Tam Hon Cao Thuong

TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng
Ngun: http://vnthuquan.net/
To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
...
1.- Ngy khai trng
2.- Thy gio mi
3.- Mt tai nn
4.- Cu b min Nam
5.- Bn ti
6.- Lng ho hip
7.- Trn rm thng. (1)
8.- Hc ng
9.- Lng yu nc ca cu b thnh Pava (1)
10.- Em b qut m hng
11. Ngi bn than v ng qu phi
12. M ti
13.- Hc tr ngho
14.- n nhn ca bn Nelli
15.- Em b trinh st
16.- K kh
17.- Tnh khoe khoang
To Ebook: Nguyn Kim V
Ngun truyn: vnthuquan.net
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
18.- "Ch ph n"
19.- Qu cu tuyt
20.- Cc c gio trng ti
21.- Thm ng gi b nn
22.- Chng vit mn thnh Phirenz
23.- Lng bit n
24.- Thy gio ph
25.- a con ngi th rn
26.- Phranti b ui
27.- Ch lnh nh trng, ngi o Xarenha

28.- Lng i quc
29. - B m anh Phranti
30.- Chic xe ho my
31.- Mt k t phm
32.- Lm khn h cho cha
33.- Ch h con
34.- Ngy cui cng hi Gi trang
35.- Nhng tr em m
36.- Lp hc ti
37.- m nh nhau
38.- Ngi t s 78
39.- Trc ngy 14 thng Ba
40.- L pht phn thng
41. Lng chu
42.- Ch ph n trong pht him ngho
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
43.- Vin dc anh
44.- Thy hc c ca cha ti
45.- K dng bnh
46.- Bn ta l th
47.- B m anh GARN
48.- Lng ngha hip
49.- Hy sinh
50.- Mt v ho tai
51.- Qu ngi tm m
52.- Trng cm ic
53.- i ngoi ph
54.- 32
55.- Cha ti
56.- Th qu
57.- Cuc pht thng cho th thuyn
58.- Li cm t
59.- m tu
60.- Trang cui cng ca m ti
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
H Mai Anh dch
...
"TM HN CAO THNG" , (nguyn tc Les grands coeurs) ca vn ho Italia EDMOND DE

AMICIS tng l cun sch gn nh kim ch nam ca nhiu th h bn c Vit Nam.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Thi gian tri i, nhng nhng g tc gi gi gm qua tng bi hc ca thu u i v cng n cha
m ; v lng yu nc, thng ngi ; v tnh thy tr, b bn, v.v... vn khng bao gi c, khng
bao gi tha !
Nhng trang sch - nhng bi hc ny - khng ch hu ch cho nhng cng dn tt tng lai m cn
ht sc qu bu i vi ng o bn c cc gii , cc ngnh. "TM HN CAO THNG" l
cun sch ca cc bn tr, ca mi gia nh. L mn qu tng ngha v hu ch ca cc bc cha m
v cc bn tr.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG MI
1.- Ngy khai trng
Ti thnh Torino (1), th hai, ngy 17
Hm nay l ngy khai trng. My thng h thong qua nh gic mng. Sng nay, m ti a ti
vo trng Baretti ghi tn ln lp ba. i ng, c ti c v vn n chn thn qu, ly s i hc
lm ngi. Ph no cng thy nhan nhn hc tr. Hai hiu sch ln cht nch nhng ph huynh vo
mua sch v, giy, bt cp da. Ca trng ng nght nhng ngi, cnh binh v ngi gc cng
phi kh nhc mi m c mt li vo.
Va bc qua cng trng thy mt bn tay v vo vai, ti git mnh ngonh li th ra thy gio lp
hai ti hc nm ngoi, mi tc hoe vn ri, nt mt vn ti, thy bo ti :
_ Enric i! Thy tr ta t nay chia tay nhau nh?
iu y, ti ngh n, nay thy ti li nhc, khin ti thm chnh lng. M ti v ti phi chen
chc mi mi vo c trong trng. Cc ng, cc b sang trng, cc b thng dn, th thuyn, s
quan, cc c gi, nhng y t, ai ny u mt tay dt tr, mt tay cp gi, ng cht phng tr chn
v trn thang gc. Cnh tng rt l no nhit.
Hm nay, li c trng thy 7 phng hc tng di l ni rng r ba nm trng, ngy no ti
cng lui ti, lng ti sung sng v cng!
Trn thm, cc c gio i li ti tp. C gio lp mt ng ca lp, thy ti lin bo :
_ Enric i! Nm nay em hc trn gc. t ra ta li c nhn em qua li !
M ti li:
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Tha c, chu s n thm c lun.

Chng ti cho c ri i.
ng Hiu trng, ru tc bc hn nm ngoi, c v bn rn vi vng, ang b vy trong m cc b,
mt s ngi tht vng v khng cn ch cho con. Bn ti i hc ng . Nhiu ngi coi ln vt
ln. tng di, vic chia lp xong. My tr em mi n trng l ln th nht, khng chu vo
lp, git li nh nhng con nga bt kham ; ngi ta phi dng sc li vo. C em ngi vo gh
ri li trn ra, c em thy cha m th tru ln khc.
Em trai ti vo lp c encatri, cn ti th hc thy Perbni trn gc.
ng 10 gi th hc tr lp ti u vo c ; 54 ngi trong bn, ti nhn mi mi thy 15 hay 16 bn
lp c. Trng thy ti, anh rtxi, ngi hc tr bao gi cng chim phn thng th nht, lin ra
hiu mng r.
So vi rng rm v non xanh l nhng ni ti qua chi my tun l trc th trng hc coi b
nh v bun tnh !
Ht nh cnh li nh ngi. Ti nh thy c ti lp hai, mt ng thy khoan t v vui v, bao gi
trng thy ti cng mm ci. Ti rt tic khng c thy thy y vi b tc hoe ri b.
Thy gio chng ti by gi, ngi to ln, khng c ru, ting ni sang sng. ng trn bc cao,
thy nhn xung chng chc ht ngi ny n ngi khc hnh nh mun coi thu tm tnh chng
ti. Thy nghim qu, t khi thy n mt n ci.
Ti ngh bng : "Hm nay mi l ngy u, cn mi thng na mi n ngh h. Trong mi thng
y s c bit bao nhiu l vic lm, bao nhiu l bi lm v bao nhiu l s kh nhc ang ch ta !" ,
nn lc ra v ti c v chn nn. M ti khuyn rng :
_ Enric i ! Hy can m ln, con !
M s cng hc bi vi con ...
Ti yn tm theo m ti v nh, nhng lng vn nh tic mt ng thy vui tnh v hin t, vn thy
trng hc km vui, khng bng nm ngoi.
-------------------------------------(1) Trin : mt thnh ph khu ty bc nc Italia, trn sng P
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
2.- Thy gio mi
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Th ba, ngy 18
Tng th, ch thy gio mi chng ti d kho lm xng mi ngi ngay sng hm nay.
Gi vo hc, sau khi thy ngi vo bn, chc chc li thy mt ngi hc tr c qua ca ci cho.
Cng c ngi vo bt tay thy v thm hi mt cch rt cung knh. bit hc tr c cng quyn
luyn thy bit dng no v nh mun cn c gn thy. Nhng cho th cho, bt tay th bt,
thy khng nhn thng mt ai, c lng trng ra ca s. Nhng du thn i v bit n y tng lm
cho thy tho nhng tri li khin thy mi lng.
n bi chnh t, thy xung bc, i li trong cc hng gh c cho chng ti vit. Thy mt hc tr
mt lm tm mn , thy ngng c, li gn tay s trn v hi : "Con lm sao?" Tha lc thy quay
lng li, mt anh hc tr bn di leo ln gh dun dy nh ngi trt bng. Bt , thy ngonh li
bt gp, anh chng vi ngi ngay xung ci u i pht. Nhng ng Perbni s p vo vai anh hc
tr di dt kia, bo rng : "Khng c lm th na". C th thi. Ri thy bnh tnh v ch c nt
bi chnh t.
Khi vit xong, thy yn lng nhn chng ti mt lc ri n tn ni :
_ Cc con i ! Hy nghe ta ! Chng ta cng nhau phi qua mt nm hc. Chng ta nn ht sc lm
vic qua nm y cho c tt p. Phi chm ch. Phi ngoan ngon. Ta khng c gia nh. Cc
con l gia nh ca ta. Nm ngoi, m ta cn, by gi ngi khut. Ta ch cn c mt mnh ta.
Ngoi cc con ra trn i ny, ta khng cn c ai na ; ngoi s thng yu cc con, ta khng cn
thng yu ai hn na. Cc con v nh con ta. Ta s yu du cc con. p li, cc con phi yu du
ta. Ta khng mun pht mt ngi no c. Cc con phi t ra l nhng tr c tm hn. Trng ta s
l mt gia nh, cc con s l mi an i v mi t ho ca ta. Ta khng cn phi hi li cc con v ta
tin rng trong lng cc con, ai ai nh cng "vng li", nn ta c li cm n cc con.
Thy ni dt li th ngi coi trng vo bo ht gi hc (1). Chng ti yn lng xung sn. Anh
hc tr v l ban ny rn rn li gn thy gio, ni run run :
_ Tha thy, xin thy tha li cho con.
Thy gt u, hn trn anh v bo :
_ Tt lm ! Cho con v.
--------------------------------------(1): Trong cc trng thnh ph nc Italia, ht gi hc, ngi gc trng n tng lp bo ht
gi ch khng nh trng hay kng.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
3.- Mt tai nn
Th su, ngy 21
Nin hc ny m u bng mt tai ho. Sng nay, cha ti a ti i hc. Ti mi nhc li nhng
li tm huyt ca ng Perbni ni vi hc tr hm trc cho cha ti nghe, nn ti trng lc no
khng bit. Ti git mnh thy mt m tm ng tm trc ca.
Cha ti bo : "Chc li c s chng lnh g y." Chng ti kh nhc mi len vo c. Phng khch
y nhng ph huynh v nhng hc tr m lc y cc thy gio khng ti no xua vo lp c. Mi
con mt u nhn vo ca bung ng hiu trng. Mt ng i m cao va n, ngi ta th tho :
"Bc s y".
Cha ti hi mt gio s th ng tr li :
_ Bnh xe phi chn n.
ng khc ni tip :
_ V nghin nt bn chn.
Nn nhn l mt tr em lp hai, i hc qua ph ra Grtxa, thy mt em b tut tay m dt, ng ln
trc mt ci t hng ang vn vt chy ti. Lp tc, cu chy ra li a b kia dy v m c n
ln ri, nhng khng may, bnh xe lt phi chn cu. Cu l con mt vin Quan Ba pho binh.
Trong khi chng ti ang nghe ngi ta k li nh th, th ngoi c mt ngi n b x y mi
ngi v ht hong chy vo nh mt ngi in. l m cu Rbetti, ngi hc tr b nn. Mt
ngi n b khc l m cu b c cu chy ra m ly b, thn thc khc v a b vo phng
ng hiu trng. ngoi, ngi ta nghe ting ku au n ca b Rbetti.
_ i Guili con i !...
Lt sau, mt chic xe nga trc giu, ng hiu trng b cu Rbetti ra. Cu b, sc da nht
nht, hai mt nhm nghin, gc u vo vai ng hiu trng. Pht y, trong phng im lng nh t,
ngi ta ch nghe thy ting nc n ca b m thi. ng hiu trng dng bc gia phng, nng
cao cu b ln nh mi ngi trng r. Tc th cc thy gio, cc c gio, cc ph huynh v hc
tr, ai ny u phn nn thng cho cu v khen cu l ngi can m t c. My c gio ng gn
y lin hn hai bn tay xanh rt ca cu. Cu Rbetti bng bng mt v hi s :
_ Cp sch ti u ?
M em b sng st gi cp, va ni va khc :
_ Em i! Cp y ri, ta s em li nh cho em.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Thy con ni c, b Rbetti mi li hn. Mi ngi u gii tn. Cu b b thng c a ln

xe rt cn thn. Xe bt u chuyn bnh, chng ti vo lp ai ny u cm ng v lng thinh.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
4.- Cu b min Nam
Th by, ngy 22
Chiu qua, trong khi thy gio ang cho chng ti bit tin tc anh Rbetti v ni anh s phi chng
nng trong t lu th ng hiu trng a mt ngi hc tr mi vo lp. Cu b, da nu, tc en,
mt to, my giao, mc qun o mu sm, ngoi nt dy. Sau khi ni nh vi thy Perbni my cu,
ng hiu trng cu b li ri ra. Anh hc tr mi tr mt nhn chng ti, c v s st. Thy
gio lin dt anh li trc mt chng ti v bo rng :
_ Cc con i ! Cc con hn c vui lng v hm nay mi vo trng ta mt ngi hc tr qu x
Calabria cch y xa lm, mi tn min cc nam nc ta. Cc con hy nim n tip ngi bn mi
ny. Anh l dn mt a phng c ting, a phng y sinh ra nhng bc danh nhn, nhng tay
th kho v nhng qun nhn dng cm. X ca anh li l mt x p vo bc nht nc, c bao
nhiu l ni ln rng xanh, dn c rt thng minh v can m. Cc con i ! Cc con hy yu qu bn
con cho bn con khuy ni nh qu. Cc con hy t cho bn con bit rng mt a tr nc i n
trng no trong nc l cng gp c b bn, gp c anh em trng y.
Ni xong, ng Perbni li ch treo bn Italia, tr v tr x Calabria cho chng ti coi. Xong thy
dng dc gi.
_ rtxi !
rtxi anh hc tr bao gi cng chim phn thng th nht ny ng dy.
_ Con ln y.
rtxi ra gh, ln bn giy, ng cch anh hc tr mi, hai bc.
_ Con l ngi u lp, ly t cch y, thay mt anh em, con hy em du thn i ca mt ngi dn
x Bc t cng mt ngi dn x Nam.
rtxi li gn anh hc tr min Nam ni rt m i v r rng :
_ Chng ti mng anh !...
Ri rtxi hn hai m ngi bn mi mt cch rt nng nn. Chng ti v tay rm rp.
Thy qut : "Im ! Khng c reo ci trong lp!!!" Tuy nhin, thy t rt bng lng v mi nhit
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
tnh ca chng ti. Cu b min Nam cng ra dng vui sng. ng Perbni a cu b n ch ngi
v ni thm :
_ Cho c ci kt qu ni trn, ngha l lm cho mt a tr x Nam x Bc cng nh nh
mnh v a tr x Bc vo x Nam cng ta nh v qu mnh, nc ta phi chin u trong 50
nm tri v c quyn t do y. Vy cc con phi coi nhau nh con mt nh, yu nhau nh anh
em rut tht. K no thy ngi bn mi khng phi ngi x mnh m em lng khinh r, k y s
khng ng ngng mt nhn ngn c ba sc (1) i qua.
Cu hc tr min Nam va ngi vo ch th cc bn chung quanh tu tt, k a ngi bt, ngi cho
bt ch v tranh nh, mt bn ngi gh sau gi ln cho cu mt ci tem Thu S t tnh thn i.
--------------------------------------(1) C nc gm ba sc : , trng v xanh l cy.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
5.- Bn ti
Th nm, ngy 28
Ngi cho cu b min Nam ci tem th hm trc l ngi bn m ti thch hn ht. Anh ln
nht lp, u to vai rng, nm nay gn 14 tui, tn gi Garn. Anh rt t t, coi ming ci th bit.
Ngoi anh Garn ti cn quen nhiu bn na.
Anh Cretti l mt bn mau mn v vui v, ti rt a mn. Anh thng mc ci o nt bng da ri c
v i ci m ni bng da mo. Anh l con mt ngi hng ci. Cha anh tng u qun trong
cuc chin tranh nm 1866 v nhp vo i qun ca Hong thn Umbert. Ngi ta ni cha anh
c ba tm huy chng. Cnh anh Cretti l anh Nenli, lng g, ngi coi yu ui mnh d v anh
Vtini mt ngi hc tr phc sc rt sang v c tnh hay lm dng.
u bn nh, c mt cu b mt trn, mi dp m anh em thng gi a l "ch ph n" v cha cu
lm ngh y. Cu c ci bit ti l "nhn mm th" lm cho ai ny phi bt ci, v th anh em hay
bt cu lm tr a nghch vi nhau. Cu li c ci m rt mm thng vo vin b ti nh chic
mi xoa.
Cnh "ch ph n" l anh Garphi, ngi gy g mi khom, mt b. Lc no anh cng bn chc
no bt, dim, no tranh, nh cho bn. Anh li hay chp bi hc vo mng tay c, anh khn kho
n ni khng bao gi thy bt gp.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Gn y li cn mt cu b coi b khinh khnh l cu Carl Nobitxi. Cu ngi gia hai ngi bn i

vi ti rt t t : mt ngi l con ngi th kho, n mc vng v, xanh xao nh ngi m, coi b
nht nht v bun thiu ; ngi kia, tc vng da xanh, mt cnh tay b lit phi eo trc ngc. Cha
cu sang M, m cu nh bn hoa qu rong.
Ngi ngi bn tri ti li ng ch hn na, tc l anh Xtari, thn ln c rt, t ni v hay cu.
Anh khng thng minh my nhng rt ch n li thy ging, anh nghe khng dm ca, mt thng,
trn cau, ming mm. Ai hi anh trong lc thy ang ct ngha, nht nh anh khng tr li, v phc
hi n ln th hai l b anh p lun cho my ci ...V anh vn khng h rng.
Cnh anh l Phranti, mt tn rn mt v gm guc, hnh nh b ui trng lng.
Li cn hai em nh n, n mc nh nhau v cng i m gi lng tr, trng ging nhau nh c.
Ngi t t hn ht, thng minh hn ht, ngi chc chn s c phn thng th nht, ai cng bit
c l anh rtxi.
Anh Prctxi con ngi th kho ni trn, thc l mt ngi hc tr ng thng hi. Theo li
ngi ta ni th anh thng b cha nh p lun, n ni anh thnh ra ngi dt dt, mi khi hi ai
hay l chm phi ai l anh "xin li" lun ming v nhn ngi ta bng i mt hin lnh v bun b.
Trong ngn y ngi bn, theo ti, th anh Garn l ngi tt hn c.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
6.- Lng ho hip
Th t, ngy 26
Sng nay, chng ti va vn c dp xt on anh Garn.

Gi vo lp, ng Perbni cha c y, ba bn cu ang thi nhau ch giu anh Crtxi khn nn - tc
l cu b tc vng, tay lit, con b bn hoa qu. - H ly thc nh cu, ly v ht d nm cu, h
gi cu l con qu qu v mu mo gi cch lm ngi lit tay. Ngi tr mt mnh u gh, cu
thn thng v a mt nhn ngi n, ngi kia nh van ln h khi hnh h mnh. c th, bn
hc tr cng lm gi. Cu phn ut qu, mu a ln c v pht run ngi. Thnh lnh, Phranti, mt
a hc tr mt xu nh kh, ng ln gh, khunh hai cnh tay nh ngi khoc hai ci gi, bt
chc b tch m cu Crtxi nhng khi ng i con ca trng. ( my hm nay, b khng n
n con v b m). Coi tn tung cm y hc tr ci m c ln. Crtxi in tit, v ngay l mc
trc mt nm Phranti, Phranti n mnh, l mc trng gia ngc ng Perbni ngoi bc vo.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Mi ngi ht va, chy trn v ch v ngi im thin tht.

Thy gio ln bc cau my hi :
_ Ai nm l mc ?
Chng ai h rng.
Thy gt :
_ Ai ? Ai nm ?
Lc y b kch thch v lng thng bn, anh Garn ng dy ni qu quyt :
_ Tha thy, con.
Thy mi ngi sng st v cu tr li y, thy hiu ngay v n tn ni :
_ Khng. Khng phi con.
Xong thy li ni :
_ Ai trt di ng ln th nhn, ta s tha.
Crtxi ng ln ni :
_ Tha thy, cc anh y chc con, nh v chi con... Con mt tr... Con trt nm...
_ Thy ni tip :
_ Cho ngi xung. By gi n lt nhng k sinh s ng ln.
Bn anh trong bn khiu khch ng dy, ci u.
_ Thy mng :
_ Cc anh v c lng m mt ngi bn khng tru chc cc anh. Cc anh ch giu mt ngi
tn tt. Cc anh xc phm mt a tr yu ui khng t v c. Cc anh lm mt iu hn
h ng xu h, mt iu c th lm nh nhuc n phm gi ca con ngi, cc anh l nhng
tin !
Ni xong thy xung gia lp, li ch anh Garn ngi. Thy thy n, anh ci u. ng Perbni
tay xung di cm nng mt anh ln, nhn thng vo hai mt anh v ni :
_ Con c mt tri tim cao thng ng khen !
Anh Garn nhn dp y ci vo tai thy ni nh my cu. Lp tc thy quay li ch 4 k ti nhn v
t nhin bo :
_ Thi ! Tha cho cc anh.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
7.- Trn rm thng. (1)
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Th su, ngy 28
Chiu hm ti v em Xinvya cng i vi m ti em qun o cho mt ngi n b ngho m ngi

ta mch trong mt t bo. Ti mang gi, em ti ghi sn tn tt v a ch ngi n b y ra
mnh giy cm tay. Chng ti leo ln gc thng mt to nh cao lm. Ti ni, chng ti thy mt
hnh lang di, hai bn c nhng cn phng lin tip nhau. M ti g ca bung cui cng. Mt
ngi n b cn tr mt bn vc vy ra m ca. Trng ci khn vung trm trn u, ti nh hnh
nh gp b ny u th phi.
M ti hi :
_ C phi b l ngi m ngi ta mch trn bo?
_ Tha b vng, chnh chng ti.
_ y, ti mang li cho b t qun o.
Ngi n b ngho kh kia cm n chng ti mi khng thi.
Lc y, ti trng thy trong mt gc nh khng c v ti m, c mt cu b quay lng ra pha
chng ti. Cu qu trc mt ci gh hnh nh ang mi vit. Giy trn mt gh m l mc th
di sn. Khng bit cu ta lm th no m vit c trong x ti nh vy.
Ti ang t hi th, cht trng thy m tc vng hoe v ci o di lng thng, ti nhn ra ngay anh
Crtxi, con b bn hoa qu, tc l cu b lit tay. Ti bo s m ti, trong lc m anh ang g gi
qun o.
M ti bm :
_ Im, ng gi, cu y s ngng chng.
Nhng, ngay lc y Crtxi quay ra ; ti bi ri, anh mm ci vi ti. M ti lin y ti li. Anh gi
hai tay chy ra. Ti lin m ly anh hn.
M anh ni :
_ Tha b, b r, nh ch c mnh chu vi ti. Cha chu i sang M su nm nay, khng may
va ri ti li b m khng i hng c, phi bn dn c n. C n ci bn vit ca chu
cng khng cn. n uc cng thiu, chu phi hc m trong bng ti rt hi mt. Nhng cng
may l ti cn c th cho chu ra trng v chu c sch v pht khng. Thng hi cho chu!
Chu chu kh lm! C khi nhn i i hc. Tha b, tnh cnh chng ti tht l kh s qu !...
M ti ly tt c tin trong v b vo tay ngi n b khn kh, hn anh Crtxi ri dn dn nc
mt tr ra.
V nh, m ti khuyn ti rng :
Con i! Con hy trng gng a tr ngho kh y phi hc hnh trong cnh thiu thn v kh
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
khn. V phn con, con c mi th cn dng m i khi con cn ku s hc vt v. Ny ! Enric

