniaSvili, kvlevis meTodebi empiriul da gamoyenebiT sociologiaSi, Tb., 2010.
l. wulaZe, raodenobrivi kvlevis meTodebi socialur mecnierebebSi. Tb., 2008.
T. zurabiSvili, Tvisebrivi meTodebi socialur kvlevaSi. Tb.,
2006.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3. o. gabiZaSvili, religiis sociologiis sakiTxebi, Tb., 1984.
4. o. gabiZaSvili, religiaTmcodneoba, Tb., 2002.
agreTve glokis Sromebis internet-versia:
kaxa qecbaia
E es sainteresoa
42
religiis sociologia
kaxa qecbaia
doebis racionalizaciam dRis wesrigSi eklesiasa da sazogadoebas Soris arsebuli urTierTobebis axleburad mowesrigebis aucilebloba
daayena (Sua saukuneebidan moyolebuli es urTierTobebi Teologizebuli iyo). Sesabamisad, am drois moazrovnebi (magaliTad hobsi, loki,
hiumi da sxv.) religiis kritikiT gamoirCevian. isini kaTolicizms Zveli,
tradiciuli sazogadoebis dasayrden Zalad miiCnevdnen da amitom gamodiodnen mis winaaRmdeg. maT mixedviT, religiis adgili gonebas unda daekavebina; is unda gamxdariyo uzenaesi kanondebeli (frangi ganmanaTleblebi). Tumca maT Sorisac iyvnen zomieri poziciis mimdevrebi, romlebic religiis socialur srgeblianobaze akeTebdnen aqcents. am SemTxvevaSi isini gulisxmobdnen, rom sazogadoebas ara mxolod kargi kanonebi, aramed kanonmorCili adamianebi sWirdeba, rac Sesabamis normatiul sistemas gulisxmobs. am saqmeSi ki religiis roli ganuzomlad didia. P
problema imaSi mdgomareobda, rom axali drois gariJraJze evropaSi religia mTeli rigi konfliqtebis wyarod iyo miCneuli. adamianebs
egonaT, rom igi xels uSlida mSvidobasa da usafrTxoebas, amitom saWiro gaxda religiisaTvis iseTi funqcia moeZebnaT, romliTac igi safrTxes ar Seuqmnida socialur wesrigs (sinamdvileSi es yvelaferi evropuli sazogadoebis zneobrivi ukuRmarTobis brali ufro iyo, vidre religiis, Tumca religiuri faqtorebis uaryofac ar SeiZleba). amisaTvis
religiaze e. w. arareligiuri Sexedulebebi iqna SemuSavebuli. religias
mxolod saero funqciebi mieniWa anu, Tanamedrove terinologiiT rom
vTqvaT, misi racionalizaciis moTxovna dadga. Aamgvari Sexedulebebis
mTavari ideologi jon loki iyo. samoqalaqo sazogadoebis erT-erTma
Teoretikosma `religiis privatizeba~ moaxdina, anu saxelmwifosagan
mis gmoyofas dauWira mxari. religia morwmunis `pirad saqmed~ iqna miCneuli. amasTanave aRiarebul iqna misi roli socialuri stabilurobisa
da samoqalaqo mSvidobisa da wesrigis damyarebis saqmeSi.
problemis gadawyvetis sxva varianti rusos mier iqna warmodgenili. traqtatSi `sazogadoebivi xelSekrulebis Sesaxeb~ (1762) rusom religaias sazogadoebis maitegrirebeli roli mianiWa: `saxelmwifosaTvis
mniSvnelovania, rom mis yovel moqalaqes hqondes religia, romelic maT
TavianT movaleobaTa siyvaruls aiZulebs~. Tumca am SemTxvevaSi ruso
ara romelime istoriul religias ki ar gulisxmobda, aramed mas samoqalaqo religia hqonda mxedvelobaSi. samoqalaqo religiis dogmati ki
Zalze martivia. misi amosavali principi deisturi triadaa: RmerTis ar-
44
religiis sociologia
45
kaxa qecbaia
46
religiis sociologia
uneburad religiis funqcionalur ganxilvas Cauyara safuZveli, miakuTvna ra mas sazogadoebis moraluri wesrigis SenarCunebis funqcia.
sociokulturuli wanamZRvrebi
religiis sociologiis sociokulturul wanamZRvrad is socialuri da kulturuli procesebi miiCneva rasac evropaSi modernistuli sazogadoebis formirebisas hqonda adgili. pirvel rigSi es aris socialuri institutebis diferenciacia da sazogadoebis segmentacia, pluralizmis zrda. am konteqstSi gaCnda sakiTxi religiis adgilisa da rolis Sesaxeb sazogadoebis iseT avtonomiur sferoebTan mimarTebaSi,
rogorebic ekonomika, politika, ganaTleba da ojaxia. xolo sazogadoebis institucionalizaciis procesma gaaqtiura sakiTxi sazogadoebaSi
mimdinare procesebisadmi religiis damokidebulebis Sesaxeb. mwvaved
dadga religiisa da mecnierebis mimarTebis problema. Ppozitivizmis epoqaSi, rodesac samyaros mecnierulma suraTma dasrulebuli saxe miiRo
(XIX s-is Suaxanebi) da darvinis evoluciuri ganviTarebis Teoria gaCnda
mecnierebasa da religias Soris urTierToba gamwvavebuli urTierToba
imiT dasrulda, rom e. w. `pozitiuri religiis~ cneba gaCnda (konti). yvelafer amas foierbaxisa da marqsis mier religiis mZafri kritika daemata, romelic religias progresis damamuxruWebel Zalad miiCnevda.
47
kaxa qecbaia
religiis sociologia
49
kaxa qecbaia
religiis sociologiis Tanamedrove warmomadgenlebi
religiis sociologiis msoflioSi cnobili Tanamedrove warmomadgenelia robert nil bela (daibada 1927 w.). igi religiisadmi evolucionisturi da funqcionalisturi midgomiTaa cnobili (kaliforniis
berklis universitetis sociologiis profesori). religiis sociologiis sferoSi misi mTavari Sromebia `religiuri evolucia~ (1964) da `samoqalaqo religia amerikaSi ~ (1967), xolo bolodrondeli Sromebi eZRvneba amerikul sazogadoebaze religiuri Temis gavlenis Seswavlas.
parsonsis gavlenis qveS myofi bela religiur cvlilebebs sazogadoebis struqturuli diferenciaciis procesebs ukavSirebda. man religiuri evoluciis Teoria SemuSava. am koncefciis Tanaxmad, socialuri evoluciis gzaze religia mTel rig cvlilebebs ganicdis, romelic socialur institutebs amyarebs da mTlianobaSi sazogadoebis ganviTarebas
uwyobs xels. robert nisbetis (amerikeli sociologi) darad belac religias ganixilavs sazogadoebisa da kulturis fuqcionalurad aucilebel Semadgenlad. belas mixedviT, `religia simboluri formebisa da
moqmedebebis erTobliobaa, romlebic adamians misi arsebobis zRvrul
pirobebs akuTvneben~. belam kacobriobis religiuri evoluciis tipologia SeimuSava.
Tanamedrove religiis sociologiis erT-erTi gamoCenili warmomadgenelia amerikeli sociologi piter bergeri (daibada 1929 w.). igi jer
kidev filadelfiis luTeranul seminariaSi swavlisas daeWvda qristianuli religiis luTeranuli interpretaciis WeSmaritebaSi. dRes igi
bostonis universitetSi ekonomikuri kulturis Semswavleli institutis direqtoria. man Tomas lukmanTan erTad SemuSava codnis fenomenologiuri sociologia, rogorc socialuri Semecnebis meTodologia. misi
sociologiuri naazrevi da Sexedulebebi ganpirobebulia Sutcis fenomenologiuri sociologiiT, midis insteraqcionizmiTa da veberisa da diurkemis sociologiuri tradiciebiT. mTels msoflioSi cnobilia misi
wigni `mowveva sociologiaSi~ (1963), romelSic am mecnierebis miznebi,
amocanebi, eTikuri principebi da ZiriTadi problemebia gadmocemuli.
man bolo oTxi aTeuli wlis manZilze didi wvlili Seitana religiis sociologiis ganviTarebaSi. bergerma SeZlo religiis ganviTarebis mniSvne-
50
religiis sociologia
lovani principebis analizi. siRrmiseulad Seiswavla sekularizaciis sakiTxebi da Taviseburi `uxilavi religiis~ warmoSoba Tanamedrove sazogadoebaSi. misi religiis sociologiuri Teoria Camoyalibebulia wignSi
`wminda safari~ (1967), romelSic igi iswrafvis aCvenos religiasa da adamianis mier socialuri realobis konstruirebas Soris kavSiri.
piter bergeri yovelTvis moiazreba Tomas lukmanTan (daibada
1927 w.) erTad TavianTi erToblivi sociologiuri Teoriis gamo. igi
bergerTan erTad codnis fenomenologiuri sociologiis wamyvani warmomadgeneli da (konstancis universitetis profesori) Sutcis fenomenologiuri sociologiis Riresuli gamgrZelebelia.
Tomas lukmani
T. lukmanis ZiriTadi naSromi religiis sociologiaSi aris 1963
wels germanul enaze gamocemuli wigni `religiis problema Tanamedrove sazogadoebaSi~, inglisurad es wigni 1967 wels gamoica saxelwodebiT `uxilavi religia~. misi amosavali principia imis mtkiceba, rom
religiis sociologia sociologiis umniSvnelovanesi nawilia da Tanamedrove samyaroSi adamianis adgilis Sesaxeb sakiTxi `simboluri universumis~ Sesaxeb sakiTxTan anu, religiasTanaa kavSirSi. lukmani ikvlevda sekularizaciis indikatorebis problemas. mis mixedviT, religia `simboluri universumebis institucionalizebaa. es simboluri universumebi mniSvnelobaTa socialurad obieqtivirebuli sistemebia,
romlebic, erTi mxriv, yoveldRiur cxovrebas miekuTvnebian, xolo meore mxriv, im samyaroze mianiSneben romlis gamocdilebis transcendirebas yoveldRiuri cxovreba axdens. religiis, rogorc simboluri uni-
51
kaxa qecbaia
versumis mniSvneloba transcendenturTan mimarTebaSi gamoixateba, romelic nebismieri yoveldRiuri gamocdilebis sazRvrebs gareT gadis.
religiurobis kvlevis saqmeSi Tanamedrove religiis sociologiaSi did rols asrulebs Carlz glokis (daibada 1919 w.) kvlevebi (cnobili amerikeli sociologi. kaliforniis universitetis profesori).
religiis sociologiis amerikel warmomadgenlebs Soris sayuradReboa endriu grilis (daibada 1928 w.) naSromebi. igi Cikagos universitetis sociologiis profesoria, amave dros aris `New York Taimes~-is
eqsperti saeklesio da religiur sakiTxebSi, romelic Tanamedrove amerikuli sazogadoebis religiur problemebs ganixilavs. misi Sromebia:
`religia da kariera: kolejebis kursdamTavrebulTa Sesawvla~ 1963);
`ra gvwams Cven? religia amerikaSi~ (1968); `religia 2000 wels~ (1969); `sasuliero pirebi aSS-Si~ (1971); `denominaciuri sazogadoeba~ (1972); `kaTolikuri eklesiis sasuliero pirebi aSS-Si: sociologiuri gamokvleva~ (1972) da mravali sxva. grils ainteresebs religiuri ganaTlebis sakiTxebi; mrevlisa da sauliero pirebis tipologia; sociokulturul da
religiur faqtorebs Soris kavSirebi. misi azriT, religiis sociologiaSi unda dominirebdes empiriuli da ara Teoriuli kvlevebi. grili gamudmebul polemikaSia religiis sociologiis sxva Tanamedrove avtorebTan sakuTari mosazrebiT imis Sesaxeb, rom dRes institucionaluri
religia krizisSia. mas miaCnia, rom es ase ar aris; rom dRes adamiani nakleb religiuria vidre adre. religia, grilis mixedviT, rogorc adamianis yoveldRiuri cxovrebis moucilebeli nawili, ufro metia vidre `saeklesio atributebi~. religia, rogorc simboluri sistema (`uzenaesi
siboloebisa da Rirebulebebis~ erToblioba) xangrZliv ganwyobebsa da
motivacias warmoSobs romlebic adamianis arsebobis principebia. am
principebs grili `adamianuri pirovnebis birTvs~ uwodebs. am SemTxvevaSi ki SesaZlebelia saubari `saero~ da `wminda~ religiebze. `wminda~
grils diurkemiseburad aqvs gagebuli. rac iseTi ramea, romelic yoveldRiuri gamocdilebis farglebs gareT gadis da romlis meSveobiT
adamiani uzenaes realobasTan amyarebs kavSirs, oRond diurkemisagan
gansxvavebiT wmindas is upirispirebs ara saeros, aramed saeklesios. `eklesia religiis rezultati ufroa, vidre misi mizezi~. es ar niSnavs imas,
rom grili eklesiis rols uaryofs. ara, igi miiCnevs, rom formaluri
religiuri institutebi aucilebelia, ramdenadac maTi meSveobiT yalibdeba is konteqsti, romelSic individualuri da ojaxuri religiuri
`istoriebi~ Cndeba. oRond, religiuri socializaciis saqmeSi eklesiaze
ufro metad ojaxia mniSvnelovani. religiis sociologiis amocana religiis definicia ki ar aris, aramed religiis sazrisuli struqturis
52
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
F
D ditrix bonxeferis gamosaxuleba germanul safosto markaze
1969 wels rodesac dasavlur kulturaSi rwmenisa da religiis sakiTxebi mwvave polemikis sagani iyo gamovida harvi koqsis wigni `xumarebis dResaswauli~. wigni kargad miesadageba dasavleTis insteleqtualur wreebSi arsebul ganwobilebas. is kardinalurad gansxvavdeba koqsis pirveli wignisagan. `saero qalaqi~ apolonuri wignia, xolo `xumarebis dResaswauli~ dionisuri. misi mizania cxovrebisadmi mxiaruli, karnavaluri damokidebulebis gaqrobis mizezebis dadgena. amgvari ganwyobileba ki qreba maSin rodesac adamiani mowydeba RmerTs, rodesac mas
qriste ar uxmobs da sakuTari Tavis anabaraRa rCeba. Tavisi bunebiT adamiani - homo festivus-ia. Aamitom dResaswaulebi yvela kulturaSi arsebobda. fantazia da dResaswauli nebismier religiaSia. fantazia aq warmosaxvas ar niSnavs. koqsis azriT, fantazia socialuri yoveldRiurobidan gareT gasvlaa. misi wyalobiT SeuZlebeli SesaZlebeli xdeba. igi SesaZlebels xdis warmoqmnas xvalindeli dRis `cocxali liturgia~ ara
eklesiaSi, aramed saero dResaswaulebSi. koqsis mosazrebebi religiis
55
kaxa qecbaia
sociologiis ZiriTad kiTxvebze umeteswilad Zalze paradoqsulia, magram mkvlevris da maZiebeli adamianis poziciebidan sainteresoa dResac.
rodesac religiis sociologiis Tanamedrove warmomadgenlebzea
saubari gverds ver avuvliT im moazrovneebs, romelTa naazrevma didi
gavlena moaxdina religiis sociologiis Tanamedrove Teoriebis Camoyalibebaze. am moazrovneTa Soris mniSvnelovani adgili `religiuri sociologiis~ fuZemdebelsa da religiis sociologiis franguli skolis
warmomadgenel gabriel le bras (1891-1970 ww.) ukavia. man daafuZna Jurnali `socialur mecnierebaTa religiuri arqivi~. misi damsaxureba religiis sociologiaSi imaSi mdgomareobs, rom religiurobis empiriuli
Seswavla erT-erTma pirvelma man daiwyo evropaSi, riTac gadalaxa winaaRmdegoba, romlis mixedviT, rwmenis sociologiuri analizi dauSvebelia. 1955 wels gamovida misi wignis `religiuri sociologiis etiudebis~ pirveli tomi. wigni mTlianad empiriuli masalebis analizis mixedviTaa dawerili. es masalebi Seexeba religiurobas, mrevlis aqtiurobas
socialur cxovrebaSi, saeklesio aqtebsa da Canawerebs, qorwinebisa da
dakrZalvis religiuri ritualebis Sesrulebas da a. S. religiis sociologiuri analizisas le bra upiratesobas aniWebda `Signidan~ kvlevas. am
SemTxvevaSi kvlevis meTodia sociografia, CarTuli dakvirveba, dokumentebis analizi da sxva. yovelive amis Sesabamisad man safuZveli Cauyara `religiur sociologias~. le bra kvlevebma SemdgomSi religiis sociologiaSi aqtualuri gaxada `saeklesio aqtivobisa~ da `socialuri
stratifikaciis~ mimarTebis sakiTxi. garda amisa, man didi roli Sesarula religiis sociologiis kvlevis meTodikisa da teqnikis daxvewis saqmeSi.
XX s-is religiis sociologiis warmomadgenelTa Soris sayuradReboa germaneli protestanti religiaTmcodnis ioaxim vaxis Semoqmedeba.
vaxi amave dros cnobilia, rogorc religiis istorikosi, fenomenologi da sociologi. mis mixedviT, religiis istorias ori: istoriuli da sistemuri, ganzomileba aqvs. istoriuli ganzomileba religiis zogad istorias gulisxmobs, romelic religiis
gamovlinebis specifikur formebs swavlobs. magaliTad somboloebs, ritualebs, aseve totemizms, fetiSizms, animizms da msoflio religiebs; sistemuri
ganzomileba ki religiuri fenomenebis klasifikacias axdens da maTi warmoSobis socialur, istoriul
ioaxim vaxi
da fsiqologiur kanonzomierebaTa klasifikacias
(1898-1955)
axdens. religiis istoria kavSirSia religiur an56
religiis sociologia
TropologiasTan. imisaTvis, rom gavigoT adamianis bediswera, misi buneba, unda SeviswavloT misi tradiciebi, wes-Cveulebebi da ritualebi, rasac religiuri anTropologia akeTebs. religiuri anTropologia ki
mWirdodaa dakavSirebuli religiur erTobebTan da, masasadame, religiis sociologiasTan. vaxi ikvlevda religiuri Temisa da sazogadoebis
mimarTebis problemas. igi gemainSaftis or ganzomilebaze: urTierTobasa da erTobaze akeTebda qcents. religiur TemSi religiuri grZnobis
gamovlinebaa religiuri komunikacia. religiuri komunikaciis intensivoba religiuri iniciativebis ukuproporciulia religiur TemSi rac
ufro mWidroa komunikacia, miT ufro nakleb mniSvnelovania individualuri msaxureba da rac ufro sustia komunikacia religiur TemSi, individualuri masxureba miT ufro Zlieria. religiuri Temis safuZveli
uzenaes realobasTan, sakralurTan kavSiria, romelic Tavis gamoxatulebas religiur gamocdilebaSi poulobs. am SemTxvevaSi uzenaesi realoba gagebulia, rogorc transcendenturi Zala, romelzec adamianis
arsebobaa damokidebuli.
religiis sociologia, vaxis mixedviT, religiis Sesaxeb codnis
erT-erTi Semadgeneli nawilia. amitom vaxis SemoqmedebaSi didi yuradReba eTmoba am mecnierebis amocanebisa da kvlevis meTodebis gansazRvras. meTodebis SemTxvevaSi didad afasebda aRweriT meTodebs. misi azriT, religiis sociologiis sagania ara `wminda~ religia, aramed misi empiriuli formebi. religiis sociologiam religiebisadmi SefasebiT damokidebulebas unda moaridos Tavi. religiis sociologiis amocana ki religiasa da sazogadoebas Soris urTierTmimarTebis dadgenaSi
mdgomareobs. es gavlena Seswavlil unda iqnes jgufis, klanis, ojaxisa
da naciis doneze. aseve gamovlenili unda iyos sxavadsxva socialuri
organizaciebis kavSiri religiasTan da piriqiT. religiis sociologiis
ZiriTadi amocana unda iyos religiuri jgufebis, erTobebisa da gaerTianebebis individualuri, tipologiuri da SedarebiTi analizi. religiis sociologiuri analizi naTels unda fendes sakiTxs mis Sesaxeb, Tu
rogor vlindeba religiuri gamocdileba sazogadoebaSi. vaxi akritikebda religiis sociologiis amerikel warmomadgenlebs, romlebic miiCnevdnen, rom sociologia religiis analizSi Seudarebeli da universaluria. is religiisadmi sociologiuri midgomis universalizaciis
winaaRmdegi iyo da ambobda, rom sociologiam religiasTan mimarTebaSi
rac unda gaakeTos, aris is, rom gvaCvenos religiis sociokulturuli
mniSvneloba. religia vaxs esmoda, ara rogorc saeklesio dogmebi da
kulti, aramed rogorc is, rac adamians namdvilad swams da mTeli Tavisi
arsebiT uyvars, rac ganagebs mis beds, rac yvelaze da yvelaferze aRma57
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
toriuli materializmi moiazreboda, romlisgan Tavis daRwevas qarTveli mecnierebi sociumis Sesaxeb filosofiuri TeoriebiTa da doqtrinebiT cdilobdnen, anu sociologiuri problemebis analizi filosofiur
sibrtyeze gadahqondaT. ramac meore ukiduresobaSi gadavrdna gamoiwvia _ sociologiam filosofiuri Seferiloba miiRo. AdRes saqarTveloSi sociologia TavisTavadobas iZens da am mdgomareobidan gamodis. swored am istoriul da inteleqtualur velSi mouwia religiis sociologias saqarTveloSi Camoyalibeba da ganviTareba.
erT-erTi pirveli, romelmac saqarTveloSi, kerZod ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universitetSi sociologiis am dargSi leqciebis kiTxva daiwyo profesori oTar gabiZaSvilia, Sesabamisad CvenTan
am mecnierebis fuZemdeblad swored mas miviCnevT. am mxriv sayuradReboa misi wignebi: `religiis sociologiis sakiTxebi~ (1984) da `religia
rogorc socialuri movlena~ (1987). o. gabiZaSvilma moamzada pirveli
leqciebis kursi religiis sociologiaSi, romelic gamoucemeli darCa.
***
`[...]rwmena urTulesi da mravalmxrivi movlenaa. misi saTaveebi
racionalur ZiebebSi ki ar imaleba, aramed intuiciur gamocxadebebSi. swored cocxali intuiciis gziT xerxdeba rom religiuroba
damaxasiaTebelia rogorc ubralo, gaunaTlebeli adamianisaTvis,
aseve RrmadganaTlebuli mecnierisaTvis. elinisturi samyaros gamoCenili filosofosi platoni amasTan dakavSirebiT ambobda: `roca Cven RmerTs vxedavT, vxedavT mas ara gonebiT, aramed ufro umaRlesiT, vidre gonebaa~. religiuri gancda ar SeiZleba gavaigivoT
sulieri cxovrebis romelime sxva sferosTan, igi yvelaze metad SeiZleba ganvsazRvroT, rogorc gansakuTrebuli mowiweba uzenaesis
mimarT [...]~
O oTar gabiZaSvili
sayuradReboa agreTve profesor eduard koduas naSromi saxelwodebiT `religiis sociologia~, wignSi sociologia, (nakv. II. Tb., 1998),
romelSic am dargobrivi mecnierebis kardinaluri sakiTxebi
sumirebuli saxiTaa gadmocemuli.
sayuradReboa agreTve ilias universitetis sociologiis profesoris emzar jgerenaias leqciebis kursi religiis sociologiaSi (internet versia).
60
religiis sociologia
ZiriTadi literatura:
1. o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
2. n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.soci-
um.ge-ze.
3. e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
4. ed. kodua. religiis sociologia, wignSi: sociologia, nakv. II.
Tb., 1998.
damatebiTi literatura:
1. j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
2. o. gabiZaSvili, religiis sociologiis sakiTxebi, Tb., 1984.
3. religiis sociologia, wignSi amerikuli sociologia, (rus. enaze), m. 1972.
4. religiis sociologiis qrestomaTia, (rus. enaze), m. 1996.
61
kaxa qecbaia
E es sayuradReboa!
religiis sociologiaSi diurkemTan erTad mis disSvils,
cnobil eTnograf da sociolog
marsel moss (1872-1950) moixsenieben xolme. pirvelyofili religiebis mimarT interesi man jer kidev
axalgardobaSi gamoavlina. mosma
traibalur sazogadoebaSi urTierTobis iseTi formis specifika
Seiswavla, rogoricaa gacvla (materilauri sagnebis gacvla sakvebi, Sromis iaraRebi, aseve qalebi
marsel
da sxv.). misma kvlevebma aCvena, rom
mosi
gcvlas taribalur sazogadoebaSi
moraluri sazrisi aqvs. man erT-erTma pirvelma aCvena, rom sxvadasxva
sociumebisaTvis damaxasiaTebelia specifikuri fizikuri, fiziologiuri gamovlinenebi `sxeulis teqnikisa~. mosis ideebma religiis
kvlevis saqmeSi SesaZlebeli gaxada religiis rolisa da religiur
simboloTa gamoyenebis Sesaxeb arsebuli erTob sociologiuri gagebidan mTlianad adamianuri azrovnebis Seswavlaze gadasvla. misi mravalricxovani naSormebidan religiis sociologiis TvalsazrisiT
mniSvnelovania: `narkvevi msxverplSewirvis bunebisa da funqciis Sesaxeb~ (1899); `klasifikaciis pirvelyofili formebis Sesaxeb~ (1903) (diurkemis TanaavtorobiT); `narkvevi magiis zogadi Teoriis Sesaxeb~
(1904) (a. iuberis TanaavtorobiT); `narkvevi eskimosTa sazogadoebaSi
sezonuri cvlilebebis Sesaxeb~ (1906) (a. beSis monawileobiT); `gacvlis formebi da safuZvlebi arqaul sazogadoebaSi~ (1925); `sikvdilis Sesaxeb koleqtiurad STagonebuli azrebis fizikuri zemoqmedeba
individze~ (avstralia, axali zelandia) (1926); `sxeulis teqnikebi~
(1935);
62
religiis sociologia
Tvalsazrisi
religiuri ganaTlebis zogierTi aspeqti saqarTveloSi
mozardi Taobis sworad aRzrdis saqmeSi sxva humanitarul mecnierebaTa Soris istoriul mecnierebas erT-erTi gansakuTrebuli
adgili uWiravs. amis Sesaxeb araerT gamoCenil moazrovnes Tu eklesiis mamas gamouTqvams sakuTari Sexeduleba. mag., hegelis azriT,
warsulis magaliTebs didi mniSvneloba aqvT bavSvis sulieri amaRlebisaTvis, Tumca, igi iqve istoriuli mecnierebis obieqturobaze
amaxvilebs gansakuTrebul yuradRebas _ istoria obieqtur viTarebas unda asaxavdes da yovlad dauSvebelia misi gayalbeba. swored, istoria unda iyos is safuZveli, romelzec ukeTesi momavali unda
aSendes. amitom, istoriis swavlebisas didi yuradReba da sifrTxilea saWiro. aq daSvebuli mciredi Secdomac ki sabediswero zianis
momtani iqneba momavalSi. istoriam unda aCvenos moswavles sazogadoebis warmoSobisa da ganviTarebis obieqturi kanonzomierebani. misi swavlebisas, bunebrivia, gverds ver avuvliT religiur sakiTxebs.
am SemTxvevaSi gamonakliss arc saqarTvelos istoria warmoadgens,
ramdenadac qarTveli eris istoria _ es qristianobisaTvis brZolis
istoria.
saqarTvelos istoriis gakveTilebi, pirvel rigSi, moswavleTa
sulieri aRzrdis funqcias unda asrulebdnen. maT erTgvari Terapiuli funqciac ki ekisrebaT. amdenad, gansakuTrebul mniSvnelobas
iZens msoflio religiebisa da marTmadidebluri qristianuli religiis saTanado donaze Seswavla, imisaTvis rom Rrmad iqnes gacnobierebuli istoriis religiur-filosofiuri da istoriul movlenaTa
mistikuri arsi. yovelive es sasicocxlo mniSvnelobas iZens Tanamedroveobis fonze, radganac me-20 saukunu qarTveli eris istoriaSi
yvelaze tragikuli aRmoCnda. erma Tavis Tavze iwvnia aTeizmi da fizikuri ganadgurebis umZimesi safrTxe. amas zed daerTo fsevdoreligiui orientaciebis zrda; adamianTa gaxdoma xorciel vnebaTa monebad. yovelive aman didi gavlena moaxdina mozardi Taobis cnobierebaze.
dRes, rogorc arasdros, saWiroa gansakuTrebuli yuradReba
mieqces yovelive amas. aqve SeiZleba SevniSnoT, rom saqarTveloSi am
aspeqtiT mravali sasikeTo ram keTdeba... Tundac is, rom Sendeba taZrebi. magram arsebobs safrTxe, rom xvalindel Taobas es taZrebi, SeiZleba, arc dasWirdes, radgan maT sulSi asaSenebel taZars kargi sa63
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
`ufleba ar gvaqvs religiis adamianuri sazomiT gazomvisa, vinaidan is RvTiuri warmoSobisaa da Cven sulis gamocxadebiT gveZleva
is, risi wvdomac adamianis arsebas ar SeuZlia ...~
z. froidi
IV leqcia
Tema: religiis sociologiuri definicia
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi
religia, rwmena, magia, socialuri praqtika ritualebi; religiuri
Temi morwmuneTa gaerTianeba; religiis sociologiuri da arasociologiuri definicia, diurkemi, veberi, lenski, jonstouni, bergeri
da lukmani.
Sesavali
religiuri rwmenebisa da organizaciebis mravalferovneba religiis erTiani gansazRvrebis SemuSavebis sakiTxSi seriozul sirTuleebs
qmnis. xSirad religias monoTeistur sistemebTan: budizmi, iudaizmi,
qristianoba da islami, aigiveben, sadac erTi RmerTis idea figurirebs,
rac Secdomaa (religia mxolod monoTeizmi ar aris e. gidensi). amgvari
ram eTnocentristuli poziciaa. fridrix nicSes cnobili Tezisi RmerTis sikvdilis Sesaxeb (nicSes ekuTvnis gamoTqma `RmerTis mokvda~, rac
sociologiuri gagebiT, misi socialuri gavlenis Sesustebis procesis
sekularizaciis momaswaveblad SeiZleba miviCnioT) dasavleTis religiuri ideebis, rogorc prioritetuli religiuri sistemebis, eTnocentristul ganxilvasTanaa dakavSirebuli. bevr religiaSi DdResac mraval
RvTaebaTa panTeoni arsebobs (magaliTad induizmi). miuxedavad imisa,
figurirebs Tu ara masSi RmerTis idea, yvela religiaSi arsebobs iseTi
ram, rac mowiwebisa da Tayvaniscemis grZnobas iwvevs. aris religiebi, sadac saerTod ar figurirebs RmerTis cneba da sakraluri Tvisebebi, rogorc RvTaebrivi Tayvaniscemis obieqts, iseT personebs, romlebic TavisTavad RvTaebas ar warmoadgenen (magaliTad budizmSi buda), an abstaraqtul `RvTaebriv Zalebs~ an, eTikur Rirebulebebs miewereba. arc
erTi maTgani personificirebul RvTaebas ar gulisxmobs, amitom entoni gidenisis mixedviT, ar SeiZleba religia gavaigivoT monoTeizmTan an
eTikur RirebulebebTan. religiisadmi amgvari midgoma religiis sociologiuri definiciis amosavali principia (e. gidensi).
67
kaxa qecbaia
religiis sociologia
saswaulebrivi movlenebi (romlebic yoveldRiuri realobis
sagnebisagan gansxvavdebian) da maTTan dakavSirebuli simboloebis
sistema,
sakraluris Sesaxeb arsebuli rwmenebisa da warmodgenebis erToblioba,
ritualebis (gansakuTrebuli moqmedebebi) erToblioba da ritualur moqmedebaTa maregulirebeli normebis erToblioba, anu
marTali, swori cxovrebis Sesaxeb warmodgenebis qona.
Tuki es elementebi saxezea, maSin jonstounis mixedviT, SesaZlebelia vTqvaT, rom Cven saqme gvaqvs religiasTan. misi pirveli komponenti
socialuria, romelic jgufis saxiTaa warmodgenili. religia jgufis,
morwmuneTa erTobis arsebobas gulisxmobs. miuxedavad imisa, rom religiuri Rrmad individualuria, igi amasTanave socialuri bunebis matarebelia, im azriT, rom religiuri jgufis wevrobis gansakuTrebuli emociuri mdgomareobidan amoizrdeba da am mdgomareobis gaZlierebisaken
aris mimarTuli. ramdenadac religiuri rwmena sakralurs ukavSirdeba,
SeuZlebelia rom igi mxolod erTi adamianis kuTvnileba iyos. igi individualur gamocdilebaze maRla imyofeba da masTan mimarTebaSi ufro
globaluri, masStaburi da erToblivi gamocdilebis Sedegia. amitom
sociologebs miaCniaT, rom religia erTi pirovnebis gamocdilebis sazRvrebSi ar SeiZleba rom warmoqmniliyo, aramed igi warmoSva mxolod iq
sadac adamianTa jgufi ikribeba. amis gamo sociologias religiuri jgufebi da am jgufebis adamianTa sxva saxis gaerTianebebisagan ganmasxvavebeli niSan-Tvisebebi ainteresebs. religiis sociologiuri analizi konkretuli religiuri erTobebisa (magaliTad kaTolikebis, protestantebis, iudevelebis, induistebis, musulmanebis, budistebis da a. S.) da religiuri organizaciebis sxvadsxva formebis (seqtebi, kultebi, denominaciebi) Seswavlazea orientirebuli.
termini religia pirovnul-subieqtur (religia, rogorc individis rwmena) da zogad-obieqtur (religia, rogorc instituciuri
movlena _ konfesia, rjuli da misT.) sazriss gulisxmobs.
69
kaxa qecbaia
rituali laTinuri sityva ritus -dan momdinareobs da wess, sazeimo ceremonias niSnavs. igi simboluri qcevebisa da moqmedebebis
sistemaa, romelic garkveuli saxis urTierTobebs gamoxatavs. religiuri ritualebi adamianis cnobierebaSi Sesabamisi religiuri
rwmenisa da warmodgenebis ganmtkicebas iasaxaven miznad. adamianis
mier statusis Secvla garkveuli ritualiT aRiniSneba. magaliTad
iniciacia, qorwineba, dakrZalva da sxva. erToblivi locva uricxvi
raodenobis adamianebisa aseve ritualiT gamoixateba. magaliTad
wirva, liturgia. calkeul religiebSi presonaluri ritualebic
arsebobs. magaliTad aRsareba.
religiuri ritualebi religiur ritualur simbolebTan aris
dakavSirebuli. ritualuri aqtis Semsrulebeli aris Suamavali zebunebriv Zalebsa da adamianebs Soris. religiis mkvlevari sociologebis azriT, religia magiisagan koleqtiuri ritualebis arsebobiT gansxvavdeba. religiuri ritualis saSualebiT adamiani
grZnobs, rom is marto ar aris, amiT mas umyardeba jgufuri identobis gancda. amitom igi religiis sociologebis sayvareli Temaa. maTi daskvnebiT, traibalur sazogadoebaSi rituals gansakuTrebuli
mniSvneloba aqvs. arqauli koleqtivebis cxovrebis mizans da arss
ritualebi warmoadgendnen. am tipis sociumis wevris moqmedebas
ritualebi aregulirebdnen.
rituali gansxvavdeba adaTisagan, romelic masTan SedarebiT
ufro faro mniSvnelobis cnebaa. adaTi memkvidreobiT miRebuli
qcevis formaa, romelic Taobidan TaobaSi meordeba. aqedan tradiciamde erTi nabijia.
cnobili religiaTmcodne mirCa eliades ganmartebiT, rituali maradiuli dabrunebis ideis anu, samyaros regularuli daSlis
da misi mowesrigebis axali aqtis gamoxatulebaa.
religiis definiciis meore komponenti sakraluris cnebaa. Usakralur-profanulis opozicia uklebliv yvela religiaSia mocemuli. sakraluris meSveobiT erTmaneTisagan gamijnulia yoveldRiuri cxovrebis sagnebi da araCveulebrivi movlenebi saswaulebi. magaliTad saswaulebrivis rigs miekuTvneba qristianobaSi macxovris mier kanas qorwilSi wylis Rvinod gadaqceva, brmisTvis locviT Tvalis axela, davrdomilis gankurneba da uamravi sxva qmedeba, romelsac Cveulebrivis
kategorias ver mivakuTvnebT. es movlenebi RvTaebrivis statuss imitom
iZenen, rom iseT ZalebTan, an arsTan arian dakavSirebuli romelTa Se70
religiis sociologia
kaxa qecbaia
Si mwerebic aranakleb mniSvnelovani arsebebia, vidre adamianebi. religia gansakuTrebul moqmedebaTa anu ritualebis sistemas gulisxmobs. es
ritualebi sakralurTan dakavSirebuli qcevis nimuSebia.
e. diurkemi ritualebs ganixilavs, rogorc im Rirebulebebs, romlebic sakralur obieqtebTan mimarTebaSi adamianis qcevas aweseben. magaliTad eklesiaSi misvlisas qristiani pirjvars iwers da locvas iwyebs, musulmanebi locvis dros piriT iqiTken mibrundebian, saiTkenac
maTi wminda qalaqi meqa mdebareobs. meCeTSi Sesvlisas wminda adgilisadmi mowiwebis niSnad muslimi aucileblad fexsacmels ixdis; islamis mimdevar qalebs maTi seqsualuri mimzidvelobis dasafarad, romlis sajaro demonstrireba am religiiT mkacrad reglamentirebulia, Tavsaburavis tareba evalebaT. rituali Tavis Zalas da mniSvnelobas sakraluri
obieqtis gamoxatviT iZens. magaliTad erT SemTxvevaSi wyali SeiZleba
yoveldRiuri moxmarebis sagani iyos, sxva SemTxvevaSi ki sakraluri Sinaarsis matarebeli fenomeni. naTlisRebis dros, rodesac iniciaciis
qristianuli rituali sruldeba wyali sakralur, wminda mniSvnelobas
iZens da religiur erTobaSi axali wevris miRebisa da pirvelcodvisagan
ganwmendis simbolo xdeba. daaxloebiT igive iTqmis sxva sagnebzec. magaliTad sanTeli, kvercxi, puri da Rvino da a. S.
religia garkveuli saxis warmodgenebs gulisxmobs swori anu marTali cxovrebis Sesaxeb (swor cxovrebaSi zneobrivi, uflis dari cxovreba igulisxmeba). es warmodgenebi religiuri normebis saxiT aris Camoyalibebuli. Aase Seqmnili religiuri normebi adamianTa moqmedebebs aregulireben, gansazRvraven morwmuneebis qcevas sxvadasxva situaciaSi.
magaliTad aTi mcneba da sxva.
religiis definicia magiasTan mis Sedarebas moiTxovs. magiac rwmenebis sistemaa, Tumca misgan Tvisebrivad gansxvavebulia. religia adamianis arsebobas ontologiur, egzistencialur usafrTxoebas uqmnis da
sazriss aZlevs mas. misgan gansxvavebiT magias sxva miznebi aqvs. magia
sxvadasxva ritualebis meSveobiT individis an jgufis konkretuli amocanebis gadaWrazea orientirebuli. Amis mixedviT, arsebobs sayofacxovrebo, sameurneo da sxva saxis magiuri ritualebi. TiToeuli magiuri
rituali ama Tu im problemis gadaWrazea orientirebuli (uiRblo siyvaruli, ufuloba, siuxvisa da baraqis nakleboba da a. S.).
cnobilma sociologma da anTropologma bronislav malinovskim
Tavis gamokvlevaSi magia, mecniereba da religia wynari okeanis kunZul
trobrianis mcxovrebi tomebis magiuri ritualebi aRwera, romlebsac
isini sarisko saqmianobebis an mogzaurobis dros (saxifaTo adgilebSi
TevzWera, xangrZlivi mogzauroba okeaneSi, nadiroba saSiS mtaceblebze
72
religiis sociologia
da a. S.) am saqmeSi warmatebis mizniT atarebdnen. koleqtiuri ritualebis arseboba ganasxvavebs religias magiisgan, Tumca maT Soris mkveTri
zRvaris gavleba yovelTvis mainc ar aris SesaZlebeli. magia moqmedebebis erTobliobaa, romelic bunebis movlenebze gavlenis moxdenis mizniT sxvadasxva saSualebebisa da xerxebis gamoyenebiT (Selocvebi, jadosnuri formulebi, Tu gansakuTrebuli ritualebi) sruldeba. xSiria
amgvari moqmedebebi iseT profesiebSi, sadac warmateba umeteswilad
SemTxveviTobis faqtorzea damokidebuli, aseve gazrdil riskTanaa dakavSirebuli (magaliTad Soubiznesis warmomadgenlebi, sportsmenebi,
meSaxteebi, meTevzeebi, da a.S), xSiria agreTve stresul situaciebSi
msgavsi ritualuri wesebis Sesruleba, an Tilismebis tareba. magaliTad,
CogburTeli an moTxilamure ucnauri rgolebiTa da samkaulebiT gamodian mniSvnelovan matCze, Tumca sportuli wesebis mixedviT, es akrZalulia, radgan damatebiT safrTxes uqmnis sportsmenis sicocxles.
b. malinovskim religiis funqciebi magiasTan misi Sedarebis safuZvelze gansazRvra. igi aRniSnavda, rom adamianebi magias maSin mimarTaven,
rodesac zebunebrivi movlenebis saTavisod gamoyenebas cdiloben. magaliTad aborigenebis magiuri ritualebi miT ufro rTuli da xangrZlivia, rac ufro metad sariskoa is saqme, romlis Sesrulebac maT uwevT.
magiisgan gansxvavebiT adamianebi religiur rwmenas ufro siRrmiseuli mizezis gamo mimarTaven, rac cxovrebis sazrisis Ziebasa da samyaroSi sakuTari bedis Sesaxeb SfoTvasTanaa dakavSirebuli.
malinovskis mixedviT, religia sxva adamianze zrunvidan, misadmi
siyvarulidan da sikvdilis Semdgomi cxovrebis gacnobierebidan Cndeba.
amitom TiTqmis yvela religiaSia warmodgenebi saiqio cxovrebaze, ukvdavebaze da sulis cxonebaze. qristianobis mixedviT, adamiani samoTxeSi an jojoxeTSi xvdeba da sxva. religias sazrisi Seaqvs adamianuri
cxovrebis sxvadasxva aspeqtSi. rodesac adamianebs ubedureba emarTebaT, isini svamen maradiul kiTxvas: ratom SememTxva es maincdamainc me?
adamianebs SeuZliaT dasvan es kiTxva xumrobiT, magaliTad, rodesac maT fexsacmels qusli moZvra, an seriozulad, rodesac cxovrebaSi
raRac katastrofa xdeba. gamoTqma, rom aTeizmi mwuxarebaSi ver gviSvelis naTlad asaxavs religiis mniSvnelobas adamianis cxovrebaSi. religia exmareba adamianebs ipovon pasuxi kiTxvaze, Tu ratom emarTebaT
maT esa Tu is SemTxveva. religia aZlevs sazriss situaciebs, romlebic
sazriss moklebulia da usamarTlod gveCveneba.
sociologebis azriT, religia adamianebs iseTi usamarTlobis gadatanaSi exmareba, rogoricaa siRaribe, avadmyofoba, uTanasworoba. religia adamianebs tanjvis dros imedis SesaZleblobas aZlevs, amitom mi73
kaxa qecbaia
74
religiis sociologia
pavle florenski
religiis arsi
[...] adamianis xsnis mxatvari religiaa. misi
saqmea xsna. risgan gvixnis Cven religia? is
gvixsnis Cven sakuTari Tavisagan; religia
Cvens Sinagan samyaros masSi dabudebuli
qaosisagan ixsnis. igi amarcxebs geenas,
romelic CvenSia da romlis enebi sulis
bzarebis
gavliT
Cvens
cnobierebaSi
aRweven.
religia
amarcxebs
Cvens
cnobierebaSi
dabudebul
gvels.
is
amSvidebs suls, riTac mas sulSi mSvidoba
Seaqvs. amiT ki mas mTlianad sazogadoebaSi
da bunebaSi Seqvs mSvidoba. aseTia religiis saqme.
Tumca garegani samyaro rodi aqvs mitovebuli religias, magarm misi
namdvili adgili sulSia. amitom Tuki ontologiurad religia aris
Cveni cxovreba RmerTSi da RmerTis cxovreba CvenSi, maSin
fenomenologiurad religia iseTi qmedebebisa da gancdebis sistemaa,
romelic sulis xsnas uzrunvelyofs. fsiqologiis enaze ki xsna
sulieri cxovrebis wonasworobas niSnavs [...]
75
kaxa qecbaia
2. religiis arasociologiuri definicia
religiis arasociologiur definiciaSi misi yvela is ganmarteba
igulisxmeba, romelic sociologiis mecnierebis gareT arsebobs. am SemTxvevaSi mniSvnelovania religiis Teologiuri definicia. mis mixedviT,
religia RvTiuri niWia, RmerTis mier adamianisaTvis saxsnelad boZebuli jildoa, amitom igi adamianisaTvis damaxasiaTebeli mudmivi unaria.
Sesabamisad, am definiciis amosavalia religiis RvTaebrivi warmoSoba,
xazgasma imisa, rom misi xelovnurad Seqmna adamianur Zalebs aRemateba.
Tumca ramdenadac adamiani socialur arsebaa, religiasac Rrma socialuri fesvebi gaaCnia, razec aqcentirebas akeTebs sociologia, xolo
religiisadmi Teologiuri midgomis SemTxvevaSi amgvari ram meorexarisxovania. aseTi amosavali principebi ganasxvaveben erTmaneTisagan religiis sociologiur da arasaociologiur definiciebs.
religiis arasociologiur definiciis erT-erTi magaliaTi Tanamedrove religiaTmcodnis n. smartis gansazRvrebaa. es gansazRvreba
Tanamedrove sazogadoebis suliskveTebas Seesabameba, radganac definiciis avtori moiTxovs, rom religiis gansazRvrebidan amoRebul iqnas
RmerTis arsebobis problema, radganac igi mxolod evropuli kulturisTvisaa damaxasiaTebeli. am ganmartebis mixedviT, religiis analizisas ZiriTadi yuradReba Semdeg komponentebze unda gamaxvildes. esenia:
ritaualebi (yvela saxis),
emociebi (piradi religiuroba),
sakraluri teqstebi,
religiuri dogmebi,
eTikur-samarTlebrivi aqtebi,
religiuri Temi (socialur-instituciuri struqturebi),
religiis materialuri gamovlineba (religiuri ritualebis
Sesasruleblad saWiro sagnebi).
religiis amgvar definicias SeiZleba sekularuli ewodos, radganac masSi ar figurirebs RmerTis arseboba. religiaTmcodneebi miiCneven, rom es TiTqos tolerantuli definiciaa religiisa. Tumca amis Sesaxeb unda iTqvas, rom religiis suli da guli RmerTis arsebobaa da mis
gareSe religia Zneli warmosadgenia.
religiis sxva definiciebs Soris sainteresoa erix fromis mier SemoTavazebuli ganmarteba. fromi religiebs or nawilad: avtoritaru76
religiis sociologia
3. religiis tipebi
religiis sociologiuri definicia kavSirSia mis tipologiasTan.
Yam mxriv yvelaze meti samuSao veberma Caatara (mis Sesaxeb Cven calke
gveqneba saubari). Tumca religiis tipologiis mravali variantia cnobili. am variantebidan Tanamedrove sociologebma robert nil belas Teoria aRiares. msoflio istoriaSi arsebuli yvela religia belam 5 kategoriad dayo. amosavali am SemTxvevaSi religiis erTi formidan meoreSi
gadasvlaa ise, rom romelime maTganis upiratesobis principi mxedvelobaSi ar miiReba. amave dros erTi formidan sxva formaSi gadsvla logikur Tanmimdevrobas ar gulisxmobs.
77
kaxa qecbaia
magaliTi
simboloebis sistema
religiuri
moqmedeba
religiuri organizacia
socialuri
mniSvneloba
primitiuli
avstraliuri
socialuri
solidarobis gamyareba
polineziuri
da afrikuli
religiisa
da Temis
erToba
arqauli
adamianebisa
da sagnebis
gvarovnul
miTosuri
gamosaxuleba
RmerTis dari miTosuri arsebebi
sxvadasxva
kultebi
socialuri
konformizmis moTxovna
istoriuli
ZvelberZnuli
bunebrivisa
da zebunebrivis dayofa
sulis xsna
keTil saqmeTa keTebiT
Aadremodernuli
reformaciis
droindeli
protestantoba
rwmena Seesabameba
cxovrebas
modrenuli
Tanamedrove
religiebi
individsa
da zebunebriv Zalebs
Soris pirdapiri kavSiri
pirovneba
da misi movaleoba
religiuri organizaciebi
gamoyofilia sxva
socialuri institutebisaga
reliuri
Temis nebayoflobiTi wevroba
eklesiis
wevroba
kulturisa
da pirovnuli Rirebulebebis
srulyofa
sazogadoebaSi
78
pirovnuli
eTikuri
principebis
Zieba
socialuri
sisitemebis
cvlileba
religiis sociologia
kiTxvebi:
terminologiurad ra igulisxmeba religiis cnebaSi?
ra gansxvavebaa religiis sociologiur da arasociologiur
definiciebs Soris?
diurkemis mixedviT, ra elementebisagan Sedgeba religia? (3
ZiriTadi elementi).
eTanxmebiT Tu ara religiis smartiseul definicias (pasuxi
daasabuTeT).
davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religiis sociologiuri definicia.
moamzadeT essei Temaze: ras amboben didi mecnierebi religiaze?
1.
2.
3.
4.
5.
5.
6.
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994. (rus.
enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. diurkemi, religiuri fenomenisa da religiis gansazRvreba, wignSi: `religiuri cxovrebis elementaruli formebi~, Tb., 2004.
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia. Tb.,
2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
7. o. gabiZaSvili, religiis sociologiis sakiTxebi, Tb., 1984.
8. o. gabiZaSvili, religiaTmcodneoba, Tb., 2002.
9. n. papuaSvili, religiis karibWe, religiis istoriiis Sesavali, Tb.,
1996.
10. mama Teimurazi, religiebis istoria, Tb., 2011.
79
kaxa qecbaia
E
es sayuradReboa
religiuri ritualebis Sesaxeb
moweseoba
moweseoba religiuri cxovrebis iseTi formaa, romlis drosac
religiis garegnuli, ritualuri mxarea
TviTRirebuli da faseuli, xolo religiis Sinagani mxare, adamianis pirovnuli kaSiri RmerTTan meorexarisxovania. religiuri cxovrebis amgvar formas safuZvlad udevs Sexeduleba imis Sesaxeb, rom
xsnisTvis religiuri ritualebis ganuxreli dacvaa aucilebeli.
religiuri cxovrebis am formis Sesaxeb saubaria saxarebaSi. kerZod igavSi farisevlisa da mezveris Sesaxeb.
`ori kaci Sevida taZarSi salocavad: erTi fariseveli da erTi mebaJe. fariseveli dadga da ase loculobda gulSi: RmerTo gmadlob, radgan ar var, sxva
kacTa msgavsad, mtacebeli, usamarTlo
da memruSe, da arc am mebaJes vgavar. orfariseveli da
jer vmarxulob kviraSi, da vixdi meamezvere
Teds imisas, rasac vixveW.
xolo moSorebiT mdgari mebaJe imisac ki ver bedavda, rom zecad aRepyro Tvalni. aramed gulSi mjiRs
icemda da ambobda: RmerTo milxine me codvils~.
lukas saxareba. 18. 10-13.
religiis garegnuli, ritualuri mxare aucilebelia, magram is
sinTezirebuli unda iyos mis Sinagan maxaresTan.
SekiTxva:
rogor fiqrobT, ras Seiswavlis religiis sociologia: religiis
garegnul, ritualur mxares, Tu mis Sinagan mxares, Tu orives erTad?
80
religiis sociologia
sakiTxavi masala
zigmund froidi
religiis Sesaxeb
`Tu gvinda gavacnobieroT religiis didebuli arsi, maSin unda
sakmarisi iyos imis Cveneba, Tu riT igebs is adamianebs. religia maT ganumartavs samyaros warmoaSobasa da aRmocenebas, cxovrebis cvalebadobis SemTxvevaSi is
arwmunebs maT mfarvelobaSi da saboloo bednierebaSi, warmarTavs maT Sexedulebebsa da
moqmedebebs miTiTebaTa gziT, romelic mTeli
avtoritetiT warudgeba maT. maS, religia asrulebs sam funqcias: pirveli funqciiT is akmayofilebs adamianuri codnis wyurvils,
imasve akeTebs, rasac sakuTari saSualebebiT
gaakeTebda mecniereba da aq amasTan metoqeobaSia; meore funqcias is umadlis im udides
zegavlenas, roca is cxovrebis saSiSroebaTa
da cvalebadobaTa SemTxvevebis winaSe adamianTa SiSs aSoSminebs, keTil dasasrulSi gvajerebs, ubedurebaSi nugeSs
gvcems; mecnierebas es ar SeuZlia. Tumca mecniereba gvaswavlis, Tu rogor aviridoT saSiSroebani, zogierT avadmyofobas SeiZleba Sedegianadac SevebrZoloT; amdenad, metad arasamarTliani iqneboda eWvis
qveS dagveyenebina, aris Tu ara mecniereba adamianis mZlavri damxmare,
magram mraval viTarebaSi mainc gadascdes unda adamiani avadmyofobas
da mxolod misadmi daqvemdebareba urCios; misi mesame funqciiT, roca
is miTiTebebs iZleva, akrZalvebsa da SezRudvebs gamoscems, yvelaze
ufro Sordeba mecnierebas, vinaidan ukanaskneli kmayofildeba imiT,
rom ikvlios da daadginos.
religiis am sami Sinaarsis TavmoyriT savsebiT cxadi araa, ra unda
esaqmebodes samyaros warmoSobis Sesaxeb axsna-ganmartebas gansazRvrul eTikur miTiTebaTa moTxovnebTan? dacvisa da sikeTis qmnis
garantia Sinaganadaa dakavSirebuli eTikur moTxovnebTan. isini jildoa am mcnebaTa ganxorcielebisaTvis; vinc maT eqvemdebareba, imedi
aqvs madlisa, xolo gaugonrebs sasjeli elodebaT.
religiaSi zneobrivi damoZRvris, nugeSiscemisa da moTxovnis saocari Tanaarseboba maSin gaigeba, Tuki mis genetur analizs miv81
kaxa qecbaia
marTavT, aRniSnuli unda amodiodes erTobliobis saocari momentidan, samyaros aRmocenebis moZRvrebidan, vinaidan ratom unda yofiliyo kosmogonia religiuri sistemis kanonzomieri Semadgeneli nawili?
maS, moZRvreba aseTia, rom samyaro adamianis msgavsia, magram yvela nawilSi ZalaSi, sibrZneSi, vnebis siZliereSi aRmatebuli arsebis, idealizirebuli zeadamianis mieraa Seqmnili. cxovelebi, rogorc samyaros Semqmnelni, miuTiTeben totemizmis gavlenaze, romelsac mogvianebiT, yovel SemTxvevaSi, SeniSvnis saxiT SevexebiT. sainteresoa, rom
samyaros Semqmneli yovelTvis erTia iqac ki, sadac mravali RmerTia
aRiarebuli. aseve, rom upiratesad is makacia. Tumca qali RmerTebis
miTiTebacaa. da sxva miTologiebi samyaros Seqmnas swored imiT iwyeben, rom mamakaci RmerTi qal RmerTs, romelic urCxulamdea dadablebuli, gzidan iSorebs... es Semqmneli RmerTi pirdapir mamad iwodeba. Fsiqoanalizi askvnis, rom es namdvilad mamaa ise didebuli, rogorc is erTxel patara bavSvs moeCvena. religiuri adamiani samyaros Seqmnas warmoidgens ise, rogoradac sakuTari Tavis warmoSobas.
maSin advilad aixsneba manugeSebeli darwmunebisa da mkacri eTikuri moTxovnebis erToblioba kosmogoniasTan. radganac igive piri,
romelsac bavSvi Tavis arsebobas umadlis mama icavs da patronobs
sust, umweo, gare samyarodan momlodine yvela saSiSroebaTa ganmcdel
bavSvs; misi mfarvelobis qveS Tavs saimedod grZnobs. mozrdilad qceulma adamianma icis, rom Tumca did Zalebs flobs, magram miseuli gageba saSiSroebisa ikveTeba da kanonierad askvnis, rom is samyarosTan
dapirispirebaSi mudam isev bavSvia. axlac ar SeuZlia uari Tqvas dacvaze, romelsac is bavSvobisas mouxmobda. man isic gaigo, rom mamamisi
aris ZalauflebaSi metad SemzRudveli, arayvela upiratesobiT aRWurvili arseba. amitom ubrundeba is mogonebis suraTs mis mier bavSvobis dros ase gadafasebuli mamisas, ahyavs RvTaebamde da awmyoSi da
realobaSi gadmohyavs. am mogonebis suraTis afeqturi siZliere da Tavis Tavis dacvis moTxovnis gagrZeleba erTmaneTTan kavSirSi atareben
rwmenas RmerTisadmi.
am religiuri programis mesame mTavari punqtic, eTikuri motxovna, bunebrivad CarTulia bavSvobis situaciaSi. mogagonebT i. kantis
cnobil gamonaTqvams, romelic varskvlavebiT moWedil casa da gulSi
zneobriv kanons asaxelebs erTi amosunTqviT. ra ucxodac ar unda
gveCvenebodes es dapirispireba ra esaqmeba ciur sxeuls sakiTxTan,
adamianis Svils sxva uyvars Tu mas klavs? is mainc exeba did fsiqologiur WeSmaritebas. igive mama (mSoblis instancia), romelic bavSvs
sicocxles aniWebs da cxovrebis saSiSroebaTagan icavs, aseve aswavlis
82
religiis sociologia
kaxa qecbaia
84
religiis sociologia
kiTxvebi gansjisaTvis:
eTanxmebiT Tu ara froidis mosazrebebs religiis Sesaxeb?
(pasuxi daasabuTeT).
fsiqologebs miaCniaT, rom religiis Zirebi adamianis fsiqikaSia saZebni, sociologebi ki amboben, rom religis Zirebi sazogadoebaSi unda veZeboT. Tqveni azriT, romeli mosazrebaa swori da
ratom? (pasuxi daasabuTeT).
sakiTxavi masala
`zerele codnas adamiani uRmerTobisken mihyavs,
filosofiis siRrmeebi ki gonebas religiisken warmarTavs~.
F frensis bekoni
filosofia da religia
filosofiam ganuzomlad didi roli iTamaSa religiuri msoflmxedvelobis ganmtkicebaSi. religias imTaviTve filosofiuri Sinaarsi hqonda da aqvs. TviTon pirveli filosofosebic ki religiuri moazrovneebi iyvnen. Talesi amtkicebda, rom buneba sulebiT aris savse.
sxvagvarad mas fizikuri sxeulebis moZraoba ver warmoedgina, vinaidan
materiis inertulobis idea Rrmad iyo fesvgadgmuli pirvel filosofosTa azrovnebaSi. es imas niSnavda, rom fizikur moZraobas isini filosofiuri msoflmxedvelobis farglebSi xsnidnen. Zveli berZeni filosofosi qsenofane kolofoneli (VI-V ss. qristes win) cnobilia, rogorc poliTeizmis (mravalRmerTianobis) winaaRmdeg mebrZoli da monoTeizmis (erTRmerTianobis) ideis aqtiuri damcveli. am brZolaSi igi
filosofiur argumentebs mimarTavda, TviTon ki monisturi filosofiis poziciebze idga.
religiuri msoflmxedvelobis dasabuTebas emsaxureba platonisa
da aristoteles filosofia. maTi filosofiuri moZRvreba SeiZleba
gagebul iqnes rogorc Teologiuri filosofia anu filosofiuri Teologia. platonis ideebis Teoria arsebiTad aris moZRvreba imqveyniuri idealuri samyaros Sesaxeb, xolo mogonebis (Semecnebis) Teoria religiis enaze sulis ukvdavebis mtkicebas niSnavs.
aseve aristoteles Teorias `pirveli mamoZraveblis~ Sesaxeb
mTlianad religiuri da teleologiuri Sinaarsi aqvs. RmerTi aris bu85
kaxa qecbaia
nebaSi arsebuli moZraobis pirvelmizezi, romelic pirveli filosofiis anu metafizikis Seswavlis sagania.
aristotelesa da platonis filosofiuri ideebi safuZvlad daedo Sua saukuneebis erT-erTi mTavari filosofiuri mimdinareobis _
neoplatonizmis warmoSobas, romelic farTod iyo gavrcelebuli
qristianul samyaroSi, maT Soris saqarTveloSic. Cveni didi filosofosi ioane petriwi neoplatonikosi iyo.
aseve cnobilia meore didi filosofiuri mimdinareoba _ neoTomizmi, romelic XIII saukunis gamoCenili filosofosis Toma aqvinelis
ideebis gavleniT warmoiSva. neoTomizmi amJamadac erT-erTi sakmaod
gavrcelebuli filosofiuri mimarTulebaa. es filosofiuri mimarTulebani amJamad Cvens interess mxolod imdenad warmoadgens, ramdenadac isini TavianTi epoqis sazogadoebriv azrovnebas gansazRvravdnen da filosofiisa da religiuri azrovnebis Rrma, Sinagan kavSirs
gamoxatavdnen. isic cnobilia, rom filosofia da religia Zalian xSirad erTmaneTTan imdenad Serwymuli iyo, rom maTi cal-calke warmodgena SeuZlebeli Canda. sxvas rom Tavi davaneboT, amis sailustraciod hegelis filosofiac kmara. hegelis filosofiis `mTavari RerZi~
_ absoluturi idea _ sxva araferia, garda RmerTisa. nebismier filosofiur sistemaSi absoluturis cneba, Tu igi sworad aris gagebuli,
mxolod da mxolod RmerTis aRmniSvnelia. materialistebic mimarTaven absoluturis cnebas materiis bunebis aRsaniSnavad im azriT, rom
materias upirobod (`absolutus~ _ `upirobo~), ganusazRvrelad da
maradiulad Tvlidnen. magram absoluturis cnebis materialisturi
gageba bevr kiTxvas badebda, vinaidan absoluturi, rogorc substancia, moqmedi da aqtiuri unda iyos, xolo materiis erT-erT fundamentur niSans inertuloba warmoadgens.
hegeli Tavisi Txzulebis `logika~ SesavalSi wers: `filosofiasa
da religias sagnad aqvT WeSmariteba da mxolod WeSmariteba am sityvis
umaRlesi gagebiT, im azriT, rom RmerTi da mxolod igi erTaderTi
aris WeSmariteba. orive maTgans saqme aqvs sasrulis sferosTan, bunebasa da adamianis sulTan da maT urTierTobasTan erTmaneTTan da
RmerTTan, rogorc maT WeSmaritebasTan~. rogorc vxedavT, filosofiisa da religiis igiveobriv sagans hegelis filosofiaSi absoluturi
suli anu RmerTi warmoadgens, xolo sagnebis igiveoba maTi Sinaarsis
arsebiT igiveobas ganapirobebs. hegelis obieqtur idealizms aSkarad
religiuri Sinaarsi aqvs, rac erTxel kidev miuTiTebs filosofiisa da
religiis aucilebel kavSirze.
ontologia (arsebobis Sesaxeb moZRvreba), romelic filosofiur
86
religiis sociologia
mecnierebaTa birTvs warmoadgens tradiciuli gagebiT, rasac Cvenc veTanxmebiT, aris moZRvreba absoluturi arsis anu mTeli sinamdvilis
substanciuri arsebis Sesaxeb. aseTi ram ki SeiZleba iyos da aris RmerTi. amgvarad gagebuli ontologia aris Teologia anu moZRvreba RvTaebaze; mTeli samyaro xom substanciuri arsebis anu RvTaebis Semoqmedebaa! magram es aris filosofiuri Teologia anu codnis dargi, filosofiuri mecniereba, romelic religiuri Teologiisgan, rogorc rwmenis sferosagan, imdenad gansxvavdeba, ramdenadac erTmaneTisgan gansxvavdeba codna da rwmena, mecniereba da religia. pirveli logikurad
dasabuTebuli codnis sistemaa, meore ki rwmenis sferoa, romlisTvis
ucxoa dasabuTeba. swored aq asrulebs filosofia udides rols religiuri msoflmxedvelobis dafuZnebaSi.
rwmena subieqturi fenomenia. martooden mis safuZvelze aTeisturi msoflmxedvelobis damarcxeba SeuZlebelia, vinaidan aTeizmic
rwmenaa, saxeldobr, RmerTis ararsebobis rwmena. magram rodesac filosofiuri Teologia religiur rwmenas mecnierulad (filosofiurad) daasabuTebs, maSin rwmena codnad gadaiqceva da aTeizmi uZluri
gaxdeba. filosofias kacobriobis winaSe sxva rom araferi damsaxureba
miuZRodes, marto esec ikmarebda misi arsebobis gasamarTleblad da
pativsacemad.
