Professional Documents
Culture Documents
Akıllı Ev Sistemlerine Giriş
Akıllı Ev Sistemlerine Giriş
AKILLI EV SSTEMLERNE GR
Ankara, 2015
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 2
1. AKILLI EV SSTEMLERNE GENEL BAKI .................................................................. 2
1.1. Akll Ev Sistemleri....................................................................................................... 2
1.2. Uygulama Alanlar ........................................................................................................ 4
1.2.1. klimlendirme Kontrol ......................................................................................... 4
1.2.2. Elence Sistemleri ................................................................................................. 4
1.2.3. Aydnlatma ............................................................................................................ 5
1.2.4. Aksesuarlar ............................................................................................................ 6
1.2.5. Pencere, Jaluzi ve Perdeler .................................................................................... 7
1.2.6. Gvenlik ................................................................................................................ 7
1.3. Akll Ev le Yaplabilecekler ....................................................................................... 8
1.3.1. Senaryolar .............................................................................................................. 8
1.3.2. Sesli Grntl letiim ......................................................................................... 8
1.3.3. Site Ynetimi ......................................................................................................... 9
1.3.4. Cihaz Kontrol ...................................................................................................... 9
1.3.5. Gvenlik ................................................................................................................ 9
1.4. Teknolojiler ................................................................................................................... 9
1.4.1. PLC ........................................................................................................................ 9
1.4.2. Avantajlar ........................................................................................................... 11
1.4.3. Dezavantajlar ...................................................................................................... 11
1.4.4. Sistem Gereksinimleri ......................................................................................... 11
1.4.5. Faz Birletiriciler ................................................................................................. 14
1.4.6. Filtreler ................................................................................................................ 15
1.4.7. Elektriksel Balant Mant ................................................................................ 15
1.4.8. IR ......................................................................................................................... 19
1.4.9. RF ........................................................................................................................ 22
1.4.10. Karma Teknolojiler ............................................................................................ 27
1.4.11. Bus ..................................................................................................................... 28
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 32
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 33
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 34
2. TEMEL TERMLER.......................................................................................................... 34
2.1. Senaryo ....................................................................................................................... 34
2.2. Lider (MASTER) ........................................................................................................ 35
2.3. Aktr (SLAVE) ........................................................................................................... 35
2.4. renme ...................................................................................................................... 36
2.5. Kimlik (ID) ................................................................................................................. 36
2.6. Senaryo oluturma uygulamalar ................................................................................ 36
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 62
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 63
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 64
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 66
KAYNAKA ......................................................................................................................... 67
i
ii
AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
ALAN
DAL/MESLEK
Gvenlik Sistemleri
MODLN ADI
MODLN TANIMI
SRE
40/32
N KOUL
YETERLK
MODLN AMACI
Amalar
1. Akll ev sistemleri tasarm yapabilir.
2. Akll ev sisteminde kullanlacak senaryoyu oluturur.
ETM-RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
LME VE
DEERLENDRME
GR
GR
Sevgili renci,
Gnmz teknolojisi insanlarn refah ve gvenliini salamak amacyla kullanlmaya
byk bir hzla devam etmektedir.
Akll ev teknolojileri de kendi alannda eitli teknolojiler etrafnda hzla gelimektedir.
Gnmz teknolojilerinin bu alandaki kullanm ve geliimini takip edebilmek iin ise bu
teknolojileri tanmak ve bu teknolojilerin nasl kullanldn bilmek gerekir.
Sizler bu modl sayesinde akll ev teknolojilerini tanyp kullanabileceksiniz.
Bu amala modldeki bilgilere paralel olarak internet zerinden ve basl yaynlar
izleyerek kendinizi srekli gelitiriniz.
Unutmaynz ki gelecein mesleklerinden birisi de bu alan olacaktr.
Hepinize imdiden iyi almalar dileriz.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Akll ev sistemleri tanyacaksnz.
Kullanlan sistemleri bileceksiniz.
ARATIRMA
Bylece evin herhangi bir noktasndan istenilen blgenin aydnlatma kontrol, perde-panjur
kontrol, ok blgeli mzik ya da baka bir cihazn kullanmn ayn kumanda zerinde kontrol
etme zgrl sunmaktadr.
Bina otomasyon sistemleri; sistemde kullanlan sensrler yardm ile nceden ayarlanan
eitli senaryolara gre tepki vererek daha modern, konforlu ve enerji tasarrufu salayan
ortamlar yaratlmasn salayan sitemlerdir.
Bina otomasyon sistemleri ile aydnlatma kontrol, iklimlendirme kontrol, uzaktan
kontrol, uzaktan izleme, gvenlik, enerji tasarrufu ve her tr cihazn eitli senaryolara gre
kontrol salanabilmektedir.
Yaz
1.2.3. Aydnlatma
Kullancnn ruhsal durumuna gre farkl kombinasyonlarda ve seviyelerde i ve d mekan
aydnlatmas salanabiliyor. Akll ev sistemlerinin kontrol edebilmesinin eitli yollar
vardr:
Aydnlatma durumlar nceden programlanabiliyor. Kitap okurken, televizyon izlerken ya
da alrken gerekli olan k dzeyleri nceden programlanp duvar panellerinden kolayca
deitirilebiliyor. Evin i ve d mekanlarnda yer alan tm klar, her odadan kontrol
edilebiliyor.
1.2.4. Aksesuarlar
Mutfaklarda bulunan elektrikli aletlerin verimli kullanlabilmesi, kk ev aletlerini
uzaktan kontrol etmek istememiz iin pek ok sebep var.
ten eve dnldnde, hi beklemeden nceden snm frnda yemek yapabilmek
kullancsna vakit kazandrabiliyor. Tatile gidildiinde buzdolabnn ssn uzaktan kumanda
edebilmek enerji tasarrufu salyor. Akll ev teknolojisi ile programlanan kk ev aletleri,
kullancs uyanmadan ya da iten dnmeden kahve ya da ay bile hazrlyor.