i ! Mt ngy lm vic ca Crtxi cn ng cng hn c mt nm hc ca con. Chnh nhng hng
hc tr y phi cho phn thng danh d mi phi.
Cha ti nghe c nhng li m ti khuyn bo ti, v th ngay chiu hm y, ti thy trn bn
vit ca ti l th sau ny :
---------------------------------(1) bn u, nhng dn ngho thng phi thu nh trn rm thng, tc l tng gc st mi nh,
cho c r tin.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
8.- Hc ng
Th su, ngy 28
" Enric con i! Vic hc i vi con hnh nh kh nhc, m con ni phi y. Cha cha bao gi
trng thy con i hc vi ci dng qu quyt v nt mt hn h nh cha mong mun ! Con th tng
tng nu con ngi khng nh th ngy gi ca con s trng tri bit l dng no ! Cha chc ch
trong vng mt tun l l con li mun tr li nh trng. Con i ! Hin thi, khng mt a tr no
l khng i hc. Con hy ngh n nhng ngi th lm lng cm ci c ngy, ti n cn phi cp
sch i hc, nhng c thiu n sut tun l b giam gi trong xng, ch nht n cng r nhau i
hc, nhng binh lnh ht gi luyn tp cng em ra hc, vit. Cho n nhng tr m, tr cm, chng
cng u hc c.
Mi bui sng, lc con ra trng, con hy ngh cng gi y, trong thnh ph ta c ti 3 vn a tr
cng nh con i "chu" lp hc trong ba ting ng h c m mang tr tu. Con li ngh : xp
x gi ny, con tr trong cc nc trn hon cu u i hc c. Con hy tng tng nhng tr lch
thch trn nhng ng hm nh qu, ro bc trong cc ph phng huyn no, di bu tri oi
hay trong cn ma tuyt lnh lng : chng i thuyn nhng x lm sng ngi, ci nga qua
nhng cnh ng mng qunh, hoc ngi "xe trt" trn nhng bi bng gi lanh. Chng xung
lng, ln i, chng xuyn rng li sui, chng vt qua nhng ngn i ho lnh hoang vu. n mc
hng nghn li khc nhau, ni bng trm th ting khc nhau, chng i mt mnh hay l nm l ba,
sch cp trong tay hay cp eo di nch.
T ngi trng cng tt lp trong nh tuyt nc Nga cho ti nc trng ho lnh ln trong khm
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
gi x rp, c ti hng triu triu a tr cng hc mt iu bng nhng th thc khc nhau.
Con li tng tng ci t kin hc sinh y gm c hng trm dn tc khc nhau v ci trng hot
ng y, con c ci hn hnh d phn ri con t nh : v phng mt mai s hot ng y ngng hn
th nhn loi s tr li i mi r, s sa vo ci ti tm, s hot ng y l s tin b, l mi hy vng,
l nh sng vinh quang ca th gii vy.
C ln ! Tn lnh nh trong o qun ln lao kia ! C ln ! Con i ! Ly sch v lm kh gii, ly lp
hc lm qun i, ly th gii lm bi chin trng, coi s ngu dt l cu ch v ly s vn minh
ca nhn loi lm cuc khi hon, con phi phn u lun lun v ch h lm tn lnh hn nht. "
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
9.- Lng yu nc ca cu b thnh Pava (1)
(Truyn c hng thng)
Th by, ngy 29.
Khng, khng bao gi ti chu lm tn lnh hn nht. Nu ngy no thy gio cng k cho ti nghe
nh cu chuyn sng nay th c l khng bao gi ti mun ngh hc. Theo li thy th mi thng s
c mt truyn m truyn no cng ni v nhng th on phi thng ca mt a tr con.
"LNG YU NC CA CU B THNH PAVA" l u cu chuyn sng nay.
Nm trc, mt chic tu Ty Ban Nha di bn Bardlna (2) i Ginva (3). Trn tu, tr ngi
Ty Ban Nha, cn c mt ngi Php, ngi Italia, ngi Thu S, v nhiu ngi khc na.
Trong bn hnh khch ngi ta nhnthy mt a tr 11 tui, n mc nhm nhch, ng ring
mt ch v nhn nhng ngi kia bng i mt hm hm. N nhn nh th cng khng phi hn l
khng c c. Cha m n l nng dn gn Pava, c nhin l ngho tng, hai nm trc v tham
tin cho n i vi mt ngi ch xic rong. Ngi ny dy n mt vi mn nhy, ln ri bt n
theo sang Php v Ty Ban Nha. N b hnh h lun tay v n ung khng .
n thnh Bardlna, khng th chu c ci i sng kh i y na, a tr khn nn lin trn ch
n cu cu vin lnh s Italia. ng mi thng tm, vin lnh s xin cho n mt ch trong tu ni
trn v cho n mt l th gii thiu cng ng th trng thnh Ginva nh ng tr v cho cha m
n, l ngi bn n nh mt con vt. Thng b cm gy yu ui v mc b qun o rch. Ngi
ta cho n ngi phng hng nh. Hnh khch ai cng nhn n, c ngi hi n song n khng tr li.
N c v cm ght mi ngi v nhng s khc kh v hnh pht lm cho n on hn v khng c
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
cm tnh. Tuy nhin, c ba ngi hnh khch kho lm cho n h rng. N k chuyn n bng
ting Italia pha ging Ty Ban Nha. Ba ngi khch kia khng phi l dn Italia nhng cng thng
n, cho tin n ni chuyn, nghe cho bun. ng thi, c my thiu ph i qua, ba ng qu
khch hnh din nm thm tin xung bn long xong v ni : "Cm ly ! Cm ly na ny !"
a b sung sng, v tin b ti, cm n ri vo phng. N bung mn ca xung ngi yn lng v
ngh n nhng vic n s phi lm.
N ngh : vi s tin y, n s c n no, khng phi thm nht nh trc. Khi ti Ginva, n s
sm mt b cnh mi thay b qun o n eo hai nm tri nay, rch nh t a. N li nh ra
mt t tin em v cho cha m, chc l c sn n v qu ho hn l v tay khng. S tin y i
vi n l mt mn tin to. Ngi sau rm ca, n tr i tnh li v trong lng thy khoan khi nh
nhng.
Lc y, ba ngi khch ni trn ang ngi bung n, quy qun ung ru v ni chuyn v nhng
cuc du lch ca mnh cng phong tc nhng nc i qua. Tnh c, cu chuyn nhm vo nc
Italia. Mt ngi bt u phn nn v khch sn, ngi ch v xe la. Cui cng, ru say, h thi
nhau ni xu tt c nhng g thuc v nc Italia. Ngi th nht ni bit th, h s di du lch x
Lappn (4) ( cc bc chu u) cn hn sang nc Italia. Ngi th nh ni qu quyt rng Italia
hn gp ton th nhng phng qu quyt v nhng qun cng o. Ngi th ba ni thm rng :
_ Nhng ngi tng s nc Italia khng bit ch.
Ngi th nht ni :
_ l mt dn tc ngu dt !
Ngi th nh tip :
_ Bn thu !
_ V n ...
Ngi th ba nh ni cu "n cp" nhng cha dt li th mt trn ma ton tin vng v bc ht
vo mt nhng ngi y ri tung to xung bn v trn sn. Ba ngi hm hm ng dy xem trn
ma d y u ra th li b nm thm.
Cu b thnh Pava vn rm th u ra tht bng ging khinh b :
_ Cm li tin ca cc ngi. Ta khng thm nhn ca b th ca nhng ngi k lng m nc
ta.
-------------------------------Ch thch : (1) Padoue. (2) Barcelone. (3) Gnes. (4) Laponie.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
10.- Em b qut m hng
Ngy mng mt thng mi mt
Chiu qua ti sang trng N Hc a cho c gio em Xynvya bn tiu truyn "Cu b thnh
Pava" m c mun xem. Trong trng c ti 700 n sinh. Khi ti n hc tr ang ra v, ai ny
u hn h v c ngh my ngy nhn dp l "Ch Thnh".
i ca trng, bn kia ng ci, c mt a b qut m hng, chn tay qun o en thi, ng
quay vo tng, gc u vo cnh tay khc nc n.
Hai ba c hc tr lp hai li gn hi ti sao, nhng n c khc v khng tr li.
Bn hc tr li hi :
_ Anh c vic g? Sao li ng y m khc?
N bn nhc cnh tay l mt gng mt hin lnh v ni i qut m hng t sng n lc y c
3 ho, v b vo ti thng, tin ri mt c. N khng dm v s ch nh.
Ni xong li tru ln khc v gc mt vo cnh tay nh mt k chn i.
L hc tr b quay li nhn nhau, cho l quan trng lm. Mt bn khc cng xm li : b c ,ln c,
con nh ngho, con nh giu c, thy u cp cp trong tay. Mt c trong bn, ngi ln v trn
m c gi chic lng xanh, mc trong ti ra hai xu, bo ch em :
_ Ti cn c hai xu. Chng ta quyn vy.
C o ni :
_ Ti cng c hai xu. Trong bn ta, lm g li ch thu c ba ho.
Ni xong, hai c h ho :
_ Ch Amlya, ch Lighya, ch Anna i ! Mi ch mt xu! Ch no c xu na khng?
My c em tin nh mua v v mua hoa, thy th cng vui lng bi ra cho. Vi em b cho c tin
km. C m gi lng xanh nht tin v m to :
_ Tm , mi, mi lm ! Cn thiu nhiu !
Mt thiu n nghim trang c l l c tr gio i qua thy th, cho mt ho. C bn u v tay. Cn
thiu nm xu na.
Mt em b reo :
_ Ka cc ch lp bn n, cc ch y c nhiu xu !
Qu nhin, bn hc tr lp bn n v b nhiu tin. By gi, c ti trm c n sinh ng xm xt
vng trong vng ngoi, vy cht a b, by ra mt cnh p mt v cng : Mt cu b l lem im
gia cc c gi xinh ti, ln tc pht ph , o mu rc r.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ba ho , nhng tin vn nm vo. My em b khng tin cng c len vo cho vi chm hoa v
cc em cng mun d vo vic phc.
Cht ngi gc trng ku to :
_ B c !
Cc c chy tn ton nh mt n chim s bay v.
Cn tr li thng b qut m hng ng lau nc mt. Hai tay n khng nhng y xu m khuy o,
ming ti v trn m cn git bao nhiu l hoa ! Tin nhiu, hoa p, cu b by gi thy mnh sung
sng nh mt ng Hong, va i va ht !...
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG MI MT
11. Ngi bn than v ng qu phi
Th hai, ngy mng 7
Carl Nbix lc no cng kiu hnh v sinh ra ni quyn qu v giu c. Cha anh v ngi phong
nh, ng n, trn rng, ru en, thng a anh n trng.
Sng qua, Carl ci nhau vi Betty l con mt ngi bn than. Cng l, anh chng tm c li g,
pht cu ni :
_ B my l bn tin !
Betty mt, khng ni c na, nc mt chy quanh.
Tra v, Betty k li cho cha hay. Bui chiu, ng b lp tc ra trng phn nn vi thy gio. ng
ta ang phn trn th theo l thng, ng Nbix cng va n cng v ci o khoc cho con. Nghe
thy c ngi ni n tn mnh, ng tin vo xem c vic g.
ng Perbni ni :
_ Ka ng Nbix n ! Va kho ! ng ny ang n phn nn v Carl mng con ng y bng
cu "B my l bn tin!"
ng Carl cau my v hi i sc mt, quay li hi con :
_ C thc con ni th ?
Carl ng ngy nh g, ci u im lng.
ng Carl xin php dt con n ch Betty v bo :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Con xin li anh Betty i !

_ Tha ngi xin thi !
Ngi hng than ni th v toan chy vo ngn li, nhng ng qu phi khng nghe, c bt con xin
li :
_ Con nhc li cu ny : Anh Betty i ! Ti xin li anh v li bt nh v v thc m ti cht ni
phm n cha anh, ngi m cha ti rt ly lm hn hnh c bt tay.
Khng dm ngng mt, Carl c nguyn vn nhc li nhng cu cha va dy bng ging thp.
Ri ng Nbix a tay cho ngi bn than bt mt cch rt nng nn.
Bt tay xong "B tc" quay li ni vi thy gio.
_ Tha ngi, xin ngi lm n cho hai a tr ny ngi lin nhau.
ng Perbni t lun Betty ngi cnh Carl. Khi chng yn ch, ng Carl cho v tr ra.
ng hng than ng li mt lc, bng khung, do d. ng ngm hai tr ngi snh vai nhau, ri
chng ni chng rng, ng chy li toan m ly Carl, song n ni ng bng dng li, nh ly bn
tay chui ht s vut tc anh Carl ri ra thng.
Thy gio bo chng ti :
_ Cc con hy nh ly tn kch m cc con va xem. l mt bi hc hay nht trong nm.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
12. M ti
Th nm, ngy mng 10
Sng nay c gio encati li chi, cha ti nhn thy ti ni mt cu v l vi m ti. V th cha
ti rn ti bng l th sau ny, c rt cm ng.
" Trc mt c gio ca em con, con t ra v l vi m con. Enric i ! Ln sau khng c th
na ! Thi hn ho ca con xuyn thu tri tim cha nh mt mi dao. Cha cn nh my nm
trc y, m con thc sut m cnh ging con, nghe hi con th, m con lo lng v
ngi v mi khi ngh n ni phi "b" con th li st si. Con i ! Con nn ngh n nhng lc y
v khng nn t vi m con, mt ngi m s sn lng em mt nm hnh phc ca mnh chuc
mt gi au n cho con, mt ngi m s vui lng i n xin nui con v sn lng hy sinh tnh
mnh cu con sng ! Con i ! Trong i con, con s c nhng ngy bun ru, thm m, nhng
ci ngy bun thm nht, chnh l ngy con mt m con.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ri y, con s trng thnh, nhng cuc phn u s rn con nn ngi mnh m. Con s khng
bao gi qun c hnh nh m con v con s c g li c nghe thy ting m i v trng thy nt
mt hin t ca m con, v d ln n mc no, kho n mc no, con vn thy l mt a tr ch
v v yu ui. Con s hi tng li nhng lc lm cho m con phi mch lng m con bun.
Lng hi hn s cn rt con. Hnh nh du dng v t i ca m con s lm cho con thm ru r. Con
nn nh rng lng hiu tho l mt bn phn thing ling ca con ngi. K no giy xo ln ch
hiu l k khn nn. Qun git ngi nu bit tn knh cha m, cng cn mt im thnh thc trong
tm ; con ngi d sang trng tuyt vi, nu lm ru lng m, xc phm n m, cng l k khng
c nhn cch.
Enric i ! Con van m con i, m con hn con cho ci hn y xo sch vt v n trn trn con.
Con i ! Lng cha vn yu con, v con l mi hy vng qu bu nht i ca cha, nhng cha th
khng con cn hn l c a con bc vi m !"
Cha con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
13.- Hc tr ngho
Ch nht, ngy 13
Cha ti th li cho ti ri, nhng lng ti vn bun nn chiu nay m ti cho ti i chi vi ngi
gc cng.
Khi chng ti i qua mt ci xe b trc mt ca hng kia, ti thy c ting ngi gi ti. Quay
li th ra anh Cretti bn hc ti. Anh mc ci o di da ri c v i ci m ni da mo. M hi t
m nhng nt vui ti vn l trn khun mt, anh ang vc trn vai mt b ci nng. Mt ngi
n ng ng trn xe chuyn ci cho anh mang vo hng. Anh xp ng ri li ra xe. Ti hi :
_ Anh lm g th ?
Anh v vo b ci trn vai, p :
_ Anh coi y th r. Ti va lm va hc bi anh .
Ri anh vai va vc ci, ming va lm bm :
_ Ngi ta gi s bin ho ca ting ng t l nhng s thay i ca ting y v s, v v cc
ngi...
Anh va nm ci vo ng va c :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Tu theo th ca vic lm...

Ri ln ra xe ly ci, anh c tip :
_ V tu theo cch ca vic lm ...
, anh hc bi vn phm c hm sau.
Anh hi ti :
_ Anh xem ti li dng thi gi nh th c c khng? Cha ti v ngi th i giao hng, m ti
th m, tt n vic ti phi d xe ci. Tuy nhin, vic lm vn khng ngn tr vic hc bi. Hm
nay chng ta phi bi kh qu ! Ti nhai mi khng thuc.
Anh quay li ni vi ngi ko xe b :
_ 7 gi cha ti v bc s n ly tin.
Ngi nh xe i. Anh r ti :
_ Anh vo chi vi ti mt t.
Ti vo trong mt gian rng xp y ci thanh v ci b, cnh ca c mt ci cn.
Anh ni tip :
_ Hm nay nh ti bn rn qu. Ti phi lm bi tng cu vn, tng on con. Lc ny, ang vit th
c ngi gi mua hng... Bn xong, vo va cm bt th ngi xe ci n. T sng n gi ti ra
ch ci bi Vnzya hai ln ri. Chn mi qu m tay th phng ln. By gi m phi v th n
chu.
Anh va ni va qut nhng l kh ri rc trn thm.
Ti hi :
_ Anh lm bi ch no ?
_ trong ny. Anh vo coi.
Anh a ti vo gian sau ca hng l ch va lm bung n va lm bp. Trong mt gc c ci bn
trn by my quyn sch v v bi ang lm d. Anh ni :
_ Cu hi th hai hin cn b trng : Ngi ta dng da thuc lm giy dp, cng nga...
By gi ti vit thm : lm vali.
Ri anh cm bt vit ch rt tt.
Cht c ting hi ngoi hng :
_ C ai bn hng khng ?
l mt ngi n b n mua ci.
_ C ! Ti y.
Anh vi tha, chy ra cn ci, nhn tin, bin s ri va tr vo va ni mt mnh :
_ Khng bit h c yn cho mnh lm ht bi khng ?
Xong anh ngi vit ni : lm hm, lm ti n.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Vit n y anh ht hong ku :

_ Cht ! Hng c m c ph !
Ri anh chy li l, nhc m ra, ni :
_ y l c ph ca m ti, anh . Hai ta cng mang vo i ! Thy anh chc m ti s vui lng... A !
Ti cn phi bin thm g na di ch : ti n khng ? K th cn nhiu th na, nhng ti cha
kp ngh ra... Mi anh vo y...
Bn ti m ca, chng ti vo ch m anh nm. B nm trn mt ci ging rng u bt khn
vung trng.
_ Tha m, c ph y .
Ni xong, anh a mt ch ti v ni :
_ y l bn hc ca con.
B ni :
_ Qu ho qu ! n thm k m l mt iu hay cu .
Anh Cretti nn li gi, ko li chn cho m, thm la trong l v ui con mo ngi chm hm trn
mt t. M ung xong, anh chn v hi :
_ M khng cn g na ch ? M ung hai tha thuc ho cha ? Dng ht, con s ra hiu ly. Ci
xp u vo y c ri. n bn gi con s nng tht nh li m dn v khi no ngi hng m
i qua, con s tr 8 xu. Tha m, m c yn tm. Mi vic con s lm chu o c.
B hng than ni :
_ Ngoan lm ! Con ti chng st vic g. Ti nghip !...
Nhn tin anh Cretti li ch cho ti xem bc nh cha anh treo tng, ng vn nhung phc, ngc
dnh Qun cng bi tinh, khun mt ging anh nh c, mt sng, ming ti.
Chng ti ln ra phng n. Cretti bng reo to :
_ Ti tm thy ri !
Ri anh chy li bin thm vo v bi : ngi ta cng lm yn nga bng da na.
Anh ni tip :
_ Thi, cn my cu hi na n khuya s lm... Anh Enric i ! Anh sung sng qu, anh c
thi gi hc, vit v thi gi i chi.
Lun lun vui v v lanh l, anh a ti ra ngoi hng. Anh ly nhng thanh ci t ln bn, ca mi
thanh hai nht t i. Ri anh bo ti :
_ y l ngn v kho gp vn mn th thao "co v dui cnh tay" ! Ti mun ct ht ng ci ny
trc khi cha ti v, tt cha ti s hi lng lm ; nhng khn thay sau bui ko ca nh th nhng
ch t v l ti s vit ra hnh rn c, ng nh li thy gio thng ku. Nhng ti bit lm th no?
Ti s th thc vi thy : "Con vn ng cnh tay nhiu qu, ngn tay thnh ra t c!" iu
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
khng ngi. By gi ti ch mong sao cho m ti chng khi. Nh gii ! Hm nay m ti kh

nhiu ! Cn bi vn phm, n mai ti s dy sm hc cng kp. A ! Ka xe than v, ti phi ra.
Mt xe b cht y bao en trc ca hng. Anh chy ra ni chuyn vi ngi nh xe xong, ln
vo bo ti :
_ By gi ti khng th gi anh c na. n mai nh ! Cm n anh tt vo thm ti. Ti chc
anh i chi c vui v, anh Enric sung sng ca ti !
Bt tay ti xong, anh chy ra cng tng b than mt, t xe vo hng, ri li t hng i ra, nt mt ti
tnh di chic m da mo, ai trng thy cng phi ch .
" Enric sung sng"! - Li bn tng ti. - Nhng khng, anh Cretti bn qu ca ti i ! Khng !
Chnh anh mi l ngi sung sng v anh va lm va hoc, v anh c ch cho cha m hn ti, v
anh m ang v gii gp trm ti !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
14.- n nhn ca bn Nelli
Th t, ngy 22
Hm qua, Neli i xem diu binh. Cu b g lng ny nhn lnh diu qua bng cp mt bun ru v
than rng :
_ Nh thn ti, th khng bao gi c ra lnh.
Cu b khn nn y chm hc lm ; ngi cm v xanh, ng hc l hi th tai. M cu l mt b
tc , o thm, c tan hc l n n cu khi b anh em x y. Ta hy trng m cu vut ve v
yu du cu bit l dng no ! My ngy u, hc tr c ch giu cu v ly cp thch vo lng cu
nhng khng bao gi cu khng c v mch m c, v cu giu khng cho m bit mnh hay b bt
nt m lo bun. H chc gho qu, lm lc cu phi gc u xung bn khc thm.
Mt hm, thy th, anh Garn can thip v bo bn hc tr :
_ Ai cn ng n Nelli na s bit tay ta. Ta s cho mt trn nh i !
Phranti chng coi li do y vo u, c ch giu hoi, lin b Garn cho mt ci ln ba vng.
T khng ai dm ng n Nelli na. Thy gio cho Garn ngi cnh Nelli, hai cu thnh i
bn thn.
Vic ny, chc anh Nelli v thut li vi m, nn mi c cu chuyn sng nay .
Cn na gi na th tan hc, thy gio sai ti mang bn kho trnh ln bn giy ng hiu trng.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ti va vo phng th gp m anh Nelli n hi ng hiu trng :

_ Tha ngi, y c cu no tn gi l Garn khng ?
_ Tha b c.
_ Xin ngi lm n cho gi cu y ln y ti hi cht vic, c c khng ?
ng hiu trng bm chung gi ngi gc cng bo i gi cu Garn. Mt pht sau th cu ti, c
v ngc nhin v khng hiu b gi v vic g.
Va trng thy cu, b Nelli chy lun li cm tay v xoa u cu mt cch rt qu ho.
_ Cu Garn y ? Cu l bn ca Nelli v vn bnh vc cho em phi khng ?
Ni xong, b tho chui dy "Thnh gi" bng vng eo vo c anh Garn v ni :
_ Cu em yu qu ca ta ! Em hy nhn cht k nim ny, k nim ca mt ngi m vn cu
nguyn cho em v ht lng cm n em.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
15.- Em b trinh st
( Truyn c hng thng )
Th by, ngy 28
Nm 1859, trong cuc chin tranh gii phng cho x Lmbaci, qun Php v qun Italia i
thng qun o trn Xolphrin v trn Xan Mactin. Sau nhng trn ny c my hm, vo
khong cui thng su, mt i k m nh i nhn nha trong con ng hm v pha ch d xt
hai bn cnh ng. i k m ny c mt s quan v mt vin i ch huy ; hai ngi u yn lng,
c nhn nhng tn lnh xung phong bn ch vn trng thp thong ng xa.
i k m c th i ti mt ci nh tranh, chung quanh ging nhng cy tn b cao ln. Trc nh
c mt a con trai 12 tui ang cm dao rc v mt cnh tn b lm gy. Trn ca s nh ny
c treo mt l c tam ti ln, bn trong chng c ai c. Khi thy qun k m n, a b vt que v
ct m cho. l mt cu b tc , mt xanh, v mt qu quyt. Cu vn o s mi, h ngc.
S quan dng nga hi :
_ Em lm g y ? Sao khng i lnh nn vi gia quyn ?
Cu b tr li :
_ Chu khng c gia quyn. Chu l mt a tr b v. Chu ch lm vic cho nhng ngi mun
tm cch sinh sng cho chu. Chu y xem nh trn.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Em c thy qun o qua y khng ?

_ Khng, ba hm nay chu khng nom thy.
S quan suy ngh mt lc ri xung nga, tro ln mi nh tranh nhn xt nhng ch trng thy mt
khu ng hp v nh ny thp qu.
S quan va tt xung va ni :
_ Phi leo ln cy mi nhn c.
Ngay trc nh c mt cy tn b cao lm, ngn mm phe phy trong m my xanh. S quan ng
ngm ngh, nhn cy ri li nhn lnh ri li nhn cy, sau t nhin hi cu b :
_ Em trng co tinh khng ?
_ Chu ? Mt chu c th nhn r mt con chim cch xa nghn thc.
_ Em c th tro ln cy ny khng ?
_ Ln ngn cy ny ? Ch l cng vic trong nhy mt.
_ Em th nhn xem ng xa, v pha ch c qun lnh, ct bi bay, nga hay sng ng g khng ?
_ Vng.
_ Em c gip ta v em c mun g khng ?
Cu b ci nht p :
_ Khng, chu ch mun g c. Nu lm vic cho qun o th cc vng chu cng khng gip.
Nhng cho qun ta... chu l ngi Lmbaci...
_ Th th tt lm. Tro i !
_ Khoan chu ci giy .
Cu tho giy, tht cht li dy lng, vt m xung c ri bm cy, leo thon thot nh mt con
mo.
Mt lt sau, cu b ln tt ngn cay, l che kn chn, ch trng thy ngc. nh nng chiu vo tc
cu lng lnh nh nhum vng nhn cho r :
_ Nhn thng ng trc mt v ng xa em !
Cu vu mt tay, cn mt tay gi ln ngang trn nhn cho r.
S quan ni :
_ C thy g khng ?
Cu ci xung ly tay lm loa v tr li :
_ C hai ngi ci nga trn ng.
_ Gn hay xa ?
_ nghn hay hn nghn thc.
_ H tin v pha ny ?
_ Khng, h ng.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Im lng mt lc, s quan li hi :

Em cn trng thy g na khng ? Th quay sang bn phi xem.
Cu b nhn v bn phi ri p :
_ C trng thy ngi khng ?
_ Khng. H np c trong rung la.
Ngay lc y, mt vin n bay vt trong khng v ri xung sau nh.
S quan ku :
_ Em i xung i ! H nhn thy em ri. Ta khng mun d thm g na. Xung ngay i !
Cu p :
_ Chu khng s.
_ Xung ! Ta bo xung kia m !
_ Thong th ... ng kia, bn tri chu trng thy... Mt vin n na vt qua tai lm ngt li
cu. Cu rng mnh ku :
_ L qui nh "truy" mnh y.
S quan pht tc, tht :
_ Xung lp tc !
Cu p :
_ Vng, chu xung. Xin ch yn tm, c cy che cho chu. Nhng ch c mun bit bn tri c
g na khng ?
_ Khng. Khng. Xung i!
Cu nghing mnh v bn tri va nhn va ni to :
_ Bn tri, gn nh th, hnh nh c ...
Vin n th ba trng ngn cy, ngi ta thy cu ln nho, trc cn bm vo cy, vo cnh, sau
bung tay v ri ln u xung t.
S quan va nguyn ra qun th va chy li .
Cu b nm sng st trn t, hai tay dang ra. Mt dng mu ngc chy ra. Ngi i v hai
ngi lnh xung nga chy li. S quan m o s mi cu xem th vin n thu phi bn tri. S
quan ku :
_ Ti nghip ! Thng b cht ri !
Vin i ni tip :
_ Khng, n cn sng.
S quan gi cu b :
_ Em i ! a em khn kh v can m ca ta i ! Tnh ln ! Tnh ln !
S quan va ni va cm khn mi soa lau vt thng cho cu, cu m bng mt ri ng u ra cht.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
S quan ti lt, nhn cu b hi lu, ng dy ri li nhn hnh nh khng n dt...