Tanamedrove kosmologiurma aRmoCenebma, ZiriTadad mxedvelobaSia `didi afeTqebis Teoria~, mecnierulad daadastures religiuri
kreacionizmis (araraobidan samyaros qmnadobis) idea. am ideis filosofiuri gaazreba da interpretacia agreTve filosofiis damsaxurebas warmoadgens. Camoyalibda bunebrivi Teologiis axali sazrisi, romelic Zvelisagan, romelsac spekulaciuri xasiaTi hqonda, principulad gansxvavdeba. saxeldobr, Tanamedrove gagebiT, bunebrivi Teologia niSnavs bunebismecnierebis aRmoCenebis safuZvelze RmerTis arsebobis dasabuTebas. bunebrivi Teologiis axali sazrisi mowodebulia
Secvalos RmerTis arsebobis ontologiuri argumenti, romelsac
RmerTis arseboba ideidan gamohyavda da ara bunebidan, rogorc RvTaebrivi Semoqmedebidan. aqac didia filosofiis roli religiuri msoflmxedvelobis ganmtkicebisa da Semdgomi dafuZnebis saqmeSi.
religia adamianis sulis ganuyreli Tvisebaa. TviTon aTeistebic
ki, didi mcdelobis miuxedavad, bolomde mas Tavs ver aRweven. filosofia adamianis sulierebis am fundamenturi sferos erTguli da saimedo Tanamgzavria; es aris misi erT-erTi didi damsaxureba, rac udavos
xdis adamianisaTvis mis saWiroebasa da aucileblobas. swored amitom,
rogorc germaneli filosofosi karl iaspersi (1883-1969) ambobs, `fi87
kaxa qecbaia
losofia manamde icocxlebs, vidre iarsebebs adamiani~, vinaidan filosofia, misi azriT, iseve esaWiroeba adamians, rogorc haeri. iasperis am
gamonaTqvamis mixedviT, igive unda iTqvas religiazec: religia haeriviT sWirdeba adamians.
Namonaridi s. avalianisa da k. qecbaias wignidan `filosofia
yvelasaTvis~, Tb., 2009. Gam. `universali~.
es sainteresoa!
religiurobis Tanamedrove sociologiuri kvlevis Sedegebi
sakiTxi imis Sesaxeb, rom mecniereba da
religiuri rwmena erTmaneTs ar ewinaaRmdegebian empiriuli sociologiuri gamokvlevebiTac dgindeba. am mimarTulebiT Catarebulma
sociologiurma kvlevebma aCvenes, rom mecnierTa or mesameds swams RmerTis arseboba. amasTan sazogadoebrivi mecnierebis warmomadgenlebi ufro religiurebi arian, vidre bunebismecnierebis warmomadgenlebi. axlaxans raisis
elain hovard
universitetis sociologiis doqtorma elain
eklandi
hovard eklandma elitaruli amerikuli universitetebis 1646 warmomadgeneli gamokiTxa. gamokiTxva 36 kiTxvisagan
Sedgeboda. yvela kiTxva respondentTa religiur rwmenas da religiuri
cxovrebis praqtikas Seexeboda. gamokiTxulTa 38% _ fizikosi, qimikosi
da biologi _ ambobda, rom maT ar swamT RmerTi; gamokiTxul sociologTa Soris 31% aTeisti aRmoCnda; morwmuneTa didi raodenobiT gamoirCa
biologiis warmomadgenlebi _ 41%; xolo politologebs Soris 21% aRmoCnda morwmune.
mimdinare wlis ivnisis TveSi analogiuri kvleva Caatares Cikagos
universitetis sociologebma. kvlevis mixedviT, amerikis universitetis profesorTa 71% sakutar Tavs morwmuned miiCnevs. amasTan gamokiTxulTa 56%-is azriT sikvdilisSemdgomi cxovreba realuria.
qalbatoni eklandi da misi kolegebi amJamad am kvlevebs Soris gansxvavebaTa mizezebis dadgenis kvleviTa arian dakavebuli. eklandi imasac aRniSnavs, rom marTalia mecnierTa umravlesoba sakuTar Tavs morwmuned miiCnevs, magram amastanave romelime religiuri tradiciisa da
kulturisadmi kuTvnilebas uaryofs.
88
religiis sociologia
`religia im rwmenaTa da wes-CveulebaTa saziaro sistemaa, romlebic sakralur, Cvengan gansxvavebul sagnebTan, tabuirebul nivTebTanaa dakavSirebuli. yovelive es erT zneobriv, anu eklesiad wodebul erTobad aerTianebs yvelas, vinc mas aRiarebs~.
e. diurkemi
V leqcia
Tema: religiis struqtura da funqciebi
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi
religiuri cnobiereba, religiuri saqmianoba, religiuri urTierTobebi, rituali, sakraluri, tabu, qarizma, msoflmxedvelobrivi
funqcia, kompensatoruli funqcia, komunikaciuri funqcia, regulatoruli funqcia, integraciuli funqcia, maavtomatizebeli konfromizmi; religia, rogorc fsiqikis damcavi meqanizmi.
Sesavali
religiis met-naklebad srulyofili sociologiuri analizisaTvis misi struqturisa da funqciebis codnaa aucilebeli anu, garkveva
imisa Tu rogoria religiis Sedgeniloba da is funqciebi, rasac is ara
marto sazogadoebaSi aramed, saerTod, zogadad asrulebs. am sakiTxis
analizis dros religiis sociologia religiaTmcodneobisa da religiis Semswavleli TiTqmis yvela mecnierebis monacemebs iyenebs.
1. religiis struqtura
im SemTxvevaSi Tuki religiis struqturis analizis yvela arsebul
Sedegebs gaviTvaliwinebT da yvela maT saerTo niSans movnaxavT, maSin
religiis struqturis sami ZiriTadi elementis gamoyofa iqneba SesaZlebeli. esenia: religiuri cnobiereba, religiuri kulti da religiuri organizaciebi.
religiuri cnobiereba igi ideebisa da SexedulebaTa garkveuli sistema da masTan dakavSirebuli grZnobebisa da Cveulebebis erTobliobaa, romlebic morwmuneTa jgufebisaTvis aris damaxasiaTebeli.
89
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
uri gadmocema samyaros Seqmis Sesaxeb da sxv.) adamianebi (lao-Zi, rogorc sibrZnis simbolo).
religiuri kultis aucilebeli nawilia sakraluri, wminda. sityva
sakraluri momdinareobs laTinuri sityvebidan: sacer (RmerTis gandobili) da sanktus (pativiscemis Rirsi). sakraluris sapirispiroa profanuli (profanes-aragandobili, diurkemis enaze yoveldRiuri). wminda
ki idumal Zalas gulisxmobs, romelic aRmatebulia adamianze. igi mis
gaocebas iwvevs da bednierebas aniWebs mas. sakralur ZalasTan urTierTobas aregulierbs tabu (megrulad vaSiners). tabuirebul saganTan
miaxloebis ufleba yvelas ar aqvs. amis ufleba qurumebs _ kultis msaxurebs aqvT. magaliTad Zvel aRTqmaSi aRTqmis kidobani tabuirebulia
anu, yvelas rodi SeuZlia masTan miaxloeba. tabuireba xdeba im mizniT,
rom tabiurebul nivTSi budobs mana sakraluri Zala, romelTanac
kavSiris damyareba yvelas ar ZaluZs. msgavsi sakraluri Zala SeiZleba
adamianSic iyos. amgvari adamianebi marTvis gansakuTrebuli unars floben. amgvar gansakuTrebul Zalas veberi qarizmas uwodebs.
sakralurze gansakuTrebuli mosazrebebi diurkems hqonda. sakraluris aRqmis erT-erT formad diurkems ritualis dros koleqtiuri
aRgzneba miaCnda. saerTod, mis mixedviT, sakraluri warmodgenilia,
rogorc koleqtiuri warmodgena. sakraluri aris is, rac ar icvleba.
religiuri warmodgena ara marto individualurad aRiqmeba jgufis yvela wevris mier, aramed is raRac iseTs warmoadgens, rac jgufis kuTvnilebaa. amgvarad sakraluri jgufis wevrTa integrirebas axdens. religiuri ritualis dros adamianebs aviwydebaT socialuri samyaro. sakraluri amoagdebs maT yoveldRiurobidan da axal cxovrebas aziarebs,
romelic siwmindis garantad gvevlineba. am yovelives mizezi sinamdvileSi, diurkemis azriT, socialuri jgufi, Tavad sazogadoebaa.
religiuri organizaciebi yoveli religia morwmuneTa organizebul gaerTianebas warmoadgens. es gaerTianebani religiuri rwmenisa
da kultis safuZvelze yalibdeba. religiuri organizaciebis saSualebiT regulirdeba sakulto saqmianoba da religiuri grZnobebis dakmayofileba xdeba.
zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT religiis sturqturul daxasiaTebas miviRebT, romlis mixedviT, religia aris gansakuTrebul SexedulebaTa sistema (religiuri cnobiereba), moqmedebaTa (religiuri kulti) da Sesabamis daswesebulebaTa (religiuri organizaciebi) erToblioba, romelic zebunebrivis rwmenasTana dakavSirebuli.
92
religiis sociologia
2. religiis funqciebi
religiis funqciis garkveva religiis sociologiis erT-erTi umTavresi sakiTxia. sociologebs ainteresebT, Tu ra rols asrulebs religia sazogadoebaSi. rogori iqneboda sazogadoeba religiis gareSe da
a. S. am kiTxvaze pasuxis SemTxvevaSi Cven religiis mecnierebebis monacemebs viTvaliswinebT, romelTa mixedviT religias ramdenime ZiriTadi
funqcia gaaCnia. esenia:
msoflmxedvelobrivi funqcia religiis msoflmxedvelobrivi
funqcia imaSi vlindeba, rom igi ZvelTagan adamianis mier sinamdvilis
gacnobierebasTan da axsnasTan aris dakavSirebuli. adamiani mraval
msoflmxedvelobriv kiTxvas svams, romelTa Soris mniSvnelovania sicoxclis sazrisis maradiuli problema. am maradiluli msoflmxedvelobrivi sakiTxis gadawyvetaSi mas religia exmareba. Tavisi arsiT, religia sazriss aZlevs adamianis sicocxles da amaSi vlindeba misi msoflmxedvelobrivi daniSnuleba.
kompensatoruli funqcia Tavisi cxovrebis manZilze adamiani
xSirad acnobierebs, rom igi susti da uZluri, naklovani arsebaa. am naklovanebisa da uZlurebis Sevsebas is religiis meSveobiT axdens. amaSi
vlindeba religiis kompensatoruli daniSnuleba. es funqcia TiTqmis
yvela religias aqvs. rac ufro uZluria adamiani miT ufro wina planze
iwvs religiis es funqcia. religia adamianis winaSe mdgar mTel rig
problemebs agvarebs. magaliTad realur Cagvras Tavisufleba enacvleba; uZlurebas RmerTis yovladZliereba; adamianis uvicobas RmerTis
yovlismcodneoba; borotebas RvTiuri sikeTe, siZulvils siyvaruli da
a. S. adamianze amgvari zemoqmedebis unarebis saSualebiT religia kompensatoruli zemoqmedebis mdidari saSualebebis mqonea.
komunikaciuri funqcia religiis komunikaciuri funqcia adamianis RmerTTan da adamianebTan dakavSirebaSi vlindeba. aqdan pirveli
ufro maRali safexuria, vidre meore. religiis socialur bunebas yvelaze metad es funqcia avlens. religia adamianebs aerTianebs, akavSirebs Temebad. adamianTa gaerTianeba xdeba sakulto moqmedebaTa dros,
rac adamianebs Soris kavSirs da RmerTTan maT SeerTebas uwyobs xels.
amitom religiur cxovrebaSi mis am funqcias didi adgili ukavia.
regulatoruli funqcia religiuri ideebi, sakulto moqmdebebi da religiuri organizaciebi adamianTa qcevas aregulireben. amdenad religias regulatoruli funqcia gaaCnia. religia garkveul kontrols awesebs adamianis moqmedebaze, mis yoveldRiur saqmianobaze,
93
kaxa qecbaia
krZalavs an nebas rTavs adamianis ama Tu im moqmedebas. samagierod awesebs sazRaurs: sikeTisaTvis jildo samoTxea, borotebisaTvis sasjeli
jojoxeTi. sociologiuri TvalsazrisiT, religiis regulatoruli
funqcia arsebuli wesrigis SenarCunebas emsaxureba.
integraciuli funqcia religia aerTianebs adamianebs, maTs azrebs, grZnobebsa da miswrafebebs da amiT xels uwyobs sazogadoebis integracias. swored amaSi vlindeba religiis integraciuli funqcia. mis
am maintegrirebel rolze gansakuTrebuli yuradReba Tavis gamokvlevebSi duirkemma gaamaxvila.
yovelive zemoaRniSnilis gaTvaliwinebiT religiis funqcionalur definicias miviRebT, romlis mixedviT religiis daniSnuleba zebunebrivis rwmenis ganmtkiceba, religiuri ideebis SenarCuneba, religiur wes-CveulebaTa aRsrulebaa. religiis am funqciebiT Rirebuli
xdeba adamianis, rogorc amqveyniuri, aseve imqveyniuri cxovreba.
religiis sociologias pirvel rigSi religiis socialuri funqcia
ainteresebs. am sakiTxs sociologiis araerTi klasikosi uTmobda gansakuTrebul yuradRebas. maT Soris mniSvnelovania froidis, marqsis, diurkemisa da veberis mosazrebebi.
religiis sociologia
kaxa qecbaia
96
religiis sociologia
97
kaxa qecbaia
`...jgufi sul sxvagvarad fiqrobs, grZnobs da moqmedebs mis wevrebTan SedarebiT. amis gakeTeba calke aRebul jgufis arc erT wevrs
ar SuZlia~.
e. diurkemi
98
religiis sociologia
diurkemi ritualebs sazogadoebis struqturis mTavar mainstitucionizebel Zalad miiCnevs. maTi meSveobiT myardeba solidaroba jgufis wevrebs Soris. amitom ritualebi ara marto regularuli RvTismsaxurebis standartul situaciebSi gvxvdeba, aramed maT yvela im umniSvnelovanesi movlenis dros aqvT adgili, romelic sociumSi individis
an jgufis cxovrebaSi socialuri poziciebis iseT cvlilebasTan aris
dakavSirebuli, rogoricaa dabadeba, qorwineba an gardacvaleba. am tipis ritualebi praqtikulad yvela sazogadoebaSi gvxvdeba. Aamis gaTvaliswinebiT diurkemi askvnis, rom ritualebi jgufur solidarobas amyareben. magaliTad dakrZalvis rituali TvalsaCinod aCvenebs, rom erTobasTan SedarebiT calkeuli individis cxovrebas gardamavali Rirebuleba aqvs. ritualis Sesrulebis aucilebloba maT umsubuqebs axloblebis dakargvasTan Seguebis mtanjvel process. maTTvis, visac piradad
exeba glova, es TviTneburi moqmedeba ki ar aris, aramed valdebulebaa,
romelsac jgufi erTobis wevrs akisrebs. gemainSafturi tipis kulturebSi cxovrebis TiTqmis yvela sfero religiiTaa gamsWvaluli. religiuri ritualebi erTi mxriv, axal ideebsa da saazrovno paradigmebs warmoSoben, meore mxriv, ki ukve arsebuli Rirebulebebis moqmedebas amyareben. faqtobrivad, religia gemaiSafturi (tradiciuli) kulturebis
cnobierebis wess warmoadgens. azrovnebis TviT yvelaze zogadi kategoriebi, maT Soris droisa da sivrcis cnebebi swored religiur cxovrebasTan mimarTebaSia Camoyalibebuli.
[...] ritualebi moZraobebsa da yvirilSi gamoixateba, riTac individebi im cxovelis sxvadasxva qcevas an damaxasiTebel Tvisebas baZaven, romlis gamravlebac surT. am tipis moqmedebebs, Cven mimetur
ritualebs vuwodebT [...]
e. diurkemi
99
kaxa qecbaia
E s sainteresoa
e
dakrZalvis egzotikuri ritualebi
mecnierebi ver asaxeleben iseT periods, rodesac adamianTa cxovrebaSi rituali ar arsebobda. ras mizans emsaxurebian ritualebi? sociologiuri gagebiT ritualis Sesruleba winaswargansazRvruli mkacri
rolebis TamaSia, saidan gadaxveva dauSvebelia, gansakuTrebiT sakraluris sferoSi. ritualuri qmedebis dros adamiani Tavis azrs, Sexedulebas ar axmovanebs, is brmad, im dakanonebuli wesebis mixedviT moqmedebs,
rac konkretul rituals aqvs. ritualebSi koleqtiuri identoba, erToba, gunduroba Cans. religiuri ritualebic gansxvavebulia. ritualuri aqti Seicavs locvas, galobas, marxvas, simReras. isini religiur
simboloebzea orientirebuli da yoveldRiuri Cvevebisgan Zalian gansxvavdeba. magaliTad, sanTels RvTis sadideblad vanTebT, es qmedeba
Tavisi mniSvnelobiT absoluturad gansxvavdeba im situaciisgan, rodesac sanTels ganaTebis mizniT vanTebT. aRsaniSnavia, rom religiuri simboloebi ritualebi, xSirad, sazogadoebis materialur xelovnebasTan,
sulier kulturasTan, musikasTan, mxatvrobasTan, xis damuSavebasTan,
ambis Txrobasa da literaturasTan aris dakavSirebuli.
emil diurkemi miiCnevda, rom koleqtiuri ceremonia, maSin ganamtkicebs jgufis solidarobas, rodesac adamianebs mniSvnelovan cvlilebebTan uxdebaT Sexeba: magaliTad gardacvaleba, qorwineba da sxva. Aes
ritualebi sxvadasxva xalxTa religiasa da kulturaSi sxvadasxvanairia.
tibeturi dakrZalva
100
religiis sociologia
ratom unda gamoikvebo gvamiT, roca SegiZlia, frinvelebi daanayro? (papua axali gvineisa da braziliel varis tomebSi endokanibalizmi
iyo gvrcelebuli) tibeteli budistebi gardacvlilis sxeuls ramdenime nawilad Wrian da gareul cxovelebs, ufro xSirad leSiWamia frinvelebs utoveben. zogjer sxeuli xeluxlebelia, magram es xarbi svavebisTvis problemas ar warmoadgens. miuxedavad imisa, rom es tradicia
Semzaravi Cans, is ar ewinaaRmdegeba budistur ideologias. tibetelTa
80% am formis momxrea. ufro metic, isini miiCneven, rom am xerxiT xels
uwyoben sicocxlis ganviTarebas, anayreben ra cocxal arsebebs, rac
erTgvari TanagrZnoba da mowyalebacaa.
dakiduli saflavebi
kaxa qecbaia
m. veberi: religia da socialuri cvlilebebi
sazogadoebis gaTanamedroveobisa da racionalizaciis procesis
Sesabamisad sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sferoze religiis
gavlena TandaTan sustdeba. sazogadoebaSi religiis adgils mecniereba
ikavebs. religiuri ritualebi da ceremoniebi nel-nela gamoidevnebian
adamianis cxovrebidan da saqmianobidan. am azrs diurkemic iziarebs. igi
wers, rom Tanamedrove sazogadoebaSi `Zveli RmerTebi kvdebian. amave
dros amtkicebs, rom marTalia religia aRar asrulebs im rols rasac is
traibalur da primitiul sazogadoebebSi asrulebda da amiT sazogadoebis individualur da koleqtiur cnobierebas gansazRvravda, magram
individis yofierebaSi igi Secvlili formiT mainc inarCunebs Tavis
mniSvnelobas. ritualebis moTxovnileba modernistul sazogadoebasac
aqvs, romelic socialuri Rirebulebebis ganmtkicebasa da gamyarebazea
orientirebuli. Sesabamisad, axali religiuri ritualebisa da gamocdilebis warmoqmna anacvlebs Zvel formebs. diurkems mxedvelobaSi aqvs
iseTi ritualebi, romlebic iseT humanistur da politikur RirebulebebTan aris dakavSirebuli, rogoricaa: Tavisufleba, Tanasworoba, urTierTTanamSromloba, Semwynarebloba da sxva. SeiZleba wamovayenoT Tezisi imis Sesaxeb, rom ganviTarebuli industriuli qveynebi e.w. `samoqalaqo religiebis warmoqmnas xels uwyoben. did britaneTSi saxelwifo
simboloebi - `droSa, saxelmwifo himni _ da sxva oficialuri ritualebi, rogoricaa magaliTad inauguraciisa da koronizaciis ritualebi,
rac britaneTis samefo simboloebis (mefe, dedofali, samefo ojaxi, samefo kari da a. S) warmoCenas gulisxmobs, britanuli cxovrebis wesis
upiratesobis rwmenis ganmtkicebazea mimarTuli. es simboloebi iseT
tradiciul religiur instituts ukavSirdeba, rogoric anglikanuri
eklesiaa. am TvalsazrisiT, sruliad sapirispiro viTareba iyo sabWoTa
kavSirSi. igi warmoadgenda sazogadoebas, romelic mtrul ganwyobas religiis mimarT Riad gamoxatavda. Tumca revoluciis simboloebi: marqsi,
lenini, engelsi da a. S. Tavadve iqcnen samoqalaqo religiis gamomxatvel
simboloebad. uamravi dResaswauli da masTan dakavSirebuli rituali
uwyobda xels revoluciuri idealebis erTgulebis gamyarebas. dRes samoqalaqo Rirebulebebi da ritualebi mSvidobianad Tanaarseboben tradiciul religiebTan, miuxedavad amisa, Znelia imis uaryofa, rom maTi
warmomqmneli socialuri meqanizmebi identuria.
religiis socialur fuqciebTan dakavSirebiT originaluri mosazreba sociologiis klasikos maqs vebers aqvs. veberis mixedviT, religia
socialur cvlilebebs uwyobs xels. religiurma suliskveTebam SeiZleba kardinalurad Secvalos sazogadoeba. amas adasturebs protestantu102
religiis sociologia
kaxa qecbaia
vaT materialuri sikeTeebi, maTi saqmeebi Ceulebriv kargad midis dauRalavi Sromis, disciplinisa da mkacri TviTkontrolis pirobebSi. rodesac warmateba gonierebis, zomierebisa da maRal mizans daqvemdebarebuli qcevis mixedviT warmarTeba, miwieri sikeTeebis mopoveba protestantizmSi ganixileba, rogorc RvTisgan kurTxevis niSani. am puqnqtSi
diurkemisa da veberis Sromebi religiis Sesaxeb kardinalurad gansxvavdebian erTmaneTisagan.
veberi religiuri da socialuri cvlilebebis urTierTkavSirs da
maT Soris korelaciis (urTierTkavSiri) mizezebs swavlobda, razec diurkemi SedarebiT naklebad iyo orientirebuli. veberi karl marqsisagan gansxvavebiT, romelic religiis represiul komponentze amaxvilebda yuradRebas da mas, rogorc socialuri kontrolis mTavar instruments ganixilavda, amtkicebs, aucilebeli ar aris rom religia konservatiuli Zala
iyos sazogadoebaSi; piriqiT, socialur moZraobebs, romelic religiuri
motivebiT moqmedebdnen, sazogadoebisaTvis radikaluri cvlilebebi xSirad moutaniaT. protestantizmi, gansakuTrebiT puritanizmi (laT. purious-wminda), dasavleTis kapitalisturi ganviTarebis qvakuTxedi gaxda. niSandoblivia, rom pirveli kapitalistebi kalvinistebi da puritanebi iyvnen, romlebsac wmindad religiuri motivebi amoZravebdaT. protestantebis Sinagani swrafva ekonomikuri warmatebisken gamyarebuli iyo maTi
RvTisadmi samsaxuris pirveladi surviliT. Mmaterialuri keTildReoba da
ekonomikuri warmateba maTTvis RmerTis wyalobis (RvTisgan rCeulobis)
niSani gaxda. protestantuli suliskveTeba ekonomikur qcevas asketizms,
disciplinasa da keTilsindisierebas uTanxmebs, rac konkretuli profesiuli saqmianobis sazRvrebSi yoveldRiur, meTodur moqmedebasa da rwmenis
Tanmimdevrul gatarebas gulisxmobs. qcevis aseTi tipi protestantuli
sameurneo (SromiTi) eTikis safuZveli gaxda. m. veberi Tvlis, rom swored
am tipis qcevam iqonia sakvanZo mniSvneloba kapitalizis ganviTarebaze.
kalvinistebis (puritanebis) mier aRiarebuli Rirebulebebi namdvilad waxalisebuli iyo kapitalizmis pirobebSi, rac Semosavlebis xarjvisgan, fufunebisa da arasaWiro moxmarebis sagnebisagan TavSekavebas gulisxmobda.
ufro mizanSewonilad xelaxali kapitaldabandeba da warmoebaSi reinvestireba iTvleboda.
ra Tqma unda, kapitalizmis triumfi mxolod protestantuli SromiTi eTikis moqmedebis nayofi ar gaxldaT, aramed igi unda ganvixiloT garkveuli faqtorebis urTierTgadakveTis konteqstSic. magaliTad samxedro biujetis roli da moxmarebis sagnebze mzardi moTxovnileba, rac Tavis
mxriv, warmoebis gazrdis xelSemwyobi da mamoZravebeli gaxda. veberi aRniSnavda, rom Tavis mxriv, sazogadoebasac SeuZlia religiaze gavlenis
104
religiis sociologia
moxdena. ekonomikur da socialur cvlilebebs SeuZliaT religiuri rwmenebisa da Sexedulebebis cvlileba gamoiwvion. magaliTad protestantuli
reformaciis Sedegad gardaiqmna ara mxolod ekonomikuri struqtura,
aramed sazogadoebis mravali socialuri instituti mecnierebisa da ganaTlebis CaTvliT. amrigad, cvlilebebis kompleqsi, romelic kalvinizmis
(puritanelobis) gavleniT warmoiqmna, cvlis mTlianad sazogadoebis socialur wyobas. veberma Tavisi naSromebi msoflio religiebis analizis
sferoSi ganixila, rogorc erTiani kvleva. protestantizmis gavlena dasavleTis kulturis ganviTarebaze warmoadgens misi masStaburi mcdelobis mxolod erT komponents, kerZod, Seefasebina religiis gavlena socialur da ekonomikur cxovrebaze sxvadasxva kulturebSi. aRmosavluri religiebis analizis safuZvelze veberi im daskvnamde mivida, rom isini is barierebia romlebic dasavluri tipis samrewvelo kapitalizmis ganviTarebas aferxeben aRmosavleTSi. aq religia am tipis cvlilebebis gansaxorcielebis gzaze erTaderT gadaulaxav barierad iqca. es moxda ara imitom, rom
dasavlurTan SedarebiT sxva civilizaciebi CamorCenilobas avlendnen,
aramed ubralod maTi fumdamenturi Rirebulebebi Tvisebrivad gansxvavdebodnen evropaSi damkvidrebuli normatiuli orientaciebis sistemebisagan. miuxedavad imisa, rom tradiciul CineTsa da indoeTSi mniSvnelovani
gamococxleba SeiniSneboda vaWrobaSi, warmoebasa da qalaqmSeneblobaSi,
maT raime saxis sagrZnobi, radikaluri socialuri cvlileba ar gamouwveviaT, rac niSandoblivi da damaxasiaTebeli iyo mzardi dasavluri tipis
samrewvelo kapitalizmisTvis. veberis azriT, am tipis cvlilebebis gzaze
ZiriTad winaaRmdegobas religia qmnis. magaliTad religiuri grZnobebi da
motivebi, romelsac induizmi badebs ar aris mimarTuli materialuri samyaroSi Zalauflebis mopovebisken, rac Tavis mxriv, gamoiyeneba misi gardaqmnisTvis. induizmi materialur realobas ganixilavs, rogorc safarvels, moCvenebiT realobas, romlis qveS kacobriobis WeSmariti interesebi imaleba. konfucenelTa Zalisxmevac iqiTkena mimarTuli, rom dasavluri azriT ekonomikuri ganviTareba SeaCeros, ramdenadac aq samyarosTan
harmoniis miRwevis mniSvneloba da ara masSi aqtiuri Carevaa mTavari. Tumca aq vebers erTi ram gamorCa mxedvelobidan. kerZod is, rom Raribi adamianic SeiZleba iyos bednieri.
veberisTvis religia sulis xsnis rwmena da am rwmenis Sesabamisi
moqmedebaa, rac im morwmuneTa gadarCenis mcdelobas gulisxmobs, vinc
qristianobis erTgulia da mis mcnebebs icavs. qristianobisaTvis Zalze
mniSvnelovania codvis cneba da misi gadalaxva RmerTis wyalobis meSveobiT. es Sexedulebebi morwmuneTa Soris garkveul daZabulobas da emocionalur dinamikas iwvevs, romlis msgavsi aRmosavlur religiebSi ar
105
kaxa qecbaia
arsebobs. sulis xsnis religia revoluciur aspeqts gulisxmobs. aRmosavluri religiebisagan gansxvavebiT, romlebic saganTa arsebuli wesrigis mimarT, morwmeneTa mWvretelobiT, pasiur orientacias gulisxmoben, qristianoba, piriqiT, codvasTan gamudmebuli brZolis stimulirebas axdens, rac, Tavis mxriv, saganTa arsebuli wesrigis gardaqmnas gulisxmobs. amdenad religia, veberis mixedviT, socialur cvlilebaTa
mZlavr stimulatorad gvevlineba.
socialur cvlilebebTan religiis kavSiris erT-erTi gamoxatuleba religiuri omebia, rasac masobriv sisxlisRvramde miuyvania sazogadoeba. religiis am funqciis Seswavlas veberisagan gansxvavebiT, SedarebiT nakleb yuradRebas aqcevda diurkemi.
kiTxvebi:
mokled daaxasiaTeT religiis struqtura. Tqveni azriT, religiis romeli struqturuli elementia mniSvnelovani da ratom?
mokled daaxasiaTeT religiis funqciebi. Tqveni azriT, religiis romeli funqciaa socialurad mniSvnelovani da ratom?
marqsis mixedviT, religia socialuri usamarTlobis ganmtkicebis erT-erTi saSualebaa. eTanxmebiT Tu ara am mosazrebas?
(pasuxi daasabuTeT).
diurkemis mixedviT, raSi mdgomareobs religiis maintegrirebeli funqcia?
veberis mixedviT, ratom aris religia socialuri cvlilebebis wyaro? (pasuxi dasasbuTeT da moyvaneT konkretuli magaliTebi).
davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: dakrZalvis, an qorwinebis
ritualebi sxvadasxva kulturaSi.
moamzadeT essei Temaze: dakrZalvis qarTuli ritualebi da
maTi socialuri daniSnuleba?
1.
2.
106
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
religiis sociologia
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
A sakiTxavi masala
msoflio sulieri kulturis saTaveebi
(religiuri cnobierebis Tavdapirveli formebis
Casaxvisa da ganviTarebis problemebi)
ramdenime wlis winaT Sua aziaSi mogzauroba da
amudariaze borniT gadasvla momixda. borani nela midioda. SiSveli, meCxeri buCqnariT mosili dabali napirebi da muq-mwvane wyali ucnaur garemos qmnida. sanam borani moZraobda, vfiqrobdi imaze, rom odesRac
am mdinaris msgavsi iyo Zveli evfrati da, saerTod,
yvela mdinare, romelTa napirebze iSvnen uZvelesi
civilizaciebi. maSin me momagonda, rom am adgilidan,
amudariidan odnav moSorebiT, cotaTi aRmosavleTiT, adamianuri modgmis sulier sawyisebTan dakavSialeqsandre
rebuli erTob saintereso movlena moxda.
meni
jer kidev omamde, roca bevri Cvengani dabadebulic ar iyo, xolo me bavSvi viyavi, iq, Sua aziaSi, xeobidan xeobaSi gadadioda mcirericxovani eqspedicia, romelsac cnobili arqeologi
aleqsei okladnikovi xelmZRvanelobda. is miuval xeobaSi miemarTeboda, romelic or did mdinares Soris mdebareobda. DZvelTaganve cnobili
iyo, rom am xeobaSi adamianebi ucnaur Zvlebs poulobdnen, rom iq iseTi
uCveulo qvebi gvxdeba, romlebic TiTqos viRacis mier sagangebodaa
107
kaxa qecbaia
gamoTlili. okladnikovma, romelic savele arqeologis JiniT iyo Sepyrobili, 1938 wlis zafxulSi iq patara eqspediciis organizeba moaxerxa. arqeologebi kldeze iseT adgilebSi micocavdnen, sadac mxolod
gareul mTis TxebsRa SeeZloT gavla. didi wvalebis Semdeg, bolos da
bolos, rogorc iqna, gamoqvabuls miaRwies. am adgils `TeSik-TaSi~ ewodeboda, sxva enaze, ubralod, `gamoqvabuli~. rodesac okladnikovma
Tavis damxmareebTan erTad iqamde miaRwia, man iq adamianis kargad Semonaxuli neSti ipova. is maSinaTve mixvda, rom es bavSvis an,Uukidures SemTxvevaSi, mozardis sxeulis nawilebi iyo. arqeologi gansakuTrebiT
iman daainteresa, rom Tavis qala TiTqmis mTlianad iyo gadarCenili.
okladnikovma Tavi mouyara da erTmaneTs Seaweba Tavis qalis as ormocdaaTi gaqvavebuli nawili: Tavis qala mTliani saxiT iqna aRdgenili.
Ees iyo sruliad sxva rasis adamianis, vidre gonieri (moazrovne)
adamiani _ homo sapiens-ia, ufro sworad, biWunas Tavis qala. xolo
rodesac ybebsa da warbszeda rkalebze midga jeri, okladnikovma igi
gansazRvra, rogorc neandertaleli, homo neanderthalensis, anu homo
primigenius-i, rogorc mas, zogjer uwodeben. biologiuri nomenklaturis sistemaSi igi homo-d iTvleba mxolod Tavisi gvaris gamo; erTni
mas gonieri adamianis winamorbedad miiCneven, meoreni _ mis uSualo winaprad. sakiTxi imis Sesaxeb, gvaris romel xarisxSi vimyofebiT Cven neandertalelTan mimarTebaSi, dRemde mwvave kamaTis sagania. Ees adamianebi, anu adamianis msgavsi arsebebi, uzarmazar sivrceze cxovrobdnen
samxreT evropidan CineTis aRmosavleT sazRvrebamde. daaxloebiT 40
aTasi wlis winaT maTi kvali qreba. isini ikargebian da maTi Zvlebi arsad ar gvxvdeba. maT sanacvlod istoriis arenaze gamovdivarT Cven _
gonieri adamianebi. mas Semdeg, rac okladnikovma daSala da erTxel kidev kvlav aRadgina es ConCxi, aRmoCnda, rom bavSvi damarxuli iyo da
ara ubralod gadagdebuli; amasTan erTad am 8-9 wlis bavSvis improvizebuli saflavi mTis veluri Txis rqebiT iyo Semoragvuli. sxvaTa Soris, Sua aziis am midamoebSi XX saukunemde SemorCenili iyo mTis veluri Txis kulti. okladnikovma Tavisi monapovari dasavleT evropaSi napovn sxva masalas Seadara. arqeologebs xSirad aRmouCeniaT neandertalelis tipis primitiul adamianTa Tavis qala, erTnairi zomisa da
formis qvebiT Semowyobili: Tavi devs SuaSi, rogorc sxivebiT garSemortymuli mze. es mwiri, magram TavisTavad STambeWdavi niSnebi imaze
miuTiTeben, rom jer kidev manam, sanam adamiani srulfasovani gaxda,
anu adamianad iqca am sityvis sruli gagebiT, im erTaderT saxeobad,
romelic amJamad dedamiwaze cxovrobs, masSi ukve garkveuli religiu108
religiis sociologia
ri warmodgenebi arsebobda.
mecnierebi bevrs davoben imis Sesaxeb, adamianur arsebaTa romel
xarisxs miakuTvnon neandertaleli, magram maT Soris romelimes odnavadac ar ZaluZs sakuTari mosazrebis dasabuTeba, radganac Cven ar
ZalgviZs adamianamdeli am arsebis cnobierebis siRrmeebSi SeRweva.
CvenTan SedarebiT igi mainc sxva saxeobaa, romelic biologiuri ganviTarebis dabal safexurze imyofeba. miuxedavad imisa, rom mis kulturaSi SesamCnevia qvis primitiuli iaraRebi, cecxli, romelsac didxans
inaxavdnen, aq ver vipoviT xelovnebas, romelic sakacobrio istoriis
ganviTarebis umniSvnelovanesi safexuria. uZveles adamianTa xelovneba ki yovelTvis sulier, religiur sawyisTanaa dakavSirebuli.
Tanamedrove socialuri sinamdvilis Zalze bevri elementi mWidrodaa dakavSirebuli adamianuri yofierebisa da istoriis saTaveebTan. socialuri, ojaxuri, seqsualuri, kulturuli, mxatvruli, tradiciuli problemebi, problemebi, dakavSirebuli teritoriebis flobasTan da qsenofobiasTan, _ yoveli maTgani uxilavi ZafebiT miemarTeba uZvelesi adamianis cxovrebisaken, romelic Cvenamde ramdenime
aTeuli aTasi wlis winaT arsebobda. Cvens qvecnobierebaSi jer kidev
cocxalia raRac motivebi, ucnauri xmebi, raRacnairi eqo, romelic im
uZvelesi drois gamoZaxilia. magram X1X saukunis amayi, me vityodi, sakuTari civilizaciiT aRtacebuli adamiani Tvlida, rom samyaro mxolod sworxazobrivad viTardeba, rom pirvelyofili adamiani yvela mimarTebiT udablesi da veluria. analogiur mosazrebas pirvelad romael poet lukreciusTan vxvdebiT, romlis mixedviT, kacobriobis istoria _ es aris sibnelidan, velurobidan da barbarosobidan sinaTlisa
da civilizaciisaken zeaRmavali procesi. marTalia, lukreciuss miaCnda, rom amis Semdgom iwyeba ngrevisa da degradirebis procesi, magram
es sul sxva sakiTxia. X1X saukuneSi fiqrobdnen, rom araviTari degradacia ar iqneba. daesesxnen ra qristianobas, RvTis sasufevlis, rogorc adamianuri yofierebis da mTlianad istoriis miznis ideas, X1X
saukuneSi mravali moazrovne, saerTod, sazogadoebis ganaTlebuli nawili ratomRac darwmunebuli iyo, rom msoflio raketis msgavsad maRla miiswrafvis da aravis da arafers SeuZlia misi progresuli moZraobis SeCereba. sityva `progresi~ raRac `wminda~ terminad iqca. progresuli avtomaturad `kargs~ niSnavda. egonaT, rom adamianis yovelgvari
miRweva, teqnikis garTulebis gzaze misi yoveli nabiji anda mecnierebis sferoSi axali aRmoCenebi progress Seuwyobda xels, xolo ukan
mxolod wyvdiadi da Suasaukunoebrivi sibnele iyo. ra Tqma unda, iyo
mciredi gamonaTeba _ antikurobis saxiT, romelsac aRmosavluri
109
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
naT, da Tuki es monaxazi nawilobriv mainc sandoa, maSin Cven unda vaRiaroT: diax, uzenaesi, sulier-goniTi, wminda, religiuri da zneobrivi
iyo maTi cxovrebis safuZvelTa safuZveli.
Aaq Cven Zalze mniSvnelovani sakiTxis ganxilvas mivadeqiT. aviRoT, magaliTad, saeklesio Tu saero arqiteqturisa Tu xelovnebis nebismieri nimuSi, iqneba es ucnauri induri taZari _ induisturi an budisturi, an musulmanuri meCeTi Tavisi mkacri formebiT, wm. petres anda macxovris taZari, egviptis piramidebi, Tundac sabWoebis darbazis
proeqti. yoveli maTgani adamianTa sulieri, Sinagani xedvis garegnuli
xorcSesxmaa; imis niSania, rom isini intuiturad yofierebis arss acnobiereben da es yovelive maTi rwmenis garegamovlenaa, gansxeulebaa am
sityvis farTo mniSvnelobiT. Tuki egvipteli sulis arsebobas, rogorc maradiulobas, ise SeigrZnobda, maSin egvipturi xelovnebis nawarmoebi am maradiulobis xorcSesxmad unda miviCnioT. rodesac Zveli
berZeni grZnobda, rom aq, mis gverdiT, sakuTar myudro garemoSi samyaros Semqmneli uxilavi cocxali Zalebi saxloben, maSin igi maT ise miamsgavsebda adamianebs, TiTqos nimfebi, satirebi da RmerTebi misi RviZli Zmebi da debi yofiliyvnen.
rodesac nebismieri kulturis sawyisze vsaubrobT, pirvel rigSi
unda davayenoT sakiTxi ara imis Sesaxeb, Tu rogoria misi materialuri
formebi, aramed imis Sesaxeb, Tu rogori suli devs maT safuZvelSi. da
Tuki civilizaciis istorias gonebis Tvals gadavavlebT, ar unda gagviWirdes imis dadgena, Tu rogori sulieri siRrmeebia mis miRma dafaruli. garda amisa, Cven viciT, rom, rodesac adamians sulier sferoSi
destabilizacia, krizisi, ganxeTqileba ewyeba, maSin es yovelive erTianad moicavs mTel kulturas. swored amitom dRes Cven gvinda TqvenTan
erTad CavixedoT sulierebis istoriaSi, Cveni qveynisa da mTeli msoflios civilizaciis warsulSi ara fuWi cnobismoyvareobiT (ara imis gamo, Tu `es rogor iyo winaT~), aramed imisaTvis, rom kulturisa da rwmenis SemaduRabebeli is urRvevi siRrmiseuli kavSirebi gavigoT, romelic Segnebulad iyo daviwyebuli, uaryofili da gadagdebuli. cxovrebam da praqtikam daadastura Zveli WeSmariteba: rodesac Ziri gamoeTxreba, xe xmeba da fesvebis gamosacocxleblad aucilebelia imis codna, Tu ra sWirdeba maT amisaTvis. maT ki macocxlebeli sinotive da niadagi sWirdeba. niadagi _ es aris sicocxle, miwieri arsebobisa da yofierebis simbolo; sinotive sulia, romelic mas kvebavs. ai, ratom aris
CvenTvis mniSvnelovani dafiqreba imaze, Tu saidan modis da sad midis
adamiani. sagulisxmoa, rom saxelmZRvaneloebSi, romelTa wakiTxva Cven
xSirad gviwevda, vawydebodiT azrs imis Sesaxeb, rom pirvelyofili
112
religiis sociologia
adamiani aTeisti iyo anda, rogorc gvaswavlidnen, _ stiqiuri materialisti. am Tvalsazrisis miReba Zalze Znelia, Tundac imitom rom Tuki
warmarTisagan SeiZleba darCes kerpi, fetiSistisagan _ fetiSi, qristianisagan _ jvari an kidev sxva wminda niSani, maSin ra niSans datovebs
pirvelyofili adamianis stiqiuri materializmi? es raRac umavTulo
telegrafis msgavsia, rogorc es erT Zvel istoriaSia moTxrobili,
romlis mixedviT, aseTi ram hqondaT uZveles adamianebs, imitom rom
gaTxrebSi mavTuli ar iqna napovni.
mravali faqti mTlianad uaryofs am Tvalsazriss. me imiT daviwye,
rom adamianis winamorbeds, neandertalels ukve hqonda bundovani (nu
SevecdebiT mis zust gansazRvrebas) SegrZneba imisa, rom arsebobs raRac sxva yofiereba; xolo rogorc ki adamiani xdeba adamiani, is maSinaTve moipovebs maradiulTan kavSirs, anu mas uCndeba religia. faqtobrivad, xelovneba, religia da adamiani Tanatolebi arian, Tumca,
sxvadasxva saxelmZRvaneloebSi me Semxvedria imis mtkiceba, rom mravali milioni wlis ganmavlobaSi adamiani religiis gareSe arsebobda.
Cven gvyavda erTi istorikosi, romelmac ramdenime wigni dawera am Temaze. erT-erT maTgans aseTi saTauri hqonda: `religiamdeli epoqa,~
magram is ZiriTadad avstralopiTekebsa da piTekanTropebs ganixilavda, romelTa miCneva adamianad, am sityvis sruli mniSvnelobiT, SeuZlebelia. biologiurad isini SesaZlebelia mivakuTvnoT gvars_homo,
magram es sakmarisi ar aris imisaTvis, rom isini adamianad miviCnioT.
ra moZraoba SeiZleba Cven davinaxoT aq? adamiani yovelTvis idga
raRac garkveul sulier platformaze, magram aris ki es ganviTareba?
_ ara. da ai sabuTi: espaneTis gamoqvabulebSi napovnia saRebaviT Sesrulebuli naxatebi; paleoliTis epoqis pirvelyofilma mxatvarma kedelze mdgari da morbenali bizonebi, mamontebi da martorqebi daxata.
am naxatTaGgabeduli xazebi da SesaniSnavi ferebi kargad aCvenebs masze
gamosaxul arsebaTa saxes, ris gasakeTeblad uZluri iqneba bevri Tanamedrove mxatvris funji.
maSin sakiTxavia: viTardeba Tu ara xelovneba? ara. mSvenieri adamianuri kulturis yvela epoqaSi mSvenieri iyo. diax, mas hqonda istoria, anu iyo formaTa sxvadasxvaoba, sulierebisa da kulturis sxvadasxva formebi, magram ganviTareba im azriT, rom xelovneba Tavdapirvelad primitiuli iyo da mxolod amis Semdeg miiwevda maRla da maRla,
ar yofila. Tuki Tqven Zveli saberZneTis klasikur skulpturebs (romelic nebismier saxelmZRvaneloSia mocemuli) gaixsenebT, vfiqrob,
mixvdebiT imas, Tu ra aris saWiro amgvari simaRlisaTvis. DamasTan veravin ityvis imas, rom misi winamorbedi masze dabali rangisaa. nebismieri
113
kaxa qecbaia
Tanamedrove mxatvari an xelovnebaTmcodne getyviT, rom arqaul berZnul xelovnebaSi Tavisi gansakuTrebuli silamazea.
XIX saukunis bolos mweralma da istorikosma petre gnediCma Tavis sqeltanian samtomeulSi `xelovnebis istoria uZvelesi droidan~
berZnul xatweras orad ori gverdi dauTmo mxolod, aRniSna ra, rom
Zvelebma, ubralod, ar icodnen xatva da amitomac isini ase primitiulad werdnen xatebs, xolo SemdgomSi Seiswavles anatomia da sworad
xatvasac Seudgnen. dRes Cven viciT, rom es gulubryvilo Tvalsazrisia. realistur xelovnebaze gadasvla srulebiT ar niSnavda progress.
es mxolod istoriis erTi fazaTagania. Tavad istoria adamianuri Semoqmedebis bedisweraa. ueWvelia, rom sulier samyaroSi aris aRmasvla,
oRond is sul sxva tipis kanonzomierebas eqvemdebareba da amis Sesaxeb
TqvenTan gveqneba saubari kacobriobis sulieri cxovrebis analizis
procesSi.
Tumca aqve unda aRvniSno Semdegi: Cven miveCvieT materialuri
movlenebisa da procesebis, rogorc erTaderTi da namdvili sinamdvilis saxiT ganxilvas, TiTqos is iyos erTaderTi realoba. magram saidan
iRebs saTaves materialuri realobis Sesaxeb Cveni codna? _ sakuTari
grZnobadi gamocdilebidan. magram igive grZnoba, rogoric Cven gvaqvs,
Simpanzesac da ZaRlsac aqvs, oRond adamianis aRqmisagan gansxvavebuli. aris raRac, rac Cven cxovelTa samyarosTan gvaaxloebs. adamiani
sulier-goniTi arsebaa, romelsac ufro didi niWi aqvs, vidre grZnobadi gamocdileba. es sulieri ZRveni, romelic adamians aqvs, aris yvelaze Zvirfasi da wmidaTawmida. es niWi ukvdavia da igi gansakuTrebul
mopyrobas saWiroebs, imitom rom igi marcvaliviTaa CaTesili adamianSi, romlisganac raRac gansakuTrebuli unda aRmocendes.
zemoT me visaubre adamianamdel arsebaTa primitiul formebze.
saqme isaa, rom Cven ara marto maT venaTesavebiT, aramed sisxliT naTesavi varT dedamiwis binadar nebismier arsebasTan, yvela maTganTan
varT kavSirSi. rogor aris agebuli adamianis ujredi? _ iseve, rogorc nebismieri mcenarisa da nebismieri cxovelis ujredi. amitomac
Cven ganuyofeli varT Cveni garemomcveli samyarosagan da am samyarodan Cveni gariyva SeuZlebelia _ yvelas gvWirdeba haeri, sakvebi, wyali, gravitacia da a.S. cota xnis win me kosmonavtTa qalaqSi viyavi da
kosmonavtebs vesaubre. iq maT maCvenes skafandri, romliTac isini kosmosSi gadian. es iseTive sruliad avtonomiuri warmonaqmnia, rogoric
kosmosuri xomaldi. magram iciT ratom? imitom rom adamiani mTeli rigi kvanZebiTaa gadanaskvuli garemomcvel samyarosTan. igi aris miwa. ai,
ras ambobs amis Sesaxeb biblia: adamiano, Sen miwa iyav da miwadve iqcevi.
114
religiis sociologia
adamianis sxeuli, uflis sityviT miwis mtvrisagan, materiisagan, nivTierebisaganaa Seqmnili, igi dagvaqvs Cven da sabolood masve vubrunebT.
magram adamiani mxolod mtveri rodia. igi yofierebis sul sxva
ganzomilebasTanaa wilnayari, romlis danaxva SeuZlebelia da swored
es aris mniSvnelovani momenti. modiT, sruliad ubraloTi daviwyoT.
isini, visac surT samyaro mxolod xiluliT SemosazRvron, im axirebuli damkvirveblis msgavs mdgomareobaSi aRmoCndebian, romelmac rentgenis kabinaSi didi mxatvari Tu moazrovne Seityua da ambobs: masSi
araferi gansakuTrebuli ar aris, SexedeT, _ Cans xerxemali, Tavis qala, feTqavs guli, magaram sad aris misi genialuroba, sad aris misi azrebi anda grZnobebi? marTlac, yvelaferi naTlad Cans, magram umTavresi ar Cans da sinamdvileSi arc SeiZleba Candes. saqme is rodia, rom es
erTgvari fizikuri velia (CvenSi Zalian uyvarT am terminis borotad
gamoyeneba), romelsac Cveni xelsawyoebi ver aCveneben. ara, ubralod,
unda vaRiaroT, rom asea mowyobili realoba: mas ori aspeqti aqvs _ xiluli da uxilavi. amitomac aris naTqvami Cveni rwmenis simbolos _
mrwamsis _ pirvel wevrSi, rom RmerTi aris Semoqmedi xilulTa yovelTa da araxilulTa, anu yofierebis ori aspeqtisa. yvelaferi amazea
damyarebuli. yofierebis es ori aspeqti erTmaneTTan Zalze Taviseburad da paradoqsulad aris dakavSirebuli; maT Soris ukukavSiri arsebobs anu, ase vTqvaT, organizmis mZime fizikuri mdgomareoba gavlenas
axdens mis fsiqikaze da piriqiT: suls SeuZlia uCveulo rameebis moxdena. albaT bevr Tqvengans smenia cecxlze siarulis Sesaxeb, sakuTari
organoebis uneblie marTvaze, romelsac iogebi aRweven. vfiqrob, rom
bevri magaliTis motana aq srulebiT ar aris saWiro. roca uyureb hipnozTan dakavSirebul movlenebs (hipnozi TavisTavad gamocanaa, radganac calke aRebuli sityva arafers ar gveubneba da sinamdvileSi es rCeba gamocanad rogorc pacientisaTvis, aseve hipnotiziorisaTvis), fiqrob, Tu ra SeuZlia adamianis am uxilav nawils _ mis suls, Tu raoden
uzarmazari energia da SesaZleblobebia masSi Cadebuli.
adamiani bunebis Svilia, misi msgavsi. yvavilis ujredebi iseTivea,
rogoric Cveni, maT erTnairi struqtura aqvT; iq aris birTvi da protoplazma, magram ismis kiTxva: ras emsgavseba adamianis sulieri ganzomileba?
CvenTvis, qristianTaTvis, iseve rogorc yvela morwmunisaTvis
dedamiwaze, romelic yovelTvis umravlesobas warmoadgenda, adamiani
Tavis sulier ganzomilebaSi RvTis _ yovlis Semoqmedis msgavsi da xatia. amaSia misi tragikulobac, paradoqsulobac, sidiadeca da bednierebac. Cveni drois cnobilma eqimma da biologma aleqsi karelma ase da115
kaxa qecbaia
religiis sociologia
bina, Tu ra aris sikeTe da boroteba da am mizniT hkiTxa mas: ai, Tuki Sen
Zroxas mogparaven, es borotebaa? _ diax, es borotebaa. _ Tuki Sen moiparav Zroxas? _ maSin es sikeTea. Cven yvelani daaxloebiT am poziciaze vdgavarT, radganac egocentrizmi niSandoblivia adamianisaTvis.
Tqven ikiTxavT: saidan modis is? ratom aris adamiani egocentruli?
pirvel rigSi aRsaniSnavia is, rom Cven yvelani modgmiT bavSvobidan
movdivarT. adamiani bavSvobaSi yovelTvis raRacas iRebs, moixmars _
mas aWmeven, asmeven, aZineben, acmeven, Tavs evlebian da yovelive amis
Semdeg is fiqrobs, rom ase unda iyos yovelTvis. es erT- erTi mizezia.
arsebobs kidev meore mizezi, romelsac Cven kacobriobis pivelyofil
codvas vuwodebT. odesRac Jan-Jak ruso ambobda, rom RmerTma adamiani
Seqmna mSvenieri, magram civilizaciam, gareganma pirobebma igi gaafuWa,
garyvna da Cven yovellTvis amis rwmenisaken vixrebiT. lev tolstoi
jvris nacvlad mkerdiT Jan-Jak rusos suraTs daatarebda. sicocxlis
bolo wuTebamde mas mtkiced swamda, rom adamiani bunebiT keTilia.
magram, modiT, erTi wuTiT xeli gulze davidoT da vTqvaT: asea
Tu ara es sinamdvileSi? didad keTilSobilma da niWierma adamianma evgeni evtuSenkom, romelic Znelbedobis Jams gabedulad gamodioda, Tavis erT-erT leqsSi dawera: `me mjera adamianis.~ iqve igi anadgurebs
yvela tirans, diqtators, salazars, berias. magram isinic xom adamianebi iyvnen? vis unda davujeroT? ratom unda gvjerodes keTilis da borotis ki ara?
Mme SemiZlia ivane mrisxanis sindisis qenjnis gageba. is qristianuli mcnebebiT aRzrdili adamiani iyo da icoda, rom udanaSaulo sisxlis daRvra codvaa. is sisxls Rvrida. Semdeg nanobda da wuxda. Semdeg
isev sisxls Rvrida da isev itanjeboda. Mmas gamudmebiT hqonda satanjveli. rogori satanjveli unda hqonoda, vTqvaT, stalins? is miiCnevda, rom adamianebi, ubralod, naxiria da meti araferi, dRemokle arsebebi, romelTa mokvla araferi ar Rirs. codva, boroteba, rogorc aseTi, ar arsebobs. misTvis, im veluris msgavsad, romlis Sesaxebac zemoT
iyo saubari, borotebaa mxolod da mxolod is, rac adamianebze sakuTari Zalauflebis damyarebaSi xels SeuSlida, xolo sxva danarCeni sisulelea da amitomac aranairi dabrkoleba ar arsebobs.
sikeTe da boroteba obieqturi kategoriebia da sikeTis principis
erTguleba aris Semoqmedis mcneba da neba. swored imis gamo, rom igi
uflis mcnebaa, amitomac ar gveZleva igi martivad. Cven xom ar mogveca,
vTqvaT, or fexze siarulis mcneba, _ CvenTvis es bunebrivia. xolo rodesac saxareba ambobs imis Sesaxeb, rom unda mivutevoT erTmaneTs Secodebani Cvenni, _ es ukve mcnebaa da igi niSnavs, rom saWiroa brZola
117
kaxa qecbaia
religiis sociologia
da yovelgvari simdablis, mzakvrobis, zvaobisa da ampartavnobis simbolo _ gveli eubneba mas: `ra, RmerTma Tqven agikrZalaT yvela xis nayofis Wama?~ am yvelaze did provokacias is pasuxobs: `ara, yvela Cvenia,
am erTi xis garda.~ `ratom gaqvT akrZaluli am xis nayofis Wama?~ `imitom rom RmerTma gviTxra, mokvdebiT, Tuki misgan nayofs igemebTo.~
`ar mokvdebiT, _ ambobs gveli, _ ar mokvdebiT, aramed iqnebiT, rogorc RmerTi, sikeTisa da borotebis mcodne, keTilisa da borotis
mflobeli~ (anu Tqven RvTis metoqeebi gaxdebiT, iqnebiT RmerTiviT da
marad icocxlebT). es sakmarisi iyo imisaTvis, rom Cvenma pirveldedam
evam aiRo nayofi, daxeda mas da igi moeCvena, rogorc sanukvari da saocnebo ram, mokbiCa da Semdeg nayofi igi adammac igema.
es aris adamianis TviTdamkvidrebis mcdeloba, rom RvTaebriv,
kosmiur nebas sakuTari neba daupirispiros; Seqmnas sakuTari normebi,
maT Soris zneobrivi, mianiWos sakuTar Tavs bunebasa da zneobaze gamgeblobis ufleba. yovelive es adamianis sayovelTao codvis siRrmidan
momdinareobs. ai, ratom ar iyo marTali ruso, roca ambobda, rom adamiani bunebiT keTilia. adamianSi erTmaneTs ebrZvian sikeTe da boroteba, rogorc dostoevski ambobda, satana ebrZvis RmerTs da brZolis veli adamianis gulia. Tuki am metad mniSvnelovan momentebs miviRebT
mxedvelobaSi, Cven advilad gavigebT adamianuri istoriis mTel sirTulesa da didebulebas. Cven am SemTxvevaSi siZneleTa gadalaxvis gziT
mivdivarT da srulebiT ar vgavarT im velurs, romelic civilizaciam
gaafuWa. amave dros adamiani sakuTar Tavsac emtereba. mas surs sakuTar Tavze amaRleba. kacobriobis istoria aris ara ganviTarebis, aramed im RvTaebrivis saxelisaTvis marcxiTa da gamarjvebebiT aRsavse
brZolis gza, romelic TiToeul CvenganSia Cadebuli. rac ufro axlos
vimyofebiT pirvelsaxesTan, miT ufro axlos varT Cveni amocanis ganxorcielebasTan. ifiqreT imaze, rom CvenSi cocxlobs es RvTaebrivi.
RmerTi ki, ra Tqma unda, CvenSi ar cxovrobs. amis mtkiceba kadniereba
da metafizikurad uazrobaa. Cven SezRuduli, `pirobiTi~, zRvardebuli arsebebi varT, magram amasTanave ganvasaxierebT maradiuls, `upirobos~ da es unda SevigrZnoT, Sinaganad ganvicadoT, radganac aq aris sulieri ganviTarebis wyaro, romelic gavlenas axdens adamianebTan,
Cvens ZmebTan da debTan damokidebulebaze, moqmedebs Cveni Sromis
procesze, yovelive imaze, rasac cxovrebaSi vakeTebT. adamiani xom yvela miwier qmnilebaTagan erTaderTia, romelic qmnis, is erTaderTi Semoqmedia. Cven vqmniT RvTis mibaZviT.
amgvarad, adamianis sulieri Camoyalibebis Zirebi zecisken, maradiulisken miswrafebaa, da es exeba ara mxolod did Semoqmeds, ara mxo119
kaxa qecbaia
lod didi SemoqmedebiTi aRmafrenis epoqebs, aramed TiToeuli Cvenganis yoveldRiur cxovrebasac. ukvdavi arc ise Sorsaa, is CvenSia. is
CvenTvis bevrad ufro arsebiTia, vidre sxva ram. Cveni bedniereba, Cveni
Sinagani harmonia imaSi mdgomareobs, rom aRmovaCinoT igi CvenSi. adamianma im droidan dakarga RmerTi, rogorc ki RvTis nebas sakuTari neba
daupirispira. es araerTxel yofila kacobriobis istoriaSi da msgavsi
ram dResac grZeldeba. `Tqven iqnebiT viTarca RmerTebi, keTilisa da
borotis mcodneni...~es sityvebi saukuneebis manZilze meordeba. magram
ra mouvida adams maSin, rodesac man akrZaluli xis nayofi igema? man
dainaxa sakuTari siSiSvle _ ai mTeli misi RvTaebrioba. msgavs mdgomareobaSi varT Cven, XX saukunis adamianebi, dResac. XIX saukune aRsavse
iyo imis imidiT, rom XX saukune da momdevno epoqa RmerTebis epoqa iqneboda. `adamianebi, rogorc RmerTebi~ _ ase uwoda uelsma erT-erT
Tavis utopiur wigns. adamiani gamarjvebuli daeufleba mexsa da elvas,
is adis kosmosSi da eSveba okeanis fskerze, ufro da ufro iZireba materiis siRrmeebSi, is male gaxdeba sikeTisa da borotebis Semcnobi,
magram saukunis miwuruls Cven vxedavT, rom SiSvelni varT, rom aman
yvelaferma ar gviSvela. TavisTavad mecniereba kargi ramaa, magram igi
uZluria kacobrioba bednieri gaxados, radganac mecniereba Cveni yofierebis erT-erTi mxaris gamomxatvelia, xolo adamianuri yofierebis
birTvi aris is, rac maradiulTanaa kavSirSi. pirvelyofili adamiani,
romelic grZnobda yofierebis saidumlos, kosmiur majiscemas, Zveli
CineTisa da saberZneTis, Zveli romisa da Sua saukuneebis da, saerTod,
yvela epoqis adamiani miT ufro mSvenieri iyo, rac ufro metad uaxlovdeboda RmerTs.
adamianuri Ziebebis centrSi, rogorc mTeli yofierebis gzajvaredinze, dgas jvari. ratom? ra unda momxdariyo?
maradiuloba CvenTvis miuRwevelia. me xSirad vaxseneb esaia winaswarmetyvelis wigns. RmerTi winaswarmetyvelis piriT ambobs: `rogorc
ca aris daSorebuli miwas, ise Cemi azrebi Sors aris Tqveni azrebisagan.
Mme RmerTi da ara adamiani,~ (ebr: `ani elohim, ve-lo adam~). RmerTi, Semoqmedi _ es ar aris adamiani. is uzomod aRemateba yvelafer imas, rac
adamians SeuZlia moifiqros. mxolod TviTcnobierebas da azrTa gansazRvrulobas SeuZlia dagvrTos neba warmovidginoT, rom igi, `romelman Seqmna samyaro ZaliTa miT ZlieriTa, zegardmo arsni suliTa
yvna, zeciT monaberiTa, Cven, kacTa, mogvca qveyana, gvaqvs uTvalavi feriTa, misgan ars yovli xelmwife saxiTa mismieriTa~ (rogorc ambobda
SoTa rusTaveli), _ es aris adamiani. ara, mas ara aqvs saxeli. rasac
RmerTi sakuTar Tavze gvimJRavnebs, imaze metis Cawvdoma adamians ar
120
religiis sociologia
religiis mniSvnelovani cnebebia: sikeTe da boroteba, zneobrioba, adamianis cxovrebis mizani da sazrisi.
121
kaxa qecbaia
122
religiis sociologia
1. religiuri organizaciebi
(religiuri institutebi)
religiuri organizaciebi TavianT saqmianobas Sesabamis dawesebulebebSi axorcieleben. religiur dawesebulebaTa gansakuTrebuli organizebuli sistemis saxiT warmoSoba monoTeisturi religiebis warmoSobasTanaa dakavSirebuli. swored am dros gaCnda centralizebuli religiuri instituti eklesiis saxiT, rasac Sedegad mohyva morwmuneTa
dayofa sasuliero da saero (mrevli) jgufebad. gaCndnen preofesionali kultis msaxurni, romlebic sasuliero saqmeebSi garkveuli privelegiebiT sargebloben. Sesabamisad, eklesiam morwmuneTaTvis gansakuTrebuli mniSvneloba SeiZina da igi Tayvaniscemisa da mokrZalebis sagani
gaxda.