Akll ev sistemleri, elektriin yklenmesi ve sigortalarn atmasnn nlenmesi iin
elektrikli aletlerin alma programlarn da kontrol edebiliyor. Yaplacak ileri nceliklerine gre
dzenleyip g gereksinimlerine gre kontrol ediyor. rnein; a ar yklenmeden, amar
makinesini geici bir sre iin kilitleyip sonrasnda yeniden balatabiliyor.
1.2.6. Gvenlik
Sisteminizle entegre alabilen gvenlik modllerine hareket, duman, gaz v.b. sensrleri
entegre edilebilir; bu vasta ile ev, ofis ve bina gvenliini salayabilirsiniz. rnein; gaz
kaanda gazn kesilmesi, yangnda sndrme sisteminin devreye girmesi gibi. Ayrca;
yazdnz bir senaryo yardm ile sisteminize eitli ilemleri art arda yaptrabilirsiniz. rnein;
acil bir durum karsnda sisteme entegre dedektrler altnda, sistemin fotoraf ekmesini ve
size gndermesini, gerekirse ilgili yerleri aramasn salayabilirsiniz.
Mesafe snr olmakszn bir a yardm ile bilgisayar veya her trl tanabilir cihaz
zerinden sisteminize mdahale edebilirsiniz. rnein; baka ehirdesiniz ve evinizin
havalandrmasnn salanmas, ieklerin sulanmas vb.
Ev veya ofisinize giren her canly mesafe snr olmakszn izleyebilirsiniz.
Evinizden ok uzakta dahi olsanz, sisteminizi uzaktan ap/kapatabilirsiniz.
Bir senaryo yardm ile zamanlama fonksiyonlarn aktif yaparak bir dizi ilem
yaptrabilirsiniz. rnein; her sabah perdelerin almas akam kapatlmas, klarn belli bir
saatte alp kapatlmas gibi.
Sisteme entegre edilen kameralar kolayca internetten izler; hatta i yerinizdeki bilgisayara
kayt yapabilirsiniz.
Evinizdeki her trl cihaz tek bir butonla veya senaryonuza bal olarak farkl ekillerde
kumanda edebilirsiniz. Deiiklik yapmak istediinizde, tesisata dokunmadan, sadece program
deitirmek sureti ile bu deiiklii gerekletirebilirsiniz. Ayn kumanda ilemlerini uzaktan
kumandanzdaki bir tua dokunarak da gerekletirebilirsiniz.
gvenlik sisteminin
1.3.5. Gvenlik
Herkes evinde gvenli olmak ister. Pek ok insann i yerinde ve evinde bulunan alarmlar,
tehlike annda yalnzca grlt ile uyar grevi grr.
Akll ev sistemlerinde, gvenlii salamann pek ok farkl yolu vardr.
Tm kontrol sistemleri ayarlanarak sanki evde birileri varm izlenimi yaratlabilir.
Evin her blmnde bulunan duvar sensrleri kullancnn hareketlerini, kullanc da
kamera sistemleri ile bunu takip edebilir.
Panik dmeleri sayesinde, tehlike annda polis ile irtibata geilebilir. inde bulunulan
oda ,polisin geliini beklemek iin bir anda kilitli bir moda geer ve buradan baka odadaki
kiilerin gvenlii salanabilir, durumlar izlenebilir.
1.4. Teknolojiler
1.4.1. PLC
Programlanabilir mantksal denetleyici (Programmable logic controller PLC) analogdijital giri/k balantlar araclyla birok makine ve sistemi kontrol eden ve bu amala
saysal ilemleri, zamanlama, sayc, veri ileme, karlatrma, sralama, kendi bnyesinde 8-16
bit veri transferi ile programlama destei salanm giri bilgilerini kullanarak, k nitelerine
atayan giri/k, bellek, CPU ve programlayc blmlerinden oluan entegre sistemidir.
Dier bir tanmla; endstriyel uygulamalarn her dalnda yaplan genel amal kumanda ve
otomasyon almalarnn bir sonucu olan PLC teknii, kullanclara Adan Zye her trl zm
getiren komple bir teknoloji alt gurubudur.
9
ekildeki blok diyagramda da gsterildii gibi PLC; sensrlerden ald bilgiyi kendine
verilen programa gre ileyen ve i elemanlarna aktaran bir mikroilemci sistemdir. Sensrlere
rnek olarak; herhangi bir metali alglayan ekdktif sensr, statik elektrik bir cismi hisseden
kapasitif sensr, alglayan optik sensr, PLC giriine uygun gerilim vermede uygulanan
buton ve anahtarlar verilebilir. elemanlar iin ise PLC kndan alnan gerilimi kullanarak
hareket enerjisi uygulanan motorlar, bir cismi itme ve ekmede kullanlan silindirler, k yayan
lambalar uygun rneklerdir.
Programlanabilir lojik kontrolr (Programmable Logic Controller) olarak bilinen PLCler,
makine kontrolnde kullanlan sral rle devrelerinin yerini almas amacyla gelitirilen
cihazlardr. Giri nitelerinden ald bilgi ile k nitelerini kumanda eder. Kullanc uygun bir
yazlm aracl ile program yazar ve bunu PLC ye ykler. PLC bu programa bal olarak giri
nitelerinden ald bilgi ile k nitelerini kumanda eder.
Bu hali ile bakldnda PLC bina otomasyon sistemleri ile ayn ii yapyor gibi
alglanabilir. Aslnda, PLC bina otomasyon sistemleri ile gerekletirilen hemen hemen her ii
gerekletirebilir.
NOT : PLC alma mantnda, giri eleman bir deiimi alglayarak ilem merkezine
gnderir ve bu bilgi ilenerek uygun k elemannn almas salanr. te, PLC giri
elemannn bir deiimi alglayarak bu alg iin gerekli k elemann altrmas iin geen
sre CEVAP SRES olarak ifade edilir.
10
1.4.2. Avantajlar
Kabul etmek gerekir ki, PLCler birok endstriyel uygulamada kullanlmaktadr.