S quan bun ru nhc li :
_ Thng thay ! a tr can m !
Ni xong, s quan vi l c treo trc ca nh kia ph ln mnh cu b nh mt tm vi lim ch
h u. Vin i nht giy , m, dao v gy gt d bn mnh cu.
S quan ng im lng mt lt ri quay li bo vin i :
_ Ta s cho xe hng thp t li rc em. Ci cht ny c ngha qun nhn. Nh binh s phi chn
ct cho t t.
Ni xong, s quan gi tay cho cu b ln cui cng.
Ri, mi ngi ln nga thng tin.
Vi gi sau, thi hi cu b c tng theo tang l nh binh.
Khi o qun k i khi mt lc th c mt i i pho binh i n. Chnh i ny, my hm trc
y mu mt cch rt dng cm trong trn Xan Mactin.
Tin cu b can m kia bay ti cc hng qun mt cch rt nhanh chng. V th, khi qua ch thi
hi cu b nm di gc cy tn b, cc s quan u gi gm cho, mt vin ci xung b sui gn
rt nm hoa, nm trn mnh cu b. Th ri theo gng y, tt c i pho binh ai cng nht hoa
nm vo. Trong vi pht ng h, hoa ph y thi th cu b.
Quan, lnh lc din qua, ai cng ni :
_ Can m thay cu b x Lmbaci !
_ Vnh bit em !
_ Em thc l ngi dng cm !
_ Vinh d thay cho em !
_ Chc em yn gic nghn nm !
Mt s quan tho tm Qun cng bi tinh ca mnh t ni ngc cu. Tc th, li mt trn ma hoa
phi phi ri xung ngc mu o, u tc ca cu b yn ngh di l c tam ti p ngang. Nt
mt cu b nh ti ci ! Phi chng lng cu sung sng v t ho v b mnh cho qu hng
ca cu ?
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
16.- K kh
Th ba, ngy 29
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
" Hy sinh cho t quc nh cu b Lmbaci, l mt c tnh siu vit nh, nhng cng cn nhiu
nt hay khc m con khng nn sao nhng con i ! "
Nh sng nay, lc i hc v, con i trc m, con gp mt ngi n b ngho b mt a con
nh xanh xao yu ui v cha tay xin con. Con nhn ngi ta bng cp mt lnh lng, con chng cho
g c m chnh lc y ti con c tin. Nghe m, con i !
Con ng tp thi lm ng trc ci ngho kh n nga tay xin con ; hn na con li cng khng
nn bc qua mt ngi m xin n cho con. Con hy ngh n bng i ca a tr th, ngh n s
au kh ca ngi m.
Mi khi m b th cho k ngho th bao gi h cng cm n v chc cho m, cho c nh ta c mi
s lnh. Nhng li chc tng y nghe m i bit l dng no ! V lng t n h khng bit bao
nhiu.
Nhng li cu nguyn y s thu n ng Thng ngi ph h cho tt c nhng ngi thn
yu ca ta. V th, m tr v rt hi lng v t nh :
_ Ngi y cho ta nhiu hn l ta i h !
Enric i ! Con hy nghe m : thnh thong nn bt mt vi xu trong ti tin ca con cho ngi
gi khng chn nng thn, ngi m khng go, a tr khng m khng cha. Nhng k kh thch
xin tr con v nh th h khng nhc, v tr con cng nh h phi cn n mi ngi. Con c nhn
thy quanh trng thng c nhiu k n xin khng ? S b th ca ngi ln l mt vic lm
phc, nhng s b th ca tr con khng nhng l mt vic lm ph m cn l mt s v v na, v
mi ln a tr em cho th hnh nh ng tin km vi bng hoa trong tay n ri ra.
Con i ! Con phi bit con c c, ch k kh th thiu ht. Khi con mong c sung sng th
ngi ngho ch cu sao cho khi cht. Trong mt m c bao nhiu l nh giu, trong mt ph c
bao nhiu ngi sang trng qua li, c bao nhiu a tr n mc xa hoa, th m vn cn thy nhiu
n b v tr con i kht, rch ri ! Thc ng bun thay !
Mun cho ngi ta khi ch con l mt k v tnh th t sau, con ng bc qua mt k kh m
khng cho g".
M con
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
17.- Tnh khoe khoang
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Th hai, ngy mng 5
Hm qua, ti i chi vi anh Vtini v cha anh. Khi qua ph ra, chng ti thy anh Xtaia ang
quay li vung my ngi bn v dm phi chn anh trong khi anh mi nhn mt bn a
treo trong hiu sch ( v anh hc c ngoi trng ). Chng ti gi, anh ch hi cho tr, thc l
thiu lch s !
Chng ti mc anh v thng ng i. Ti nhn anh Vtini th bao gi anh cng n mc xa hoa
qu th, i vi mt a tr con nh anh. Giy da d, o np thu, m pht trng, ng h vng. Anh
ra b ging ging t c lm, nhng ln ny th b nht !
Cha anh thng thnh i sau, cn anh v ti th chy trc. Chng ti n mt ci gh , thy c
mt cu b ci u ngi ngh, v mt nhc. Mt ngi n ng na, c l l cha cu, i tn b di
bng cy, xem bo. Hai chng ti cng ngi gh. Anh Vtini len ngi gia ti v cu b v tm cch
lm cho cu ch n mnh.
Anh gi mt chn ln hi ti :
_ Anh xem i giy bt tin kiu "s quan" ca ti ri ch ?
Anh ni th ct cu b kia nhn i giy mi ca anh nhng cu b khng h lic mt.
Thy v hiu, anh b chn xung ri va tr vo nhng ci "lon" kim tuyn tay o, va lic sang
cu b m bo ti rng :
_ Ny anh ! Li vin ny coi rn qu ! Ti nh thay bng b cc bc !
Nhng cng ph li, v cu b ngi yn nh thng.
Anh Vtini lin t m ln ngn tay tr quay tt. Cu b nht nh khng nhn.
Tc mnh, anh rt lun ng h , m np cho ti xem cc bnh xe. Nhng cu hng xm vn khng
nhc nhch.
Ti hi :
_ ng h anh m vng ?
Anh p :
_ Khng. Bng vng c.
_ Nhng bao gi ngi ta cng pha t bc vo.
_ Khng. Ti cam oan vi anh rng ng h ti ton vng.
Ri c bt cu b kia phi tr li, anh gi ng h ngang mt cu v ni :
_ Ny anh coi, c phi bng vng c khng ?
Cu kia tr li ct ngn.
_ Ti khng bit.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Nh b tru chc, Vtini ku :

_ A ! A ! Lm b nh !
Anh va ku th cha anh li. ng nhn cu b ri vi bo anh :
_ Im !
Xong ng gh vo tai anh ni nh :
_ a b khn nn ny m, con !
Vtini nhn k cu b th thy hai con ngi tr nh ci nhn.
Anh kinh ngc, cng ngi, mt nhn xung t, lm bm :
_ Cht cha ! Mnh khng bit...
Cu b m, hiu c, n mt n ci t t thong qua nt bun ni :
_ Khng h g...
Xt ra, Vtini l mt k hm mnh thc, nhng lng anh khng c v t lc y, anh km vui v c
v ngh ngi.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
18.- "Ch ph n"
Ch nht, ngy 11
Hm nay "Ch ph n" li ti chi, ch mc o c ca cha cha li, hy cn nguyn c vt vi v

thch cao.
Anh Antni vui tnh lm, mi gp anh ln u m cha ti thch.
Va ti ca, anh lt m ct kt m tuyt b ti ri thng thnh bc vo nh b ngi th mt, nhn
bn n, nhn bn kia, mt trn nh qu to, mi th tt. Vo phng n thy bc nh "Ch h g", anh
lin "nhn mm th" ai trng thy cng phi tc ci.
Chng ti chi xp nh ca. Anh kho tay qu, by nhng cu v thp rt ti tnh. Anh cm ci v
kin tm nh mt nh ngh. Trong khi xp chi anh k chuyn cho chng ti nghe.
Nh anh mt gc xp. Ti ti, cha anh i hc lp lao ng tp c. Nm nay anh mi tm tui
ri. Cha anh cao ln nh ngi khng l, vo ca hay chm u, m ngi anh th b nh tri hn
vi cha.
Coi y phc ca anh th bit cha m anh thng anh lm. o anh kp thm cho rt : ca vt do
tay m anh tht rt dim da v sch s.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Bn gi chiu, chng ti n qu ngay gh trng k. Lc anh ng ln, ti thy mt vt trng dy

vo lng gh chc lau i th khng hiu sao cha ti gi tay ti li, ri sau nhm lc khng ai ch ,
cha ti t chi ly.
Trong lc n a, anh nh t mt ci khuy o, m ti m li cho anh. Anh mt, sng ngi
nhn m ti khu v nn th, c l anh ang y ny v lm phin m ti.
Ti cho anh xem nhng bc v hot k, anh bt chc nhng b nhn nh trong tranh rt ht khin
cha ti phi bt ci. Hm nay, "ch ph n" c mt ngy vui qu, lc v qun c i m. Ra khi
h, nh t lng bit n, ch cn quay li "nhn mm th" vi ti mt ln na.
Antni v ri, cha ti bo :
_ Con i ! Con c bit ti sao cha khng cho con chi gh trong lc bn con cn ? V lm th
ta nh mng bn lm bn ? Nhng vt trng y, con c r u ra khng ? l qun o ca
cha anh qut phi trong khi lm vic. Nhng "du cn lao" y, ta phi knh trng. l ct bi,
l vi, sn : ch khng phi l d bn. S cn lao khng bi bn bao gi. Thy mt ngi th i lm
v, con khng nn ni :
_ Ngi ny bn !
Con phi ni :
_ Trn o ngi ny c nhiu vt cn lao.
Nhng iu y, con nn ghi lng. Con phi qu mn "ch ph n" kia, trc ht v l bn con, sau
na y l con mt ngi lao ng.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
19.- Qu cu tuyt
Th su, ngy 16
Tuyt xung mi !
V tuyt m sau bui hc sng nay xy ra mt chuyn ng tic. Mt l hc tr ra khi ca trng
c mt qung, lin vin tuyt nm nhau, nhng hn nng v rn nh . Lc y trn h ng
ngi i li. Mt ngi khch qua ng ku :
_ ng nm na ! Nhng thng ranh kia !
Th ngay lc y, bn kia ng c ting r ln, mt ng gi, hai tay bng mt, ang bc lo o,
cnh c a b con ku cu m .
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Mi ngi n. ng gi khn kh b mt qu cu tuyt trng mt. L hc tr chy trn. Ti

ang ng ca mt hiu sch i cha ti vo mua, thy my anh bn chy li ng ngoi t knh
gi v xem : no anh Garn, no anh Cretti, no "ch ph n", no anh Garpphi.
Lc y, mi ngi u xm xt chung quanh ng gi b nn : mt vin cnh binh dm do hi :
_ a no ? a no nm ? Bt n ra y !
Ngi ta tm nhng a tr con khm xem tay ai t. Garpphi ng cnh ti mt xm nh g ct
tit.
Cng chng vn go :
_ a no ? a no nm ?
Ti thy anh Garn bo anh Garpphi :
_ Ra i ! Anh c ra nhn i ! ng ngi khc b bt oan. Garpphi run nh cy sy, p : Nhng ti c nh nm ng ta u !
_ D sao anh cng phi lm bn phn ca anh.
_ Ti s lm.
_ Khng vic g, anh c theo ti.
Vin cnh binh v cng chng cng go to :
_ a no ? Bt bng c ! N nm v knh m m mt ng gi ri !
Nghe thy th Garpphi rn ngi nh sp ng xung t.
Garn qu quyt gic :
_ C ra, ti s bnh vc cho anh.
Ni xong, Garn a Garpphi ra v m anh nh mt bnh nhn.
Trng thy, cng chng hiu ngay l ti nhn, h hung hng ko n.
Garn ng che cho bn v ni :
_ C phi mi ngi ln nh nh mt a tr con khng ?
H u thi. Vin cnh st n li Garpphi qua m ng ngi iu vo mt ca hng l ch
ngi ta a ng gi vo ngi tm.
Trng ng gi, ti nhn ngay ra l mt ngi lm cng tr tng gc th t, nh ti . ng ngi ta
lng vo gh, tay cm mi soa p mt ngi chu ng cnh ng.
Garpphi mt ti mt va khc va ni :
_ Ti c nh nm c y u. Ti l tay...
Hai ba ngi y mnh anh vo hng v tht :
_ Phi qu xung xin li !
Nhng, ngay lc y, c hai cnh tay mnh m nng anh dy v mt ging qu quyt bung ra :
_ Tha cc ngi, khng c !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
l ng hiu trng trng ti : ng nhn r tn kch y.

Garpphi nc n khc, hn tay ng gi. ng lo r u v xoa tc anh, t tha th cho mt a tr
bit hi.
Lt sau, ngi ta cho Garpphi v.
Cha ti cng ko ti v. i ng cha ti hi :
_ Enric i ! Gp nhng trng hp nh th, con c can m ra th li khng ?
Ti p :
_ Tha cha, c.
_ Con gi li ch ?
_ Vng, con xin th vi cha nh th !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
20.- Cc c gio trng ti
Th by, ngy 17
Hm nay, Garpphi ra trng c v lo lng v chc th no cng b thy gio qu pht. Nhng ng
Perbni ngh m thy gio ph cng khng n, ch c b Crme l b gio c tui nht trng n
dy thay. Hm nay b c v bun v con b m. B bc chn vo lp, hc tr lm rm ln. B
chm ri ni : "Cc con nn trng mi tc bc ca ta mt cht ! Ta khng nhng l mt b gio, ta
cn l mt ngi m ! ".
Ai ny u nn tht. Ng nghch nh anh Phranti cng nh chu ni thm.
C elcati, dy em ti ln thay b Crme, cn lp c th cho c "M nh dng " coi gip ; ngi
ta hay gi th v c hay mc thm. C da trng, tc trn, mt sng, ging li thanh tao hnh nh
tri sinh ra ch c kinh cu nguyn. Tuy nhin ci ging m i y cng c oai quyn, khin cho
m tr phi kinh s ; nhng tr nghch ngm nht trc mt c cng phi thc th.
Trong trng cn mt c gio na ti rt qu mn l c gio lp s ng. C sc mt hng ho, m
lm ng tin, u i m gi lng . C tnh tnh ho nh, trn mi lc no cng n mt n ci,
dy hc rt vui. C lun lun g thc xung bn hoc v tay cho hc tr ngi im. Lc hc tr ra, c
thng theo sau gia cho chng i thng hng, xc c o cho em ny, gi khuy o cho em khc,
theo ra tn u ph cho chng khi nh nhau, ngt ngo ni vi cha m chng v nh ng nh
pht chng. Em no ho th pht ko thuc, em no rt th cho mn bao tay. Lc no, c cng b hc
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
tr vy n tu tt, k ko khn qung. Ngi li c o...

C chu kh lm, v dy ch va dy v. C i lm nui m v em.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
21.- Thm ng gi b nn
Ch nht, ngy 18
Chu ng gi b thng hm n hc lp c gio nhu ho, vui v m ti va k chuyn. Hm nay ti

cng trng thy anh v anh vi ng nui nng nh con . Ti va chp xong cu chuyn hng
thng nhan l "Chng vit mn thnh Phirenz" c tun sau th cha ti bo :
_ Ta ln tng th t xem tin tc ng gi hm nay ra sao?
Chng ti ln gc, tm vo mt cn phng ti m. ng gi ang ngi trong ging, chng tay ln
gi. B v ng u ging, ngi chu ang chi. Mt ng cn buc bng. Thy cha ti n, ng
mng r mi ngi v ni hm nay ng kh nhiu. Mt ng khng vic g, mai kia s khi hn.
ng ni tip : "Tht l mt ci hn ! Ti ch thng cho thng b hm y b khip s qu !"
Cht c ting g ca, ng tng bc s n thm, nhng ca va h ti nhn thy anh Garpphi trm
o mng t l l ng ngoi, mt nhn xung t, khng dm bc vo.
ng gi hi :
_ Ai y ?
Cha ti p :
_ a tr nm tuyt hm n y.
ng gi gi :
_ Con vo y. Con n hi thm ngi b thng phi khng ? Con hy yn tm. Hm nay ta bt
nhiu.
Garpphi thn thng li cnh ging v c nut nc mt. ng gi xoa u anh, anh cm ng qu
khng ni c li no !
ng gi ni tip :
_ Cm n con n thm ta. Con v ni vi cha m con rng ta sp khi hn v khng vic g
ngi khi bn khon.
Garpphi khng nhc nhch, coi b ngh ngi, hnh nh anh c iu g trong lng cha dm ni ra .
ng gi hi :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Con mun g ?
_ Tha c, khng.
_ Thi ! Cho con ! Con c v i, ng lo lng g na.
Garpphi tr ra, song khng hiu sao anh li ng li nhn ngi chu ng gi chng chc ri bng
dng rt ti ra mt gi giy nht vo tay cu b v bo :
_ Anh cho em.
Ni xong, anh chy lin.
Cu b em giy li cho ng gi m xem.
Ti ngc nhin qu, v chnh l quyn s qu bu ca anh : "Quyn tem cc nc" m anh su
tp t lu, quyn s m anh t bao nhiu hy vng v tn bit bao nhiu cng trnh ! Tm li, n
l ci bo tng ca anh, n l huyt mch ca anh x ra, nay anh thnh tm em li chuc ti.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
22.- Chng vit mn thnh Phirenz
Cu b l hc tr lp bn s ng, qu thnh Phirenz mi 12 tui, ngi coi khi trng, thng

minh, tc en, da trng. Cu l con u lng mt vin k ga, lng t, nh lm ming n, v th sinh
k rt eo hp. Cha cu qu cu lm, nhng n vic hc th rt nghim khc v cu ln, cn phi
hc gp cho chng sc i lm, kim gia nh.
Cha cu c tui, li lo ngh nhiu nn trng gi xm. Th m ngoi vic s ra, cha cu cn nht
vic ngoi kim thm v m no cng thc khuya lm vic.
ng va nhn c vic vit "bng" bo, c 500 t th c 3 lira. Nhng vic ny c phn kh
nhc, nn ti n, lc cm ng thng phn nn :
_ Mt ta ny km qu. Lm vic m hi ngi thc !
Mt hm cu con ni :
_ Tha cha, con lm v con vit c.
Cha p :
_ Khng. Con cn phi hc. Cng vic nh trng cn quan h hn vic vit "bng" nhiu. Cm n
con. Cha khng mun th.
Bit khng th no lm lay chuyn c lng cha. Cu thi khng ni na v ngh cch khc.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Mt m, i cho cha vit mi tay i ng, cu kh dy, ln ra phng giy, thp n ri ngi vo bn
bt chc li ch ca cha vit rt nhanh nhn. Tp "bng" thnh ng cao, cu m c 160 t.
Th l lm thm c 1 lira. Cu ngh tay ri rn rn v bung ng.
Hm sau cha cu vui v bo cu :
_ Giuli i ! Cha cn c sc lm vic hn l con tng. m qua, trong hai ting ng h, cha
vit hn mi hm n qu mt phn ba. Tay ta cn l mt ta cn tinh.
Giuli sung sng , t nh lng :
_ Khng nhng kim c thm tin , ta cn lm cho cha vui sng tng mnh tr ra. Ta hy gng
ln !
Cu lm nh th lun mt thng. Thc nhiu sinh mt. Mt ti kia, cu ng gt trong khi hc bi.
Hm sau cha cu mng :
_ ny con i tnh nhiu qu, trc con c th u ! Con nn nh rng tt c hy vng ca nh ta
u t vo tng lai ca con. Cha rt khng bng lng con.
B cha mng, cu nh t nay thi khng vit na.
Nhng n chiu, cha cu v, vui v bo cho nh bit rng thng ny cha cu lnh c 32 lira hn
thng trc. Cha cu li mua mt gi ko ln v phn pht cho cc con. Cc em cu v tay reo mng
. Thy th, cu li qu quyt lm nh trc v t ngh :
_ Ta phi gng hn cht na ! Ban ngy ta hc, ban m ta vit cho cha v cc em ta c sung
sng.
Cu vit nh th lun bn thng. Bn thng m thc ngy mt ! Bn thng b cha giy v ht hi.
Sang thng th nm, cu quyt lng ngh vit khi phc li tnh yu du ca cha, nhng m n,
cu li nh gic dy. Cu mun nhn li ln cui cng trong bu khng kh bnh tnh ban m, ci
phng con kia, ni m cu lm vic ln trong by nhiu lu. n thp, cu ng trc bn nhn
tp "bng" trng m cu s khng bao gi c vit na, nhng tnh danh v a ch cu thuc
lu, lng cu bng thy bi hi. Ri bt gic, cu li ngi xung lm vic. Tay cu ng ri quyn
sch xung t. Cu rng mnh s hi. Cht ! Cha cu dy th sao ?
Cu nn th v lng tai, nhng khng nghe thy g. Im c ! C nh ang ngon gic. Cu yn tm cm
bt vit lia la.
Lc y, cha cu vn ng sau cu m cu khng bit, v nghe ting sch ri, cha cu nghe ngng mt
lc lu ri rn rn ra. Phi ! Cha cu ng y mi tc bc ci trn mi tc xanh ! Phi ! Cha cu
ng y, mt nhn ngn bt lng cm thng con !...
Bng cu Giuli tht ln mt ting , c hai bn tay run run m ly u cu.
Nghe ting nc n, cu bit ngay l cha, lin ni :
_ Cha i ! Xin cha tha li cho con !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Cha cu, ci hn cu, nc mt r c ln trn :

_ Giuli yu qu ca cha ! Con ng gin cha nh ! Cha hiu c. Chnh cha phi xin li con mi
phi.
Ni xong, cha cu m cu vo ging m cu v bo :
_ Hn con i! bn thng nay n khng ng lm vic thay ta. Ta ph bc n trong khi n
kim go nui c gia nh !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
23.- Lng bit n
Th by, ngy 31
Enric ca cha,
Con i ! Con c on thy gio con v ngi nng qu. Con ngh li xem bao nhiu ln con
gt gng, m gt gng vi ai ? Vi cha con, vi m con l nhng ngi ng l con phi knh n.
Thy gio con i khi nng ny, khng phi l khng c c. bao nhiu nm, ngi kh nhc dy
tr. Tr mt vi a c ngha v thu chung vi thy, cn phn ng l nhng k vong n, chng
ph lng tt ca ngi v khng ngh n cng lao ca ngi. Ht thy bn chng con u gi
cho thy nhng mi u phin hn l nhng s nh . Mt ngi hin lnh nht trn tri t ny,
vo a v thy, cng phi m ra tc gin. Lm phen, trong mnh kh x, thy cng phi gng i
lm v khng n ni phi ngh, con c bit u ! Thy gt v thy au, nht l nhng khi thy thy
cc con bit r l thy yu li tha c nghch ngm th thy au kh bit dng no !
Con i ! Phi knh yu thy gio con. Hy yu thy v cha yu thy v trng thy . Hy yu thy, v
thy hy sinh i thy gy hnh phc cho bit bao nhiu a tr s qun thy. Hy yu thy v
thy m mang tr tu v gio ho tm hn cho con. Ri y, con s trng thnh, thy cng cha s
khng cn trn i ny na, lc y con s thy hnh nh thy thng hin hin cnh cha, lc y
con s thy nt au n v lao kh trn mt thy lm cho con phi cc lng mc du cch hng 30
nm. Ri con t thn v con n hn khng yu ngi v tri o vi ngi.
Hy yu thy v thy l ngi ca ci gia nh gio th ln lao kia ri rc trn a cu, ci gia nh
y dy d hng triu a tr cng ln vi con. Nu con ch bit yu cha m khng ngh n nhng v
lm n cho con m ng thy ng vo bc nht th cha chng c hi lng.
Hy yu thy nh cha ; yu thy nh nhng khi thy vut ve con, yu thy c nhng khi thy mng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
m con, yu thy khi thy khng cng bng v c nhng khi con tng thy c thin v ! Yu thy
khi thy ti vui, nhng cng yu thy khi thy bun b. V bao gi con cng phi c ting "thy"
mt cch trn trng v sau ting "cha" th ting "thy" l ting cao qu hn c, l ting p hn c
m mt ngi c th em tng ngi khc."
Cha con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG GING
24.- Thy gio ph
Th t, ngy mng 4
Gi ti mi bit cha ti ni phi. ng Perbni s d hay gt l v trong ngi khng c kho. Thc
vy, ba hm nay, c thy gio ph n dy thay. (Thy nh ngi, khng ru, cn tr lm). Sng
nay xy ra cu chuyn khng hay cho thy. Ngay hm u v hm th nh, hc tr cng lm
rm lp v thy hin qu, ch bo :
_ Ngi im ! Xin cc em ngi im !
V chng pht ai c.
n hm nay th qu lm. Hc tr lm rm n ni ni khng nghe thy ting g. Thy ku, thy xin,
nhng mt cng v ch. hai ln ng hiu trng phi xung xem, nhng khi ng i khi ri th
u li hon y, c o o nh ci ch con. Garn v rxi nhiu ln quay li ra hiu cho anh em
ngi im v bo h nh th l v hnh song cng ph cng. Ch ai thm . Ch c anh Xtai l ngi
im, hai khuu tay chng xung bn, hai bn tay m ly thi dng, c l anh ang t tng v ci t
sch ca anh nh v anh chng "gp tem" l Garphi ang bin tn nhng bn b ra mt xu
"nh s" ly ci l mc con. Cn cc hc tr khc, ngi th ci, ngi th ly bt g xung bn,
ngi dng nt cao su lm sng, v giy lm n bn ln nhau.
Thy gio ph chy xung, lc ko ngi ny, lc li ngi kia ln bt ng quay mt vo tng
nhng cng khng sao dp ni.
Phranti lao mi tn giy vo lng thy, ri k hut ci, ngi ku meo meo, k ht ngi nm m
lm cu. Thc l mt cnh hn lon khn t. Cht ngi gc cng vo gi :
_ Mi thy ln, ng hiu trng hi.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Thy gio ph i sc mt, ro bc ra. By gi s huyn no li cng tng. Khng th chu c,