Tanamedrove sociologiis enaze rom vTqvaT, adamianTa religiuri
gaerTianebebi religiuri Temebi, umeteswilad religiur organizaciebad, religiur institutebad anu, rolebis, statusebis, jgufebisa
da Rirebulebebis SedarebiT myar sistemebad aris organizebuli. SeiZleba iTqvas, rom sociumis wevrTa umravlesobis religiuri cxovreba
religiur institutebSi mimdinareobs da religiuri institutebis saxiT aris mowesrigebuli. am institutebis sxvadasxva formebis arseboba
damokidebulia mis wevrTa raodenobaze (zoma), wevrobaze, warmomavlobasa da sociumis sxva wevrebTan damokidebulebasa da urTierTobaze.
yvela am faqtorebis mixedviT sociologebi 4 ZiriTad religiur organizacias, instituts gamoyofen. esenia:
eklesia,
seqta,
denominacia,
kulti.
dixotomia: eklesia - seqta
eklesia erT-erTi uZvelesi religiuri organizaciaa, romelic
rwmenisa da kultis (ritualebis Sesasruleblad) erTianobaze damyarebuli ama Tu im religiis mimdevarTa gaerTianebas warmoadgens. misi umTavresi niSnebia: met-naklebad damuSavebuli dogmaturi da sakulto
sistema, organizaciis ierarqiuli xasiaTi da mmarTvelobis centralizacia, morwmuneTa dayofa kultis profesiul msxaurebad (samRvdeloeba) da rigiT wevrebad (mrevli).
germaneli RvTismetyveli da sociologi ernst trelCi eklesias
gansazRvravda, rogorc religiur organizacias, romelsac mWidro kav123
kaxa qecbaia
Siri aqvs sazogadoebis farTo fenebTan da mis SigniT moqmedebs. praqtikulad sazogadoebis yvela wevri eklesiisadmi kuTvnilebas avlens, romelic trelCis
mixedviT, saxelmwifosTan aris dakavSirebuli. ase magaliTad, inglisuri eklesia inglisSi saxelmwifebrivis statusiT sargeblobs. Sesabamisad inglisis mefe da dedofali rwmenis damcvelebad miiCneven TavianT
Tavs. istoriulad ise moxda, rom safrangeTsa da italiaSi kaTolicizmi saxelmwifo religias warmoadgenda, Tumca mogvianebiT
isini religiisagan gamoyofil saxelmwifoebad gadaiqcnen.
trelCis ganmartebiT seqta eklesiasernst trelCi
Tan SedarebiT mcire, eqskluziuri jgufia,
romlis wevrebi sazaogadoebis sxva wevrebis mier aRiarebul religiur
(da ara marto religiur) Rirebulebebs uaryofen. maT TavianTi ritua-
124
religiis sociologia
125
kaxa qecbaia
religiis sociologia
religiis zogierTi Tanamedrove mkvlevari denominacias ar miiCnevs religiur organizaciad da es SeiZleba sworic iyos, radganac denominacia religiuri organizaciis niSnebiT xasiaTdeba mxolod. is raRac gardamaval, saSualo mdgomareobas warmoadgens eklesiasa da seqtas Soris. amitom amerikeli sociologi neil smelzeri mas religiuri
organizaciis erT-erT saxed miiCnevs.
eklesiisagan gansxvavebiT denominacia Tavis axal wevrebs mudmivad eZebs. Tuki seqtas daZabuli urTierToba aqvs sazogadoebasTan, denominacia piriqiT, sociumTan normaluri da stabiluri urTierTobiT
gamoirCeva. tradiciuli religiis adgilis dakavebis pretenzia mas ar
aqvs. denominaciebi SeiZleba iyos kaTolikuri an protestantuli. smelzeris mixedviT, protestantul denominacias miekuTvnebian presviterianelebi, kongracionalistebi da mravali sxv.
zogjer xdeba ise, rom denominacia seqtis bazaze yalibdeba. cnobilia martin luTeris 95 Tezisi kaTolicizmis winaaRmdeg, romelic man
adgilobrivi eklesiis karebze gaakra 1517 wels. dRes luTeranoba oficialuri religiaa (saxelmwifos mier aRiarebuli) skandinaviis mTel
rig qveynebSi, magram is erT-erT protestantul denominacias warmoadgens aSSSi. msgavsi evolucia ramdenime mizeziT xdeba: droTa ganmavlobaSi jgufSi garkveuli ritualebi da wesebi yalibdeba. garda amisa liderTa Tanmimdevruli cvlis uzrunvelsayofad seqtam unda Seqmnas meqanizmebi sakuTari miznebisa da sulieri ier-saxis dasacavad, rac kidev
ufro daxvewil ritualebs moiTxovs. Tanac seqtis zomis zrdasTan erTad izrdeba misi finansuri problemebi (finansuri problemebis mosagvareblad aSSSi seqtantebi mTel rig TamaSobebs, bazrobebs da a. S. awyoben). yvela es faqtori calkeul seqtebs denominaciad gadaaqcevs, romelSic ufro metia biurokratiuli wesrigi da adamianebisa da jgufebis
kavSiri sazogadoebasTan SedarebiT myaria (aSSSi kvakerebis magaliTi).
Ddenominaciis ZiriTadi niSani ronald jonstounis mixedviT:
hgavs eklesias da kargi urTierToba aqvs saero xelisuflebasTan,
emxroba religiur pluralizms,
momxreebis mosapoveblad eweva evangelizacias,
Zalze frTxilia saRvTismetyvelo sakiTxebis gadaWraSi,
emocionalobis susti gamovlena,
Temis moTxovnebis Sesabamisad sasuliero pirTa saganmnaTleblo momzadebaze zrunva,
Temis cxovrebaSi mis wevrTa monawileobis waxaliseba,
araerTgvarovani socialuri struqtura.
127
kaxa qecbaia
kultebi
sociologebma starkma da beinbrijma seqta ganmartes, rogorc
oficialuri eklesiisagn gandgomil institutad, romelic disidentebis mier aris Camoyalibebuli. isini miiCneven, rom rwmenas ar sWirdeba
organizaciuli forma, is ufro wminda da samarTliania. adamianebs, romelTac ar moswonT an ar akmayofilebT seqtanturi cxovreba qminian
kultebs. kulti seqtis ukiduresi formaa. mis midevarT ar akmayofilebT arsebuli religiuri ritualebi da radikaluri cvlilebebisaken
arian mimarTulni. maT aranairi kavSiri ar aqvT arsebul religiur organizaciebTan. starki da beinbriji amgvar axal religiur institutebs
kultebs uwodebebn. arsebobs mosazreba, rom Tavidan yvela religia
kultis saxiT arsebobda.
imis mixedviT Tu rogor da ramdenad mWidrod arian organizebuli
starkma da beinbrijma kultebi sam ZiriT kategoriad dayves:
auditoruli kultebi oficialur organizacias moklebulia.
misi wevrebi sakulto doqtrinas wignebisa da mediis saSualebiT iReben.
momxmarebelTa kultebi gamoirCeva liderebis mier SemoTavazebuli konkretuli servisebiT. magaliTad saientologebi, gamoirCevian organizebuli qseliT sadac klientebi garkveuli safasuris xarjze
sakulto doqtrinas swavloben.
sakulto moZraobebi momxmarebelTa zogierTi kulti SesaZlebelia sakulto moZraobad gadaiqces, rodesac misi wevrTa raodenoba izrdeba da igi organizebuli gaxdeba. amgvari moZraoba arastandartul
saxes iRebs da socumTan opoziciaSi aRmoCndeba. amis gamo kults sazogadoeba uaryofiT mniSvnelobas aniWebs (amis magaliTia munis unificirebuli eklesia). sakulto moZraobis warmomadgenelTa mxridan TavianTi doqtrinis aqtiuri gavrceleba da adamianTa gadmobirebis procesi,
rogorc wesi, sazogadoebis mxridan winaaRmdegobas awydeba. ris pasuxad
kultebi Sianurisa da gareulis mkcar gansxvavebas iwyeben da kidev
ufro amWidroeben organizaciul struqturebs.
socilogebis mixedviT, sakiTxi imis Sesaxeb, aris Tu ara esa Tu is
religiuri jgufi eklesia, seqta, denominacia Tu kulti Zalauflebisa
da avtoritetis ganawilebazea damokidebuli. amasTan dakavSirebiT,
zogjer SeiZleba iyos ise, rom is rac kultia erTi adamianisaTvis, meorisaTvis religias warmoadgendes.
128
religiis sociologia
magaliTi
wevrobis
pirobebi
saxelmwifosTan da
sxva religiebTan urTierToba
xelmZRvane-
eklesia
denominacia
seqta
kulti
romauli
kaTolicizmi,
anglikanuri
eklesia
meTodistebi,
kongregacionalizmi
ieRovas
mowmeebi,
qristianuli mecnierebebi
sazogadoebis
didi nawili
Temis wevrTa
bavSvebis gadmobireba,
axal wevrTa
mopoveba
erTgul mimdevarTa
Zmoba, gadamobireba
darwmunebis
gziT
mWidrod aris
dakavSirebuli saxelmwifosTan
da
arareligiur
organizaciebTan
normaluri
urTierToba
aqvs saxelmwifosTan, magram saxelmwifo struqturebSi ar Sedis
da susti kavSiri aqvs arareligiur organizaciebTan
uaryofs sxva
religiebs,
ar cnobs saxelmwifo da
sxva saero
dawesebulebebs
profesionali
sasuliero pi-
profesionali
samRvdeloeba
araprofesionali lide-
qarizmatuli
liderebi
129
kaxa qecbaia
lobis tipi
rebi,
romlebic
mTeli
dRis ganmavlobaSi muSaoben
formaluri
Teologia
axali principebi
Temis
wevrTa CarTuloba
minimumamdea
dayvanili da
yvelasaTvis
aucilebeli ar
aris
erTgulebis
gamZafrebuli grZnoba
religiur
moqmedebaTa
tipi
umniSvnelo
CarTuloba, nebadarTulia
sxva movaleobebis Sesruleba
ritualebis
arseboba, susti emocionaluri gamoxatuleba
Rrma emocionaloba,
uneburi religiuri
moqmedebebis
waxaliseba
Rrma emocionaloba
cxrili #1.
religiis sociologiaSi religiuri jgufebi xSirad, rogorc idealuri tipebi klasificirdeba. msgavsi meTodi pirvelad maqs veberma gamoiyena 1905 wels Tavis cnobil naSromSi `protestantuli eTika da kapitalizmis suli~, romelSic tipologiis pirvelad kriteriumad religiur gaerTianebaTa wevrobis forma gamoacxada. amis mixedviT man ori ZiriTadi forma gamoyo:
gacnobierebuli religiuri Temis nebayoblobiTi wevroba, rodesac mTlianad gacnobierebulia yvela is valedbuleba, romelic Temis
wevrma unda Seasrulos.
gaucnobierebeli _ religiuri Temis wevroba memkvidreobiT
xdeba. Svilebi im religiuri Temis wevrebi xdebian, romlis wevrebic maTi mSoblebi arian.
130
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiurma inovaciebma SesaZlebelia axali religiuri moZraobebi gamoiwvion. amis magaliTebia aSSSi mormonebisa da unificirebuli
eklesiis warmoSoba. Sesabamisad Tanamedrove religiis sociologiaSi
aqtualuri gaxda axali religiuri moZraobebisa da religiuri inovaciebis analizi. sociologebma daiwyes maTi klasifikacia da tipologia. aAm
mxriv sainteresoa britaneli religiis sociologis roi uolisis klasifikacia.
Tavis naSromSi `axal religiaTa cxovrebis umartivesi formebi~
r. uolisma religiur moZraobaTa klasifikacias am moZraobebis mier
sazogadoebisadmi damokidebulebis principi daudo safuZvlad da Semdegi saxis konceptualuri sqema miiRo:
moZraobebi romlebic arsebul socialur wesrigs aRiareben _
maT SeiZleba ar hqondeT ritualebisa da wesebis mowesrigebuli sistema. isini adamianebSi arsebuli `faruli potencialis~ gamovlenaze arian
orientirebulni. amis magaliTad uoliss verner erhardis transcendentaluri meditaciebi da treningebi mohyavs.
arsebul socialur wesrigTan morgebuli moZraobebi isini
mkafio sazRvrebs avleben saero da sasulero cxovrebas Soris da ar miiswarfian aRiaron an uaryon arsebuli socialuri wesrigi.
moZraobebi romlebic uaryofen arsebul socialur wesrigs _
maT mixedviT, arsebuli socialuri wesrigi saRvTo kanonebis sawinaaRmdegoa da amdenad borotebas warmoadgens. amis magaliTad uoliss mohyavs `kriSnas cnobierebis saerTaSoriso sazogadoeba~, `gaerTianebis eklesia~ da sxva.
[...] yvelgan sadac ki religia arsebobs, mas substraqtad gansazRvruli jgufi hyavs. am pirobas kerZo, saojaxo an korporaciuli
gaerTianebebic ki romlebic erTad asruleben sazeimo ceremonias,
akmayofileben [...]
e. diurkemi
132
religiis sociologia
kiTxvebi:
ganmarteT religiuri organizaciis cneba. ra gansxvaveba religiur da arareligiur organizaciebs Soris?
CamoayalibeT religiuri organizaciebis saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi.
SeadareT erTmaneTs religiuri organizaciebis sxvadasxva
sociologiuri klasifikaciebi.
moamzadeT argumentirebuli pasuxi kiTxvaze: ra iwvevs religiur iovaciebs da rogori momavali aqvT maT.
Ddavalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: Tanamedrove religiuri
inovaciebi.
momazadeT essei Temaze: `religiuri organizaciebi saqarTveloSi~.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
ZiriTadi literatura:
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
v. garaja, religiis sociologia, Tavi IV, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
kaxa qecbaia
E
sakiTxavi masala
mormonebi
mormonTa seqta XIX saukunis pirvel naxevarSi aSS-Si Camoyalibda. mas sxvagvarad
ukanaskneli dRis wmindanTa ieso qristes eklesias uwodeben. seqtis damaarsebel jozef
smits (1805-1844) mimdevrebi winaswarmetyvelad ixsenieben. igi axalgazrdobidanve
okultizmiT iyo gatacebuli - magiuri kristalebis saSualebiT ganuwyvetliv eZebda
ganZs. am gatacebam crumorwmune smits fsiqika imdenad Seuryia, rom realur da warmosaxviT samyaros erTmaneTSi urevda. 1826 wels
seqtis damaarsebeli
igi mkiTxaobisa da jadoqrobis gamo daapatimjozef smiti
res. mere yalbi fulis beWdvaSi amxiles, magram sasjels Tavi daaRwia. 1823 wels jozef simtma niu-iorkis StatSi
zeciuri miTiTebiT oqros firfitebi ipova, romlebzec TiTqos amerikis kontinentis uZvelesi civilizaciis sulieri istoria ewera, 4
wlis Semdeg ki ganacxada, rom uzenaesma neba darTo, teqsti axalegvipturidan inglisur enaze eTargmna. smitma Targmans wignis erT-erTi
personaJis mormonis saxeli daarqva. ase Seiqmna mormonis wigni da warmoiSva am seqtis saxelwodeba.
jozef smits male mimdevrebic gamouCndnen. misi TanaSemwe oliver
kuderi gaxda. Tanamoazreebma ganacxades, ioane naTlismcemli gamogvecxada da erTmaneTis monaTvla gvibrZanao. amis Semdeg megobrebi
mRvdlebad iqnen cxebulni. erTi wlis Semdeg, 1830 wels, mormonis
wigni, romelsac smitma RvTaebrivi gamocxadeba uwoda, 5000-iani tiraJiT gamoica. imave wlis 6 aprils faietSi (niu-iorki) daarsda mormonTa eklesia, romelSic Tavdapirvelad eqvsi kaci gaerTianda. seqtis
wevrebma ukanaskneli dReebis wmindanebi dairqves. mogvianebiT smiti
Tavis mimdevrebTan erTad niu-iorkidan ohaioSi gadabargda da ramdenime StatSi misionerebi dagzavna. mosaxleobis mtruli damokidebuleba
mormonebs aiZulebda, xSirad ecvalaT sacxovrebeli adgili - ukanasknel wmindanTa eklesia jer misuris, Semdeg ki iliniosis StatSi gadavida. isini daba komersSi damkvidrdnen da qalaq movod aqcies.
134
religiis sociologia
rogorc TviT jozef smiti ambobda, mas imdeni gamocxadeba hqonda, rom Zalian uWirda ganesxvavebina,
romeli iyo uflisgan da romeli borot sulTa STagonebiT. magaliTad,
1831-1844 wlebSi 135-jer gamoecxadnen angelozebi, raTa misTvis uflisgan, ieso qristesgan, petre da
iakob mociqulebisgan, ioane naTlismcemlisgan micemuli davalebebi
gadaecaT. gamocxadebaTa safuZvelOoqros firfitebi
ze Seiqmna mormonTa meore wigni doqtrinebi da aRTqmebi, romlebic mormonTa seqtis safuZvlebs gadmoscemda. 1842 wels smiti mimdevarTa oraskacian jgufTan erTad masonur
organizaciaSi gaerTianda. amis Semdeg mormonTa RvTismsaxurebaSi
bevri masonuri saritualo nivTi da rituali damkvidrda. am ritualebs
farTod aRasrulebdnen. RvTaebrivi gamocxadebiT seqtaSi dawesda
mravalcolianobac. qalaqSi mormonebis gavrcelebis kvaldakval gaizarda adgilobriv mkvidrTa arakeTilganwyobac smitis mimarT - jer erTi, mravalcolianobis dawesebis gamo (Tavad smits 27 coli hyavda), meorec - imitom, rom igi Tavis Sexedulebebs agresiuli meTodiT avrcelebda. xalxis aRSfoTebam piks maSin miaRwia, roca adgilobriv presaSi
smiti misive TanaSemwem jon benetma cru swavlebis qadagebasa da aRviraxsnilobaSi amxila. pasuxad smitma da misma mxardamWerebma gamomcemloba dawves. amis Semdeg konfliqtSi iliniosis Statis xelisufleba Caeria da jozef smiti da misi Zma daapatimra. aman vnebaTa Relva ver Caacxro - 1844 wels brbo cixeSi SeiWra. smitic da misi Zmac atexili srolis
dros daiRupnen.
smitis memkvidre, braim iangi, romelsac ocdaaTamde coli hyavda, namdvili diqtatori gaxldaT. iangma skandaluri reputaciis mqone seqta
iutas StatSi gadaiyvana. axal winamZRolsac, smitis msgavsad, gamocxadebebi hqonda, romelTa
safuZvelze man mormonTa swavleba gaamdidra
kidec. 1857 wels iangma Tavis episkoposs jon lis
seqtis arasasruveli wevrebisgan gasufTaveba
daavala. es saSineli danaSauli, romelmac 137
adamianis sicocxle Seiwira, istoriaSi mTiani
braim iangi
mdelos xocva-Jletis saxelwodebiT Sevida. 1877
135
kaxa qecbaia
jon li
religiis sociologia
da. ilias iveria (1890 wlis 5 maisis nomeri) wvril ambebSi CrdiloeT
amerikaSi mcxovrebi mormonebis Sesaxeb mogviTxrobda.
mormonTa taZari
unificirebuli eklesia
(munis religiuri imperia)
egreT wodebuli unifikaciis (gaerTianebis) eklesia 1954 wels
samxreT koreaSi Camoyalibda. misi damaarsebelia san miun muni, romlis
saxelis mixedviT am seqtis wevrebs munitebadac ixsenieben. Rirsi san
muni daibada 1920 wels, koreel presviterianelTa ojaxSi. ymawvilobisas igi spiritizmiT gaxldaT gatacebuli da irwmuneboda, rom udidesi
misia ekisra - iyo mesia, romelic daasrulebda kacobriobis gamoxsnas
da dedamiwaze RvTis sasufevels daamyarebda. mogvianebiT munma ganacxada, rom mas es misia mxolod iesom ki ara, budamac daakisra.
Tavisi sulieri gandidebis
niSnad 1946 wels munma saxeli Seicvala da san miun muni - manaTobeli
mze da mTvare - dairqva. 1954 wels
seulSi man sakuTari eklesia daaarsa da uwoda suliwmidis asociacia msoflio qristianobis gasaerTianeblad. eklesiis daarsebas
mohyva skandaluri istoriebis
mTeli wyeba. 1955 wels muni misi
doqtori san muni
religiuri Temis qalebTan intimuri urTierTobis gamo daapatimres (Tumca TviTon amas codvad ar miiCnevda da sisxlis ganwmendis wessac ki uwodebda). mravalcolianobisa
da sqesobrivi gaukuRmarTebis braldebiT muni orjer gaasamarTles.
mis winaaRmdeg sasamarTlo procesze aTobiT qali gamovida mowmed. 1957
137
kaxa qecbaia
wels gamoqveynda munis mTavari naSromi RvTaebrivi principi, romelic munitTaTvis axal bibliad iqca. es wigni gvarwmunebs, rom Tu adamianma munis mier gacxadebuli WeSmaritebani miiRo, biblia aRar sWirdeba.
am droisaTvis seqta samxreT koreis ukve 30 qalaqSi moqmedebda. 1958
wels maT pirveli misioneri gagzavnes iaponiaSi, xolo 1959 wels - aSS-Si.
1972 wels muni Tavad gaemgzavra amerikis SeerTebul StatebSi, axali
mimdevrebi SeiZina da aqtiurad daiwyo Tavisi swavlebis propaganda.
1976 wlisaTvis munis daarsebulma organizaciam did finansur warmatebebs miaRwia. muni uzarmazar Tanxebs xarjavs iuristebis momsaxurebisa
da sazogadoebrivi urTierTobebis damyarebisTvis. unifikaciis eklesia sxva organizaciebs (erTobis proeqti, gaerTianebuli msoflios
jvarosnuli laSqroba, axali ganaTlebis ganviTareba, daxmarebisa
da megobrobis saerTaSoriso fondi, principTa Seswavlis sauniversiteto asociacia) amofarebuli avrcelebs sakuTar moZRvrebas; aqtiurad monawileobs kulturuli da samecniero programebis ganxorcielebaSi. im sababiT, rom misi organizacia religiuri iyo, muni mudam Tavs
aridebda gadasaxadebis gadaxdas, ris gamoc 1983 wels mas 18 TviT Tavisuflebis aRkveTa miusajes. sicocxlis manZilze san miun muni sul Teqvsmetjer iyo dapatimrebuli. dapatimrebis yvela SemTxvevas igi sarwmunoebisTvis devnad asaRebda. 1992 wels munma sakuTar Tavs axali kacobriobis WeSmariti mama uwoda, xolo 1993 wels gamoacxada aRTqmis dasrulebis era, romelmac TiTqos axali aRTqmis era Secvala. misi azriT, msofliosaTvis munizmis epoqa dadga. is apirebs, Seqmnas adamianebis axali rasa. aSS-is qalaq beritaunSi (niu-iorkis Stati) muns ekuTvnis
850000 dolarad Rirebuli mamuli. seqtis gankargulebaSia samecnieroteqnikuri kvlevis instituti, gamomcemloba, korporaciebi da a.S. dasavleTis masmediaSi xSirad gaismis, rom munma Seqmna grandiozuli religiuri imperia, romelsac msoflios araerT qveyanaSi hyavs warmomadgenlebi. munisa da misi mimdevrebis mTvari mizania, Seqmnan msoflio religiuri imperia, gaaerTianon masSi yvela religia da kacobrioba sakuTari Zalauflebis qveS moaqcion. seqtis mraval wevrebTan pirveli kontaqtis dros munis mimdevrebi saubroben kacTa modgmis srulyofaze,
mSvidobaze mTels msoflioSi, ekologiur problemebsa da zneobriv
aRoriZinebaze, axalmosulebs Tbilad uRimian da mxrebze megobrulad
uTaTuneben xels; me var Tqveni goneba. Cemi survili unda iyos Tqveni
survili. me vfiqrob, rom RvTisagan gamogzavnil wmindanTa Soris me
yvelaze iRbliani var... mova dro, Cemi sityvebi kanonad iqceva. yovelive,
rasac movisurveb, Sesruldeba. yovelives rom wesrigSi moviyvanT, Cven
SevZlebT RvTiuri nebis aRsrulebas. yvelaferi, rac ki amas xels uS138
religiis sociologia
[...] samxreT gvineis zangebs Zilis dros imdeni kavSiri aqvT gardacvlilTa sulebTan, ramdenic sifxizleSi cocxlebTan [...]
e. teilori
139
kaxa qecbaia
religiis sociologia
141
kaxa qecbaia
ganicada, is uwyreba mas, xolo Tu siamovneba miiRo misi madlieria. sxvanairad rom vTqvaT, fetiSisti anTropomorfulad azrovnebs. amgvar viTarebas Tanamedrove mecnierebis enaze panfsiqizmi ewodeba. is dResac
arsebobs: yoveli baSvi fetiSisturad azrovnebs. fetiSizmis ganviTarebiT poliTeizmi warmoiSoba.
poliTeizmis SemTxvevaSi fetiSisturi susti demonebi Zlieri
TeosiT icvleba. poliTeizmsa da fetiSizms Soris msgavseba imaSi mdgomareobs, rom orive SemTxvevaSi garemocveli sinamdvile cocxali da gasulierebulia. gansxvaveba imaSi
mdgomareobs, rom fetiSistis gagebiT yoveli sagans Tavisi suli aqvs
da TiToeuli maTganis moqmedeba individualuria, xolo poliTeizmis
SemTxvevaSi saganTa da movlenaTa
mTel jgufs erTi, yvelasaTvis saerTo da zogadi suli, am saganTa da
movlenaTa RmerTi yavs. samyaro am
SemTxvevaSic RmerTebiTaa savse. amis
klasikuri magaliTi Zveli berZnuli
poliTeizmia.
panfsiqizmi (berZ. pan yvelaferi, psych samSvinveli) koncefcia, romlis Tanaxmadac yvelafers bunebaSi adamianis msgavsi fsiqikuri aqtivoba, anu samSvinveli aqvs. am
filosofiur koncefcias iziarebdnen empedokle, heraklite da, umTavresad, aRorZinebis xanis naturalisti filosofosebi: b. telezio, j. bruno, t. kampanela da sxvani. j.
bruno gvTavazobs cnebas anima mundi, romelSic sxvadasxva saganTa Tu arsebaTa calkeuli samSvinvelebi gamoiyofa. panfsiqizmi idealisturi warmodgenaa, romlis mixedviTac
bunebaSi yvelaferi sulieria; igi miCneulia animizmis gadmonaSTad.
poliTeizmi (berZn. `poli~ bevri; `Teos~ RmerTi) religiuri moZRvrebaa, romelic mravali RmerTis arsebobas aRiarebs. religiuri terminologiiT mravalRmerTianoba. misi klasikuri magaliTi berZnuli poliTeizmia. berZnuli poliTeisturi panTeonis pirveli Taobis RmerTebia: hestia keriis qalRmerTi. demetra nayofierebis qalRmerTi. hera zecis qalRmerTi, zevsis coli; hadesi miwisqveSeTis mbrZanebeli. poseidoni wylis RmerTi. zevsi zecis mbrZanebeli. meore Taobis RmerTebia: afrodite
siyvarulis qalRmerTi. apoloni sinaTlis, winaswarmetyvelebis da musikis RmerTi. muzebis winamZRoli. aresi omis RmerTi. artemide nadirobis da bunebis qalRmerTi. aTe-
142
religiis sociologia
143
kaxa qecbaia
144
religiis sociologia
li moRvawis xsovna inda iqnes aRniSnuli. amasTanave manve Seadgina am religiis dogmatika da kultic.
kerZo anu piraduli religiis sagania ara kacobrioba, aramed misi
Rirseuli individualuri warmomadgenelebi: qalebidan deda, coli da
qaliSvili. kultis Sinaars qmnis locvebi, romlebSic grZnobebis gamoxatvaa mniSvnelovani. locvis teqsti individualuria da mas TviTon
mlocveli qmnis. kontma daagina 9 saidumlo, romelic adamianis cxovrebis umTavres momentebs Seexeba. esenia: dabadeba, iniciacia 14 wlis asakSi, msaxurebis nebis darTva 21 wlis asakSi, Tanamdebobaze daniSvna 28
wlis asakSi, mowifuloba miRwevebis mixedviT 42 wlis asakSi, gadadgoma
63 wlis asakSi, feriscvaleba gardacvalebis win, wmindanTa ricxvSi
Sesvla da did arsebaSi CarTva sikvdilis Semdeg.
kontis saqmianoba religiis Seqmnis mizniT, ra Tqma unda ver CaiTvleba mecnieruli kritikis Rirsad, radganac religiis xelovnurad Seqmna SeuZlebelia, amitomac mis am sistemas bevri mkvlevari araseriozul
saqmianobad miiCnevs. am yvelafers zogierTi mkvlevari kontis fsiqiur
avadmyofobas ukavSirebs. Tumca religiis sociologiaSi es aris erTerTi naTeli magaliTi imisa, rom religia ar iqmneba ise, rogorc es
konts warmoedgina, rom SeuZlebelia religiis xelovnurad konstruireba. kontis naazrevi am mxriv mravalTaTvis Wkuis saswavlebelia da amitomac aris is religiis sociologiaSi mkacri gansjisa da mudmivi debatebis sagani.
145
kaxa qecbaia
msvlelobaSi misgan mravalferovani religiuri warmodgenebi gaCnda. am
mxriv sainteresoa spenseris mosazrebebi religiis warmoSobasTan dakavSirebiT.
winaparTa kultTan erTad religiuri cnobierebis gaCenaSi spenseris azriT didi roli oreulis ideam Seasrula. pirvelyofili adamiani akvirdeboda sakuTar Tavs. am procesSi man Tavisi Tavi ixila sizmarSi, wyalSi anareklis saxiT da amis Semdeg mas gauCnda warmodgena oreulis Sesaxeb. TandaTan gamoumuSavda Sexeduleba, rom is erTi ki ar aris,
aramed oria, romelTagan erTi mokvdavia, meore ukvdavi. am faqtis Sedegad spensers gauCnda mosazreba, rom religiis wyaro TviTdakvirvebaa.
TviTdakvirvebamde ki adamiani praqtikulma socialurma yofam miiyvana.
spenseri religias gansakuTrebul mniSvnelobas aniWebs socialuri sistemis arsebobisa da funqcionirebis saqmeSi. kerZod, religia socialuri uwyvetobisa da sazogadoebis identobis gamamyarebeli principia. Sesabamisad spenserma religiis ramdenime ZriTad socialur funqcias gausva xazi. esenia:
religia aZlierebs ojaxur kavSirebs; karavs ojaxs, rogorc
socialur jgufs da amiT xels uwyobs socialuri identobis Camoyalibebas.
religia aris adamianebis moqmedebaTa marTvis erT-erTi forma. igi xels uwyobs moqmedebis tradiciuli formebis gamyarebas.
religia aZlierebs erovnuli identobis Segnebas, romelic
sawyis etapze moiazreba, rogorc religiuri identoba.
religia kerZo sakuTrebis legitimacias axdens, radganac sakraluri nivTebisa da adgilebis tabuireba analogiis principiT kerZo sakuTrebazec gadadis.
religias primitiuli (samxedro) sazogadoeba civilizebul
msofliomde mihyavs.
cnobilia, rom spenserma socialuri institutebis cneba SeimuSava
da maTi 6 jgufi gamoyo: ojaxuri, ritualuri, politikuri, saeklesio,
profesiuli da samrewvelo. ritualuri socialuri institutebis dasaxasiaTeblad man termini mTavroba gamoiyena. mis qveS igi adamianis qce-
146
religiis sociologia
147
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
ras niSnavs adreuli sociologiuri klasika?
SesaZlebelia Tu ara religiis xelovnurad Seqmna? (pasuxi
daasabuTeT).
iziarebT Tu ara kontis sociolatriisa da pozitiuri religiis ideas? (pasuxi daasabuTeT).
spenseris mixedviT, ra rols asrulebs religia sazogadoebaSi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: SesaZlebelia Tu ara religiis xelovnurad konstruireba?.
momazadeT essei Temaze: `konti da spenseri religiis Sesaxeb ~.
ZiriTadi literatura:
1. v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
2. a. berZeniSvili, klasikuri sociologiuri Teoriebi, Tb., 2013.
3. e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
damatebiTi literatura:
148
religiis sociologia
`religias adamianebi ara mxolod TavianT codnas unda umadlodnen, aramed im saSualebebsac, romelTa meSveobiTac es codna Seiqmna~.
e. diurkemi
VIII leqcia
Tema: religiis klasikuri sociologiuri Teoriebi
emil diurkemis religiis sociologia
funqcionalisturi paradigma
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
sakraluri, profanuli, totemizmi, koleqtiuri mRelvareba, rituali, solidaroba ritualis safuZvelze, religia rogorc socialuri
fenomeni.
Sesavali
religiis sociologiis erT-erTi klasikosisagan marqsisagan gansxvavebiT emil diurkemma Tavisi mecnieruli saqmianobis mniSvnelovani
nawili religiis kvlevas miuZRvna. am SemTxvevaSi man mTavari yuradReba
gaamaxvila religiaze tradiciul mcire socialur gaerTianebebSi (sazogadoebebSi). misi wigni religiis elementaruli formebi (1912 w.)
religiis sociologiaSi klasikur naSromad aris miCneuli. marqsisagan
gansxvavebiT diurkemi religias ar akavSirebs socialur uTanasworobasTan an ZalauflebasTan, magram mas Tavisi bunebidan gamomdinare socialur institutebs mikauTvnebs. misi wignis safuZvels totemizmis gamokvleva warmoadgens, im saxiT ra saxiTac is arsebobs avstraliel aborigenebSi, amasTanave diurkemi miiCnevs, rom totemizmi religiis umartives, elementarul formas warmoadgens. aqedan momdinareobs misi wignis saxelwodebac. ismis kiTxva: ratom iwyebs diurkemi religiis sociologiur analizs religiurobis elementaruli formebiT da ara msoflio religiebiT? mas miaCnia, rom elementaruli formebi religiisa yvela religiaSia mocemuli. is warmoadgens religiis dvritas da Sesabamisad misi analizi religiurobis myari formebis analizis tolfasia.
kaxa qecbaia
da TviTmkvlelobis maCvenebli `TviTmkvlelobaSi~) axdenda fokusirebas. xolo naSromSi `religiuri cxovrebis elementaruli formebi~ man
aramaterialur socialur faqtebs mimarTa. konkretulad religias. religia aramaterialur socialur faqts ganekuTvneba da amitomac misma
Seswavlam mas saSualeba misca Tavisi Teoriuli sistemis mTliani aspeqtisaTvis naTeli moefina. religias `dinamogenuri Rirebuleba aqvs;
rac imas niSnavs, rom mas SeuZlia individTa amaRleba maT Cveulebriv SesaZleblobebze.
Ddiurkemma Tavisi gamokvleva religiis Sesaxeb arsebuli masaliT ganamtkica. misi monacemebis umetes nawils primitiuli avstraliuri Temis,
aruntas Seswavla warmoadgenda. man religiis Seswavla msgavsi primitiuli Temis safuZvelze ramdenime mizezis gamo gadawyvita. is miiCnevda, rom
religiis Seswavla gacilebiT advilia primitiul doneze, vidre Tanamedrove sazogadoebis safuZvelze. religiuri formebi primitiul sazogadoebaSi `gaSiSvlebulia da mxolod `mcireoden Zalisxmevas saWiroebs
maT gamosamJRavneblad. Tuki Tanamedrove sazogadoebaSi religia sxvadasxva formas Rebulobs, primitiul sazogadoebaSi `moraluri da inteleqtualuri konformizmia da bolos, marTalia diurkemi primitiul religiur formebs swavlobda, magram es imas ar niSnavs, rom mas mxolod isini
ainteresebda. is maT swavlobda imisaTvis, rom `adamianis religiuri buneba, anu kacobriobis ganuyofeli nawili eCvenebina. ufro sworad rom
vTqvaT, diurkemi swavlobda primitiul religiebs imisaTvis, rom naTeli
gaexada Tanamedrove (da saerTod religiis) religiebis buneba.
religia primitiul sazogadoebaSi yovlismomcvel koleqtiur morals warmoadgens. magram, rac ufro viTardeba da metad specializirebuli xdeba sazogadoeba, miT ufro viwrovdeba religiis adgili sazogadoebaSi. Tanamedrove sazogadoebaSi igi koleqtiur cnoebierebad yofnis sanacvlod erT-erT koleqtiur reprezentaciad iqceva. diurkemi
aRiarebda im faqts, rom Tanamedrove sazogadoebaSi religia sul ufro
mcire adgils ikavebs, magram amave dros aRiarebda, rom modernistuli
sazogadoebis umetes, Tu yvela ara, koleqtiur reprezentacias primitiuli sazogadoebis yovlismomcveli religia udevs safuZvlad.
diurkemis mtkicebiT, religia ubralod rwmena rodia. rwmenasTan
erTad nebismieri religia ritualebs, sakulto wesebis Sesrulebas gulisxmobs, romelSic morwmune adamianTa jgufi religiuri Temi iRebs
monawileobas. msgavsi koleqtiuri ritualebiT Zlierdeba jgufis wverebs Soris solidaroba. ritualebis meSveobiT adamianebi distancirdebian yovedRiuri realobisagan, socialuri cxovrebisagan da uxilav, zebunebriv ZalebTan kavSirs ganicdian. Zalebi, romlebic totems miewere150
religiis sociologia
2. totemizmis analizi
totemi, rogorc es adre iyo naxsenebi, Tavdapirvelad es aris
cxoveli an mcenare, romelsac mocemuli socialuri jgufisaTvis gansakuTrebuli simboluri mniSvneloba da datvirTva aqvs. am azriT, totemi
sakraluri obieqtia, romelic Tayvaniscemas iwvevs da, Sesabamisad, mis
mimarT mTeli rigi sakulto moqmedebebiT xasiaTdeba. am konteqsSi diurkemi religias sakralurisa da profanulis (yoveldRiuris) gansxvavebidan gamomdinare gansazRvravs. misi mtkicebiT, sakraluri sagnebi da
simboloebi ganixileba rogorc gansakuTrebuli saxis realoba, romelic yofierebis rutinuli, yoveldRiuri realobisagan gancalkavebulia. amdenad sakraluri, totemi gansakuTrebuli zebunebrivi Zalis
mqone realobaa, amitom totemuri cxoveli an mcenare tabuirebulia: akrZalulia masze nadiroba an misi Wama.
ratom aris totemi sakraluri? am kiTxvaze diurkemi Zalze originalur pasuxs scems. igi ambobs, rom totemi jgufs an mTlianad sazogadoebs ganasaxierebs, jgufis an sazogadoebis simbolos warmoadgens. igi
anacvlebs jgufis an sazogadoebis umTvares da umniSvnelovanes Rirebulebebs. wyaloba romelsac adamianebi totemisagan iReben sinamdvileSi im umTavresi socialuri Rirebulebidan momdinareobs romelsac isini aRiareben. am azris ukiduresobamde miyvaniT diurkemi Zalze ucnaur
magram sociologiurad saintereso daskvnas akeTebs: religiaSi Tayvaniscemis obieqti aris TviT sazogadoeba.
diurkemis mosazrebam, rom sazogadoeba religiis warmomqmnelia
avstraliur aruntaSi totemizmze misi dakvirveba ganapiroba. totemizmi aris religiuri sistema, sadac cxovelebi da mcenareebi wmindad da
klanis emblemad miiCneva. diurkemi totemizms religiis yvelze martiv
da primitiul formad miiCnevda. igi Tan axlavs socialuri organizaciis aseve primitiul formas, klans. Tuki diurkemi SesZlebda imis Cvenebas, rom klani totemizmis wyaroa, maSin SesZlebda sakuTari argumentis
demonstracias imis Sesaxeb, rom religiis fesvebi sazogadoebaSia. diurkemma Tavisi argumenti Semdegnairad Camoayaliba: `religia, romelic
ase axlo kavSirSia socialur sistemasTan, SegviZlia miviCnioT yvelaze
elemetarul religiad. Tuki movaxerxebT vipovoT am rwmenaTa sawyisebi,
151
kaxa qecbaia
maSin Cven SevZlebT aRmovaCinoT kacobriobis religiuri mgrZnobelobis mizezic. miuxedavad imisa, rom SesaZloa klans ramdenime totemi
hyavdes, diurkemis interess ar warmoadgenda maTi damoukideblad, konkretuli cxovelebisa da mcenareebis fragmentuli rwmenebis Seswavla.
mas surda maTi ganxilva, rogorc urTierTdakavSirebuli ideebis, romlebic klans samyaros met-naklebad srul reprezentacias uqmnian. mcenare an cxoveli ar warmoadgens totemizmis sawyiss; is ubralod ganasaxierebs am sawyiss. es aramaterialuri sawyisi sxva araferia, Tu ara,
CvenTvis ukve nacnobi koleqtiuri cnobiereba: `totemizmi ar aris konkretuli cxovelebis an mcenareebis religia, es aris anonimuri Zala, romelic napovnia TviToeul am nivTSi, magram ar aris Sereuli maTTan. adamianebi kvdebian, Taobebi midian da icvlebian axliT, magram es Zala yovelTvis rCeba, cocxalia da marad erTi da igivea. is amxnevebs dRevandel
Taobas ise, rogorc amxnevebda guSindels, da rogorc gaamxnevebs xvalindels. totemizmi, ufro zogadad, religia, koleqtiuri moralidan warmoiSoba da upirobo Zala xdeba. is ar aris miTosuri cxovelebis, mcenareebis, personaJebis, sulebisa da RmerTebis ubralo nakrebi.
diurkemis mixedviT, ceremonia da rituali mniSvnelovan rols asruleben sazogadoebis wevrTa gaerTianebaSi. amitomaa rom msgavsi moqmedebebi ara mxolod RvTismsaxurebis regularul situaciebSi gvxvdeba, aramed sxvadsaxva saxis yoveldRiuri cxovrebiseuli problemebisa
da krizisebis dros, rodesac adamiani mTel rig socialur cvlilebebs
mZafrad ganicdis. magaliTad
dabadeba,
qorwineba an gardacvaleba. TiTqmis yvela
tipis sazogadoebaSi
zemoTxsenebul situaciebSi ritualebi da
sakulto wes-Cveulebebi gvxvdeba. diurkemma aCvena, rom koleqtiuri ritualebi
jgufur solidarobas
amyareben im momntebSi, rodesac adamianebi iZulebulni arian moergon im socialur cvlilebebs romelTac maTs
cxovrebaSi aqvs adgili. dakrZalvis ceremonia aCvenebs, rom mocemuli
jgufis Rirebulebebi ar kvdeba calkeul konkretul adamianTan erTad.
152
religiis sociologia
glova mwuxarebis spontanuri gamoxatuleba ki ara valia, romelic jgufis mier aris Tavs moxveuli.
3. wminda da yoveldRiuri
diurkems Tanamedrove religiis Zirebis povna ainteresebda. raSic
specializirebuloba da ideologia uSlida xels da Tanamedrove religiis fesvebis pirdapir gamokvlevas arTulebda. diurkemi am sakiTxs
primitiuli sazogadoebebis konteqstidan miudga. ZiriTadi sakiTxi aseTia: saidan modian primitiuli (da Tanamedrove) religiis umTavresi
formebi? diurkemi Tavisi ZiriTadi meTodologiuri midgomiT xelmZRvanelobda, anu miaCnda, rom erTi socialuri faqtis gamowveva mxolod meore socialur faqts SeuZlia, ris safuZvelzec man daaskvna: religiis wyaro sazogadoebaa. sazogadoeba (individebis meSveobiT) qmnis
religias, radgan konkretul fenomens gansazRvravs rogorc wmindas da
sxvebs rogorc yoveldRiurs. socialuri realobis is aspeqtebi romlebic wmindad aris miCneuli anu, gamocalkevebulia da agreTve akrZaluli qmnian religiis raobas. sxva yvelaferi yoveldRiurad aris miCneuli es cxovrebis zogadi, utilitaruli da amqveyniuri aspeqtebia.
wmindas Tan axlavs pativiscema, krZalva, saidumloeba da SiSi. es pativiscema, romelic mimarTulia konkretuli fenomenis mimarT yoveldRiurs wmindad gardaqmnis.
kaxa qecbaia
koleqtiuri cnobiereba diurkemis azriT, sazogadoebis sulieri erTobaa, romelic individualur cnobierebaTa ubralo jami
araa; igi individumebisgan damoukideblad arsebobs; socialuri
faqtebis (adaTebi, morali, samarTali, tradiciebi, codna da a.S.) saxiT uZlieres gavlenas axdens individis cnobierebaze. is qcevisa da
azrovnebis maiZulebel moralur-sazogadoebriv garemos qmnis am
sazogadoebaSi gavrcelebuli wesebis misaRebad. koleqtiuri cnobierebis formebia koleqtiuri warmodgenebi, koleqtiuri grZnobebi. isini individebisaTvis saerTo grZnobebis, rwmenebisa da Rirebulebebis safuZvelze yalibdeba da tradiciul sazogadoebebSi
socialuri wesrigis safuZvelia.
religiis sociologia
155
kaxa qecbaia
religia, rogorc sakuTari funqcionaluri Sedegebis mqone movlena.
religiurobis namdvili wyaro diukemis mixedviT
jgufis erTobis SenarCunebis aucilebloba da aqedan gamomdinare religiis wyaroa Tavad sasogadoeba.
diurkemis mixedviT, religiaSi mTavaria ara misi dogmaturi nawili, aramed religiuri moqmedeba ritualebis koleqtiuri Sesrulebis
saxiT, masSi vlindeba religiis pozitiuri socialuri funqcia.
religiis umTavresi socialuri funqciebi diurkemis mixedviT
disciplinaruli anu maiZulebeli da makontrolebeli funqcia.
ceremonialuri funqcia (socialuri erTobis gamaZlierebeli
funqcia).
reproduqciuli funqcia (socialuri memkvidreobis Taobidan
Taobebze gadacema).
eiforiuli funqcia (socialuri keTildReobis mxiaruli grZnobebis gamowveva).
E
es sayuradReboa
religiaze diurkemis ideebis ganviTarebaSi sami etapia mniSvnelovani
_ pirveli etapi saswavleblidan iwyeba da religiaze leqciebis
kursiT mTavrdeba, romelic man 1895 wels waikiTxa. amave periodSi masze didi gavlena moaxdina kontma, spenserma, kulanJma da vundtma.
vundts is germaniaSi staJirebis dros usmenda. amave periodSi igi eTnografiiT dainteresda.
_ meore etapi 18951906 wlebia, rodesac igi eTnologiaSi intensiuri muSaobiT aris dakavebuli. amaze metyvelebs am periodSi gamoqveynebuli statiebi da recenziebi, romlebic dabeWdilia Lanne
sociologique Si.
_ mesame etapi religiis elementaruli formebis gamoqveynebas
ukavSirdeba.
156
religiis sociologia
diurkemi religiaSi xedavs ara iluzias, yalb cnobierebas aramed socialur instituts, romelic adamianisa da sazgadoebis arsebobis
safuZvlebTan (mis socialur aspeqtSi) samaradJamod aris dakavSirebuli. religiuri cxovrebis wyaro adamianTa arsebobis socialuri wesia.
diurkemis mixedviT, religia arsebobs ara imitom, rom arsebobs individi garkveuli msoflmxedvelobis mqone arseba, aramed imitom rom arsebobs gansakuTrebuli saxis realoba sazogadoeba.
Ddiurkemi akritikebda teiloris animizms da miuleris naturalizms, romlebic religiuri fenomenis warmoSobas warmosaxvis fenomens ukavSirebdnen. amis sapirispirod diurkemi amtkicebda, rom religia obieqturi socialuri faqtoria, romelic sazogadoebis mier aris
Seqmnili da romelic gamoxatavs rwmenas, aqvs am rwmenis Sesabamisi ritualebi da hyavs adamianTa gjufi, romelic am ritualebs asrulebs. religia koleqtiuri realobis, rogorc sui generis gamoxatulebaa, romelic qmnis Rirebulebas.
diurkemis religiis sociologia misi sociologizmis TiTqmis yvela
niSnebis matarebelia. amis gamo bevri mkvlevari miiCnevs, rom diurkemma
religiuri fenomenis Seswavlis nacvlad sociologiuri religiis cneba
mogvca. SeiZleba iTqvas, am SedegebiT sruldeba yvela is koncefcia, romelic religiis axsnisas mxolod socialur fenomens emyareba.
ar unda vifiqroT, rom diurkemis religiis sociologiuri Teoria
unakloa. am naklovanebebze jer kidev mis sicocxleSi iwreboda bevri
ram. Tundac is, rom is piradad ar yofila avstraliaSi, totemizmTan
uSualo Sexeba ar hqonia da mxolod im wyaroebs emyareba, romelic mis
xelT iyo. kritikis obieqti iyo agreTve misi kvlevis meTodologia (magaliTad istoriuli analizis meTodi, romelsac diurkemi iyenebda. diurkems miaCnda, rom adamianis azrovneba istoriis produqtia, romelic
TviTformirebad process warmoadgens. am procesis mTavari moqmedi piri ki koleqtiuri cnobierebaa) da a. S.
miuxedavad mTeli rigi kritikisa diurkemis religiis sociologiuri koncefcia sicocxlisunariani da angariSgasawevia dResac. misi mizani ar yofila sxva avtorebis eTnologiuri faqtebis interpretacia.
religiis sociologiaSi man Tavisi axli sityva Tqva, romelic ganpirobebuli iyo im winapirobebiT rac im droisaTvis safrangeTSi xdeboda:
saxelmwifosagan religiis gamoyofa (1905), religiis profanacia da sxva.
am yveleferma frangul sazogadoebaSi religiis rolis Sesusteba gamoiwvia. religiis krizisma ubiZga diurkems religiis analiziT, misi bunebis kvleviT dainteresebuliyo.
157
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
daaxasiaTeT diurkemis religiis sociologiis ZiriTadi
principebi?
ratom mimarTavs diurkemi totemizmis analizs? (pasuxi daasabuTeT).
ras niSnavs koleqtiuri mRelvareba da ra rols akisrebs mas
diurkemi?
diurkemis mixedviT, ra funqciebs asrulebs religia sazogadoebaSi?
ras gulisxmobs diurkemi sakralurisa da profanulis cnebebSi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religiis socialuri funqciebi diurkemis mixedviT.
momazadeT essei Temaze: `diurkemi da religiis momavlis
problema ~.
momazadeT essei Temaze: `diurkemis religiis sociologia
kritikiuli TvalsazrisiT~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
158
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. diurkemi, religiuri cxovrebis elementaruli formebi, Tb.,
2004. (calkeuli mniSvnelovani adgilebi).
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
a. berZeniSvili, klasikuri sociologiuri Teoriebi, Tb., 2013.
religiis sociologia
1.
2.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3.
4.
5.
sakiTxavi masala
totemizmi
totemizmi odesRac Zalze gavrcelebuli da
dRemde SemorCenili religiur-socialuri sistemaa, romlis safuZvelad totemis kulti devs. termini pirvelad mkvlevarma longma gamoiyena 1791
wels. totemi Crdilo-amerikel indielTa erT-erTi
tomis ojibves enaze Tavis gvars niSnavs. sociologiis enaze totemis qveS igulisxmeba jgufi, koleqtivi da ara individi. totemi es aris gvaris, klanis, jgufis mier wmindisa da sakraluris rangSi ayvanili sagani (mcenare an cxoveli) an adgili. totemi gvaris, klanis, jgufis winaprad aris miCneuli da
jgufis wevrebi mis saxels atareben. praqtikulad
ar arsebobs iseTi obieqti, romelic ar SeiZleba
rom totemi ar yofiliyos. Tumca yvelaze metad
gavrcelebuli totemebi cxovelebia.
totemis saxeebi
totemi SeiZleba iyos qari, mze, wvima, Weqa-quxili, wyali, rkina (afrika). totemi SeiZleba cxovelis an mcenaris calkeuli nawilic iyos. magaliTad
kus Tavi, goWis kuWi, foTlis boloebi da a. S. ufro
metad totemi cxovelTa an mcenareTa saxeebia. ase
159
kaxa qecbaia
magaliTad Crdilo-amerikel indielTa ojibves tomi 23 gvarisagan Sedgeba, romelTagan TiToeuls sakuTari totemi yavs (mgeli, daTvi, gveli, Tevzi, ixvi da sxv.). avstraliaSi, romelic totemizmis erT-erTi
samSobloa, mTeli buneba totemebs Soris aris danawilebuli. magaliTad maunt-gambiris tomis avstralielTa yvavis totems ekuTvnis wvima,
Weqa-quxili, Rrublebi; gvelis totems Tevzebi, garkveuli saxis mcenareebi da a. S. port makais tomis kengurus totemis kuTvnilebaa mze, xolo niangis totems ekuTvnis mTvare.
totemis gamoyenebis sferoebi
totemisturi warmodgenebi damaxasiaTebelia pirvelyofili animistis msoflmxedvelobisaTvis. totemizmis ZiriTadi niSani imaSi
mdgomareobs, rom totemi mocemuli jgufis, klanis winaprad aris miCneuli, xolo totemuri klasis yoveli individi aRiarebulia, rogorc
sisxliT naTesavi. magaliTad Tuki totems warmoadgens yvavi, maSin iTvleba rom mocemuli gvaris namdvili mSobeli swored is aris, Sesabamisad, yoveli yvavi am gvaris naTesavia.
afrika
afrikaSi gvelis totemis gvaris warmomadgenlebi axaldabadebul
bavSvs gvels miugdeben. Tuki is mas xels ar axlebs bavSvi kanonierad
miiCneva, winaaRmdeg SemTxvevaSi bavSvs klaven rogorc sxva gvaris warmomadgenelsa da ucxos.
afrikaSi imis gamosarkvevad Tu romel totems an gvars ekuTvnis
adamiani ekiTxebian ra saxis cekva icis. afrikuli cekvebis umravlesoba totemis tayvaniscemasTanaa dakavSirebuli. religiuri ritualebis
Sesrulebisas saxeze niRabs ikeTeben totemis gamosaxulebiT da totemuri cxovelis tyaviT imosebian. totemisturi ritualebis gadmonaSTebi dRemde SemorCenilia evropaSi. samxreT slavebSi arsebobs wesi
rodesac bavSvi ibadeba bebiaqali yviris: mgelma Sva lekvi, ris Semdeg
axalSobils mglis tyavSi axveven, xolo mglis Tvalis an gulis nawils
akereben bavSvis tansacmelSi.
CrdiloeT amerika
CrdiloeT amerikaSi bizonis totemis omaxas tomis warmomadgenlebi gardacvlils bizonis tyavSi axvevdnen. saxes totemis ferad uRebavdnen da Semdegi sityvebiT mimarTavdnen: Sen bizonTan midixar, Sen
midixar Sens winaprebTan! gamgrdi! zunis tomis indielebi rodesac
saxlSi totemuri cxoveli ku moyavT, mas Tvalcremliani xvdebian:
160
religiis sociologia
o, ubeduro daRupulo Svilo, mamav, dao, Zmao, babuav! vin icis, vin xar
Sen? totemis Tayvaniscema imiTac aris gamorCeuli, rom totemi tabuirebulia. amitom masTan miaxloeba an misi yureba yvelasTvis ar SeiZleba. akrZalulia misi mokvla, mis xorcis Wama, misi tyavis gamoyeneba
da a. S. Tuki totemi xea, ikrZaleba misi moWra da gamoyeneba, anda mis nayofis Wama. sxva gvaris warmomadgenlis mier totemis mokvla SurisZiebis sagani xdeba. es naTesavis an winapris mkvlelobis tolfasia da amis
gamkeTebeli unda daisajos. totemis wyalobisa da gulis mogebis mizniT totemistebi mravalgvar saSualebebs mimarTaven. amis erT-erTi
gamovlinebaa sadResaswaulo da ritualuri cekvebi sadac klanis warmomadgenlebi TavianT totems baZaven.
avstralia
avstraliaSi sqesobrivi totemebic arsebobs. qalebi TavianT totems dad miiCneven, xolo kacebi Zmad. avstraliel aborigenebs sjeraT,
rom gardacvalebis Semdeg isini TavianT totems daubrundebian, amitom yoveli cxoveli maTTvis gardacvlil naTesavs warmoadgens.
tradiciuli warmodgenebis mixedviT, totemur cxovels gansakuTrebuli urTierToba aqvs eTnikur jgufTan. totemi klanis maidentificirebeli faqtoria.
Teofagia totemis Wamis tradicia
centarlur avstraliaSi mcxovrebi aborigenebi atareben Teofagiis totemis wamis rituals. am SemTxvevaSi Tu totemi cxovelia mas
ar klaven mZinares da aucileblad aZleven gaqcevis saSualebas. amas maunt-gambiris tomis warmomadgenlebi akeTeben SimSilobis dros. totemis gvamis povnis SemTxvevaSi mas sadResaswaulod marxaven. totemis Wamis rituali mTeli rigi wesebis dacvas moiTxovs. igi mTlianad, ZvlebTan da SigneulTan erTad unda SeiWamos.
totemizmis Teoriebi
frezeris Teoria
frezeris mixedviT, totemizmi ar aris religia, anu zebunebrivi
arsebebisadmi rwmenis moments ar Seicavs. is ufro magiis nairsaxeobaa,
anu totemists aqvs rwmena imisa, rom sxvadasxva jadoqruli moqmedebebiT SesaZlebelia zegavlenis moxdena gare samyaroze. totemizmi socialuri magiaa romlis mizania baraqianobis miRweva. frezeris Teoria
ver wyvets sakiTxs totemuri obieqtidan momdinare rwmenis Sesaxeb.
161
kaxa qecbaia
162
religiis sociologia
`usasrulod Zvirfasia dro, radganac yoveli dakarguli saaTi
RmerTis sadidebel saqmianobas akldeba~.
m. veberi
IX leqcia
Tema: religiis klasikuri sociologiuri Teoriebi
maqs veberis religiis sociologia
racionalisturi paradigma
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
religia, socialuri cvlilebebi, qarizma, protestantizmi, kapitalizmi, kapitalizmis suliskveTeba, ganjadoeba, religiuri cxovrebis racionalizacia, religia da socialuri moqmedeba, msoflio
religebis sameurneo eTika, xsnis religiebi.
Sesavali
jer kidev mecxaramete saukuneSi mecnierebaSi gabatonebuli iyo
mosazreba imis Sesaxeb, rom socialuri progresi es aris procesi, romelic gulisxmobs: religiurobis gadalaxvas da codnis primats (konti),
sawarmoo ZalTa ganviTarebas (marqsi), socialuri sinamdvilis sabunebismetyvelo kanonzomierebebiT ganpirobebulobas (evolucionistebi)
da sxva. am SemTxvevaSi religia moazrebuli iyo rogorc erT-erTi rigiTi socialuri stuqtura, romelic sxva socialuri struqturebis
msgavsad transformirebas ganicdis. socialuri cxovrebis transformirebis procesSi religias pasiuri roli ekava. igi ganixileboda, rogorc progresis gamomwvevi sxva faqtorTa moqmedebis Sedegi. religiisadmi amgvari midgomisagan kardinalurad gansxvavdeba sociologiis
klasikosis maqs veberis xedva. socialur gardaqmnebsa da procesebSi veberi religias aqtiur rols akisrebda da mas ganixilavda socialur
cvlilebaTa erT-erT mZlavr faqtorad.
diukemisagan gansxvavebiT, romelic Tavis religiis sociologiur
koncefcias totemizmis analizze (mcire socialuri erToba) agebda, veberis religiis sociologia masStaburobiT gamoirCeva, radganac misi
koncefcia mTels msoflioSi gavrcelebul religiebs Seexeba. msgavsi
masStabis analizi veberamde da veberis Semdeg TiTqmis arc erT mkvlevars ar Cautarebia.
163
kaxa qecbaia
meore niSani riTac veberis religiis sociologia diurkemis analogiuri koncefciisagan gansxvavdeba aris is, rom veberma mTeli Tavisi
yuradReba religiasa da sazogadoebaSi mimdinare gardaqmnebsa da cvlilebebs Soris kavSirze gadaitana, rasac diurkemi nakleb yuradRebas aqcevda.
am SemTxvevaSi marqsisagan vebers is ganasxvavebs, rom religia arc
Tu iseTi konservatiuli Zalaa, rogorc es marqss warmoedgina. piriqiT,
veberis azriT, religia mravali socialuri cvlilebis sulisCamdgmelia. amis magaliTi protestantuli religiaa, romelmac kapitalizmis
ganviTarebas Seuwyo xeli. istoriulad cnobili faqtia, rom pirveli mewarmeebi kalvinistebi iyvnen. warmatebisaken maTi swrafva, romelmac dasavleTis qveynebs arnaxuli ekonomikuri miRwevebi moutana, RvTismsaxurebis surviliT iyo ganpirobebuli. materialur warmatebas isini
RvTis wyalobad miiCnevdnen.
imisaTvis, rom gavigoT veberis koncefcia religiis socialuri
rolis Sesaxeb aucilebelia mxedvelobaSi viqonioT is winapirobebi da
amosavali principebi, romliTac is adamianTa religiuri moqmedebebis
axsnisas xelmZRvanelobda. es saxelmZRvanelo principi veberis socialuri moqmedebis Teoriaa. vebers miaCnda, rom socialuri institutebi,
struqturebi da calkeuli aqtorebi im sazrisebis mixedviT fuqncionireben, romelTac masSi adamianebi deben. es sazrisebi ki maT mier winawar
gaazrebulia (racionalizebulia) da garkveuli miznebis miRwevazea
orientirebuli anda am moqmedebebs mTeli rigi Rirebulebebi ganapirobeben (RirebulebiTracionaluri moqmedeba). am gagebiT, socialuri
moqmedeba racionaluri xdeba. es niSnavs, rom socialuri moqmedebis gadamwyveti faqtorebi adamianTa mier racionalizebul qcevaze da RirebulebiT orientaciebzea damokidebuli.
164
religiis sociologia
pirvelyofili religiebis analizisas veberi tradiciuli socialuri moqmedebis cnebas emyareba. am SemTxvevaSi, veberis mixedviT, mniSvnelovan rols asrulebs tradicionalizmi. igi ritualur moqmedebebTan da arsebuli socialuri wesrigis sakralizaciasTan aris dakavSirebuli. Tumca am SemTxvevaSi raRac etapze miznis miRwevis racionaluri
elementic moqmedebs (mas malinovski pirvelyofil mecnierebas uwodebda). pirvelyofil TemSi socialuri wesrigi sakralurTan misi kavSiriTaa ganpirobebuli. socialuri wesrigis SenarCunebis meqanizmis asaxsnelad vebers qarizmis cneba Semoaqvs, romelic Tavisi Tavdapirveli
mniSvnelobiT magiasTan aris dakavSirebuli.
qarizmas SeiZleba nebismieri sagani, adamiani an moqmedeba flobdes. qarizmis matarebeli mravali sxvadasxva sagani SeiZleba iyos, romelic gonebisaTvis miuwdomeli Zalauflebis matarebelia. Sesabamisad,
qarizmatuloba moraluri Zalauflebis qonas niSnavs, romelsac ara
ZaldatanebiT, aramed Tavisufali nebiT aRiareben. veberis mixedviT, es
is Zalauflebaa romelzec tradiciuli sazogadoebis socialuri wesrigi, konsesusi da kanonierebaa damyarebuli. arsebuli wesrigis kanonierebis aRiarebis yovelgvari wyaro qarizmatulia. sociologiuri TvalsazrisiT pirvelyofil religiaSi qarizma realobis im sferos gamoyofs, romelic mowiwebasa da pativiscemas imsaxurebs. am tipis realobasTan kontaqts adamiani ritualis meSveobiT amyarebs. amgvarad, Tavdapirvelad socialur sinamdvileSi ori saxis realoba gamoiyofa: bunebrivi da zebunebrivi.
veberma moqmedebis is elementebi gaanaliza, romelic am zebunebriv realobasTan aris dakavSirebuli. qarizmatulobis arsi kargad Cans
magiur ritualebSi. aq ikveTeba, rom ukve adamianTa cxovrebaSi mniSvnelovan rols asruleben ara mxolod is sagnebi da movlenebi rac maT garSemo xdeba, aramed maT sul sxva realoba aRmoaCines, romelic mniSvnelobs imis gamo, rom maT am realobas qarizmis mniSvnelobamianiWes,
qarizmatuli gaxades. sabolo jamSi, magiuri moqmedeba simboluri xasiaTis matarebelia. amgvari moqmedebis wyalobiT adamianebi cdiloben realuri Sedegebi miiRon. magiuri da qarizmatuli xSirad erTmaneTis
identuri cnebebia veberTan. magiuri praqtika socialuri moqmedebis
stereotipizacias, standartizacias axdens. standartizaciis miuxedavad moqmedeba sazriss zebunebrivTan mimarTebaSi iRebs. Tumca amgvari
moqmedeba gansakuTrebuli unaris mqone adamians mags saWiroebs. veberma iranuli warmomavlobis sityva magi berZnuli qarizmiT Secvala,
romelic zebunebriv niWs niSnavs. magiuri teqnika, rogorc zebunebrivTan kontaqtis forma sulebis arsebobis rwmenasTan erTad Cndeba, rome165
kaxa qecbaia
religiis sociologia
moyo. yoveli tipi sakuTari ganwyobiTa da socialuri moqmedebis sakuTari veqtoriT xasiaTdeba.
pirvel tips religiebisa cxovrebisadmi Semguebloba axasiaTebs.
mas miekuTvnebian konfucianeloba da daosizmi, Cinuri religiebi. xolo
danarCeni ori tipi cxovrebisadmi SeurigeblobiT gamoirCeva.
induizmi da budizmi, induri religiebi cxovrebisagan gaqcevis religiebia.
iudaizmi da qristianoba ki cxovrebis dauflebaze arian orientirebulni.
msoflio religiebi eTikuri religiebia anu, xsnis religiebs warmoadgenen. yoveli maTgani Taviseburad aswavlis sikeTis keTebasa da borotebis uaryofas. yoveli maTgani racionalobis sakuTari xarisxiT
aris gamorCeuli. vebers miaCnia, rom, saerTod, uazrobaa religiis funqciaze saubari, radganac sxvadasxva religiis funqcionirebis socialuri Sedegebi sxvadasxva socialur konteqstSi gansxvavebulia. amitom
religiis funqciaze zogad saubars veberi calkeuli religiis socialur funaqciaze yuradRebis gamaxvilebas amjobinebs.
iudaur-qristianuli tradiciiT RmerTi moqmedi RmerTia, Semoqmedi. adamiani am SemTxvevaSi ganixileba rogorc samoqmedo iaraRi RmerTis xelSi. aqedan saTaves iRebs ara misgan gaqcevis aramed aqtiuri moqmedebis idea. qristianoba am gagebiT xsnis religiaa. igi gamomdinareobs
rwmenidan, romlis mixedviT, adamiani xsnas moipovebs Tuki religiur
dogmebs miiRebs da moralur principebiT icxovrebs. am SemTxvevaSi didi mniSvneloba aqvs codvis cnebas da misgan gamoxsnis ideas. samyarosadmi amgvari midgoma daZabulobasa da emocionalur dinamizms warmoSobs, romelic rogorc wesi, aRmosavlur religiebSi ar gvxvdeba. xsnis
religiebs revoluciuri aspeqti aqvT, rac codvisadmi Seurigeblobasa da brZolaSi vlindeba. amiT xsnis religiebi socialuri gardaqmnebis
stimulirebas axdenen da did socialur gardaqmnebs uwyoben xels.
indur religiebSi RmerTi samyaros imanenturia, amitom adamiani aq
ganixileba rogorc RmerTis, RvTaebrivi sawyisis samyofeli, sadgomi.
aqedan saTaves iRebs samyarosadmi mistikur-mWvretelobiTi midgoma.
cxovrebisadmi amgvari midgoma kapitalizmis ganviTarebas aferxebs, amitom aRmosavleTSi kapitalizmi Znelad ikidebs fexs. msgavsi daskvnebi veberma msoflio religiebis SedarebiTi analizis gziT miiRo. amgvari analizis klasikuri nimuSia misi naSromi msoflio religiebis sameurneo
eTika. aq man erTmaneTs sxvadasxva religiebi imis mixedviT Seadara, Tu
ra kavSirSia maTi religiur-eTikuri principebi ekonomikuri saqmianobis
formebTan. Tumca am SemTxvevaSic amosavali racionalobis xarisxia.