PLClerin ortaya kmasndan nce kullanlan sral rle sistemlerine gre de ok byk
avantajlar salamaktadr. Bunlar;
1.4.3. Dezavantajlar
11
G kayna:
BUS zerindeki tm modllere enerji salar. 230V AC ile alr. Tm modllerin enerji
beslemesini salar. ift sigortas ile giri ve klarn kontroln salar.
Teknik zellikleri:
G kayna: 230 V AC k Gc
alma aral : -10 C ile +50 C
12
: 105 mm
IR alc modl:
13
14
1.4.6. Filtreler
Elektriksel filtre, elektrik sinyalindeki istenmeyen frekanslar geirmeyen, istenenleri ise
bozmadan geirebilen bir aygttr. Bu filtreler, frekansa bal zellikleri olan indktr ve
kondansatr gibi devre eleri kullanlarak yaplr. Uygulama alanlar ok genitir: Radyo ve
televizyon alc-vericileri, radar, analog ve saysal bilgisayarlar, telefonlar vb.
Filtrelerdeki kondansatrler ve indktrler, bir doru akm karsnda ok yksek bir
direnmi gibi davranr; ama alternatif akm uygulandnda bu diren, frekansn artmasna bal
olarak azalr. Bu nedenle kondansatrler, filtre devreleri iin ok yararl elerdir. Bir diren ile
seri balandklar zaman oluan filtre sistemine, RC (diren-kondansatr) devresi denir.
ndktrlerin alma biimi kondansatrlerin tersidir. ndktr, stnden doru akmn
gemesine izin verip alternatif geiini durdurur. ndktr ve kondansatr seri balandklarnda
oluan filtre sistemine RL (diren-indktr) devresi denir.
KNX Standard
KONNEX (KNX) sistemi, iki telli bir BUS hatt ve bu hatta balanan sensr ve src
elemanlarndan olumaktadr.
Sisteme adapte edilen elemanlar, ilevlerine
parametreler dorultusunda grev yapmaktadrlar.
gre programlanabilmekte
ve
bu
KNX elemanlar, bal olduklar KNX hatt zerinden birbirleri ile merkezi bir
kontrol nitesi olmakszn iletiim kurabilmekte ve bamsz olarak ilevlerini yerine
getirebilmektedir.
KNX sisteminde alglayclar durumu lp tespit ederken, srcler ise programlar
dahilinde aldklar komutlar yerine getirirler.
Sistem ilk olarak, European Installation Bus EIB ad ile, 1990 ylnda 15 farkl
reticinin bir araya gelerek birlikte oluturduu, birok farkl rnn ayn dili konuabildii
akll bina ynetim sistemi protokoldr.
15
Zigbee Standard
16
Zigbee; noktadan noktaya, yldz, bir noktadan birden ok noktaya veya ok noktadan tek
noktaya, aa ve rg topolojileri olmak zere birok topolojiyi destekler.
o
Yldz Topoloji
Aa Topolojisi
17
rg Topolojisi
SmartBus-RS485 Sistemler
18
RS485 EIA tarafndan tanmlanm seri bir haberleme standarddr. Birden fazla
cihazn birbirleriyle haberlemesi gereken veri ileme ve kontrol uygulamalarnda youn bir
ekilde kullanlr.
RS232nin en temel problemi sinyal hatt zerindeki grltden kolay etkilenir
olmasdr.
RS232 protokol alc ve verici arasndaki data ve handshake line voltajlarn ortak bir
toprak hatt kullanarak karlatrr. Toprak hattndaki herhangi bir voltaj artm kt
sonular douracaktr. Bu yzde RS232 tetikleme seviyesi +/- 3volta ayarlanmtr. Bu
nedenle mesafe arttnda grlt hzla artar. RS485 standardnda ise sinyal referans iin
ortak sfr kullanlmaz. Bu sebeple RS485 alc ve verici nite arasndaki voltaj seviye fark bir
problem oluturmaz. RS485 sinyalleri deikendir ve her bir sinyal Sig+ ve Sig- hatlar zerinde
iletilir.
RS485 alcs sinyal hatt zerindeki kesin voltaj seviyesi yerine iki hat arasndaki
voltaj farkn karlatrr. Bu sayede bir ok haberleme sorunun temeli olan toprak
dngs nlenmi olur.
RS485 tekrarlayclar ile balanabilecek cihaz says birka bine, haberleme mesafesi
de birka kilometreye kabilir. RS485 bunun iin ayrca bir donanm istemez, yazlm
ksm da RS232den zor deildir .
1.4.8. IR
Tanm
Kzltesi (Kzlalt, IR veya Infrared) nm, dalga boyu grnr ktan uzun fakat
terahertz nmndan ve mikrodalgalardan daha ksa olan elektromanyetik nmdr. Teknolojide
kabul edilen ismi olan infrared Latincede aa anlamna gelen infra ve ingilizce krmz anlamna
gelen red kelimelerinden olumaktadr ve krmz alt anlamna gelir. Krmz grnr n en
uzun dalga boyuna sahip rengidir. Kzltesi nmn dalga boyu 750 nanometre ile 1 mikrometre
arasndadr. Normal scaklndaki insan vcudu 10 mikrometre civarnda ma yapar.
19
20
Dezavantajlar
Sistem
IR iletiim iin ncelikle kzltesi k yayan bir verici devresine ve kzltesi
alglayan bir alc devresine ihtiya vardr. Uygun tasarlanm bir verici-alc devresi ile 5-6 metre
uzaktan herhangi bir cihaz ap kapatmak mmkndr. Bu mesafe ev ii uygulamalar iin
yeterlidir. Uzaktan kontrol sisteminin alabilmesi iin alc birimin vericinin gr alan
ierisinde olmas gerekir.
Uzaktan kontrol sisteminin prensip emasndan da grld gibi sistem 2 ayr birimden
olumaktadr.
9Vluk bir pil ile alan verici devresindeki butona basldnda IR LEDe 38kHz frekansl
kare dalga sinyal uygulanr. LEDden geen akm darbeleri sayesinde ortama kzltesi n
demeti gnderilmi olur. Sistemin dzgn alabilmesi iin verici devresindeki 1klk
potansiyometre ile osilatr frekansnn 38kHze ayarlanmas gerekir.