Garn lin ng dy, nm tay, trn mt qut :
_ Thi i, cc anh l nhng k r di ! Cc anh lm dng lng tt ca thy gio ph ! C nh vo
xc cc anh th cc anh mi s, cn thng cc anh th cc anh li nhn, nh th l hn lm ! Lt na
thy gio ph v nu ai cn lm n o hoc lm tr ci, lc tan hc s bit tay ti ! Cha m cc anh
d c y, ti cng khng ngi, chc chn cha m cc anh s cho vic ti lm l phi.
Ai ny u nn tht. Ri, mt sng quc nh con s t hm h, anh nhn khp lt nhng cu bng
bnh v hay nghch nht ; cc cu u ci u.
Lt sau, thy gio ph, mt , tr v, ngc nhin thy lp hc yn lng nh t. Sau khi nhn Garn
thy mt hy cn bng bng phn kh, thy hiu ngay v bng ging thn i nh i vi bn, thy
ni :
_ Cm n em Garn .
Tc th c lp v tay.
Th mi gi l mt a tr c ngha kh !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
25.- a con ngi th rn
Th nm, ngy 12
Prcotxi, con ngi th rn, l mt a tr xanh xao, nt mt lc no cung bun ru, s st, mt a
tr nht nht n ni bt c phi tri u nhn li c. Prcotxi m yu lun nhng vn c hc. Theo
li ngi ta ni th cha anh mi khi ung ru say v, v mt c nh mn, cung nh p anh v nm
tung sch v. Cu b khn kh thng n trng vi nhng vt thm tm y mt ; c khi khc
nhiu, mt cu v sng hp ln.
Nhng khng bao gi, khng i no ngi ta li bt uc cu th nhn rng : chnh cha cu nh
cu.
C hm thy va ch vo ch v chy va hi :
_... Nhng m c phi chnh con nh chy trang giy ny khng ?
Ging run run, cu p :
_ Vng, con cht di, xin thy tha con !
Nhng cc bn u r chnh cha cu lm chy v cu, v trong khi chch chong, cha cu vp ng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
n vo v cu.
Prcotxi trn "rm thng" nh ti, v th v ngi gc cng hay em chuyn ni vi m ti.
Mt hm em gi ti nghe thy Prcotxi b cha ng ln nho xung thang gc, v anh li nhi
xin mt ho mua quyn vn phm. Cha anh c ngy ch thch ung ru v chng lm g c. V
th, gia nh anh rt tng thiu. Lm hm, anh nhn i i hc : lc ra chi, bt c di anh phi cm
ly mu bnh ca bn ng gc sn n hay gm mt qu to m bn cho giu trong lp.
Tuy th, khng bao gi anh h ming phn nn :
_ Ti i lm ! Cha ti khng cho ti n.
Thnh thong nhn dp qua trng, cha anh ng li n anh hai mt ngu, chn i tht thiu, u
b, mu lch ! Trng thy bng cha ngoi ph, cu b lung cung, nhng cng ti ci chy li.
Song cha cu nhn i u v nghi vic g. Thng hi thay cho anh Prcotxi ! Lm khi anh phi ng
li v rch v mn bn cng gh nhng sch anh khng c. Anh ci o bng nhng ghim bng. n
khi anh tp v coi mi thiu no ! Giy th to v rng, qun th rch tm, o th lng thng v ct c
tay. Th m anh vn ham hc, vn c hc. Nu s hc ca anh uc y , uc sn sc nhu cc
gia nh khc th anh ngi u lp t bao gi. ng tic cho anh !
Sng nay, anh n trng vi mt vt thng m. Chng bn hi :
_ Thi ! Chnh l cha anh li nh anh ri ! Ln ny khng giu uc na nh ! Vo tha ng hiu
trng i, mi cha anh ln Cm !
Anh mt, ni ging run run v y tc gin :
_ Ni by ! Cha ti nh ti bao gi ?
Nhng trong gi hc, nhng git l mt anh l ch ri xung bn. C k nhn anh, anh li
gng ci che lng au kh.
Ti nghip thay cho anh Prcotxi !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
26.- Phranti b ui
Th by, ngy 21
Trong bn hc tr lp ti, c anh Phranti l kh chu hn c. Ti ght anh qu v anh l mt a tr

qui c. H thy cha m bn no n mch con cng thy l anh thch ch. H thy ai khc th anh
ci. Anh s anh Grarn mt vnh nhng li bt nt "ch ph n" ht cch v ch khng chng c
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
c. Anh tru chc anh Crotxi, mt ngi hc tr b lit tay, anh ch giu anh Prcotxi l ngi ai
cng qu, anh chc gho c n anh Robetti hc tr lp hai, phi chng nng v cu mt a tr con.
Anh hay sinh s vi nhng bn yu nht, lc nh nhau th anh hung tn nh con th d v nh nh
nhng ming n rt nguy him.
Ngi ta bo : m anh bun v anh m thnh bnh v ba ln cha anh ui anh ra khi nh. Thnh
thong m anh li ra trng hi v hnh kim ca anh, nhng ln no m anh cng phi ri l tr v.
Phranti ght thy, ght bn, ght c nh trng. Thy gio thng lm ng khng thm tai nhng
li th tc ca anh, tng hay, anh li ni gi. Thot tin thy cn dng li ngt cm ho anh,
song li khuyn i vi anh nh nc u vt, thy phi e do, anh ly tay che mt, ai cng
tng anh khc, tri li, anh ci. Cui cng thy phi tm ui anh trong ba hm. Lc i hc anh
li "mt dy" hn trc.
Sng nay, lc thy a bn tho cu chuyn hng thng , nhan l "ch lnh nh trng , ngi o
Xarenha" cho anh Garn chp, bng c mt ting n nh ting sng lm chuyn c trng, ai ny
u git ny mnh, th ra Phranti chm pho nm vo gc lp .
Thy qut :
_ Phranti ! Ra ca ngay !
Phranti va ci va ci :
_ Khng phi con.
Thy li ni :
_ Ra ngay !
_ Con khng i u c !
Nghe cu tr li hn xc y, thy mt c bnh tnh, nhy vo cm tay Phranti li ra. Thng v li n
vng vng , giy gia v nghin rng ku. Thy phi dng sc mi li ni n ln bn giy ng hiu
trng. Mt lt sau ng Perbni v lp, ngi vo bn giy, v mt nhc, bun ru bung mt ting
th di :
_ Ta i dy hc 30 nm, cha tng c chuyn l nh hm nay bao gi !
Hc tr ngi im khng nhc nhch. Tay thy gio cn run, vt nhn trn trn thy lng xung nh
mt vt thng . Trng thy, ai ny u mi lng.
Bng anh rxi ng dy ni :
_ Tha thy, xin thy ng bun. Tt c chng con ngi y u knh mn thy.
Thy kh gt u v bo :
_ Chp bi i ! Cc con.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
27.- Ch lnh nh trng, ngi o Xarenha

(Truyn c hng thng)
Ngy m u trn Cuxttza tc l hm 21 thng by nm 1848, su mi ngi lnh thuc lin i

b binh kia c lnh ln ni chim ng mt cn nh b khng th thnh lnh b hai i qun o
n nh. Qun ch bn sng lin thanh ti bi n ni ton b binh phi vt v mi trn c vo
nh v phi b ti trn my ngi cht v my ngi b thng.
Th ri qun Italia c trong ca s bn ra, bn ngoi qun o tin theo hnh vng cung v bn tr rt
d.
Cm u i qun Italia, c hai h s quan v mt vin i u l mt v c tui, ngi cao ln kh
khao, ru tc bc ph. Trong i c mt ch lnh nh trng, ngi o Xarenha l mt a tr, da
vng tc en, trc 14 tui, nhng ngi b nh ch bng a 12. i u ng ch huy vic phng ng
mt cn bung trn gc, h lnh nh ting st. Ch lnh nh trng, mt hi xm nhng chn vn
vng trn bn, nhn qua ca s thy khi m v mt di trng trng ang tin dn vo trong bi.
Qun ch bn vo nh ma : tng thng, ngi tan, c, trn, ca v, mnh g, mnh bt,
mnh knh bn tung to.
Chc chc li c ngi lnh ng bn ca s gc xung vn, ngi ta phi li vo bung. My
ngi lnh na, tay bp vt thng, chn bc lo o phng n sang phng kia. Trong bp, c
mt ngi cht, v c, coi rt th thm.
Vng cung bao vy ca qun ch cng tht cht thm.
i u trong bung chy ra ni chuyn vi vin i. Ba pht sau, vin i chy tm ch lnh nh
trng. Khi ch ln thy i u ang t giy vo ca knh vit bng bt ch. Di chn i u c mt
cun dy thng xch nc.
i u gp giy, nhn thng cu b bng i mt lnh lng, i mt m xa nay qun lnh vn tng
s hi, i u gi :
_ Thng nh trng !
Ch lnh con lin gi tay ln ra m.
_ My c can m khng ?
Hai mt ni mt lung chp sng, cu p :
_ Bm, c .
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
i u y cu li cnh ca s trn mi, tr ra v ni :

_ My trng ng xa kia, trong cnh ng gn to bit th Phrunca, ch li l lp lnh kia l qun
ca ta. My cm giy ny, ly dy leo xung ri theo sn ni ln qua cnh ng, chy v lin i ta
v giao th cho s quan no my gp trc nht. Gi my hy vt dy lng v ti n i.
Vin i lin gi mt u dy, cn i u cu b tro qua ca s v dn thm :
_ My phi thn trng. S thot nguy ca chi i ta u trng cy vo tm lng can m v i chn
mnh m ca my.
Cu b va bm dy va p :
_ Bm i u, xin ngi hy tin vo con.
Mt lt sau, ch lnh nh ti mt t. Vin i ko dy ln. i u nhn thy cu b xung ni v
chy.
i u ang mong sao cho cu b i thot, bng c nm, su m bi m ni ln trc mt v sau
lng ch, ng bit rng ch qun nhn r. H bn t trn i xung. Cu b ang thon thot
chy nh con th, bng ng rp xung t. i u tht vng, nhng ri li thy cu tr dy chy,
chn hi khp khing. Cu chy mi lc mt kh nhc thm. Thnh thong li lo o hoc ng hn
li.
_ C l hn b n.
i u on th, nhng li thy cu b chy tip.
Mt vin s quan lo s, vo trnh i u rng qun ch bn lun tay li dng "c trng" truyn lnh
cho ta hng.
i u va nhn theo cu b va p :
_ Khng ai c tr li chng.
Lc y, ngi ta trng thy u cu b nhp nh trong rung la ri li chng thy na, c l cu
ng, sau li thy u cu hin ra ; cui cng cu bin trong hng giu, i u khng trng thy na.
Qun o p n. Ngi ta thy ting h reo v ting sng bn m m. Ngoi c ting h :
_ Hng i ! Hng i !
i u tht ln :
_ Khng i no !
La chy ng ng t pha. Nhiu qun ng ln. My ca s b khng, khng ngi chin u.
Ci pht nguy cp d by ra trc mt. i u nghn ngo ku :
_ Qun ta khng n ri ! Thi qun ta khng n ri !
i u ni xong, chy i chy li, in khng rt kim toan t vn, bng mt vin i trn mi tro
xung reo m :
_ Qun ta n !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Qun ta n !
i u nhc li cu y bng ging vui mng.
Th ri, quan qun, k b thng, k cn mnh, thy u ra ca s chin u kch lit.
Mt lt sau, ngi ta thy c s hn lon trong hng qun ch.
Vin binh n kp thi, ph tan qun ch v gii vy cho i b binh.
Hm sau, i u vo nh thng thm mt vin trung u b gy tay. i u ang ng ngc tm
ging, bng nghe c ting gi se s :
_ i u !
i u quay li th ra ch lnh chy giy hm trc, i u hi :
_ Con y ? Gii lm ! Con lm trn ngha v ca con. Con c b thng khng ?
Cu b p :
_ Trnh sao c ! Qun o nhn thy con chy lin bn theo. Nu con khng b thng th n
sm hn c 20 pht na. May con gp ngay c vin s quan b tham mu v trao giy.
i u nhn k cu b v hi :
_ Trng con xanh qu ! Chc con mt nhiu mu lm ?
Cu b mm ci p :
_ Vng nhiu mu, nhng cn c iu hn mu na. Ngi th nhn xem.
Ni xong cu m chn ra.
i u kinh ngc, li li mt bc. Ch lnh nh trng ch cn mt chn. Chn tri b ca trn
u gi.
Lc y, quan thy thuc nh binh i qua, tr cu b v ni vi vng :
_ Thc l mt trng hp ng tic. Chn n b thng xong thi, nhng v gng i mt cch qu
ng nn vt thng sng ln n ni phi ca. Nhng n l mt a tr can m, ng khen ! N
khng h khc v cng khng h ku au. Khi ti cha cho n, ti rt t ho rng n l mt a con
nc Italia !
Ni xong quan thy thuc li chy i ch khc.
i u cau my, nhn k cu b ri ko chn li. Xong lng lng trng vo cu b, i u ng thng
ngi, tay gi ln m.
Cu b ngc nhin hi :
_ Bm i u ! Ngi lm g th ? Ci cho y cho con sao?
V qun nhn u bc kia, khng quen ni ngt vi k di bao gi lin p bng mt ging rt thn
thuc v nh nhng :
_ Phi. Ta ch l mt vin i u. Ch con, con mi l mt v anh hng !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
28.- Lng i quc
Th t, ngy 25
u bi thi ca con sng nay l : "Ti sao anh yu x s ca anh?" Con cm ng v chuyn "Ch
lnh nh trng" hm trc, tt con lm bi mt cch d dng.
Ti sao anh yu x s ca anh? Cu hi y chng lm ny n trong c con bit bao nhiu l cu tr
li hay sao? Ti yu x s ca ti v m ti sinh trng y ; v ngun mu trong mch ca ti u
l ca ngi ; v trong khu t thnh kia chn vi tt c nhng ngi qu c m m ti thng,
m cha ti trng ; v ci t m ti sinh, th ting ti ni, quyn sch ti hc, cc em ti, chng bn
ti v mt dn tc ln sng chung vi ti, cnh p ca to ho bao bc chung quanh ti, tm li tt
c nhng s vt m ti trng thy, tt c nhng ci g m ti yu, tt c nhng ci g m ti qu, nht
nht u thuc v x s ca ti c.
By gi ti cn b, con cha th hiu thu c th no l lng yu nc. Ri ra con s bit. Khi con
du lch xa v, mt bui sng, ng da bao ln tu con thy chn tri mt dy ni xanh ca x
con hin ra, by gi con s thy tro l cm lng con dng ln v ming con vut ra nhng ting
ku mng r.
Con s cm thy tnh yu nc khi con nc ngoi cht nghe thy mt ngi trong m th thuyn
ni ting nc con, theo lng con xui gic t nhin con n hi chuyn ngi th khng quen y.
Con s cm thy tnh yu nc, khi con nghe thy ngi ngoi quc lng m x s con, lng tc
gin s lm cho con nng mt.
Con s cm thy tnh yu nc mnh m v tn i hn na, nu mt ngy kia, nc ch v c giy
xo vo t ta ; lc y con s thy no cha hn con khuyn cu "dng cm" , no m tin con hn lc
"khi hon".
Con s cm thy tnh yu nc khi con trng thy nhng i qun vt v tr v vi nhng khc ca
chin thng.
Con s cm thy tnh yu nc khi con trng thy l c ba sc b bn t ti i u mt ton ngi
ngha dng, ai ny u ph cao trn buc bng hay ci tay b b, trong m ng dn chng hoan h,
ngi ta nm hoa mng v h nhng li chc tng.
Enric i ! By gi con hiu th no l lng i quc. l mt iu rt to tt, rt thing ling. V
mt ngy kia, ta trng thy con v trn c an ton, nhng c tin con ln lt trnh ci cht, th
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
cha y thay v n con lc i hc v bng nhng ting ci vui v, by gi cha s n con bng
nhng ting khc xt xa. Cha s khng th thng con c na v s m tm m thc cho ri !
Cha con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
29. - B m anh Phranti
Th by , ngy 23
Sng nay, m anh Phranti tht nhin vo lp, u tc ri b, tuyt ri t c . B ko anh Phranti
vo , anh vng mt tm hm nay .
Chng ti c xem mt tn bi kch din ra. Ngi m khn kh kia khm nm ng bn ng
hiu trng , chp hai tay ku xin :
_ Tha ngi, ngi hy gia n cho con ti vo hc nh c. ba hm nay, ti phi giu n trong
bung v cha n bit chuyn s git cht n . Xin ngi r lng thng ti, ti khng bit lm th no ,
ti van ngi.
ng hiu trng tm cch bo b ta ra, nhng b ta c vt ni, va khc va xin :
Nu ngi hiu thu nhng ni u phin m con ti gieo cho ti th ngi khng n chi t ... Xin
ngi lm phc cho ! Ti mong sau ny chu s i tm tnh. Tha ngi, ti cng khng cn sng
c my hi na, lng ti kh ho ri ! Ti mun c trng thy con ti sa i tnh nt trc
khi ti nhm mt , v - ni n y b nc n khc - ti thng con ti lm . Tha ngi, xin ngi
rng thng cho chu vo hc, trnh mt mi kh tm cho ngi m au kh lm ri !
Ni xong, b bng mt st si khc . Phranti ci u, nt mt thn nhin .
ng hiu trng nhn anh, ngm ngh mt lc ri bo :
_ Phranti, cho v ch ngi !
B lin lau nc mt, chy li cm n ng hiu trng v ni :
_ Tha ngi, ngi lm mt vic nhn c...Ti khng bao gi dm qun n .
B quay li bo con :
_ Con i, t nay con phi n cho ngoan ngon khi phin lng thy v ph lng m .
Ri ni vi hc tr cng ng hiu trng :
_ Ti lm mt th gi, xin cc cu bng lng vy . Cho cc cu ! ...V mt ln na xin ngi tha
li cho mt ngi m khn kh !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ni xong, b i ra, ngi rt xung , sc nht nht. Khi b xung thm chng ti cn nghe thy ting
b ho r .
C lp im lng. ng hiu trng trng thng mt Phranti v bo mt cu chng ti nghe rt xc
ng :
_ Phranti ! My git m my y !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
30.- Chic xe ho my
Th hai, ngy mng 6
Hm qua anh Prctxi v anh Garn li nh ti chi. Cc anh c tip i rt n cn. Anh
Garn n nh ti l ln th nht v anh hi gn, khng mun cho ai bit rng mnh ln m
cn hc lp ba. Nghe chung bo, chng ti chy ngay ra cng n cc anh. M ti xoa u anh
Prctxi ; cha ti gii thiu anh Garn vi m ti rng :
_ Em ny hc kh, tm a li tt lm. Anh Garn ci ci u to hi trc v mm ci vi ti.
Prctxi mi c thng bi tinh . Anh sung sng qu chng .Cha anh i lm v dm hm nay
khng thy say ru na. ng i hn tnh nt v lc no cng mun con trong xng vi mnh.
Chng ti bt u chi. Khi ti gi nhng chi ca ti ra, thy c ci xe ho con bng st chy
c anh Prctxi thch qu. C l cha c trng thy th chi y bao gi, nn anh ngm ngha
ci u my v cc toa sn , sn vng. Ti a cha kho cho anh vn, anh qu xung thm chi
v khng ngng u ln na. Ti cha h thy anh c ti tnh nh th bao gi ! Anh ni lun
ming :
_ Nh anh t ! Ti nh anh t !
V ly tay gt chng ti ra li cho xe chy. Anh nng nh ci xe nh l mt vt bng thu tinh,
v khng dm th mnh s lm m nc sn. Ri anh lau chi, anh ngm ngha lng xe, y xe v
ci mt mnh. Trng thn hnh anh gy g v qun o anh lt tht, ti ng lng thng anh qu.
_ Ta cho quch anh y ci xe.
Ti ngh th v nh xin php cha ti. Bng ti thy mt mu giy nht vo tay ti. Ti nhn thy ch
cha ti vit bng bt ch :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
"Xem y Prctxi thch ci xe ca con lm. N khng c chi. Vy lng con c ngh g khng?"
Tc th ti nm ly ci xe ho , cm a cho Prctxi v ni :
_ Anh cm ly. Ca anh y.
Anh khng hiu, nhn ti. Ti nhc li :
_ Ca anh y. Ti biu anh y !
Anh sng st nhn cha m ti v hi ti :
_ Nhng , sao anh li cho ?
Cha ti li :
_ Enric cho em v em l bn thn , v Enric yu em... v mng tm bi tinh ca em !
Prctxi hi mt cch tht th :
_ Tha ng, con c th mang v nh c ?
_ c lm, em !
Anh Garn lin gi chic xe vo mi soa gip anh.
M ti cho mi anh mt gi ko v gi khuy o cho anh Garn mt tm hoa nh em v tng m
anh.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
31.- Mt k t phm
Th hai, ngy 13
Sng qua, ti theo cha ti ra ngoi chu thnh, thm mt khu bit trang cha ti nh th ngh mt
trong v h ti. Ngi gi cha kho nh ny trc lm gio dc. ng a chng ti i xem khp ni
ri mi chng ti vo phng gii kht.
Trn bn, gn cc chng ti c mt ci l mc bng g hnh chp nn, chm tr rt k qui. Thy
cha ti ngm mi l mc, ng gio bo cha ti :
_ y l mt k nim rt qu bu ca ti. Nu ngi bit r gc tch ,ngi cng phi cho l him c.
Cha ti bo :
_ ng lm n k li cho ti nghe.
ng lin thut li nh sau :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Cch y my nm, khi ng cn lm vic Torin ng phi c vo lao dy t sut mt ma ng.

y c mt phng cao hnh trn, chung quanh tng tr nhiu ca s vung ro st. Sau mi ca
s l mt bung giam. Gio s i i li li trong phng ging bi ; cc t phm ngi sau ca s t
v vo song st bin chp, l trong bng ti nhng khun mt gy g thiu no nhng chm ru
ph ri v lm m hoa rm, nhng con mt tro trng ca nhng qun n cp v git ngi.
Trong bn, c mt ngi eo s 78 l chm ch hn c. Hn thch hc v nhn thy bng i mt y
v knh trng v bit n. Hn cn tr, tc rm, ru en, trc kia lm th mc, trong lc ci nhau
v chic bo nm vo u ch cht ti. V th hn b 6 nm ti .
Trong vng ba thng, hn bit c, bit vit. Hn chm c sch lm, hn cng hc c bao
nhiu th hnh nh hn cng sa mnh v t hi hn v vic lm.
Mt hm, lc gn ht gi, hn ra hiu mi gio s li gn ca s v bun ru bo cho gio s bit
hm sau hn s phi i i lao thnh Vnzua. Sau my li t bit cm ng, hn xin gio s cho
php hn s tay...Gio s cha tay, hn nng ly va hn va ni "Cm n thy" ri chy mt. Khi
gio s rt tay ra th thy bn tay m nc mt.
T , gio s khng nhn thy ngi hc tr y na.
Gio s ni tip :
_ Su nm qua. Ti mi lm n v cng khng ri cng ngh n ngi t khn kh y. Bng sng
nay, c mt ngi l mt, qun o rch ri, chm ru lm m, n hi ti :
_ Chnh ngi l thy gio...
Ti hi li :
_ Bc l ai ?
Ngi l mt p :
_ Ti l tn t s 78, ngi m thy dy cch y 6 nm v sau bi cui cng, thy vui lng
gi tay cho ti... Nay ht hn t, ti n knh biu thy vt mn ny chnh tay ti lm trong khi nh
lao... Tha thy, gi l mt cht t lng nh n, xin thy nhn cho !
Ti ng im, ngi khch khn kh kia tng ti t chi, hn lin nhn ti mt cch tha thit, nh
ng hi :
_ Su nm au kh cha chuc c danh d sao ?
Thng tnh ngi "hc tr lao t" c, ti nhn vt ny.
Gio s cho chng ti xem l mc. Ngi t dng u cy inh tr v dng tm lm mi
c th ! Ti nhn thy hnh "ci bt nm cho trn quyn v" v nhng ch ny :"Knh tng gio
s ca ti. - K nim ca tn 78 - Su nm."
Di cng c hng ch nh :"Hc hnh v hy vng." K xong, gio s cng khng gi chng ti na
v chng ti v.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
i ng, c ti ch vn v ngh n ngi t np sau phn st, n li hn t bit thy gio v n

ci l mc chm t m trong lao, ci cng trnh ny gi ra cho ti bit bao nhiu l truyn...
m nm ti c m n v sng hm sau ti vn cn tng n. No ti c ng u mt cu chuyn
ngu nhin n i sn ti ngoi trng ! Khi lm xong bi Ton php, ti k chuyn ngi t v t
li ci l mc g cng nhng cu ghi khc vo cho anh rtxi nghe. Anh git ny mnh ri ln
lt nhn anh Crtxi v ti.
Anh Crtxi, con b bn hoa qu rong, ngi gh trn, lc y ang mi lm tnh .
rtxi nm cht cnh tay ti v bo nh :
_ Sut ! Sng nay Crtxi khoe vi ti rng cha anh mi M Chu v, c ci l mc g, hnh chp
nn, ngoi khc v v bt... ng ci l mc anh va ni ri !... Su nm li hp vi thi gian m
cha anh i vng, i sang M anh thng ni th. - Th ra ng ta ngi t! - Hi To kt n, anh
Crtxi cn b khng bit, nn m anh c giu chuyn y. Vy ta khng nn ng vic y na v
phi trng s khng bit ca anh.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
32.- Lm khn h cho cha
Mt bui sng v thng Ba, gia cn ma gi, mt cu b nh qu, qun o t t v y bn, tay
xch gi , n bnh vin thnh Napli v a cho ngi gc cng phong th.
Cha cu lm th Php v, khi tu ti bn bng th bnh phi vo nh thng, ch kp vit my ch
v nh. c tin, m cu bun ru khn xit ! Trong nh, m gi th tn tt, con tr th th ngy, b
khng sao i c, nh sai cu l con c i thm v cho vi xu ung nc. Cu phi i b 10 cy
s.
Nhn qua l th, ngi gc cng nh mt vin y t a cu n phng cha cu.
Vin y t hi :
_ Cha em l ai ?
Cu ni tn cha.
Vin y t khng nh tn y v hi :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ C phi ng th gi ngoi quc mi v khng ?