167
kaxa qecbaia
3. ganjadoeba
veberis mier Catarebulma religiis SedarebiT-sociologiurma
analizma aCvena, rom racionalobis xarisxis zrdasTan erTad Tanamedrove sazogadoebaSi religia kargavs Tavis pirvandel funqcias, rasac
veberi demagizacias anu ganjadoebas eZaxis. tradiciuli religiuri
Rirebulebebi ukana planze gadaiwevian da isini gzas warmatebaze orientirebul, racionalobaze da codnaze damyarebul moqmedebas uTmoben.
kulminacias es procesi asketur protestantizmSi, kalvinizmSi aRwevs.
ganjadoebis cnebis SemotaniT veberi sekularizaciis procesis dawyebas winaswarmetyevelebs.
religiis sociologia
veberma Tavisi TeoriiT imis Sesaxeb, rom protestantulma religiurma Rirebulebebma saTave daudes kapitalizms da ekonomikis modernizeba moaxdines, imTaviTve gamoiwvia azrTa sxvadasxvaoba. misi zogierTi
kritikosi amtkicebda, rom veberis azrebi ara mxolod protestantizmiT,
aramed kaTolicizmiTac iyo Semofargluli. sxvebi ki miiCnevdnen, rom
religiuri transformaciebi kapitalizmma ganapiroba da ara piriqiT
(verner zombarti). Tumca veberis mosazrebebi ZalaSia dResac. is aCvenebs, Tu rogor kveTen erTmaneTs religia da Tanamedrove racionalizebuli da sekularizebuli samyaro. veberma Tavisi religiis sociologiuri TeoriiT aCvena, rom religiuri reforma da sazogadoebis sekularuli sferoebis cvlilebebi erTmaneTis paralelurad mimdinareoben.
kaxa qecbaia
170
religiis sociologia
veberis naSromebi religiis sociologiaSi
protestantuli eTika da kapitalizmis suli.
asketuri protestantizmis profesiuli eTika.
msoflio religiebis sameurneo eTika.
amqveyniurobis uaryofis safexurebi da mimarTulebebi, (Sualeduri dakvirveba).
171
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
daaxasiaTeT veberis religiis sociologiis ZiriTadi principebi?
ratom mimarTavs veberi msoflio religiebis analizs? (pasuxi daasabuTeT).
ras niSnavs qarizma da ra rols akisrebs mas veberi?
veberis mixedviT, ra funqciebs asrulebs religia sazogadoebaSi?
ras gulisxmobs veberi `ganjadoebis~ cnebaSi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religiis socialuri funqciebi veberis mixedviT.
momazadeT essei Temaze: `veberi da religiis momavlis problema ~.
momazadeT essei Temaze: `veberis religiis sociologia kritikiuli TvalsazrisiT~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
1.
2.
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
m. veberi, rCeuli nawerebi religiis sociologiaSi Tb., 2004.
(calkeuli mniSvnelovani adgilebi).
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
a. berZeniSvili, klasikuri sociologiuri Teoriebi, Tb., 2013.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
172
religiis sociologia
3.
4.
5.
es sainetersoa
verner zombarti: kapitalizmi da religia
kaxa qecbaia
rebas emorCileba, romlis ,,moqmedebis areali mocemuli epoqiTaa SemosazRvruli. Sesabamisad epoqis specifiurobis dadgena umniSvnelovanesi
sakiTxia rac e.w. ,,upiratesi motivis principis safuZvelze xorcieldeba. magaliTad XX saukunis dasavleT-evropuli sazogadoebis ,,upirates
motivad kapitalizmis suli unda miviCnioT, romelic gansxvavdeba winarekapitalisturi sazogadoebis ,,tradiciuli sulisagan.
marqsisagan gansxvavebiT v.zombarti armiiCnevs, rom kapitalizmis
ganviTareba determinirebuli procesia, aseve miuRebelia misTvis movlenebis dialeqtikur WrilSi ganxilva da komunizmis epoqis marqsistuli
interpretacia anu, rodesac ,,aucileblobis epoqas, Tavisuflebis epoqa
cvlis. msgavsi deterministuli midgomis sapirispirod is ekonomikas
gansazRvravs rogorc absoliturad Ria sistemas, romelic im niSan-Tvisebebis matarebelia romel sazogadoebaSicaa Casaxuli.
naSromSi ,,ebraelebi da sameurneo cxovreba v.zombrati saubrobs
ebraelebze, rogorc specifiuri niSan-Tvisebebis mqone eTnikur jgufze
da mis gavlenaze dasavleT-evropul sazogadoebaSi kapitalizmis formirebaze. xolo meore naSromSi ,,burJua is kapitalizmis erT-erT safuZvlad kaTolicizms asaxelebs. Tumca amavdroulad uaryofs protestantizmis analogiur rols, riTic upirispirdeba m.veberis pozicias. kidev
ufro meti, ,,protestantizmi, _ misi azriT, mniSvnelovan safrTxes uqmnis kapitalizms da gansakuTrebiT sameurneo cxovrebis kapitalistur wess. xolo rac Seexeba puritanizms, esaa ara wesi, aramed misgan gamonaklisi, rac absoluturad ar uaryofs im WeSmaritebas, rom kapitalizmi individualuri fenomenia da ar arsebobs misi winaswargansazRvruli, sayovelTaod warmatebuli forma. v.zombarti kapitalizms ar moiazrebs rogorc ekonomikuri ganviTarebis erT-erT safexurs, gardamaval
etaps romelsac mosdevs socialisturi wesrigi, amavdroulad ewinaaRmdegeba socializmis da kapitalizmis Serwymisa da am gziT sruliad axali
sazogadoebriv-ekonomikuri formaciis Camoyalibebis ideas.
m.veberma da v.zombartma pirvelebma SeimuSaves ekonomikuri mecnierebis axali koncefcias, sadac mniSvnelovnad iqna gaZlierebuli Teoriuli safuZvlebi. ekonomikurTan erTad, Teoriul-meTodologiuri da gnoseologiuri saSualebebiT aRWurves, rogorc sociologia, aseve zogadad
sazogadoebriv mecnierebebi. principulad axal aspeqtSi gaaanalizes adamianis kulturuli da ekonomikuri saqmianobis socialur safuZvlebi, riTic didwilad ganapirobes kidec sociologiis erT-erTi umniSvnelovanesi dargis ,,ekonomikis sociologias ZiriTadi principebis Camoyalibeba.
aSS-dan germaniaSi dabrunebilma zombartma Tqva: ,,me SemaZrwuna momavalma. SeiZleba iTqvas, rom v.zombarti erTmaneTs upirispirebs kapi174
religiis sociologia
talizms da Tanamedroveobas. magram tradiciuloba masTan antikapitalizmisa da antipozitivizmis sinonims warmoadgens. mecnieris mxridan
sinamdvilisadmi msgavsi damikidebuleba marTalia araa klasikuri, magram
arc novatorulia, ris magaliTad Tundac f.nicSes moyvana kmaria, visi
gavlenac v.zombartze udidesia. misi naSromebis stili swored nicSeanuria, sadac organuladaa Serwymuli mecnieruli abstraqcia da esTetizmi.
dasasruls aRvniSnavT, rom v.zombartis azriT, burJuaziuli sazogadoebis ganviTarebis procesi ganapirobebs kapitalizmis demokratizacias, socialuri dapirispirebis Sesustebas da sazogadoebis racionalizacias. sawarmoo sferos, bazris, informaciis rolis, Tu zogadad, sazogadoebrivi procesis garTuleba, mniSvnelovan cvlilebebs Seitans momavlis sociologiis, misi miznebisa da amocanebis gaazrebis procesSi,
rac Tvisobrivad Secvlis im meTodebs romliTac sociologia Tanamedrove gamowvevebis winaSe unda warsdges.
wignidan `sociologiis klasikosebi _
biografiuli leqsikoni~. d. zaqaraia,
k. qecbaia, Tb., 2012. gam. `universali~.
***
[...] fufunebam, romelic ukanono siyvarulis kanonieri Svili
iyo, Sva kapitalizmi [...]
v. zombarti, `siyvaruli,
fufuneba da kapitalizmi~
175
kaxa qecbaia
sakiTxavi masala
protestanobis Sesaxeb
protestantizmi (laT. protestans, naTesaobiTi brunva protestantis - is, vinc sajarod amtkicebs) qristianobis sami mTavari ganStoebidan erT-erTia da warmoadgens ramdenime msxvili mimdinareobis da
bevri damoukidebeli eklesiis erTobliobas, romlebic warmoSobiT dakavSirebulni arian antikaTolikur, Sua saukuneebiis eklesiis evropul
reformaciasTan, romlis ZiriTadi sulisCamdgmelebi ingliseli jon
uiklifi (1320-1384), Cexi ian husi (1369-1415) da germaneli beri martin
luTeri (1483-1546) iyvnen. dRes msoflioSi 600 milionamde protestantia, aqedan 350 milioni afrikaSi, 120 milioni evropaSi, 80 milioni laTinur amerikaSi, 65 milioni aziaSi da 10 milioni avstraliasa da mimdebare
kunZulebze.
XIV saukuneSi inglisSi didi popularuloba moixveWa jon uiklifis qadagebebma romelic romis papis, ber-monazvnobis da sasuliero pirebis uzneobis winaaRmdeg iyo mimarTuli. manve inglisur enaze Targmna
biblia da gaavrcela xalxSi. misi swavleba gavrcelda holandiaSi, belgiaSi, germaniasa da CexeTSi. CexeTSi reformaciis qadageba da Cexur enaze naTargmni bibliis gavcreleba daiwyo ian husma, romelic 1415 wels
sikvdiliT dasajes papistebma, rasac Sedegad Cexi da bohemieli raindebis protesti e.w. protestatio Bohemorum da 15 wliani sisxlismRvreli
omi mohyva kaTolikebsa da Cex reformatorebs (ian JiJka, prokop didi,
sigizmund koributi) Soris. kaTolikebma saerTo jamSi 6 jvarosnuli
laSqroba moawyes CexeTze da SeZles reformaciis gavrcelebis SeCereba
rogorc CexeTSi, ise poloneTSi.
XVI saukunis dasawyisSi germaniaSi gavrcelda humanisturi ideologia (erazm roterdameli, iohan roixlini, ulrih fon huteni), romelic qristianobis pirvelsawyisebTan dabrunebas qadagebda. 1517 wels
germanelma berma martin luTerma gamoakra kaTolicizmis da induglenciebiT vaWirobis sawinaaRmdego 95 Tezisi vitenbergis eklesiis karebze, ramac saTave daudo axal moZraobas. germaniis paralelurad ulrih
cvinglis xelmZRvanelobiT reformacia daiwyo SveicariaSi. radikali
reformatorebisa (Tomas miunceri, hans bulgenbaxi) da kaTolikebis dapirispirebas germaniaSi mohyva orwliani glexTa omi (1524-1526). 1526
wels luTeris momxre germaneli Tavadebis Speeris raixstagma SeaCera
luTeris sawinaaRmdego vormsis ediqtis moqmedeba. Tumca 1529 wels me176
religiis sociologia
kaxa qecbaia
radganac bibliis 34.000 muxlis erTnairad gageba SeuZlebelia, misi interpretacia iwvevs sxvadasxva azris gaCenas da es procesi xandaxan damoukidebeli eklesiebis warmoqmniT mTavrdeba. mimdinareobebis warmoSobas didwilad xeli Seuwyo evropis da aSS-s demokratiulma da tolerantulma garemom. miuxedavad bibliis zogierTi sakiTxis sxvadasxvanairi interpretaciisa, protestantul eklesiebs aerTianebT erTi tradicia da ZiriTadi swavleba didwilad identuria. protestantul samyaroSi ZiriTadad gavrcelebulia wminda werilis bizantiuri versia e.w.
Textus Receptus, romlis safuZvelzec gamoica pirveli evropuli bibliebi. Sola fide (mxolod rwmeniT) - protestantebi aswavlian rom codvam
Secvala adamianis buneba da miuxedavad imisa, rom adamians SeuZlia sikeTis keTeba da zneobrivi cxovreba, mas ar SeuZlia sulis xsna sakuTari
damsaxurebiT, zneobrivi cxovrebiT da sikeTis keTebiT. es SesaZlebelia mxolod ieso qristes gamomsyidveli msxverplisadmi rwmeniT. protestantebi ar aufasureben keTil saqmeebs, maT miaCniaT, rom zneobrivi
cxovreba aris rwmenis da codvebis patiebis gardauvlad Tanmdevi nayofi da ara is piroba, ris safuZvelzec RmerTi patiobs adamians codvebs
da aniWebs sulis xsnas. protestantebis swavlebaa: rwmenas moaqvs patieba, sulis xsna da Sedegad keTili saqmeebi. kaTolikuri swavleba Semdegia: rwmenas da keTil saqmeebs moaqvT Sedegad patieba da sulis xsna.
swored es Tezisi iyo martin luTeris da sxva reformatorebis centraluri Teologiuri sakiTxi. Sola gratia (mxolod madli) - sulis xsnas protestantebi iReben rogorc RmerTis madls, rogorc daumsaxurebel wyalobas da ara ise, TiTqos vinmem daimsaxura is. anu sulis xsna aris RmerTis mier moniWebuli daumsaxurebeli saCuqari, gadmocemuli adamianebisTvis ieso qristes damsaxurebiT. RmerTis yvela moqmedeba adamianis
mimarT mis madls da wyalobas efuZneba. Solus Christus (mxolod qriste) qriste aris erTaderTi Suamavali RmerTsa da adamianebs Soris. yvela
zecidan Sobili da monaTluli qristiani iRebs RmerTTan urTierTobis
SesaZleblobas da SeuZlia iqadagos saxareba. protestantobaSi ar arsebobs dogmaturi gansxvaveba mRvdelsa da saeros Soris, amitom
RvTismsaxurebs ara aqvT Tanamdeboba, maT aqvT movaleoba. amgvarad uqmdeba saeklesio ierarqia misi tradiciuli gagebiT. amave mizezis gamo
ar arsebobs aRsarebis saidumlo da codvebis patiebis ritualebi, romlebic mRvdelma unda Seasrulos, magram Zalian didi mniSvneloba eniWeba RmerTis winaSe gulwrfel monaniebas da codvis mitovebas, rogorc
Sinagani monaniebis garegan dadasturebas, protestantebis azriT am saSuamavlo msaxurebas atarebs ieso qriste da ara mRvdeli. Soli Deo gloria
178
religiis sociologia
kaxa qecbaia
M martin luTeri
180
religiis sociologia
181
kaxa qecbaia
religiis sociologia
ideebi da Rirebulebebi ganixileba gaucxoebuli damoukidebeli arsebebis - RvTaebrivi Zalebisa da RmerTebis moqmedebis Sedegi. imis gacnobiereba, rom religia adamianis sakuTari yoveldRiuri realobis gaucxoebis Sedegia, xsnis kacobriobis winaSe kolosalur perspeqtivebs. mas
Semdeg, rac adamianebi gaicnobiereben, rom Rirebulebebi, romlebsac
gansxvavebul warmoSobas miawerdnen, sinamdvileSi maT sakuTar qmnilebebs warmoadgenen, isini iReben am Rirebulebebis realizebis SesaZleblobas amqveyniur samyaroSi, ise, rom ar daelodon saiqio cxovrebas.
amiT Zalaufleba, romliTac aRbeWdilia religia da RmerTebi, SesaZlebelia adamianis xelSi aRmoCndes. qristianebs swamT yovlisSemZle RmerTi, romelic siyvaruls gulisxmobs yoveli adamianuri arsebis mimarT,
adamiani Tavisi bunebiT dabadebidanve mankieri da codvilia. Tumca foierbaxi miCnevs, rom adamianis mier Seqmnil socialur institutebs aqvT
unari, uzrunvelyon maTTvis TavianTi cxovrebis gankargvis, siyvarulisa da sikeTis qmnis SesaZlebloba. socialuri institutebis namdvili xasiaTis gacnobiereba adamianebs TavianTi potencialis bolomde realizebis Sanss miscemda.
kaxa qecbaia
184
religiis sociologia
ro segregirebulia, vidre kviris sxva nebismieri dRis nebismier wuTze
da saaTze.
185
kaxa qecbaia
3. kritikuli Sefaseba
sabolood unda iTqvas, rom konfliqtologiuri paradigmis amosavali principebi socialuri uTansworobis gamyarebaSi religiis rolis
Sesaxeb xSir SemTxvevaSi kiTxvis niSnis qveS SeiZleba dadges. mecxaramete saukuneSi, magaliTad, aSS-Si monobis winaaRmdeg brZolaSi morwmuneTa jgufi mowinaveTa rigebSi iyo. 1950 da 1960 wlebSi martin luTer
king-umcrosis xelmZRvanelobiT Seqmnili religiuri organizaciebi samoqalaqo uflebebis damcveli moZraobis birTvi gxda. 1960 da 1970
wlebSi araerTi religiuri moRvawe gamodioda vietnamis omis winaaRmdeg da a. S. es da msgavsi faqtebi adastureben, rom religiis Sesaxeb
marqsis koncefciis ukritikod miReba SeuZlebelia.
kiTxvebi:
daaxasiaTeT marqsis religiis sociologiis ZiriTadi principebi?
marqsis mixedviT ra kavSiria religiasa da socialur uTanasworobas Soris? (pasuxi daasabuTeT).
marqsis mixedviT, ra funqciebs asrulebs religia sazogadoebaSi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: marqsisa da veberis religiis
sociologiuri Teoriebis Sedareba.
momazadeT essei Temaze: `marqsis religiis sociologis kritika~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
186
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
a. berZeniSvili, klasikuri sociologiuri Teoriebi, Tb., 2013.
religiis sociologia
1.
2.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3.
4.
istoriisaTvis cnobil sazogadoebaTa umravlesobaSi adamianis socialuri mdgomareoba simdidriTa da keTildreobiT ganisazRvreboda,
magram daaxloebiT 100 wlis winaT kanadaSi arsebobda sazogadoeba, romelSic adamianis statusi simdidrisa da materialuri keTildReobis
uqonlobiT anu, imiT ganisazRvreboda Tu ramdenad efeqturad gaanadgurebda igi materialur dovlaTs. msgavsi sazogadoebebi arsebobdnen
kanadasa da amerikaSi TiTqmis meoce saukunis dasasrulamde. amerikelma
mogzaurma da swavlulma franc boasma erT-erTi aseTi ganadgurebis rituali aRwera. msgavsi faqtebis arseboba adaturebs imas, rom aucilebe187
kaxa qecbaia
***
[...] simdidere didi safrTxea, usasruloa misi cdunebani; misken
swrafva ara marto uazrobaa RvTis sauflosTan SedarebiT. aramed zneobrivad saeWvocaa. am SemTxvevaSi askeza warmaval sikeTeTa mopovebisaken yovelgvari swrafvis winaaRmdeg gacilebiT ufro mwvavedaa mimarTuli, vidre kalvinTan, romelic sasuliero pirTa simdidreSi maTi
moRvaweobisaTvis dabrkolebas ki ara, maTi dafasebis metad sasurvel
zrdas xedavda da maT nebas aZlevda, usiamovnebis Tavidan acilebis erTaderTi pirobiT qoneba momgebianad daebandebinaT [...]
m.veberi
188
religiis sociologia
1. a. r. redklif-brauni: religia
gvarovnul sazogadoebaSi
redklif-braumna Tavidan iseTi problema Seiswavla, rogoricaa
religia gvarovnul sistemaSi andamanis kunZulebze, xolo 1910 wels,
189
kaxa qecbaia
maSin rodesac diurkemi parizSi Tavis wigns (religiuri cxovrebis elementaruli formebi) werda redklif-brauni avstarliel aborigenTa
Sesaswavlad gaemarTa imisaTvis, rom savele eTnografiuli masalebis
gasaanalizeblad diukemis sociologiuri meTodi gamoeyenebina.
redklif-brauni yoveli xalxis kulturas ganixilavda, rogorc institutebis sitemas (normebi, adaT-wesebi, rwmenebi) romlebic
socialuri sistemisaTvis aucilebel funqciebs asruleben. amasTanave igi diurkemis elementarizms (movlenebis ganxilvas TavisTavad) movlenaTa socialuri sistemis konetqstSi ganxilvas upirispirebda. sazogadoebis
integraciis meTodologiuri sauZveli redklif-braunis mixedviT, sistemuri midgomaa.
man aRmoaCina, rom diurkemis koleqtiuri
a. r. redklifbrauni
cnobierebis koncefcia ver xsnis totemistu(18811955)
ri ritualebis mier socialuri integraciis
process. man aCvena, rom samyaros totemisturi modeli sazogadoebis
socialuri struqturis gamovlinebaa, romelic mcenareTa da cxovelTa
samyaros saxeebiTaa Semosili. Tuki andamelebsa da eskimosebs klanuri
organizacia ar gaaCnia, es ar aris im mtkicebis safuZveli, rom amis gamo
maTSi adgili ar aqvs totemizms.
diurkemis mTavri Tezisi, rom sazogadoeba, rogorc gansakuTrebuli saxis realoba religiis wyaroa, redklif-braunTan ufro daxvewil konkretizirebul formas iRebs. mis mixedviT, totemistur cnobierebaSi samyaro moraluri da socialuri sistemis saxes iRebs, radganac
bunebriv movlenebs Soris urTierTobebi normatiul socialur qcevebs
arian daqvemdebarebulni. religiuri rwmenis integraciul funqcias
redklif-brauni gansazRvravda, rogorc individualur cnobierebaze
religiis moraluri Zalis gavlenas, romlis Sedegad koleqtiuri
cnobiereba yalibdeba.
individis, religiisa da socialuri sistemis urTierTkavSiris Sinagani meqanizmebis analizisas redklif-brauni socialur sistemaSi religiis rolsa da mniSvnelobas imaSi xedavda, rom misi meSveobiT sayovelTao interesis sagans ritualuri mniSvneloba eniWeba. swored es ritualuri mniSvneloba aniWebs avstraliur totemizms moaxdinos aborigenTa integracia socialur erTobaSi.
redklif-braunma SeZlo sazogadoebis fuqncionaluri erTobis
winaaRmdegobrivi bunebis axsna, riTac soilidarobis cnebis dazusteba
190
religiis sociologia
191
kaxa qecbaia
naSromSi magia, mecniereba da religia (1925 w.), romelic religiis sociologiaSi erT-erT klasikur naSromad aris miCneuli, malinovski
aCvenebs, rom nebismier sazogadoebaSi religiis funqciebia:
krizisul situacebSi jgufis, sociumis erTobis SenarCuneba da
ganviTarebis Semdomi perspeqtivebisaTvis garkveuli pirobebis Seqmna.
iniciaciis ritualis meSveobiT individis sazogadoebis sruluflebian wevrad gaxdoma (religia, rogorc socializaciis agenti).
amasTanave mas arsodes eWv qveS ar dauyenebia religiis analizis
diurkemiseuli meTodi. Tumca misi koncefciis calkeuli detalebi ukritikod mainc ar dautovebia. man yuradReba gaamaxvila imaze, rom koleqtiuri cnobierebiT sazogadoeba yovelTvis rodi qmnis religiur
rwmenebs. msgavsi warmodgenebi wminda sekularuli, saeroc SeiZleba
iyos. primitiul sazogadoebebSi qcevis miwerili wesebi da kulturuli
miRwevebi ara mxolod sakraluri avtoritetiTaa gansazRvruli, aramed
umeteswilad profanuli iZulebiT. es kargad vlindeba krizisul situaciebSi (sikvdili, daumsaxurebeli tanjva da sxva). msgavs viTarebaSi religia konformulobas uwyobs xels. primitul sazogadoebaSi am mizniT
iseTi elementi Semodis rogricaa jadoqroba da magia. isini xels uwyoben warumateblobasTan Serigebas. Tumca droTa ganmavlobaSi magiam da
wyevis ritualebma gavlena dakarges, magram problemebi mougvarebeli
darCa. amieridan am problemebis mogvarebaSi religia erTveba.
religia im SemTxvevaSi erTveba socialur sinamdvileSi, rodesac
adamiani Tavis yvela SesaZleblobas amowuravs. gansakuTrebiT is mniSvnelovani xdeba axlobeli adamianis gardacvalebis SemTxvevaSi. sxvadasxva religiebi sxvadasxvanairad udgebian sikvdils, magram yoveli
maTgani mis axsnasTan erTad garkveul ritualebs gulisxmobs, romlis
mizani tragediasTan Seguebaa. amiT religia sazogadoebis wevrTa reintegracias uwyobs xels. exmareba maT SiSisa da usiamovnebebis daZlevaSi.
redklif-braunisa da malinovskis Teoriebis Sedarebis Sedegad
amerikelma sociologma jorj homansma daaskvna, rom isini erTmaneTs ki
ar ewinaaRmdegebian, aramed avseben erTmaneTs. namdvilad erTi da igive
rituali (magaliTad dakrZalvis) SesaZlebelia, rom orgvar funqcias
asrulebdes daamSvidos adamiani, romelmac axlobeli dakarga da amas192
religiis sociologia
Tanave Seaxsenos mas, rom win RmerTis samsjavro elodeba. fsiqologiuri komforti da usafrTxoebis grZnoba da, maT sapirispirod, pasuxismgeblobis fenomeni (RmerTisa da sazogadoebis winaSe pasuxismgebloba)
sazogadoebis cxovrebaSi erTnairadaa CarTuli.
1. k. devisi da u. muri:
religiis universalur-maintegrirebeli funqcia
sanam religiisadmi parsonsis sistemur funqcionalistur midgomas ganvixilavdeT aucilebelia struqturalizmis iseT warmomadgenelTa mosazrebebs gavecnoT, rogorebic k. devisi da u. muri arian. maT mixedviT, religia adamianis qcevaze zemoqmedebis faqtoria, xolo maTi
integracia sistemis saxiT sazogadoebis fuqncionirebis saSualebaa. es
avtorebi realur socialur movlenaTa subieqtivaciis wesiT asabuTeben socialuri obieqtis adamianuri faqtorebis ararealobas, ufro
sworad, maT moCvenebiT realobas imisaTvis, rom ufro damajerebeli
gaxdes religiis universalur-maintegrirebeli funqcia.
k. devisisa da u. muris mixedviT, religiuri rwmenebisa da ritualebis roli imaSi mdgomareobs, rom mianiWos adamianur Rirebulebebsa da
miznebs moCvenebiTi realobis statusi da amiT kidev ufro gaaZlieros
igi: rwmenebisa da ritualebis meSveobiT es Rirebulebebi da miznebi
dakavSirebulia warmosaxul samyarosTan, romlebic, Tavis mxriv, gaazrebuladaa dakavSirebuli individis cxovrebiseul faqtebTan da gamocdilebasTan. maTi masimbolizirebeli wminda obieqtebisa da arsebaTa
193
kaxa qecbaia
Tayvaniscemisa da qcevis kodeqsad miCneuli zebunebrivi winaswardasaxulobebis gaziarebiT dgindeba mZlavri kontroli adamianis qcevaze;
igi warmarTavs qcevis institucionalizebuli struqturis mxardaWeris amocanas misi umaRlesi Rirebulebebis Sesatyvisad.
k. devisis da u. muris da, saerTod, religiis struqturul-funqcionalisturi sociologiuri koncefcia religiis arss ki ar xsnis, aramed adasturebs imas, rom igi gamarTlebul iqnas startifikaciuli da
funqcionalisturi poziciebidan. aq erT ucnaurobasTan gvaqvs saqme:
religia warmodgenilia, rogorc erTob sociologiuri faqti; rogorc
sociologiuri religia: anarekli, romelSic miwieri Zalebi aramiwier
saxes iReben.
religiis instituirebis Tematikas struqturalizmi religiuri
organizaciebis analizamde mihyavs. am SemTxvevaSi devisi da muris yuradRebis centrSia sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ratom mimdinareobs yovelgvar sazogadoebaSi religiuri saqmianoba garkveuli pirebis meTvalyureobiT, romlebic amisaTvis ufro met anazRaurebas iReben, vidre sazogadoebis rigiTi wevrebi. am SemTxvevaSi saqme exeba maRali rangis
funqcionerebs, xolo msgavsi Sexedulebis mTlianad sasuliero pirebze
ganvrcobas isini sazogadoebrivi azris gazviadebul warmodgenad miiCnevn.
struqturalizmi cdilobs religiis msaxurTa valdebulebebsa da
gansakuTrebul privelegiebs Soris kavSirs obieqturi safuZveli gamouZebnos. Tu zebunebrivi samyaro adamianTa cxovrebas ufro metad warmarTavs, vidre realuri samyaro, misi miwieri warmomadgeneli, pirovneba, romlis meSveobiTac adamianebi zebunebrivs ukavSirdebian, uZlieresi pirovneba unda iyos: igi aris wminda tradiciebis mcveli, ritualebis
daxelovnebuli Semsrulebeli, moZRvrebaTa da dogmebis ganswavuli interpretatori; is iseT mWidro kavSirSia zebunebriv realobasTan, rom
morwmuneebs SeuZliaT qarizmatuli niSan-Tvisebebi miaweron. amgvarad,
sasuliero piri, garkveuli zomiT, TviTon xdeba amqveyniuri moTxovnilebebisagan Tavisufali wmindani.
sasuliero pirebisadmi msgavsi damokidebulebis safuZvelze xsnian struqturalistebi Teokratiuli sistemebis arss. Tumca sekularizaciisa da Tanamedrove kapitalizmis pirobebSi sauliero sazogadoeba
srulad ver axorcielebs kontrols mTeli sazogadoebis mimarT. Tanamedrove sazogadoebaSi RvTismsaxurTa poziciebi dabalia. amis mizezad
struqturalistebi konservatorul Sexedulebebs da religiur moZRvrebaTa sirTules asaxeleben. amas emateba iseTi elementebi rogoricaa: uCveulo samosi, gansakuTrebuli qceva, gancalkevebuli sacxovre194
religiis sociologia
beli, zog SemTxvevaSi ojaxis uqonloba da a. S. Tumca yvelaze did uxerxulobas mainc sekularizacia qmnis. is arRvevs religiisa da misi organizaciis simtkices. amitom struqturalistebi im sazogadoebebisaken
ixrebian romelSic religias maRali poziciebi ukavia. am mxriv maTi yuradRebis centrSi eqceva maias tomebis religiuri organizacia, evropuli kaTolicizmi, tibeturi budizmi, induri brahmanizmi da sxva. maTi
gansakuTrebuli msjelobis sagania saero, samoqalaqo aRzrda-ganaTlebis gavlena religiaze.
kidev erT-erTi faqtori romelzec struqturalistebi amaxvileben yuradRebas es mecnieruli aTeizmia, romelmac samRvdelobis prestiJis dacemaSi uaryofiTi roli Seasrula. am SemTxevaSi struqturalistebi aRniSnaven kapitalisturi qalaqisa da soflis mosaxleobis religiurobis faqts. Tumca religiis momavlis sakiTxs struqturalistebi dadebiTad wyveten, radganac arc erTi sazogadoeba ar SeiZleba imdenad iyos sekularizebuli, rom iq, saerTod, aRmoifxvras transcendenturi miznebisa da zebunebrivi arsebisadmi rwmena. TviT yvelaze metad
sekularizebul sazogadoebaSic ki, struqturalistebis TvalsazrisiT,
SeiZleba adgili hqondes sistemebs, romelTa amocanaa sayovelTao Rirebulebebisa da miznebis integracia, ritualuri gamosaxva, individis
emocionaluri Segueba sxvadasxva xasiaTis tragikul movlenebTan, magram ismis kiTxva: ratom aris aucilebeli amisaTvis zebunebrivi arsebis
rwmena? am kiTxvaze struqturalistebis pasuxi arerTgvarovania.
kaxa qecbaia
da warmarTulia im mniSvnelobiT, romelsac aqtori an moqmedi piri aRmoaCens garemomcvel samyaroSi da romelzec igi reagirebs. socialuri
moqmedebis ZiriTadi damaxasiaTebelia is, rom moqmedi piri aRiqvems sulier da usulo saganTa mniSvnelobebs, acnobierebs maT da garkveulad
reagirebs maT mier mowodebul-gadmocemul ideebze.
parsonsis mixedviT, socialuri moqmedeba moicavs oTx elements:
1. ,,moqmedi piri anu ,,ego, romelic aucilebeli ar aris iyos individi; savsebiT dasaSvebia, iyos jgufi, organizacia da a.S.
2. ,,situacia, romelic Tavis mxriv moicavs im sagnebsa da obieqtebs, romelTanac ,,moqmedi piri amyarebs ama Tu im urTierTobas. aqtori anu ,,moqmedi piri esaa ,,adamiani situaciaSi, misi moqmedeba esaa pasuxi im signalTa erTobliobaze, romelTac igi iRebs misi garemomcveli
sinamdvilidan, iqneba es bunebrivi Tu socialuri obieqtebi. socialur
obieqtebTan anu sxva ,,moqmed pirebTan misi urTierToba ukve urTierTqmedebis sxva formas iZens;
3. swored am signalTa da simboloTa meSveobiT moqmedi piri amyarebs kavSirs situaciis sxvadasxva elementebTan da maT garkveul sazriss miawers;
4. Rirebulebebi, normebi da wesebi warmarTaven moqmedi piris qcevebs; amiT isini mizanmimarTuli xdeba.
socialuri moqmedebis cnebis gaanalizebis Semdeg, parsonsi akeTebs daskvnas imis Taobaze, rom adamianis moqmedeba yovelTvis sistemurobiT xasiaTdeba anu, sistemur Taviseburebebs flobs. igi sistemuri
analizisadmi swored im TaviseburebaTa gamoa xelSesaxebi, romelTa mixedviTac socialuri moqmedeba arasodes ar aris martivi da izolirebuli, igi rTulia da sul mcire, ori individis urTierTdamokidebulebas mainc gulisxmobs. nebismieri moqmedeba SeiZleba erTsa da imave
dros ganvixiloT, rogorc erTeul moqmedebaTa erToblioba ise, rogorc ufro farTo mTlianobis Semadgeneli nawili. parsonsis mixedviT,
moqmedebis sistema, upirveles yovlisa, esaa moqmedi pirisa da situaciis, romelSic igi imyofeba, urTierTqmedebis urTierTdamokidebulebis organizacia. aseT SemTxvevaSi, moqmedebis sistemis gageba ukve SeuZlebeli xdeba ,,funqciis cnebis Semotanis gareSe. imisaTvis, rom iarsebos, sistemam unda imoqmedos. sistemis funqciebi Seesatyviseba saqmianobis im saxeebs, romelTa daniSnulebaa daakmayofilos sistemis moTxovnileba an moTxovnilebebi sistemis saxiT. parsonsi fiqrobs, rom nebismieri sistema aucileblobiT moicavs an atarebs oTx funqcias, romlebic akmayofilebs mis elementarul moTxovnilebebs da amave dros
moqmedebis sistemis ,,funqciuri winamZRvrebia.
196
religiis sociologia
agil
1. adaptacia, romelic mimarTulia moqmedebis sistemasa da mis garemos Soris urTierTobis dadgenaze. am funqciis arsi isaa, rom garemoSi arsebuli anu, garegani sistemebisagan amoiRos is resursebi, romlebic aucilebelia moqmedebis sistemisaTvis. swored Tavisi moTxovnilebisa da saWiroebis mixedviT gaukeTos maT organizacia da gardaqmnas,
xolo sanacvlod misces maT Tavisi sakuTari ,,produqti. amgvarad,
adaptaciis meSveobiT sistema egueba garemosa da mis SezRudvebs, uTanadebs ra maT Tavis moTxovnebs.
2. miznis miRweva mdgomareobs sistemis mizanTa gansazRvrasa da misi miRwevisaTvis aucilebeli energiisa da resursebis mobilizaciaSi.
3. integracia esaa sistemis mastabilirebeli parametri (ganzomileba). igi mimarTulia sistemis nawilTa Soris ,,solidarobaze, am sistemis mkveTri cvlilebebisa da Zlieri Zvrebisagan dacvaze.
4. moqmedebis nebismierma sistemam unda uzrunvelyos Tavisi moqmed wevrTa anu, aqtorTa aucilebeli motivacia. igi unda flobdes motivaciaTa maragsac, rogorc aucilebeli energiis wyaros da Semgrovebels. parsonsi am funqcias ,,latenturobas uwodebs. esaa ,,nimuSTa (wesTa) mxardaWeris SenarCunebis funqcia, romelic mimarTulia sistemis
normebisa da Rirebulebebis mimarT moqmed pirTa erTgulebis SenarCunebis uzrunvelobaze da imaze, rom aqtorebma kvlav gaagrZelon am RirebulebebiT orientireba TavianT saqmianobaSi.
parsonsi amiT ar kmayofildeba da moqmedebis zogad sistemas oTx
qvesistemad yofs: 1. biologiuri organizmi; 2. fsiqologiurad individualuri pirovneba; 3.socialuri sistema; 4. kultura.
amgvari dayofa moqmedebis sistemis oTx elementarul funqciad
dayofas Seesatyviseba. biologiuri organizmi Seesatyviseba adaptaciis
funqcias, rameTu swored SegrZnebebis saSualebiT dgindeba kontaqtebi
materialur samyarosTan an masTan Seguebis, an misiT manipulirebis an
misi gardaqmnis mizniT. fsiqologiurad individualur pirovnebas Seesatyviseba miznis miRwevis funqcia. swored fsiqologia gansazRvravs
miznebs, aaqtiurebs energias da mobilizebas ukeTebs resursebs maT misaRwevad. socialuri sistema Seesatyviseba integraciis funqciebs. igi
qmnis solidarobas, awesebs SezRudvebs, mxars uWers kavSirTa ganmtkicebas. dabolos, kulturas Seesatyviseba latenturobis funqcia igi
aqtorebs anu moqmed pirebs sTavazobs an Tavs axvevs maT ,,mamotivirebel idealebs, Rirebulebebs. amgvarad moqmedebis zogadi sistemis qvesistemaTa klasifikacia parsonsTan Semdegi saxiT warmogvidgeba:
197
kaxa qecbaia
religiis sociologia
is socialuri sistemis qvesistemaa, romelic moralur sanqciebs awesebs sazogadoebaSi. diurkemis kvalad parsonsi miiCnevs, rom religiuri ritualebi garda imisa, rom solidarobis SenarCunebas uwyobs xels,
amasTanave igi moraluri eqspeqtaciebis srul realizacias axdens.
parsonsis daskvnebi religiasTan mimarTebaSi Semdegnairad SeiZleba Camoyalibdes: zogadad moralur normebsa da maT Tanmxleb grZnobebs pirvelxarisxovani mniSvneloba aqvs. maTi SenarCunebis saukeTeso
saSualeba religiuri ritualebia. diurkemis msgavsad, parsonsic miiCnevs, rom religiuri ritualebi imdenad arsebiT rols asruleben sazogadoebis instituciuri integraciis saqmeSi, rom religiis socialuri
rolis `axali funqciuri perspeqtivis~ warmoSobas uwyoben xels. am perspeqtividan religia Tavisufldeba emocionaluri datvirTvisagan, racionalur saxes iRebs da instituciurad sazogadoebis samoqalaqo interesebis samsaxurSi dgeba.
sabolood unda iTqvas, rom pasonsi ar aris klasikuri gagebiT reliis sociologi, Tumca religiis Sesaxeb misi koncefcia sainteresoa
imdenad, ramdenadac man religia ganixila, rogorc socialuri instituti, sistema, romelic ufro rTuli sistemis elementia da mas mTavari
mainegrirebeli funqcia daakisra. religiis Sesaxeb parsonisa da, saerTod, sturqturul-funqcionalisturi analizis araerTi warmomadgenlis Teoriebi msoflios erT-erTma didma sociologma robert mertonma kritikulad ganixila. amitom mokled gavecnoT am kritikas.
]
3. r. mertoni: religiis maintegrirebeli
funqciis Teoretikosebis kritika
sociologiur samyaroSi kargad cnobili struqturul-funqcionalisturi skolis warmomadgenlebs Soris mertoni erT-erTi yvela metad TviTkritikulia. es Tvitkritika religiis Sesaxeb parsonsis koncefias Seexeba.
mertonis kritika religiis maintegrirebel funqcias Seexeba pirvel rigSi. arc Tu iSviaTad, _ ambobs mertoni, socialuri mecnierebebis warmomadgenlebi usityvod iziareben damwerlobamdel sazogadoebaTa analizis Sedegebs da Semdeg maT eqstrapolacias (gadmotana) axdenen Tanamedrove sazogadoebaze da am SemTxvevaSi religias integralur
funqcias miaweren.
religiis sakiTxs mertoni sociologiaSi mis mier Semotalili `disfunqciis~ cnebidan ganixilavs anu, am SemTxvevaSi sazogadoebis madezintegrirebel tendenciebzea saubari. am konteqstSi mertoni aRniSnavs,
199
kaxa qecbaia
religiis sociologia
mertoni religiis ideologiur funqciasac ar uaryofs. am SemTxvevaSi ideologiis negatiurad gagebul cnebas marqsistuli koncefciis sawinaaRmdegod iyenebs. religiisadmi disfunqciuri midgomis nimuSs, mertonis mixedviT, religiis marqsistuli Teoria warmoadgens,
radganac masebisaTvis religiuri ritualebisa da rwmenis Sedegebs marqsi diferencirebulad ganixilavs, rasac funqcionalistebi nakleb yuradRebas uTmoben. am kuTxiT funqcionalizmisa da marqsizmis Sedarebisas mertoni Semdeg mosazrebamde mivida: funqcionalistebis aqcentireba religiaze, rogorc raRac gansakuTrebul socialur meqanizmze, romelic sazogadoebis instituciuri integraciisTvis arsebiTi mniSvnelobis grZnobebs ganamtkicebs, maTi konceptualuri aparatidan gamomdinare marqsizmisagan gansxvavebulia. marqsistebma gamonTqvami `religia xalxis opiumia~ socialuri faqtis neitralur konstataciad aqcies;
saboloo jamSi, mertonis azriT, marqsistebi da funqcionalistebi formalistebi arian. orive maTgani religiis formalistur gagebas
iZleva. mertonis mixedviT,Ffunqcionalistebis `integracia~ formaluri cnebaa. aseve marqsis gamonaTqvami, rom `religia masebs aZinebs~ realobas moklebulia. mertonis amgvarma mosazrebebema SemdgomSi e. w. modernizebuli funqcionalizmis warmoSobas Seuwyo xeli, romelmac religiuri sakiTxebis sociologiuri analizi politikur ganzomilebaSi
gadaitana (magaliTad xelmZRvanelis Zalauflebis aRiareba da rwmena
da sxva. s.Llipseti).
yovelive zemoaRniSulidan gamomdinare unda davaskvnaT, rom miuxedavad mTeli rigi winaaRmdegobebisa religiis struqturul-funqcionalisturma da socialur-anTropologiurma analizma (inglisuri anTropologiuri skola) didad Seuwyo xeli religiis uaxlesi sociologiuri Teoriebis ganviTarebas. aqedan religiis uaxles sociologiur
Teoriebamde erTi nabijia darCenili.
201
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
daaxasiaTeT malinovskisa da redklif-braunis religiis sociologiis ZiriTadi principebi?
ras niSnavs religiis universalur-mainntegrirebeli funqcia?
eTanxmebiT Tu ara religiis funqcionalisturi gagebis mertoniseul TviTkritikas? (pasuxi daasabuTeT).
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religiis Sesaxeb funqcionalisturi da marqsistuli Teoriebis Sedareba.
moamzadeT essei Temaze: `parsonsi da mertoni religiis socialuri funqciis Sesaxeb~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1.
2.
ZiriTadi literatura:
o. gabiZaSvili, religia, rogorc socialuri movlena, Tb., 1987.
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
b. malinovski, magia, mecniereba da religia, (internet versia
qarTul enaze), (calkeuli adgilebi).
g. asaTiani, struqturalizmi da religia, wignSi: aTeizmis filosofiuri problemebi, Tb., 1989.
i. kaWkaWiSvili, socialuri moqmedebis Teoriebi, Tb., 2001.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3. o. gabiZaSvili, religiis sociologiis sakiTxebi, Tb.,1984.
4. patrik de lobe, religiuri fenomenis sociologia, m., 2000. (rus.
enaze).
5. religiis sociologiis qrestomaTia, m., 1996, (Semdgenni: v. garaja da e. rutkeviCi), (rus. enaze).
202
religiis sociologia
E
es sayuradReboa
religiuri urTierTobebi
religiuri urTierTobebi socialur urTierTobaTa erT-erTi
gansakuTrebuli saxeobaa. misi aqtorebi iseTi individebi da jgufebia,
romelTa moqmedeba religiuri rwmeniTaa ganpirobebuli da romlebic
relgiur cxvrebaSi socialuri poziciebiTa da rolebiT gansxvavdebian erTmaneTisagan.
religiur urTierTobaTa aqtorebs Soris kavSiri religiuri
rwmenis Sesabamisi moqmedebisas myardeba. religiur TemSi, jgufSi individis mdgomarebas religiuri statusi hqvia. religiur cxovrebaSi
gvxvdeba rogorc miwerili aseve miRwevadi satusebi. am statusebs Seesabameba religiuri rolebi _ religiuri statusis Sesatyvisi roli
im funqcias gulisxmobs, romlis Sesruleba jgufis wevrisaTvis religiuri rwmenidan gamomdinare savaldebuloa. rols didi mniSvneloba
aqvs religiur jgufisa da individis urTierTobaSi. amis mixedviT iqmneba pirovnebis religiuri habitusi.
sociologebi religiur TemSi rolebis normatiuli struqturis
mixedviT oTx konstruqciul elements gamoyofen: 1. rolis Sesabamisi
qceva; 2. qcevis Sesabamisi moTxovnebi; 3. am moTxovnebis Sesrulebis Sefaseba da 4. sanqcia _ rolis Sesabamisi moTxovnebis mixedviT moqmedebebaTa Sedegi.
religiur urTierTobebSi didi mniSvneloba agreTve religiur
normebs eniWeba. es normebi Tavis mxriv sxvadasxvagvaria. magaliTad
sakulto normebi religiuri ritualebis Sesrulebis wess da rigs
areguliereben. organizaciul-funqciuri normebi ki Sidajgufobriv, Sidasaeklesio, eklesiaTaSoris da konfesiaTaSoris urTierTobebs areguliereben.
203
kaxa qecbaia
Sidasaeklesio,
eklesiaTaSorisi,
arasaeklesio.
Sidasaeklesio urTierTobebi sakulto moqmedebebis dros yalibdeba.
eklesiaTaSorisi urTierTobebi sxvadasxva konfesiebsa da religiur organizaciebs Soris urTierTobebs gulisxmobs.
arasaeklesio urTierTobebTan maSin gvaqvs saqme rodesac socialuri cxovrebis sxvadasxva sferoSi individebis moqmedeba religiuri
normebiT aris ganpirobebuli.
E
es sainteresoa
K kulti da kulutura
nikoloz rerixi
(1874-1947)
204
religiis sociologia
`marTlmadidebloba qristes WeSmariti moZRvrebaa. Cveni sindisisa da zneobis safuZvelia. amavdroulad is unda iyos sazogadoebrivi yofisa da mecnierebis safuZvelic~
Teodor dostoevski
XII leqcia
Tema: religiis uaxlesi sociologiuri Teoriebi
fenomenologiuri paradigma, neoevolucionizmi,
racionaluri arCevanis Teoria,
religia da socialuri gacvlis Teoria
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
inglisurenovani uaxlesi religiis sociologia, uxilavi religia,
simboluri universumebi, `transcendireba~, intersubieqturi aqtivoba, privatuli religia, `vertikaluri Teologia~, sazogadoeba
rogorc aramaterialuri kultura, primitiuli religiebi, arqauli
religiebi, istoriuli religiebi, adremodernuli religiebi, modernuli religiebi, `samoqalaqo religia~, religiis socialuri
funqcia, racionaluri arCevani, socialuri gacvla da religia.
Sesavali
M meore msoflio omis Semdeg dasavaluri sociologiuri azrovnebis centrma evropidan aSS-Si gadainacvla. Sesabamisad religiis uaxlesi
socioloiuri Teoriebis samSoblod aSS iqca. Tumca Tqma imisa, rom am
Teoriebma veberisa da diurkemis klasikas Tavi daaRwies da princiipulad axali koncefciebi Seqmnes, Zalian Znelia. religiis sociologiis
klasikosTa naazrevis siluetebi maTSiM kargad SeiniSneba. am Teoriebs
Soris gansxavaveba isaa, rom drom axal-axali gamowvevebis winaSe daayena
religiis Semswavleli sociologiuri disciplina da am gamowvevebma
axal xedvebsa da midgomebs daudes saTave. amasTanave misi klasikuri
problemebi dResac aqtualuria.
uaxlesi religiis sociologia iseTi sakiTxebis analiziTaa dakavebuli, rogorica religiurobis empiriuli kvlevis procedurebisa da
meTodikis SemuSaveba, religiis sociologiis Teoriuli problemebis,
sekularizaciis da sxva msgavsi sakiTxebis analizi.
amerikel sociologebTan erTad religiis uaxlesi Teoriebis Semqmnelebad britaneli sociologebic gvevlinebian. maTi naazrevi kavSirSia amerikel sociologTa naazrevTan. Amitomac maT Cven erT mTlianobad
205
kaxa qecbaia
religiis sociologia
rogorc Cans lukmani `transcendirebis~ cnebis Tavisufali gagebis momxrea. filosofiaSi am cnebiT grZnobad-empiriuli samyarodan
gasvla aRiniSneba. lukmani ki mas individis socalizaciasTan sazogadoebaSi damkvidrebuli normebisa da Rirebulebeis gaTavisebasTan, aigivebs.
lukmanis `uxilavi religiis~ Teoriis am pasaJma misi amerikeli kolega piter bergeric ki moiyvana gaocebaSi, romelmac Tavis wignSi `religiis socialuri realoba~ eWvi Seitana lukmanis mier religiisa da
adamianuri bunebis gaigivebis Sesaxeb mosazrebaSi, Tumca religiurobis
analizSi am principis mniSvnelobazec gaamaxvila yuraReba.
Uaucilebelia vikiTxoT, Tu gulisxmobs lukmani `uxilav relgiaSi~? am kiTxvaze is Semdegnairad pasuxobs: sazogadoebis racionalizaciasTan anu, imasTan erTad rasac veberi `ganjadoebas~ eZaxis eklesiaze
orientirebuli religiis roli sazogadoebaSi TandaTan daeca da namdvili religiurobis niSnebis matarebeli e. w. `uxilavi religia~ gaxda,
romelic araseklesio religiurobas niSnavs. am tipis religiis warmoSobas lukmani instituciuri religiebis kriziss ukavSirebs, romelic
sekularizaciis procesis Sedegia. es soflisa da qalaqis cxovrebaze
ubralo dakvirvebiTac SeiZleba dadgindes (igulisxmeba amerikuli sofeli da qalaqi). mis mixedviT, sofelSi ufro xSirad dadian eklesiaSi
vidre qalaqSi. eklesiaSi ki ZiriTadad qalebi dadian vidre mamakacebi,
aseve eklesiaSi mosiaruleTa Soris zrdasrulebi ufro metia vidre
axalgazrdebi. am faqts lukmani eklesiur cxovrebaze orientirebuli
religiurobis socialuri bunebiT xsnis. kerZod Sromis procesSi CarTulobiT. eklesiaze orientirebuli religiuroba tradiciuli sazogadoebebisaTvisaa damaxasiaTebeli, rac aSS-s megapolisebis SemTxvevaSi
iSviaTobaa.
rac Seexeba religiis funqciebs, mis Sesaxeb lukmani ambobs, rom
isini sazogadoebis transformaciebis Sesabamisad icvlebian. amaze miuTiTebs is faqti, rom oficialuri religiuri swavlebebi TavianT funqciebs imis gamo ver asruleben, rom postTanamedrove sazogadoebis
moTxovnebs ar Seesabamebian.
Mreligiis funqciebis amgvari gagebis miuxedavad, faqtia rom superTanamedrove sazogadoebaSi religia funqciebis gareSe ar darCenila. faqtia agreTve isic, rom lukmanis simpaTiebi mecnierebisaken aris
mimarTuli, Tumca unda iTqvas, rom religiaze bevrad ukeTesi mainc ar
aris Tanamedrove mecniereba. rac Seexeba lukmanis `uxilav religias~,
romelic individs avtonomiurobas unarCunebs da Zalze privatulia ve207
kaxa qecbaia
religiis sociologia
cefciebSi. religiuroba wminda saxiT unda iqnes SenarCunebuli. bergeris es moTxovna dReisaTvis, albaT, pozitiurad unda iqnes gagebuli.
N 2. r. n. bela: neoevolucionizmi
1960-iani wlebidan religiis sociologiaSi evouliciuri ideebis
aRorZineba iwyeba. amis mizezad masStaburi SedarebiTi kvlevebi miiCneva. neoevolucionizms religiis sociologiaSi parsonsic uWerda mxars.
misi yvelaze metad cnobili warmomadgeneli religiis uaxlesi amerikeli sociologi robet nil belaa. 1964 wels man gamoaqveyna naSromi saTauriT `religiuri evolucia~, romelmac ficxeli diskusiebi gamoiwvia. es naSromi mogvianebiT, 1970 wels gamocemul wignSi `rwmenis iqiTa
mxares~ Sevida. belas mixedviT, ar arsebobs `simbolur formaTa~ iseTi
erToblioba, romelic nebismieri adamianisaTvis religiis funqciebis
matarebeli SeiZleba iyos (belas mixedviT, religia arsebobis finaluri
pirobebis simbolur formaTa erTobliobaa). sakiTxis am konteqstSi dayenebam bela religiis formebis Sesaxeb evolucionistur koncefciamde
miiyvana. kerZod religiebis mravalferovnebis miuxedavad maTi klasifikacia unda momxdariyo da SemdgomSi garkveuliyo Tu ra socialur Sedegebs iZleva religiis esa Tu is forma. faqtobrivad, belas religiis
sociologiis ZiriTad Sinaarss am amocanebis realizacia warmoadgens.
religiebis klasifikacia belam evoluciur ganzomilebaSi warmoadgina. swored amitom moixsenieba misi koncefcia neoevolucionisturad. evolucia mas spenseriseburad aqvs warmodgenili. kerZod es aris
procesi, romelic socialuri sistemis diferenciacias da Semdgom garTulebas aRniSnavs. am gziT socialuri sistemis srulyofa xdeba (belas
mier wamodgenili religiebis klasifikaciaze Cven erT-erT wina leqciaze visaubreT, amitom amjerad mis Sesaxeb zogadi saubriT SemovifarglebiT mxolod).
religiuri simboloebis diferenciaciis xarisxis mixedviT belam 5
safexuriani klasifikacia moaxdina. Tumca man isic aRniSna, imisaTvis
rom srulyofilebas miaRwios ar aris aucilebeli religiis romelime
formam logikuri Tanamimdevrobis principiT xuTive etapi gaiaros. amave dros SesaZlebelia, rom ufro adrindeli etapebi gviandel etapebTan
erTad erT sazogadoebaSi Taarsebobdnen. am SemTxvevaSi klasifikaciis
avtors mxedvelobaSi aqvs religiis, rogorc simboloTa sistemis da ara
`religiuri adamianis~ evolucia. es etapebia: primitiuli, arqauli, istoriuli, adreTanamedrove da Tanamedrove.
209
kaxa qecbaia
primitiuili etapi ori simboluri formiT: miTiT da ritualiT
amoiwureba. maTi meSveobiT myardeba socialuri solidaroba. jgufis
socialuri cxovreba mTlianad religiiTaa gansazRvruli. religiis am
formis sami variacia arsebobs: individualuri, Samanuri da Temuri. individualurSi is ritualebi igulisxmeba, romlebic calkeul individTaTvis warmatebebis momtania. Samanuris SemTxvevaSi ritualebs gansakuTrebuli socialuri statusis mqone individi _ Samani asrulebs. igi
qarizmatuli figuraa. Temuris SemTxvevaSi adgili aqvs ritualebis koleqtur Sesrulebas da is mTlianad moicavs primitiul sazogadoebas.
arqauli religia afrikis, polineziis da yvela maT msgavs neoliTur religiebs moicavs. primitiulidan arqaulisaken evolucia belas
azriT, sazogadoebis socialuri dafenianebiT iyo gamowveuli. es procesi qurumTa socialuri fenis warmoSobas gulisxmobs. am etapze zebunebrivsa da adamians Soris distancia cotaTi gaizarda.
istoriuli religiebi religiurobis nadvili formaa. masSi bela
xsnis religiebis warmoSobas gulisxmobs. am etapze erTmaneTisagan gamoyofilia socialuri sinamdvilis saero da sasuliero sferoebi. mas
axasiaTebs erTi RmerTis idea; universaluroba da yoveli maTgani xsniskenaa mowodebuli. religiuri organizaciebi diferencirebulia.
adreTanamedrove religiebSi bela reformaciis droindel da
mis msgavs yvela moZraobas gulisxmobs. mas mxedvelobaSi aqvs xsnis protestantuli gageba. am tipis religiuri organizaciis wevroba nebayoflobiTia. religiis roli sazogadoebis cxovrebaSi Zalian maRalia.
Tanamedrove religia saTaves ganmanaTleblobidan iRebs. igi
srul TanxmobaSia kantis principTan: `religia mxolod gonebis farglebSi~. misi umTavresi niSani religiuri cxovrebis racionalizaciaa.
religiis am formas sekularizacia da sxva msgavsi movlenebi axlavs Tan.
religiurobis mravalgvar formebTan erTad misi kidev erTi axali
forma arsebobs. es e. w. `samoqalaqo religiaa~. igi sekularuli sazogadoebisTvisaa damaxasiaTebeli. am religiis Sinaarsi saero RirebulebebiT da maTdami pativiscemiT amoiwureba.
axla vnaxoT ras ambobs bela religiis funqciebis Sesaxeb. mis mixedviT religias araerTgvarovani funqciebi aqvs. am SemTxvevaSi is e. w.
univeraslur funqcionalizms (parsonsi) uaryofs. religias belas azriT, Semdegi umTavresi 4 fuqcia akisria:
mniSvnelobis funqcia _ igulisxmeba, rom religia sazriss aZlevs adamianis cxovrebas.
kuTvnilebis funqcia _ gulisxmobs identobas.
210
religiis sociologia
socialuri integraciisa da stabilurobis funqcia _ igulisxmeba sociumis wevrebis erTad Tavmoyra da socialuri realobis gamyareba.
sakralizaciis funqcia _ igulisxmeba kulturul RirebulebaTa sakralizacia.
rogorc religiebis tipologiis SemTxvevaSi, aseve religiis funqciebis analizisas belam manamde arsebuli yvela sociologiuri Teoriis arsebiTi momentebi gaiTvaliswina da Tanamedrove sazogadoebas miusadaga da, amgvarad, religiis sociologiaSi met-naklebad yvelasaTvis
misaRebi Teoriuli modelebi Seqmna. Tumca raoden pozitiuric ar unda
iyos belas naazrevi misi ukritikod miReba mainc ar gvmarTebs.
211
kaxa qecbaia
4. religia da socialuri gacvla
socialuri gacvlis Teoretikosebi amerikeli sociologebi
jorj homansi da piter blau arian. maTi azriT, socialuri interaqcia
gacvlis principzea damyarebuli. saubaria rolebis gacvlaze. gacvla
nacvalgebis principiT imarTeba. rodesac vinme CvenTvis gairjeba, yuradRebas mogvaqcevs an raimes gvaZlevs, nacvalgeba moiTxovs, rom Cvenc
Sesabamisad gadavixadoT da vawarmooT balansi e. w. socialuri aRricxvis wignSi. blau gacvlas ekonomikuri kuTxiT uyurebda, homansi ki _
biheviorizmis poziciidan anu, mas miaCnda, rom adamianebi ufro xSirad
im qcevas imeoreben, romelmac maT warsulSi raime jildo an warmateba
moutana. am Teoriis mixedviT, adamianebs Soris interaqcias swored gacvla warmarTavs, rac imas niSnavs, rom adamiani imis gadawyvetis dros, ra
moimoqmedos, afasebs potenciur sargebelsa da xarjebs da maT dabalansebas cdilobs. msgavsi ram teqnologiurad maRalganviTarebuli sazogadoebisaTvis aris damaxasiaTebeli. gacvla angarebas gulisxmobs, rac
tradiciul sazogadoebaSi naklad miiCneva, Tumca amerikeli sociologebi fiqroben, rom gacvla yovelTvis ar aris civi da angarebiani (magaliTad, mSoblebis Tavganwirva SvilebisaTvis da sxv.).
ar vici religiisa da religiuri cxovrebis am sociologiuri paradigmis Suqze ganxilva eTikurad ramdenadaa gamarTlebuli, magram amerikel sociologebs miaCniaT, rom sekularizebul sazogadoebaSi religiur cxovrebas, individebsa da religiur institutebs Soris urTierTobas garkveulwilad nacvalgebis principi aregulirebs, rac tradiciul sazogadoebaSi warmoudgeneli ramea, ramdenadac religiuri urTierTobebi aris unagaro da gulwrfeli. Tanamedrove amerikuli sazogadoebis religiur cxovrebaSi arsebuli socialuri gacvlis faqtebi kidev erTxel adastureben imas, Tu sadamde SeiZleba mivides adamianis dacema.
212
religiis sociologia
kiTxvebi:
daaxasiaTeT Tomas lukmanis religiis sociologiis ZiriTadi principebi?
eTanxmebiT Tu ara piter bergeris religiis sociologiur
mosazrebebs? (pasuxi daasabuTeT).
eTanxmebiT Tu ara religiis belaseul tipologias? (pasuxi
daasabuTeT).
gamodgebian Tu ara religiuri cxovrebis asaxsnelad racionaluri arCevanisa da socialuri gacvlis Teoriebi? (pasuxi daasabuTeT).
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religia Tanamedrove amerikul sazogadoebaSi.
momazadeT essei Temaze: `religiis socialuri funqciebi uaxlesi sociologiuri Teoriebis mixedviT~.
1.
2.
3.
4.
5.
ZiriTadi literatura:
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
g. asaTiani, struqturalizmi da religia, wignSi: aTeizmis filosofiuri problemebi, Tb., 1989.
damatebiTi literatura:
1. q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
2. j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
3. 4.patrik de lobe, religiuri fenomenis sociologia, m., 2000.
(rus. enaze).
213
kaxa qecbaia
E
es sayuradReboa
pier burdie religiis sociologiis Sesaxeb
marTalia burdie religiis sociologi ar
aris, magram Tanamedrove sociologiaSi erTerTi gavleniani Teoretikosia, romlis mosazrebebi religiaze da religiis sociologiuri
analizis SesaZleblobaze da im dilemebze, romelic amgvari analizis winaSe dgas misTvis ucxo ar aris. 1982 wlis dekemberSi burdiem parizSi religiis sociologTa franguli asociaciis
mier organizebul kongresze specialuri moxeseneba gaakeTa Temaze: rwmenis sociologia da
sociologTa rwmena, romelSic man im dilemaze
gaamaxvila yuradReba, romelic religiis socipier burdieP
ologiuri analizis dros iqmneba. burdies ter(1930-2002)
minologiiT religiis sociologia ori principulad gansaxvavebuli velis Serevis (sinTezirebis) Sedegia. esenia:
mecnierebis veli (sociologia) da rwmenis veli (religia). sociologi
romelic religiis analizs iwyebs riskze midis. es riski rwmenis kvleviT velSi CarTvas ukavSirdeba. aq sakiTxi exeba imas unda iyos Tu ara
sociologi (mkvlevari) morwmune, rogor SeaTavsebs is erTmaneTTan
Tavis rwmenas da mecnierul kvleva-Ziebas. xom ar ewinaaRmdegebian
rwmenis anu religiis sociologiuri analizi da sociologis rwmena
214
religiis sociologia
kaxa qecbaia
Tad SeiZleba SexvdeT sociolog sasulieri pirs), ase rom SeiZleba sakuTari Tavi am velis gareT gegulebodes, magram simandvileSi iqidan
ar gamoxvide.
religiis velSi invesitirebam SeiZleba rwmenis dakargva gamoiwvios. es mRvdlis gaparsvis paradigmaa, romelsac Tavisi angariSebi aqvs
instituciebTan (mecnieruli religia Tavidanve am tipis veragobazea
damyarebuli). ase iyo xSirad da saero piri ar tyuvdeba: risxva, gaRizieaneba da protesti misi inetresis niSnebia. Tavisi brZoliT gaparsuli
mRvdeli imaze metyvelebs, rom interesi isev arsebobs. am negatiur da
kritikul interess SeuZlia mTlianad warmarTos gamokvleva, rogorc
mecnieruli poziciebisa da religiuri velis mier gamyarebuli kritikuli poziciebis Sereva [..]