IR LEDin ortama yayd kzltesi gereksinimleri nlar alc devresinde bulunan IR alc
modl tarafndan alglanr. 3 ulu bir eleman olan IR alc modl, elektronikilerden TV alc
gz adyla da istenebilir. Bu uygulamada Telefunken firmasnn rettii TK19 adl alc gz
kullanlmtr. Bunun yerine Siemens firmasnn rettii ve TK19 ile ayn bacak balantsna sahip
SFH506 da kullanlabilir. Farkl firmalarn rettii alc gzlerden herhangi biri de bu i iin
uygundur. Alc modl zerine 38kHz frekansl kzltesi sinyal ulatnda, alcnn 3 no'lu
k ucunda lojik-0 seviyesi grlr. Alcya herhangi bir kzltesi sinyal ulamadnda ise k
ucu lojik-1 seviyesindedir. Bylece, alc modln k geriliminin seviyesine baklarak
vericideki butonun basl olup olmad anlalr.
21
Alc devresinde grlen JK tr FF rleye kumanda eder. Vericideki butona ilk basta
rle eker ve normalde ak konumda olan rle konta kapanr. Bu durumda cihaz, 220Vluk
ebekeye balanm olur ve almaya balar. Butona 2. basta ise rle brakr ve cihaz enerjisiz
kalr. Uzaktan kontrol edilen cihaz bir lamba olabilecei gibi elektrikli stc, radyo veya
vantilatr de olabilir. Alc devresinin beslemesi, 12Vluk bir ac/dc adaptr ve 5Vluk bir sabit
gerilim reglatr kullanlarak kolaylkla oluturulabilir.
1.4.9. RF
Tanm
Kablosuz (RF) Teknoloji 3 Hz ile 300 GHz spektrum ierisinde elektromanyetik
dalgalarn iletilmesidir. Elektromanyetik dalgalarn varl ilk olarak 1864 ylnda James
Maxwell tarafndan ne srld. 1887 ylnda Heinrich Hertz tarafndan varl kantland. 1895
ylnda Guglielmo Marconi tarafndan icat edilen radyo ile birlikte iletiim iin
kullanlabilecek bir teknoloji olduu ortaya kt.
22
Teorisi:
Kapal bir sitemin elektrik enerjisiyle yklenmesi sonucu oluan statik bir elektrik alanda,
bir deiim sz konusu olduunda elektromanyetik dalga oluur. Bu dalgann iddeti (E), ana
kaynaktan olan mesafesinin karesi ile ters orantl (E R-2) bir zayflama ile yaylr.
Ykleme sisteminin, oluan alann bilgi tayabilmesi
elektromanyetik dalga oluturabilecek ekilde modle edilmesidir.
iin
dzgn
aralklarla
23
24
802.11b : Yaygn olarak Wi-Fi (Wireless Fidelity) olarak da anlan bu spesifikasyon 2.4
GHz bandnda 11 Mbps hznda kablosuz iletiim salar. 1999 ylnda Ethernet standardna
alternatif olarak gelitirilen 802.11b standard yalnzca DSSS teknolojisini kullanr.
802.11g : 2.4 GHz bandnda 54 Mbps ve zerinde kablosuz iletiim hz salayan dnya
apnda geerlilie sahip standarttr.
Avantajlar
Dezavantajlar
Sistem gereksinimleri
RF sisteminde bir alc ve bir vericiye ihtiya vardr.
Radyo frekans ile kablosuz olarak almann temel yaps aadaki blok
diyagramda zetlenmitir. Bilgi kaynaktan kar RF vericiden anten yardmyla gnderilir.
Bilgi havada ilerledikten sonra alc ksmdaki anten yardmyla alnr ve istenen hedefe bilgi
ulatrlr.
25
RF verici, giriine verilen dijital bilgiyi transfer edebilmek iin iareti elektromanyetik
dalgaya dntrr. Buradaki RF verici ksm u ekildedir.
Yukardaki ekilde gsterilen LO ile ifade edilen osilatrdr, frekans retir. MIX
modlatrdr. Kullanlan RF modle gre bu projede frekans kaymal anahtarlama
yapmaktadr. PA ise kuvvetlendiricidir. RF alc ise modle edilerek gnderilen
elektromanyetik dalgay alr ve demodle ederek verici giriine verilen orijinal forma
dntrr.
26
PLCler eer aradaki mesafe uzaksa kablosuz olarak haberletirilir. Uzak mesafelerde yer
alan ve kablo ekmenin mmkn olmad yada eitli nedenlerden dolay tercih edilmedii
otomasyon projelerinde Programlanabilir Lojic Control nitelerini (PLC) Telsiz Data Modemler
ile Wireless (Kablosuz) haberletirmek mmkn ve gvenli bir kablosuz haberleme eklidir.
Telsiz Data Modem olarak, radyo modemler ya da GSM-GPRS modemler kullanlabilir.
Radyo Modemler kablosuz kablo gibi alrlar. Yani sanki 2 PLC arasnda fiziksel bir
kablo varmasna veri iletimini telsiz olarak salamaktadrlar. Buna TRANSPARENT veri
iletimi denilmektedir, ayn kablolarn yapt gibi. Bir kablonun bir ucundan herhangi bir elektrik
sinyalini gnderirseniz dier ucundan da ayns alrsnz, telsiz modemlerle kablosuz
haberletirilen 2 PLC arasnda da ayn kablodaki gibi TRANSPARENT olarak sinyaller
deimeden tanrlar.
Radyo Modemlerin TRANSPARENT data aktarm yapabilmesi sayesinde birbirinden ok
farkl haberleme protokolleri zerinden haberleme kuran PLCleri yine de RF modemler ile
haberletirmek mmkn olabilmektedir. rnein; ModBus
veya Profibus olarak kablo
zerinden haberleen 2 PLC RF modemler ile de yine tercih edilen herhangi bir protokol
zerinden bu kez Wireless olarak haberlemekte ve datalar bozulmadan kar tarafn anlayaca
ekilde iletmekte ve almaktadrlar.