Cu p :
_ "Th" th phi, nhng khng "gi". Cha ti mi Php v.
_ Cha em vo y c bao lu ?
Cu b xem li th p :
_ nm hm nay.
Vin y t ngh mt lt ri sc nh ra :
_ phi ri ! Ti nh ra ri bung th t, ging trong cng...
Cu theo ln tng gc th nh, qua hnh lang vo phng ng thy hai dy ging di. n cui
phng, vin y t ng li vn mn tr vo ging bo :
_ Cha em y.
Cu vt gi qun o, tru ln khc. Cu gc u vo vai bnh nhn v nm cht ly cnh tay, song
bnh nhn khng nhc nhch.
Cu ng dy nhn cha ri li khc. Bnh nhn h mt nhn cu hnh nh hi nhn ra - nhng khng
ni c. Cha cu chng gi qu. Cu kh th nhn ra. Tc bc, ru xm xom. Mt sng hp, da
cng bng, mt b, mi to, thn hnh coi rt thiu no ! Cu ch nhn c ci trn cao v i lng
my en en ca cha thi. Bnh nhn th ch. Cu gi :
_ Cha i ! Con y ! Con l Phransexc y ! Cha khng nhn ra con sao ? Con qu ra, m sai ln
thm, cha khng ni g ?
Bnh nhn nhn k cu, ri mt li nhm nghin.
n gi bc s i khm, cu hi :
_ Tha bc s, cha con mc bnh g ?
Bc s v vai cu, p :
_ Con c yn tm, cha con b chng an c. Bnh tuy nng song ta khng tht vng. Con c trng
nom cho cha con. Nhn thy con y, cha con s c i phn.
Cu tht vng ni :
_ Nhng cha con khng bit g .
_ Ri cha con s bit. Con hy vng lng.
Th ri, cu bt u lm ngi khn h cho cha. Cu lun tay lm nhng vic lt vt, lc ko chn,
khi ui rui, lc s trn, khi cm tay cha. Mi khi b phc a thuc n th cu ly v cho
bnh nhn ung.
m n, cu ng trn hai ci gh ghp lin nhau ; ban ngy cu li lm vic bn phn.
Bn ngy qua. Bnh cha cu khi thng khi gim, khng nht nh.
Sng ngy th nm, bnh tnh bng sinh nguy kch. Lc y, 4 gi chiu, cu ang lo lng u su,
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
cht nghe bn ngoi c ting giy i v ting ngi n ng ni :

_ Knh cho b, chng ti xin v.
Nghe ting ngi y, cu rng mnh t u n chn v ng thng dy nh b my git.
Ngi y i trc b phc, qua bung cu, tay xch ti . Khi trng thy ngi y, bng cu b r
ln mt ting v ng ngay nh tng .
Ngi y quay li nhn cu ri cng ku to : - Ka ! Phransexc !
Cu b chy li m chong ly cha. Mi ngi thy th u ly lm l.
Cu xc ng qu khng ni nn li. Sau khi nhn bnh nhn, cha cu hn cu v hi :
_ Khng hiu sao ngi ta li dn con n ging ngi khc ! M cha th mt mong con v m
con vit th ni sai con ra y. Thng hi cho con qu ! Con y c my hm ri ? Sao li
nhm c n nh th nh ? Thi, nh gii cha lnh mnh, nay cha xin ra. Vy con sp sa
cng v...
Cu b p :
_ Cha khi ri ! Con sung sng qu ! Nhng con khng th b ng gi m con sn sc t my
hm nay. Ka ! Cha coi ng ta ang nhn con hnh nh mun gi con. Con khng nh lng b ng
y. Hm nay, ng y tr bnh. Con xin php cha cho con v sau...
Vin y sinh ng khen :
_ Cu em tht giu lng t thin !
Cha ti hi vin y sinh :
_ Tha ngi, bnh nhn l ai th ?
Vin y sinh p :
_ ng ta cng lm th nh ng v ngoi quc v, ng ta vo y cng ngy vi ng. Ngi ta ch
vo y th ng ta mt v cm khu ri. ng ta chc cng c gia nh xa v c con... ng ta
tng cu em l ngi nh ng ta chng ?
Lc y, bnh nhn c nhn theo cu Phransexc. Ngi cha bo :
_ Vy, con c y.
Vin y sinh ni :
_ Cu s chng phi y lu u !
Ngi cha nhc li :
_ Con c y. Cha rt vui lng thy con l mt a tr c lng nhn i. Cha v bo tin cho nh
bit, ko li nng lng mong i.
Cha cu hn cu ri ra.
Chiu hm sau, bc s vo thm v tuyn b bnh nhn kh lng qua c n mai. Cu thc sut
m y nng gic bnh nhn. 5 gi sng, b phc vo coi qua bnh nhn ri chy ra. Lt sau, bc
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
s n, xem mch ri ni :
_ ng gi gn cht !
Cu Phransexc dn dn nc mt, cm tay ng gi. ng gi bng mt nhn cu ri li nhm nghin.
Cu cm thy trong pht lm chung, ng gi c em ht sc tn nm tay cu, bt tay cu...
Lt sau, bc s li vo, ci nghe bnh nhn ln na ri ngng ln. Cu hi :
_ Tha ngi, ng y "i" cha ?
Bc s p :
_ Thi, con v ! Vic phc ca con n y l trn. Con hy sung sng i v con ng c sung
sng !
B phc rt nm hoa ti trong bnh bn ca s, a cho cu v bo :
_ Ta ch c g cho em c. Em cm ly b hoa ny gi l cht k nim ca nh thng.
Cu, mt tay ly b hoa, mt tay lau nc mt, ni :
_ Cm n b, nh con xa qu, em v n ni th ho c. Con xin mn b hoa ny ving ng gi
khn kh !...
Ni xong, cu ngt nhng bng hoa rc ln thi hi ngi bt hnh.
on, cu cho b phc v bc s, xch gi qun o tr ra.
Lc y, vng ng rng.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
33.- Ch h con
Th hai, ngy 20
Hi gi trang gn mn, thnh ph rt tng bng rn rp. Trn nhng khu t cng, ch no cng thy
dng nhng rp xic rong v nhng vng ua nga g. Ngay ca s nh ti trng ra, c mt rp xic
ca ngi Vneua. H c 6 con nga. Rp dng gia bi, mt gc ba xe nga ln l ni cc ti t
ng hay ng b ra tr v ba ci nh ln, hai bn c ca s, trn nc c ng hi lc no cng nh
khi xanh. Nhn qua ca s thy phi la lit nhng qun o ca tr con vt trn dy. Mt ngi n
b va nui con th, va lm bp, va nhy dy. Thc l mt kh cnh ng thng ! "Tr rong" !
Ngi ta thng ni hai ting y bng ging khinh b. Nhng thc ra h kim n mt cch tht
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
th, h chu mi s lao kh lm vui cho k khc. Tri rt th, sut ngy h chy t rp v xe v
ch vn phong phanh mt chic o an mu hng . H n ng trong nhng gi ngh, t khi c
ngi v n ung thung dung. i khi rp y ngi, bo ni, lu bay, n tt, th l bui din i
i.
Phng xic ny c hai a tr gip vic. a b nht l con ca ch rp, 8 tui, coi rt p trai ,
mt trn, da xm, m tc en to xung di vnh m nhn.
Lc ra tr, hn vn mt th bao mu xanh, hai tay vin en, chn i giy vi coi rt ng. Hn c bit
ti i nga !
Hm no cng th, sng sm chng ti thy n u trm khn vung i mua sa v v dt nga
chung ra. Xong, n b em i chi, hoc xp dn vng, dy, gh, bc chn, hoc ra xe, dm bp ;
tr mt vi pht ngh ngi, cn bao gi n cng ngi bn cnh m.
Mt ti kia, chng ti sang xem xic. Tri rt qu ! Rp vng tanh. Ch h b con vn ht sc tr ti
cho dm khn gi kia khi chn nn. Ch nhy ln trn lng nga, bm ui nga chy, ng
bng hai tay, chn ngc ln tri. Ri ch ht, ch ci. B mt xm nu ca ch ot c lng
yu ca cng chng.
Cha ch th mc o , qun ct trng, i giy ng, tay cm roi ra lnh, nt mt bun thiu.
Thy tnh cnh y, cha ti ng mi thng tm. Hm sau, c ho s lix lichi, cha ti ni
chuyn :
_ Nhng ngi y lm c ly cht m kim chng c my ng tin ! Thng hi thay thng b
con khu v ngoan qu ! Ta c th gip h c vic g khng ?
Ho s ng mt kin rt hay :
_ Bc l nh bo, vit cho h mt cu trong t "Tn vn". Bc k li nhng c tnh tt v ti ngh
ca a b. Cn ti, ti s v hnh n y, ai ai cng c bo "Tn vn" , chc s c ng ngi
n xem.
Ni xong, thi hnh ngay. Cha ti ng mt bi rt hng th, nhc li nhng iu chng ti thy
qua ca s, khin ai nghe cng mun vut ve cu ti t b xon. ng lix phc ho hnh cu b rt
ging v c duyn. Bo ln khun ngay chiu th by. Th ri, bui biu din ti ch nht, cng
chng ko nhau i xem ng nh nc chy. Ngi ta nu trong bo l "Cuc din lm phc cho ch
h t hon!".
Cha ti a ti vo ngi hng nht. T "Tn vn" in hnh cu b dn ngay ca vo. Rp y ngi,
nhiu khn gi tay cm t bo, ch cho nhau u l cu ti t ; cn cu b th ht chy n ch ngi
ny, li chy sang gh ngi khc, hn h v cng ! ng ch rp hm nay trng cng "ti" lm, v
ng khng ng c c ci vinh hnh y v t ngy i din tr n gi, cha tng c bo no nhc
n phng ng c.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Cha ti ngi cnh ti. Trong hng khn gi ti nhn thy nhiu ngi quen.
Cuc din bt u. Ch h i nga, ln u v leo dy, tuyt hay ! Ht mi tr li mt trng pho tay
n khp rp .
Cn nhiu tr khc nh leo dy, ma ri, i cu, nh vng, nhng tr no khng c cu b l cng
chng bun.
Lc gn tan ti thy ca vo c ngi ni thm vi ch rp. Ch rp trng vo c to nh mun
tm ai. Bng ng ta n chng ti. Cha ti hiu ngay l h tm ra k gi bi bo hm trc.
Mun min mi s cm n, cha ti kh bo ti :
_ Enric i ! Con ngi xem cho ht. Ta i con cng.
Ri ln ra trc.
Ch h sau khi ni chuyn vi cha li chy vo lm tr.
ng trn mnh nga ang phi, cu thay i qun o bn bn v ln lt hin ra : ngi du lch, lnh
thu, lnh tp, ngi ma v ! Mi vng i qua cu li lic mt nhn ti.
Khi din xong, cu xung nga, nga m i quanh vng din. Ai ny u nm xu ,nm ko cho cu.
Ti cm sn hai xu i, song khi n ch ti, cu b qua v gi m cho ngi khc. Ti bc qu !
Sao hn li c ci c ch v l th !
Mn tr, ch rp thit tha cm n khn gi. Cng chng ko ra. Ti bp trong bn, ang tm li ra,
bng thy c ngi ko tay ti. Ti quay li th ra cu h, nt mt ti ci, tay cm nm ko. Ti
hiu ngay .
Cu b ni :
_ Cu cm ly nm ko ca thng h n cho vui.
Ti khng t chi v cm ba, bn chic.
Cu b ni tip :
_ Cu nhn c cihn ny na !
Ti gi m p :
_ Cho ti hai ci !
Cu lin qut tay tri ln mt y phn xong m c ti hn hai ci tht ku v ni :
_ Em gi cu mt ci v cho ng !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
34.- Ngy cui cng hi Gi trang
Th ba, ngy 22
Hm nay lc xe "tr hnh" i qua chng ti mc kch mt tn kch bun, nhng kt cc c v

s. Nu khng, xy ra mt tai ho.
Ni cng trng "Thnh Thng T" hm nay trang hong rt rc r , hai bn cht nch nhng
ngi i xem m rc i qua.
Na gi sau, bng ting h reo vang ng mt gc tri, ngi ta thy mt on mt n ko n, va
i va lm tr, coi rt ng nghnh, v khng th nhn ci c. K n nhng xe tr hnh : xe no
cng cm c kt hoa v mi ci kt mt hnh : no ci xay, tu thu, no rp ht, nh lu v.v.. Trn
xe cha no h, no u bp, no lnh thu, no k chn cu. Thc l mt cnh tng hn tp lm ri
mt mi ngi ! Ri th kn thi, t va rc, thanh la khua , nh x mng tai. Cc ng ti t trn xe
ung ru, bt nghu. Lm lc ht tr, cc ng quay ra tht mng nhng ngi xem v nhng k t
m trong ca s l u ra. B chc tc h nhao nhao ci li. ng thi mt trn ma hoa v ko do
ngi ta nm ln nhau, bay phi phi, m rc cn di, xa trng ch thy c bay pht phi, lng m
lung lay v nhng u ngi lc l di nhng ci m nhn khng l.
Ngi ta c th ni rng : l mt i ngi in !
on xe ang diu, ti nhn thy chic xe t m rt trng l, lng nga ph vi thu kim tuyn v
chng nhng trnghoa rt rc r. Trn xe c 14, 15 ngi tr hnh ngy xa : u i m tam gic,
tc gi chm vai, mnh mc o thu, ch vng lng lnh, vai dnh bng thu ba, sn eo gm sng
nhong. H ng thanh ht mt bi ting Php vnm ko cho cng chng ; ai ny u v tay hoan
nghnh.
Cht thy bn tay tri chng ti c mt ngi n ng gi mt a con gi 4,5 tui ln tri v chy
theo xe ca cc v cng hu ca vua Lui th 15. Con b go khc giy gia. Mt v qu phi quay li
nhn. Ngi n ng ni :
_ Xin ngi lm phc gi ly a b ny, n lc, khng tm thy m. Ngi m n trong tay, m n
xa s nhn thy. Khng cn k g hn na.
V qu phi lin b ly a b ,cc ng bn ng hnh thi khng go ht na. a b khip qu,
giy nh ch. V qu phi lin rt b mt n ra v cho xe i thong th.
Trong lc y cmt ngi n b u ph chy in cung, ri rt, ming ku :
_ Con i ! Con i ! Con ti lc ri ! Ngi ta bt con ti ri ! Ngi ta xo cht con ti ri !
B ku go nh th hn mt khc ng h m vn khng tm thy con.
Bng trn xe c ting ni to :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Cc ng, cc b tm h xem m n u ?
Nghe ting, b ta chy sm li, ku ln mt ting va mng, va bc v gi hai tay run ly by chc
v ly con.
Xe dng. V qu phi ni :
_ Con b y !
Ni xong, v qu phi hn a b v trao cho m n. B ta m cht con vo lng, mng mng ti
ti... V qu phi ko tay c b li, rt chic nhn kim cng ca mnh eo vo ngn tay t hon c b
v ni :
_ Ca hi mn em b y !
B m sng ngi trong khi cng chng v tay khen.
V qu phi li eo mt n vo, cc bn trn xe li ht mt bi bng ting Php , chic xe t m li
chuyn bnh trong m cng chng hoan h lin tc.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG HAI
35.- Nhng tr em m
Th nm, ngy 24
Thy gio chng ti mt, nn c gio lp bn xung dy thay. C dy qua trng tr con m. C
l bc k cu nht trong gio gii y, tc trng nh bng. C ni gii v bit nhiu. Thot vo
lp, c trng thy mt cu hc tr mt mt phi p bng. C lin li gn hi thm v khuyn rng :
_ Con phi cn thn v i mt lm mi c !
Nhn dp , rtxi hi c :
_ Tha c, c phi trc c dy trng tr con m khng?
C p :
_ Phi, ta dy y n 5,6 nm.
rtxi ni kh :
_ Tha c, c cho chng con nghe qua chuyn trng y.
C vo bn giy ngi. Cretti mau ming ni :
_ Tha c, "tr m", con bit ri! Trng "tr m" ph Nix !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
C ni :
_ Cc con ni ting "m" bng ging r rng cng nh cc con ni n nhng ting "m au" hay
"ngho kh". Cc con c hiu r "m" l th no khng ? "M" ngha l sut i khng nhn thy g
! Sut i khng phn bit ngy m khng nhn thy v tr, thy mt tri, thy cha m, thy cnh
vt chung quanh mnh v nhng vt mnh cm n ! Sut i phi chm m trong ci ti tm
v tn, khc no nh b vi su trong rut qu t !
Cc con th nhm mt li v tng tng nu cc con b nh th trn i th ni au kh ca cc con
s n mc no ? Ta qu quyt rng cc con s cm thy mt s p bc au n, mt s khng b
khng chu ng c. Cc con s phi pht ra nhng ting ku tuyt vng...
Th nhng...khi ngi ta bc chn vo trng "k m" ln th nht, trong lc gi chi, khi ngi ta
nghe ting ci cu ni n o, trng thy k ln gc, ngi xung thang, k qua hnh lang, ngi
vo phng ng mt cch t nhin v vng vng th khng ai bo l nhng k khng nhn thy nh
nng mt tri ! Mun hiu h mt cch tng tn hn, ta phi tm xt h v mi phng din.
y l nhng k thanh nin chng 16, 18 tui kho mnh v mau mn, h cam chu mnh tri v
t v dng dng, nhng coi nt bun trn mt h ; ta c th on trc khi ngm dau, h phi vt
ln vi s kh thng thit l dng no?
y l nhng ngi hin lnh, sc mt xanh xao l v nhn nhc u su, khin ta c th tng tng
rng i phen h m thm r l. Cc con i ! Cc con nn bit rng mt phn ng trong nhng
ngi xu s y hng mt trong mt thi gian rt ngn, cng c ngi phi eo bnh lu nm v
chu nhng gi m ct rt au n ri mi m.
y l nhng ngi lt lng ra phi sa vo mt ci m khng bao gi c bui bnh minh. H ra
i nh l bc vo mt ci m ti thm thm m h khng phn bit c mt hnh, mt sc g.
Cc con th tng tng nu h so snh i ti en ca h vi i ca nhng ngi sng th h kh
tm n th no ! Chc h phi ngh rng :
_ Ti sao li c s chnh lch y? Chng ta c lm g nn ti ?
C gio ni tip :
_ Ta, ta lu bn tr m. Ta ngh n mt lp ton nhng con mt nhm v con ngi cht, ri ta
li nhn cc con, ai ny u c i mt long lanh nh ngc, lng ta khng th im lng, khng bo cc
con rng : "Cc con ton l nhng ngi sung sng!" "Cc con hy ngh n : ring mt nc italia
ta c ti hai vn sau nghn ngi m. Hai vn su nghn! Cc con nghe r cha ?"
C gio ni dt li. rtxi ng ln hi :
_ Tha c, c phi ngi m c ci xc gic linh li hn ngi sng khng?
C p :
_ Phi y, tt c nhng gic quan khc ca ngi m u linh mn c v nhng gic quan y
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
c rn luyn hn ngi thng thay cho th gic. Sng dy, mt hc sinh trong bung ng hi
bn :
_ Hm nay tri c nng khng ?
Mt ngi hot bt nht trong bn h vn o, ra gia sn gi tay khua kh tri xem c m khng,
xong chy vo bo tin :
_ Tri nng.
Nghe ting ni ca mt ngi, h c th on c tm vc ca ngi y. Ta xt on nhng ngi
chung quanh bng lung mt ca h, nhng ngi m li xt on theo ting ni. H nh ging ni
ca ngi quen hng bao nhiu nm khng qun. Trong phng nu c ng ngi, h bit ngay, d
ch c mt ngi ni cn nhng ngi khc ngi im. H ch ly tay s m bit mt chic tha c sch
hay khng ?
Nhng tr gi li c ti phn bit th len nhum vi th len khng. Khi xp hng i i trong ph,
nhng tr m ch ngi m bit gn khp cc ca hng. Chng cng chi nh quay, nh ting v v,
chng bit ca ai hn km v nht con quay ca mnh khng sai.
Chng cng nhy dy v nhy cng kho nh nhng tr sng. Chng hi hoa ng tho nh ngi
trng thy.
Chng may o, dt chiu, an thng rt nhanh. Xc gic l th gic th hai ca chng, v th khi
chng c s, c nn v on hnh th ca cc vt th chng ly lm thch lm.
Anh Garphi gi tay ln xin php hi :
_ Tha c, c phi ngi m hc tnh nhanh hn ngi sng khng ?
C p :
_ Phi y. Khng nhng hc tnh, nhng tr m cn hc c na. Sch ca chng c nhng ch
ni, ch a qua my ngn tay ln mt ch l chng nhn c v c rt nhanh. Chng cng tp
vit na. Chng dng nhng ci di thp nhn trn nhng t giy dy thnh nhng nt chm trng.
Nhng im y hc theo bn t mu ring. Nhng chm trng y ni sang mt giy bn kia thanh
ch. Hc tr vit xong ch phi lt trang giy ly tay s ln l c c nhng ch vit.
Chng c th s ch m nhn c t dng ca nhau. Chng cng lm bi thi v vit th cho nhau.
Chng vit ch s v lm tnh theo li ni trn, nhng v khoa tnh nhm th chng mn tip mt
cch l thng, ta khng th tng tng c, cng l v chng khng ng tr bi nhng s vt
quanh mnh nh ta.
Khng nhng th, chng li cn thnh tai na. Bn nm ngi ngi mt gh, khng cn phi quay
sang nhau, ngi th nht c th ni chuyn vi ngi th ba, ngi th nh ni vi ngi th t,
bn ngi u ni cng lc v ni to c, th m chng nghe c khng st mt cu no.
Chng chm lo v cc bi thi hn cc con v chng yu qu thy gio hn cc con nhiu. Ch nghe
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ting giy hay ngi hi l chng nhn c cc thy gio. Ch nghe ging ni l chng on c
thy vui hay bun, kho hay m. c thy vut ve hoc v v th chng sung sng lm : nhiu khi
chng nm cht ly tay v cnh tay thy t du bit n.
Nhng hc tr m thng yu nhau lm v vi nhau rt trung thnh v tnh hu i em li cho
chng bao nhiu mi an i v x bt cho chng bao nhiu ni bun.
Anh Vtini hi :
_ Tha c, nhng hc tr m chi m nhc c kh khng ?
C p :
_ Chng m m nhc lm. m nhc c th v nh bn mnh v hnh phc ca chng. Nhng tr m
mi vo trng khng bao gi chn nghe ngi khc nh n hay thi so. Chng hc chng lm
v em ht tm hn vo nhc ngh. A ! Gi m cc con nghe thy ting n ca tr m, gi m cc
con c trng thy chng mt ngng, ming ci y v cm ng v kht khao, lng nghe bn
ang ri mt tia sng trong ci ti tm v tn m chng phi y o vo, lc y con s hiu m nhc
i vi chng l mt mi an i rt nhim mu.
Cm chng c sch hay cm chng chi m nhc l mt s pht rt nng. Chng s au n v
cng, v th khng ai c ci can m pht chng nh th. Tm li m nhc i vi con tim chng
cng nh nh sng i vi con mt ta.
rtxi ni tip :
_ Tha c, ngi ngoi c th vo xem trng tr m c khng ?
C p :
_ Sao li khng ? Hin gi cc con cn b, ta khng mun cho cc con i. Nhng mt mai, cc con
n tui hiu c ni thng kh ca k m, n tui bit ng lng trc n v mi thng tm chnh
ng, lc cc con s nn i.
Cc con i ! Thc l mt cnh tng bi ai ! Cc con hy trng kia l nhng tr ngi trong ca s na
khp, nt mt an tnh, th ht kh lnh, hnh nhchng ang nhn ra khong ng rung non xanh m
ta ai ny u non r... Nhng khi ta ngh n chng khng trng thy v khng bao gi c trng
thy nhng phong cnh ngon mc kia th lng te se li, khi y ta h nh ta l mt k ui m !
K no sinh ra m sn th ni kh cng gim c i cht v n khng bit nhng th n thiu
thn. Nhng v phn nhng tr mi m vi thng nay, chng cn ghi gi v hiu nh nhng th m
chng mt. Nhng tr ny cn au n gp trm ln hn nhng tr ni trn, l v mi ngy chng
thy hnh nh ca nhng ngi thn yu m dn trong tr c. Mt tr em, mt ln tht ra mt cu
ai nghe thy cng phi cm ng .
_ Ly tri cho ti c m mt mt pht thi, ti nhn li mt m ti m ti qun mt ri !
bao nhiu ngi vo thm trng ny, lc ra phi lau nc mt. Khi t bit chng, ta tng to
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ho bit i ta v ta c hng ci c n l c nhn thy mi ngi, nhn thy nh ca, nhn

thy tri t ! Hy thng nhng tr m.
Cc con i ! Hy thng chng l k c mt tri m khng c nhn nh sng, c m m khng r
nt mt m mnh !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG BA
36.- Lp hc ti
Th nm, ngy mng 2
Hm qua, cha ti dn ti ra trng xem lp hc ti. Khi chng ti n th n cc lp u thp

sng trng v hc tr ang lc tc ko n.
ng hiu trng ang bc tc v c ngi va nm vo v mt ming knh.
Ngi gc cng chy x ra v bt c mt a tr, n ku khc v ci khng phi mnh.
Anh Xtani, nh trc ca trng, thy th lin chy sang v bo ngi gc cng :
_ Khng phi thng b ny u. Chnh thng Phranti n nm, mt ti trng thy. N do nu mch
n s nh ti, song ti khng s.
Ngi gc cng bung ngay a b kia v ng hiu trng bo cha ti rng mai ng s thng tay
ui Phranti ra, khng th dung th c na.
Ti cha c xem lp hc ti bao gi. Thc l mt cnh tng rt hng th.
Trong trng c ti 200 ngi th cc hng tui, t tr con 12,13 tui cho n nhng ngi ln
c ru, i lm v, n hc thm, no th mc, no th n, no th my, no th sn, v.v...
Trong bnc c my ngi lnh pho th do vin cai dn n.
Ca cc lp ng. Gi hc bt u. Nhn v chm ch ca cc "ng hc tr" ngi nghe gio vin
dn ging, ti rt ly lm thn phc ! Ti thy ch th my ngi cm v ln bn giy hi ngha li,
ch th 4,5 ngi th quy qun mt gio vin ang chm bi. Thy gio tr nht trng ti m,
chng ti t tn l "Tiu lut s" cng c mt y. Ti thy thy cha quyn v loang l nhng vt
, vt xanh cho cu hc tr th nhum xem v ci...!
Trong bn th hc ti nay, cng c nhiu ngi cha kp v n cm nn trng c v mt nhc.
My cu bn bnh vo hc c na gi th gc xung bn ng. Gio vin li gn ly ui bt lng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ngng kh qut vo m nh thc cc cu. Cn nhng ngi ln th ch lm,mt m m nhn

gio vin ct ngha : ngi ta c th nghe c ting rui bay.
Ti rt ly lm c trng thy nhng ngi ln ngi vo ch cng ti. Nu chng ti bt chc
c nh nhng ngi th y, ngi im lng hc chm ch th thch bit dng no !
Ch ti ngi l mt ngi tr tui c ru ria, c l l ngi th my v ngi y b thng mt
ngn tay bn phi cn qun bng ; tuy nhin, ngi y cng c vit nn nt nh cc ngi khc !
Thc l mt tm gng nhn ni cho ti.
Cn ch "ch ph n" th bun ci qu ! Ti thy cha ch ngi. ng ph ngi to ln ngi vo ch
con kh hp qu, nn c v "cu thc" nhng ng ta thch th v ng ta xin php ngi vo ch thn
yu y !
Cha ti v ti ng ngoi xem cho n lc mn gi. cng l mt bi hc thc hnh cho ti, mt
bi hc dy v " t" v "c ch" rt c ch li.
ca trng c nhiu b m con n n chng. Thy cha ra, a b gi tay theo, ngi cha b ly
v hn mt cch rt yu du. Cn b v th cm sch v cho chng v gic :
_ Nhanh ln ! Ci n ngui c !
H i tng ton v nh . Ph x ng c v rn rp mt lc ri li yn lng, vng tanh. Ti ch cn
nhn thy bng ng hiu trng trng ti i l th ra v mt nhc.
ng l ngi n sm nht v cng l ngi v sau nt. ng hiu trng ng tn qu y, thc l
mt ngi cc cung tn tu vi ngh !
Trng gng hc tr ti trc, sng nay ti c ngi im v ht sc chm ch khin ng Perbni phi
ly lm l v n ti.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
37.- m nh nhau
Ch nht, ngy mng 5
Phranti b ui rp tm tr t Xtani. N ng i u ph, l li Xtani thng n em hc

trng N hc ra Crtxa v, gy chuyn. Xilvya, em ti, thy m nh nhau s hi chy mt
mch v nh khng i ti.
Vic xy ra nh sau ny :
Phranti i m ct kt lch che c tai, rn rn theo sau Xtani, ti ni, n lin cm ui tc em gi
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Xtani git tht mnh sinh s. C b b ko git mt cch bt ng ng ln ra t. Xtani quay li

thy Phranti, gin qu sn li nh lun, khng s n va to va khe hn. V th, Xtani b nh
tr rt au. Trong ph lc by gi ch c ton hc tr con gi nh khng ai l ngi ln g chng
ra.
Hai a tr nh nhau kch lit, Xtani c mu mi, nhiu ln b ng, li c ng dy chng .
Cui cng hai a vt ln nhau trn mt t, Xtani ht sc bnh sinh vt nga c Phranti ra v
ly u gi ln ngc. Mt ting bn ngoi ku :
_ Cht cha thng ngc khn nn n rt dao !
Xtani bit th lin cn mnh vo cnh tay Phranti lm cho con dao ri ra.
Mi ngi chy li g v li chng dy. B cng chng x v, Phranti chy thng. ng gia bi
chin trng, Xtani tuy mt y mu, mt sng hp, nhng thng trn. C em ng khc bn cnh.
My c hc tr nht h sch v ri tung to trn h. Xtani thu thp sch v b cp, ly khn chi
mt ri dt em v.
Mi ngi u tm tc :
_ Khng s k mnh hn mnh, bnh vc cho em nh th, thc ng khen thay!
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
38.- Ngi t s 78
Th t, ngy mng 8
Hm qua ti c mc kch mt tn kch cm ng. my hm nay, mi khi b hng bn hoa

qu i qua l b nhn anh rtxi mt cch rt yu qu, v t khi anh rtxi khm ph ra cu
chuyn "ngi t s 78 vi ci l mc g", anh lin em lng thn yu Crtxi l con ngi t ni
trn v l mt tr mc bnh bi tay. Anh gip Crtxi trong khi lm bi hoc tr li, anh cho Crtxi
giy, bt v bt ch, tm li, anh coi Crtxi nh em n b li nhng ni au kh ca ngi cha
lao t m Crtxi khng bit.
B m Crtxi l mt ngi rt thng con, nay thy c cu b hc tr u lp tm dt du con
mnh th lng b cm m v cng.
B c nhn anh rtxi chng chc nh mun th l iu g song khng dm ni ra.
Mi n sng qua, b gi anh rtxi gn cng trng ni rng :
_ Xin li cu, cu l mt ngi rt tt i vi con ti. Khng ly g t lng cu c, gi l c cht
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
qu ny biu cu, xin cu nhn cho.