216
religiis sociologia
M
masala gansjisaTvis
nugzar papuaSvili
religia sabWoTa da postsabWoTa saqarTveloSi
***
[..] SegviZlia dokumenturadac davadasturoT, rom Cveni sazogadoeba da, pirvel yovlisa, studentoba perestroikamdel saqarTveloSi
cnobieredac da qvecnobieradac eklesiisagan imaze ufro Sors idga,
vidre amas Sesabamisi reJimisa da propagandis simZafre gulisxmobda. ar
vlaparakob im axalgazrdebze, 1972 wels sionSi Cem Tvalwin rom oxunjobdnen. isini specsamsaxuris msaxurebi iyvnen da am samsaxuris msaxurebi, kaTalikos-patriarq kalistrate cincaZis erTi Canaweris Tanaxmad,
Turme yovel aRdgomas, gansakuTrebiT 30-ian wlebSi, ase oxunjobdnen.
mxedvelobaSi myavs aRniSnuli periodis sazogadoeba, romelic eklesiasTan da sarwmunoebasTan damokidebulebaSi metwilad diaxac rom cinikuri, anda, ukeTes SemTxvevaSi, gulgrili iyo. masas mxolod religiuri
Seferilobis xalxuri ritualebis daTmoba eZneleboda da, Tu vinme xandaxan eklesiis karsac SeaRebda, ufro tradiciis gavleniTa da magiuri
rwmena-warmodgenebis kvaldakval (sxvadasxva saxis aRTqmebi, bavSvebis
monaTvla, - avi araferi SegvemTxveso da ase Semdeg).
vinc im Taobisaa da visac religiis sakiTxebi maSinac ainteresebda,
dameTanxmeba, rom saqarTveloSi mrevlis TvalsazrisiT yvelaze Raribulad am qveynis marTlmadidebeli eklesia gamoiyureboda. sionSi, magaliTad, kaTalikos-patriarq daviT V-is (devdarianis) dros (1972-1977)
samRvdelmTavro liturgiaze, Cveulebriv, 20-25 mlocveli Tu grovdeboda. da es maSin, rodesac ruseTisa da somxeTis sapatriarqo taZrebi
xalxs lamis veRar itevda. Tbilisis mudmivi mrevlis did nawils im
dros rusi qalebi, matuSkebi, Seadgendnen. maxsovs mecnieruli aTeizmis erTi profesoris, saxarovis, sajaro leqcia imave 1972 wels sazogadoeba codnis auditoriaSi. man aseTi informacia mogvawoda: moskovSi,
sakavSiro mTavrobis centralur aparatSi, sabWoTa moqalaqeebis religiurobis Taobaze didi TaTbiri da sja-baasi gaimarTa. aRiniSna: saqme
yvelaze kargad saqarTveloSia; aTeistobis, e.i. RvTismgmobelobis,
TvalsazrisiT yvelaze kargi moqalaqeebi saqarTvelos hyavs; am respublikis, saqarTvelos, aTeisti agitatorebi da politxelebi yvelaze bejiTad muSaoben da Cvenc mzad varT saqarTvelo, da mxolod saqarTve217
kaxa qecbaia
lo, masobrivi aTeizmis respublikad gamovacxadoT, magram amas ver gavakeTebT, radgan am qveyanaSi Zlieri sinagogebi arsebobso! es marTlac
ase iyo. gaviTvaliswinoT, rom ebraelebis repatriacia jer dawyebuli
ar iyo. me isic maxsendeba, Tu ra siamayiT warmouTqvamT onel ebraelebs:
Cven vicavT da vinaxavT mama-papebis rjuls Tqvengan, qarTvelebisagan,
gansxvavebiT!. imave profesoris TqmiT, saqarTvelosaTvis aRniSnuli
titulis (masobrivi aTeizmis respublika) miniWebas xels uSlida agreTve Tbilisis sakmaod mravalricxovani baptisturi eklesia (misi definiciiT - seqta), romelSic qarTvelebi blomad arian, magram yvelaze
mdidari mainc rusuli Temiao. davazustebT, rom am Temis ZiriTad
birTvs yofili malaknebi, wyliT monaTlulebic da mSralad monaTlulebic (suxoi baptistebi), warmoadgendnen.
Sefasebas, rom saqarTvelo TiTqmis masobrivi aTeizmis respublikaa, komunistebis miTad da fantaziad ver movnaTlavT, radgan amasve
gvidasturebs maSindeli saqarTvelos sinamdvilec, romlis danaxva SeuiaraRebeli TvaliTac SeiZleboda. im dros batonobda azri da Teoria,
romlis Tanaxmad qarTvelebi bunebiTad araeklesiuri xalxia. ambobdnen
da sakmao rixiTac: Cven religiis mimarT yovelTvis gulgrilebi viyaviT; saeklesio ritualebi ar gviyvars da arc unda gviyvardes, radgan
Cven, qarTvelebi, aseTebad varT dabadebuli; Cven, rusebisagan gansxvavebiT, ara dogmaturebi da avtoritetebs mindobilebi varT, aramed laRebi, poeturebi da Tavisuflad moazrovneebi; saqarTvelos mTam da
barmac ki jvarcmuli RmerTi da misi mcnebebi ar miiRo; Cven bunebis Svilebi viyaviT da bunebis Svilebad davrCiT, rac Sorsaa qristianobisagan
da es Sorsyofna Cveni siamayea!
aseTi gaxldaT sabWoTa saqarTvelos stereotipebi da, Tu vinmes
ar sjera, gadaxedos imdroindel literaturul produqcias da darwmundeba, rom es asea. es paTosi da Tvalsazrisebi, cxadia, mosaxleobis
inteligentur fenebSi muSavdeboda da maTSive trialebda. marTalia,
alternatiuli poziciebic arsebobda, magram isini prestiJulad ar miiCneoda da popularobas ver ixveWda. mokled, sabWoTa saqarTvelos is
moqalaqeebi, romlebsac aseT Temebze fiqri ar ezarebodaT, erovnul
idealsa da identobas warmarTobasa da aTeistobaSi ufro xedavdnen,
vidre qristianobasa da eklesiurobaSi.
sabWoTa kavSirSi da, cxadia, saqarTveloSic sociologiur gamokvlevebs didi dro da resursi ar eTmoboda; iTvleboda, rom amis gareSec yvelaferi naTelia da garkveuli. postsabWoTa saqarTveloSi viTareba ramdenadme gaumjobesda, magram sociologebi da statistikosebi
religiuri TemebiTa da motivebiT gvian dainteresdnen. amis miuxedavad
218
religiis sociologia
Cven SesaZlebloba gvaqvs am qveynis moqalaqeebis religiasTan damokidebulebis cvalebadobis suraTi warmovaCinoT. Cven xelTaa Sesabamisi Sinaarsis rogorc perestroikamdeli, ise perestroikis Semdegdroindeli
dokumenturi monacemebi anu statistikis Sedegebi, romelTa gaTvaliswinebiT realuri viTarebis warmosaxva xerxdeba. am gziT SegviZlia gavarkvioT, Tu rogor, ra dinamikiT da ra mimarTulebiT Seicvala Cveni
Tanamoqalaqeebis religiisadmi damokidebuleba. yuradRebas iqcevs religiis istoriis profesoris Teimuraz fanjikiZis informaciebi, romlebic gvxvdeba mis qvemoT miTiTebul wignebsa da statiaSi da romlebic
axalgazrdebSi religiis adgilisa da rolis garkvevas isaxavs miznad
faqtobriv masalaze dayrdnobiT.
1978 wels Tbilisis saxelmwifo universitetSi Catarda sociologiuri gamokiTxva-gamokvleva, romlis mizans RvTis rwmenasTan da eklesiasTan studentebis damokidebulebis garkveva warmoadgenda. gamokiTxvaSi monawileoba miiRo sxvadasxva fakultetis 360-ma studentma. morwmuned Tavi Turme gamokiTxulTa mxolod erTma procentma gamoacxada,
danarCenebi ki Camoyalibebuli aTeistebi (26%) anda RvTisa da sarwmunoebis mimarT indiferentulebi aRmoCndnen. aRsaniSnavia, rom ukanasknel kategoriaSi gamoikveTa jgufi (20%), romelic Tavs morwmuned ar
Tvlis, magram ambobs: adamiani, romelsac RmerTi swams, ar SeiZleba cudi saqmeebis Cadenaze da borotebaze fiqrobdes, e.i. religia da morali, am msjelobiT, faqtobrivad erTi da igivea. aranakleb sainteresoa
im respondentebis motivacia, romlebic im erT procents, e.i. sam-oTxkacian jgufs, miekuTvnebian. ai, erT-erTi maTganis sityvebi: me mwams
RmerTi. mwams ise, rom Cemi bedi misTvis mimindvia... RmerTs Cemi Txovna
Seusrulebia... diaR, me mjera RmerTis, me did imedebs vamyareb masze (T.
fanjikiZe, Tanamedrove axalgazrdoba da religia, Tb., 1978, gv. 8-11; misive - religia, aTeizmi, axalgazrdoba, Tb., 1979, gv. 10-15). imdroindeli
viTarebis zogadi Sefaseba, romelsac dasaxelebuli wignebi warmogvidgens, aseTia: saqarTvelo, sabWoTa xelisuflebis pirobebSi gaweuli giganturi muSaobis Sedegad, msoflioSi pirveli iqca masobrivi aTeizmis
qveynad (gv. 3). es daskvna namdvilad ar aris sinamdvilisagan Sors, raSic davrwmundebiT, Tuki ar davizarebT da mexsierebaSi 70-iani wlebis
(zogadad, sabWoTa saqarTvelos) realur suraTs aRvadgenT. ityvian,
devnileba iyo da xalxi sarwmunoebrivi grZnobebis gamomJRavnebas ver
bedavdao. ki, religiis safuZvelze raRac doziT devna aRniSnul wlebSic grZeldeboda (misi marwuxi, rac aRvniSne da rac aRsaniSni damrCa,
mec viwvnie), magram mas is masStabi da sisastike ar hqonia, rom amiT marTlmadidebeli eklesiisagan qarTveli mosaxleobis TiTqmis totalur
219
kaxa qecbaia
religiis sociologia
221
kaxa qecbaia
nawili I
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
religia da politika, religia da ekonomika, religia da socialuri
startifikacia, religia da socialuri mobiloba, religia da ojaxi,
religia da genderi.
Sesavali
sazogadoebasa da religias Soris urTierTobas mravali ganzomileba aqvs. am ganzomilebaTa yoveli detalis analizi Zalze rTuli saqmea da bevrad scdeba erTi saleqcio kursis farglebs. amitom Cven amjerad am urTierTobis ZiriTadi problemebis ganxilviT SemovifarglebiT. Tumca is sakvanZo sakiTxebi, romlebic amjerad unda ganvixiloT
fragmentulad wina leqciebSic iyo warmodgenili. sakiTxi religiisa da
sazogadoebis urTierTobis Sesaxeb Cvens mier or nawiladaa gayofili.
pirvel nawilSi religiis sociologiaSi damkvidrebuli tradiciis mixedviT religiasa da socialuri sistemis qvesistemebs Soris urTierTobas ganvixilavT, xolo meore nawili Tanamedrove transformirebad
sazogadoebaSi reliigiis problematikas Seexeba.
1. religia da politika
religiasa da politikas Soris urTierTmimarTebis problema didi
xnis ganmavlobaSi saxelmwifo xelisuflebis magiuri da religiuri warmomavlobis konteqstSi ganixileboda. religiis cnobili mkvlevari j.
frezeri miiCnevda, rom samefo xelisuflebas magiuri wamomavloba aqvs.
am mosazrebas upirispirdeba Sexeduleba romlis mixedviT, politikuri
da religiuri institutebis da, Sesabamisad, religiisa da politikis
funqciebi erTmaneTisagan yovelTvis gamijnulia.
sakiTxis ganxilvisas xSirad aqceven yuradRebas im garemoebas religia gaCnda ufro adre Tu politika. am SemTxvevaSi upiratesoba religiis mxaresaa, radganac damwerlobamdel sazogadoebebSi, rodesac jer
kidev ar iyo Camoyalibebuli saxelmwifo xelisufleba adamianTa qcevas
222
religiis sociologia
sociologebs miaCniaT, rom religiisa da politikis urTierTmimarTebis sakiTxis ZiriTad aspeqti religiisa da saxelmwifos urTierTobiT amoiwureba. am SemTxvevaSi am urTierTobaTa sxvadsxva modelebzea laparaki, romelTagan umTavresia Teokratiuli modeli; saxelmwi223
kaxa qecbaia
foebrivi eklesiis modeli; modeli romlis mixedviT saxelmwifo da religia ori damoukidebeli instanciaa. arsebobs agreTve totalitaruli
modeli, romlis mixedviT eklesia moklebulia damoukideblobas; Ria,
demokratiuli modeli ki aRiarebs religiur pluralizms da religias
aranairi saxelmwifoebrivi privilegia ar gaaCnia, xolo Tavis mxriv politikac ar iyenebs religias sakuTari miznebis misaRwevad.
yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT SeiZleba iTqvas, rom
religiisa da politikis urTierToba gansxvavebulia gemainSaftur da
gezelSaftur sociumebSi. pPirvelis SemTxvevaSi religia upiratesia politikaze, meore SemTxvevaSi piriqiT, religia meorexarisxovania da adamianebs Soris urTierTobebi racionalizebulia. aq politikas Tavisi
adagili aqvs da religias Tavisi. Tumca imis Tqma, rom politika Tavisi
iZulebiTi xasiaTidan gamomdinare religiur legitimacias ar saWiroebs Zalze Zneli iqneba.
religiisa da politikis Zalze rTuli, mravalferovani da winaaRmdegobrivi urTierTobidan gamomdinare unda iTqvas erTi ram, Tuki religiis qveS garkveul moralur RirebulebaTa sistemas moviazrebT, romelic sikeTezea orientirebuli maSin politikas religiaze orientireba marTebs. am SemTxvevaSi politikis moralizebasTan gveqneba saqme. rac
albaT misaRebia, magram savavalo Sedegebs miviRebT maSin rodesac moralis an religiis politizeba moxdeba, rac dauSvebelia.
2. religia da ekonomika
zogadad religiisa da ekonomikis urTierTmimarTebis Sesaxeb sociologiaSi ori urTierTsawinaaRmdego mosazrebaa cnobili. am mosazrebaTa avtorebi sociologiis klasikosebi marqsi da veberi arian. marqsis mixedviT, ekonomika gansazRvravs yovelives da maT Soris religiasac. ufro metic, misi azriT, religia zogjer amuxruWebs sazogadoebis
ekonomikur ganviTarebas. Tumca marqsis Sexeduleba religiasTan mimarTebaSi saqmis realurma viTarebam ar daadastura. marqsisagan gansxvavebiT veberma aCvena, rom ekonomikaze did gavlenas religia axdens. man SeamCnia, rom germaniaSi saukeTeso ekonomikuri miRwevebi protestantebs
aqvT. mewarmeTa da maRalkvalificiur teqnikur specialistTa birTvs
swored isini warmoadgenen. amasTan drom aCvena, rom ekonomikuri TvalsazrisiT, sxva qveynebTan SedarebiT protestantuli qveynebi dinamiuri
ganviTarebiT gamoirCevian. veberis droidan moyolebuli dRemde uamravi sociologiuri gamokvleva dagrovda, romlis safuZvelzec SeiZleba
davaskvnaT, rom qveynebis ekonomikuri CamorCenilobis anda ganviTare224
religiis sociologia
bis mizezebi sazogadoebis kulturul da religiur gansxavavebaSia saZebni anu, im religiaSi romelsac am qveynis mosaxleobis umravlesoba
aRiarebs. amas adsturebs taftsis universitetis profesor lourens
harisonis mier Catarebuli gamokvlevac. harisonma 117 qveyana gamoikvlia romlebSic erT-erTi msoflio religiis mimdevari 1 milionze meti
adamiania. mogvyavs erT-erTi saintereso fragmenti harisonis mier Catarebuli gamokvlevidan:
religia*
protestantoba
iudaizmi
Mmosaxleoba**
saerTo Tavisufleba***
korufcia
2,3
erTiani Sida
produqti erT
sul mosaxleze
(aSS dolarebSi)
29784
530
19320
16
904
5,5
9358
45,6
262
8,6
7045
75,7
1122
9,7
3142
78,6
14,9
kaTolicizmi
marTlmadidebloba
islami
225
kaxa qecbaia
sxvadasxva istoriul epoqaSi religiuri jgufebi, romlebic gavlenas axdendnen TavianT mimdevarTa ekonomikuur Sexedulebebsa da qcevaze garkveuli dilemis winaSe aRmoCndebodnen xolme. es dilema simdidresTan da siRaribesTan damokidebulebas Seexeba. am ekonomikur fenomenebTan damokidebuleba sxvadasxva religiebs Soris gansxvavebulia.
religiuri jgufis organizaciuli struqturis garTulebasTan
erTad mis winaSe mTeli rigi ekonomikuri problemebi dgeba. Tundac arsebobisa da moqmedebisaTvis aucilebeli materilauri saxsrebis moZieba da sxva msgavsi ram. aseT viTarebaSi religia ekonomikur saqmianobaSi
monawileobis miRebas iwyebs, rac adasturebs imas, rom ara marto religia zemoqmedebs ekonomikaze, aramed piriqiT. religia ekonomikuri
cxovrebisaTvis iseT aucilebel unarebze akeTebs aqcentirebas, rogorebicaa patiosneba, movalebebisadmi pativiscema, muxlCauxreli Sroma.
Sesabamisad, religiuri msoflmxedveloba da RirebulebiTi orientaciebi arnaxul ekonomikur warmatebaTa sawindari xdeba. Tanamedrove dasavluri civilizacia Tavis keTildReobas da ekonomikis maRal dones
garkveulwilad dasavlur qristianobas unda umadlodes. am civilizaciaSi religiam Sromisa da meurneobis maRali kulturis formirebas Seuwyo xeli. amis Sesabamisad adamianebma ician, rom Sromaa udidesi mowodeba adamianisa, rom ar arsebobs damamcirebeli Sroma da a. S. kanadeli
mkvlevrebis ulrix blumisa da leonard dalis empiriulma gamokvlevebma aCvena, rom efeqturi SromiTi saqmianobis stimulirebiT religia ara
mxolod gavlenas axdens ekonomikaze, aramed sicruisa da motyuebis akrZalviT ekonomikuri saqmianobisaTvis aucilebel da mniSvnelovan
princips ayalibebs.
dRes bevri mkvlevari saubrobs imis Sesaxeb, rom sazogadoebis racionalizaciasTan erTad religiis gavlena socialuri realobis sxvadasxva sferoze nel-nela mcirdeba, Tumca saqmis realuri viTareba sul
sxva suraTs iZleva. kerZod socialuri sinamdvilis arc erTi sfero raoden sekularizebuli ar unda iyos uZluria religiis winaSe. am mxriv
religiis gavlena ki ar mcirdeba, piriqiT matulobs. samwuxarod veberi
ver moeswro iaponiis magaliTs ekonomikis sferoSi. `iaponuri saswaulis~ saidumloebac mis religiur ZirebSia saZebni. iaponia, albaT, erTerTi samagaliToa im qveynebs Soris sadac tradiciebs scemen pativs.
tradiciebi ki religiasTanaa kavSirSi. iaponelebi zedmiwevniT icaven
ufrosebisadmi pativiscemis wessa da rigs, romelic aq ritualis donezea ayvanili. SesaZlebelia iaponelTa 80%-ze mets ar smenia, rom arsebobs mcneba `pativi ec mamasa Sensa da dedasa Sensa, rameTu keTili geyos
Sen da dRegrZeli iyo qveyanasa zeda~. miuxedavad amisa dRes msoflioSi
226
religiis sociologia
sicocxlis xangrZlivobiT iaponelebi gamoirCevian. ufrosebisadmi pativiscema iaponuri kulturis safuZvlebSi devs. erT-erT mcneba gvaswavlis `ara iparo~ da iaponelebi keTilsindisierad ixdian gadasaxadebs. aravis ar unda, rom mas uxarisxo saqonels awvdidnen. iaponelebi am
SemTxvevaSic gamoirCevian. isini maRalxarisxian saqonels awarmoeben.
maT kargad gamosdiT dacva principisa `da rogorc gindaT rom geqceodeT kacni, Tavadac ise moeqeciT maT~. swored amgvari principebis dacvaSia iaponuri ekonomikuri saswaulis saidumloeba, miuxdedavad imisa,
rom iqac igive ekonomikuri kanonebi moqmedebs rac sxva qveynebSi. ekonomikis ganviTarebis britaneTis nacionalurma sabWom gaanaliza im gamarjvebuli iaponuri firmebis saqmianoba, romelTac msoflio bazarze
TavianTi konkurentebis sworad gansazRvra SeZles. analizis Sedegad
ori ZiriTadi principi gamoyves, romelTac zedmiwevniT icavdnen gamarjvebuli firmebi. pirveli principi aseTia: izruneT saqonelze. meore
principi ki ase JRers: ifiqreT klientebze.
yovelive zemoaRniSnulidan gamomdinare Tamamad SeiZleba iTqvas,
rom religia aris mentalobisa da adamianuri kapitalis safuZveli.
[...] religia ara mxolod sazogadoebis sulier cxovrebaze axdens gavlenas, aramed ekonomikazec. maqs veberma daadgina, rom kapitalizmis warmoSobis pirobebi arsebobda jer kidev antikurobasa
da SuasaukuneebSi, aramed protestanizmis gaCenasTan erTad igi
swrafad ganviTarda. adreuli protestantuli literaturis gamokvlevisas veberma SeniSna, rom luTeranis msoflmxedvelobaSi is
ideologiuri impulsi (`profesiuli movaleobis~ idea) devs, romelmac warmoebis kapitalistri wesis damkvidrebas Seuwyo xeli.
statistikuri meTodis gamoyenebiT veberma SeZlo eCvenebina, rom
kapitalizmi yvavis iq sadac protestantuli sarwmunoebaa gavrcelebuli (inglisi, germania, amerika) [...]
A al. meni
kaxa qecbaia
religiis sociologia
bi garkveul SesaZleblobas aZleven adamianebs warmatebas miaRwion sasuliero sferos warmomadgenlTa fenaSi. magaliTad diakoni gaxdes
mRvdeli. am SemTxvevaSi horizontalur mobilobasTan gveqneba saqme.
tradiciul sazogadoebebSi dominirebs norma, romelic vertikalur
socialur mobilobas ar amarTlebs. rac RvTaebrivi wesrigis Sesaxeb religiuri msoflmxedvelobidan momdinareobs. Tanamedrove sazogadoebaSi amaze laparaki Znelia, magram erTi ram fatia, rom religia garkveulwilad gansazRvravs adamianis cxovrebis stils da Sesabamisad socialuri mobilobis agentad SeiZleba mogvevlinos.
5. religia da ojaxi
Oojaxi imdenad Zveli da tradiciuli socialuri institutia, rom
gaCnda warmodgena misi rogorc religiurobis matarebel erT-erT yvelaze mniSvnelovan fenomenze. msgavs mosazrebas saTave frangma istorikosma n. d. fiustel de kulanJma daudo Tavis naSromSi `antikuri qalaqi~ (1864). daaxloebiT igive mosazreba Zvel arabul sazogadoebasTan mimarTebaSi ingliselma aRmosavleTmcodnem v. robertsonmac gamoTqva.
Tavdapirveli socialuri erTobebis mkvlevrebic askvnian, rom ojaxi
sakraluri erTobaa adamianebisa. amis safuZvels is faqti iZleva, rom
mTel rig sazogadoebebSi religiuri ritualebi ijaxSi sruldeboda,
xolo keriis cecxli sakraluri mniSvnelobis matarebelad iyo miCneuli. es mdgomareoba garkveulwilad dRemdea SemorCenili, religiuri
ritualebis garkveuli nawili dResac saxlSi aResruleba, Tumca is rasac dRes ojaxs veZaxiT didad gansxvavdeba imisagan rasac Zvel droSi
erqva igive saxeli. sazogadoebis ganviTarebis kvalobaze ojaxma dakarga sazogadoebrivi daniSnuleba da kerZo socialur institutad Camoyalibda. Tumca religiis gavlena masze mainc darCa ZalaSi. religiis `privatizaciis~ procesma religia adamianis piradi, kerZo arCevanis sferos
kuTvnileba gaxada da religiis TavSesafari Tanamedrove desakralizebul sazogadoebaSi ojaxi gaxada. sociologebi aRniSnaven, amitomaa rom
dRes adamianTa umravlesobas is religiuri ritualebi izidaven, romlebic ojaxSi sruldeba. ojaxis rogorc pirveladi socialuri institutis gamyarebas qristianuli kulturis qveynebSi religia uwyobs
xels. kerZod qorwinebis saidumlos SesrulebiT, amitom ojaxsa da eklesias Soris mWidro kavSiri arsebobs.
229
kaxa qecbaia
230
religiis sociologia
6. religia da genderi
Cveulebriv genderi pirovnebis is niSnebi da socialuri poziciebia, romelic sazogadoebis wevrebis mxridan Sefasebulia rogorc mamakacuri an qaluri. igi socialuri organizaciis erT-erT ganzomilebas
warmoadgens da, Sesabamisad, ara biologiuri, aramed socialuri warmomavlobisaa.
arerTgvarovania genderTan religiis mimarTeba. masTan mimarTebaSi TiTqmis yvela religias sakuTari xedva da midgoma aqvs SemuSavebuli.
religiisa da genderis urTierTmimarTebis problema meinstrimul kulturebsa da religiebSi qalTa mdgomareobis ganxilvamde dahyavT xolme.
kerZod feministuri poziciebis mqone religiis sociologebs miaCniaT,
rom msoflio religiebis umravlesoba mamakacuria da maTSi qalis roli
mamakacTan SedarebiT dakninebulia. am sakiTxs vrceli gamokvleva miuZRvna elizabet keidi stentonma Tavis wignSi `qalebi bibliaSi~, Tumca
wminda werilSi imTaviTve naTqvamia, rom `adamiani RmerTis saxe da xatia~, amitom morwmune adamianebs msgavsi kiTxvebi naklebad uCndebaT,
magram rogorc ki saqme socialur realobas Seexeba problema im wuTasve
Cndeba da xSirad gaismis sayvedurebi.
is faqti, rom religiur organizaciebs umeteswilad, da rogorc
wesi, mamakacebi xelmZRvaneloben, rom religiuri ierarqiis warmomadgenlebi mamakacebi arian srulebiT ar akninebs qalTa mdgomareobas. rogorc wesi morwmune adamianebSi amgvari ram gaRizianebas ar iwvevs. Tumca aris iseTi konfesiebic sadac sasuliero ierarqiaSi qalebic arian
warmodgenili (magaliTad anglikanuri eklesia). tradiciulad religia
yovelTvis iyo gamsWvaluli qalisadmi pativiscemiTa da mokrZalebiT,
oRond erTia, yvela religiaSi qals Tavisi roli da funqciebi aqvs, romelic mamkacisas arafriT ar Camouvardeba. amis gamo davidarabis atexva
araseriozulia.
religiuri rwmena Tavisi arsiT arc mamakacuria da arc qaluri,
amitom Zalze Znelia imis Tqma, rom religia qalTa uflebebsa da mdgomareobas zians ayenebs. zianTan maSin gveqneba saqme rodesac religiuri,
genderuli da sxva saxis diskursebis aRreva moxdeba. amitomac amgvari
sakiTxebis analizisas didi sifrTxilea saWiro. Y
231
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
bad miiCnevian.
isini
valdebulni arian daifaron mTeli sxeuli,
Tma, saxe da axla ukve Tvalebic. `isini
Tvalis sacxisa da
tuSis gamoyenebiT
mamakacebis interesis gaRviZebas axerxeben. xelis msubuqi
moZraobiT ki viTom
SemTxveviT, Cadrs
zeviT sweven", - werda arabuli presa.
saudel qalebs mxolod naTesav mamakacebTan saubris ufleba aqvT, gareT gasvlac mxolod naTesavi mamakacis TanxlebiT SeuZliaT. qalebis
qcevasTan dakavSirebiT yvela akrZalvas qveynis religiuri policia, xaia adevnebs Tvals. maRaziebSi, dawesebulebebsa Tu kinoTeatrebSi mudmivad amowmeben wyvilebis dokumentebs imis gasarkvevad, namdvilad naTesavia Tu ara qalis Tanmxlebi mamakaci. aseve, sqesebi mkacrad aris gayofli skolebsa da sajaro sivrceSi. qalebs ar aqvT arCevnebSi monawileobis ufleba. fizikuri aRzrdis gakveTilebi akrZalulia qalTa saxelmwifo skolebSi. saudis mefe abdula cdilobs daZlios ultrakonservatiuli ideologia. swored man misca qalebs muSaobis ufleba. 1996
wlis seqtemberSi, roca qabulSi Talibanis mmarTveloba damyarda, radio `SariaTma yvela avRanelisaTvis savaldebulo ramdenime miTiTeba
gamoacxada. maT Soris: mZRolebs ar hqondaT ufleba Tavdauburav an gamomwvevad Semosili qalebisaTvis, romlebic Tanmxlebi naTesavi mamakacis gareSe iyvnen, transportSi asvlis nebarTva miecaT. yvelas vinc ase
moiqceoda, daapatimrebdnen. quCaSi SemCneuli Tavisuflad Cacmuli qalis qmari daisjeboda da maTi saxli gaiCxrikeboda. islamSi qals ar aqvs
ufleba, qmris TandaswrebiT xmas auwios. qmars aqvs colis cemis ufleba, magram ar unda daartyas saxis areSi. aseve, coli uars ver etyvis
qmars intimur siaxloveze, Tumca qmari colis sawolidan gagdebis uflebiT sargeblobs.
qalis roli kidev ufro dakninebulia avRaneTSi, sadac axalgazrda
gogonebi dResac yidva-gayidvis obieqtebi arian. amas qorwineba hqvia.
qorwineba ki or ojaxs Soris gaformebuli kontraqtia. qorwinebis bedi
kontraqtis avkargianobazea damokidebuli. tradiciulad ase iyo. avRa235
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
islamuri TvalTxedviT ojaxi sazogadoebis uaRresad mniSvnelovani saZirkveli da ZiriTadi masazrdovebeli ujredia. ase, rom jansaRi,
mxne da sicocxliT aRsavse ojaxis gareSe sazogadoebis progresi, gansakuTrebiT ki kulturuli winsvla SeuZlebeli aRmoCndeba da aseTi ojaxebi morwmune da gagebuli qalebis gareSe formirebas ver ganicdis da
gagrZelebas ver hpovebs.
yoveli muslimi valdebulia SeinarCunos naTesauri damokidebuleba da ar gawyvitos is suleluri uTanxmoebis mizeziT, ecados yovelTvis gaufrTxildes erTimeoris uflebebsa da movaleobebs TavianT naTesavebTan mimarTebaSi, yovelTvis moinaxulos isini dResaswaulebze,
mniSvnelovan zeimebze, maTgan avadmyofebs dauTmos gansakuTrebuli
yuradReba, aRmouCinos yovelgvari mxardaWera da daxmareba. im naTesavebs, romlebic cxovroben Sors, SeZlebisdagvarad, misweros werili an,
daukavSirdes telefoniT.
bavSvis dabadebis Semdeg yoveli mSoblis movaleobaa: misces
bavSvs Rirseuli saxeli, Seaswavlos religiuri movaleobebi, romelime
saqme an xeloba, droze daaqorwinos isini. Tavis mxriv, ki maT moeTxovebaT TavianT mSoblebs pativiscemiT mimarTon, mousminon ufrosebs da
daexmaron maT yvelaferSi, SesaZleblobis mixedviT, Seasrulon mSoblebis nebismieri survili, Tuki ra Tqma unda, es ar ewinaaRmdegeba islams.
islamSi dedebi gansakuTrebul pativsacemaSi arian. muhamedis TqmiT:
,,samoTxe dedebis fexT qveSaa, ese igi samoTxeSi is moxvdeba, vinc dedas
daafasebs da sikeTiT moepyroba. erTxel Suamavals SeekiTxnen; qveynad
rigis mixedviT jer pativi vis unda vceTo? ,,dedaso miugo man da samjer gaumeora. hadisSi Svilis kmayofaze myofi dedis uflebis Sesaxeb
ase vkiTxulobT `man Sen cxra Tve gatara, Tumca sxvisTvis is amas ar
izamda. man Tavisi sxeulis wveniT Sen gamogkveba, Tumca amas aravin
sxvisTvis ar izamda. is ar daTanxmdeboda imas, rom TviTon maZRari
iyos Sen ki mSieri. TviTon naxevrad SiSvelic rom iyos, Sen gacmevs,
TviTon uwylod rCeba, Sen gasmevs. roca is, Sewuxebuli iyo, Sen dovlaTiT da siamovnebiT cxovrobdi. dedis muceli Seni sxeulis zrdis
adgili, saxli ki, Seni Senaxvis adgili iyo. misi mkerdi Seni rZis wyaro, tkbili suli ki Seni saSiSroebis winaSe mdgari iyo.
1430 wlis winaT islamma qalis ekonomikuri damoukideblobis kanoniereba cno. sura `nisa-s 32-e aiaSi brZanebs: `kacebs TavianTi monagaridan sakuTari ulufa, qalebs TavianTi monagaridan sakuTari ulufa
gaaCniaT. me-7 aiaSi vkiTxulobT: `mamis, dedis Tu axloblebis danatovari qonebidan kacebsac da qalebsac wili ergebaT am qonebis raodenobis miuxedavad, ulufa gamoeyofaT. Tumca realobaa isaa, rom gogona
238
religiis sociologia
239
kaxa qecbaia
Tema: religia da sazogadoeba
nawili II
religia transformirebad sazogadoebaSi
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
sekularizacia, ekumenizmi, religiuri pluralizmi, religiis Tavisufleba, religiuri cxovrebis virtualizacia, kibereklesia, Tanamedrove religiuri renesansi.
Sesavali
Tanamedrove sazogadoebaSi droTa ganmavlobaSi TiTqmis yvela
socialurma institutma mniSvelovani transformacia ganicada. ramdenime bolo aTwleulis manZilze Seicvala ekonomika, politika da ojaxi.
maT msgavasad transformaciis procesi Seexeo religias da religiur
cxovrebas. Sesabamisad Tanamedrove religiis sociologiaSi aqtualuri
gaxda sakiTxi imis Sesaxeb, Tu ra rols asrulebs religia Tanamedrove
transformirebad sazogadoebaSi. religiis sociologiaSi drom iseTi
sakiTxebi moitana, rogoricaa sekularizacia, ekumenizmi, religiuri
pluralizmi, religiis Tavisufleba, religiuri cxovrebis virtualizacia da mravali sxva.
1. sekularizacia
(sekularizaciis sociologiuri Teoriebi)
sekularizacia Tanamedrove sazogadoebaSi zebunebrivisa da sakraluris mniSvnelobis dacemaa. es aris procesi, romelic mTlianobaSi
Tanamedrove sazogadoebis yoveldRiur cxovrebaze religiis gavlenis
Sesustebas niSnavs. seklurizaciis dros religiuri organizaciebi nakleb yuradRebas uTmoben saiqio cxovrebis Sesaxeb sakiTxebs da wminda
cxovrebiseuli problemebis mogvarebaze arian orientirebulni. erTi
sityviT, es aris religiis gamoqalaqebis procesi. sekularizacia terminologiurad (gvianlaTinuri saccularis) saeros, samoqalaqos niSnavs.
Tanamedrove sazogadoebaSi adamianebs urCevniaT imSobiaron, an tkiodeT, an mokvdnen eqimebis xelSi, romlebic mecnieruli codnis mflobelebi arian, vidre sasuliero pirTa TandaswrebiT. es faqti imaze metyvelebs, Tu ra rols asrulebs religia Tanamedrove sazogadoebaSi. religiis amerikelma sociologma da Teologma harvi koqsma kidev ufro ganavrco am faqtis interpertacia. igi ambobs, rom Tanamedrove adamianebi
240
religiis sociologia
naklebad mimarTaven religias da religiur ritualebs. raoden samwuxaroc ar unda iyos religia maTTvis hobad, an nacionaluri da eTnikuri
identobis niSnad gadaiqca. im adamianTa raodenoba, romelTaTvisac religias fundamenturi mniSvneloba aqvs maTs cxovrebaSi sul ufro da
ufro klebulobs. koqsis logikas Tu gavyvebiT erT mSvenier dRes religia unda gaqres. Tumca am mosazrebas, madloba RmerTs, bevri sociologi ar eTanxmeba (Tavis mxriv religiis yofna-aryofna sociologis an
sxva vinmes naTqvamze ar aris damokidebuli). amaze Tanamedrove religiuri renesansis faqti metyvelebs. mecnierebam da teqnikam ver Caanacvla
religia da es ase unda iyos.
Tanamedrove religiis sociologiaSi sekularizaciis problemis
met-naklebad srulyofili sociologiuri analizi p. bergerma da Tomas
lukmanma mogvca. maT sekularizaciis mizezad religiis naklovaneba ki
ar daasaxeles, aramed es procesi Tanamedrove sazogadoebaSi midinare
urbanizaciis, pluralizaciis da msgavs socialur movlenebs daukavSires.
zogadad religiis sociologiaSi sekularizaciis Sesaxeb ramdenime ZiriTad koncefcias gamoyofen.
pirveli tipis koncefciebi sekularizacias religiuri institutebisa da organizaciebis, zogadad rolis dakninebasTan akavSireben (b.
vilsoni). msgavsi ram, vilsonis azriT, religiur cnobierebas exeba pirvel rigSi. dRes adamianebi cxovrebas pragmatulad uyureben. am Tvalsazrisis mixedviT, sekularizaciis mizezi sekularul cnobierebaSia
saZebni.
meore tipis koncefciebi (g. pfautci) yuradRebas religiuri jgufebisa da institutebis SigniT mimdinare procesebze amaxvileben, romlebSic miRmur samyaroze orientacias am samyaroze orientireba cvlis.
am tipis koncefcias safuZvlad veberis racionalizmi udevs.
sekularizaciis Sesaxeb arsebul koncefciaTa mesame tipi (parsonsi, bela) mas ganixilavs, rogorc sazogadoebis struqturis cvlilebaTa
Sedegs, romlis drosac sxva socialuri isntitutebidan religiis gamoyofa xdeba da igi adamianis pirad saqmed cxaddeba. bergeri da lukmanic
miiCnevdnen, rom sekularizacia religiis `individualizaciis~ Sedegia.
am SemTxvevaSi yvela rwmenis Tavisebur interpretacias akeTebs da TviTon qmnis sakuTar religias (religiis konstruireba).
meoTxe tipis koncefciebs sekularizacia esmiT, rogorc tradiciuli religiebis `funqcionaluri eqvivalentiT~, `religiuri surogatebiT~ _ magaliTad marqsizmi, aTeizmi, nacionalizmi da sxva, _ Canacvle241
kaxa qecbaia
242
religiis sociologia
3. postkonfesiuri sazogadoeba
im tipis sazogadoebebSi sadac eklesiasa da saxelmwifos Soris
formaluri kavSiri Zalian sustia religiuri organizaciebi denominaciebad gadaiqcevian xolme. Tumca postTanamedrove sazogadoebaSi adamianTa didi nawili sulieri srulyofilebis dakmayofilebas ara arsebuli religiuri organizaciebis wiaRSi, aramed maT gareT hpoveben. isini TiTqos garbian am organizaciebidan. aseT SemTxvevaSi saxezea postkonfesiuri sazogadoeba. romlis tipuri magaliTi amerikis SeerTebuli Statebia. am SemTxvevaSi religiuri eqspresiis adgils, romlis gareSe suliereba warmoudgenelia, racionaluri gansja ikavebs. postkonfesiuri religiuroba religiis fsiqologiur momentebze amaxvilebs yuradRebas da misi midevrebi sasuliero pirebTan urTierTobis nacvlad
aTasi juris treningebsa da meditaciebSi iReben monawileobas. tradiciuli religiis mimdevarTa mxridan amgvari ram aRiqmeba, rogorc religiisa da religiurobis gaukuRmarTebuli forma.A
ekumenizmi
`organizebuli religiis mxridan sekularizaciis sawinaaRmdego tendencias warmoadgens
ekumenizmi - gansxvavebuli konfesiebis swrafva
gaRrmavebuli TanamSromlobisa da urTierTgagebisaken. xSirad es xorcieldeba konfesiebsa da
denominaciebs Soris urTierTobis maregulirebeli organizaciebis _ magaliTad, msoflio saeklesio sabWosa da eklesiis erovnuli sabWos muSaobaSi monawileobiT. dReisaTvis aSS-Si adgili
aqvs protestantuli denominaciebis gaerTianebis mcdelobas, zustad aseve SeiniSneba kaTolikeTa da protestantTa konvergenciis tendencia.
Nneil smelzeri
garda sekularizaciisa, ekumenizmi aSS-Si ganpirobebulia sxva mizezebiTac. amerikelebis did nawilSi nacionalizmis
aRorZineba, rogorc Cans, xels uwyobs eklesiis moRvaweTa swrafvas zogierTi religiuri mimdinareobebis gaerTianebaSi. aAmas garda, ekumenizmis mizezad SeiZleba CaiTvalos TviTSenaxvis instinqti - komerciuli
dawesebulebebis msgavsad, religiur organizaciebsac gaerTianebis SemTxvevaSi gadarCenis meti Sansi eZlevaT. bolos, ekumenistur moZraobaze
gavlena aqvs klasobriv gansxvavebasa da politikur Sexedulebebs. liberaluri xasiaTis denominaciebi Cveulebriv avlenen midrekilebas gaer243
kaxa qecbaia
religiis sociologia
konservatiuli politikuri Sexedulebebis aRiareba. ZiriTadad fundamentalistebi orientirebulni arian imaze, rom ar miiRon aqtiuri monawileoba poltikur saqmianobaSi, magram xSirad zogierTi maTi warmomadgeneli konservatiuli politikuri Sexedulebebis damcvelad gvevlineba. magaliTad homoseqsualuri qorwinebebis akrZalva da
mis nacvald tradiciuli ojaxuri cxovrebis mxardaWera; liberalizmis
winaaRmdeg brZola da a. S.
fundamentalizms Tavisi kritikosebic hyavs, romelTac miaCniaT,
rom is aramyari da pirmoTnea, Tumca miuxedavad kritikisa igi mainc rCeba racionaluri da sekularuli sarwmuneobrivi meinstrimis alternativad, romelsac Tavisi uricxvi midevari hyavs.
5. eleqtronuli eklesia
Tanamedrove informaciulma teqnologiebma religiur cxovrebaSi
SeaRwies da iq myari poziciebi Seqmnes. Sesabamisad gaCnda e. w. eleqtronuli eklesiis cneba, rac ra Tqma unda eklesiasTan SedarebiT surogatuli warmonaqmnia, magram amerikul sazogadoebaSi mas Tavisi momxreebi
hyavs. religiurobis masgavsi forma mxolod amerikaSi arsebobs jer-jerobiT. am SemTxvevaSi saubaria Tanamedrove teqnologiebisa da media saSualebebis gamoyenebaze religiuri cxovrebis praqtikaSi. postmodernistebis enaze amas religiis simulacia da virtualizacia hqvia. aSS-Si
mas 10 milonze meti mimdevari hyavs. e. w. `kibereklesis~ cneba naTlad aCvenebs imas, Tu sadamde SeiZleba mivides religiuri cxovrebis gaukuRmarTebis procesi, radganac msgavs pirobebSi sruliad warmoudgenelia
ziarebis da mravali sxva saidumlos Sesruleba. am ambebze Cven amjerad
imitom gavamaxvileT yuradReba, rom socialuri sferos momavalma specialistma unda icodes es yvelaferi, imisaTvis rom sazogadoebis religiuri cxovrebis Sesaxeb swori daskvnebi da prognozebi gaakeTos.
245
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
ra mimarTebaSia erTmaneTTan religia da politika, religia
da ekonomika, religia da socialuri uTanasworoba, religia da
ojaxi, religia da genderi? (pasuxi daasabuTeT).
ra aris sekularizacia?
daaxasiaTeT sekularizaciis Tanamedrove sociologiuri Teoriebi.
ra igulisxmeba samoqalaqo religiis cnebaSi?
ras niSnavs postkonfesiuri sazogadoeba?
ra igulisxmeba religiuri renesansis Tanamedrove gagebaSi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: qalebi sxvadasxva religiaSi~.
moamzadeT prezentacia Temaze: religia sekularizebul sazogadoebaSi~.
momazadeT essei Temaze: `religia da Ria, samoqalaqo sazogadeba ~.
4.
ZiriTadi literatura:
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
5.
6.
1.
2.
3.
7.
8.
9.
10.
246
sia).
piter l. bergeri. qristianoba da demokratia. Jurnali `sazogadoeba da politika~. #5, 2005.
iurgen habermasi, sekularizacia, romelic ar iwvevs ganadgurebas. Jurnali `zRvari~ #1 (6) 2006.
miSel stavru, ra gamowvevas umzadebs eklesias mesame aTaswleulis gariJraJi. Jurnali `arCevani~. #1. 2007.
v. gogoberiSvili, religiis problemebi mecnierul-teqnikuri
revoluciis pirobebSi, Tb., 1989.
religiis sociologia
11.
1.
2.
2004.
3. religiis sociologiis qrestomaTia, m., 1996, (Semdgenni: v. garaja da e. rutkeviCi), (rus. enaze).
6. r. n. bela, religiis sociologia, wignSi `amerikuli sociologia : perspeqtivebi, problemebi, meTodebi,~ m., 1972, (rus. enaze).
6. Luckmann T. The invisible religion: The problem of religion in modern society.
N.-Y.: Macmillan, 1967.
7.
Berger P.L. The sacred canopy: Elements of a sociological theory of religion.
Garden City, NJ: Doubleday,1967.
8. . . . 1994.
9. . . . . . 1994
Ees sainteresoa
fragmentebi wignidan `religia, rogorc socialuri realoba~
sekularizacia
[...] sekularizaciis erT-erTi yvelaze naTeli gamovlineba, romelic rigiT adamians Seexeba
religiaSi `simarTlis msgavsebis krizisia~. sxva
sityvebiT, sekularizaciam realobis tardiciuli religiuri gansazRvrebis damajereblobis
farTomasStabiani ngreva gamoiwvia. cnobierebis
doneze sekularizaciis am gamovlinebas (`subieqturi sekularizacia~, Tu gnebavT) socialuri
struqturis doneze gamovlineba Seesabameba
(`obieqturi sekularizacia~). rigiTi adamiani
subieqturad religiis safuZvlisadmi undoblobisaken ixreba. obieqturad igi religiur da
piter bergeri
msgavs ZalTa did mravalferovnebas exeba, romlebic realobis gansazRvrebas sTavazoben da konkurencias uweven er247
kaxa qecbaia
religiis sociologia
seqtori, romelsac centraluri adagili ukavia da romelic religiasTan mimarTebaSi erTgvar `Tavisufal adgils~ warmoadgens. sekularizaciam sxva sferoebSi gavrceleba am seqtoridan daiywo. am procesis erTerTi saintereso Sedegia religiis `polarizacia~ socialuri ganwyobebis SedarebiT sajaro da pirovnul sferoebad (kerZod saxlmwifoebriv
institutbsa da ojaxs Soris). maSinac ki rodesac yoveldRiuri cxovreba samsaxurTan da mis garSemo arsebul urTierTobebTanaa dakavSirebuli da sekularizaciis maRali doniT gamoirCeva, religiuri simboloebi
ar qrebian _ isini myarad arian dakavSirebuli saxelmwifoebriv institutebTan da ojaxTan. magaliTad, im stadiaze, rodesac yvela darwmunebulia, rom `religia fabrikis karebTan qreba~ adamianTa umravlesobas
miaCnia, rom arc omSi da arc qorwinebaSi Sesvla tradiciuli religiuri
simbolikis gareSe dauSvebelia.
am viTarebis sociologiis enaze gadaTargmniT, SeiZleba iTqvas,
rom erTi mxriv saxezea sekularizaciasa da ekonomikas Soris da meore
mxriv, sekularizaciasa da saxelmwifo institutebsa da ojaxs Soris
`kulturuli Seyovneba~. rac Seexeba saxelmwifos, es im aspeqtSi gamovlinda, rom zogierT qveynebSi tradiciul religiaze dafuZnebuli politikuri wyoba iqna SenarCunebuli, maSin rodesac am tipis qveynebma industrializaciis kuTxiT bevrad win waiwies. msgavs viTarebas adgili
hqonda inglisSi, romelic erT-erTi pirveli daadga am gzas. sxva mxriv
sekularizaciis ganmapirobebeli politikuri Zalebi kapitalistur-industriul ganviTarebas CamorCenil qveynebSi moqmedebdnen, ase iyo
safrangeTSi XVIII saukuneSi da asea dResac dabalganviTarebul qveynebSi. amgvarad sazogadoebis socialur ekonomikur modernizaciasa da politikur sekularizacias Soris urTierTkavSiri ueWvelia. amasTanave
SeiZleba vamtkicoT, rom industrializaciis Tanamedrove dones bunebrivad Tan sdevs politikuri wyobis sekularizaciis tendenciebi. kerZod, saxezea eklesiisa da saxlmwifos erTmaneTisagan damoukidebel institutebad Camoyalibebis tendencia. risi umniSvnelovanesi Sedegia is,
rom saxelmwifo ukve ar warmoadgens Zaladobriv aparats gabatonebuli
religiuri institutis samsaxurSi.
sekularizaciiT gamowveul religiis `polarizaciis~ process Tan
erTobis anu, realobis dakargva axlavs, romelic SeiZleba aRweriliqnas mtkicebiT, rom sekularizacia ipsofacto pluralizacias gulisxmobs.
Cveulebriv termini pluralizmi iseT viTarebas miesadageba, rodesac
saxelmwifos Semwynarebluri damokidebuleba aqvs sxvadasxva religiur
jgufebTan, romlebic Tavisufal konkurenciaSi imyofebian. Tu yuradRebas gavamaxvilebT ZiriTad socialur Zalebze, romlebic pluraliz249
kaxa qecbaia
ipsofacto-mde mivyavarT.
religiur bazarze sxvadasxva religiebs Soris Sexmatkbilebuli
urTierTTanamSromloba, romelic ekumenizmis saxeliTaa cnobili pluralisturi situaciiTaa nakarnaxevi. rac imas niSnavs, rom religiaSi metoqeebi ganixilebian ara rogorc mtrebi, aramed kolegebi romlebic
erTnairi problemebis winaSe dganan. Tumca urTierTTanamSromlobis
moTxovnileba pluralizmis situaciaSi konkurenciis racionalizebiTaa gamowveuli. konkurentuli bazari im momentidan Cndeba, rodesac
politikuri aparati metoqeebis gasaCereblad uvargisi xdeba. am bazarze moqmedi Zalebi Tavisufali konkurenciis sistemisaken ixrebian, romelic Zalian hgavs kapitalizmis laissez-faire-s. oRond msgavsi sistema
Tavisi ganviTarebis kvalobaze Semdgom racionalizebas saWiroebs [...]~
250
religiis sociologia
E es sayuradReboa!
sergi avaliani
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris
socialur-politikuri ideebi
visac ara aqvs naTeli warmodgena marTlmadidebluri eklesiis
rolisa da funqciis Sesaxeb sazogadoebriv cxovrebaSi, SeiZleba daebados kiTxva: ramdenad SesaZlebelia qarTuli {an nebismieri} marTlmadidebluri eklesiis saWeTmpyroblis socialur-politikur ideebze laparaki maSin, rodesac eklesia gamoyofilia saxelmwifosagan, xolo epoqis
socialur-politikuri ideebis kvleva saxelmwifos prerogativas Seadgens? aseTi kiTxvis SesaZlebloba gaTvaliswinebulia misi uwmindesobis
epistoleebSi da kidec gacemulia sruliad damajerebeli pasuxi. saxelmwifosagan eklesiis gamoyofa ar niSnavs marTlmadideblur eklesiaSi
umoqmedobis damkvidrebas, sazogadoebriv cxovrebaze uarisTqmas. igi
ar niSnavs imas, rom eklesia unda ganudges sazogadoebriv cxovrebas, xalxis socialursa da kulturul yofas... saxelmwifosa da eklesiis urTierToba msgavsia adamianis sulisa da xorcis erTobisa,
sadac orives Tavisi adgili aqvs da maT harmoniul yofas keTilganwyoba da goniereba warmarTavs. aleqsandriisa da sruliad afrikis papisa da patriarqis unetaresi nikoloz VI-is pativsacemad gamarTul
darbazobaze {1981} misma uwmindesobam ilia meorem brZana: me ar SemiZlia ar visargeblo Cveni SexvedriT da ar Sevexo Tanamedrove saerTaSoriso mdgomareobas. Cven yvelani vgrZnobT im saSiSroebas, rac
emuqreba adamianis sicocxlesa da civilizacias. Cven ar SegviZlia
gulgrilad vuyuroT im faqts, rom qveyanaze roca arsebobs SimSili
da sxvadasxva avadmyofoba, miliardebi ixarjeba SeiaraRebaze. kacobrioba unda gadarCes. amisaTvis Cven yvelam unda vifiqroT da
vizrunoT; unda gamovnaxoT axali gzebi, romliTac miRweuli iqneba
mSvidoba da samarTliani urTierToba. sxva adgilze misi uwmindesoba
kvlav ubrundeba am sakiTxs. marTalia _ wers igi _ marTlmadidebluri eklesiis yofa Sors aris saerTaSoriso politikisagan, magram
msoflioSi Seqmnili situacia bunebrivad moiTxovs, rom Cveni sityva am mimarTulebiTac vTqvaT. mdgomareoba imdenad feTqebadia, saSiSia, rom religiis liderebic valdebuli arian mxari dauWiron
msoflio usafrTxoebis meqanizmis Seqmnis inciativas. amrigad, udavoa, rom marTlmadidebluri eklesia ar SeiZleba gulgrilad uyureb251
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
cxovreba. magram, meore mxriv, man bevri ubedurebac mogvitana socialur-politikur sferoSi. es saukune, romelmac Sva ori msoflio da
mravali samoqalaqo omi, romlis drosac Camoyalibda manamde arnaxuli totaluri reJimi, istoriaSi Seva ara marto rogorc socialur-politikur da samecniero-teqnikur miRwevaTa xana, aramed ufro metad rogorc saSineli Zvrebis, araadamianobis, agresiulobis,
gulgrilobis, apaTiis, Suris, borotebis saukune.
gasuli saukunis uaryofiTi mxareebi ara marto socialur-politikur sferoSi gamovlinda, aramed adamianis sulier samyaroSic. samwuxarod, dRes Zalian uxeSi da agresiuli gaxda adamiani; siyvarulis magivrad masSi Suri, siZulvili, mouTmenloba, egoizmi budobs.
aseTi cxovrebiT igi, uwinares yovlisa, angrevs Tavis sulier taZars
da Semdeg ki siZulvils ganavrcobs garSemo myof adamianebzec. amgvari adamianis mizani mtrobisa da SuRlis Tesva xdeba. misi uwmindesoba, rasakvirvelia, ar uaryofs sazogadoebrivi cxovrebis gardaqmnis saWiroebas, magram Tvlis, rom gardaqmna, uwinares yovlisa, adamianis sulierebas sWirdeba, rac aranakleb mniSvnelovani da Rirebulia
mecnierul-teqnikur gardaqmnaTa mimarTebaSi. dRes _ ambobda misi uwmindesoba 1988 wels _ bevrs vlaparakobT gardaqmnaze... magram isic
ar unda daviviwyoT, rom gardaqmna, upirveles yovlisa, Cvens sulsa
da azrovnebas unda Seexos da mere unda gamovlindes garegnul yofaSi. adamiani mowodebulia, rom iyos wynari, keTili, maRali sulieri
TvisebebiT dajildoebuli. mas aqvs ara mxolod biologiuri moTxovnilebani, aramed sulieric, romelTa dakmayofilebis gareSe igi iqneba ara
adamiani, aramed mxolod biologiuri arseba, cxoveli. aqedan ki gamomdinareobs, rom adamianis sulieri samyaros gawmendasa da amaRlebaze
zrunva aranakleb mniSvnelovania, vidre misi materialuri cxovrebis pirobebis gaumjobesebaze zrunva. materialur-teqnikuri gardaqmnis epoqam swored sawinaaRmdego Sedegebi mogvca. miwier keTildReobaze
fiqrma yovelgvar zRvars gadaaWarba... Rirseba daikarga, guli gaqvavda, sicocxle gaufasurda. aqedan warmoiSva mudmivi daZabulobisa da SiSis atmosfero... xalxi sruliad daucvelad grZnobs Tavs; paradoqsia, magram faqtia, rom arc erT epoqaSi ar yofila adamiani erTdroulad ase Zlieri da ase susti.
gardaqmnis epoqam verc adamianTa umravlesobas moutana bedniereba; piriqiT, mosaxleobis farTo fenebis materialuri cxovreba kidev
ufro gauaresda. sazogadoeba or fenad daiyo: erTi, sakmaod mcire nawili, uzomod gamdidrda, meore, Tanac udidesi nawilis cxovreba siRaribis zRvars dabla darCa da ukiduresad damZimda; gaizarda umuSevroba.