PLClerin kablolu haberleme iin kullanlan haberleme portlarndan birine mesela RS
232 seri portuna kablo yerine dz balant ile RF Data Modem balanr. Dier taraftaki telsiz
modemde ayn ekilde dier PLCye balanr. PLC Radyo Modem arasndaki RS 232 kablosu
dz olmaldr. RX-RX, TX-TX, GND-GN eklinde. aprazlama havada yaplmaktadr.
Radyo Modemlere 2 PLC arasndaki mesafeye bal olarak uygun tip ve kazanta anten
balanmal ve gerekli olduu durumlarda antenler uygun yksekliklerdeki direklere doru ynlere
bakacak ekilde monte edilmelidir. Burada una dikkat etmek gerekir. Antenler olabildiince
kar istasyonu grecek ,arada bir engel kalmayacak ekilde yksee monte edilmelidir.
27
Ancak bununla beraber antenden modeme gidecek anten kablosunda kayplar olaca gz
nnde bulundurularak hem gereksiz ar yksek montajlardan hem de direin konulaca
noktann modeme gidecek kablo yolunu en ksa hale getirecek ekilde planlanmas gereklidir.
2 modemin de parametrelerinin ayn ve PLC seri port ayarlar ile telsiz modemlerin seri port
ayarlarnn ayn olmasna dikkat etmelisiniz.
Radyo Modemler PLClere bu ekilde balandktan sonra, uygun g kaynaklar ile besleme
gerilimlerini vermeniz yeterlidir.
PLCleriniz sanki arada kablo varm gibi ama kablosuz olarak veri iletimi yapacaklardr.
RF Data Modem tercih ederken uygulamann yapld yere ve dier artlara gre lisansl
frekansta alan ya da serbest frekansta (868Mhz 500mW)alan radyo modemler kullanlabilir.
1.4.11. Bus
Tanm
Endstriyel Alar
Bilindii gibi alar, temel olarak kaynaklarn ortak kullanm fikrinden domutur.
Endstriyel alarda da ayn ekilde kaynaklar ortak kullanabilir ve eitli niteler arasnda
gerekli haberlemeyi salayabiliriz. Gnmzde endstriyel alar zerinde kullanlmak zere
birok protokoller gelitirilmitir. Bunlardan en popler olarak kullanlanlarndan bazlar,
Modbus, Profibus, DeviceNettir.
Genellikle endstriyel alarn kurulumunda seri haberleme standartlar kullanlmaktadr.
Bu standartlardan en yaygn olarak kullanlanlar RS232 standard ve RS485 standarddr. Bu
standartlar ile ilgili aada ksa aklamalar yaplacaktr:
RS-232
28
RS232 seri iletiim standard ile ilgili daha ayrntl bilgi Bilgisayar Kontrol modllerinde
bulabilirsiniz.
RS-485
RS-485, yine bir seri haberleme standarddr. Sadece iki kablo ile haberleme imkn salar.
Bu kablolardan biri Tx ucuna dieri de Rx ucuna balanmaldr. RS485 arayz zerinden eitli
protokoller (rnein Modbus profibus gibi) ile haberletirme yapabiliriz. Rx ve Tx zerindeki
gerilimler arasndaki farka baklarak sinyal durumlar hesaplandndan ve grltnn bu iki adet
kabloya ayn miktarda bineceinden dolay grltl sinyal ile normal sinyal arasnda, tad bilgi
asndan bir fark olmamaktadr. Ancak RS-232'de referans gnd (Ground yani bildiimiz sfr voltaj
temel referans) olduundan grlt kabloya bindiinde, sinyalin deerini artrp azalttnda, sinyalin
tad bilgi, deiim gsterebilmektedir.
Bu sayede, RS-485 ile daha uzun mesafelerde gvenli haberleme imkn salanmtr. Yine
RS-485 ile ilgili ayrntl bilgi Bilgisayar Kontrol modllerinde verilmitir.
Endstride yaygn olarak kullanlan Bus protokollerinden bazlarn Modbus, Profibus,
DeviceNet, Canbus olarak sayabiliriz.
Modbus
Modbus, PLC ile kullanlmak zere tasarlanm bir seri haberleme protokoldr. Bir ana
(master) aygt ve buna baml (slave) bir ok aygt arasndaki veri haberlemesini salar. Modbus
protokol kullanlarak, RS485, RS232 ve RS422 standartlar ile seri veri iletiimi yaplabilir. Kolay ve
hzl oluu nedeniyle endstriyel sistemlerde oka tercih edilir.
Seri port, Ethernet ve TCP/IP alarn kullanan Modbus protokol eitleri mevcuttur. En ok
kullanlan eitleri; Modbus RTU, Modbus ASCII ve Modbus TCPdir.
Modbus, 1979 ylnda Modicon firmas tarafndan gelitirilmi, sunucu istemci tabanl olarak
endstride kullanlan, akll cihaz olarak tabir edilen, aygtlarn haberlemesi iin gelitirilmi bir
protokoldr. Modbus protokol, tamamen aktr ve gnmzde birok endstri kuruluundaki
yapda kullanlan bir protokoldr. Farkl yaplardaki cihazlar, Modbus ile haberleebilmektedir.
29
Baz verilere gre gnmzde dnya apnda 7 milyon endstri kuruluu, sistemleri
ierisinde Modbus kullanmaktadr.
Modbus, oklu sahip/kle (master/slave) sistemlerini izlemek ve aygtlar programlamak
iin akll cihazlar (PLC, inverter vb.), alglayclar ve dier aygtlar birbirleri ile haberletirmek
iin kullanlr.
Modbus, cihazlardan verilerin alnd ve bu verilerin bir merkezde toplanabildii bir
endstriyel a sistemidir.
Standart bir Modbus anda, bir adet sahip (Master) ile birlikte 247 adet kle (Slave) cihaz
bulunabilir. Bir nceki cmleden de anlalabilecei zere kle cihazlar 247 adet olabilir,
adresleri de 1 ile 247 arasnda verilebilir. Modbus anda sahip cihaz, dier kle cihazdan ald
verilere gre yine kle cihazlar kontrol ettirebilir. Dier bir deyile kle cihazlar, ierisinden veri
almay ve bunlara veri yazmay salayabilir.