Ni xong, b rt trong thng ra mt hp bc giy vng.
Anh rtxi mt, lc u t chi :
_ B dnh cho anh Crtxi, ti khng dm nhn.
B hng hoa qu c v ngng ngng, xin li :
_ Xin cu ng gin. y l gi ko nh biu cu thi.
Nhng rtxi ra v kh chu quay mt i.
B kia rt r b c ci trong thng ra ni :
_ Thi, t nht cu cng nhn cho b ci ny, cn ti nguyn, em v biu b...
rtxi ci p :
_ Cm n b ! Ti khng mun nhn g c. Ti s ht lng anh Crotxi mi mi v khng bao gi
ti li nhn mt vt g b cho, cm n b !
B kia c n hn, hi :
_ Ti lm cu mch lng sao?
Anh mm ci p :
_ Tha b, khng phi th.
Ri anh i. B Crtxi lm bm :
_ Thc l mt tm lng vng ! Ti cha tng thy mt tr em noli gii giang v ng n nh cu
ny !
Ai cng tng th l thi ; nhng n chiu, vo khong 4 gi, ang lo gp b hng qu th rtxi
li phi chm trn cha anh Crtxi i sn cng trng nt mt bun ru t l. ng ta gi
rtxi li, thi lung cung hnh nh ng ta bit rtxi hiu r chuyn b mt ca mnh. ng
ni bng ging u ym :
_ Cu yu em Crtxi lm. Ti khng r ti sao cu li em lng thng em ?
rtxi mt nh gc, lng anh nh mun bo rng :
_ Ti yu anh Crtxi v anh y kh s, v chnh ng, ng cng l ngi kh s hn l k ti nhn, v
ng chuc ti ri, v ng cn cht lng tm...
Nhng c anh nghn ngo v anh khng can m pht ra cu ni.
Thc ra, anh cm thy mt s hi hng, mt s gh tm i vi mt k st nhn, mt k ngi 6
nm t !
Nhng d anh chng ni ra k ti nhn kia cng on c c. Hn li gn anh, ging run run, hn
ni nh bn tai anh :
_ Cu yu em, nhng cu khng ght, khng khinh cha em ch ?
rtxi vi tr li :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Khng. Khng bao gi c th !

K ti nhn hai tay chc m ly rtxi, nhng li dt li, nh ly tay vut ve mn tc ca anh
ri dn dn nc mt, t hai ngn tay ln mi "hn gi" cho anh. Ri hai cha con dt nhau v.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
39.- Trc ngy 14 thng Ba
Th hai, ngy 13
Hm nay, ngy 13 thng Ba, trng ti c v rn rp, v mai l ngy pht phn thng cho cc hc
tr ti nh ht Vittri, mt ngy hi ln nht trong nm hc. Nm nay nhng tr em c ln sn khu
trnh danh sch hc sinh c phn thng cho cc quan chc phi la chn k cng.
Sng nay, ng hiu trng vo lp bo chng ti :
_ Ta bo cho cc con bit mt tin mng !
Ri ng gi :
_ Crasi u ?
Cu b x Calabrya ng dy .
_ Mai con c mun cm s tn hc sinh c thng trnh cc nh chc trch nh ht khng ?
Cu b x Calabrya tha "c".
ng hiu trng ni :
_ Tt lm ! Th l ta s c mt i biu ca x Calabrya, Thnh ph nm nay mun rng : 10 hay 12
tr em danh sch v phn thng cho cc quan chc phi l ngi thuc cc tnh khc nhau trong
nc Italia v chn trong cc trng cng thnh ph Trin. y, ta c 20 trng chnh, 5
trng ph vi 7 nghn hc sinh. Nh th, s la chn cng khng kh g.
Trng Torquat Tatx tm c hai i biu o : mt l dn Xarnha, mt l dn Xixilya.
Trng Buncompanhi cho cu La M, my trng na tm c nhng cu Vnzya ,
Lngbarya, Rmanha. Trng Mnviz trnh cu ngi Napli l con mt s quan ; cn trng ta
c mt cu thnh Ginva v mt cu x Calabrya. Nh th k cng hay y ch ? Ngha l ton th
anh em tt c cc tnh trong nc Italia n a phn thng. Khi cc cu i biu ln sn khu
trnh din, cc con phi ch v phi hoan h. Tuy l tr con thc, nhng chng thay mt cho c qu
hng chng th khc g ngi ln. Mt ci bng tam ti nh kia c phi l biu hiu ca nc Italia
cng nh l c ln khng? Cc con hy tip rc cc bn i biu cho nng nn t rng ci tri
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
tim mi tui, tri tim non nt ca cc con cng bit phn khi trc hnh nh thing ling ca t
quc !
Ni xong, ng hiu trng ra, thy gio chng ti mm ci ni thm :
_ Crasi nh cha ? Con s l ng ngh vin ca x Calabrya y !
Chng ti u v tay reo ci. Khi ra ph, chng ti xm li k m chn, ngi kiu Crasi ln vai
v h reo khc no nh ngi ta hoan nghnh mt tng qun thng trn. C anh h :
_ Hoan nghnh ng ngh x Calabrya !
l h a ch khng phi l ch giu . H mng cho anh Crasi cng ng v anh l mt ngi
bn ai cng a, anh b kiuv li ko ra n u ph th chm phi mt ng my rm, ru en, ng
ny thy th ang ng ci .
_ Cha ti y !
Thy anh Crasi ni vy, chng bn lin m anh trao cho cha anh ly ri gii tn mi ngi mt
ni.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
40.- L pht phn thng
Th ba, ngy 14 thng Ba
Khong hai gi chiu, nh ht ln cht nch nhng ngi .Cc gh hng nht , hng nh , hng ba ,
gh hai bn v trn din n u c ngi ngi c .Trong rp c ti vi nghn ngi : no cc c , cc
cu , cc b , cc ng , no gio s, no th thuyn . Nhn xung sn rp ngi ta trng thy mt lp
u v tay chuyn ng , mt ln sng lng m dp dn , mt ln di m, tc t pht phi v nhng
ting r rm vui v khin lng ta hn h v cng .
Trong rp treo nhng trng hoa kt theo sc c rt rc r . ch dn nhc ngi ta t thm hai
bc ln xung : bn phi l li hc sinh c thng ln n , bn tri l li xung . Trn sn khu,
ngi ta t mt dy gh bnh nm nhung, trn lng gh gia c treo mt vng hoa nguyt qu . Bn
cnh l mt ci bn ph thm xanh , trn by la lit sch v buc bng nhng di tam ti p qu
khin cc cu hc tr nhn bng i mt thm mun .
Phng nhc vn ch ngy thng, ngha l i din vi sn khu . Cc thy gio, cc c gio
ng cht ch u hnh lang l ni dnh sn . Sau phng nhc c hn trm cu b ngi trn
nhng chic gh di gip vic ht, mi cu cm mt bi ht trong tay. Cc gim th i i li quanh
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
phng gi trt t v xp hc tr . y cui cng, my b ang nn nt m, o cho con.

ng hai gi, m nhc bt u .ng thi, ngi ta trng thy ng th trng, ng qun trng, ng
c hc v nhiu v khc vn l phc mu thm ln n , ngi vo nhng gh . Khi cc tn khch
yn v v phng nhc dt bi th mt nhc s , tay cm a nhp ng dy ra hiu cho cc cu b
ht . Cc cu ng ln ng thanh ht mt bi rt l hng trng .C to u lng nghe v ra chiu
cm ng .Ht ht bi, cng chng v tay nhit lit .
Cuc pht phn thng bt u .Thy gio c ti, lp hai, tc mt sng, bc ln sn khu gi
vic c danh sch cc hc sinh trng gii .Ngi ta nng lng i xem 12 cu gi vic dng sch
cho cc quan khch . Cc bo u ng tin 12 ngi y s l 12 cu qu qun khp cc tnh nc
Italia.
Cht ngi ta thy on i biu xp hng i n v nhanh nhn bc ln sn khu, ri 12 cu i
biu ng quay mt ra, cu no cng ti tnh, nhng hi c v ngng nghu .C to, chng 3
nghn ngi u ng c dy, ting v tay v ting hoan h ni ln nh sm .Cc cu b cng bi ri
.
Ti nhn ra ngay anh Crasi, i biu x Calabrya, mc y phc en nh mi ngy. Mt ng Hi vin
thnh ph ngi cnh chng ti, quen mt my cu i biu khc bn ch dn cho m ti nghe :
_ Cu b tc kia l i biu thnh ph Venzya, cu ln tc qun kia l i biu thnh La M.
Cn cu b nht qung ci bng xanh l i biu thnh Phirenz.
Trong bn 12 cu, c hai, ba cu n mc sang trng, cn nhng cu khc tuy l con nh th thuyn
nhng cng n vn sch s v chnh t.
Cc cu xp hng mt v diu qua ng th trng, mt gio s ng cnh xng danh ; nghe mi tn
th ng th trng li hn mt cu :
_ Phirenz, Napoli, Blnha, Palerm...
Mi cu i qua trn i, quan khch li v tay mt lot. Cc cu i biu diu xong ra ng c ln
bn cnh bn sch. Thy gio bt u xng tn trng, tn lp v tn cc cu c thng. Cc cu
ln lt ln sn khu, coi rt p mt.
Mt bi m nhc m i du dng trong bung tr pht ra, nghe ta nh nhng ting u ym ca cc
b m, cc thy gio v cc c gio ang r r khuyn ln, khch l con em.
Nhng cu c thng ln lt li ch cc quan trng v cc v thn ho lnh thng, mi ln
trao sch, cc ngi u ni vi cc cu mt cu u ym hoc xoa u t thn yu. Mi khi thy
nhng cu cn b m c phn thng to hay nhng cu ngho m chim phn thng danh d hay
nhng cu b qu ln n cung qut khng bit i u hoc vng chn vo mp thm b ng, th
cng chng li v tay v ci reo rt vui v !
By gi n lt trng chng ti. Trc tin ti thy gi tn anh Crasi. Hm nay anh n mc mi
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
t u n chn, nt mt n nang, n ci ti thm l i hm rng trng nh ng. Bit u sng

nay anh li khng vc ci cha m. ng th trng v vai anh hi ti sao trn trn anh li c vt .
Ti a mt nhn cha v m anh ngi sn rp thy hai ngi bng ming ci. Th nh l anh
rtxi. Anh mc b o xanh thm, cc kn sng nhong, ngi mnh d, b thanh nh trn cao, ln
tc to xung hai vai ; coi anh xinh xn qu chng , ai trng thy cng phi yu. Cc v u nm
tay hi han. K thy gio gi :
_ Giulyoo Rbetti !
Ngi ta thy cu con quan Ba pho th chng nng ln n. Ngi ta hi nhau v bit ngay nguyn
nhn ci tai nn xy ra cho cu, tc th mt trng pho tay n ran lm chuyn ng c rp. Cc
ng th ng c dy, cc b thi vy mi soa, nhao nhao c rp khin cu Rbetti bi ri v cm ng
run c ngi ng gia sn khu... ng th trng ko cu li gn, hn cu, xong ly vng hoa
nguyt qu treo lng gh mc vo u ci nng cu cm trc ngc. Xong quan th trng a
cu li ch cha cu ngi hng gh th nh, cha cu lin cu vo trong. C to u v tay khen
ngi.
Phng nhc vn c nhng bi m i du dng. Cc hc sinh vn k tiwps ln n lnh thng. y
l hc tr trng Lacnxlt, phn nhiu l con nh bun bn. y l hc tr trng Vaukilya, con
ci th thuyn. N l trng Buncompanhi, phn nhiu l con nh lm rung. Cui cng l trng
Ranhri.
Phn thng pht xong, mt trm cu hc tr sn rp li ng thanh ht nghe rt hng hn. on
ng th trng c mt bi din vn ngn. ng c hc ni tip :
_ Cc con i ! Trc khi y ra v, cc con khng c qun khng li knh cho v li cm n
nhng ngi chu bao ni kh nhc v cc con, nhng ngi hy sinh tt c tm tr cho cc con,
nhng ngi sng v cc con v s cht v cc con, l nhng v ang ng bn cnh cc con
y !
ng c va ni va ch sang ch cc thy gio v cc c gio ng. Cm ng v li hiu triu y,
my nghn a tr ng ln mt lot v gi tay v ch cc gio vin. Cc thy v cc c u vy m,
vy tay tr li v c v bi ngi v s biu l chn tnh ca l con em.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
41. Lng chu
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Hm y, nh thng Pherucsi lng ngt hn ngy thng. Cha n l ch mt hiu tp ho nh, ra

Phorli ct hng, m n cng theo i, nhn tin cha mt cho mt a chu gi, n hm sau sau
hai ngi mi v c. Ngi v gi, cm chiu xong cng xin php v thm con. V th nh ch
cn mt b c gi lit chn vi a b 13 tui, tn gi Pherucsi.
Nh ny nh, thp ch v cnh ng ci ra Phorli ly s tnh Rmnh. Sau nh c vn trng rau,
xung quanh ro giu. Cnh nh l mt to khch sn chy hai thng nay, b khng. Bn mt l
nhng cnh ng du, xa xa thp thong my lng xm c tch.
m y, ng h sp im 12gi, bn ngoi tri ti nh mc, ma ri tm t, gi thi o o. B lo
vn cn thc, ngi ta lng trong ci gh bnh bung n, l mt gian by lng cng nhng bn gh
c v ch cch vn rau c mt bc vch mng. B c c v lo bun v nng rut, mi ting ng li
lm cho b phi lng tai.
_ Cch ! cch !
C ting g ca. Ln ny ch thc l thng Pherucsi i chi v. Ngi t nh chut, u tc r
ri v m b gi nh bay xung h ! Trn n sng vu bng qu i v n i nh nhau b nm
phi. Khng nhng th n cn thua bc na, trong ti c ng no ht sch !
nh sng ngn n du tuy l m leo lt, b c cng nhn thy v tiu tu ca chu. B hi chn my
cu, hiu ngay "ng chu" i nh nhau v b thua bc. Bit khng th giu c na, Pherucsi
lin th mi ti. B c vn thng chu nht nh nn nc n khc.
_ Chu i ! Thc l chu chng thng b, khng th sao chu nhn lc cha m vng nh i chi bi
lu lng nh vy ? b ro r mt mnh nh, chu thc nhn tm ! Ny Pherucsi i ! Ta bo
chu sa vo con ng en ti n s a chu ti nhng chn xu xa nh nhp ! Ta trng thy
nhiu a tr bt u lu lng nh chu ri sau thnh ra nhng k bt lng. Trc ht trn nh i
chi, nh nhau vi bn, ham m c bc ri dn dn t ci m i n li dao, t c bc n vic
lm xng, t vic lm xng n vic n cp !
Pherucsi ta lng vo t, ci gm mt ng nghe.
B c va khc va ni tip :
_ T ch c bc n ch n trm, n cp khng xa u chu . Chu khng trng gng thng
Mzini vng ny l mt thng u trm ui cp, mi 24 tui hai ln ngi t. M n, ta cng
quen. B ta bun ru v con ri mt. Cha n tht vng cng b sang Thu S. Ta bit n t khi n
hy cn nh. Thng Mzini lc u cng lu lng nh chu, ri mi ngy mt h n thm. Nu
chu khng nghe b th sau ny cha m chu cng s phi chu mt s phn nh cha m thng
Mzini, ch chng khng !
Pherucsi ng im. Thc ra n cng l mt a tr cng c cht lng tm, ch phi ci tnh bng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
bnh v kh bo.
Thy Pherucsi ng im b c li ni :
_ Chu i, chu khng c mt cu g hi hn ? Chu th trng k thn hnh b xem c cn sng
c bao lu na ? Chu khng nn nhn tm lm cho ngi sinh ra m chu qu gi yu,suy
nhc, ang nm k ming l, cn phi au lng, cn phi ri l ! Ngy cn b sao chu yu b, qu
b th ? n by gi b gi yu khng i li c l lc cn c chu an i th chu li...
Nghe n y Pherucsi cm ng qu toan chy li vi b, bng c ting st sot ngoi vn, n
dng li lng tai.
Tri ma nng ht.
Ca vn li c ting ng, ln ny b c nghe thy, git mnh hi chu :
Pherucsi ni kh :
_ Tha b, ma !
B c lau nc mt ni tip :
_ Chu hy ha vi b : t nay v sau, chu s khng lm cho b phi au lng na !
Bng ca vn li c ting kt ! B c xm ngt ku :
_ Chu ra xem. Khng phi tri ma...
Song b li bo :
_ Nhng thi, chu c ng y.
Ri b cm tay Pherucsi ko li cnh b.
C hai b chu u nn th. Ch thy ting ma o o.
Mt lt sau, hai b chu u pht run ln v c ting ngi i gian bn cnh.
Pherucsi ct ging run run hi :
_ Ai y ?
Khng ting tr li.
Pherucsi mt ti mt, hi dn :
_ Ai y ? Ai y ?
Va hi xong, th hai b chu u r ln mt ting : C hai ngi n ng nhy vo trong bung !
Mt ngi sn li, mt tay nm cht ly Pherucsi , mt tay bt ming n ; cn ngi kia th chy li
bp c b gi.
Ngi th nht ni :
_ Mun sng th im mm !
Ngi th hai gi dao v ku :
_ Sut !
C hai ngi u eo mt n en, ngi th nht hi kh Pherucsi :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Tin bc b my u ?
Pherucsi , hai hm rng lp cp tha :
_ ng kia....trong t.
Ngi kia bo :
_ My theo tao !
Ri li n li trc t gii n xung t,ly hai chn kp ly c , cn mt tay cm n lng, mt tay
cy t.
V vt xong, chng da hai b chu nu ku cu, chng s ln li "sa" c hai.
Cht c ting ngi i v ht ngoi ng ci. Tn trm th hai vung mt ra ngoi mnh qu lm
ri mt n.
B lo ku to :
_ Mzini !
Tn trm tht ln :
_ khn nn ! Khng th my c !
Ni xong, gi dao thng cnh m b lo !
ng thi, Pherucsi chy m chong ly b chn mi dao.
Hai tn trm p tt n tu thot, Pherucsi b b ra v tht xung t, hai chn qu, u gc vo
lng b.
B lo hon hn gi chu :
_ Pherucsi i !
Chu p :
_ B i !
_ Chng i c ri ch !
_ Vng .
_ Chng khng git b.
_ Vng.
_ Chng khng git b.
_ Khng...b thot nn. Chng ch ly tin thi. Nhng cha chu mang gn ht s tin i ct hng,
ch cn g !
B c th mt hi di nh trt mt gnh nng.
Pherucsi vn qu v m ly b, th hn hn ni :
_ B i ! B yu qu ca chu i ! B vn yu chu ch ? ...Th m, chu c lm phin lng b...
_ Khng, chu ng ni th, b khng ngh n chuyn y na, b qun c ri, b yu chu b v
cng !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Bng ging run run, cu b gng sc ni tip :

_ Chu c lm phin lng b, nhng...bao gi chu cng yu b trn tt c mi ngi. B c tha th
cho chu khng? Tha cho chu, b !
_ , b tha li cho chu. B ht lng tha li cho chu. Chu cha tin ? Chu yu du ca b i !
Chu hy ng dy. B khng mng chu na u ! Chu gii lm ! i thp n i... C ln ! ng
dy, Pherucsi i !
Cu b p, ging yu dn :
_ Cm n b. By gi chu yn lng lm. B i ! B c nh chu b khng ? B khng bao gi qun
chu Pherucsi ca b ch ?
Thy chu ni vy, b c tht kinh v vai chu gi :
_ Pherucsi i !
V ci xung nhn mt chu.
Cu b ni th tho trong hi th :
_ B nh chu nh ! Chu nh b hn m chu...cha chu...em Luygina...Ly b...b i !
B c kinh ngc lay u chu v ku :
_ Pherucsi i ! Chu lm sao th ? Tri i ! Khng bit lm sao chu ti li th ny ? Ti nghip
chu ti ! Ai cu chu ti vi... Tnh dy, chu i !
Nhng Pherucsi khng tr li. Cu b anh hng y, b li dao m sut lng, mu ra lnh lng
va th hi cui cng, trong lng rt sung sng v cu b thot cht !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
42.- Ch ph n trong pht him ngho
Th by , ngy 18
Bnh tnh "ch ph n" my hm nay c phn trm trng. Thy gio bo chng ti li thm. Garn,
rtxi v ti, ba ngi r nhau i. Chng ti c hi th cu qu phi Nbix, qu nhin cu chi t
mt cch lnh m. C n anh Vtini cng thoi thc na, c l anh s n y, vi s giy bn b
qun o mi ca anh chng ?
Tan hc chiu, chng ti i thm anh Antni tc "ch ph n" m chng ti thng gi a. Tri
ma nh trt ! Garn ng dng gia ph, lc my ng xu trong ti bo chng ti :
_ Cc anh nh mua g cho Antni ?
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
rtxi v ti lin b thm tin mua c 3 qu cam ln. Chng ti leo cu thang n "rm thng".
n ca nh anh Antni, rtxi lin tho bi tinh b ti. Ti hi anh:
_ Sao li tho ra?
Anh p :
_ Ct m ay, vo ngi khng, c l tin hn.
Chng ti g ca, cha anh Antni ra m, ngi cao ln, nt mt y v lo lng bun ru.
ng hi:
_ Cc cu l ai?
Garn p :
_ Chng ti l bn cng lp vi anh Antni, chng ti li thm v biu anh my qu cam.
ng ph n lc u p :
_ Ti nghip cho em! Khng chc em cn n c qu ca cc cu cho na khng !
Ni xong, ng ly tay o gt nc mt ri dn chng ti vo ch anh Antni nm. M anh ang qu
v gc u bn cnh ging khng bit chng ti vo.
Trn tng treo my ci bn chi , mt ci cuc v mt ci sng sng vi.. gc nh c ci thng
st v my ci bay.
Anh Antni sao m cm v xanh th ? Anh nm v th kh kh. hai chn anh di ci o
ngoi ca cha anh hy cn loang l nhng vt vi.
Ngy thng bn ti xinh th, vui th, by gi nom khc hn i, bit n bao gi anh mi li c tr
"nhn mm th" vi chng ti ?
Garn t mt qu cam bn gi, cnh mt Antni . Ngi thy hi, anh quay li cm qu cam ri li
b ri xung v nhn Garn khng chp mt.
Garn ln ting :
_ Ti l Garn y ! Anh c nhn ra khng ?
Mt n ci nht nht thong qua trn ming, bnh nhn c a tay ra, Garn ly v a ln
ming hn ri ni :
_ Anh Antni i ! C ln ! Anh . Mai kia anh khi, anh li i hc vi chng ti. Thy gio s cho
anh ngi cnh ti. Anh c bng lng khng ?
Cu "ph n" khng ni g.
M cu bng dng nc n khc :
_ Antni i !Nu con c mnh h no th m cng khng sng c !
ng chng gt i ni :
_ Thi, im i ! Khc mi ti n phi in mt.
Ri ng quay li bo chng ti :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Cm n cc cu. Xin cc cu hy tr v nh, y bun lm !