255
kaxa qecbaia
mosaxleobis dausaqmebeli nawili faqtobrivad ganwirul mdgomareobaSia. maT waerTvaT imedi momavlisa da mistirian warsuls _ sulieri, fizikuri, Tu inteleqtualuri uZraobis xanas da Tavisuflebac aRarafrad uRirT. es ki sxva araferia, garda mosaxleobis farTo
fenebis dabneulobisa. Svidi aTeuli wlis manZilze adamianebi totalitaruli reJimis pirobebSi cxovrobdnen. axla ki _ am reJimis damxobis
da demokratiuli wyobilebis mSeneblobis periodSi _ misTvis cxovreba gaugebari, ucxo aRmoCnda; amas is uaryofiTi Sedegebic daemata, rac
axalma drom moitana. Sedegad ki uimedobisa da uperspeqtivobis gancda
Camoyalibda. araferia imaze mZime, vidre umizno, uperspeqtivo cxovreba.
gardaqmnam adamianTa sulierebis sferoSi bevri uaryofiTi Sedegebi mogvitana. metad rTul droSi gviwevs cxovreba _wers misi uwmindesoba _ materialur siduxWires isic daemata, rom es aris xana
maradiuli Rirebulebebis ryevisa da msxvrevisa. xdeba gaufasureba
saukunovani tradiciebisa da cxovrebis wesisa, ingreva ierarqiuli
rigi da mis adgils ikavebs axali, samwuxarod, uaryofiTi tendenciebi, rac Tavisuflebas didi eWvis qveS ayenebs.
mecnierul-teqnikur progress adamianis mxolod materialuri
cxovrebis gardaqmna SeuZlia, magram ara sulieri cxovrebisa. aanalizebs ra mecnierul-teqnikuri progresis SesaZleblobebs, misi uwmindesoba gveubneba, rom `sazogadoebis nawili did imedebs amyarebs progresze da miaCnia, rom igi moutans kacs bednierebas. mecnierebasa da
teqnikas SeuZlia garkveulwilad Secvalos fizikuri samyaro, Secvalos Cveni planetis garegnuli saxe, misi flora da fauna, geografiuli zedapiri, magram adamianis gardaqmna, misi gakeTilSobileba da
sulieri amaRleba isev da isev adamianis xelTaa.
mecnierul-teqnikurma progresma bevr adamians iluzia Seuqmna,
rom igi ara marto materialur cxovrebas gardaqmnida, aramed suliersac. am iluzias Sedegad ki sulieri rwmenis dakargva mohyva. bevrs eCveneba, rom mecnierul-teqnikuri miRwevebi dadasturebaa adamianis
gonebis srulyofilebisa da hgonia, rom mecnierebas droTa viTarebaSi mTeli samyaros saidumloebis axsna SeuZlia. amitom zogs RmerTis arsebobis rwmena zedmetad miaCnia. swored amaSi gamovlinda mecnierul-teqnikuri progresis erT-erTi uaryofiTi mxare. man ara mxolod ar gaakeTilSobila adamianis sulieri samyaro, aramed, piriqiT, daukarga RvTis rwmena da aTeisturi msoflmxedvelobis aRorZinebas Seuwyo xeli. adamianma, romelmac RvTis rwmena dakarga, miT umetes dakargavs rwmenas da ase dacarieldeba misi sulieri samyaro. RvTisa da adami256
religiis sociologia
anis rwmenadakarguls martoobis da uimedobis SiSi da Zrwola daeufleba. rodesac Tanamedrove egzistencialistebi _ haidegeri, iaspersi,
sartri da sxvebi - adamianTa martoobaze, SiSsa da Zrwolaze laparakoben, maSin swored amas gulisxmoben. am egzistencialuri uimedobis damkvidrebas didad Seuwyo xeli cnobili germaneli filosofosis fr. nicSes absurdulma Tezisma: RmerTi mokvda, rac imas niSnavs, rom TiTqos
gaufasurda tradiciuli Rirebulebani, xolo adamianis sulis carieli
adgili veraferma Seavso; Sedegad miviReT martoobis, SiSisa da Zrwolis gancdebi.
am uperspeqtivo viTarebis Camoyalibebas ki amJamad CvenSi xels uwyoben masobrivi informaciebis saSualebani, romelTa moqmedeba, mcire
gamonaklisis gareSe, mimarTulia RvTaebrivi rwmenis winaaRmdeg. mecnierul-teqnikuri revoluciis xanaSi mozRvavebuli informaciisa
da swrafcvalebadi movlenebis gavleniT _ brZanebs misi uwmindesoba
_ adamianma TiTqmis dakarga misi adgili, dakarga Segneba Tavisi Rirsebisa, rogorc RvTis xatebisa da dedamiwaze misi madlisa da WeSmaritebis mTavari matareblisa.
sulieri samyaros krizisis erT-erT mTavar mizezad misi uwmindesoba demokratiis cnebis araswor gagebas Tvlis. demokratiulma wyobilebam, misi azriT, adamianTa SesaZleblobani unda gamoavlinos, suliereba aamaRlos, daicvas eris tradiciebi, kultura, misi istoriuli monapovari. CvenSi ki zogierTi demokratiis saxeliT upirispirdeba
imas, rac ganapirobebs eris individualobasa da TviTmyofadobas,
upirispirdeba Cvens tradiciebs, kulturas da gacnobierebulad Tu
gaucnobiereblad, cdiloben qveyanas gadauWran is macocxlebeli
fesvebi, romelic asazrdoebs Cvens ersa da ganapirobebs mis winsvlas.
adamianTa erTi jgufi, romelTac qveynis sadaveebi xelT uWiravT,
erTob gaitaca dasavlurma kulturam, daiviwyes TavianTi erovnuli
tradiciebi da cdiloben ucxouri cxovrebis wesiT mis Secvlas. misi uwmindesoba, cxadia, Ria samyaros momxrea, Tvlis, rom ucxoeTidan SeiZleba bevri ram aviTvisoT, magram sxvisi kulturis meqanikurad gadmonergva ara marto SeuZlebelia, aramed sazianoc. evropisagan Zalian
bevri ram unda viswavloT, magram ar unda davkargoT is Cveni tradiciuli kultura, rac WeSmaritad Rirebulia da amasTan maTTvisac misabaZia da dasafasebeli. magaliTad, gveubneba igi, Cvens qveyanaSi fexs
ikidebs demokratiuli cxovrebis wesi, magram es wesi ucxo qveynebis
yofis brma mibaZvas ar niSnavs. yvela qveyanas Tavisi tradiciebi aqvs;
ar SeiZleba sakuTaris uaryofa, ucxo tradiciebis mouazreblad
257
kaxa qecbaia
gadmotana.
isini, visac CvenSi demokratiuli cxovrebis wesis damkvidreba evaleba, xSirad laparakoben samarTalze, liberalizmze, rac TavisTavad
dadebiTi movlenebia. magram Tu liberalizmi erovnul ideologiasa da
religiur mrwamsTan kavSirSi ar aris, maSin miviRebT ugnur liberalizms, rac mtrebis sasargeblo aRmoCndeba da qveyanas daangrevs.
ugunuri liberalizmi, rogorc wesi, saTavea mravali negatiuri
movlenisa, maT Soris korufciis, danaSaulis gamravlebis, saerTo
miSvebulobis da ganukiTxaobisa. qveynis saSinao da sagareo politika, ekonomika, mrewveloba, soflis meurneoba, mecniereba, ganaTleba,
janmrTelobis dacva, kultura ... aucileblad unda eyrdnobodes da
gamomdinareobdes erovnuli da saxelmwifoebrivi interesebidan.
igive iTqmis samarTalze, samarTlianobaze. samarTlis cnebis Sinaarsi
Zalian cotas esmis. samarTlianoba _ gveubneba misi uwmindesoba _ ar
aris mxolod iuridiuli an ganyenebuli filosofiuri azrovnebis
gamovlineba, aramed Cveulebrivi cxovrebiseuli, zneobrivi grZnoba... WeSmariti samarTali SeiZleba iyos iq, sadac wonasworobaa Cemsa
da sxvas Soris; veqceviT Tu ara sxvas ise, rogorc sakuTar Tavs?.
amis gareSe arc samarTalze laparaki SeiZleba. marTalia, Tanamedrove
msoflioSi aseTs iSviaTad vxvdebiT, magram WeSmariti samarTali zneobasac gulisxmobs.
zneobisa da samarTlianobis deficitTan dakavSirebiT misi uwmindesoba laparakobs kulturis deficitzec, romelic agreTve mecnierul-teqnikuri progresis cudi gagebis Sedegia. kulturis deficits
igi fsevdokulturas uwodebs, romelmac CvenSi, WeSmariti kulturis
nacvlad, fexi moikida. pornografiuli kinofilmebi, romlebic Cvens
televiziaSi damkvidrda, fsevdokulturis aSkara gamovlenaa. WeSmariti kultura, misi uwmindesobis azriT, zneobas moicavs. saTnoebis gareSe kulturaze laparaki zedmetia. saTno ki SeiZleba iyos rogorc swavluli, ise uswavleli adamiani. saTnoebasa da codnas Soris aucilebeli
kavSiri ar aris. Cvens saukuneSi _ gveubneba igi _ roca Zalian bevria umaRlesdamTavrebuli, xolo danarCeni ki saSualo ganaTlebiT
arian, vrwundebiT, rom mxolod ganaTleba kulturas ar niSnavs.
es mosazreba zneobisa da kulturis urTierTobis Sesaxeb gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs. didma berZenma filosofosma sokratem gamoTqva azri codnisa da zneobis ganuyrelobis Sesaxeb. amodioda
ra Tavisi filosofiis centraluri principidan codnis obieqturobis
Sesaxeb, Tvlida, rom saTnoeba aris codna anu saTno aris is, vinc icis,
Tu ra aris saTnoeba. es niSnavs, rom SeuZlebelia adamianma icodes, Tu
258
religiis sociologia
ra aris saTnoeba da ar iyos saTno. erTi sityviT, sokrates azriT, saTnoeba da codna erTmaneTisagan ganuyrelia. aseTi iyo sokrates eTikuri
moZRvreba, romelic momdevno saukuneebis eTikurma azrovnebam uaryo.
gairkva, rom codnasa da saTnoebas Soris aucilebeli kavSiri ar aris.
saTno SeiZleba iyos uswavleli kacic da, piriqiT, swavluli ar iyos
saTno. kacobriobis istoriaSi amis magaliTebi sakmaod bevria. magaliTad, faSisturi ideologiis, misi Teoriisa da praqtikis damcvelTa Soris iyvnen maRali klasis mecnierebic, Tumca mcire, magram mainc. misi
uwmindesoba iziarebs eTikur azrovnebaSi kargad dadgenil Teziss codnisa da saTnoebis, saerTod, zneobriobis erTmaneTisagan damoukideblobis Sesaxeb. misi azriT, ganaTleba ar niSnavs kulturas; sxva sityvebiT, rom vTqvaT, zneoba codnisagan ar gamomdinareobs.
marTalia, kulturasa da codnas Soris aucilebeli kavSiri ar
aris, magram avangarduli roli eris sulieri kulturis Camoyalibebisa
da ganmtkicebis saqmeSi, uwinares yovlisa, mainc inteligencias ekuTvnis. misi uwmindesobis azriT, dRes Cvens inteligencias imaze meti pasuxismgebloba ekisreba, vidre TviTon grZnobs. igi unda iqces erisaTvis WeSmariti gzis gamkvlevad, erovnuli mrwamsis, kulturisa da xelovnebis damcvelad da Semqmnelad. mxolod am gziT SeiZleba fsevdokulturis daZleva da WeSmariti kulturis damkvidreba.
adamianis sulierebis krizisi, wers misi uwmindesoba, Cvens droSi
sxvadasxva formiT vlindeba. erT-erT aseT formas warmoadgens kosmopolitizmis qadageba da misi dapirispireba erovnuli faseulobebisadmi. `am bolo dros _ naTqvamia erT-erT saSobao epistoleSi _ xdeba
kosmopolituri ideebis qadageba da erovnuli grZnobebisadmi zogierTTagan gulgrili, zogjer damcinavi damokidebuleba. demokratiis niRabs amofarebuli aseTi adamianebisTvis ratomRac erovnuloba
da patriotizmi karCaketilobas niSnavs da rogorc sazogadoebas,
ise eklesias misgan ganTavisuflebisaken mouwodeben. mowodeba
erovnuli tradiciebisagan ganTavisuflebisa da ucxouris gadmonergvis Sesaxeb marTlac xSirad ismis Cvens sazogadoebaSi. axalgazrda Taobis erTi nawili, romelsac bundovani da zerele warmodgenebi aqvs mowinave kapitalisturi qveynebis cxovrebis wesis Sesaxeb, cdilobs Tavi
gamoiCinos sakuTari erovnuli tradiciebis lanZRviT da yovelgvari
ucxouris mowonebiT. xSirad gaigonebT saukuneebis manZilze damkvidrebuli qarTuli sufris wesebis lanZRvas, sakuTari dedis ginebas, homoseqsualizmis legalizaciisaken mowodebas da a.S. bevri maTgani saswavlo da samecniero reformebis niRbiT angrevs umaRles saswavleblebsa da samecniero centrebs, xolo TviTon ukeTess verafers gvTava259
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
bisa da demokratiis saxeliT iniRbeba. masobrivi informaciis saSualebebs didi rolis Sesruleba SeuZliaT adamianis sulieri aRzrdis,
codvebisagan gawmendis saqmeSi. magram Tu igi Tavisi mowodebis simaRleze ar dgas, maSin igi TviTon xdeba adamianebis _ gansakuTrebiT axalgazrda Taobis _ sulierebis gabinZurebis wyaro. amJamad qarTuli masobrivi informaciis saSualebani am mimarTulebiT uaryofiT rols asrulebs. misi uwmindesoba gulistkiviliT aRniSnavs, rom samwuxaroa,
roca televizia da masobrivi informaciis gavrcelebis saSualebanic yovelgvari moridebis gareSe aCveneben sazogadoebas sulieri
dacemis gamaognebel scenebs, Zaladobasa da sazarel mkvlelobebs
da amiT angreven CvenSi RvTis mier dadgenil zRudeebs. zogierTebi
amas ukompleqsobis damkvidrebas uwodeben, rac, martivad rom
vTqvaT, ugunurebaa. aseTi saxiT SemoTavazebuli WuWyi qvecnobierad
ileqeba adamianis, gansakuTrebiT mozardisa da axalgazrdobis fsiqikaSi da Semdeg sakuTar cxovrebaSi, viTarebis Sesabamisad, Tavadac
eflobian masSi.
misi uwmindesoba Tvlis, rom sityvis Tavisufleba unda iyos yovelgvari diqtatis gareSe. magram Tavisuflebas garkveuli sazRvrebi
aqvs. igi adamianis sulieri samyaros kaTarziss unda emsaxurebodes. man
unda dagmos boroteba, znedacemuloba da yovelmxriv xeli Seuwyos sazogadoebaSi moraluri principebis damkvidrebas. presis Tavisufleba
mxolod am farglebSi SeiZleba. CvenSi ki amJamad damkvidrda e.w. Tavisufleba anu principi: yvelaferi nebadarTulia...am zRvardaudebeli Tavisuflebis saxeliT dRes urcxvad gvTavazoben garyvnilebis
legalzacias, bavSvebis gaxrwnas, uxams kinoproduqcias. SeuZlebelia ar gagaocos Zaladobis, yaCaRobis mkvlelobis propagandam, zogadsakacobrio, erovnuli, zneobrivi da sulieri faseulobebisadmi
upativcemlobam, rac Cvens dabal kulturasa da provincializmze
metyvelebs. amas ar SeiZleba ewodos Tavisufleba; es aris monoba
codvisa da mankierebisa, esaa gza TviTganadgurebisa da sulieri sikvdilisa. axla CvenSi, gulistkiviliT ambobs misi uwmindesoba, sulieri faseulobebis msxvreva warmoebs, namdvil Tavisuflebas TviTneboba da TavaSvebuloba cvlis, romelic ase urcxvad iCemebs Tavisuflebis saxels.
Tavisufali neba RmerTma adamians uboZa, vinaidan Tu adamiani determinirebuli iyos da Tavisufali neba saerTod ar gaaCndes, maSin igi
adamiani aRar iqneba. magram Tavisufleba usasrulo rodia. arian iseTi
adamianebi, romelTac ar esmiT, Tu risi Tavisuflebaa nebadarTuli da
ra aris akrZaluli. iseTebic arian, romlebic maT mier Cadenil borote263
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
las mimarT samarTliani iqneba. aseTia bunebiTi anu RvTaebrivi samarTali. `es is kanonebia _ ambobs sokrate _ romelsac yvela qveyanaSi erTnairad aRiareben... es kanonebi RmerTebma daudgines kacTa ... RmerTebi
samarTlianobas akanoneben ... SeuZlebelia sxva vinmem daakanonos samarTlianoba, Tu ara RmerTma {qsenofonte, mogonebani sokrateze, wigni IV,
Tavi IV, 19-24}. bunebiTi samarTlis Teorias iziarebdnen ciceroni, Toma
akvineli da sxv. isini Tvlidnen, rom sazogadoebrivi samarTali bunebiTi samarTlis mixedviT unda Seadginon, mxolod maSin iqneba igi myari da
yvelasaTvis misaRebi. bunebiTi samarTali, romelic dadgenilia RvTis
mier, erTaderTi swori samarTalia, romliTac saxelmwifo kanonmdebeli organoebi unda xelmZRvanelobdnen. sainteresoa is garemoeba, rom
es koncefcia saqarTveloSic figurirebda, rasac adasturebs ruis-urbnisis krebis {1104} Zeglwera. amave Temas exeba daviT bagrationi wignSi samarTali batoniSvili daviTisa.
misi uwmindesobis zemoaRniSnul citatSi, sadac naTqvamia, rom
qveyanaSi arsebuli kanonebi ar unda ewinaaRmdegebodes RvTisagan
dadgenil kanonebs, ar SeiZleba bunebiTi samarTlis ideis gamoZaxili
ar davinaxoT, rac arsebiTad absoluturi samarTlis moTxovnas niSnavs.
sainteresoa misi uwmindesobis mosazreba xelisuflebis funqciis
Sesaxeb. xelisuflebam, amtkicebs igi, `umTaresi yuradReba calkeul
pirovnebebs, maT yoveldRiur satkivars unda dauTmos, Semdeg ki unda gaiTvaliswinos sazogadoebisa da saxelmwifos interesebi. es iyo
da aris sociologiis erT-erTi urTulesi da sadavo problema. komunistebi saxelmwifos interesebs pirovnebis interesebze maRla ayenebdnen.
es antihumanuri pozicia uSualod gamomdinareobda marqsis moZRvrebidan, rac arsebiTad pirovnebis uaryofas niSnavda. es koncefcia mkacrad
gaakritika ingliselma {warmoSobiT avstrielma} filosofosma karl
poperma. man aCvena marqsis {agreTve platonisa da hegelis} Secdoma am
sakiTxSi da daasabuTa, rom pirvel rigSi sazogdoebivi interesebi ki ar
unda idges, aramed pirovnebisa. pirovnebis ganTavisuflebasa da winsvlas sazogadoebis ganTavisufleba da winsvlac mohyveba. misi uwmindesobis mosazreba pirovnebisa da sazogadoebis urTierTobis Sesaxeb emTxveva k. poperis Tvalsazriss, rac erTxel kidev adasturebs mis mecnierul xasiaTs.
qveyanaSi moqmedi samarTali, romelic RvTiuri samarTlis asli
unda iyos, saWiroa ojaxur wesrigSic aisaxos. ojaxi, misi uwmindesobis
azriT, unda emyarebodes siyvarulsa da urTierTpativiscemas. RvTismoSiSoba, Tavmdabloba, sibrZne, keTilzneoba ... is Tvisebebia, romelic
kargi ojaxis arsebobisaTvis aucilebel safuZvels qmnis. qorwineba,
266
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
cia. mecnierul - teqnikuri progresi, misi uwmindesobis azriT, adamianis sakeTildReod unda warimarTos da ara mis winaaRmdeg. kacobriobis xsnis mTavari mizani aris adamianis gadarCena. adamianisa da qveynis xsna erTmaneTTan mWidrod aris dakavSirebuli; Tu adamiani gadarCeba, masTan erTad gadarCeba misi garemomcveli samyaroc, xolo
Tu igi daecema da sulierad daiRupeba, daiRupeba qveyanac. rwmena, ai
upirvelesi da aucilebeli piroba Cveni gamarTlebisa da xsnisa.
misi uwmindesobis socialur-politikuri ideebidan gansakuTrebul yuradRebas patriotizmi imsaxurebs. erT-erT qadagebaSi naTqvamia,
rom qarTuli suli gansakuTrebulia... gansakuTrebuli madliTaa
dajildoebuli qarTveli kaci, am madls ki, mogexsenebaT, gafrTxileba sWirdeba. Cveni xalxi mosiyvarulea; mas borotebis tareba guliT didxans ar SeuZlia. vinc Tavis gulSi borotebasa da RvarZls
atarebs, is uwinaresad sakuTar Tavs vnebs.
amasTan erTad misi uwmindesoba xazgasmiT aRniSnavs, rom patriotizmsa da nacionalizms araferi saerTo ara aqvT. qristianuli patriotizmi da erovnulobis grZnoba _ wers igi _ sruliad gansxvavdeba
Sovinizmisa da viwro nacionalizmisagan, romelTac safuZvlad nacionaluri ampartavnoba uZevT. qristianuli cnobierebisaTvis ampartavnoba momakvdinebel codvad iTvleba.
misi uwmindesobis uzomo humanizmi da kacTmoyvareoba Cans im werilSic, romelsac igi 1990 wels ugzavnis sabWoTa kavSiris prezidents
mixeil gorbaCovs da sTxovs, rom gaauqmos kanoni sikvdiliT dasjis Sesaxeb da Seiwyalos is axalgazrdebi, romelTac mZime danaSauli ar miuZRviT da Tanac gamosworebis gzaze dganan. iqve naTqvamia, rom cixe ar
asworebs adamians; iq myofni moralurad sul ufro da ufro ecemian. sabWoTa reJimi da ideologia ki Tvlida, rom TiTqos cixe erTgvar
skolas hgavs, saidanac patimari moralurad amaRlebuli gamodis.
dasasrul, aRvniSnavT, rom sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, mcxeTa Tbilisis mTavarepiskoposis, biWvinTisa da cxum-afxazeTis mitropolitis unetaresisa da uwmindesis ilia meoris socialurpolitikuri idebi gamorCeulia Tavisi humanurobiT, patriotizmiT, sazogadoebrivi cxovrebis problemebis Rrma codniT, rac saqarTvelos
nebismieri xelisuflebis mier did mxardaWeras unda imsaxurebdes.
amonaridi sergi avalianis wignidan `sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis ilia meoris msoflmxedveloba~, Tavi III,
Tb., 2013, gam. `meridiani~.
269
kaxa qecbaia
E es sayuradReboa!
vaJa gogoberiSvili
religiis problema sekularizebul sazogadoebaSi
[...] harvardis universitetSi sociologiis cnobili profesori
(postindustrializmis koncefciis avtori) deniel beli ase ayenebs sakiTxs: religiis uflebamosileba imaSi mdgomareobs, rom igi uswrebda
ra win yovelgvar ideologias Tu sekularul rwmenebs, warmoadgenda saSualebas imisaTvis, rom Tavi moeyara yovelive `wmindis sazrisis~ mqoneTaTvis erT adgilsamyofelSi. diurkemic im azrisa iyo, rom religia
swored aseTi `sazogadoebrivi cnobierebaa~. Cven droSi ki, TiTqmis yvela aRiarebs religiis avtoritetis dacemas, am garemoebis axsnas eZieben
adamianze zebunebrivis gavlenis dakargvaSi. namdvilad ki mizezi ufro
realuri da xelSesaxebia. religias Tavidanve axasiaTebda amqveyniuri
sinamdvilis orad gayofis tradicia. iyo yovel saganSi, yovel droSi
raRac wminda (sulieri) da raRac profanuli. religiis dacema unda aRiweros aseT terminebSi: moxda ise, rom ukiduresad SeizRuda sakraluri
sfero, modunda adamianTa Soris mgrZnobiare da afeqturi kavSirebi, e.
i. mokvda RmerTi, anu dairRva socialuri kavSirebi da mokvda TviT sazogadoebac. sekularizaciis wyalobiT religia TandaTan iqca pirovnul saqmed (Bell D. Toward the Great Instauration: Religion and Culture in a
Ppost-Industrial Age, London, 1976).
beli Semdeg ganagrZobs: dasavleTSi religias ori funqcia hqonda:
1. brZola demonurTan da 2. warsulTan kavSiri. kulturam, roca is Seerwya religias (igulisxmeba qristianuli kultura, yovel SemTxvevaSi sekularizaciamdeli), dagmo awmyo warsulis poziciidan da maT erTianobas uSvebda mxolod tradiciebis safuZvelze. amis safuZvelze religiam faqtiurad moicva mTeli dasavluri kultura. ganmanaTleblobam da
sekularizaciam orientaciaSi imgvari Zireuli cvlileba moaxdines XIX
saukunis Sua wlebSi, rom faqtiurad dasavlurma kulturam aqedan ibruna piri demonurisaken. axalma kvleva-Ziebebma (mecnierulma Tu esTetikurma) miakvlies demonuris sferoSi garkveuli saxis SemoqmedebiT
SesaZleblobebs, rac bolos modernizmis fenomeniT gamoixata. demonurTan kulturis am Sexvedram warmoSva Semdeg `esTetikis avtonomiis~
moTxovnac. yvelaferi SeiZleba iyos gamokvleuli, yovelive SeiZleba
mogveces gamocdilebaSi, aqedan ki uaris Tqma warsulze, Tanmimdevrobis gawyveta. modernizmma, rogorc kulturulma moZraobam, daamsxvria
270
religiis sociologia
kaxa qecbaia
namdvil imeds imitom, rom mas ar sjera gamoxsnis, gamosyidvis, ris gamoc ar swams mesiis, kerZod qristes istoriuloba. amgvar mesianizms mivyavarT totalur pesimizmamde da sakacobrio katastrofis aRiarebamde.
qristianuli mesianizmis upiratesoba masTan SedarebiT imaSia, rom
qristianma morwmunem faqtiurad istoriis dasasruli qristes mosvliT
daaTariRa. amitom qristianebi im imediT ki ar cxovroben, rom meored
mosvlis Semdeg daimkvidreben sasufevels, ara, isini pirveli mosvlis
Semdeg ukve cxovroben RvTiur sasufevelSi. qristianis movaleoba
RmerTis winaSe tolfasia misi movaleobisa momavlis winaSe, vinaidan
RmerTi arsebos mxolod `momavlis modusSi~. RmerTis mier dapirebuli
momavali esaa mosvla, romelic awmyosia Caqsovili anticipaciis saxiT.
teqnikuri civilzaciis dawolis sapirispirod eklesia unda warmodges
`noes kidobnad~ socialurad gaucxoebuli xalxisaTvis, adamianis `sulier meurneobaSi~ Careuli mecnierebisa da teqnikis destruqciuli Zalebis winaaRmdeg mis balansad.
moltmanis es koncefcia gaakritika henkem. mas miaCnia, rom drois
is gageba, romelic moltmansa aqvs mocemuli, sruliad gamoricxavs adamianis Tavisuflebas _ sekularuli sazogadoeba, sekularuli istoria,
romelTa namdvil subieqts warmoadgens adamiani, arseboben mxolod im
niSniT, rom isini RmerTisgan dacilebuli arian, rogorc codvis Sedegi.
sekularizaciaze saubrisas saqmis ori viTarebaa gasarCevi: 1. rodesac sekularizaciis procesi bunebrivi istoriuli gziT warimarTeboda, da 2. rodesac sekularizacia revouciuri dekretebiT ganxorcileda. oriode sityviT ar SeiZleba ar aRiniSnos isic, Tu rogor aisaxa
ruseTis imperiis sinamdvileSi `ganmanaTlebluri sekularizacia~ da ra
Sedegi iqna dafiqsirebuli. am mimarTulebiT saTqmeli yvelaze saRad
isev dostoevskim Tqva: rodesac RmerTis avtoriteti msobrivi masStabiT Seilaxa im zomamade, rom faqtiurad `RmerTi mokles~, istoriis romeliRac monakveTSi `yvelaferi nebadarTuli armoCnda~. am mdgomareobaSi kacobriobis datoveba aRiqmeba did tragikulobad. nuTu marTla
yvelaferi nebadarTulia? nuTu marTla RmerTisagan Tavis daxsna sazogadoebriv anarqias moaswavebs? es kiTxvebi awvalebdnen dostoevskis, am
kiTxvebma bevri daafiqra XIX saukuneSive, am kiTxvebs daubrundnen dRes
dasavleTis kulturis mesveurni. ecxovreba Tu ara kacobriobas uRmerTod _ aq iyris Tavs yvela kiTxva.
socialisturi gardaqmnebis da `kulturuli revoluciis~ droSiT
bevri istoriulad Rirebuli, kacobriulad mniSvnelovani movlena Seilaxa, `Seuracxyofil~ iqna. rodesac `saqmeni RvTisani~ arakompetenturi adamianebis xelSi aRmoCnda, amiT TviT sazogadoeba dazaralda. yove272
religiis sociologia
live, rac RmerTis da religiis saxels ukavSirdeboda, ganadgurebis piras iqna miyvanili, arada xom cnobilia, rom Tu raime Rirebuli mainc
keTdeboda istoriaSi, igi RmerTisa da religiis sanqciis daRs atarebda. navaraudevi iyo, rom RirebulebaTa desakralizacias ar unda miveyvaneT kulturis profanaciamde. Tu raime Rirebuli RmerTis saxeliT
Seqmnila, igi ki ar unda ganadgurebuliyo, aramed xsniliyo rogorc
adamianuri da Camdgariyo adamianis samsaxurSi. cudad gagebulma sekularizaciam ki savalalo Sedegebamde migviyvana _ safrTxe Seeqmna sakacobrio kulturis iseT nimuSebs, romelic saukuneebis manZilze adamianTa namdvili geniis mier iyo Seqmnili.
rodesac mxatvrulad agviweren im adamianis sulier tragedias,
romelic midis Soreul gadasaxlebaSi da Tan miaqvs Tavisi qveynis miwa
sikvdilis dros ukanasknel imedad, es SeiZleba `amaRlebuli~ iyos, magram profanuli cnobiereba `saRi azris~ poziciebidan mainc dascinis am
viTarebas. aseTi profani albaT gverdiTac bevri edga im adamianebs,
vinc Soreuli gadasaxlebis simware gulis uRrmes kunWulebSi ganicades. `ra moxda, didi ambavi, viTom eg erTi muWa miwa uSvelis ganwiruls?~
_ase msjelobda maSinac profani da TiTqos, marTalic iyo. Eesaa mware
simarTle, romlis iqiTac Tu gaixede, SeiZleba dakargo samSoblos
grZnoba, romelsac bunebrivad mosdevs adamianur RirebulebaTa devalvaciac. marTlac, sul erTi araa sikvdilis Semdeg ra miwa dageyreba? Tu
sul erTia, maSin sul erTi aRmoCndeba isic, Tu sad xar da sad icxovreb;
amas bunerivad mosdevs _ `sad ukeT mecxovreba?~ da ... miviReT is, rac
ase arawmindad moCanda Cvens winaparTa TvalSi. Tavisi nebiT `megobarnaTesavT moklebuli~ adamiani ukve mzadaa imisaTvis, rom `dagmos~ axali
garemoc _ misTvis am mxriv myari da Rirebuli aravin da araferi ar yofila. rodesac aseTi cnobiereba masobrivi xdeba, esaa sazogadoebrivad
saSiSi simptomi adamianur RirsebaTa dakarvisa.
aAranakleb damafiqrebelia iseTi viTarebac, rodesac sekularizebuli xelovneba Tu filosofia TviTon daiWers iseT pozicias, rom sakmarisad miiCnevs `Rirebulebebisa da amaRlebulis~ saTavisod Tavisi
Tavis gamocxadebas: mTavaria saerTod ar daikargoso sakraluri. aseTi
pozicia aranakleb iluzorulad gamoiyureba religiasTan SedarebiT,
Tu `SenarCunebuli Rirebulebani~ an ukve arsebul korelats ar gulisxmoben, an sarealizacio daniSnuleba ar gaaCniaT [...]~
amonaridi vaJa gogoberiSvilis wignidan `religiis problemebi
mecnierul-teqnikuri revoluciis pirobebSi~, Tb., 1989.
273
kaxa qecbaia
kiTxvebi gansjisaTvis:
uqmnis Tu ara safrTxes sekularizaciis procesi religiur
identobas?
ra emarTeba tradiciul religiur meinstrims sekularizaciis
dros?
eTanxmebiT Tu ara statiis avtoris mosazrebebs sekularizaciis procesis Sesaxeb (pasuxi daasabuTeT).
274
religiis sociologia
Mmasala gansjisaTvis
Kkaxa qecbaia
kidev erTxel religiuri tolerantobis Sesaxeb
tolerantobaze saubari misadmi miZRvnil naSromTa `bumis~ SemTxvevaSi saintereso sadiskusio Temaa miT ufro maSin, rodesac saqme
religiur tolerantobas Seexeba. SeiZleba iTqvas, rom mis Sesaxeb yvelaferi iTqva da daiwera magram, miuxedavad amisa igi kvlav aqtualur
problemad rCeba. avtorTa erTi nawili masze did, Sors mimaval imedebs amyarebs, miiCnevs ra mas Tanamedrove sazogadoebaSi socialuri
qcevis ganmsazRvrel faqtorad. zogierTi mkvlevari am Temis aqtualizebas dasvluri msoflmxedvelobis mzard gavlenas miawers da masSi e.
w. gapiarebul movlenas xedavs. nawili ki problemis siRrmiseul analizs aZlevs upiratesobas da moTminebiT ikvlevs Tu ra fenomenia igi
da `rodis da rogor unda viyoT tolerantulni?~ (i. habermasi).
ama Tu im qveynis istoriuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT tolerantobis gageba sxvadasxva kulturebSi gansxvavebulia. ase magaliTad,
frangul kulturaSi igi ZiriTadad sityvis Tavisuflebas ukavSirdeba,
inglisurSi _ yovelgvari protestis gareSe nebismieri pirovnebis miRebis mzaobas, CinurSi _ sxvebisadmi sulgrZelobas, arabulSi _ patiebas, rusul kulturaSi es sakiTxi jer kidev bundovanebiTaa moculi.
qarTul kulturaSi moyvasis siyvarulia dominanti da a. S.
zogadad tolerantoba socialuri, kulturuli da religiuri
terminia. mas eTanadeba `Semwynareblobis~ cneba, rac upirvelesad
sxvaTa azrebisa da qcevis Sewynarebas niSnavs. tolerantoba yovelTvis
pirovnebis Sinagan TavisuflebasTanaa dakavSirebuli. igi Tavisufali
pirovnuli aqtia, romelic xSir SemTxvevaSi adamianis adamianurobis
ganmsazRvrel faqtoradac ki gvevlineba. igi rogorc adamianis pirovnuli Tviseba, unari sxvebis ara mxolod naklovanebaTa, aramed RirsebaTa miRebasac gulisxmobs.
tolerantoba, rogorc socialuri fenomeni did gavlenas axdens
sazogadoebriv cnobierebaze, mis formirebasa da ganviTarebaze. Tanamedrove sazogadoebaSi igi socialuri politikis Semadgenel mniSvnelovan nawiladac ki gvevlineba. igi rogorc Tanamedrove socialuri
politikis strategiuli mimarTuleba demokratiuli sazogadoebis
mniSvnelovan monapovradaa miCneuli. tolerantobis gareSe Zneli warmosadgenia Tanamedrove Ria, demokratiuli sazogadoebis mSenebloba,
amitomac tolerantuli cnobierebis formirebas didi yuradReba eq275
kaxa qecbaia
ceva.
Cveulebriv, sazogadoebriv-politikuri aspeqtiT termin tolerantobas orgvari mniSvnelobiT moiazreben. erT SemTxvevaSi igi arasasurveli movlenebis mimarT moTminebis politikas niSnavs. tolerantobis amgvari gageba XIX saukunidan momdinareobs. arasasurvel movlenaSi iseTi ram igulisxmeba, romelic aucilebel akrZalvas ar saWiroebs, magram kontrolsa da koreqtirebas eqvemdebareba. saxelmwifo politikis rangSi tolerantobis es tipi XIX saukunis safrangeTSi Camoyalibda klasikuri franguli reglamentarizmis periodSi. maSin tolerantuli midgomis obieqti `prostitucia~ gaxda. is oicialurad aRiarebuli profesia ar iyo, magram kontrolisa da profilaqtikis mizniT
mis mimarT Semwynarebluri pozicia iqna gamovlenili. (am dros gaCnda
safrangeTSi e. w. `Sewynarebis saxlebi,~ romelic faqtobrivad legalizebuli saroskipoebi iyo).
tolerantobis meore gageba XX saukunis movlenaa. masSi sxvadasxva saxis umciresobaTa mimarT tolerantuli damokidebuleba igulisxmeba. aseT viTarebaSi tolerantoba ideologiis saxes iZens, romelic
umeteswilad sxvadasxva saxis umciresobebisa da umravlesobis urTierTobis maregulirebeli formaa.
tolerantobis Sesaxeb am mcire eqskursidan naTlad Cans, rom tolerantobis cneba mravali sxvadasxva plastebisagan Sesdgeba, rac misi
urTierTgansxvavebuli aspeqtiT ganxilvis SesaZleblobas iZleva. tolerantobis sxvadasxva plasebs Soris gansakuTrebuli mniSvneloba religiur tolerantobas eniWeba.
sityva `tolerantoba~ XVI saukuneSi laTinur da frangulenovan
literaturaSi damkvidrda da Tavidanve religiur-konfesiur ganxeTqilebas daukavSirda. aqedan momdinare man upirvelesad sxva religiur
aRmsareblobaTa mimarT Semwynareblobis mniSvneloba SeiZina.
tolerantoba inglisur enaSi (toleranse) ganixileba rogorc
qcevis norma, rogorc sikeTe. laTinurSi ki (toleracione) samarTlebrivi aqtia. Tumca am enaSi mas ramdenime urTierTgadamfaravi mniSvneloba aqvs. kerZod igi niSnavs 1.amtanobas, 2.Semwynareblobas da 3.dasaSveb gadaxras normidan.
religiuri tolerantobis SemTxvevaSi sakiTxi aseTnairad dgas:
religiuri tolerantoba TavisTavadi mniSvnelobis mqone religiuri
cnebaa Tu samarTlebrivi. swored am punqtSia winaaRmdegoba. am azriT
moteskiem erTmaneTisaan ganasxvava Semwynarebloba (zneobrivi qceva)
da Sewyalebis aqti (samarTlebrivi kateoria). religiuri tolerantobis filosofiur dasabuTeba mocemulia spinozasTan (eTikur-ontolo276
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
E
es sainteresoa
religia da sporti
religiis sociologia
baSi. amgvari ganwyobiT ki warmatebebi garantirebuli iqneboda. amgvari ram aq jer aravis gaukeTebia da klinsmanis moqmedebam bevri miTqmamoTqma gamoiwvia.
evangeluri eklesiis pastorma miqael vervainma amis Taobaze Ria
weriliT mimarTa iurgen klinsmans da klubis generalur direqtor
uli hioness. am weriliT pastori aprotestebda `baiernis~ sawvrTnel
bazaze budas qandakebebis dadgmas. igi moiTxovda, rom nacvlad budas
qandakebisa am adgilze qriatianuli jvari daedgaT.
werilSi pastori aRniSnavda, rom igi rogorc gulSematkivari
`gaognebuli da imedgacruebulia~, budas qandakebis dadgmis faqtiT,
maSin rodesac qristianuli simboleobi TiTqmis gandevnilia sajaro
sferos yoveldRiuri cxovrebidan.
pastori Seaxsenebda `bairenis~ mTavar mwvrTnels, rom qristian
fexburTelebs akrZaluli aqvT TavinT saTamaSo formaze qristes gamosaxulebis gamosaxva da am dros maTTvis budizmis Tavs moxveva, maTi
qrstianuli msoflmxedvelobis Seuracxyofaa da meti araferi. amasTan
fexburTelebs aqvT ufleba maTTvis mniSvnelovani religiuri simbolebis sajaro demonstrireba moaxdinon. miT ufro gasaTvaliswinebelia, rom `jvari exmareba qristianebs gamarjveba da damarcxeba iseTnairad aRiqvan, rom aman xeli Seuwyos maT suler ganviTarebas~. `baiernis~ sawvrTnel bazaze budas qandakebis dadgmas pastorma qristiani
fexburTelebisa da gulSematkivarTaTvis `silis gawvna~ uwoda. misi
azriT, amgvari ram gulSematkivarTa gaxleCvas gamoiwvevs, romelTa
Soris umavleoba qriatiania.
samwauxarod, `baiernSi~ klinsamanis samwvrTnelo saqmianoba uiRblo gamodga. Tumca Zneli saTqmelia iyo Tu ara ara amis mizezi budizmi?
kiTxvebi gansjisaTvis:
unda aterebdnen Tu ara saTamaSo moedanze sportsmenebi religiur simbolebs? (pasuxi daasabuTeT).
Tqveni azriT, sportsmenis warmateba an warumatebloba aris
Tu ara damokidebuli mis religiur rwmenaze? (pasuxi daasabuTeT).
Tqveni azriT, ra kavSirSia religia da sporti erTmaneTTan?
(pasuxi daasabuTeT).
moamzadeT prezentacia an essei Temaze: religia da sporti.
281
kaxa qecbaia
282
religiis sociologia
XIV leqcia
Tema: globalizacia da msoflio religiebi
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
globalizacia, vesternizacia, amerikanizacia, makdonaldizacia, adtaptacia, antiglobalizmi da kriticizmi, sakuTari alternativa, samoqalaqo religiebi.
Sesavali
globalizaciis procesi sazogadoebriv da adamianur urTierTobaTa TiTqmis yvela sferoSi aRwevs da xSir SemTxvevaSi srulad moicavs
socialuri realobis mTel speqtrs. amdenad globalizaciis cnebis Sinaarsi Zalian tevadia.
erT-erTi ZiriTadi faqtori, romelmac termin `globalizaciis~
warmoSoba ganapiroba kulturaTa urTierTzegavlenaa, romelic, Tavis
mxriv, mudmivad progresirebadi procesia. ukanaskneli saukuneebis ganmavlobaSi es procesi ufro gaZlierda da axal-axali siRrmeebi da aspeqtebi SeiZina, xolo bolo dros ganviTarebulma movlenebma am pro283
kaxa qecbaia
284
religiis sociologia
1. globalizacia da msoflio religiebi
(qristianoba, iuidaizmi, budizmi, islami,
sxavadasxva aRmosavluri religiebi)
globalizaciis procesisadmi yvela religias sakuTari pozicia gaaCnia, Tumca realuri mdgomareobis logikur-istoriuli analizi xSir
SemTxvevaSi mravali gavrcelebuli azris sapirispiros mtkicebis saSualebas iZleva. am SemTxvevaSi mxedvelobaSia is faqti, rom gasuli saukunis meore naxevarSi dasavleT evropis TiTqmis yvela qveyanaSi yovelgvari globalizaciis gareSe damyarda sekularuli Rirebulebebi, rom araferi vTqvaT e. w. komunisturi samyaros qveynebze, romlebic ara marto
sekuralizebuli, aramed mebrZoli aTeisturi qveynebi iyvnen, rac verafriT ver daukavSirdeba globalizaciis process. aq sekularizaciis
procesi nacionaluri kulturebis ganviTarebis logikis kvaldakval
mimdinareobda. amitom am SemTxvevaSi arareligiurobas globalizacias
ver davabralebT, Tumca imasac ver vityviT, rom igi gavlenas ar axdens
masze.
Znelia Tqva, rom globalizaciis faqtorebi (garkveuli an mTeli
rigi) SeiZleba umeteswilad xels uwyobdes religiurobis zrdas, damkvidrebuli tradiciuli religiuri institutebis arsebobasa da funqcionirebas sazogadoebriv cxovrebaSi. globalizacia ar niSnavs ureligiobas (magaliTad, ojaxuri Rirebulebebis propaganda, evropaSi islamis gavrcelebisaTvis xelis SeSla da sxva). SeiZleba iTqvas, rom globalizaciis procesi sazogadoebriv urTierTobebSi sekularuli sistemis relativizebas axdens. amdenad, igi ki ar angrevs religiur cnobierebas, aramed cvlis mas, sazogadoebaSi misi mdgomareobis koreqtirebas
axdens. amitom am procesisadmi yvelaze mwvaved da adekvaturad reagirebas religia axdens.
Tavis mxriv, globalizaciasac aqvs sakuTari `sulieri~ safuZvlebi. aseTia religiuri RirebulebiTi sistema da amerikuli sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli religiis roli eris cxovrebaSi (igi Seqmnilia
protestantizmis, ZiriTadad kalvinizmis wiaRSi XVIII s-Si), romelsac
ramdenime ZiriTadi niSani aqvs: 1) amerikuli normis mniSvnelovani mxarea religiuri organizaciis realuri Tanasworoba saxelmwifos winaSe.
amitomac amerikaSi miuRebelia saxelmwifoebrivad privilegirebuli
denominaciis arseboba (saxelmwifo arc erT religiur organizacias ar
uwevs aranair politikursa da finansur daxmarebas da amave dros arc
xels uSlis maT sakuTari misiis ganxorcielebaSi). 2) religiuri cxovrebis nebayoflobiTi xasiaTi da sazogadoebisa da saxelmwifos arsebobis
285
kaxa qecbaia
demokratiuli formis pirveladoba. 3) amerikuli religiuri cxovrebisaTvis damaxasiaTebeli religiuri principi, romelic sul ufro da ufro normis saxes iZens _ demokratiis principebisa da adamianis uflebebis ayvana (ufro sworad miaxloeba) religiuri principis doneze. religia demokratiuli da samoqalaqo Tavisuflebis sulieri matarebeli
xdeba. 4) ojaxuri Rirebulebebi naklebad eqvemdebareba gadafasebasa da
gadaazrebas. 5) wina planze wamoiweva socialuri tolerantobis, qvelmoqmedebis roli, rac ukana planze gadaswevs ritualebsa da asketizms.
6) perspeqtivaSi _ piradi pasuxismgeblobis kultivireba da morwmunis
Tavisufali arCevanis rolis zrda da misadmi pativiscema. SeiZleba iTqvas, rom yovelive es globalizaciis sulier safuZvlebs warmoadgens,
anu religiur Seferilobas aZlevs mas, rac imas niSnavs, rom globalizacia mTlianad ar aris daclili religiurobisagan, Tumca es ar aris tradiciuli gagebiT religiuroba da religia. globalizacia, am azriT, Tavad warmoadgens raRac `axal religias~ da swored am punqtSi iwvevs igi
SeSfoTebas da misTvis winaaRmdegobis gawevis survils. Tumca faqtia,
rom yovelive amis paralelurad amerikaSi dResac arsebobs gavleniani
qristianuli konfesiebi, romlebic konservatiul saRvTismetyvelo Sexedulebas emyareba. ase rom, realoba metad rTuli da antinomiuria,
rogorc ityvian, `aq yvelaferi satanur grigalebSia gaxveuli~ da yovelives gaazreba da saTanado doneze Sefaseba xSir SemTxvevaSi SeuZlebelia.
globaluri Rirebulebebi TavianT gzas ufro advilad maSin ikvlevs, rodesac tradiciuli kulturebi kriziss ganicdis. amitom globalizaciaze aranakleb saSiSi unda iyos tradiciuli kulturebis krizisi da degradacia. garda amisa, globaluri Rirebulebebi angrevs iseT
politikur ideologiebs, romlebic religiasTan aris kavSirSi. amitom
am procesisadmi adekvaturi reaqcia iseT religiebs aqvT, romlebic naklebad aris politizirebuli. aseT viTarebaSi Cndeba globalizaciis
axali saxe _ globalizacia religiuri niSniT anu religiuri globalizacia. wesiT globalurobis pretenzia yvela religias unda hqondes,
magram am SemTxvevaSi `bunebriv religiebs~ enacvleba `xelovnuri religia~, romelsac globalurobis meti pretenzia aqvs. ase rom, axali cnebis _ `Tanamedrove globaluri religiurobis~ erTaderTi niSani, romelic aSkarad gamokveTilia, jerjerobiT aris religiis deteritorializacia. nebismieri religia sakuTar momxreebs poulobs iq, sadac is istoriulad arasodes ar yofila da xSir SemTxvevaSi tradiciul gavrcelebas kargavs regionebSi. religiur SexedulebaTa pluralizmi da ekleqtizmi vrceldeba ara marto sxvadasxva sazogadoebebis, aramed mor286
religiis sociologia
wmuneTa individualuri cnobierebis donezec. yovelive amisadmi adamiani, miT umetes morwmune, SeuZlebelia gulgrili iyos. adamianebs ar SeuZliaT ar gamoTqvan TavianTi protesti, rodesac maTi interesebi iCagreba.
globalizacias moaqvs ara marto sikeTe, aramed Zalze mtkivneuli
cvlilebebi da axali problemebi. amitomac igi ar saWiroebs arc apologias da arc zedmet kritikas. es aris Cvengan damoukidebeli procesi,
romlis SeCereba Cven ar ZalgviZs. dRes es procesi aris ara marto faqti, aramed moqmedebis realuri programa, romelTanac mimarTebis mravali saxeoba arsebobs. garkveuli mecnierebebi aRwers mas, filosofia mis
gagebas cdilobs, xolo religia _ religiur aRqmas, SegrZnebas. amdenad, religia yvelaze metad kritikulia am procesisadmi.
globalizaciisa da religiis urTierTobis problema calke mecnieruli kvleva-Ziebis sagania. amjerad Cveni interesis obieqtia globalizaciaze reaqciis ZiriTadi tipebi religiur sferoSi. kerZod, ra mimarTebaSia am procesTan msoflio religiebi? rogoria maTi pozicia da
SesaZlebelia Tu ara am mxriv garkveuli kanonzomierebis dadgena? am sakiTxTan dakavSirebiT arsebul mecnierul gamokvlevebze dayrdnobiTa
da faqtobrivi analizis safuZvelze ZiriTadad sami pozicia ikveTeba: 1)
globalizaciis procesisadmi sruli adaptacia; 2) antiglobalizmi da
kriticizmi; 3) sakuTari alternativa; sxvadasxva doziT TiToeuli maTgani TiTqmis yvela religiaSi SeimCneva. msoflioSi mravali magaliTi
arsebobs imisa, rom aSS-sgan daSorebuli sazogadoebis warmomadgenlebi
yovelgvari seriozuli winaaRmdegobebis gareSe axdenen adaptacias
globaluri Rirebulebebisadmi maT Soris religiis sferoSi. am mxriv
adaptaciis maRali xarisxiT gamoirCeva budizmi. amis mizezad religiis
socialuri rolis wina planze wamoweva saxeldeba. Tumca adaptacia am
SemTxvevaSi gulisxmobs tradiciuli religiis SenarCunebas da mis evolucias globaluri procesebis mimarTulebis gaTvaliswinebiT (samxreT korea, iaponia, indoeTi, tailandi). Tumca budizmis SigniTac aris
am procesisadmi totaluri winaaRmdegobebis niSnebi (magaliTad, zogierTi budisturi qveyana, romelic cdilobs tradiciuli Rirebulebebi
SeinarCunos izolaciis politikis gziT). globalizacias seriozul winaaRmdegobas uwevs islamuri qveynebis umravlesoba (gamonaklisia malaizia, indoeTi, romlebic ixrebian globalizaciisken. am mxriv bolomde
gaurkvevelia TurqeTis bedic). islamSi, rogorc religiaSi, Zevs is, rac
principulad SeuTavsebelia globalizaciasTan, demokratiaze globalistur warmodgenasTan. es aris islamis mimdevaris cxovrebis gansazRvruli wesi; rac Seexeba marTlmadideblobas, aq globalizaciis pro287
kaxa qecbaia
cesisadmi araerTgvarovani damokidebuleba SeiniSneba. Tumca mTlianobaSi igi mas ewinaaRmdegeba. magaliTad, ruseTi, romelic Sinagani bunebiT arareligiuri qveyanaa. amis mimaniSnebelia Tundac milionobiT
udedmamo bavSvis arseboba, rac tradiciuli qristianuli Rirebulebebisadmi ruseTis `erTgulebis~ niSania. am procesisaTvis ruseTis damokidebulebas axasiaTebs realobis ignorirebis tendencia, romelic winaaRmdegobaSia gadazrdili da romelsac seriozuli ideuri safuZveli,
garda bizantizmisa, ar gaaCnia. yovelive amis mizezi albaT ruseTis istoriuli gzis TaviseburebaSia saZebni. kerZod, saukuneebis ganmavlobaSi eklesia brmad emorCileboda saxelmwifos da masSi reformatoruli
moZraoba TiTqmis ar arsebobda. 80-iani wlebis bolomde globalizaciis
procesis mowinaaRmdege iyo komunisturi sistema da ideologia. mis winaaRmdeg brZolaSi dasavleTi mzad iyo daecva nebismieri religiuri
cnobiereba. amjerad am ideologiis kraxis pirobebSi am saqmes akeTebs
islami.
aRsaniSnavia is garemoebac, rom ara marto erTi religiis, aramed
erTi sazogadoebis SigniTac ar aris calsaxad SemuSavebuli pozicia
globalizaciis mimarT. aseT SemTxvevaSi araeTikuria, rom sazogadoebis erTi nawili (vesternizebuli segmenti) aswavlides sxvebs, Tu rogor
sworad irwmunos RmerTi. am SemTxvevaSi aucilebeli ar aris yvela gaxdes proamerikuli; ubralod sasurvelia da mniSvnelovani damoukidebeli arCevanis gakeTeba kulturaTa mozaikur simravleSi erTianobis sasargeblod. Tanamedrove mkvlevarebi Tvlian, rom religiaze globalizaciis gavlenis sakiTxi erT-erTi met-naklebad Seswavlili da prognozirebadi problemaa. igulisxmeba ucxouri gamokvlevebi. Tumca amasTan
dakavSirebiT Seqmnili situacia araerTgvarovania. ganicdis ra globalizaciis mzard gavlenas, sxvadasxva religiebi masTan Tanaarsebobis
TavianT variantebs (mSvidobiani an arc Tu ise mSvidobiani) gvTavazobs.
globalizacia erTiani, zogadsakacobrio RirebulebaTa sistemis
Seqmnas gulisxmobs, romlis safuZvelSi dgas individi, rac, Tavis mxriv,
ar emTxveva calke aRebuli religiebis ganwyobilebas, romlisTvisac
morwmuneTa interesebia prioritetuli. globalizacia ki amoglejs mas
am konteqstidan da axdens mis konsolidirebas zesazogadoebriv, globalur doneze. aseTi modelis pirobebSi individi aucileblad kargavs
interess sakuTari, ufro viwro religiuri identurobisadmi. Tumca
konfesiuri, eTnikuri da kulturuli identurobis saboloo gaTqvefis
an gaqrobis daSveba SeuZlebelia. raRac amis msgavsis varaudi ase Tu ise
SesaZlebelia, oRond globalizacia ar daiyvaneba mxolod individis
problemebze. garda amisa, sainteresoa sakiTxi globalizaciisa da rwme288
religiis sociologia
nis urTierTmimarTebis Sesaxeb. unda iTqvas, rom zogadad globalizacia ar ewinaaRmdegeba rwmenas, radgan rwmena TavisTavad ar aris aucileblad gansazRvruli romelime konkretuli religiuri kulturisadmi kuTvnilebiT. problemebi Cndeba maSin, rodesac religiur matricaze
globalizaciis dadeba xdeba. globalizacia ar SeiZleba morgebuli
iyos yoveli civilizaciis specifikas, Tumca misi mTlianad ignorireba
mas ar SeuZlia. miuxedavad amisa, igi aSkarad monawileobs adamianebs Soris normatiul urTierTibebSi da bunebrivia gavlenas axdens morwmune
adamianze gansakuTrebiT maSin, rodesac es ukanaskneli Tavisi religiuri organizaciis wiaRSi ver poulobs Tanamedroveobis mwvave problemebis racionalur gagebas. aseT viTarebaSi globalizacia avlens pretenzias erTgvari `saero religiisa~, romelic adamianebs Tanamedrove samyaroSi cxovrebis optimalur variants sTavazobs da stimuls aZlevs sazogadoebis Semdgom sekularizacias. is zesazogadoeba, romelic mis
ideologiaSia Cadebuli, religiur legitimacias, religias, rogorc
sistemis Semqmnel sawyiss, ar saWiroebs. religiis roli masSi dayvanilia iseTi sakiTxis daregulirebaze, rogoricaa ojaxis, moralisa da
samyaros Teosofiuri xedva. oRond es tendencia mkacr winaaRmdegobaSia im situaciasTan, rodesac xdeba religiis SeWra politikis sferoSi
(mag., islami) da, piriqiT, faqtia, rom islami politikisagan ganuyofelia da misTvis es tradiciulia. am viTarebiT xasiaTdeba qristianuli
konfesiebic, induizmi. garkveuli azriT, apolitikur xasiaTs avlens
budizmi. miuxedavad am faqtebisa, religias yovelTvis axasiaTebs saero
saqmeebiT met-naklebi angaJirebuloba. Tavis mxriv politikasTan ganuyofel kavSirSia globalizaciac da es kavSiri ukve politikuri niSnis
mqonea. globalizaciaze religiuri reaqcia, SeiZleba iTqvas, aris nawili urTierTdakavSirebuli saerTo pasuxebis paradigmisa mis gamowvevaze.
yoveli religia globalizaciis sakuTar xedvas gvTavazobs da TiToeul maTganSi ZiriTadad Cadebulia TviTgadarCenisa da TviTSenarCunebis ideebi da gzebi. erTi damajerebeli negatiuri an pozitiuri pozicia ar arsebobs. rogorc zemoT iyo aRniSnuli, dominanturia sami ZiriTadi pozicia: adaptacia, brZola da sakuTari alternativa. globalizaciis ideisadmi met-naklebi adaptaciiT gamoirCeva protestantizmi.
protestantebi TavianT Tavs globalizaciis monawileebad Tvlian. am
tipis adaptaciisaTvis did Zalebs xarjavs kaTolicizmi, romelic misadmi frTxili damokidebulebiT xasiaTdeba. igi mas ramdenime moTxovnas uyenebs, romelTa Soris erT-erTi principuli moTxovnaa `globalizacia marginalobis gareSe~. globalizaciaze adaptaciis maRali xaris289
kaxa qecbaia
xiT budizmTan erTad induizmi gamoirCeva. misi mimdevrebi masSi veranair safrTxes ver xedaven. adaptacias aq aqvs asimilaciuri xasiaTi. aRmosavleTis religiebi advilad axdens globalizaciis ideis inkorporirebas sakuTar Teosofiur msoflmxedvelobaSi. daaxloebiT aseTi pozicia
aqvT maT iudaizmisa da qristianobis mimarTac; globalizacia maT ara
marto xels ar uSlis, aramed, piriqiT, zogjer is SeiZleba sakuTari simarTlis argumentadac gamodges. garkveuli azriT, analogiuri pozicia uWiravs evraziul warmarTobasac, romelSic TandaTan mkvidrdeba
gansxvavebuli msjelobebisa da dialogis mimarT moTmineba; aq ufro
tradiciulad SeiZleba miCneul iqnes arqauli religia.
globalizaciis aRqmasTan dakavSirebiT ufro meti sirTuleebi
axasiaTebs islamsa da marTlmadideblobas. islamTan mimarTebaSi amas
politikuri axsna aqvs. kerZod, igi ukavSirdeba gamwvavebul winaaRmdegomas dasavleTsa da islamur samyaros Soris. qristianobaSi ki es SeiZleba dakavSirebuli iyos ruseTis statusis dacemasTan; meore axsna am
winaaRmdegobisa dasavleTis mxridan religiuri eqspansiis motivaciaa.
islami globalizacias aRiqvams rogorc dasavleTis qristianobis mcdelobas moaxdinos musulmanuri samyaros transformacia da aqcios igi
sakuTar maginalur analogad. igi globalizaciaSi adreSuasaukuneobrivi dapirispirebuli urTierTobis analogs Wvrets. erTi ram savsebiT
cxadia, kerZod, adaptaciis ganmsazRvreli SeiZleba iyos globalizaciis procesis gardauvalobis gacnobiereba, ise rom igi, rogorc kanonzomieri procesi, ar gaauaresebs cxovrebis wessa da rwmenas. zogierTi religia sakuTar kontr-proeqts gvTavazobs, romelsac `alternatiuli
globalizacia~ SeiZleba ewodos. igi TiTqmis yvela religiaSia mocemuli da aq principulad axali araferi ar aris. yvela religia globaluri
triumfiskenaa mimarTuli. marTlmadideblobis pretenziebi globalur
alternativaze met-naklebad istoriazea damokidebuli. rac Seexeba
`religiur globalizacias~, igi SeiZleba ganxiluli iqnes rogorc didi
globalisturi procesis oponireba da masTan adaptaciisa da dialogis
Taviseburi varianti, rac axasiaTebs induizmsa da warmarTobas. evraziis religiuri ideologiebi ki globalizacias ganixilavs rogorc mocemulobas, faqts, romelTanac mimarTebaSi TviTizolacia damRupvelia.
erTi sityviT, globalizaciisa da religiis urTierToba mravalvariantulia; globalizacia ar niSnavs religiisa da religiurobis gaqrobas, magram, garkveuli azriT, maTi Sereva aucileblad igulisxmeba,
oRond ise, rom aman ar gamoiwvios raRac `saSualo religiis~ warmoSoba.
globalizaciisa da religiis urTierTobis Zalze rTul process SeuZlia sasikeTod gamoaRviZos religiebis SemoqmedebiTi potenciali da
290
religiis sociologia
ubiZgos maT tradiciuli postulatebis ufro adekvaturi da Tanamedrove interpretaciebisaken, rac gardauvali iqneba yoveli religiisaTvis damaxasiaTebeli Tundac TviTSenaxvisa da TviTidenturobisaken bunebrivi miswrafebiT.
da, bolos, saqarTvelos marTlmadidebluri eklesiis pozicia
globalizaciisadmi naTlad aris gamoxatuli sruliad saqarTvelos kaTalikos patriarqis saaRdgomo epistoleSi (Tb., 2006 w.), romelic realobis ignorirebas ki ar axdens, aramed gvTavazobs misadmi gonivrul
midgomas da globalizaciis procesis imgvar gaazrebas, romelic xels
Seuwyobs kulturuli da religiuri identobis SenarCunebas. agreTve
yovelive zemoT aRniSnulTan mimarTebaSi angariSgasawevia is faqti, rom
sekularizacia ar niSnavs religiurobis gaqrobas. garda amisa, gasaTvaliswinebelia isic, rom postkonfesiuri sazogadoebisaTvis damaxasiaTebelia tendencia, romlis arsi imaSi mdgomareobs, rom adamianebi sulieri srulyofilebis miRwevis gza tradiciuli religiuri cxovrebis
wiaRSi RmerTisadmi pirovnuli (individualuri) erTianobisaken swrafvas aniWeben upiratesobas. aseT viTarebaSi globalizaciis procesi individis cxovrebaSi religiis mniSvnelobis aqtualizebas uwyobs xels
da kidev ufro metad daafiqrebs mas absolutze.
erTi ram savsebiT cxadia: globalizaciis procesis paralelurad
xdeba sazogadoebis axali tipis _ transformirebadi sazogadoebis Camoyalibeba, sadac yvela socialuri instituti cvlilebas ganicdis. magaliTad, bolo aswleulSi Seicvala ekonomika, politika, RirebulebaTa sistema da savaraudoa, rom yovelive amis msgavsad Seicvala sazogadoebis religiuri cxovreba. Tanamedrove sazogadoebaSi, romelic maRal teqnologiebsa da samyaros mecnierul midgomas eyrdnoba, moxda
religiis rolis ukana planze gadaweva, ramac mkvlevrebi religiis gaqrobaze aalaparaka. robert belas TqmiT, globalizaciam gamoiwvia `samoqalaqo religiis~ gaCena. Tumca es aris kvazireligiuri loialuroba,
sadac moqalaqeoba religiur Seferilobas iRebs. yovelive es ki postkonfesiuri sazogadoebis cnebis warmoSobas uwyobs xels. sociologebis mixedviT, am tipis sazogadoebaSi wina planze wamoiweva eleqtronuli da kibereklesiis cneba, romelic saboloo jamSi e. w. `virtualuri
religiurobis~ sawyisad moiazreba. Tumca aRsaniSnavia da sanugeSo is,
rom sociologebi yovelive amis Sesaxeb uaryofiT daskvnebs akeTeben da
xazs usvamen im faqts, rom veraferi ver Secvlis RmerTTan adamianis pirovnul mimarTebas, romelic yvelaze kargad tradiciul religiur
cxovrebaSia mocemuli. amitom aseT viTarebaSi zogadi daskvna gansaxilvel sakiTxTan dakavSirebiT SeiZleba aseTi iyos: globalizaciis proce291
kaxa qecbaia
kiTxvebi:
Tqveni azriT, ra aris globalizacia?
daaxasiaTeT globalizaciis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.
Tqveni azriT, globalizaciis pirobebSi Eemuqreba Tu ara safrTxe msoflio religiebs? (pasuxi daasabuTeT).
ra damokidebuleba aqvT msoflio religiebs globalizaciisadmi?
D davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religia da globalizacia~.
momazadeT essei Temaze: `qristianoba da globalizacia ~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
ZiriTadi literatura:
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
z. kiknaZe. eklesia guSin, eklesia xval. Tb., 2002.
i.kalandia, globalizacia da civilizaciaTa urTierTobis
problema, kreb. `filosofiuri Zebani~, t. X, Tb., 2006, red. s.
avaliani.
b. lutiZe, globalizacia: arsi, problemebi, Tb., 2003.
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II, `saaRdgomo epistole~, Tb., 2006.
damatebiTi literatura:
1. q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
2. j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
292
religiis sociologia
3. religiis sociologiis qrestomaTia, m., 1996, (Semdgenni: v. garaja da e. rutkeviCi), (rus. enaze).
4. f. fukuiama, istoriis dasasruli da ukanaskneli adamiani, Tb.,
1999.
5. s. hanTingtoni, civilizaciaTa Sejaxeba?, Tb., 1997.
6. . , ? -
, ., 2001.
7. -, : : 2000-2001, ., 2001.
8. XXI, 8, ., 2005, . . , . .
293
kaxa qecbaia
sakiTxavi masala
kaxa qecbaia
globalizacia da islami
im `siurprizebs~ Soris, romlebic Tanamedroveobam kacobriobas moumzada erT-erTi umniSvnelovanesi globalizaciaa _ procesi, romelic erTferovani globaluri transsazogadoebis Camoyalibebas gulisxmobs. am tipis sazogadoebaSi Semavali adamianebi,
mcire da didi socialuri jgufebi gaerTianebuli iqnebian aramarto saerTo ekonomikiT, aramed e. w. transRirebulebebiT: `demokratiuli faseulebobiT,~azrovnebisa da cxovrebis Sesabamisi wesebiT.
erTgvarovani masobrivi cnobierebisa da cxovrebis erTferovani
wesebis damkvidrebisaTvis zrunva, bunebrivia, rom seriozul winaaRmdegobas awydeba tradiciuli da TviTmyofadi kulturebisa da religiebis mxridan. amerikeli mkvlevrebis mier Catarebuli gamokvlevebis Sedegad dadgenilia, rom globalizaciuri procesebis xelisSemSlel faqtorebs Soris religia erT-erTi umTavresia (sxva faqtorebad miCneulia: patriotizmi, erovnuli usafrTxoeba da tradiciuli morali). sakiTxis religiur sibrtyeze gadatanis SemTxvevaSi saqme tradiciuli
religiuri identobis ucxo, transreligiuri identobiT Canacvlebas
Seexeba, ris mimarT arcerTi tradiciuli relgia gulgrili ver iqneba.
maT Sorisaa islamic.
Seqmnil viTarebaSi yoveli religia globalizaciis sakuTar xedvas gvTavazobs. amiT TiToeuli maTgani TviTgadarCenisa da sakuTari
religiuri da kulturuli identobis SenarCunebisaTvis ibrZvis da Sesabamis gzebsa da saSualebebs eZebs. amitom tradiciul religiebs Soris Znelia erTi damajerebeli absoluturad negatiuri an pozitiuri
poziciis povna. am SemTxvevaSi, rogorc wesi, sami ZiriTadi poziciaa dominanturi: adaptacia, brZola da sakuTari alternativa.
globalizaciis aRqmasTan dakavSirebiT sxva religiebTan SedarebiT ufro meti sirTuleebi islams axasiaTebs. globalizacisadmi isalamis mimarTeba, SeiZleba iTqvas, sxva religiebTan SedarebiT gul294
religiis sociologia
kaxa qecbaia
erTad antimoraluricaa (igulisxmeba pornografia, holivudis filmebi, nakotikebi, Zaladoba da mravali sxva).
islamis mTavari `samizne~ amerikuli Softtpower-ia: islamur RirebulebaTa sawinaaRmdegod ganixileba holivudi Tavisi Tavisufali
cxovrebis wesiT (emociuri licenziiT motivirebuli qceva _ `akeTe is
rac gsurs~ miuRebelia islamis mimdevrisaTvis, romelic mTlianad
RmerTis nebas aris mindobili). amasTanave islami ewinaaRmdegeba globalizaciis iseT gamovlinebas yofiT cxovrebaSi, rogoricaa makdonaldizacia. sakvebis miReba morwmunesaTvis religiuri ritualis tolfasia.
makdonaldizacia ki am ritualis gaufasurebasa da profanacias axdens.
igi ganaTlebis sferoSic aRwevs. rasac e. w. makuniversitetebis qselis
warmoSoba adasturebs. aqedan keTdeba daskvna, rom islamuri kultura
ufro seriozuli ram aris, vidre makdonaldizacia. amgvari faqtebis
fonze kidev ufro SeuZlebeli xdeba isalamis mxridan globalizaciisadmi adaptaciaze saubari, romlis ganmsazRvrelia rom igi, rogorc kanonzomieri procesi auaresebs islamis mimdevris cxovrebis wessa da
rwmenas. albaT, es ase iqneba manam, sanam islamuri samyaro ar darwmundeba imaSi, rom globalizaciuri procesebi religiur rwmenasa da cxovrebis Sesabamis wess xeluxleblad tovebs. risi niSnebi jer-jerobiT ar
Cans.
islamis antiglobalistur tendenciebs zogierTi Tanamedrove
mkvlevari mis religiur bunebaSi eZebs. magaliTad frensis fukuiamas
miaCnia, rom `islamis mowodeba principulad universaluria da yvelas
exeba.~ fukuiama xaz usuvams im faqts, rom yuranSi ar aris rCeulobis
ufleba. amiT islami Sors dgas koleqtiuri pasuxismgeblobis cnebisagan. xolo britaneli mkvlevari ernst gelneri (socialuri anTropologiis warmomadgeneli) Tvlis, rom `islami transeTikuri da transsocialuri fenomenia,~ romelic kidev sxva, axali tipis amgvari fenomenebisadmi absoluturad gulgrili iqneba. islamis transsocialuroba imaSi
vlindeba, rom igi dasavleTisagan gansxvavebiT, sxvadsxva socialur institutebTan SedarebiT upiratesobas aniWebs WeSmaritebas, anu imas,
rac yuranSia gamocxadebuli.
religiis istoriis erT-erTi Tanamedrove gavleniani specialistis karen amstrongis (kaTolikur monasterSi gazrdili) azriT, globalizaciasTan islamis uaryofiTi damokidebulebis mizezi dasavleTis
mxridan, saerTod aRmosavluri, da kerZod, isalamuri samyaros Sesaxeb
arasrulfasovani codnaa. rac dasavleTsa da isalams Soris dialogSi
marTlac mniSvnelovani faqtori SeiZleba iyos. al. menis azriT (XX s-is
cnobili rusi RvTismetyveli, bibliologi, religiaTmcodne, sauliero
296
religiis sociologia
kaxa qecbaia
amJamad igi ganixileba, rogorc islamuri kontr-proeqti. magram amasTan dakavSirebiT unda iTqvas, rom msgavsi ram TiTqmis yvela religiaSia
mocemuli da aq principulad axali da sagangaSo araferi ar aris. yvela
religia xom globaluri triumfisaken miemarTeba.