Modbus, ak bir protokoldr. Bunun anlam, farkl reticiler bu protokole uygun cihazlar
herhangi bir cret demeksizin retebilir ve bu protokol kullanabilir. Bu nedenle, gnmzde
endstride yaygn olarak kullanlmaktadr.
Modbusn esneklii yksektir. Bu ynyle sadece akll cihazlara (PLC, mikrobilgisayar)
deil de glimi sensrlere de direkt olarak uygulanabilmektedir.
Modbusn almas:
Modbus, seri haberleme standardn kullanr. Orijinal olarak Modbus, RS232 seri
haberleme standardn kullanmaktadr. Ancak bu, sadece ksa mesafeler iin geerlidir. Uzun
mesafeler iin de RS485 seri haberleme standardn da kullanabilmektedir.
Modbusta veriler, birler ve sfrlardan oluan seriler hlinde tanmaktadr. Her bir bit, bir
voltaj seviyesi olarak aktarlr. Bu voltaj seviyeleri yani bitler, ok hzl bir ekilde cihazlar
arasnda iletilir. Bu hz, baud olarak adlandrlr (rnein, 9600 baud bit/saniye).
Profibus
Profibus haberleme sistemi Siemensinde iinde bulunduu bir ok PLC retici firma
tarafndan gelitirilen ve standart olarak kabul edilen bir a sistemidir. Farkl amalar iin
gelitirilen PROFIBUS sistemleri olmasna ramen biz sadece PROFIBUS DP (merkezi olmayan
evresel birimlerin) zerinde duracaz.
PROFIBUS DP (dezentrale peripherie) otomasyon cihaz ile merkezi olmayan cihazlar
arasnda hzl bir ekilde ver al veriimi salayan bir haberleme sistemidir. zellikle PLCnin
merkezde, evre birimlerinin (Slave) alma sahasnda (iin yapld yerde) olduu durumlarda
iletim
hatlarnn
oluturulmas
ok
kolay
bir
ekilde
gerekletirilmektedir.
Merkezdeki CPU (master) giri bilgilerini Slavelerden okur, bunlar iler ve k bilgilerini
Slavelerin klarna yazar.
30
Veri transferi iki damarl blendajl kablo veya optik iletkenler ile yaplr.
Veri iletim mesafesi elektrik kablolar ile 12 km , optik kablolar ile 23.8 km kadar
olabilir.
Mono master
Multi master
Tek merkezli kumanda eklidir. Merkezi kumanda birimi olarak PLC kullanlr ve evresel
birimler Slaveler PLCe balanrlar. Program belirlenen evrim dahilinde Slavelerden bilgileri alr ve
onlar deerlendirir.
Bu sistemde birden fazla master bulunur. Bu masterlar birbirinden bamsz olarak, her biri
bir master ve ona ait Slavelerden meydana gelen alt sistemleri olutururlar. Ana sisteme ait farkl
grevleri yerine getiriler. lave grselletirme, arza takip dzenei gibi.
Slavelere ait giri k grntleri btn masterlerden okunabilir. klara bir ey
yazlmas ise sadece ilikilendirilmi master tarafndan gerekletirilebilir. Masterler birbirileri ile
veri alverii yapabilirler. Multi master sisteminde evrim sresi olduka uzundur. Bu sistemler
Token Passing (bayrak yar) sistemine gre alrlar, yani bayraa sahip olan gnderme
hakkna sahip olur. Bu hak master den mastere belli zaman aralklarnda devredilir.
Avantajlar
Dezavantajlar
UYGULAMA FAALYET
Sistem gereksinimleri
Sistem PC PLC tabanl yazlm ve donanm istemektedir.
UYGULAMA FAALYET
artnameye uygun olarak akll ev sistemi tasarm yapmak
lem Basamaklar
neriler
32
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
3.
Aadakilerden hangisi tehlike annda polisle direkt olarak temasa gemeyi salar?
A) Multimedya kontrol
B) klimlendirme kontrol
C) Ik kontrol
D) Kap ifresi
E) Panik dmeleri
4.
5.
33
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
ARATIRMA
Senaryo oluturma programlarn , kullanlan standartlar, sistemleri ve cihazlar
inceleyerek bir senaryonun nasl oluturulduunu arkadalarnzla paylanz.
2. TEMEL TERMLER
2.1. Senaryo
Akll ev sistemlerinde ama istenen ilemin istenen zamanda ve durumda olumasdr.
Bunun iin senaryolar oluturulur. Senaryolar her durum iin olabilir ve birden fazla senaryo
duruma gre altrlabilir.
Evin tm aydnlatmas akll telefon, internet veya otomasyon panelleri ile oturduunuz
yerden kontrol edilebilir. Programlanan senaryoya gre istenen saatte klar yaklp
sndrlebilir.
Evin motorlu perde/panjur sistemi oturduunuz yerden kontrol edilebilir. Hava durumuna
gre veya daha nceden belirlenen saatlerde otomatik olarak alp kapanmas salanabilir.
Bu otomasyon sistemi ile her televizyonun altndaki digiturk, d-smart, uydu receiver,
bluray player gibi rnlerin oluturduu uzaktan kumanda, kablo ve cihaz karmaasna zm
sunulmaktadr. Tm grnt kaynaklar tek merkezde bulunacak ve grnt, tek CAT6 kablo ile
yksek znrlkl olarak televizyonlara datlmaktadr. Bu sistem sayesinde merkezdeki bir
kaynan grnts, tm televizyonlarda ayn anda izlenebilmektedir.
34
klimlendirme sistemi kontrol, kullancn isteine gre ev iinden veya ev dndan akll
telefon/tablet
veya
pc ile yaplabilmektedir. Zamana
gre
istenen
senaryo
gerekletirilebildiinden yakt tketiminin minimuma indirilmesinde nemli rol oynar.
Hava durumuna ve zamana gre bahe sulama sistemi otomatik olarak almaktadr.