Antni li nhm nghin i mt li nh ngi sp cht .
Garn ni :
_ Tha ng, c vic g ti xin lm gip .
ng p :
_ Cm n cc cu c lng qu ho... Chng ti khng c vic g c.
Ni xong, ng a chng ti ra ca. Nhng xung n lng chng cu thang chng ti nghe c ting
gi !
_ Anh Garn, anh Garn i !
Chng ti vi ln ln.
ng ph hi mng, chy ra bo :
_ Cu Garn ! Chu va gi cu. ba hm nay chu khng ni nng g, th m va ri chu gi
c cu hai ln : Thc l mt triu chng hay !
Anh Garn lin bo chng ti :
_ Cc anh v trc. Ti li .
Ni xong, anh theo ng ph vo nh.
Ra v, thy mt anh rtxi r l, ti hi :
_ Anh thng Antni lm, phi khng ? ...Anh y ni c , tt s khi.
rtxi p :
_ Ti cng tin th, nn khng ngh n Antni...Ti ang ngh n anh Garn, anh n vi bu
vi bn nh th thc ch tnh, ai trng thy cng phi em lng qu mn.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG T
43.- Vin dc anh
Th ba, ngy mng 4
Sng qua cm nc xong, ti theo m ti li vin dc anh (1) nh b Gim c trng nom gip
em gi anh Prctxi. Ti cha c vo vin dc anh ln no hm nay n y, ti ly lm thch
lm.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Vin ny c ti 200 tr em va con trai con gi. Chng ti n gp gi n ca cc em b. Hai ci bn

di by gia phng, hai bn mp bn u c nhng l trn, mi l ng mt chic bt g mu nu
y cm v u, cnh t ci tha thic con.
Lc chng ti bc vo, thy hai ba em b ng v c nm xoi ra t cho n lc c gio n dy.
Nhiu em va vo bn ngoi thy cm tng phn ca mnh cm lun tha xc n, nhng c gio vi
ku : "vo na i!" chng lin b tha, ko nhau vo bn trong.
Chng bt u n. Cnh tng vui mt lm sao! Em ny n bng hai tha em kia n bc ; nhiu em
nht tng ht u b ti, tri li cng c em gi u vo u khn n, ly tay nghin nt vt i. Ch
ny mt em mi nhn rui bay qun c n, ch kia, my em va n va ho : cm bn ra bn nh ma.
Ngi ta s bo l mt ci chung g! nhng d sao, hai dy di gm nhng tr em dung mo
hng ho vi nhng m tc buc di mu sc s by ra mt bc ho linh ng v vui mt v
cng!
Mt c gio hi :
_ cc em bit : cy la mc u ?
Chng ng thanh p nh ging c sch:
_ La - mc - trong - rung
Ti on cu ny c l trong mt bi tp c.
C gio li bo :
_ Gi tay ln !
Tc th mt lot cnh tay xinh nh vi nhng cnh tay hng, trng nh nhng con bm bm gi
ln.
n xong n gi chi. Cc em u chy li ly ginh n treo tng v xch ra vn. Chng tn
mc mi em mt ni ly thc n trong ginh nh bnh ty, ko, ph mt, trng luc, luc, i
g ra n tic na.
Trong nhy mt, mt vn rc y nhng mnh bnh chng khc chi ngi ta vi mi nh
chim. Chng n bng nhiu kiu l lng gm , nhm, la lim, mt mt nh nhng ging th, chut v
mo. Ba bn em ly que chi chic trng luc nh tm ca bn trong, chng lm ri n na chic
xung t xong li ci xung kim tng ming mt nh tm ht ngc, chng st t no.
Em no c mn g ngon hoc l th hng chc em khc n quy qun chung quanh, ra v thm
thung. Mt cu b c chic bnh ngt, bn n xin, cu ch gi tay dnh ng cho mt. M ti ra
gia vn, xoa u em ny ri li vut ve em kia. Cc em khc ua nhau chy li vy ly m ti, em
no cng ngng mt ln chc m ti hn. Mt cu cho m ti mi cam cn gi, cu th nh cho ci
v bnh, c th ba biu m ti mt chic l cy.
Trong sn, lc y ht ch ny n ch kia c chuyn, c gio phi chy i chy li x kin. Mt
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
c b chu ln khc v khng tho c nt khn mi xoa. My c na tranh nhau hai ht to, co cu
nhau ri ku khc rm r. Mt c b tro ln gh ng, b gh khng sao y ra c, khc ht ln !
Lc sp v, m ti m ba , bn em b vo lng, tc th cc em bn pha, ming cn dnh ko hoc
nht nht nc cam, ko li mun c m ti b nh cc em kia ; ri em ny nm ly m ti
xem nhn, em kia ko dy xem ng h, em khc nhy ln vi bm tc m ti.
Cc c gio bo m ti :
_ B phi , ko chng lm hng o b.
Nhng m ti khng ly iu y lm quan trng, c a vi chng v vut ve chng nhue thng.
Lc chng ti cho b Gim c v cc c gio ra v, c bn du chy li, tranh nhau n trc,
tm ly m ti v ng thanh ku :
_ Ly b ! (Cm n b)
Sau cng chng ti c ra thot. Cc em nh cn xt mi vo hng ro st nhn theo. Chng th
tay ra ngoi vy cho:
_ Cm n b ! Mai b li n chi nh !
Qua bc giu do nhng bn tay m ra tua ta nh nhng o hoa hng, m ti bt tay sut lt . Ra
ngoi ph, m ti rm rm nc mt, c nh by tr va thm, nhng trong lng thy sung sng
nh i xem mt m hi v v bn tai vn cn vng nghe thy ting riu ru :
_ Mai b li n chi nh ! Cm n b !
*************************
(1) Vin dc anh: ni nui dng tr em m ci.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG T
44.- Thy hc c ca cha ti
Th ba, ngy 11
Hm kia, cm tra xong, cha ti ang xem nht bo bng ku ln mt ting ngc nhin ri bo
chng ti:
_ Ta c tng c mt hn 20 nm nay ri C Crxetti l c gio khai tm cho ta ngy xa hin
cn sng v ng 80 tui. Ta va xem bo thy tin c c thng "danh d bi tinh" v c tn
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
tm vi chc v trn 60 nm. C mi v hu c 2 nm nay. C thnh Cnv cch y mt

gi xe la, tc l qu bc lm vn nh ta ngy xa y.
Cha ti ni tip :
_ Enric i ! Mai ta s i thm c.
Ri c bui chiu hm y, cha ti ch ni n chuyn c gio Crxetti. Ci tn ca thy hc "v
lng" lm sng li trong k c ca cha ti bit bao nhiu l k nim v thu thiu thi, k nim
ca cc bn c v nht l k nim ca b c thn sinh ra cha ti.
Cha ti k li rng:
_ Hnh nh c gio ng tn knh y vn cn in trong c ta. Khi ta hc c 40 tui. C ngi nh
nhn, lng hi g, mt sng, khng ru, tnh hn hu v thng yu hc tr nh con. Sinh trng
mt nh nng. C chu bao nhiu ni thiu thn v tn bao nhiu cng phu mi thnh c
mt v gio vin. Cha m ta rt yu mn c v i c nh mt ngi bn thn trong nh. Khng hiu
sao qu Trin c li v ngh Cnv? Gp ta, chc chn c qun ri, nhng khng ngi, ta cn
nh v nhn c c 40 nm ! 40 nm qua ri ! Chng tht !... Mai ta s i thm c.
Hm sau, 9 gi, chng ti ra ga Xuxa. Cnh xun nh v. Chng ti qua nhng cnh ng
xanh, tt v nhng b giu ng hoa , mi thm ngo ngt. Cha ti c v khoan khi, va ngm
cnh, va ni vi ti:
_ Ngoi cha ta th c gio Crxetti l ngi yu ta hn ht v lm n cho ta nhiu nht. Ta khng
bao gi qun c nhng li c khuyn v c n nhng cu c qu, mc du nhng cu y c khi
lm cho ta tr v phi pht khc. Ta hy cn nhn r nhng lc c vo lp, c ta gy mt gc, treo
o ln mc ri ngi vo bn: hm no cng nh hm no chng sai. C l ngi im m, cn thn,
chu kh v ht lng... bui no c cng dy y v cn thn nh bui ban u.
Ta cn nh nhng lc c gi ta :
_ Bttin ! Ngn tay tr qup vo qun bt kia m !
Xung ga Cnv, chng ti tm nh bc lm vn c nhng ch c ngi v nh. Ch ta c ci
ca hng nh trong ng. Lc chng ti n th ch ang bn trng con. Gp ch c, ch mng r qu
k chuyn rng chng ch sang thnh Ginva lm th ba nm nay cng sp v v a con gi u
lng b bnh cm ic ang cho hc ti trng Cm ic Trin. Sau cng ch ch gip nh c gio
Crxetti m lng ny khng mt ai khng bit.
Chng ti theo mt con ng g gh, hai bn giu hoa ng n, n nh c.
Cha ti khng ni chuyn na v mi ngm ngh nhng truyn ngy xa ; thnh thong ti li thy
cha ti mm ci hoc lc u th di.
Thnh lnh, cha ti ng dng li ni:
_ Kia ri ! ch th l c ri ! May qu !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Qu nhin ng xa, mt c gi lng cng, ru bc, u i m n, tay chng gy trc, ang thng
thnh i v pha chng ti.
Cha ti bc ro v nhc li:
_ Chnh c !
Khi chng ti n gn c th ng dng li. C cng khng bc na v ngng nhn cha ti. Cha ti
ct m hi:
_ Xin c tha li, c phi c l c gio Crxetti khng?
C gi p:
_ Sao ngi li bit ti? Vng, chnh ti l Crxetti.
Cha ti cm tay c v ni:
_ Vy xin c cho php hc tr c bt tay c. Ti Trin v thm c.
_ Ti hn hnh qu! Vy ng hc ti vo hi no ? Xin li ng, ng cho ti bit tn.
Cha ti xng danh v ni hc c nm y nm n. C ci u ngh v nhc i nhc li tn cha ti
n 3, 4 ln. Bng c sc nh ra, ngng ln hi :
_ Anbert Bottini c phi l con c k s Bttini ph La Cxlata khng?
Cha ti gi hai tay ra, ni :
_ Tha c, phi y !
_ Qu ho qu !
C va ni va m ly cha ti. Xong c ni tip :
_ Mi ng v nh ti chi.
Chng ti theo c v nh. Mt lt sau, chng ti n mt ci vn rng, trong c ngi nh hai gian.
C m ca gian u mi chng ti vo mt ci bung chung quanh qut vi trng. Gc phng k
mt ci sp trn c ci mn bc vi k xanh v trng, bn cnh l ci bn giy c ngn cha sch,
gia k ci bn con v 4 ci gh ta, trn tng treo mt tm bn c : l tt c c trong
phng.
Chng ti ngi. Cha ti v c gio nhn nhau mt lc, khng ni g.
Trong phng, nn lt gch vung, mt tri ri vo nh mt ci bn c ln. C m m nhn xung
ngh ngi ri hnh nh sc nh ra, c ni to:
_ Anbert ! Thi ! Ti nh ra ri ! B c thn sinh ra ng l ngi t t lm. Nm u ng ngi bn
nht bn tri, cnh ca s.
C ngh mt lc nh lc li nhng k c nm xa, xong c li ni:
_ Ngy xa ng l mt cu b lanh li lm ! Nm th nh, ng b chng yt hu sut nguy, sau c
lnh mnh, b c li a ng ra trng, ngi trng hy cn cm gy v u trm mt ci khn
vung to tng. T by n nay, 40 nm ri, phi khng ? ... Nay ng li c lng tt n thm
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
thy c thc l qu ho ! My nm trc cng c nhiu hc tr c n thm ti, k l Linh mc,

ngi lm i t v nhiu ngi na u c a v kh c.
C gio nhn hi cha ti nay lm ngh nghip g, cha ti p xong, c vui v ni to :
_ Mt chc nghip t do (Theo bi "Ch h con" ng Anbert l k gi) c ch cho quc dn ! Ti
rt vui lng.
Xong c bi ngi ni:
_ n gn mt nm nay, ti khng c tip ai c. C l ng l ngi khch cui cng ca ti,
ng .
Cha ti vi ni :
_ C ng ni th. Trng c cn kho mnh nhiu.
Gio s gi bn tay cho cha ti xem v ni :
_ ng khng trng thy tay ti run ? l mt triu chng d... Ti b chng ny ba nm, khi
ti cn ang dy hc. Trc ti tng khng can g, sau bnh y mt ngy mt tng lm cho tay ti
khng th vit c na. Ti phi xin ngh. Sau 60 nm vui trong ci hc, bng dng phi t bit
nh trng t bit hc tr v c cng vic, lng ti khng khi au n ngm ngi. Sau bui hc
cui cng, tt c hc tr theo v nh ti v n mng. Tuy nhin ti vn thy bun, v ti ngh th l
ci i ca ti tn. Nm ngoi b gio nh ti t th, k n a con mt cng qua i. Hin gi
ti ch cn hai a chu gi thi. Rung, vn khng c, ti sng vi mt s lng hu tr vi trm
lira, tn tin cng . Ngi khng thy ngy di qu. Ci th tiu khin c nht ca ti l ci th
xem sch c, c hc bo v cc pho sch truyn m ngi ta biu ti. ng kia... (C tr vo ngn
sch trn bn) ...ng kia xp tt c nhng k nim, nhng qu kh ca i. Ngoi nhng tp y
ra, ti khng cn c g l ca bu trn i ny na.
Ngh mt lc, bng c vui v bo cha ti :
_ ng Anbert i ! ng c mun ti em li cho ng mt s ngc nhin khng?
Ni xong, c chy li bn vit, m ngn ko ra, trong c v s nhng buc giy bn ngoi nh ghi
cn thn.
C bi tm mt lc ly mt buc tho ra tr vi t ri rt mt mnh giy c ra cho cha ti. l mt
"bi lun" ca cha ti lm bn mi nm nay.
Trn u, ti thy my ging ch ny:
"Anbert Th hai, ngy 3 thng 4 nm 1838
Lun
...."
Nhn ngay ra nt ch nguch ngoc hi cn nh, cha ti cm c v mm ci. ang xem, cha ti
bng dn dn nc mt. Ti hi ti sao th cha ti m cht ti vo lng v bo:
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Con i ! Con hy xem trang ny. Con nhn k nhng ch L v T m chnh tay b ni con dm
li cho ngay ngn, dng cui cng, hon ton do tay b vit v thu y b tp vit ging ch ta
mi khi ta mt hay bun ng khng lm ht bi th b li lm nt cho ta. M ta thc thng ta v
cng !
Ni xong, cha ti knh cn nng trang giy ln ming hn.
C gio tr vo cc buc giy cn li ni:
_ l nhng cun s tay ca ti. Mi nm ti ly mt bi ca mi ngi hc tr ct i, xp th t
v nh s. i khi tr ra xem li : ch ny mt cu, ch kia mt cu th mun iu li hin hin ra
trong c ti v ta h nh sng li cuc i d vng.
ng Anbert i ! T ngy ti i dy n gi, k bit bao nhiu hc tr ! Nhm mt li, ti nhn thy
mt m u xanh ca trm nghn a tr, lp n k tip lp kia. Trong s y, bit u li khng c
k thnh ra ngi thin c ri ! Ti nh dai nht l nhng hc tr tt nht v nhng hc tr xu nht,
nhng ngi lm cho ti vui lng v nhng ngi lm cho ti bun bc. Nhng ti by gi
cng nh ngi sang bn kia th gii ri, ti yu tt c, ai cng nh ai.
Cha ti mm ci hi c:
_ Cn ti, ngy xa c nghch lm khng? Tha c !
_ V phn ng ! Khng, ngy y tuy c nh tui, nhng ng t ra mt a tr ng n v c
nt. Ti cn nh b c nh l ngi rt hin hu v yu du ng v cng... Th no? ng b c cng
vic v thm mt nh gio thanh bn, tui tc ?
_ Tha c nhc n m ti, ti li nh n bui hc u tin ca ti. M ti dn ti n trng. Hm
y l ln th nht m m ti phi di ti trong hai ting ng h v giao ti trong tay ngi l. i
vi m ti, vic i hc coi nh mt vic ra i, mt bc u trong nhng k ly bit lin tip nhau
sau ny khng th trnh c v s lm cho m ti thng nh. X hi s li ko con b ra v khng
bao gi gi li nguyn vn. V th, m ti rt cm ng, ku xin vi thy thy chm ch cho. Ra
v, m ti cn nhn qua khe ca, mm ci vi ti, hai mt long lanh git l. C ra hiu cho m ti v
v c bo m ti c yn tm. Ci nt mt khoan t y,ci c ch ho nh y, ci cm tnh thn i y
ghi su vo trong ci lng, khin ti khng bao gi qun c. Ngy nay, chnh v mi k nim
y m ti phi di Trin li y tha vi c, sau mt k xa cch hn 40 nm tri, rng :"Cm n
thy dy d con !"
C khng ni g ch ly bn tay run vut ve u ti v trn ti.
Trong khi y, cha ti a mt nhn bn bc tng trn, chic ging g tp, mt ming bnh ty
cnh chai du b ca s, ri c v ngh ngi .
_ Sau 60 nm tn tu vi ngh, phi chng l tt c nhng phn thng ca thy ?
Gp ngi c, xem chng c hi lng lm. C ni chuyn v gia nh chng ti, v cc c gio ng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
thi v nhng bn hc ca cha ti.

Cha ti ngt chuyn v n cn mi c ra thnh ph Cnv xi cm hiu vi chng ti:
C p :
_ Cm n ng, ti khng i c.
Cha ti lin cm ly hai tay c mi tha thit. C ni :
_ Tay ti run th ny, n lm sao c. Nh th s l ci ti cho ti v cho c mi ngi na.
Cha ti ni:
_ Tha thy, lc n, con s hu thy, khng ngi.
C bt c d phi nhn li, va ng ca va ni:
_ ng Anbert i ! Hm nay thc l mt ngy vui v cho ti ! Ti qu quyt vi ng rng ti s ghi
nh mi cho n khi ti khng cn sng na.
Cha ti dt c gio theo ng c tr ra.
n hng cm th va ng 12 gi. Chng ti vo bn.
C gio ngi gia cha ti v ti. Tic n bt u. C gio tay run li b xc ng nn khng th
ly c n. Cha ti ct tht, ct bnh, v ly mui b vo a cho c. Ung rc, c phi dng c
hai tay cm cc m vn cn run, lm cho ru xung o gi l. Cha ti ng dy cm khn chc
lau, c gt ra, bo:
_ Khng c. Ti king...
Ri c ci v c mt cu di bng ting La Tinh.
Cui ba, c nng cc, trnh trng ni :
_ ng Anbert thn qu ca ti i ! Ti ung cc ny chc cho ng cho cc chu c mnh gii
v tng nim c nh !
Cha ti lin bt tay c v ni :
_ Tha thy, cm n thy, con cng xin chc thy c trng th.
cui phng, ch tim v ngi nh xm xt ng nhn, hnh nh h ly lm sung sng thy v
gio s thn yu ca h c u i.
Hai gi, chng ta ra ga. C gio t mun tin chn. Cha ti li khoc tay c, cn ti th dt tay c
v vc gy cho c. Nhng khch qua ng u ng li trng v y ai cng bit c v knh c
nh cha.
Qua mt ng kia, nghe c ting tr con nh vn v c sch.
C ng li, nt mt ru ru, bo cha ti :
_ ng Anbert i ! Ti bun qu ! Nghe ting tr hc, ti li nh n trng c , ni 60 nm rng,
ti quen bn th m nhc bng ting tr th y... Than i ! By gi ti khng c gia nh, ti
khng c hc tr na !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Cha ti p :
_ Tha thy, xin li thy, c l thy lm ri ! Thy cn c bit bao nhiu l hc tr hin ri rc
trong ci i ny ! Chng vn nh ti thy cng nh con khng bao gi qun c thy.
C gi bun ru ni :
_ Khng, khng. Ti khng c trng hc na. Ti khng c hc tr na. M khng c hc tr th
ti khng c ci th sng i !
_ Thy ng ni th. Gio trch ca thy m thm khp ni. Thy hy sinh i thy mt cch
rt cao thng.
C gio khng ni g, gc u vo vai cha ti. Khi chng ti n ga th xe la sp chy. Cha ti vi
vng hn c v ni :
_ Thi ! Cho thy li, con v.
C nm tay cha ti p vo ngc c, dn dn nc mt ni :
_ Thy cho con v cm n con.
Trc khi ln xe, cha ti ly ci gy trc ca c a ci gy cn bc c khc tn tt ca cha ti
cho c v ni :
_ Xin thy gi ly ci gy ny gi l cht k nim ca ngi hc tr c.
C khng chu nhn, nhng cha ti nhy ln xe v quay ra ni :
_ Knh thy li.
C p :
_ Con i i ng thn trng nh ! Ta cu tri ph h cho con c lng qu ho i vi thy c.
Cha ti cm ng. Cho c ln na.
_ Thi ! Ly thy ! Con mong li c ngy c gp thy !
Xe chuyn bnh chng ti trng thy c lc u nh c bo :
_ Thy tr ta, c l khng bao gi gp nhau na !
Cha ti thy vy lin ni thm :
_ Xin thy ng ngi, thy tr ta cn nhiu dp gp nhau.
Xe chy, c gi bn tay run ln cho v tr li.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG T
45.- K dng bnh
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Th nm, ngy 20
No ai bit trc c rng sau cuc l hnh vui v k trn, bng dng ti b cm gi trong nh
mt mi hm khng trng thy tri t chi c. Toi va b bnh thot cht ! M ti tht vng,
bng mt khc, cha ti nhn ti c v xt thng, cc em ti khng dm ni to. Thy thuc ngi lun
bn cnh ti ni nhng cu g ti khng nh. Ti thc ch cn vic vnh quyt mi ngi.
Ba, bn hm qua, ti khng nh r, ch bit ti qua mt gic mng ti tm v ln xn.
Hnh nh c gio lp ng u c n cnh ging ti, tay cm mi soa che ming, nn ho. Ti li
nh lng mng rng thy gio ti ci xung hn ti, ru m vo c vo m. Ti li trng thy
nhn nh nh trong m sng m :no u ca anh Crtxi, no tc vn ca anh rtxi, no
b o thm ca cu hc tr x Calabrya. Sau cng, anh Garn em cho ti mt qu qut cn c l
ri anh trn thng v m anh nh cng m nng. Nh ng mt gic i di, hm nay ti tnh
thc v bit rng ti thot nguy v ti thy cha m ti ti ci, em Xilvya ca ht vang nh.
Hm nay ti kh nhiu ! Ch "ph n" va n thm ti. Ch lm ti bt ra ting ci th nht
bng ci "mm th" ca ch nhn ra ! Anh Cretti cng n, anh Garphi cng n. Hm qua, anh
Prctxi li thm gp lc ti ng, anh s hn tay ti ri lui ra. Lc dy ti thy vt than en in vo
tay o, ti rt ly lm sung sng v bit ngay l Prctxi n thm ti.
Trong khong c mi hm m cy l xanh tt khc thng ! Cha ti b ti ra ca s, nhn thy
tr con cp sch i hc, ti thm qu !
Trong my hm na, ti cng s c i hc, s c trng thy thy ti, bn ti, lp ti, gh ti,
thy vng v thy ph. Ti s bit nhng s xy ra trong khi ti m. Ti s li c cm n
sch, v b x by lu. Ngh hc mi c mi hm m ti tng tng nh l mt nm cha c
trng thy nh trng.
Thng hi cho m ti, lo lng qu sinh ra xanh xao gy yu ! Thng hi cho cha ti ra vo mt
nhc ! Cm lng cho chng bn nh v n thm ti ! Ti li ngh n ngy phi "chia tay" cc
bn m ti bun. Chng ti cn c xum hp cng nhau mt nm na. Sang nm, hc ht bc,
nhiu bn nh Garn, Prctxi v Cretti s thi hc. Th l anh em phi xa nhau. Ti c ci tng
tng : mt ngy kia ri m ti li b au, c l anh em s khng bit m n thm ti.
Thit thi thay nhng khi phi "xa cch" cc bn thn yu !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
THNG T
46.- Bn ta l th
Th hai, ngy 24
Enric i ! Nh th sao li gi l "xa cch" ? "Xa cch" hay khng l nh lng con. Sau khi tt
nghip lp bn con s ln trng Trung hc (1) Bn con nhiu ngi s ra lm th, nhng cc con s
cng mt tnh vi nhau trong nhiu nm na, nh th sao li khng c dp gp nhau ? Khi con ln
trng tiu hc ri, nhng ngy ngh, con s tm bn con trong ca hng hay xng th, con s ly
lm th v trng thy bn hc con ra ngi ln, lm c vic. i li vi bn lun, con s hc
thm c nhiu iu b ch v ngh thut, v x hi cng nhn, v x s ca con m ngoi bn con
ra khng ai c th ch dn cho con hn c. Con nn nh rng lc b, con khng c tnh thn i vi
bn ng hc th khi ln ln con s kh lng tm c nhng bn ging th ngoi lp con hc ngy
xa. Nh th, con s ch sng trong mt giai cp x hi cng nh mt ngi ch chuyn c mt
quyn sch, nh th, i con s bun t, kin vn s hp hi. Con nn gi tnh hu i vi cc bn con
ngay t by gi th sau ny d c k bc ngi nam, tm tnh y s khng v th m phai nht. Con
phi bit rng : ngi thng lu v nh s quan m th thuyn v nh binh lnh. Trong x hi cng
nh trong qun gia, ngi lnh cng ng qu trng nh ng quan v cc gi tr con ngi l vic
lm ch khng hi lng bng : ti nng ch khng phi giai cp. Con phi bit yu mn v
qu trng nhng con th thuyn tc l nhng con binh lnh trong o qun "cn lao" ! Con phi tn
knh chng v cha m chng chu bao nhiu ni kh nhc bao nhiu s hy sinh. Con hy yu
Garn, Cretti, Prctxi v cu ph n v trong lng ngc th thuyn ca chng n nhng tri
tim vng. Con phi th rng sau ny d s phn c i thay, con phi gi vng mi tnh hu i thu
anh nin. V 40 nm sau, nu con qua mt ga xe la kia li gp bn c, nh Garn chng hn, trong
b o nh en ca ngi ti x, th c du lc y con l mt v thng th, cha chc rng con s nhy
ln tu hn bn khng e l g.
Cha con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG T
47.- B m anh GARN
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Th su, ngy 28
Ti khi hn v i hc c. Sng qua ti va ra trng th c ngay mt tin bun. hn tun