Tanamedrove mkvlevrebis pasuxi kiTxvaze _ warmoadgens Tu ara
isalamuri globalizacia msofliosaTvis safrTxes, _ uaryofiTia. miuxedavad amisa `isalmuri globalizaciis~ mimarT dasavleTis undobloba ZalaSi rCeba. problemis mogvarebis sxvadasxva variantebidan yvelaze metad mniSvnelovani dialogia. Tanamedroveobis udidesi moazrovnis iurgen habermasis mixedviT, gamosavali komunikaciuri eTikis
damkvidrebaSi unda veZeboT. xolo sociologebis _ piter bergerisa
da Tomas lukmanis azriT, Tanamedrove globaluri samyaros konstruireba garaduvali realobaa. amitom amgvari procesebidan ar unda amovardes islamuri samyaro. am SemTxvevaSi gadamwyveti sityva dasavleTis
keTil nebaze iqneba damokidebuli, romelmac uari unda Tqvas isalamuri samyarosadmi e. w. momxmarebul damokidebulebaze (msoflio energoresursebis daaxloebiT 70% islamur samyaroze modis). islamuri samyarosadmi momxmarblur damokidebulebazea damyarebuli socialuri usamarTlobis is faqti, romelic globalizaciur procesebs axasiaTebs da
romelic qveynebis ranJirebas, gamorCevas axdens. rac Tavis mxriv SeuTavsebelia demokratiulobis principebTan.
islamurma samyarom kargad uwyis, rom globalizacias moaqvs ara
marto sikeTe, aramed Zalze mtkivneuli cvlilebebi da axal-axali
problemebi. amitomac igi ar saWiroebs arc apologias da arc zedmet
kritikas. es Cvengan damoukidebeli procesia, romlis SeCereba islams
ar ZaluZs. dRes es procesi aris ara marto faqti, aramed moqmedebis realuri programa, romelTanac frTxili da gaazrebul midgomasTan erTad zogjer sakuTari radikaluri poziciebis dafiqsirebaa saWiro. rasac akeTebs kidevac islami.
298
religiis sociologia
sakiTxavi masala
A
aleqsandre meni
marTlmadideblobis socialuri koncefcia
cnobilia, rom protestantizms, magaliTad, Tavisi socialuri
doqtrina aqvs da amJamad protestantma konservatorebma imis Sesaxeb
daayenes sakiTxi, rom qristiani unda Caerios politikaSi. isini miiCneven, rom saxelmwifosagan eklesiis gamoyofa yalbi ideaa da politikaSi
CarTva aucilebelia. maT mxars amerikeli milionerebic uWeren. Cemi azriT, sworia politikuri cxovrebis sulieri RirebulebebiT gansazRvra, magram es abstraqtuli ideaa. konkretul cxovrebaSi aRmoCndeba,
rom nebismieri politika, memarjvene Tu memarcxene, yalbia, siyalbis
niSnis matarebelia. tyuilubralod ar mboben, rom politika binZuri
saqmea. politika saSinlad pragmatulia. mas ar ainteresebs adamiani, misi sazrunavi mxolod interesebia. politika, rogorc wesi, amoraluria:
`gamarjvebulebs ar sjian~ da Semdeg `istorikosebi yvelafers gamarTlebas mouZebnian...~ amerikeli qristianebi, romlebic axla TavgamodebiT miiswrafvian politikaSi, aucileblad gaisvrebian, rac ukve dawyebulia, amitom cnobili mqadageblebi, iseTi, rogoric bili gremia, wvaloben. maT surT, rom gavlena hqondeT sazogadoebaze (rac kanonzomieri da marTebulia), magram, meore mxriv, rodesac maT politikuri intrigebis xorcsakepSi atareben, isini grZnoben, rom, ubarlod, eSmakis klanWebSi aRmoCndnen.
Tavidan protestantebi fiqrobdnen, rom yvelas bedi winaswar
dadgenilia. arian rCeulebi, xolo xarT Tu ara rCeuli, amas imis mixedviT gaigeb, Tu rogor gimarTlebs cxovrebaSi, amitom yvelam Tavisi vali muxlCauxreli SromiT unda moixados (am SemTxvevaSi me gaubraloebiT vsaubrob). amiT protestantizmma kapitalisturi sistema Seqmna, yoveli SemTxvevisaTvis, kapitalis ideis formirebaze iqonia gavlena.
kaTolikuri sistema miwyiv modificirebaSia, mudmiv ZiebaSia, materialuri resursebis samarTliani ganawilebis modelisa da socialuri
struqturis optimaluri variantis Seqmnas cdilobs. magram Tuki Cven
obieqturebi viqnebiT, SevniSnavT, rom politekonomiis, marqsizmisa da
socialuri politikis sferoSi kaTolike ber-monazonTa da RvTismetyvelTa fundamenturi naSromebis miuxedavad, saboloo koncefcia kaTolicizmSi SemuSavebuli ar aris. arsebobs dokumentebis nakrebi sa299
kaxa qecbaia
religiis sociologia
ver igeben da a. S. mas ar pasuxobdnen. ai, maSin man dawera: `TqvenTvis cotaa 14 dekemberi, wyaldidoba peterburgSi~. arqimandriti dasajes. rusul eklesias taZrebi sWirdeboda, nikoloz II ki ar iZleoda maTi agebis
nebarTvas; taZris ageba mxolod Tebervlis revoluciis Semdeg moxerxda. jer kidev bizantiaSi saxelmwifo Zalze magrad ebRauWeboda socialur cxovrebas, riTac saeklesio cxovrebis paralizebas axdenda. eklesiis saukeTeso Zalebi tovebdnen sazogadoebas. poetebi, mwerlebi,
RvTismetyvelebi qalaqebidan monastris kedlebisaken mirbodnen, berebi xdebodnen. am berebs SemdgomSi hqondaT saxelmwifosTan Sexebis momentebi, magram es iSviaTad xdeboda, vTqvaT, xatmebrZoluri krizisebis
dros. ruseTSi mTliani kontroli iyo da amitomac aranairi aucilebeli socialuri doqtrina Cven ar gvaqvs, magram gvaqvs memkvidreoba, romelic dagvitoves Caadaevma, zenkovskim, loskim da, gansakuTrebiT, fedotovma _ cnobilma istorikosma, romelmac erT-erTi yvelaze naTeli
socialuri koncefcia Seqmna. U
monarqiul struqturas zoologiuri warmomavloba aqvs. mglis
xrovas, spiloebis jogs, irmebs da mraval sxva cocxal arsebas winamZRolebi marTaven. monarqia qcevis am meqanizmebis memkvidrea, demokratia ki specifikur-adamianuri da ufro gviandeli movlenaa. SesaZlebelia, rom Cven swored amgvari procesebis zRurblze vimyofebiT. XIX saukuneSi gveCveneboda, rom evropuli demokratia TavisTavad yvavis da
yvelgan progress nergavs, Tumca amJamad yvelaferi Seicvala. aviRoT,
vTqvaT, indoeTi. marTalia, ingliselebma, maTi mmarTvelobis arasrulyofilebis miuxedavad, mainc moaxerxes induri sazogadoebis demokratiul znesTan ziareba, magram iq sruliad gansxvavebuli wes-Cveulebani
mainc darCa. iq ukmayofilebaa. iq gandebis, neruidebis dinastiaa marTvis saTaveSi. iq Zvel tradiciebs ar daukargavT TavianTi mniSvneloba.
me amas imitom vambob, rom Cven Semwynareblebi unda viyoT da ar unda
vfiqrobdeT, TiTqos Cvens dros moxdeba raRac gansakuTrebuli saswaulebi da cvlilebebi. wylis wveTi qvas xvrets, procesebi nela mimdinareobs.
demokratiis arsi SerigebaSi mdgomareobs, rodesac adamians sxva
adamianis SexedulebaTa mosmena ZaluZs, rodesac sxva adamianis poziciis gageba SeuZlia, roca is Semwynarebelia sxva adamianTa gemovnebisa da
Tvalsazrisebisadmi. demokratia aqedan iwyeba. CvenSi demokratiuli
moZraobis wevrebad wodebuli adamianebi sinamdvileSi fsiqologiiT
diqtatorebi iyvnen. maTTan Sexebisas me davrwmundi, Tu ramdenad ucxoa
maTTvis demokratiis cneba. demokratia _ es fsiqologiaa. am yvavils
xangrZlivi movla sWirdeba. demokratia sulieri struqturis umaRlesi
301
kaxa qecbaia
gamovlinebaa, romlis ganviTarebis SemTxvevaSi misgan sazogadoebisaTvis sasargeblo ram gamova, xolo sazogadoebis struqturis gardaqmnidan, misi gademokratiulebidan, maSin rodesac xalxi totalitaruli
fsiqologiis matarebelia, araferi gamova. Tuki adamiani sulierad izrdeba, totalitarizmisaken midrekileba klebulobs. Tu is primitiulia, maSin is totalitarizmisaken iqneba midrekili.
Cven Tavisufali sulis nayofi unda gamoviRoT da mis mimdevarT
unda gadavceT is. hiuigensis principiT: rodesac ecema wveTi, misgan
rgolebi cviva, yoveli rgolidan sxva rgolebi warmoiqmneba da a. S.
usasrulod. sinamdvileSi, did populaciaSi, rogorc biologiaSi ityvian, yvelaferia, Cven swored didi populacia varT, romelSic yvelaferia. yoveli mimarTulebis Canasaxi masSi ixarSeba.
bibliografia da SeniSvnebi
marTlmadideblobis socialur koncefciaze saubrisas al. mens,
pirvel rigSi, mxedvelobaSi rusuli marTlmadidebloba aqvs, romelTan
mimarTebaSi mas mTeli rigi seriozuli SeniSvnebi gaaCnia. al. menis azriT, eklesiurobis is tipi, romliTac misi Tanamedrove rusuli eklesiuroba gamoirCeva, Semdegi niSnebiT xasiaTdeba: a) `obriadoverie~ _ moweseoba; b) obskurantizmi; g) konformizmi; d) uunaroba xalxis moTxovnebis sapasuxod; e) TviTkmayofileba da Caketiloba, romelic yovelive
`saeros~ amreziT uyurebs da orientacias arqaul formebze akeTebs; v)
saxarebisa da wminda werilisagan mowyveta, romelic xSir SemTxvevaSi
eklesiaSi mosulTa imedgacruebas iwvevs, rac rwmenis surogatebisaken
(parafsiqologia, okultizmi, ioga da a. S) maT mibrunebas uwyobs xels;
z) gerontofilia. rusuli eklesiis amgvari daxasiaTeba al. mens SemdgomSi Zvirad (sicocxlis fasadac ki) daujda.
al. meni ewinaaRmdegeba mosazrebas imis Sesaxeb, rom TiTqos protestanobasTan SedarebiT marTlmadidebloba moklebulia srulyofil
socialur koncefcias. misi azriT, amgvari Sexeduleba, erTi mxriv, marTlmadideblobis arsSi gaurkvevlobis Sedegia da, meore mxriv, am yvelaferSi arademokratiuli politikuri cxovrebaa damnaSave, risi gamocdileba ruseTs ar gaaCnia. al. menisTvis aqtiuri socialuri saqmianobisagan da politikuri cxovrebisagan eklesiis ganyeneba miuRebelia,
Tumca gulistkiviliT aRniSnavs, rom rusul sinamdvileSi aseTi ram istoriulad ar arsebobda. ruseTs ar aqvs demokratiuli cxovrebis tradiciebi da, Sesabamisad, naTlad Camoyalibebuli marTlmadideblobis
socialuri koncefciac.
302
religiis sociologia
marTlmadideblobis socialuri koncefcia adamianis sulieri
struqturidan momdinareobs da misi umaRlesi qmnileba demokratiaa _
specifikuri adamianuri movlena, romelic Serigebas, araZaladobas,
mimteveblobas, sxvebis poziciebis gagebas, gansxvavebuli rwmenis adamianebisadmi Semwynareblobas gulixmobs. menis mixedviT, amgvarad gagebuli demokratia fsiqologia, ufroa vidre politikuri wyobis forma.
A amonaridi al. menis wignidan `sikvdil-sicocxlis saidumlo~
Tb., 20013. gam. `meridiani~, (k. qecbaias Targmani).
303
kaxa qecbaia
XV leqcia
Tema: religiis momavlis sakiTxi
klasikur da Tanamedrove religiis sociologiaSi
sakvanZo sityvebi da gamoTqmebi:
religiis momavali, religiuri cxovrebis virtualizacia, sazogadoebis desakralizacia, kvazireligiuroba, Teizmis krizisi, `adamianis sikvdili~, virtualuri religia.
Sesavali
religiis sociologiaSi misi fuZemdeblebis (diurkemisa da veberis) droidan moyolebeluli yovelTvis aqtualuri iyo sakiTxi religiis momavlis Sesaxeb. Tanamedrove sazogadoebaSi mimdinare mTelma rigma
globalurma procesebma religiis momavlis Sesaxeb sakiTxs ufro meti
simwvave da aqtualoba SesZines da igi erT-erT yvelaze metad sakamaTo
sakiTxad iqca.
religiis sociologiis, rogorc religiis Semswavleli mecnieruli disciplinis, daniSnulebaSi impliciturad igulisxmeba misi Sesaswavli sagnis perspeqtivaSi danaxva da momavlis prognozireba. miT ufro
maSin, rodesac religiasTan dakavSirebiT dRes Seqmnili viTareba ramdenadme sagangaSoa.
dRes ukve yvelasagan aRiarebuli faqtia da siaxle amaSi araferia,
rom kacobrioba postklasikur epoqaSi imyofeba, rac klasikuri Rirebulebebis devalvacias niSnavs. Esakacobrio kulturaSi am procesis dawyebis mauwyebeli fridrix nicSe iyo. man erT-erTma pirvelma auwya kacobriobas `RmerTis sikvdilis~ Sesaxeb. `RmerTis sikvdili~ `adamianis sikvdilsac~ niSnavda, magram fufunebas, komfortsa da yoveldRiur cxovrebiseul wvrilmanebs gamodevnebul kacobriobas maSin amisaTvis saTanado yuradReba ar miuqcevia. sabolood ki yovelive imiT damTavrda,
rom `RmerTis mkvlelma~ kacobriobam `adamianic mokla.~ Tuki XX saukunes `RmerTis sikvdilis~ damRa azis Sublze, XXI saukunisaTvis aseTi ram
`adamianis sikvdili~ iqneba (arsebuli realoba imdenad pesimisturi da
Semzaravia, rom TviT yvelaze did pesimists _ Sopenhauersac ki SeSurdeboda aseT epoqaSi cxovreba). Seqmnili realobis yovelgvari dramati304
religiis sociologia
zebis gareSe SeiZleba iTqvas, rom yovelive es Zalze mtkivneulad aisaxeba religiis momavalze.
kaxa qecbaia
religiis sociologia
erT punqtSi aRmoCnda warmatebuli; kerZod, man aCvena sazogadoebisaTvis religiis aucilebloba. kontis Secdomaze religiis sociologiis
ufro didma warmomadgenelma diurkemma miuTiTa. man aRniSna is, rac
konts mxedvelobidan gamorCa _ es aris is, rom religia adamianis gacnobierebuli, inteleqtualuri saqmianobis Sedegs arasodes ar warmoadgens, rom misi Semoqmedi Zalebi adamianisaTvis ucnobia. igi TavisTavad Cndeba, rogorc adamianis socialuri cxovrebis dasawyisi da garanti. religiis racionaluri proeqtirebis faqti istoriaSi yovelTvis
warumateblad mTavrdeboda, radganac masSi racionalurs iracionaluri sWarbobs yovelTvis.
religiis gaqrobaze marqsistuli socialuri Teoriac saubrobda.
marqsi religias gaucxoebis Sedegad da `yalbi cnobierebis~ formad miiCnevda, Tumca religiis sociologiuri analizi marqsTan calmxrivi
iyo. igi saTanadod ver afasebda religiis rols sazogadoebaSi. marqsistuli religiis sociologia utopiuri Teoria iyo, romlis mcdaroba da
utopiuroba kargad gamoCnda CvenSi marqsistuli ideologiis kraxis
epoqaSi. religiis gaqrobamde ufro adre religiis araTu marqsistuli
Teoria, saerTod, marqsizmi gaqra.
marqsis Semdeg veberma SemogvTavaza dafiqreba imaze, arsebobs Tu
ara iseTi socialuri funqcia, romelSic religia Seucvlelia. am sakiTxis sociologiuri analizis Sedegad man daaskvna, rom religiis gareSe
adamians gauZneldeba sakuTari cxovrebis kritikuli gaazreba; misTvis
religia yovelTis axal sazrisebs Sobs; veberis mixedviT, religia radikaluri socialuri cvlilebebis potencialis mqonea (igulisxmeba protestantizmi). sakraluris dakargvis Teoriis avtoric veberia. is miiCnevda, rom teqnologiisa da biurokratiis batonoba Tanamedrove sazogadoebaSi adamianis cnobierebasa da miswrafebebs pragmatuli interesebiT gansazRvravs da komfortze zrunviT sazogadoebis iseT tips
qmnis, romelSic yovelive winaswar dadgenili da gansazRvrulia. am SemTxvevaSi religiurobasTan erTad maRali idealebisaken swrafva, mSvenierebis trfiali da heroikuli aRmafrena ikargeba. am procesis aRsaniSnavad man `ganjadoebis~ cneba Semoitana. amjerad igi religiasa da Tanamedrove cnobierebas Soris konfliqtis cnebidan amodioda da, kontis
msgavsad religiaze am ukanasknelis gamarjveba iwinaswarmetyvela. Tanamedrove sazogadoebaSi religiis rolis dakninebas veberi samyaros racionaluri xedvis mier banaluri utilitarizmis damkvidrebaSi xedavs,
rac religiis mxridan racionalurobis hipertrofirebiT gamowveuli
sulieri avadmyofobis sindromad aRiqmeba.
307
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
kiTxvebi:
eTanxmebiT Tu ara religiis sociologiis klasikosTa da Tanamedrove warmomadgenlTa mosazrebebs religiis momavlis Sesaxeb?
(pasuxi daasabuTeT).
riT gansxvavdebian erTmaneTisagan religiis sociologiis
klasikosTa da Tanamedrove warmomadgenlTa mosazrebi religiis momavlis Sesaxeb?
Tqveni azriT, socialuri realobis virtualizaciis pirobebSiE emuqreba Tu ara safrTxe religias da religiur rwmenas? (pasuxi
daasabuTeT).
D
315
kaxa qecbaia
davalebebi:
moamzadeT prezentacia Temaze: religiuri cxovrebis virtualizacia~.
momazadeT essei Temaze: `sakraluris adgili da roli posmodernistul sazogadoebaSi~.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
1.
2.
ZiriTadi literatura:
n. smelzeri, sociologia, nawili III. Tavi 15. religia. m., 1994.
(rus. enaze). qarTuli Targmanis naxva SesaZlebelia www.socium.ge-ze.
e. gidensi, sociologia, Tavi 17. religia, m., 2005. (rus. enaze).
e. jgerenaia, leqciebi religiis sociologiaSi (internet versia).
v. garaja, religiis sociologia, m., 2005. (rus. enaze).
J. bodriari. `simulirebulebi da simulaciebi~ JurnalSi `paraleluri teqstebi,~ Tb., 1997. (gigi TevzaZis Targmani).
Tanamedrove sazogadoebis gamowveva. iurgen habermasisa da iozef ratcingeris werilebi. (mTargmneli gia baramiZe). Tb., 2010.
k. qecbaia, leqciebi religiis sociologiaSi: postTanamedrove
sazogadoebaSi religiuri cxovrebis virtualizacii kritikuli gaazrebisaTvis, Jurn. religia, #3. 2011.
k. qecbaia, leqciebi religiis sociologiaSi: sazogadoebis
transformacia da religia, Jurn. religia, #4. 2010.
damatebiTi literatura:
q. kalhuni, d. laiTi, s. keleri, sociologia, Tavi XIII, religia.
Tb., 2008.
j. maisionisi, sociologia, Tavi 18. religia. sankt-peterburgi,
2004.
316
3.
religiis sociologiis qrestomaTia, m., 1996, (Semdgenni: v. garaja da e. rutkeviCi), (rus. enaze).
6.
7.
8.
. http:/www:ierei-karenev.ru/list/internet.html
. . . -. 2000.
. . . . 2002.
religiis sociologia
Mmasala gansjisaTvis
K
kaxa qecbaia
religiuri pluralizmis Sesaxeb
***
monizmisa da pluralizmis mravali forma arsebobs. esenia: ontologiuri, gnoseologiuri, politikuri, meTodologieri, moralureTikuri, religiuri da a.S. monizmi da pluralizmi, romelTac sxvadasxva mniSvneloba da sxvadasxva Rirebuleba aqvT. magaliTad: gnoseologiaSi, eTikaSi, religiasa da meToldologiaSi pluralizmi sruliad miuRebelia. amis dasamtkiceblad Tundac protagoras gnoseologiuri
pluralizmi da winaqristianuli poliTeisturi pluralizmic kmara.
Tanamedrove epoqaSi ki meTodologiurma pluralizmma cnobili avstro-amerikeli filosofosi pol feierabendi ukidures relativizmamde, anarqizmsa da nihilizmamde miiyvana. amaze Sors wasvla namdvilad ar
SeiZleba, rac naTlad asaxavs pluralizmis mavneblobas am sferoSi. sul
sxva viTarebaa politikuri monizmisa da pluralizmis SemTxvevaSi. kacobriobas politikuri monizmis mware gamocdileba axsovs; igi niSnavs
diqtaturas, tiranias, totalitarizms, SeuzRudav monarqias yvela Tavisi uaryofiTi SedegebiT. masTan SedarebiT demokratiuli wyobileba
pluralistulia da, maSasadame, politikuri pluralizmi ara marto misaRebia, aramed aucilebelicaa sazogadoebis progresisaTvis.
monizmisa da pluralizmis sxvadasxva formebis erTmaneTSi aRreva
didi Secdomaa, romelmac SeiZleba absurdul mdgomareobamde migviyvanos.
***
pluralizmis erT-erTi saxea religiuri pluralizmi. mis mixedviT,
calke aRebuli, erTi romelime religia ki ar aris WeSmariti, aramed
mravali. igi erT sibrtyeze ganalagebs yvela religias, da aRiarebs, rom
WeSmaritebis TvalsazrisiT yvela maTgani Tanasworia. aRsaniSnavia
isic, rom religiur pluralizms ZiriTadi, tradiciuli religiebis
rangSi ahyavs esa Tu is seqta da sqizmaturi dajgufeba, rac yovlad dauSvebeli da gaumarTlebelia. religiuri pluralizmis ideologebi (maTi ricxvi yovel epoqaSi sakmaod didia) adamianebs religiaTa da seqtaTa asimravlidan sTavazoben Tavisufal arCevans, aZleven imis SesaZleblobas, rom mravali religiebidan mxolod is amoarCion, rac maTTvis misaRebi da sasurvelia. yovelive es SemdgomSi Tanamedrove demokratiis
317
kaxa qecbaia
erT-erTi umniSvnelovanesi principis sindisis Tavisuflebis safuZveli xdeba. amis gamo, religiuri pluralizmi (iseve rogorc pluralizmi
saerTod), Tanamedrove demokratiis didmniSvnelovan monapovrad da
Rirebulebad gvevlineba. sindisis Tavisuflebis qadagebaSi miuRebeli
araferia. piriqiT, yvela gonieri da WkuaTmyofeli adamiani aucileblad mxars unda uWerdes mas; magram am SemTxvevaSi mniSvnelovania is, Tu
vin aris misi mqadagebeli da rogoria misi zneobrivi da religiuri
mrwamsi, Teistia Tu aTeisti? amitom aq sifrTxilecaa saWiro. Tumca, am
SemTxvevaSi, erTi SexedviT, garegnulad yvelaferi rigzea. yvelaferi
TiTqos ase unda iyos. magram Tuki sakiTxs ufro metad CavuRrmavdebiT,
gamoricxuli ar aris, rom sruliad sapirispiro daskvnebi gavakeToT.
kerZod: yovelive es xom ar aris e. w. fsevdopluralizmi, romelic sinamdvileSi antireligiuria da mimarTulia aTeizmisaken, rac religiuri
da moraluri TvalsazrisiT adamianisaTvis damRupvelia. vfiqrobT,
rom msgavsi daskvnis saSualebas iZleva religiuri pluralizmis erTerTi SesaZlo filosofiuri interpretacia.
religia aris absolutis sfero, absolutis sauflo. am sferoSi ki
WeSmaritebas absoluturi aqsiologiuri da realuri mniSvneloba aqvs
imitom, rom TviT absoluti RmerTia WeSmariteba. da, ramdenadac erTia RmerTi, WeSmaritebac erTia, xolo yovelgvari pluralizmi am sferoSi aris sicruis Sedegi. ai, ras ambobs amis (WeSmaritebis) Sesaxeb wminda werili: vinc me momavlina WeSmaritia... (ioane 8.26); SeicnobT WeSmaritebas da WeSmariteba gaganTavisuflebT Tqven... (ioane 8.32); me var
gza, WeSmariteba da sicocxle... (ioane 14. 6); me imitom davibade da imitom movedi wuTisofelSi, rom WeSmariteba damemowmebina... yvela vinc
WeSmaritebidanaa, ismens Cems xmas... (ioane 18. 32); WeSmaritad geubnebiT
Tqven (ioane 16. 17); roca mova igi suli WeSmaritebisa, SegiZRvebaT yovel WeSmaritebaSi... (ioane 16. 13) ... man (ioanem) daamowma WeSmariteba
(ioane 5. 33); sityva iqca xorcad da daemkvidra Cvens Soris madliTa da
WeSmaritebiT aRsavse (ioane 1. 14); moZRvaro, viciT rom WeSariti xar,
WeSmaritebiT aswavli RvTis gzas (maTe 22. 26); es sityvebi sarwmuno da
WeSmaritia (gamocx. 22.6); amitomac sworad SeniSnavs wm. mama svimon axali RvTismetyveli, rom am SemTxvevaSi WeSmaritebaSi arc Cveulebrivi
yofiTi WeSmaritebebi igulisxmeba da arc mecnieruli (logikur-analizuri), maT araferi aqvT saerTo sulis maradiul cxovrebasTan. aq igulisxmeba WeSmariteba, romelic gvicavs sicruisa da sikvdilisagan
(sicrueSi igulisxmeba boroteba, eSmaki, rameTu saxarebaSi eSmaks sicruis mama ewodeba). absoluturi WeSmaritebis Semecneba niSnavs asbolutTan miaxlebas. absoluti ki imitom aris aseTi (absoluti), rom igi
318
religiis sociologia
kaxa qecbaia
Tu ramdenad aris es absoluturi WeSmariteba SenarCunebuli sxva religiebSi, an rogor aris igi damaxinjebuli ama Tu im konfesiaSi, calke
kvlevis sagania. Tumca, es sakiTxi am SemTxvevaSi wminda qristianuli poziciebidan gamomdinare unda gadawydes, ara gankiTxvis gziT, aramed
maTTvis locviTa da WeSmaritebis swavlebiT, WeSmariti gzis CvenebiT,
rameTu gareSeebs RmerTi ganikiTxavs. moiSoreT boroti Tqvengan (I
kor. 5.13); Tavad uzenaesi gansjis yvelas. aseTia sakiTxisadmi religiuri midgoma, xolo rac Seexeba mecnierebas, man mecnieruli gziT unda aCvenos religiuri pluralizmis WeSmariti buneba.
adamianis zneoba da, Sesabamisad, sarwmunoeba RmerTis ukvdavebis
da aqedan gamomdinare sakuTari ukvdavebis ideas efuZneba. ra sargebeli maqvs, Tu mkvdrebi ar aRdgebian? vWamoT da vsvaT, radgan xval davixocebiT ambobs RvTaebrivi pavle mociquli (I kor. 15.32); amis TvalsaCino magaliTia genialuri platonis cxovreba, romelmac kalosaluri
energia da Zalisxmeva Sealia sulis ukvdavebis dasabuTebas (ix. dialogi
fedoni). adamiani yovelTvis mieltvoda da mieltvis absoluts, maradiuls da erTaderTs. am paTosiT da STagonebiT aris Seqmnili msoflios mxatvruli, musikaluri, Tu filosofiuri da mecnieruli Semoqmedebis klasikuri nimuSebi. yvela maTgans absolutis idea asazrdoebs. da ai,
roca adamiani gaSmagebiT, viTarca mijnuri Tavis satrfos, mieltvis absoluts, mas yovelive amis sruliad sapirispiros eubnebian. amis magaliTad Tanamedrove pozitivisturi filosofiac gamodgeba. mis mixedviT,
yovelive is, rac am qveynad xdeba, bunebis kanonebs eqvemdebareba, xolo
bunebaSi uzenaesi kanoni aris aucilebloba, romelic batonobs adamianzec, mis azrebze, grZnobebze, gancdebsa da miswrafebebze. am pozitivisturi logikis bolomde miyoliT codva (zneobrivi da religiuri kategoria) aucileblobis Sedegia. aseT SemTxvevaSi adamianisaTvis ar arsebobs saukuno RmerTi da arc ukvdavi suli, arc universaluri WeSmariteba. aseTi adamianisaTvis ar arsebobs absoluturi Rirebuleba, raime
yovladRirebuli. aqedan gamomdinare misTvis yvelaferi sul erTia,
yvelaferi nebadarTulia (dostoevski), yvelaferi SefardebiTia, mokvdavi, warmavali da xrwnadi. samyaroSi absolutis gareSe saSineleba da
jojoxeTi xdeba. ... da marTla evropul kulturaSi uaryofilia, ukugdebulia absoluturi faseulobani da gabatonebulia SefardebiTi faseulobani. ueWvelia, rom es SefardebiToba aris kidec humanizmis logika, buneba da suli. ainStainis fardobiTobis Teoria warmoadgens saboloo Sedegs humanizmisa da misi yvelanairi ganStoebisa filosofiurisa, mecnierulisa teqnikurisa Tu politikurisa... Sedegi amisa aris
nihilizmi. ainStainis fardobiTobis Teoria ar unda gadmovides reli320
religiis sociologia
kaxa qecbaia
nebia... didi filosofiuri dava sruliad ar exeboda absolutis, usasrulos arsebobas, aseTi ramis arsebobas erTnairi darwmunebulobiT amtkicebdnen platoni, aristotele, plotini, dekarti, spinoza, laibnici,
kanti, hegeli da uaithedi. Cvens msjelobas religiuri pluralizmis
Sesaxeb davamTavrebT wm. egnates sityvebiT: mzesaviT brwyinavs marTlmadidebloba da vinc TviTon xuWavs Tvalebs, dae, sibrmave sakuTar
nebas daabralos da ara sinaTlis naklebobas. dabolos: WeSmaritebis
mSveneba da sidiade imiT rodi ganisazRvreboda, Tu ramdenad mravalni
igebdnen da afasebdnen mas. (z. gamsaxurdia).
zemoaRniSnul filosofiuri pozicias kidev ufro amyarebs da SeiZleba iTqvas, mis religiur safuZvels qmnis saqarTvelos kaTolikos
patriarqis, uwmindesisa da unetaresis ilia meores saaRdgomo epistole romelSic naTlad da gasagebad aris gadmocemuli religiuri pluralizmisa da religiuri tolerantobis namdvili buneba (ix. ilia meore.
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqi. saaRdgomo epistole.
Tb., 2000. w. 30 (17) aprili.)
bibliografia da SeniSvnebi:
1. aRsaniSnavia, rom qristianobaSi gansakuTrebuli yuradReba eTmoba monizmis princips. wm. mamaTa moZRvreba mas did mniSvnelobas aniWebs. monizmis principi aq gamocxadebiT aris ganmtkicebuli da morwmune qristians Rrmad swams is, rom RmerTi erTia. amas mowmobs Zveli da
axali aRTqmis wignebi... RmerTis erTaderTobis cneba axal aRTqmaSi Sinaarsobrivad ufro gamdidrebulia; amasve adasturebs mrwamsic; ix.
markozi 1.29; efeselTa 4.6; galat. 3.20. I korinT. 8.4-6.
wm. mama ioane damaskeli Tavisi epoqaluri mniSvnelobis ZeglSi
marTlmadidebluri sarwmunoebis zedmiwevniT gadmocema, RmerTis erTaderTobis dasabuTebas calke (me-5) TavSi ganixilavs da mas hqvia: dasabuTeba, rom RmerTi erTia da ara mravali. wm. mama ioane damaskeli
RmerTis erTaderTobis dasabuTebas Tavdapirvelad rwmenis faqtidan
gamomdinare iwyebs da miuTiTebs, rom es ueWvelia maTTvis, vinc erwmuneba wm. werils. amis Semdeg ki moaqvs saTanado adgilebi bibliidan. kerZod: gamosvla 20.21; II sj. 6.1; es. 43. 10; ioane 173; xolo maTTvis vinc ar
erwmuneba wminda werils, wm. mamas logikur-filosofiuri dasabuTebis
mTeli rigi mohyavs. es dasabuTeba imdenad saintereso da originaluria,
rom igi mTlianad, sityva-sityviT mogvaqvs: RvTaeba srulia da unikaluri sikeTis, sibrZnis, Zalis mxriv. dausabamoa igi, dausrulebelia, ma322
religiis sociologia
kaxa qecbaia
324
religiis sociologia
ZiriTadi religiebis mimdevarTa raodenoba
325
kaxa qecbaia
saqarTveloSi arsebul religiebiSi, konfesiebsa da
denominaciebSi gaerTianebul morwmuneTa raodenoba
(2002 wlis miaxloebiTi monacemebis mixedviT)
saqarTvelos mosaxleobis 84%-ze meti marTlmadidebelia.
kaTolikebi _ 8-10 aTasamde.
iudaizmis mimdevrebi _ 20 aTasi.
evangelur-luTeranuli eklesiis warmomadgenlebi _ 10001500-mde.
islamis mimdevrebi _ naxevar milonze meti (400 aTasamde azebaijaneli da 200 aTasamde aWara).
somxuri samociqulo eklesiis mimdevrebi (monofizitebi) _
naxevar milonamde.
baptistebi _ 16-20 aTasamde.
ormocdaaTianelebi _ 10 aTasamde.
kriSnaistebi _ 1000-mde.
ieRovelebi _ 5-7-aTasamde.
xsnis armia _ 7 aTasamde.
duxoborebi _ 7-10 aTasamde.
malaknebi _ 7-10 aTasamde.
staroverebi _ 5 aTasamde.
sxva konfesiis mimdevrebi _ 1%-mde.
326
religiis sociologia
sakiTxavi masala
N
neil smelzeri
religia amerikaSi
[...] aSS erT-erTi im qveyanaTagania romelSic uamravi sarwmunoebebi da denominaciebia. amerikuli religiuri Tavisufleba kolonialuri periodis dasasruls Caisaxa, rodesac anglikanuri eklesiisadmi
mtrulma damokidebulebam da religiuri pluralizmis gacnobierebam
politikuri moRvaweebi iseT gadawyvetilebaTa misaRebad ganawyo, romelic sxva jgufebis mimarT erTi romelime religiuri jgufis priviligirebas gamoricxavda. amis Sedegad religiis saxelmwifosagan gamoyofis idea gaCnda, romelmac qveynis konstituciaSi pova asaxva. mogvianebiT igi yvela Statis konstituciaSi aisaxa. amgvari samarTlebrivi
dacva uzrunvelyofs ,,Tavisufal konkurencias sulier sferoSi, amave dros eklesiis saxelmwifosagan gamoyofa gaxda mizezi socialuri
da samarTlebrivi problemebisa, gansakuTrebiT iseT sferoebSi rogoricaa saxelmwifo ganaTleba da kultis axali wevrebiT Sevseba. miuxedavad am problemebisa, rwmenis Tavisufleba safuZvlad daedo religiur pluralizmsa da Semwynareblobas. mas adasturebs 200 denominacia,
romelic aSS-Si arsebobs [...]
327
kaxa qecbaia
328
religiis sociologia
329
kaxa qecbaia
330
religiis sociologia
sakiTxavi masala
ioaxim vaxi
religiis sociologia
(fragmenti)
Nnawili I
meTodologiuri prolegomenebi
Tavi I
meTodi
[...] sruliad naTelia, rom religiis analizis meTodologiis SemuSaveba, zogadi saxiTac ki, mocemuli wignis farglebs scdeba. amitom
Cven aq religiis Sesaxeb arsebul mecnierebebs Soris urTierTkavSiris
ganxilvas davjerdebiT mxolod. Teologias, rogorc normatiul disciplinas, erTi konkretuli rwmenis interpretaciasTan, analizTan da
axsnasTan aqvs saqme. religiis Sesaxeb zogadi mecniereba, romelic Tavis
TavSi moicavs fenomenologias, istorias, fsiqologias da religiis sociologias, principSi aRweriT mecnierebas warmoadgens. igi yvela religiis bunebis axsnisaken miiswrafvis. amgvarad am disciplinaTa midgomebs, meTodebsa da miznebs Soris raodenobrivi da Tvisebrivi gansxvaveba arsebobs, an erTi religia anda religiaTa simravlea kvlevis sagani,
amasTan meTodi normatiuli da aRweriTia. religiis filosofia Tavisi
normatiuli interesebidan gamomdinare Teologiis monaTesavea, magram
religiis Sesaxeb mecnierebebTan mas kvlevis sagani aqvs saerTo. religiis istoriisa da fsiqologiis sferoSi mravali Cinebuli gamokvleva
rasebobs, magram religiuri gamocdilebis sxvadasxva formebis sistemuri da SedarebiTi gamokvlevebi Zalian cotaa. mkvlevrebis umravlesoba
ZiriTad yuradRebas iseTi Teoriul formebs uTmoben rogorcaa miTi,
doqtrina anda dogma. amis Seswavla mniSvnelovania, magram amasTanave
aranakleb mniSvnelovania kultisa da Tayvaniscemis sxavadasxva pirobebis praqtikul gamoxatulebaTa formebis analizi. doqtrinisa da ritualebis gverdiT religiurobis gamovlenis mesame sferoc arsebobs, romelic axla ipyrobs im yuradRebas, romelsac is imsaxurebs: _ religiuri jgufebis warmoSoba, religiuri Tanamegobroba, asociacia, romelTa
individualuri, tipologiuri da SedarebiTi analizi, yvelaferi es religiis sociologiis sferoa.
331
kaxa qecbaia
religiis istorikosis naSromebis gareSe religiis mkvlevar sociologs saSveli ar dadageba. amasTanave erTmaneTis Canacvleba arc erTs
ar SeuZlia. pPirveli maTgani religiis ganviTarebis horizontaluri xaziT interesdeba, xolo meore maTgani am xazebs Soris vertikaluri ganaseris gakeTebas mieswrafvis. sociologi imedovnebs, rom misi kategoriebi istoriuli masalis sarealizaciod iqneba sasargeblo.
pativi, rom religiis sociologiis sistemuri mkvlevari gamxdariyo pirvels maqs vebers xvda wilad. sainteresoa, rom veberis mier kalvinizmis kvlevam misadmi gadametebuli interesi gamoiwvia, xolo religiis sociologiaSi veberis mier Setanili wvlilis didi nawili ganze darCa. am SemTxvevaSi, pirvel rigSi, Cven vavlenT interess araqristianuli
religiuri samyaros Tematikasa da mis Sesaxeb arsebul gamokvlevebze.
veberi da misi kolegebi, gansakuTrebiT verner zombarti, pirveli
mkvlevrebi iyvnen ekonomikasa da religias Soris arsebuli kavSiris
kvlevis saqmeSi. religiasa da ekonomikas Soris kavSiris Seswavla socialuri realobis mxolod erT-erT formas moicavs da, Sesabamisad, religiis sociologiis erT-erT aspeqtad SeiZleba miviCnioT. rac `religiasa
da xelovnebas~ an `religiasa da samarTlebriv institutebs~ Soris kavSiris dadgenis analogia. amitom `religiisa da ekonomikis~ Seswavla religiis sociologiis igiveobrivi aranairad ar aris.
veberis Semdeg bevri rame darCa gasakeTebeli. religiis sakuTar sqemaSi man
e. w. `pirvelyofil religiaTa~ mTeli
jgufi, aseve islami da mravali mniSvnelovani religia ar CarTo. amasTanave religiis didi mecnieriseuli gageba garkveuli doziT araadekvaturi iyo, imdenad
ramdenadac igi religiisadmi kritikuli
damokidebulebiT xasiaTdeba. kategoriebi romelTa meSveobiTac igi religiuri
fenomenebis klasifikacias axdenda sruliad aradmakmayofilebelia imitom, rom
maT pirvandel sazriss igi arsaTanado
yuradRebas uTmobda.
M maqs veberi
veberis moRvaweoba mravali mimarTebiT iqna srulyofili misi megobris,
ernst trelCis amomwuravi gamokvlevebis wyalobiT, romlebic, samwuxarod, gansakuTrebiT qristianobiT iyo gansazRvruli. misma midgomam
amerikuli denominacionalizmis kvlevis saqmeSi h. r. niburis stimuli332
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
naTa dacinvas iwvevda TiTqmis mTlianad gaqra. xelovnebis istoriis Seswavlis msgavsad, romelic axal gagebas gvaZlevs Tanamedoveobisagan
gansxvavebuli xelovnebisa, religiis Tanamedrove istorikosi aseve
cdilobs Caswvdes religiaSi gamoyenebul miTosur simbolizms da is realuri sazrisi dainaxos romelic misi egzotikuri samosiTaa dafaruli.
bevri Cvengani gaocebuli iyo religiis dasaxasiaTeblad adre gulubryvilod gamoyenebuli terminis `primitiulis~ fardobiTobis gacnobierebiT. zogierTi mkvlevari upiratesobis Tanamedrove grZnobis uaryofiT da nostalgiurad, Tumca araproduqtulad, `warsul droebaze~
dardiT da im adamianebisadmi SuriT romlebic flobdnen imas rac `Tanamedrove~ samyarom dakarga, sxva ukiduresobaSi gadavarda. ufro realisturi midgoma religiurobis gamovlenaTa sazrisSi, romlebic drosa da sivrceSi Cvengan Sors imyofebian, TanagrZnobiT SeRwevaSi da Tanamedrove sinamdvilisadmi maTi Sesaferisobis kritikul gacnobierebaSi
mdgomareobs.
kidev erTi meTodologiuri problema ar unda gamogvrCes mxedvelobidan. aucilebelia socialuri filosofia (sazogadoebis normatiuli Teoria) da sociologia mkafiod ganvasxvaoT erTmaneTisagan. ar arsebobs qristianuli, ebrauli an musulmanuri sociologia. magram aSkarad Tu farulad arsebobs qristianuli, ebrauli an musulmanuri socialuri filosofia. socialuri filosofiisa da sociologiis absoluturad gaumarTlebeli Sereva naTlad Cans religiis normatiul koncefciaSi, romelsac xSirad `qristianul sociologias~ uwodeben da
romelic qrsitianobis socialuri Semadgenlis Sesaxeb gamokvlevebs
udevs safuZvlad da im doziT aris Rirebuli sadamdec es SesaZlebelia.
Secdomaa imaze fiqri, rogorc es xSirad `socialuri saxarebisadmi~
inetresis mozRvavebisas xdeboda, rom religiis sociologia socialuri reformebis konkretuli programebis igiveobrivi unda iyos. sociologiis amgvari gageba Seusabamo iqneba misi, rogorc aRweriTi mecnierebis namdvil bunebasTan. aucilebelia kidev erT ukanasknel `sakiTxs~ SevexoT. amgvari kvlevebisaTvis arsebobs Tu ara sakmarisi safuZvlebi im
SemTxvevaSi, rodesac TviT sociologiis bunebasTan da funqciebTan dakavSirebuli ufro funadmenturi sakiTxebi arasakmarisadaa gadawyvetili. amaze Cven unda vTqvaT, rom sociologiuri mecnierebis bunebisa da
funqcionirebis Sesaxeb saubari SesaZlebelia socialuri movlenebis
winaswari analizis safuZvelze, romelic Tavis mxriv religiurobis gamovlinebasac unda moicavdes.
religiis sociologiuri implikaciebis miukerZoebli da obieqturi midgomebis Seswavlisas aucilebelia msgavs midgomaTa ramdenime
335
kaxa qecbaia
principis xazgasma. pirveli moTxovna religiur gamocdilebaTa mravalferovnebisa da moculobis sifarTovis faqtis gaTvaliswinebaa. es imas
niSnavs, rom religiis yvela sociologiuri gamokvlevis safuZveli unda Seqmnan, pirvel rigSi, fenomenologiurma da fsiqologiurma tipebma,
romelTa arseboba jeimzis cnobili analizis Sedegad sayovelTaod aRiarebuli gaxda da meore, religiuri gamocdilebis mravaferovanma istoriulma tipebma. sxva sityvebiT rom vTqvaT, Cveni gamokvlevis erTi
religiiT (iqneba es Cveni Tu CvenTvis kargad cnobili religia) Semofrgvla ganuxrelad migviyvans arasakmaris da arswor daskvnebamde. rac
ufro masStaburia sxvadasxva saxis religiur gamocdilebaTa moculoba, romelzedac mkvlevars miuwvdeba xeli, miT ufro Rrmad SeaRwevs igi
Tavis kvlevis saganSi. religiis istoriis, anTropologiis da sociologiis sferos Tanamedrove mkvlevrebma masalis im simwiris daZleva SeZles, romelic jer kidev 25 wlis winaT iyo xelmisawvdomi. am gamokvlevaSi gamoyebenuli midgoma, romelic tipologiuri midgomis saxeliTaa
cnobili, gaurkvevel istorizmTan, romelic SerCevasa da gamoyofas
uaryofs da erTi rwmeniT, rogorc wesi, mkvlevris rwmeniT gansazRvrulobasTan SedarebiT, Sualeds warmoadgens. amgvari midgoma kargadaa
ilustrirebuli harnakis frazaSi imis Sesaxeb, rom vinc erTi religia
icis, amavdroulad man yvela religia icis.
meore moTxovna religiis samyaros warmatebuli kvlevisaTvis religiur movlenaTa bunebisa da mniSvnelobis didi Rirebulebis gagebaSi
mdgomareobs. mkvlevari Tavis sakvlev saganTan naTesaobas unda grZnobdes, aseve Tavisi masalebis SeZlebisdagvarad keTilsasurvel interpretacias unda ecados.
naTelia, rom religiuri fenomenebis, religiur pirovnebebsa da
jgufebs Soris urTierTobebis mkvlevrisaTvis ori midgoma arsebobs.
erTi midgoma emyareba rwmenas, rom gamokvleva exeba WeSmaritebas. am
`imanenturi~ midgomiT, romelic wyaroebis naxevarSi naklebi doziTaa
gamoyenebuli, religiis sociologi da istorikosi informacias iRebs.
sxva midgoma imis SesaZleblobas ar gamoricxavs, rom `WeSmaritebasTan
aqvs saqme~, romelic realobasTan SesabamisobaSia, magram cdilobs yvela masala religiis pozitiurad Tu negatiurad Semfaseblisagan damoukideblad gamoiyenos imisaTvis, rom isini gulmodgined da kritikulad
gaaanalizos, saTiTaod ganixilos isini socialur, istoriul, kulturul da fsiqologiur konteqstSi. moaxdinos movlenis interpretacia,
pirvel rigSi, misi (movlenis) sakuTari bunebidan gamomdinare da meore,
gaiTvaliswinos zemoxsenebuli konteqsti. es ori midgoma naivuri alternativis, kritikulis an `mecnierulis~ identuri rodia, rogorc es
336
religiis sociologia
337
kaxa qecbaia
ZiriTadi cnebebi
animizmi _ warmodgena romlis mixedviT, bunebrivi samyaros elementebi sicocxlis gonieri formebia, romlebic zegavlenas axdenen adamianze, mis cxovrebasa da saqmianobaze.
ganTavisuflebis Teologia _ qristianuli da politikuri principebis Sereva.
globalizacia _ msoflioSi adamianebs, regionebsa da qveynebs Soris urTierTdamokidebulebis zrda.
denominacia _ saxelmwifosagan damoukidebeli religiuri gaerTianeba, romelic religiur pluralizms aRiarebs.
eklesia _ religiuri organizaciis tradiciuli forma.
ekumenizmi _ organizebuli religiis mxridan sekularizaciis sawinaaRmdego tendencia, romelic gulisxmobs gansxvavebuli konfesiebis swrafvas gaRrmavebuli TanamSromlobisa da urTierTgagebisaken.
konfliqtis Teoria _ sociologiuri perseqtiva, romelic orientirebulia sazogadoebaSi arsebul uTanxmoebebze, winaaRmdegobebsa da
konkurentul interesebze.
kulti _ religiuri organizacia, romelic sazogadoebaSi aRiarebuli religiuri da kulturuli tardiciebis miRma imyofeba.
laicizmi _ religiur RirebulebebTan mimarTebaSi miwier da saero RirebulebaTa sruli damoukidebloba.
magia _ ritualebi romelTa meSveobiTac adgili aqvs garkveuli
miznebis misaRwevad sulier Zalebze zemomqedebas. Tavisi `individualuri moqmedebiT~ igi ewinaaRmdegba religias.
milenarizmi _ garkveuli saxis religiuri moZraoba, romlis wevrebs sjeraT, rom uaxloes momavalSi globaluri katastrofebi moxdeba
da mas Sedegad axali eris dasawyisi mohyveba.
monoTeizmi _ erTRmerTianoba.
poliTeizmi _ mravalRmerTianoba.
religia _ socialuri instituti, romelic sakralurisa zebunebrivis realobaze damyarebul rwmenasa da ritualebs moicavs.
religiuroba _ religiis mniSvneloba individis cxovrebaSi.
religiuri grZnoba _ uzenaesi realobis gancda, romelic adamianSi sikvdilis saocar SiSs da ukvdavebis saocar gancadas iwvevs.
religiuri pluralizmi _ erTi sazogadoebis SigniT sxvadasxva
religiebis TanabarmniSvnelovnebis aRiareba.
rituali _ formaluri, ceremonialuri moqmedeba.
rwmena _ is, rac ar emyareba mecnierul faqtebs.
338
religiis sociologia
339
kaxa qecbaia
danarTi:
religiebi msoflios sxvadsxva qveynebSi
sakiTxi sxvadasxva religiis mimdevarTa zusti raodenobis Sesaxeb
Zalze rTulia. Tumca romel qveynaSi romel religias ra raodenobis mimdevari hyvas amis Tqma sxavadasxva monacemebis sauZvelze miaxloebiT mainc SeiZleba. marTalia religiis sociologia religiis geografiad ver
gadaiqceva, magram informacia imis Sesaxeb, Tu sad, romel qveyanaSi romeli religiaa gvrcelebuli religiis sociologiur codnas garkveulwilad avsebs. es yovelive sainteresoa imdenad, ramdenadac mocemuli statistikuri masala sociologiuri kvlevebis safuZvlezea miRebuli.
E
evropa-azia
fineTi
fineTSi qriatianobam XII saukuneSi SeaRwia. reformaciis dros am
qveyanaSi luTeranoba gavrcelda, romelsac mosaxleobis 92% aRiarebs.
finelebis umravlesoba finuri evangelur-luTeranuli eklesiis mimdevaria. arian agreTve Sveduri luTeranuli eklesiis mimdevrebi (2 aTasze
meti). damoukidebeli religiuri organizaciis saxiT arsebobs Tavisufali finuri eklesia (9 aTasamde). arian agreTve ormocdaaTianelebi (40
aTaze meti), xsnis armiis warmomadgenlebi (10 aTaze meti), ieRovelebi
(10 aTaze meti), meSvide dRis adventistebi (5 aTasamde), baptistebi (3
aTasze meti), meTodistebi (2 aTasamde).
Tavis mimdevarTa raodenobis mixedviT fineTSi meore adgilz finuri marTlmadidebluri eklesia imyofeba, romelic mTeli mosaxleobis 1,2%-s aerTianebs. kaTolikeTa raodenoba fineTSi 3 aTasze metia.
aseve arian iudaistebi da islamis mimdevrebic.
SvedeTi
SvedeTi IX saukuneSi gaqristianda. aq mosaxleobis 95% luTeranuli eklesiis warmomadgenelia, romelsac aRmsareblobis Tavisuflebis
aRiarebis miuxedavad saxelmwifo religiis statusi aqvs miniWebuli.
340
religiis sociologia
341
kaxa qecbaia
islandia
qrsitianoba am qveyanaSi XI saukunidan arsebobs. isalndiis mosaxleobis 96% luTerania. kaTolikeTa raodenoba aq aTasze metia. sxva konfesiebis (xsnis armia, meSvide dRis adventistebi, islandiis bibliuri
gaerTianeba da sxva) warmomadgenelTa raodenoba umniSvneloa.
Ddidi britaneTi
britaneTSi qristianoba III saukinidan arsebobs. XVI saukuneSi inglisis eklesiam romisagan damoukidebloba gamoacxada, Tumca morwmuneTa garkveulma nawilma kaTolicizmi SeinarCuna. SotlandiaSi reformaciis Semdeg kalvinizmi damkvidrda, romelic momavalSi qveynis ZiriTadi religia gaxda. dReisaTvis did britaneTSi ori: saxelmwifo anglikanuri eklesia da Sotlandiis presviterianuli eklesia moqmedebs. anglikanur eklesias 27,6 milioni mimdevari yavs, xolo Sotlandiis eklesias 1,1 milioni. arseboben agreTve e. w. Tavisufali eklesiebi. yvelaze
metni _ 2 milioni _ meTodistebi arian. baptistebis raodenoba 507 aTasia. xolo daaxloebiT 84 aTasi Sotlandieli anglikanuri eklesiis warmomadgenelia. did britaneTSi moqmedi sxva konefsiebidan aRsaniSnavia
xsnis armia (350 aTasi), ormocadaaTianelebi (98 aTasi), ieRovelebi (80
aTasi), luTeranebi (33 aTasi), kvakerebi (21 aTasi), Tavisufali da unaitaruli qristianuli eklesiis warmomadgenlebi (15 aTasi), meSvide dRis
adventistebi (12 aTasi), inglisis Tavisufali eklesiis warmomadgenlebi
(8 aTasi), nazarevelebi (8 aTasi), axali eklesiis midevrebi (4 aTasi), qristianuli mecnierebis da mormonTa warmomadgenlebi (85 aTasi). britaneTis gaerTianebul samefoSi 5,8 milioni adamiania kaTolicizmis mimdevari. araqrisatianuli religiebidan aris iudaizmi (450 aTasi), isalami
(300 aTasi), induizmi da budizmi.
gaerTianebuli samefos avtonomiur nawil CrdiloeT irlandiaSi
498 aTasi adamiani kaTolikea, xolo 413 aTasi protestanti, arian agreTve
presviterianelebi (345 aTasi), meTodistebi, baptistebi (daaxloebiT 7-8
aTasi), kongregacionalstebi (3 aTasi), anglikanebi (72 aTasi).
didi britaneTis mflobelobaSi Semaval kulZul menze ZiriTadad
anglikanuri eklesiaa dominanti, Tumca arian baptistebi, kongregacionalistebi, meTodistebi, presviterianelebi, ieRovelebi da xsnis armiis
warmomadgenlebi.
normandiis kunZul jersize anglikanuri eklesia saxelmwifoebrivi satausis matarebelia. igive viTarebaa gernsis kunZulzec. Tumca
orivegan sxva konfesiis warmomadgenlebic arian.
342
religiis sociologia
irlandia
irlandiam qristianoba V saukuneSi miiRo. igi yovelTvis kaTolicizmis erT-erTi bastioni iyo. ramdenadac mosaxleobis 93%-s kaTolikebi Seadgenen. arian agreTve anglikanebi (100 aTasamde), presviterianelebi (20 aTasi), meTodistebi (8 aTasi), iudaistebi (6 aTasi), marTlmadidebelTa raodenoba iralandiaSi umniSvneloa.
safrangeTi
safrangeTSi qristianoba axali eris dasawisSive gavrcelda. safrangeTis mosaxlebis didi nawili kaTolicizmis mimdevaria, daaxloebiT
82%. protestantebis raodenoba 800 aTasze metia. isini ori eklesiiT
arian warmodgenili: safrangeTis reformatoruli eklesia da elzasisa
da loTaringiis reformatoruli eklesia. luTeranebis raodenoba 42
aTsze metia. aris agreTve sxva konfesiebic: xsnis armia (6 aTasi), meSvide
dRis adventistebi (6 aTasi), baptistebi (5 aTasze meti), menonitebi (3
aTasi), somxuri protestantuli gaerTianeba (2 aTasi), meTodistebi (2
aTasi), kvakerebi, qristianuli mecnierebis momxreebi (umniSvnelo raodenoba), somxur grigorianuli eklesiis warmomadgenlebi (180 aTasi),
aseve mcirea marTlmadidebelTa raodenoba. iudaistebi 535 aTass Sedagenen, arian aseve isalamis midevrebic.
monako
monakos mosaxleobis 96 % kaTolicizmis midevaria.
niderlandebi
niderlandebSi qristianoba VII saukunis bolos gavrcelda. bolodroindeli monacemebis mixedviT, aqauri mosaxleobis erTi mexuTedi
aTestia. mosaxlebis 38% protesatnatia, xolo 39% kaTolike. protestantebs Soris didi gavlena niderlandebis reformatorul eklesia
aqvs (877 aTasi); arian luTeranebi (48 aTasi), menonitebi (65 aTasi), baptistebi (10 aTasi), ganaxlebuli samociqulo misioneruli eklesiis warmomadgenlebi (2 aTasi), Sveduri Tavisufali misiis warmomadgenlebi (1
aTasze meti), niderlandebis ZvelkaTolikuri eklesiis warmomadgenlebi (12 aTasi), liberalur-kaTolikuri eklesia (1 aTasze meti), iudaizmis
mimdevrebi (30 aTasi).
belgia
belgiaSi qristianoba VII saukunis bolos gavrcelda. morwmuneTa
umravlesoba belgiaSi kaTolicizmis mimdevaria. protestantebi 24 aTa343
kaxa qecbaia
samdea. maTi nawili gaerTianebulia belgiis evangelistur protestantul eklesiaSi. amasTan arian belgiis misioneruli eklesiis mimdevrebi
(10 aTasi), belgiis evangelisuri miisiis warmomadgenlebi (2 aTasi), meTodistebi (2 aTasi), RmerTis asambleis oromocdaaTianlebi (1 aTasze
meti), meSvide dRis adventistebi (1 aTasze meti), xsnis armiis warmomadgenelebi da sxv. belgiaSi 41 aTasze meti adamiani iudaizmis warmomadgenelia.
luqsemburgi
luqsemburgis mcxovrebTa umravlesoba kaTilicizmis mimdevaria.
mosaxleobis 1% luTerania. aTasze meti mimdevari yvas iudaizms. Arian
iseTebic romlebic ar amxelen TavianT aRmsareblobas (4%).
germania
germaniis teritoriaze qristianoba IV saukunidan gavrcelda. mosaxleobis umravlesoba germaniaSi protestantia. raodenobis mixedviT
yvelaze metni evangelisturi eklesiis mimdevrebi arian, romelic or
protestantul konfesias aerTianebs. esenia: germaniis evangelisturluTeranuli eklesia da evangelisturi eklesia. maT garda aris Tavisufal evangelistTa kavSiri (67 aTasi), ZveluTeranuli eklesia (37 aTasi),
damoukidebeli evangelistur-luTeranuli eklesia (5 aTasze meti), germaniis Zvelreformatoruli eklesia (5 aTasi), meTodistebi (266 aTasi),
baptistebi (133 aTasze meti), meSvide dRis adventistebi (90 aTasi), menonitebi (12 aTasi), ormocdaaTaianelTa sxvadasxva jgufebi (11 aTasi),
xsnis armia, iudaizmi (4-5 aTasi) da sxva. mosaxleobis 46% germaniaSi kaTolikea. danarCeni konfesiis mimdevarTa raodenoba umniSvneloa.
Sveicaria
SveicariaSi reformacias saTaveSi Jan kalvini edga, Sesabamisad aq
mosaxleobis 48% protestantia. kaTolikebi 49%-ia. garda amisa qveyanaSi 18 damoukidebeli reformatoruli eklesia funqcionirebs. aris agreTve meSvide dRis adventistebi (7 aTasi), luTeranebi (6 aTasi), Sveicariis Tavisufal evangelistTa kavSiri (4 aTasi), baptistebi (3 aTasi), menonitebi (2 aTasi), ormocdaaTianelTa samociqulo eklesia (2 aTasi),
xsnis aramia (mcire raodenobiT), iudaistebi (21 aTasi), musulmanebi (3
aTasi).
lixtenSteini
lixtenSteinis mosaxleobis umravlesoba kaTolicizmis midevaria.
protestantebi aq mosaxleobis 7% Seadgenen.
344
religiis sociologia
avstria
avstriis teritoriaze qristianoba III saukunidan gavrcelda. aq
yvelaze meti mimdevari kaTolicizms hyavs _ mosaxleobis 89%. protestanatebi qveynis mosaxleobis 6% Seadgenen, romelTa umravlesoba luTerania. 18 aTasamde reformati evangelistur-reformatul eklesias
warmoadgens, arian aseve meSvide dRis adventistebi (4 aTasi), baptistebi
(3 aTasi), RmerTis asambleis ormocdaaTianelebi (1 aTasze meti), xsnis
armia (umniSvnelo raodenoba), 32 aTasi ZvelkaTolikuri eklesiis warmomadgenlebi da 8 aTasze meti iudaisti.
portugalia
portugalia IV saukunidan gaqristianda. mosaxleobis umravlesoba
_ 96% kaTolicizmis mimdevaria. arsebobs sxvadasxva protestantuli
eklesiac. magaliTad aRzrdisa da qadagebis eklesia (70 aTasi), Tavisufali Sveduri misia (10 aTasi), presviterianelebi (8 aTasi), baptistebi (6
aTasi), RmerTis asambleis ormocdaaTianelebi (4 aTasi), Zmebi (3 aTasi),
meSvide dRis adventistebi (2 aTasi), meTodistebi (2 aTasi), damoukidebeli Tanamedgobroba (2 aTasi) da sxv.
espaneTi
espaneTSi qristianoba axali epoqis pirveli saukuneebidan arsebobs, Tumca arabTa dapyrobebma misi poziciebi cotaTi Seasusta. dReisaTvis espaneTSi saxelmwifo religiis statusi romaul kaTolikur eklesias aqvs, Sesabamisad misi mimdevrebi mosaxleobis umravlesobas Seadgenen. Tumca arian protestantebic. magaliTad espanuri evangelisturi ekelsia (10 aTasi), Zmebi (8 aTasi), damoukidebeli evangelisturi
eklesia (3 aTasi), baptistebi (11 aTasi), meSvide dRis adventistebi (3
aTasi), espanuri reformirebuli episkopaluri eklesia (2 aTasi), espaneTis qristianuli misia (1 aTasze meti). arian agreTve anglikanebi, meTodistebi, luTeranebi. ieRovelTa seqta saxelmwifo devnaSia, magram mainc arsebobs; espaneTSi 7 aTasze meti iudaizmis mimdevaria. arian aseve
isalamis mimdevrebic.
andora
andoris mosaxleobis absoluturi umravlesoba kaTolicizmis
mimdevaria.
345
kaxa qecbaia
gibraltari
gibraltaris mosaxleobis 78% kaTolicizmis mimdevaria. Aanglikanuri eklesiis mimdevrebi 8%-s Seadgenen, presiviterianelebi da meTodistebi 1%-s, musulmanebi 8%-s, iudaistebi 2%-s, induistebi 1%-s.
malta
maltaSi, romelimac damoukidebloba 1964 wels moipova mosaxleobis umravlesoba kaTolicizmis mimdevaria. aqve arian protestantebic,
romelTa raodenoba umniSvneloa.
italia
italia erT-erTi pirveli evropuli qveynaa sadac qristianoba
farTod iyo gavrcelebuli. am qveynis oficialuri sarwmunoeba kaTolicizmia, Sesabamisad mosaxleobis umravlesoba am religiis mimdevaria.
italiaSi aseve arian: berZnul-kaTolikuri eklesia, romelic italiaSi
mcxovreb albanelebs aerTianebs, marTlmadideblebi da protestantebi
(100 aTasze meti). protestantebs Soris arian RmerTis asambleis ormocdaaTianelebi (55 aTasi), meSvide dRis adventistebi (8 aTasi), luTeranebi (6 aTasi), baptistebi (5 aTasi), meTodistebi (4 aTasi). iudaizmis warmomadgenelebi italiaSi 30 aTasze metia.
san-marino
san-marinos mosaxleobis absoluturi umravlesoba kaTolicizmis
mimdevaria.
saberZneTi
italiis darad saberZneTSi adreve gavrcelda qristianoba. saberZneTSi saxelmwifo religiis statusi marTlmadideblur qristianobas
aqvs. mosaxleobis 97% marTlmadidebelia. kaTolikeTa raodenoba aq 46
aTass aRevs, romelic 3 aTasamde berZen da aTasamde somex kaTolikeebsac moicavs. saberZneTSi arian agreTve somxur-grigorianuli eklesiis
warmomadgenlebi (9 aTasi), berZnuli evangelistur eklesias 15 aTasi
adamiani yavs, ormocdaaTianelebi (2 aTasi), ieRovelebi (8 aTasi), iudaistebi (6 aTasi), islamis mimdevrebi (108 aTasi).
xorvatia
xorvatiis mosaxleobis umravlesoba kaTolicizmis mimdevaria _
82,28%. sxva sarwmunoebis mimdevarTa procentuli maCvenebeli daaxloebiT aseTia: marTlmadideblebi _ 4, 44%, protestantebi _ 0, 34%, islamis mimdevrebi _ 1, 47% da sxva konfesiis warmomadgenelebi 3,24%.
346
religiis sociologia
serbeTi
serbeTis mosaxleobis didi nawili _ 85% marTlmadidebeli qristiania. sxva sarwmunoebis mimdevarTa procentuli maCvenebeli (kosovos
gareSe) daaxloebiT aseTia: kaTolikebi _ 5,5%, musulmanebi _ 3,2%,
protestantebi _ 1,1%, ieRovelebi _ 4 aTasamde.