35
2.4. renme
Modbus, oklu sahip/kle (master/slave) sistemlerini izlemek ve aygtlar programlamak iin
akll cihazlar (PLC, inverter vb.), alglayclar ve dier aygtlar birbirleri ile haberletirmek iin veya
alan ierisindeki cihazlar uzaktan bilgisayar ya da insan makine ara yzleri ile kontrol edebilmek iin
kullanlabilir. Modbus, cihazlardan verilerin alnd ve bu verilerin bir merkezde toplanabildii bir
endstriyel a sistemidir.
Standart bir Modbus anda, bir adet sahip (Master) ile birlikte 247 adet kle (Slave) cihaz
bulunabilir. Bir nceki cmleden de anlalabilecei zere kle cihazlar, 247 adet olabilir, adresleri de
1 ile 247 arasnda verilebilir. Modbus anda sahip cihaz, dier kle cihazdan ald verilere gre yine
kle cihazlar kontrol ettirebilir. Dier bir deyile kle cihazlar, ierisinden veri almay ve bunlara veri
yazmay salayabilir.
36
Program kurma
Senaryo oluturma programn kurmak iin senaryo oluturma programnn ikonuna ift
tklaynz. Aadaki pencere alacaktr.
Krmz ile iaretli olan kutucua tek tklayarak onaylaynz. Bu onaydan sonra pasif olan
Continue tuu aktif olacaktr. Bu tua basarak kurulumu balatnz. Aadaki pencere
alacaktr.
37
38
Kurulum baar ile tamamlandnda yukardaki pencere alacaktr. Close tuuna basarak
pencereyi kapatnz.
Senaryo oluturma program masastnze bir ksayol ikonu atayacaktr. Bu ikonu ift
tklayarak veya Windows balatma mensnden programlar yolunu kullanarak, KNX klasr
altndan senaryo oluturma programnn ikonunu tklayarak program balatnz.
39
Program baladnda gsterge paneli almaktadr. Gsterge paneli programn kalbi veya
kontrol merkezi olarak ifade edilebilir. Gsterge panelinin sa tarafnda 4 ayr pencere
bulunmaktadr. 1 numara ile gsterilen ksm, program veri tabanlarn gsteren penceredir. 2
numaral ksm, program srm bilgisi ile ilgili bilgi vermektedir. 3 ve 4 numaral blmler ise
programlamada nemsiz saylabilecek KNX haberleri ve rnlerle ilgili tantm bilgilerini ieren
blmlerdir.
40
41
Programlamaya giri;
Programlamaya balamadan nce Database (Veritaban) dosyalarnn oluturulmas
gerekmektedir.
Yeni Veritabann
Veri taban oluturulmaya balanacaktr. Bu sre biraz zaman alabilir. lerleme ubuunun
tamamen yeil olmasn bekleyin. Aadaki ifade baarl bir ekilde veri taban oluturduunuzu
gstermektedir. Tamama basnz.
Katalog dahil etme ilemi, KNX sistemine dahil eitli reticilere ait olan deiik rnleri
ilave etmek iin kullanlmaktadr. Bu ilem iin Veri taban ikonunun solunda bulunan
Kataloglar ikonuna basnz. Aadaki pencere alacaktr.
43
Krmz ile iaret edilen ksmdaki Dahil et ikonuna tklayn. Bu ilemde size kolaylk
salayacak ynlendirme tablosu alacaktr. Alan tabloda Sonra butonuna tklayn. Katalog
bilgilerinin nerede olduunu soran bir tablo alacaktr. Dahil edilecek dosyalar se satrnn
sandaki noktal butona basarak, katalog dosyalarnn yerini gsteriniz. Bu dosyalar
bilgisayarnzda yoksa; KNX sitesinden veya KNX sistemine dahil reticilerin Web sitelerinden
ilgili dosyalar indirmeniz gerekmektedir.
44
45
Dahil etme ilemi setiiniz rn saysna bal olarak ksa veya uzun srebilir. lemin
bitmesini bekleyiniz. lem sonunda baarl bir ekilde Dahil edildi uyars alacaksnz.
Burada iki seenek vardr. Katalog ekleme ileminiz bitti ise sihirbaz kapatabilir veya
farkl bir katalog ekleme ilemlerinden birini gerekletirebilirsiniz.
Sihirbaz kapattktan sonra projenizde kullanacanz ve az nce eklediiniz katalog
ierisindeki cihazlar grebilirsiniz.
46
Ayarlar
Ayarlar blm; programla ilgili dil, yazlm gncellemeleri, ksayol oluturma gibi birok
ayar iermektedir. stekleriniz dorultusunda gerekli ayarlamalar buradan yapabilirsiniz.
Yapacanz tm ayarlamalardan sonra sa alt kedeki Deiiklikleri uygula butonuna basnz.
47
Bu tabloda ncelikle projenize bir isim vermelisiniz. Ad satrna herhangi bir isim veriniz.
Ortam ksmndan KNX ortamn semeniz gerekmektedir.
Burada;
TP: ki telli
PL:Power line
IP:Ethernet ortam olarak seilebilir.
Gerekli seimler yapldktan sonra Tamama basarak proje oluturma ilemi bitirilmi olur.
48
Senaryo oluturma program temel olarak bir projede kullanlacak olan KNX cihazlarn ve
bu cihazlar arasndaki balantlar tanmlamaktadr. Bu nedenle ncelikle bina yaps
oluturulmaldr. rnein bir evin aydnlatma tesisat kontrol tasarlayalm.
ncelikle Topoloji butonuna basarak, alan pencereden Bina y seiniz.
Daha sonra Bina ekle butonuna basnz aadaki pencere alacaktr.
49
Ana bina satr altnda ikinci bir satr alacaktr. Buraya bir isim veriniz ve Tamam
tuuna basnz.
Ayrca, ana bina ierisindeki katlar semeniz gerekmektedir. Bunun iin, Ana binay
seip Bina blm ekle tuuna basnz.
50
Alan pencere satrna bir isim giriniz. (rnein 1. Kat) Tamam tuuna basnz. Veya
Satrlar ksmndan + tuuna basarak alan satra 2. Kat, 3. Kat gibi fazladan isimler giriniz.
rneimizde sadece 1. Kat vardr. Bu kat ierisindeki odalarn eklenmesine geelim.