M
makedonia
makedoniis mosaxleobis 67 % makedoniis marTlmadidebluri eklesiis warmomadgenelia. arian agreTve musulmanebi _ 30%, sxva konfesiis
warmomadgenelebi mosaxleobis 3%-ia.
bosnia
Zveli monacemebis mixedviT bosniis religiuri ruka daaxloebiT
aseTia: 43,49% _ marTlmadidebeli, 32,25% _ musulmani, 22,87% _ kaTolike. Tumca amJamad es viTareba transformierebas ganicdis.
slovenia
sloveniaSi mosaxleobis 57,8% kaTolicizmis mimdevaria, marTlmadidebelTa raodenoba 2,3%-ia, isalmis mimdevarTa 2,4%, protestantebi
0,8%. arian meSvide dRis adventistebi, baptistebi da sxv.
albaneTi
albaneTSi umTavresad qristianoba da isalmia gavrcelebuli.
qristianoba aq marTlmadideblobisa da kaTolicizmis saxiT aris warmodgenili: 20%-ze meti marTlmadidebelia, xolo 10% kaTolike. danarCeni mosaxleoba islamis mimdevaria, ZiriTadad sunizmis. Tumca arian
sxvadasxva Siituri seqtis warmomadgenelebi (magaliTad beqTaSistTa
seqtis msoflio centeri albaneTSi mdebareobs).
bulgareTi
qristianobam bulgareTSi IX saukuneSi SeaRwia. mosaxleobis didi
nawili bulgareTis marTlmadidebluri eklesiis warmomadgenelia. gavrcelebulia aseve islami. Aarian kaTolikebi (60 aTasi), baptistebi, meSvide dRis adventistebi, meTodistebi, ormocdaaTianelebi, kongregacionalistebi, somxur-grigorianuli eklesiis mimdevrebi da sxv. bulgareli sociologebis mixedviT, Rrmad morwmuneTa, romlebic regularulad dadaian eklesiaSi procentuli maCvenebli 6, 76%-ia.
347
kaxa qecbaia
rumineTi
qristianoba rumineTSi IV saukunidan arsebobs. mosaxleobis umravlesoba rumineTis marTlmadidebluri eklesiis warmomadgenelia. raodenobis mixedviT meore adgils kaTolikebi ikaveben. protestantebs Soris arian reformatebi (700 aTasi) da luTeranebi (180 aTasi); protestantuli seqtebidan arian baptistebi (90 aTasi), meSvide dRis adventistebi
(66 aTasi), ormocdaaTianelebi, unitarianelebi; rumineTSi 1000 aTasi
iudaistia. islamis mimdevarTa raodenoba arc Tu ise mniSvnelovania.
ungreTi
ungrelebi XI saukuneSi gaxdnen qristianebi. XVI saukuneSi mosaxleobis didma nawilma protestantoba miiRo, magram kontrrefomaciis
dros upiratesoba kaTolicizmma moipova da amJamad mosaxleobis 64%
kaTolikea, xolo 23% protestanti. protestantebis umravlesoba kalvinistia. Tumca arian luTeranebi, ormocdaaTianelebi (5 aTasi), baptistebi (35 aTasi), adventistebi (14 aTasi), meTodistebi (2 aTasi). marTlmadidebeli ungrelebi ungreTis marTlmadideblur eklesiaSi arian gaerTianebulni. ungreTSi cxovrobs 80 aTasi iudaisti.
CexeTi
CexeTis mosaxlobis 26,8% kaTolicizmis mimdevaria. protestantebis raodenoba 2,5%-ia. arian agreTve vatikanisagan gamoyofili Cexuri
reformatoruli eklesiis warmomadgenlebi. erT-erTi gamorCeulia husituri eklesia, romelic damoukidebeli konfesiis saxiT arsebobs. 2001
wlis aRweriT CexeTSi 23 053 marTlmadidebeli iyo, romlebic Cexuri da
slovakuri miwebis avtokefalur marTlmadideblur eklesiaSia gaerTianebuli. es eklesia 4 eparqiisagan Sedgeba. aArian ra Tqma unda sxva konfesiebis warmomadgenlebic.
slovakeTi
slovakeTis mosaxleobis 69% kaTolikea, 11% protestanti (ZiriTadad luTeranebi da reformatebi), 4% berZnul-kaTolikuri eklesiis
mimdevrebia, 1% marTlmadideblebi. 120 aTasi iudaizmis mimdevari.
poloneTi
qristianoba poloneTSi X saukuneSi gavrcelda. mosaxleobis 95%
romauli kaTolicizmis mimdevaria (poloneli iyo romis papi ioane pavle II (karl voitila). marTlmadideblur eklesias 527 aTasze meti mimdevari yavs. iudaizms 126 aTasze meti. arian protestantebic. magaliTad
348
religiis sociologia
augsburgis evangelisturi eklesia (70 aTasi), gaerTianebuli evangelisturi eklesia (10 aTasi), meTodistebi (6 aTasi), adventistebi (6 aTasi),
reformatebi (5 aTasi), ormocdaaTianelebi (3 aTasi), baptistebi (2 aTasi). arian islamis mimdevrebic.
kviprosi
kviprosSi qristianobam warmoSobisTanave SeaRwia. qveynis mosaxleobis didi nawili marTlmadidebeli qristiania _ 73%, romelic kviprosis marTlmadideblur avtokefalur eklesiaSia gaerTianebuli. islams misdevs mosaxleobis 18% (sunizmis xanifituri saxeoba). aris somxur-grigorianuli eklesia (3 aTasi), maronitebi, romauli kaTolikuri
eklesiis mimdevrebi (7-7 aTasamde), anglikanebi da sxv.
TurqeTi
TurqeTis mosaxleobis 99% isalamis mimdevaria (sunizmi). TurqeTSi mcxovreb qurTebs Soris arian Siisturi seqtis _ al-ilahis warmomadgenelebi (80 aTasi) da iezidebi (43 aTasze meti). qristianebi 0,7%-ia.
esenia arian: marTlmadideblebi (74 aTasi _ berZnebi da bulgarelebi),
somexi grigorianelebi (70 aTasi), kaTolikebi (26 aTasi), protestantebi
(23 aTasi). iudaizmis mimdevarTa raodenoba 40 aTasamdea.
siriis arabuli respublika
siriis mosaxleobis 85% islamis mimdevaria. 14% ki qristiania. 173
aTasi marTlmadidebeli da 273 aTasi kaTolike. somxur-grigorianul eklesias 112 aTasi warmomadgeneli yavs. sxva religiebidan gvxvdeba iezidebi (3 aTasi) da iudaizmis mimdevrebi (4 aTasi).
libani
libanSi qristianoba I s-is bolosa da II s-is dasawyisSi gavrcelda.
mosaxleobis 52% qristiania, xolo 47% mulsulmani. qrsitianebs Soris
umetesoba maronitebi arian (424 aTasi). meore adgils marTlmadideblebi ikaveben (150 aTasi). arian agreTve berZnul-kaTolikuri eklesiis warmomadgenlebi (91 aTasi), somexi kaTolikebi (14 aTasi), sirieli-kaTolikebi (6 aTasi), laTino-kaTolikebi (4 aTasi), iakobinelebi (5 aTasi), nestorianelebi; protestantebi (14 aTasi). libanSi arian sunitebi da Siitebi. iudaizms aq 3 aTasi mimdevari hyavs.
349
kaxa qecbaia
israeli
israelis saxelmwifo religia iudaizmia. arian iudaizmis iseTi
seqtebis warmomadgenlebi, rogorebic karaimebi (12 aTasi) da samaritelebia (160 aTasi). isarelSi cxovroben qrsitianebi da musulmanebic. kaTolikebi aq 44 aTasaze metia, xolo marTlmadideblebi 16 aTasi. sxva
konfesiebidan aris arabuli evangelisturi episkopaluri (rjulismoZRvrebiT anglikanuri) eklesia, somxur-grigorianuli eklesia, kopturi
da eTiopuri eklesiis warmomadgenlebi.
iordania
iordaniis saxelmwifo religia islamia. mas mosaxleobis 94% aRiarebs. qristianTa raodenoba 200 aTasia, romelTa Soris arian marTlmadideblebi, kaTolikebi, berZeni-kaTolikebi, anglikanebi, luTeranebi,
somexi grigorianelebi.
saudis arabeTi
saudis arabeTis mosaxleobis umravlesoba isalamis mimdevaria,
romelic qveynis sxvadasxva nawilSi sxvadasxva mimdinareobaTa saxiT
aris warmodgenili. qveynis centralur nawilSi vahabizmia wamyvani religia. dasavleT nawilSi sunituri islami. qveyanaSi arian Siitebi da iezidebi. samxreT nawilSi mosaxleobis absoluturi umravlesoba sunitia. arian agreTve iudaizmis mimdevrebi, marTlmadidebeli berZnebi da
protestantebi (amerikelebi da ingliselebi).
iemeni
iemenSi morwmuneTa did jgufs Siiti iezidebi qmnian _ 54%. sunitebis maCvenebeli 45%-ia. aramusulmanuri religiebidan warmodgenilia
iudaizmi (0,5 aTasi), qristianoba (ucxoelebi romlebic iemenSi cxovroben), indiuzmi da zoroastrizmi.
O
omani
omanis mosaxleobis TiTqmis umravlesoba islamis mimdevari. Sxva
religiebis (indiuzmi, qristianoba, iudaizmi) mimdevarTa raodenoba umniSvneloa.
arabeTis gaerTianebuli emiratebi
arabeTis gaerTianebuli emiratebis mosaxleobis 96% isalamis mimdevaria (ZiriTadad sunizmi). arian Siitebic (2 aTasze meti). sxva religi350
religiis sociologia
kaxa qecbaia
religiis sociologia
bangladeSi
bangladeSis mosaxleobis 80% musulmania, xolo induistebi 18%.
arian budistebi (374 aTasi), qristianebi (149 aTasi). arian gvarovnuli
religiis mimdevrebic.
maldivi
maldivis mosaxleoba mTlianad sunituri islamis mimdevaria.
Sri-lanka
Sri-lankaSi saxelmwifo religiad budizmia aRiarebuli. mas mosaxleobis 66% misdevs. 19% induistia, 8% qristiania, romelTa Soris
uravlesobas kaTolikebi warmoadgenen (829 aTasi). protestantebi 89
aTasia: eseni arian meTodistebi (24 aTasi), anglikanebi (42 aTasi), xsnis
armiis mimdevrebi (5 aTasi), samxreT indoeTis eklesiis warmomadgenlebi
(5 aTasi), reformatebi (4 aTasi), baptistebi (3 aTasi), ormocdaaTianelebi (2 aTasi), adventistebi. qveyanaSi mcxovrebTa 7% musulmania. Sri-lankis uZvelesi mosaxleoba vedebis mimdevaria (3 aTasi), arian agreTve tradiciuli rwmenebis mimdevrebic.
birma
birmis mosaxleobis oTxi mexuTedi budistia. qristianobas 5% aRiarebs, romelTa umravlesoba protestantia (baptistebi, anglikanebi, meTodistebi, ormocdaaTianelebi, adventistebi), kaTolikebi 238 aTasamdea. mosaxleobis 4% islamis mimdevaria. 3% induisti. tradiciuli gvarovnuli religiis mimdevrebi 5%.
tailandi
ukanaskneli monacemebiT tailandis mosaxleobis 94% budistia. 4%
musulmani. 2% konfucianeli. arian kaTolikebi (140 aTasi) da protestantebi (34 aTasi). induizms 3 aTasamde adamiani misdevs. mTian raionebSi
tradiciuli gvarovnuli religiaa gavrcelebuli.
laosi
laosSi saxlmwifo religia budizmia. mTian regionebSi mcxovrebni
dRemde inarCuneben TavianT gvarovnul religias. qveyanaSi mcxovrebi
frangebi da vietnamelebi kaTolikebi an budistebi arian (32 aTasi). laosSi arian induisitebi, daosistebi, konfucianelebi.
353
kaxa qecbaia
kamboja
kambojis oficialuri religia budizmia. qveyanaSi arian kaTolikebi (62 aTasi), protestantebi (qritianuli da misioneruli aliansi, adventistebi). mcirea isalamis mimdevarTa raodenoba.
vietnami
dRes vietnami religiurad Zalze mravalferovania. mosaxleobis
didi nawili 93% budistia, 6,7% kaTolike, 0,5% protestanati, arian sinkretuli seqtis xoa-xao-sa 1,5% da kaodais 1,1% warmomadgenlebi. 80
aTasze meti adamiani adgilobrivi animisturi kultebis mimdevaria.
malaizia
malaiziaSi mcxovrebi Cinelebi, romlebic mosaxleobis mesameds
warmoadgenen konfucianelebi da daosistebi arian. maT mosdeven isalamis mimdevrebi. arian budistebi da qristianebi 5% (ZiriTadad protestantebi da kaTolikebi). samxreT aziidan gamosul da amJamad malaiziaSi
mcxivrebTa 70% induistia.
singapuri
singapurSi mcxovrebi Cinelebi, romlebic aq ZiriTad eTnoss warmoadgenen budistebi, daiosistebi da konfucianelebi arian. sxva religiebidan aris islami, induizmi da qristianoba (kaTolicizmi da protestantoba).
brunei
bruneis oficialuri religia islamia, romelsac mosaxleobis 62%
aRiarebs. qveynis adgilobrivi mosaxleobis didi nawili tradiciul animistur kultebs inarCunebs. qristianebi aq 8% Seadgenen (kaTolicizmi,
protestantoba, calkeuli setqebi). budistebi 13%-ia. bruneelTa 0,4%
bahaistia.
indonezia
indoneziis mosaxleobis umravlesoba _ 94% _ islamis mimedvaria.
qristianebi aq 5%-ia mTeli mosaxleobis. protestantebi da kaTolikebi
1,7%-s Seadgenen. kunZul iavaze budizmia ZiriTadi religia. saerTod,
indoneziaSi 1 milioni budistia. aq mcxovrebi Cinelebi an konfucianelebi an daosistebi arian. qveynis calkeul regionebSi dRemde SemorCenilia gvarovnuli animisturi rwmenebi.
354
religiis sociologia
timori
kunZul timorze adgilobrivi gvarovnuli animisturi rwmenebia
ZiriTadi religia. kunZuli portugaliis gamgeblobaSia da, Sesabamisad,
131 aTasze meti adamiani kaTolikea.
filipinebi
ZiriTadad filipinebi qrsitianuli qveyanaa. mosaxleobis didi nawili filipinebis kaTolikuri eklesiis warmomadgenelia, romelmac
1901 wels romisgan damoukidebloba moipova. protestantebis raodenoba 3 milionia. sxva religiebidan aris iudaizmi, budizmi. 500 aTasze meti
adamiani adgilobrivi animisturi kultebis mimdevaria.
CineTi
CineTSi ZiriTadad sami religiaa gavrcelebuli. esenia: konfucianeloba, budizmi da daosizmi. samive maTganis mimdevarTa zusti raodenoba daudgenelia. miaxloebiTi monacemebi ki aseTia: konfucianelebi _
350 milioni, budistebi _ 100 milioni da daosistebi _ 50 milioni. CineTis Crdilo-dasavleT nawilSi sunituri islamia gavrcelebuli (10 milioni). qristianoba aq VI saukuneSi Semovida. amJamad kaTolicizmis mimdevarTa raodenoba 2 milions aWarbebs, protestantebi ki 700 aTasze
metni arian. garda amisa CineTSi mTeli rigi tradiciuli rwmenebi da
kultebia SenarCunebuli. dRemde arsebobs Samanizmi.
honkongi
honkongis Cinuri mosaxleoba budizmis, konfucianelobisa da daosizmis mimdevaria. 5 aTasamde musulania, 3 aTasi iudaisti. 236 aTasi kaTolikea, xolo 26 aTasi protestanti. arian marTlmadideblebic romelTa raodenoba umniSvneloa.
makao
kunZul makaos mosaxleoba budizmis, konfucianelobisa da daosizmis mimdevaria. 36 aTasi adamiani kaTolikea.
monRoleTi
monRoleTSi ZiriTadi religia budizmis lamaisturi formaa. aq
mcxovrebi yazaxebi ki musulmanebi arian. dRemde SemorCenilia calkeuli gvarovnuli animisturi kultebic.
355
kaxa qecbaia
korea
politikuri dayofis miuxedavad korea religiurad mravalferovania. IV saukuneSi koreaSi CineTidan mahaianisturi budizmi da konfucianeloba Semovida. dRes samxreT koreaSi 7 milioni budisti da 4 milioni
konfucianelia. SenarCunebulia agreTve tradiciuli Samanizmi. kaTolicizmi koreaSi XVIII s-Si Semovida (779 aTasi), xolo protestantoba XIX
s-Si. samxreT koreaSi 3,2 milioni adamiania amJamad protestanti. gavrcelebulia agreTve budisturi seqtebi Cxondoge (636 aTasi) da taCenge
(500 aTasi).
iaponia
iaponiaSi ori ZiriTadi religia arsebobs: sintoizmi da budizmi.
sintoizms 84,4 milioni mimdevari yavs, budizms 84,9 milioni. sintoizmi
or nawiladaa gayofili: orTodoqsuli da seqtanturi. sintoisturi
msxvili seqtebia: tenri (2571 aTasi), iZumo iasiro (1168 aTasi), sinri (678
aTasi), mitake (668 aTasi), kuroZumi (651 aTasi), konko (530 aTasi), sinsiu
(520 aTasi), ananai (215 aTasi), fuso (119 aTasi), Zikko (156 aTasi), otomo
(139 aTasi), misogi (114 aTasi), sinko (53 aTasi), sinto siuei (52 aTasi). iaponiaSi budisturi seqtebic arseboben, romelTa Soris mimdevarTa raodenobiT gamorCeulia Zedo sini (15 milioni), singoni (11 milioni), Zeni (9 milioni), tendai (4 milioni), Zedo (3,5 milioni), nitireni (2 milioni). bolo
dros iaponiaSi axali religiuri moZraobis saxiT neobudisturi seqtebi
_ reiukai (4 milioni) da rise kosei kai (3 milioni) gaCndnen. iaponiaSi arian qristianebic: protestantebi 873 aTasi, kaTolikebi 357 aTasi da seqtebi. 25 aTasamde adamiani marTlmadidebelia. iudaizmis mimdevarTa raodenoba umniSvneloa. iaponuri erovnuli umciresobis _ ainis warmomadgenlebi tradiciuli animisturi rwmenebis mimdevrebi arian.
afrika
egvipte
egviptis saxelmwifo religia islamia. mas mosaxleobis 90% misdevs. isini ZiriTadad sunitebi araian. egviptel musulmanebs Soris arian sufistur ordenTa warmomadgenlebi. mosaxleobis 10% qristiania. 4
milioni monofiziti or, koptur da somxur-grigorianul eklesiaSia gaerTianebuli. marTlmadidebelTa raodenoba 100 aTasamdea. isini aleqsandriis marTlmadideblur eklesias warmoadgenen. arian kaTolikebi
da protestantebi. aseve anglikanebi, ormocdaaTianelebi, adventistebi. egviptis ebrauli mosaxleoba iuadaizmis mimdevaria.
356
religiis sociologia
libia
libiis saxelmwifo religia islamia. suniti musulmanebi qveynis
mosaxleobis 96% Seadgenen. qristianebi 50 aTasamde arian. kaTolikebi
36 aTasi, ramdenime aTasi protestanti da marTlmadidebelia. libieli
ebraelebi iudaistebi arian.
tunisi
tunisis saxelmwifo religia islamia. musulmanebi mosaxleobis
96% Seadgenen. qrsistianebi tunisSi 50 aTasamdea, ZiriTadad kaTolikebi. 60 aTasamde ebraeli iudaistia.
alJiri
alJiris mosaxleobis 98% musulmania. aq saxelmwifo religia islamia. qrsitianTa raodenoba 100 aTasamdea. maTi didi umravlesoba kaTolicizmis mimdevaria. protestantebi ramdenime aTasamdea. 20 aTasamde ebraeli iudaistia.
maroko
marokos saxelmwifo religia islamia. musulmanebi aq mosaxleobis
98% warmoadgenen. qristianebi 1,6%-ia, romelTa umravlesoba kaTolikea. mcire raodenobiT arian marTlmadideblebi da protestantebi.
seuta da melila
espaneTis kuTvnilebaSi myof seutasa da melilaSi mosaxleobis didi nawili kaTolizmis aRmsarebelia (135 aTasi). protestantebi aq 5 aTasamdea. suniti musulmanebi 15 aTasi. iudaisti ebraelebi 5 aTasamde.
dasavleT sahara
dasavleT saharis mosaxleobis didi nawili suniti musulmania. kaTolicizmis mimdevari 3 aTasze metia. iudaizmis aRmsarebeli aTasamdea.
mavritania
mavritaniis saxelmwifo religia islamia. mosaxleobis 99% musulmania. maTgan umravlesoba sunitia. qveyanaSiA arseboben mTeli rigi islamuri seqtebi. qristianoba aq warmodgenilia romaul-kaTolikuri eklesiis saxiT (5 aTasi).
357
kaxa qecbaia
senegali
senegalis mosaxleobis umravlesoba suniti musulmania. 15-17% ki
gvarovnuli kultebis mimdevaria. qristianebi 4%-ia. kaTolikebi 165 aTasi,
protestantebi, baptistebi da adventistebi mTlianobaSi 7 aTasze metia.
G ambia
g
gambiis mosaxleobis 80% musulmania. 17% adgilobrivi gvarovnuli kultis mimdevrebi arian. qristianTa raodenoba 13 aTasze metia.
mwvane koncxis kunZulebi
mwvane koncxis kunZulebze TiTqmis mTeli mosaxleoba qristiania.
umravlesobas kaTolikebi qmnian. protestantebi, nazarevelTa eklesiis
warmomadgenlebi da adventistebi ramdenime aTasni arian.
gvinea-bisau
gvinea-bisaus mosaxleobis naxevarze meti adgilobrivi tradiciuli kultebis mimdevarni arian (55%). musulmanebi 40%-s Seadgenen. qristianebi 5%-ia, romelTa Soris umravlesoba kaTolikea. ramdenime aTasi
adamiani protestantia.
gvinea
gvineis mosaxleobis daaxloebiT 75% islamis mimdevaria. mosaxleobis 1% qristianebi arian. maTgan kaTolike 34 aTasia, protestanti 7
aTasamde. qveynis danarCeni mosaxleoba adgilobriv tradiciul kultebs misdevs.
mali
malis mosaxleobis 60% musulmania. mosaxleobis 1%-s qriatianebi
(kaTolikebi, protestantebi da qristianuli seqtebi) qmnian. danarCeni
mosaxleoba adgilobriv tradiciul kultebs misdevs.
siera-leone
siera-leones mosaxleobis 63% tradiciuli kultebisa da religiebis mimdevaria. sxva religiebidan aris islami da qristianoba (4%).
qristianTa umravlesoba aq protestantia (78 aTasi). moqmedeben anglikanuri, meTodisturi, evangelisturi da romaul-kaTolikuri eklesiebi
(33 aTasi).
358
religiis sociologia
liberia
liberiis mosaxleobis 72% avtoqtonuri rwmenebis mimdevaria, romelTa umravlesoba saidumlo kavSirebis saxiT arsebobs. mosaxleobis
15%-s musulmanebi Seadgenen, xolo 12% qristiania, romelTa Soris umravlesobas protestantebi warmoadgenen (125 aTasi). afrikis qristianuli eklesiis mimdevarTa raodenoba 1%-ia.
spilos Zvlis sanapiro
am qveynis mosaxleobis umravlesoba tradiciuli kultebisa da religiebis mimdevaria. sxva religiebidan aris islami da qristianoba.
qristianebs Soris umetesoba romaul-kaTolikuri eklesiis warmomadgenelia. protestantebi 100 aTasamdea. afrikis qristianuli eklesiis
mimdevarTa raodenoba 5%-ia.
zemo volta
mosaxleobis sami meoTxedi aq tradiciuli kultebisa da religiebis mimdevaria. sxva religiebidan aris islami da qristianoba. qristianebi mosaxleobis 4% Seadgenen. maTgan umravlesoba kaTolicizmis midevaria (200 aTasi). protestantebi ufro naklebia. aq arian ieRovelebi,
adventistebi, ormocdaaTianelebi, plimuTis saZmos wevrebi.
gana
ganas mosaxleobis 63% avtoqtonuri rwmenebis mimdevaria. qristaianTa procentuli maCvenebeli 23%-ia. aqedan 13% protestanatia. 10% kaTolike. afrikis qristianuli eklesiis mimdevarTa raodenoba 4%-ia. mosaxleobis danarCeni nawili (daaxloebiT meaTedi) isalamis mimdevaria.
togo
mosaxleobis 71% tradiciuli kultebisa da religiebis mimdevaria. 480 aTasi mimdevari yavs qristianobas. aqedan 16% romaul-kaTolikur eklesias warmoadgens, xolo 8% protestantuls. islams 100 aTasi
adamiani aRiarebs. maTi umravlesoba sunitia. arian aseve sufisturi ordenis warmomadgenlebi.
dagomea
mosaxleobis 63% tradiciuli kultebisa da religiebis mimdevaria. qristianebi 11% Seadgenen. kaTolikebi 350 aTasi, protestantebi 50
aTasi. afrikis qristianul eklesias 300 aTasi mimdevari yavs. sunitur
islams mosaxleobis 14% aRiarebs.
359
kaxa qecbaia
nigeria
nigeriis mosaxleobis daaxloebiT 40-45% islamis mimdevaria. sunizmis garda islami aq aTasgvari seqtebisa da ordenebis saxiTaa warmodgenili. nigerielTa 35-40% tradiciuli kultebisa da rwmenebis mimdevaria. qristianebi 15-18%-ia (daaxloebiT 10 milonze meti adamiani).
maTi umravlesoba protestantia. afrikis qristianuli eklesiis mimdevarTa raodenoba 2%-mdea, romelic aq sxvadasxva seqtebis saxiTaa warmodgenili.
nigeri
nigeris mosaxleobis 80% musulmania. darCenili 20%-dan umetesoba adgilobrivi avtoqtonuri kultebisa da rwmenebis mimdevaria. qristianebi aq 15 aTasze metia. maTi umravlesoba kaTolicizmis mimdevaria.
evangelisti protestantebi aTasamdea.
Cadi
Cadis mosaxleobis sami mexuTedi musulmania. tradiciul religiebs (gvarovnuli, tomobrivi da sxva saxis kultebi, animisturi rwmenebi
da sxva) mosaxleobis 35% warmoadgens. qristianebi 5%-Taa warmodgenili.
eseni ZiriTadad kaTolikebi (umravlesoba) da protestanatebi arian.
kameruni
kamerunis mosaxleobis naxevarze meti _ 52% tradiciuli religiebis (gvarovnuli, tomobrivi da sxva saxis kultebi, animisturi rwmenebi
da sxva) warmomadgenelia. qristianoba aq 30%-Taa warmodgenili. umravlesobas romaul-kaTolikuri eklesiis warmomadgenlebi Seadgenen (1,2 milioni), protestantebi 0,7 milionamde arian. afrikis qristianuli eklesiis sxvadasxva seqtebis warmomadgenelebi 60 aTass aWarbeben. kamerunis
mosaxleobis 17% musulmania (umetesoba sunitebia).
centraluri afrika
centraluri afrikis mosaxleobis naxevarze meti _ 80% tradiciuli religiebis (gvarovnuli, tomobrivi da sxva saxis kultebi, animisturi rwmenebi da sxva) warmomadgenelia. qristianebi am qveyanaSi misi
mosaxleobis 15%-iTaa warmodgenili. maTi umravlesoba romaul-kaTolikuri eklesiis warmomadgenelia (200 aTasi), protestantebi 50 aTasia.
5% islamis mimdevaria.
360
religiis sociologia
gaboni
gabonis mosaxleobis 60% qristiania. umravlesobas romaul-kaTolikuri eklesiis mimdevrebi qmnian. maT mosdeven protestantebi. adgilobriv avotqtonur religiebs mosaxleobis 39% misdevs. 1% ki islamis
mimdevaria.
ekvatoruli gvinea
73% am qveyanaSi qristiania. maTi umravlesoba romaul-kaTolikuri eklesiis mimdevaria 72%. 1% meTodistebi arian. islams aTasze meti
adamiani misdevs. danarCeni mosaxleoba adgilobrivi rwmenebis mimdevrebia.
san-tomesa da prinsipis kunZulebi
portugaliis mflobelobaSi myof am adgilebSi mosaxleobis umravlesoba kaTolike qristiania (50 aTasai). Pprotestantebi ramdenime
aTasamdea.
kongo
kongos mosaxleobis 52% tradiciuli religiebis (gvarovnuli,
tomobrivi da sxva saxis kultebi, animisturi rwmenebi da sxva) warmomadgenelia. qristianebi mosaxleobis 43%-ia. maTgan umravlesobas romaulkaTolikuri eklesiis mimdevrebi qmnian. afrikis qristianuli eklesiis
warmomadgenelebi 4%-ia. suniti musulmanebi 1% Seadgenen.
zairi
zairis mosaxleobis 45% tradiciuli religiebis (gvarovnuli, tomobrivi da sxva saxis kultebi, animisturi rwmenebi da sxva) warmomadgenelia. qristianebi mosaxleobis 46%-ia. aqedan 36% romauli kaTolicizmis aRmsarebelia, 10% protestantobas aRiarebs. 3% musulmania. 2 aTasamde adamiani iudaistia.
angola
angolis mosaxleobis 62% avtoqtonuri kultebisa da religiebis
mimdevaria. qristianTa raodenoba 2,1 milions aWarbebs. Aqedan 1,6 milioni romauli kaTolicizmis aRmsarebelia. protestanatebi naxevar milonamde arian. afrikis qritianuli eklesiisa da seqtebis wamomadgenlebi
mosaxleobis 2%-s warmoadgenen.
361
kaxa qecbaia
sudani
sudanis mosaxleobis 72% musulmania, romelTagan umravlesobas
sunitebi warmoadgenen. qristianoba romaul-kaTolikuri eklesiiTa
(500 aTasi) da protestantobiTaa (30 aTasi) warmodgenili. arian koptebic (mcire raodenobiT). xarTumSi cxovroben induistebi da iudaistebi.
eTiopia
eTiopia afrikis erTdaerTi qveyanaa sadac konstituciiT qristianoba saxelmwifo religiadaa aRiarebuli. mosaxleobis ori mesamedi
qristiania. raodenobrivad uravlesobas monofizitebi qmnian (eTiopiis
eklesia). danarCeni qristianebi mTeli mosaxleobis 2%-ia. maT Soris
arian eTipieli kaTolikebi (100 aTasi), kaTolikebi (65 aTasi), ramdenime
aTasi marTlmadidebelia. naxevari miloni adamiani aq protestantia.
sxva religiebidan gavrcelebulia islami, tradiciuli kultebi da
rwmenebi (7%) da iudaizmi.
somali
somalis mosaxleobis 98% musulmania. islami aq saxelmwifo religiaa. tradiciul kultebsa da rwmenebs mosaxleobis 1% misdevs. qristianebi daxloebiT 6 aTasamde adamiania (ZiriTadad kaTolikebi). somalSi
mcxovrebi indoelebi induistebi arian.
U
uganda
Uugandis mosaxleobis naxevarze meti _ 52% tradiciuli kultebisa
da rwmenebis mimdevaria. qristianoba mosaxleobis 42%-s qmnis. romaulkaTolikuri eklesiis mimdevrebi (2,5 milioni), protestantebi (1,3 milioni). anglikanur eklesias milioni aRmsarebeli yavs. ugandaSi 30 aTasi
afrikis marTlmadideblur eklesiis mimdevari cxovrobs. musulmanebi
mosaxleobis 5%-ia. isini ZiriTadad sunitebi arian. sxva religiebidan
gavrcelebulia induizmi, sikxizmi, zoroastrizmi da budizmi.
kenia
keniis mosaxleobis 65% tradiciuli kultebisa da rwmenebis mimdevaria. 18% ki qristiania. aqedan 10% romaul-kaTolikuri eklesiis
(1,2 milioni) mimdevaria. 8% ki protestanti. 10% musulmani. Mmusulmanebs Soris umetesni Siitebi arian. arian induistebi, sikxebi da iudaistebi.
362
religiis sociologia
tanzania
tanzaniis mosaxleobis 45-48% islams aRiarebs. mosaxleobis 17%
qristiania. aqedan 10% romaul-kaTolikuri eklesiis mimdevrebia, 7%
protestantebi. afrikis marTlmadideblur eklesias 35 aTasamde aRmsarebeli yavs. induistebi 1%-ia. arian aseve jainistebi da sikxebi.
ruanda
ruandis mosaxleobis 70% tradiciuli adgilobrivi gvarovnuli
da tomobrivi kultebisa da rwmenebis mimdevaria. 30% ki qristiania. aqedan 5% protestantia, danarCeni romaul-kaTolikuri eklesiis mimdevari. musulmanTa raodenoba am qveyanaSi 10 aTasamdea. mcire raodenobiT
arian induistebic.
burundi
burundis mosaxleobis umravlesoba _ 66%-ze meti qristiania.
aqedan 57% kaTolicizmis mimdevaria. danarCeni ki protestantia. 32%
avtoqtonur adgilobriv kultebsa da religiebs misdevs. islamis mimdevrebi 10 aTasze metia. sxva religiebidan gavrcelebulia induizmi.
mozambiki
mozambikis mosaxleobis sami meoTxedi tradiciuli kultebisa da
rwmenebis mimdevaria. qristianebi 13%-s qmnian. aqedan 10% kaTolikea,
danarCeni ki protestanti. islami 10%-iTaa warmodgenili. sxva religiebidan gavrcelebulia induizmi.
malavi
malavis mosaxleobis naxevarze meti tradiciuli kultebisa da
rwmenebis mimdevaria. qristianebi 32%-ia. kaTolikeTa da protestantTa
raodenoba aq TiTqmis Tanabaria. afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenlebi 2%-ia. mosaxleobis meaTedi sunituri
islamis mimdevaria. Siitebi aq mire raodenobiT arian. malavSi mcxovrebi idoelebi industebi arian.
zambia
zambiis mosaxleobis ori mesamedi tradiciuli kultebisa da rwmenebis mimdevaria. mosaxleobis 30% qristiania. aqedan 16% kaTolikea,
14% ki protestanti. afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenlebi 3%-ia. sunitebisa da ismailitebis raodenoba 10
aTasze metia. arian induistebi (9 aTasi) da iudaistebi (1 aTasze meti).
363
kaxa qecbaia
samxreT rodezia
samxreT rodeziis mosaxleobis ori mesamedi tradiciuli kultebisa da rwmenebis mimdevaria. mosaxleobis 22% qristiania. maTi umravlesoba protestantia. kaTolikebi am maCveneblis 8%-s warmoadgenen. afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenlebi
11%-ia. islamis mimdevari 10 aTasze meti adamiania. 10 aTasamde arian iudaistebic.
bocvana
bocvanis mosaxleobis 63% gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi
tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis mimdevaria. mosaxleobis 29% qristiania. Aaqedan 27% protestantebia, xolo 2% kaTolicizmis
mimdevaria. mosaxleobis 2% afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenelia.
lesoto
lesotos mosaxleobis 55% qristiania. aqedan 40% kaTolikea, 15%
protestanti. mosaxleobis ori mesamedi gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis mimdevaria. 5%
afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenelia.
aris ramdenime aTasi musulmani da induisti.
svazilendi
aqauri mosaxleobis ori mesamedi gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis mimdevaria.
32% qristiania. aqedan 14% protestantia, 8% kaTolike. mosaxleobis
11% afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenelia. qveyanaSi aris musulmanTa da iudaistTa mcire Temebi.
namibia
namibiis mosaxleobis naxevarze meti _ 53% qristiania. aqedan protestantebi 40%. kaTolikebi 13%. mosaxleobis 4% afrikis qristianuli
eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenelia. gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis
mimdevari mosaxleobis 44%-s qmnis.
samxreT afrikis respublika
samxreT afrikis mosaxleobis 46% qristiania. aqedan 40% protestantia, 6% kaTolike. qveyanaSi arsebobs marTlmadidebluri Temic (10
364
religiis sociologia
aTasi). mosaxleobis ori mesamedi gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis mimdevaria. 30% ki
afrikis qristianuli eklesiisa da sxvadasxva seqtebis warmomadgenelia.
islami 1,5%-iTaa warmodgenili. maT Soris arian, rogorc sunitebi ise
Siitebi. iudaistebi 0,6%-ia. am qveyanaSi aqtiur moqmedebebs ewevian
sxvasxva saxis amerikuli da evropuli misoneruli moZraobebi da organizaciebi.
malahais respublika
am qveynis mosaxleobis 45% gvarovnuli da tomobrivi adgilobrivi tradiciuli animisturi kultebisa da rwmenebis mimdevaria. qristianebi 42%-ia. aqedan 22% protestantia, danarCeneni kaTolike. sinkretuli religiebis mimdevarTa raodenoba mosaxleobis 2-3%-ia. islams mosaxleobis meaTedi misdevs. maTi nawili sunitia, an ismailiti. islami aq
mrvali seqtisa da ordenis saxiTaa warmodgenili. qveynis did qalaqebSi
arian induistebi.
mavrikia
am qveyanaSi romelic mavrikiis, rodrigesis da ramdenime patar-patara kunZuls moicavs mosaxleobis naxevarze meti _ 51% induistia.
Qqristianebi mosaxleobis 31%-ia. aqedan umetesni kaTolikebi arian (270
aTasi), protestantTa ricxovneba 15 aTass udris. mosaxleobis 15% musulmania. budistebi da konfucianelebi 1%-ia.
reiunonis kunZuli
reiunonis kunZulze mosaxleobis 95% kaTolike qristiania. protestantTa raodenoba ki mcirea. mosaxleobis 3% musulmania. 1% induisti. aris agreTve budisturi da konfucianuri Temebic.
komoris kunZulebi
komoris kunZulebis TiTqmis mTeli mosaxleoba sunituri islamis
aRmsarebelia. qristianebi aq aTasamde arian.
seiSelis kunZulebi
seiSelis kunZulebze mcxovrebTa umravlesoba _ 90% romauli kaTolicizmis aRmsarebelia. protestantebi ki 10%-ia. islamis mimdevari
aTasamde adamiania. aris agreTve induisturi da konfucianuri Temebic.
365
kaxa qecbaia
amerika
grenlandia
grenlandiis yvela macxovrebeli luTerania.
kanada
bolodrindeli monacemebiT kanadis mosaxleobis 46% kaTolikuri
eklesiis mimdevaria, romelic aerTianebs: kanadis gaerTianebul eklesias, kongregacionalistebs, meTodistebs. mosaxleobis 1% marTlmadidebelia. protestantebs Soris arian: evangelistebi _ 20%; anglikanebi _
13%; presviterianelebi _ 4%; baptistebi _ 3%; menonitebi _ 152 aTasi;
ormocdaaTianelebi _ 114 aTasi; xsnis armia _ 92 aTasi, ieRovelebi _
68 aTasi: adventistebi _ 26 aTasi; qristianuli mecniereba _ 19 aTasi,
amerikis standatruli eklesia _ 5 aTasi; mormonebi _ 57 aTasi; kanadaSi
280 aTasamde iudaistia. arian aseve budistebi da konfucianelebi; kanadis adagilobrivi mosaxleoba _ indielebi _ formalurad qristianebad miiCnevian, Tumca bevri maTgani adgilobrivi animisturi rwmenebis
mimdevaria dResac. kanadeli irokezebis nawili sinkretuli seqtis _
sakandiarios mimdevrebi arian.
sen-pieri da mikeloni
sen-pierisa da mikelonis kunZulebis mosaxleobis umravlesoba _
95,5% kaTolicizmis mimdevaria.
bermudis kunZulebi
bermudis kunZulebze mcxovrebTa didi nawili protestantia. raodenobrivad pirvel adgilze anglikanebi arian (25 aTasi), maT mosdeven
presviterianelebi, meTodistebi, luTeranebi, baptistebi, adventistebi,
xsnis armiis warmomadgenlebi da sxv. kaTolikebi 8 aTasze metni arian.
amerikis SeerTebuli Statebi
seqtebisa da sxvadasxva saxis damoukidebeli eklesiebis arsebobiT
aSS msoflioSi pirvel adgilzea. 1791 wlis 15 dekembridan aSS-Si eklesia saxelmwifosagan gamoyofilia. amerikis mTavroba oficialur statistikas religiasTan dakavSirebiT ar awarmoebs. bolodroindeli monacemebiT mosaxleobis 51,3% protestantia. 23,9% kaTolike. 12,1% arc
erT religias ar aRiarebs. 1,7% mormonia, 1,6% sxva qristianuli konfesiis wevri, 1,7% iudeveli, 0,7% budisti, 0,6% musulmani, 2,5% sxva religiis (induizmi, konfucianeloba, daosizmi, adgilobrivi religiebi) mimdevari, 4% aTeisti. aSS-Si moqmedebs marTlmadidebluri avtokefaluri
366
religiis sociologia
367
kaxa qecbaia
nikaragua
mosaxleobis ZiriTadi nawili kaTolicizmis mimdevaria. protestantebi 54 aTasze metni arian.
kosta-rika
qveynis mosaxleobis umravlesobas kaTolikebi warmoadgenen. protestantebi 40 aTasze metni arian. arian aseve iudaizmis mimdevrebi.
panama
panamis mosaxleobis 93% kaTolikea. protestantebs Soris umetesni ormocdaaTianelebi arian (25 aTasi). arian aseve adventistebi, meTodistebi da sxv. iudaizmis mimdevrebi aq cotaa.
B
bahami kunZulebi
bahamis kunZulebze umravlesobas protestantebi warmoadgenen,
romelTa Soris 24 aTasi baptistia, 11 aTasi meTodisti, 11 aTasi ormocdaaTianeli, 2 aTasi adventisti. kaTolikeTa raodenoba 26 aTasia.
terkisa da kaikosis kunZulebi
am kunZulebze dominanti religia protestantobaa. arian aseve anglikanebic.
kaimanis kunZulebi
am kunZulebzec dominanti religia protestantobaa. gansakuTrebiT mravalricxovanni baptistebi arian. mcire raodenobiT arian kaTolikebic.
iamaika
iamakaze mcxovrebTa umravlesoba protestantia. kaTolikebi 115
aTasze metia. arian iudaistebi da induistebi (TiToeuli aTas-aTasamde). aTeistebi mosaxleobis 11% Seadgenen.
kuba
kubaSi umravlesoba romauli kaTolicizmis mimdevaria. maT mosdeven protestantebi. sxva religiebidan arian iudaistebi (aTasze meti).
368
religiis sociologia
haiti
haitis mosaxleobis umetesoba oficialurad kaTolike qristiania,
Tumca, faqtobrivad, mosaxleobis ZiriTadi nawili sinkretuli afroqristianuli vudus kultis mimdevaria. protestantebi 350 aTasi arian.
dominikis respublika
dominikis respublikaSi mosaxleobis ZiriTadi nawili protestantia. arian evangelistebi, ormocdaaTianelebi, klivlendis eklesiis
warmomadgenlebi, adventistebi da sxv.
puerto-riko
kunZul puerto-rikos mcxovrebTa umravlesoba kaTolikea _ 85%.
protestantebi 175 aTasze metia.
virjiniis kunZulebi
virjiniis (orive virjiniis: aSS-s da didi britaneTis) mosaxleobis
umravlesoba protestantia. kaTolikebi aq mosaxleobis 21% Seadgenen.
sent-qristoferis kunZulebi
am kunZulebis mosaxleobis umravlesobas anglikanebi da meTodistebi qmnian. maTTan SedarebiT kaTolikeTa raodenoba mokrZalebulia.
montserati
montseratis kunZulze dominant religias anglikanoba warmoadgens. arian aseve meTodistebi, adventistebi da ormocdaaTianelebi. kaTolikeTa raodenoba Zalian mcirea.
antigua
antiguas kunZulze dominant religias protestantoba warmoadgens. aseve arian anglikanebi. mcirea kaTolikeTa raodenoba.
gvadalupa
kunZul gvadalupas yvela mcxovrebi kaTolikea.
dominika
kunZul dominikaze umravlesobas kaTolikebi warmoadgenen. Tumca
protestantebidan arian meTodistebi da anglikanebi.
369
kaxa qecbaia
martinika
kunZul martinikaze mcxovrebTa umravlesoba kaTolikea. protestantebidan arian adventistebi.
sent-vinsenti
sent-vinsentis kunZulze umravlesobas protestantebi warmoadgenen. kaTolikeTa raodenoba umniSvneloa.
sent-lusia
kunZul sent-lusiaze umravlesoba kaTolikebi arian. protestantebs Soris arian baptistebi, adventistebi, meTodistebi da anglikanebi.
grenada
aq morwmuneTa umravlesobas kaTolikebi qmnian. protestantebs Soris arian anglikanebi, meTodistebi da presviterianelebi.
barbadosi
kunZul barbadosze mcxovrebTa umravlesoba anglikanebia. protestantebs Soris arian meTodistebi da ormocdaaTianelebi. 6 aTasze
meti adamiani kaTolikea.
trinidadi da tobago
trinidadisa da tobagos religiuri Sedgeniloba Semdegi saxisaa:
qristianebi _ 70% (kaTolikebi da protestantebi TiTqmis Tanabari raodenobiT arian), induistebi _ 23%, musulmanebi _ 6%. H
niderlandebis antilis kunZulebi
am kunZulebze mcxovrebTa umravlesoba kaTolikea. protestantebs
Soris arian meTodistebi, adventistebi, luTeranebi da anglikanebi. iudaizmis mimdevarTa raodenoba aTasze metia.
gaiana
mosaxleobis sami mexuTedi qristianebia. eseni umTavresad protestantebia: anglikanebi (130 aTasi), presviterianelebi (22 aTasi), kongregacionalistebi (19 aTasi), luTeranebi (9 aTasi), adventistebi (9 aTasi),
ormocdaaTianelebi (2 aTasi) da sxv. kaTolikeTa raodenoba 100 aTasia.
49 aTasi musulmania.
370
religiis sociologia
surinami
surinamSi dominanturi mdgomareoba arc erTi religias ar gaaCnia.
aq arian induistebi, musulmanebi, kaTolikebi, protestantebi. aTeistebi 6%-ia.
gviana
gvianis mosaxleobis ZiriTadi nawili safrangeTis gavleniT kaTolikea. protestantebi aq cotani arian.
brazilia
braziliis mosaxleobis umravlesoba kaTolicizmis mimdevaria _
64%. protestantebi 7,9 milionia (22%). aqedan 2,1 milioni luTerania,
1,1 milioni baptisti, Tavisufali Sveduri misiis mimdevari 1 milioni,
ormocdaaTianeli 989 aTasi, presviterianeli 550 aTasi, adventisti 100
aTasi, meTodisti 500 aTasi, kongregacionalisti 549 aTasi, reformatebi 5 aTasi, menonitebi 2 aTasi, xsnis armiis warmomadgenlebi 1500, ieRovelebi 742 425, spiritualistebi 729 aTasi (1,3%). iudaisti 150 aTasi.
7,4% agnostikosi. arian afrikuli religiebis (kandomble da umbanda),
budizmis, islamis (27 aTasi) da sinkretuli kultis mimdevrebi.
venesuela
venesulaSi mosaxleobis umravlesoba kaTolikea. protestantebi
26 aTasia. maT Soris arian adventistebi (3 aTasi), luTeranebi (3 aTasi),
evangelisturi aliansis wevrebi (3 aTasi), baptistebi (aTsaze meti),
presviterianelebi da sxva. iudaizmis mimdevrebi 12 aTasia.
kolumbia
kolumbiis saxelmwifo religia romauli kaTolicizmia. protestantebi 100 aTasze metia. maT Soris arian adventistebi, presviterianelebi, evangelistebi, baptistebi, ormocdaaTianelebi da sxva. 10 aTasi
iudaizmis warmomadgenelia. sxva religiis warmomadgenelTa raodenoba
umniSvneloa.
ekvadori
ekvadorSi mosaxleobis umravlesoba kaTolicizmis warmomadgenelia. protestantebi 19 aTasze metni arian. 2 aTasi iudaistia. sxva religiis warmomadgenelTa raodenoba umniSvneloa.
371
kaxa qecbaia
peru
perus mosaxleobis didi nawili _ 81% kaTolikea. protestantebi
15,8%-ia. aTeistebi 2,9%. iudaistebi 4 aTasamdea.
bolivia
boliviis religiuri suraTi aseTia: kaTolikebi 59%; protestantebi 11%; gnostikosebi12%; inkanizmi 15% (adgilobrivi religia); budizmi da sxva religiebi 3%.
Cile
religiuri suraTi CileSi aseTia: kaTolikebi 89%; protestantebi
11%. arian iudaizmisa da sxva religiis mimdevrebi.
argentina
argentinis religiuri suraTi aseTia: qristianebi 92%. aqedan: kaTolikebi 77%, protestantebi 9% (umetesoba ormocdaaTianelebia _ 3
milioni), iudaizmis warmomadgenlebi 300 aTasi, musulmanebi 500 aTasi.
paragvai
paragvais mosaxleobis 89,6% kaTolikea. 1,1% protestanti (RmerTis asamblea, baptisti, luTerani, menoniti), sxva religious mimdevrebi
1,9%, gnostikosebi1,1%.
urugvai
urugvais religiuri suraTi aseTia: kaTolikebi 47,1%. protestantebi 11,1%, gaukveveli religiuri orientaciis mimdevrebi 23,2%, iudaistebi 1,1%, gnostikosebi 17,2%.
folklendis kunZulebi
folklendis kunZulebze mcxovrebTa umetesoba anglikania. kaTolikebi mosaxleobis 11%-ia. aqve funqcionirebs gaerTianebuli Tavisufali eklesia.
A
avstaralia da okeania
avstralia
avstralia mravalkonfesiuri qveyanaa. qveynis konstitucia krZalavs romelime religiis saxelmwifo religiad aRiarebas. mosaxleobis
25,8% kaTolikea, 18,9% anglikani, 19,4% protestanti, 2,1% budisti,
1,7% musulmani, 0,7% induisti, 0,4% iudaisti, 2% sxva religiis mimdeva372
religiis sociologia
ri (sikxizmi da adgilobrivi warmarTuli rwmenebi), 18,7% arc erT religias ar aRiarebs. aborigeni mosaxleoba adgilobrivi rwmenebis mimdevaria (totemizmi, animizmi, Samanizmi da sxva misTana).
axali zelandia
axali zelandiis religiuri suraTi daaxloebiT aseTia: 14% anglikani, presviterianeli 10,6%, marTlmadidebeli 0,3%, induisti 1,7%,
budisti 1,4%, islamisti 1%. aTeisti 20%. danarCeni mosaxleoba adgilobrivi kultebis mimdevaria.
papua-axali gvinea
papua-axal gvineaSi Semdegi saxis religiuri suraTia mocemuli:
mosaxleobis 96% qristiania. aqedan: kaTolikebi 27%, gaerTianebuli eklesia 11,5%, luTeranuli eklesia 19,5%, adventistebi 10%, ormocdaaTianelebi 8,6%, evangelistebi 5,2%, anglikanebi 3,2%, baptistebi 0,5%,
ieRovelebi 0,3%, xsnis armia 0,2%, sxva qristianuli konfesiebi 8%. mosaxleobis 0,3% adgilobrivi kultebis (animisturi, totemisturi da
sxva) mimdevrebia.
solomonis kunZulebi
solomonis kunZulebze Semdegi religiebia gavrcelebuli: qristianoba (97%), maT Soris arian anglikanebi 32,8%, kaTolikebi 19,%, evangelistebi 17%, adventistebi 11,2%, gaerTianebuli eklesia 10,3%, sxva
qristianuli konfesiebi 4,4%. mosaxleobis 2,9% arc erT religias ar
aRiarebs. 350-ze meti adamiani musulmania. aris agreTve adgilobrivi
warmarTuli kultebi da rwmenebi.
wynari okeanis arqipelagi
aq mcxovrebTa 84% qristiania, romelTa Soris 40% protestantia,
16% kaTolike, 15% anglikani. araqristianuli religiebidan gavrcelebulia budizmi. mosaxleobis 15% tradiciuli adgilobrivi warmarTuli
religiebis mimdevaria.
axali kaledonia
axali kaledoniis mosaxleobis 63% kaTolikea. protestantebs Soris umetesobas kalvinistebi warmoadgenen. aseve arian islamisa da budizmis mimdevrebi.
373
kaxa qecbaia
fiji
fijis mcxovrebTa 64,5% qristiania, romelTa Soris 9% kaTolikebia, 35% meTodistebi, 6% RmerTis sakrebulos wevrebi, 4% adventistebi, sxva qristianuli konfesiis warmomadgenlebi 11%. induistebi 27,9%,
musulmanebi 6,3%, sikxebi 0,3%, aTeistebi 1%.
norfolki
norfolkis kunZulze mcxovrebTa umetesoba anglikania. Aarian aseve adventistebi da kaTolikebi. mosaxleobis 1% agnostikosia.
wynari oekanis kunZulebi
am teritoriaze mcxovrebTa umravlesoba kaTolikea. arian protestantebi da sxva qristianuli seqtebi.
guami
guamis mosaxleobis 96% kaTolikea. Arian baptistebi, adventistebi,
ormocdaaTianelebi, anglikanebi, luTeranebi, presviterianelebi, ieRovelebi, mormonebi. aseve arsebobs bahaistTa religiuri dajgufeba.
nauru
naurus mosaxleobis 71% qristiania (kaTolikebi da protestantebi). aborigenTa ori mesamedi naurus kongregacionalisturi protestantuli eklesiis warmomadgenelia. aq mcxovrebi Cinelebi konfucianelebi
arian. aris agreTve adgilobrivi kultebi.
gilbertisa da elisis kunZulebi
am kunZulis mcxovrebTa umravlesoba protestanatia. raodenobrivad maT kaTolikebi CamorCebian. arian aseve bahaistebi da adgilobrivi kultebis warmomadgenlebi.
tokelau
mosaxleobis didi nawili aq kongregacionalistia. kaTolikebi ki
mTeli mosaxleobis erT mesameds qmnian. igive exeba uolisa da futunis
kunZulebs.
dasavleT samoa
damoukidebel polineziur saxelmwifo dasavleT samoaSi mosaxleobis 98% qristiania. kaTolikeebTan SedarebiT umetesobas aq protestantebi qmnian. arian adgilobrivi kultebis mimdevrebic.
374
religiis sociologia
aRmosavleT samoa
aRmosavleT, anu amerikul samoaSi umravlesobas protestantebi
warmoadgenen. kongregacionalistur eklesias mosaxleobis 63% miekuTvneba. aq kaTolikebi 19%-ia. mormonebi 9%.
tonga
aq mcxovrebTa umravlesoba protestanatia. romelTa SorisD didi
raodenobiT meTodistebi gamoirCevian. kaTolikebi 13 aTasamde arian.
niue
kunZul niues yvela mcxovrebi qristiania 99,9%. Uumravlesobas
protestantebi, kerZod kongregacionalistebi qmnian.
kukis kunZulebi
am kunZulze mcxovrebTa umravlesoba qristiania. ZiriTadad protestantebi da kaTolikebi. Aaris aseve bahaistTa mcire jgufi.
polinezia
franguli polineziis mosaxleobis umravlesoba qristiania: protestantebi da kaTolikebia. 6% agnostikosi.
pitkerni
kunZul pitkernze mcxovrebTa umravlesoba anglikania. Aarian kaTolikebi da protestantebi.
aRdgomis kunZulebi
aq mosaxleobis TiTqmis absoluturi umravlesoba kaTolikea.
havai
havais mosaxleobis didi nawili qristiania. gavrcelebulia ZiriTadad romauli kaTolicizmi da protestantoba. arian budistebi da
konfucianelebi.
Sobisa da qoqosis kunZulebi
qristianebi Sobis kunZulze mosaxleobis 11%-ia. yvelaze metad
gavrcelebuli religiebia: budizmi, konfucianeloba, daosizmi. arian
islamis mimdevrebic.
qoqosis kunZulebze mcxovrebTa umravlesoba musulmanebi arian.
qristianobas aq mcxovrebi evropelebi warmoadgenen (28%).
375
kaxa qecbaia
376
religiis sociologia
pirTa saZiebeli
kaxa qecbaia
blumi, u 226
bloxi, e 271
boasi, fr. 187
bogdanovi, a 65
bodriari, J 311, 312, 316
bonke, r 181
bonxeferi, d 54, 55, 309
boxenski, i.m 324
brahma 71
bregvaZe, b 97
bruno, j 142
bulgakovi, s 20
bulgenbaxi, h 176
buda 67, 280, 281
burdie, p 214, 215
burkhardti, i 334
gamsaxurdia, z 322
gamsaxurdia, k 222
garaja, v 133, 148, 158, 172, 186, 202, 213, 246, 292, 316
gabiZaSvili, o 7, 20, 21, 41, 60, 61, 79, 106, 133, 148, 158, 172, 173, 186,
202
gidensi, e 14, 20, 41, 61, 67, 79, 107, 133, 158, 172, 186, 202, 213, 246,
292, 316
giorgi, wm 64
giuarti, u 185
gloki, C 22, 31, 37, 38, 40, 43, 52
gluxarevi, m 300
goeTe 58, 337
gogoberiSvili, v 28, 246, 270, 273
gogoli, n 250
gorbaCovi, m 269
gnediCi, p 114
grehemi, b 181
grili, e 43, 52, 53
378
religiis sociologia
dali, l 226
dante 144
devdariani, daviT V, kaTolikos-patriarqi 217
devisi, k 193, 194
dekarte 144, 322
de lobe, p 158, 173, 202, 213
demetra 142
dilTai, v 58, 79, 158
didro, d 45, 182
dionise 143
diurkemi, e 11, 21, 43, 47, 48, 50, 67, 72, 75, 79, 89, 92, 96, 97, 98, 99,
100, 102, 106, 107, 132, 149, 150, 151, 152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 163,
190, 199, 270, 304, 308, 309, 333
dombrovski, i 116
dostoevski, T 205, 320
egnate, wm. 322
evtuSenko, e 117
eva 118, 119
eklandi, e.h. 88
eliade, m 70
empedokle 142
erazm, roterdameli 176
erhardi, v 132
esno, p 139
vaxi, i 22, 43, 56, 57, 58, 331
veberi, m 11, 22, 43, 47, 49, 50, 58, 67, 74, 102, 103, 104, 105, 106, 130,
131, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 171, 172, 174, 184, 186, 188, 207, 223,
224, 227, 228, 242, 304, 307, 308, 309, 332, 333
vervaini, m 281
vesli, j 181
vize, l 126, 333
vilkersoni, d 181
vilsoni, b 241
viSnu 71
volteri 45
379
kaxa qecbaia
zaqaraia, d 175
zevsi 142
zenkovski, v 301
zimeli, g 21, 310
zimoni, h 21
zombarti, v 173, 174, 175
zurabiSvili, T 41
Talesi 85
Tionisi, f 11, 58, 230
TevzaZe, g 26, 27, 30
iagoda, h 116
iakobi, mociquli 135
iangi, b 135, 136
iaspersi, k 87
ivane, mrisxane 300
ilia meore, kaTolikos-patriarqi 251, 269, 283, 292, 322
ioane, damaskeli 322, 323
ioane, naTlismcemeli 135, 318
irvingi, ed 181
iuberi, a 62
iungi, k.g 77
iustine, arqimandriti 324
kakabaZe, v 84
kalandia, i 291
kalvini, J 103, 181
kalhuni, q 21, 41, 79, 107, 133, 158, 172, 186, 202, 247, 292, 316
kamiu, a 10
kampanela, t 142
kanti, i 26, 29, 46, 322
kareli, a 115
kaWkaWiSvili, i 202
keleri, s 21, 41, 79, 107, 133, 158, 172, 186, 202, 247, 292, 316
kiknaZe, z 21, 247, 292
380
religiis sociologia
kiurnbergi 170
klemani, o 246
klinsmani, i 280, 282
kobaxiZe, b 246
kodua, ed. 21, 41, 59, 60, 61
konti, o 21, 47, 140, 141, 143, 144, 145, 306, 307, 309
koplandi, q 181
koributi, s 176
koqsi, h 43, 53, 54, 55, 240, 241
kriSna 132
kulanJi, f. 229
laibnici, v.f 58, 322
laieli, C 303
laiTi, d 21, 41, 79, 107, 133, 158, 172, 186, 202, 247, 292, 316
le-bra, g 43, 56
lenski, g 39, 67
le-ple, f 20
li, j 135, 136
liperti, e 65
lipseti, s 201
loki, j 44
longi, a 158
loski, n 301
luTer-kingi, m 186
luTeri, m 127, 176, 180, 274
luka, maxarebeli 80
lukmani, T 23, 43, 50, 51, 67, 74, 206, 207, 208, 213, 241, 298
lukreciusi 65, 109
lutiZe, b 292
maTe, maxarebeli 318
makedoneli, al. 144
malinovski, b 22, 42, 49, 72, 73, 165, 189, 191, 192, 202
markozi, maxarebeli 322
381
kaxa qecbaia
marqsi, k 20, 43, 48, 64, 95, 96, 98, 106, 149, 163, 166, 173, 174, 182, 183,
184, 186, 224, 266, 307, 309
masionisi, j 21, 41, 61, 79, 107, 133, 158, 172, 186, 213, 247, 292
maxi, e 306
melanxToni, f 181
meni, al 20, 107, 121, 227, 296, 299, 302, 303
mertoni, r 49, 58, 193, 199, 200, 201, 202
midi, j 50
mikluxo-maklai 111
miunceri, T 176
moltmani, i 271
monteskie 21
mormoni 134
mosi, m 62
muni, s 137, 138, 139
muri, u 193, 194
muhamed VI 237
niburi, h 332
nikoloz I 300
nikoloz II 301
nisbeti, r 50
nicSe, fr 67, 304
noniaSvili, k 41
o di 131
okladnikovi, a 107, 108
orbeliani, sulxan-saba 323
pavle, mociquli 27, 28, 320
papuaSvili, n 79, 107, 133, 217, 220
parhami, C 181
paskali, b 140
petre, mociquli 135
petre I 300
pivovarski, v 21
382
religiis sociologia
parsonsi, t 46, 49, 58, 193, 195, 196, 197, 198, 199, 202, 241
pasteri, l 31
persefone 143
petriwi, i 86
pikleri, k 162
planki, m 293
platoni 60, 86, 266, 320, 322, 333
plotini 322
poseidoni 142
poperi, k 266
prinsi, d 181
prokofi, didi 176
pfautci, g 241
JiJka, i 176
ranke, f 58
raseli, b 306
rafaeli, arqimandriti 323
redklif-brauni, a.r 49, 189, 190, 191, 202
rerixi, n 204
rexviaSvili, t 144
rikerti, h 58
rozanovi, v 34, 35
roixlini, i 176
roberTsi, o 181
robertsoni, v 229
rusTaveli, S 120
ruso, J.J 44, 117, 277
rutkeviCi, e 133, 148, 158, 173, 186, 202, 214, 247, 293, 316
seimuri, u 181
sen-simoni 21
simonsi, m 181
skoti, v 189
smarti, n 76, 79
383
kaxa qecbaia
smelzeri, n 14, 20, 41, 61, 79, 107, 127, 129, 133, 158, 172, 186, 202, 213,
243, 244, 246, 292, 316, 327, 330
smiTi, j 181
smiti, j 134, 135
smolo, a 162
sokrate 266
soloviovi, vl 20, 300
spenseri, h 21, 47, 48, 65, 140, 145, 146, 147
spinoza 322
stavru, m 246
stalini 117
starki, r 31, 37, 43, 126, 128
stentoni, e.k 231
teilori, e 65, 139, 157, 162
telezio, b 142
tilixi, p 310
tolstoi, l 117
tomsoni, u
tofleri, e 311
trelCi, e 20, 22, 49, 123, 124, 126, 131, 133, 332
uaithedi, a 322
uelsi, h 120
uersli, a 185
uiklifi, j 176
uolisi, r 132
fanjikiZe, T 219, 220
fedotovi, g 301
filipe, mitropoliti 300
filosofovi, d 221
fitCeri, r 20
florenski, p 75
foierbaxi, l 182
franki, s 300
384
religiis sociologia
franklini, b 170
frezeri, j 110, 161
froidi, z 67, 74, 81, 85, 94, 95
fromi, e 76
fukuiama, f 39, 293, 296
qecbaia, k 25, 66, 88, 121, 175, 275, 294, 303, 316, 317, 337
qvaCaxia, v 59
qiqoZe, g 153
qriste 55, 121, 125, 134, 135, 177, 178,
qsenofane, kolofoneli 85
qsenofonte 266
Sapovalovi, a 181
Sarapova, m 282
Seleri, m 58
Siva 71
Sleiermaxeri, fr. 58
Sopenhaueri, a 304
Sutci, a 50, 51
Caadaevi, a 300, 301
cvingli, h 181
cincaZe, kalistrate, kaTolikos-patriarqi 217
ciceroni 266
wulaZe, l 41
WavWavaZe, i 260
WeliZe, e 323
Wiaureli, v 144
xati, j 20
xruSCovi, n 59
javaxiSvili, iv. 59
jgerenaia, e 60, 79, 107, 133, 148, 158, 172, 186, 202, 213, 246, 292, 316
385
kaxa qecbaia
religiis sociologia
Johnstone, R 133
Wiese, L 133
, 293
, 316
, 247
, 29
, 293
, 247
, 316
387
kaxa qecbaia
KAH
KAKHA KETSBAIA
SOCIOLOGY OF RELIGION
(LEQTURES)
(IN GEORGIAN)
gamomcemloba `universali~
Tbilisi, 0179, i. WavWavaZis gamz. 19, : 2 22 36 09, 5(99) 17 22 30
E-mail: universal@internet.ge
388