51
Kat ierisine oda eklemek iin sol taraftaki 1. Kat seiniz. Kat ekle butonunun
sonundaki aa ynl ok iaretine basarak, alan menden Odalar mensn seiniz.
Aadaki pencere alacaktr.
Oda ad giriniz. lave etmek istediiniz her oda iin + butonuna basarak yeni bir satr
almasn salaynz. Bu ilemi kat ierisindeki her oda veya blm iin tekrarlaynz. Yanl bir
oda veya blm eklemeniz durumunda - butonu ile silme ilemi yapabilirsiniz. Oda ekleme
ileminiz bittiinde Tamam butonuna basnz. Genel bir hata yapmanz durumunda ara
ubuundaki Geri al butonu ile ilemi geriye alabilirsiniz.
Bu aamaya kadar binann tm omurgas oluturuldu. Bu aamadan sonra besleme kayna
eklenmesi gerekmektedir. Bunun iin sol ksmdaki 1. Kat seilmeli ve okla gsterilen menden
Panolar tklanmaldr.
52
Panoya isim verilmesi istenmektedir. Panoya bir isim veriniz. Tamam butonuna basnz.
53
Artk bina yaps oluturulmu ve bu yapya gre KNX cihazlarn ekleme aamasna
gelinmitir.
54
Eklenen bu cihaz bir rle modldr. Bu modle kumanda etmek iin bir push-buton
gerekmektedir. Push-buton rn listesinden seilerek srkleme yntemi ile Mutfaa eklenir.
Ayrca; sistemin alabilmesi iin bir besleme kaynana ihtiya duyulmaktadr. Yine
listeden uygun besleme kayna seilerek srkleme yntemi ile sisteme ekleme yaplmaldr.
Besleme kayna Mutfaa eklenebilecei gibi, pano ierisine de konulabilir. Bu aamadan sonra
kataloglar paneline ihtiya duymadmzdan bu panel sa st taraftaki X iareti ile kapatlabilir.
Eklediiniz cihazn zelliklerini grmek iin o cihaz seiniz. Cihazla ilgili bilgiler sa st
pencerede grlecektir.
55
Buraya kadar oluturulan bina yaps ierisinde, bina blmlerine eklenen KNX
cihazlarnn hangilerinin birbirleri ile ilikili olduunu belirtmemiz gerekmektedir. Cihazlarn
birbirleri ile ilikisini salamak iin, bu balantlar sanal bir balant olarak ifade edebileceimiz
Grup adresleri ile yapmamz gerekmektedir. Grup adresi oluturmak iin Senaryo oluturma
grup adres panelini kullanacaz.
56
lk aldnda Grup adresler sayfas botur. Grup adresi oluturmak iin, Grup adresleri
sekmesine tklayn. Alan satra daha nce yaptnz ekilde bir isim giriniz.
57
Sol st keden 1. Kat seerek Orta grup ekle sekmesine tklayn. Alacak pencereye
yeniden isim verin. rnein Aydnlatma kontrol, Dimmer kontrol gibi. Tamam tuuna
bastnzda eklemeler yaplm olarak aadaki durumla karlaacaksnz.
Aydnlatma ile devam edelim. Aada grlecei gibi Aydnlatma Kontroln seiniz
ve Grup Adreslerini Ekle sekmesine tklaynz. Alan pencereye bir isim giriniz ve Tamama
tklaynz.
58
59
Bu aamadan sonra mutfak aydnlatmas iin cihazlar balamaya hazrz. Bu ilem iin
Mutfak altndaki Push Buttonu seiniz. Sa altta alan grup adresini srkleyerek Sa stteki
Mutfak iine braknz.
61
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Bylece program kurup iler hale getirmi olduk. Senaryo dahilinde altrp
ilemlerimizin gereklemesini grebiliriz.
Akll ev sistemlerinde kullanlan program kurmak, altrmak ve uygulamalar yapmak.
lem Basamaklar
neriler
62
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler
doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
63
MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1.
2.
Aadakilerden hangisi yaplmas istenen ilerin belli sralarda ve kendi kendine olmas
iin kullanlr?
A) Cihaz kontrol
B) Senaryo
C) Site ynetimi
D) Multimedya
E) Gvenlik
3.
Aadakilerden hangisi, sensrlerden ald bilgiyi kendine verilen programa gre ileyen
ve i elemanlarna aktaran bir mikroilemci sistemdir?
A) Mikroilemci
B) Bilgisayar
C) Yazc
D) PLC
E) RF
4.
5.
Aadakilerden hangisi iki telli bir BUS hatt ve bu hatta balanan sensr ve src
elemanlarndan olumaktadr?
A) Faz birletirici.
B) Aktif filtre
C) Zigbee
D) RS-485
E) KNX
64
( ) Kzltesi (Kzlalt, IR veya Infrared) nm, dalga boyu grnr ktan uzun fakat
terahertz nmndan ve mikrodalgalardan daha ksa olan elektromanyetik nmdr.
( ) Kzltesi lazerler ayn zamanda fiber optik iletiim sistemlerinde de kullanlr.
(
) 802.11 kodu ile anlan standart, IEEE tarafndan kablosuz IR sistemleri iin
gelitirilmi olan bir dizi zel durumdan oluur.
(
) Telsiz Data Modem olarak, Radyo Modemler ya da GSM-GPRS
modemler kullanlabilir.
( ) RS-485 drt iki kablo ile haberleme imkn salar.
( ) Modbus, paralel haberleme standardn kullanr.
( ) Profibus protokolnde sistem omurgasnn hzl ve verimli olabilmesi iin Fiber optik
olmas zorunludur
65
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARLARI
1
2
3
4
5
D
C
E
C
B
D
D
D
Y
Y
D
Y
C
B
D
E
E
Doru
Doru
Yanl
Doru
Yanl
Yanl
Doru
66
KAYNAKA
KAYNAKA
www.setkom.com.tr
(23.07.2013) (09.00)
67