l nay, anh Garn khng i hc, v m anh m nng. M anh mt hm th t. Hc tr vo lp
ng, thy gio bo chng ti :
_ Ci tai ho to ln nht i ca mt a tr, va mi xy ra cho anh Garn : anh mt m. Ngy
mai, Garn s i hc, vy thy khuyn cc con nn knh trng s kh thng ca Garn. Khi
Garn n trng, cc con nn hi han mt cch n cn, nht l phi ng n, ng ci, ng ni
chi. Th mi gi l ngi bit l.
Sng nay, chng ti vo hc c mt lc th qu nhin, anh Garn n. Thy anh xanh xao, mt
, chn bc khng vng, ti thng tm qu. Anh trng nh ngi m mi dy, nhiu ngi
khng nhn ra, anh n mc ton thm, ai trng thy th cng ng lng...
n cng trng, nhn thy ch m anh ng n anh mi khi, vo trong lp, trng thy ci bn m
mi y m anh ci xung dn d anh trc khi lm bi thi, anh li nc n khc.
C lp im lng nh t.
ng Perbni ko tay, m anh vo lng v bo anh :
_ Con i ! C khc, khc i, nhng con phi c can m mi c. M con tuy khng c trn i
ny na, nhng m con vn trng thy con, vn sng bn mnh con v mt ngy kia, con s li trng
thy m con v con c mt tm hn t t v thnh thc nh m con. Can m ln con !
Ni xong, thy theo anh v gh, cnh ch ti. Anh m sch ra, trng ngay bi c bc v "ngi m
dt con" anh li gc u xung bn, m thm khc...
Thy gio ra hiu cho chng ti mc anh, bui hc bt u..
Ti mun an i anh mt vi cu, nhng khng bit ni th no, ti lin v vai anh v ni nh :
_ Anh Garn i ! ng khc na !
Anh khng tr li v cng khng ngng u ln, ch a tay nm cht ly tay ti.
Lc tan hc, khng ai dm ni chuyn vi cu b ng thng y, mi ngi u ln quanh cu im
lng v knh cn. Trng thy m ti ca trng, ti chy ra m ly m ti th m ti gt ti ra. Ti
cha hiu ti sao th thy anh Garn nhn ti bng i mt ru ru, hnh nh mun bo ti :
_ Anh cng v vi m anh. Cn ti, t nay phi thui thi mt mnh ! Anh cn m ! Ti mt m !
Lc ti mi hiu ti sao m ti li gt ti ra v ti i mt mnh khng m ti dt tay na.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
THNG T
48.- Lng ngha hip
(Truyn c hng thng)
Tra nay, thy gio dn chng ti ra dinh ng qun trng d l gn "Cng dn gi tr bi

tinh" cho mt cu b cu bn thot cht ui sng P.
Mt l c tam ti ln bay pht phi bao ln cng th.
Chng ti vo sn, trong y c ng ngi. Trong cng ti trng thy mt ci bn k gia ph
thm , ng sau c mt dy gh bnh thip vng l ch ng Qun trng v cc ng hi vin ngi.
Ngoi sn, mt bn l ton lnh ng bng sng, mt bn l phng nhc. Hc tr v thy gio cc
trng u c mt. Ngoi ra li c mt s ng cc b, cc ng, cc s quan, nhng dn qu v tr
con ng quy qun ta h nh trong mt rp ht ln vy.
Bng dng c ting v tay ni ran t ngoi ca vo trong sn. Ti king chn ln xem thy mi
ngi git ra nhng li cho mt ngi n b v mt ngi n ng dt tay mt cu b tin vo.
Cu b y l ngi cu bn.
Ngi n ng kia l cha cu, lm th n, n mc nh ngy Tt ; ngi n b m cu, ngi nh
nhn vn o chng thm ; cn cu b, da trng tc vng, mc o mu tro.
Trng thy ng ngi v nghe ting v tay rm rp c ba u bi ri, khng bc c na v
khng dm nhn ai. Mt vin tha pht li (1) phi chy n dn vo. Cha m cu ng nghim
chnh mt nhn vo bn. Cu b ng cnh, m cm tay.
Bng c ting h ln :
_ Nghim !
Hai hng lnh va ng chnh t th ng Qun trng ngang lng tht di tam ti, i vo, c nhiu
quan chc khc theo sau. Ngi ng trc bn, cc qun tu tng theo ngi th ng hai bn.
Phng nhc c ht bi, ng Qun trng ra hiu, mi ngi im lng.
Ngi bt u ni. on u ti khng nghe r, nhng on l ngi k li vic lm ca cu b.
Dn dn ngi ct cao ging, nhng ngi ngoi sn u nghe r, ngi ni :
...ng trn b, trng thy bn nhp nh theo sng, sp lm mi cho Thu thn, cu vi vt qun o
chy xung. Ngi ta ku :"Su y ! Xung th cht !". Cu khng tr li. Ngi ta gi cu li, cu
y mi ngi ra. Ngi ta gi git li, cu nhy xung nc ri. Sng to sng c, nguy him v
cng ! Ngi ln trng thy cng phi sn lng th m cu em ht sc tm thn th b nh phn
u vi t thn. Cu bi theo v nm kp nn nhn by gi ui sc v nh cho ngn nc cun
i. Cu mt tay cp ly nn nhn gi ln, mt tay hng hi bi vo. Nc ngc sng to ! Nhiu ln
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
cu b chm ri li c ngoi ln c. Sau bao nhiu pht hi hp v lo lng ca nhng k ng

trng cu ko c nn nhn vo b. Ri cu li hip lc cng mi ngi cu cha, khng bao
lu nn nhn c hi tnh.
Xong, cu im lng v mt mnh thng thnh v nh.
Tha cc ngi, ci ho kh ca con ngi ta bao gi cng p v ng knh ; nhng ci ho kh y
mt a tr cha c c hiu danh hay v li, mt a tr sc yu m gan to, mt a tr cha
phi b buc lm nhng bn phn qu cao y, mt a tr nu c ch hiu ngha v phi hy sinh v
khng sc thc hnh cng khin ta ng qu, ng khen, ci ho kh mt a tr nh th,
thc l tuyt nh ! Tha cc ngi ! Ti khng ni thm g na, v i vi mt vic ln lao nh vy,
bao nhiu li khen cng l tha.
Ci ngi c hnh ng anh hng y, ci ngi c lng ngha hip y, tha cc ngi, y ! Hi cc
binh s ! Cc ngi hy cho y nh mt ngi em. Hi cc b m ! Cc b hy cu phc cho y nh
mt ngi con. Hi cc hc sinh ! Cc con hy nh ly tn y, hy ghi ly ci ngha c y vo tim , c
cc con.
Con i, ng gn li y ! Khm phng hong nc , ta trao cho con tm "Cng dn gi tr" ny
!
Ting hoan h vang ng mt khu tri. ng Qun trng cm tm bi tinh trn bn nh vo ngc
cu b, xong hn cu ba, bn ln.
Sau khi bt tay cha cu v m cu, ng Qun trng cm o sc lnh v huy chng y trao cho m
cu v quay li ni vi cu :
_ Ta mong rng ci ngy rt v vang cho con, ci ngy rt sung sng cho cha m con ny s duy tr
con trn con ng o c v danh d mi mi. Cho con !
Ni xong, ng Qun trng tr ra gia nhng ting kn hng trng. Ai cng tng n y l ht.
Ht nhin, m cng chng ngoi r ra m li cho mt cu b 8, 9 tui chy vo m ly cu b
va c Bi tinh.
Ting v tay v ting reo li ni ln khp sn. Mi ngi u hiu d l cu b b nn vo cm n
ngi cu mnh.
Khi hai cu dt nhau ra, mt trn ma hoa bao ln ri xung nh trm nghn con bm bay mng !
------------------(1) Vin chc lm vic bn giy trong cc cng s.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
49.- Hy sinh
Th hai, mng 9
Hm qua ti ang mi chp bi th em Xylvia rn rn vo bo ti rng :

_ Anh li bung m vi em. Sng nay, em nghe thy cha ni chuyn vi m. Hnh nh c mt s g
quan trng v khng hay cho cha. Cha ra v tht vng, m em li an i. Nh th c l nh ta n lc
xung ri ! Anh . Cha m ta s ht tin. Bn phn ta l phi hy sinh gip cha m, phi khng
anh? Nu anh vui lng em s tha vi m .Vy anh c ng vi em khng ?
Ti bng lng.
Em Xylvia dt ti vo phng m ti. Lc y m ti ang ngi khu, v t l. Chng ti chy vo
ngi cnh m ti. Em ti ni lun :
_ M i , chng con c chuyn mun tha vi m.
M ti ly lm ngc nhin, ngng nhn chng ti.
Em ti ni :
_ Tha m, c phi cha con ang ng vo trong cnh tht bi khng ?
M ti mt ni :
_ Con ni g th ? Khng phi u. Ai bo con th ? Ti sao con bit ?
Xylvia ni ging qu quyt :
_ Ch ai bo con. Con bit ri... M i, v phn chng con, chng con mun hy sinh i cht. M
ha cui thng s mua cho con ci qut v cho anh Enric hp thuc v. By gi chng con khng
thch na. Chng con khng mun cha m phi tiu nhiu m .
M ti nh ni th Xylvia li tip lun :
_ Anh Enric v con quyt ri. Cha chng con cn cha kim ra tin th chng con cn phi tn
tin. Chng con xin nhn n sng v n trng ming. Nh th s t tin ch. V nu cn phi d
sn cc th khc na nh qun o, giy dp, chng con cng xin vui lng. Nhng chi ca chng
con em bn i cng c t tin. Ri con s lm con sen cho m, con s khu gip m. M mun sai
bo vic g, con xin lm tt... Min l m v cha khi phi lo ngh v c yn lng...
Em ti ni xong, m ti va ci va khc, hn chng ti v bo rng :
_ Cc con nghe lm y. Nh tri, nh ta cha n ni phi sa st nh cc con tng. M cm n
cc con ngh v thng n cha m.
Ti n, m ti em chuyn ni li vi cha ti. Nhng ngi cha ng thng ca chng ti chng
ni chng rng.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Chng ti cn ang phn vn trong d th bng sng nay chng ti c mt s ngc nhin v vui
sng qu chng l em Xylvia thy di khn n ci qut mi v ti, mt hp thuc v 12 mu !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
50.- Mt v ho tai
(V ho tai ny xy ra ti thnh Trin trong m hm 27 thng ging nm 1880)
Ch nht, ngy 14
Sng nay, trong khi ang ngi bn vit tm mt u v bi lun t do m thy gio bo lm hm
trc, cht c hai ngi lnh cu ho xin php cha ti vo xem bp v l si v h trng thy ngn
la trn ng khi (1) v khng bit la t nh no pht ra. Cha ti bo h c vo mc du lc y bp
nh ti tt c. H xem xt cc bung v p tai vo tng nghe nhng ng dn hi ca cc nh bn
cnh i qua y xem c la hay khng.
Cha ti bo ti rng :
_ Enric i ! l mt u bi lun : "i lnh cu ho". Hai nm trc y, ta c dp xem h
lm vic. Con hy vit theo li ta k li.
Na m hm y, ta i xem ht rp Balb v n ph La-M, bng thy la sng rc tri v mt
m ng ngi ang chy. Mt nh cui ph ang chy ! Khi v la nhng ca s trn mi
bc ln ngn ngt. n ng n b chy ra bao ln ri li chy vo, ting ku khc inh i mt gc
tri. Cng chng ku go :
_ C ai vo cu ngi ta khng ? H cht chy c by gi. Cc ng i cu ho i ! Cc ng i cu
ho i !
Ngay lc y, 4 ngi lnh cu ho va ti, chy thng vo m chy. ng thi, mt cnh tng
rng rn hin ra trn gc th ba : Mt ngi n b b ngn la dn ra bao ln, khng c li
xung, go khc mt c ting m cha ai tm cch g cu c.
Nhng ngi lnh cu ho vo trong ri nhng khng sao ln c tng th ba v nhng x nh
xung nghe nh ting sm m khi la lp ht c li vo. H lin chy ra ch u nh cha chy,
ph mi, dng day leo xung...
Gi to ngn la cng lan ! Ngi n b chy sm c mt, ch cn cht na l b thiu sng v ri
xung t. Bng ngi ta thy vin i cu ho mt en thi trong m khi la hin ra ly
ngi n b khn kh y v trao cho mt ngi lnh khc va p thang leo ti.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ngi ta ang hi hp lo cho s mnh ba ngi lnh cng vin i xng vo m chy lc u,
mi khng thy ra, thnh lnh thy ca s tng th nh tung ra, ngi ta vi mang thang li th my
ngi lnh y lin chuyn tay nhau m nhng nn nhn ra v trao cho ngi lnh khc ng n
cu thang : mt a con gi, hai a con trai, mt ngi n b, mt ng lo. Nhng ngi ny u
c v s.
Mc du ngn la lem lm bn mnh, vin i cu ho , ngi tro ln u tin, ng li cho mi
ngi xung ht xung cui cng.
Cng chng u ngi khen tt c nhng ngi lnh can m va xung. Nhng n lt vin i l
k xung phong ca i, l ngi vo sinh ra t lm gng cho bn ng i, l ngi s phi
cht theo nu mt ngi trong bn l thit mng , va chn xung t, thy u h reo nhit lit
v gi tay cho mt cch knh cn v bit n.
Ri ch trong giy lt, ci tn Rbin xa nay chng ai bit n , truyn khp ca ming.
Con i nh th gi l can m y ! gi l can m th khng bao gi suy lun, khng bao gi
ngh ngi, i lun n ch c ting tht vng ku go !
Hm no ri, cha s a con i xem i cu ho din tp v ch cho con vin i Rbin. Chc con
s thch...
_ A ! May qu ! ng i Rbin y ri !
Ti ngonh li th hai ngi lnh cu ho vo bp ban ny ang tr ra v i trong sn.
Cha ti ch vo ngi b nht eo lon vng, bo ti :
_ Con ra bt tay ng i Rbin i !
ng i dng li, ti ci a tay cho ti bt, xong cho cha ti ri ra.
Cha ti ni thm :
_ Con nn nh rng : trong i con, con s bt tay trm, nghn ngi, nhng cha qu quyt rng
trong trm, nghn bn tay y h d con kim c ly mi bn tay c gi tr nh bn tay can m
ca vin i cu ho va ra.
----------------(1) ng khi chung ca c khu nh c nhiu ch .
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
51.- Qu ngi tm m
(Truyn c hng thng)
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Cch y vi nm c mt a b 13 tui l con mt ngi th mo him i mt mnh t thnh

Ginva sang M Chu tm m.
Tn cu l Marc. Nh cu ngho. Cha lm th kim khng n nn m cu phi i cho mt nh
thnh Bunox Airex, th ph nc cng ho Arhentina Nam M Chu. S d m cu phi i xa
nh th l v bn y nhng ngi lm c tr cng cao.
Ti thnh Bunox Arex, cha cu c mt ngi em h m hiu bun, nn tin tc c do ngi ny
nhn v gi gip.
Nm th hai, nh ch nhn c mt l th ni b b bnh ri thi khng tip c tin g khc na.
Cha cu vit th hi ngi em h, i mi khng thy tr li. Cha cu lin vit thng cho ngi ch
nh, th b tr li v sai a ch. St rut, cha cu lm n nh to Lnh s Italia y iu tra
gip nhng cng v hiu v c l m cu tng ngh i l hn nn giu tn khi phng hi
n gia nh.
Thy cha bun ru, Marco qu quyt xin cha cho php sang Nam M tm m. Cha cu ang phn
vn, may sao li c ngi b con quen vi mt vin quan Ba tu thu xin cho cu c v hng ba
khng mt tin nn nh ca cu c thc hin ngay.
Mt bui chiu p v thng t, cha cu a cu xung tu.
Mt 27 ngy lnh nh trn mt b, cu m thm chu bao nhiu ni kh tm : phn nh nh, phn lo
m c khi qua i, phn b say sng lm khi tng n phi b thn trong b c. Mt bui rng
ng thng nm, tu cp bn Bunox Airex , trn sng Laplata .
Sau khi t bit ngi bn ng hnh l mt ng gi ngi x Lombar, cu xch va-li ln b thng
ng vo thnh ph.
Cu hi thm mi mi tm c ph Lox Artex l ni ngi ch h tn l Mrelli y. n s nh
171 hi thm th c mt ngi n b tr li bng ting Italia :
_ ng Mrelli mt mt vi thng nay. Ca hng bn li cho ti ri !
c tin nh st nh bn tai, cu xm mt li hi :
_ ng Mrelli quen vi m ti. M ti cho ng Mkinx tnh ny. Vy b c bit nh, xin lm n
ch gip. Ti i t nc Italia sang y ch c vic tm m ti.
B ch ng mi thng tm, lin gi thng nh vn chy giy cho ng Mrelli ra hi, n bit ngay
v vui lng dn cu li nh ng Mkinx cch y khng xa.
n ni, cu git chung, mt ngi con gi ra m ca. Cu hi, ngi con gi y tr li bng ting
Ty Ban Nha :
_ Nh ng y dn v Corva ri.
_ Thnh Corva u, tha c ? Ngi v gi ngi Italia , m ti , c i theo khng ?
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Ngi con gi chy vo gi cha. Mt ng to ln, ru en ra hi u ui. Thy vy, ng thng tnh
mi cu vo nh, cp cho t tin v vit mt phong th gii thiu cu vi mt ngi bn tnh
Larxarioo v gi cu n Corva. V n nhn Labca li cho cu mt tm thip a cho mt
ngi bn thn thnh Rrioo. Sau 3 ngy v 4 m i thuyn trn sng Parana cu ti thnh ph
Rrioo vo mt bui sng. Thnh ph ny ngay b sng, nhng bng lu i trng l phn chiu
xung mt sng coi rt ngon mc. Vo thnh ph Rrio, cu c cm gic nh l ln li cc thnh
ph khc m cu qua v trc mt vn thy nhng ph di dng dc, thng bng v chia cc ng
trong mt khong t phng phiu, hai bn vn thy nh ca trng thp v dim da nh nhng hoa
trang trn bi b, trn u vn thy nhng dy in bo chng cht nh mng nhn.
Cu tm c n v cu tinh ghi trong tm thip, vo hi th ngi qun gia p :
_ ng ch v c gia quyn va mi v qu Bunox Airex ri.
Cu tht vng ku :
_ Cht cha ! Ti lm th no by gi ? Ti mt thn mt mnh n y, cn gp ng ch ngi
gip cho mt vic...
Ngi qun gia sng s :
_ bo i vng ! Gip ci g ? y tha dn Italia lm ri ! My tr v nc Italia m xin n.
Cu cc nhc v cng, xch vali tr ra, c ri bi bi.
Bit lm th no by gi ? T Rxario n Corva cn cch mt ngy xe la na m trong ti ch
cn c vi lira.
Bun v mt, cu t ci vali xung h, ngi ln, lng da vo tng, hai tay bng mt...
Cht c ngi n v vai hi bng ting Italia :
_ Ngi lm g y ?
Cu ngng nhn th ra ng lo ng hng cng i vi cu mt chuyn tu.
Cu k ht s tnh, ng gi ngh c mt diu k.
ng lin a cu vo khch sn "Ngi sao nc Italia" gia lc nhng kiu dn Italia ang n ung.
ng gii thiu cu l mt a con nh vt trng dng v chu i kht i tm m. Ai cng
c lng thng hi cu, v th trong c mi pht thu c 40 lira.
Sng hm sau, cu ln tu i Rxario, chp ti th n ni.
Nh mt v linh mc ch ng, cu tm n nh k s Mkinx g ca, c mt b gi cm n ra
hi bng ting Ty Ban Nha :
_ Hi ai ?
Cu p :
_ Ti hi ng k s Mkinx.
B gi khoang tay vo ngc, lc u p :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ My cng hi ng Mkinx ? ba thng nay ngi ta c n nhiu mi. Nhng tin ng bo

vn cha ? D thng phi yt th khp cc ph phng l ng Mkinx dn i Tucuman ri
ngi ta mi yn ?
Marc pht ut ni :
_ Tri i ! C l ti phi cht y v khng c nhn mt m ti !... Xin b lm n bo gim tnh
y u ? v cch bao xa ?
_ Thnh Tucuman cch y bn nm trm dm.
Marc nc n khc .
B gi thng hi bo :
_ Nh s 3 u ph ny c ngi li bun thng ch hng bng xe b i Tucuman. My th li hi
xem h c cho i nh khng ?
Marc li hi th ngi li bun bo :"Ht ch ri !"
Trong lng ch cn 15 lira, cu ku van vi ngi li bun xin a c v i ng c vic g xin lm
gip.
Ngi li bun ni :
_ Ta khng i Tucuman. Ln ny, ta a hng di Satiag. Vy n ch r th my xung. Nhng cn
phi i b n 20 ngy na mi n Tucuman, my c i c khng ? ng vng v kh i lm !
_ Tha ng, c. Ti chu c tt c, min l tm thy m ti !...
_ c th hm nay my ng xe, mai i sm.
Bn gi sng hm sau, di tri sao lp lnh, mt on xe mi chic do 6 con b ko cng mt n
b na thay phin, khi hnh trong mt bu khng kh tnh mch.
Khi i ng, Marco thng b nhng phu xe sai bo v hnh h. May nh c ngi ch nhn
o, bn kia cng khng dm qu tay v my hm b chng st rt, cu c trng nom t t.
Ngy th 16 l hm cu khi bnh v cng l hm cu phi ri on xe v li Tucuman.
Sau my cu dn d, ngi ch xe bt tay t bit.
Marco mt mnh li thi xch vali i v pha ty, trong d bun ru.
Nhng mt iu lm cho cu phn khi i cht l trc mt cu, chn tri hin ra mt dy trng
sn, ngn cao v trng coi ta dy Alpe, cu tng tng nh c gn qu hng cu. Nhng
no c phi l ni Alpe u, chnh l dy ni Anex tc gi l "sng lng" ca Tn th gii, i t
Xch a min Nam cho n Bng dng min Bc.
Hm th nht Marc i cho n lc kit lc ri nm ng cnh gc cy. Hm sau li khi hnh
nhng chm hn v km phn hng hi. Hm th ba: giy rch chn au, d i ! Ti n, cu git
mnh thon tht v ngi ta ni y lm rn c !
Mc du mi mt, i kht, cu vn c i, i mi, i qua nhng chm cy l mt, qua nhng ng
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ma xanh ti, qua nhng ng c mnh mng, trc mt vn nhn thy ngn ni xanh lm chm
trong nn tri khng vn mt m my.
Bn hm, nm hm, mt tun l qua. Sc cu cng. Chn cu mu. Th chiu hm y, ngi ta
bo cu :
_ Tucuman cn cch y 50 dm.
Marc mng r reo ln v i ro bc ; bng bo d :
_ M i by gi m u ? M c bit con ang gn m khng ?
Khn kh thay cho Marc. Nu cu bit r tnh trng m cu lc y th no th cu mun mc ngay
cnh kp bay n cnh ngi.
Lc y, bnh tnh m cu ang trong thi k trm trng. V chng vin k s Mkinx ang ng
bn ging bnh khuyn bnh nhn nn cho Bc s m th mi c c qua khi .
Bnh nhn p :
_ Cm n ng b c lng nhn c trng nom ti ta ngi nh. Nhng ti khng cn sc chu
s m x. Ti s cht. Xin ng b yn cho ti cht. Chng con ti khng c tin tc, chc b tai
bin g y... Ti cn sng lm g ?..
V chng vin k s c ni hai ba ln na, song b ta ch khc v ngt i.
ng b Mkinx ht sc chm sc cho ngi m ng khen y v sinh k ca gia nh em thn
n mt ni xa qu hng hn 3000 dm, sau khi chu bao nhiu ni c kh gian lao !
Sng sm hm sau, vali eo trn lng, Marc, hc hc v rch ri, tht thu vo thnh Tucuman
mt thnh ph mi m vo hng phn thnh nht nc Arhentina.
Marc ang ngn ng cha bit hi ai, bng thy mt ca hng ngoi ch Italia, cu lin nh bo
vo hi :
_ Tha ng, ng c bit nh ng k s Mkinx u , xin ng lm n bo gip ?
Ch hiu p :
_ ng Mkinx khng y na.
Marc chong ngi, ku ln mt ting ri ng vt xung t. Ch hiu dy, hi chuyn ri bo :
_ Em ng nn lng. ng k s tuy khng Tucuman na, nhng gn y, i b vi gi th ti
ni.
_ Tha ng, u ? u ? u ?
_ b sng Salain. y ngi ta ang xy mt nh my lm ng, k s khu nh bn cnh.
n y hi ai cng bit.
Mt ngi hng xm nghe ting ku va chy sang thy vy ni tip :
_ Hai tun l trc ti vo y, c gp k s .
Cu hi lun :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Th anh c gp ngi v gi nh k s, ngi Italia khng?

_ C , ti c trng thy !
Cu sung sng qu va khc va nhy ln.
Mi ngi khuyn cu nn ngh ngi cho li sc, mai s i Salain. Nhng cu khng khng ni :
_ Cm n cc ng. Ti i ct tm m ti ! D cht ngay gia ng, ti cng i !
Vi pht sau, vali li eo trn lng, cu khp khing ln ng, ri bin trong m cy rm rp.
m y l m gh gm nht cho bnh nhn. B au n, rn r, lm lc m man. Bc s bo : b au
v chng bnh th t m v tinh thn th nhiu.
Sng hm sau, ng b Mkinx li a bc s vo thm. Bc s khuyn :
_ Nu b cho m th th no cng khi, bng khng th khng cn phng g cu c na.
B ta lc u ni trong hi th :
_ Cm n bc s, ti cn c can m i cht, ch khng cn lc chu au n mt cch v ch.
Xin bc s cho ti cht yn lng th hn !
Xong b quay li tri vi b ch :
_ Tha b sau khi ti cht ri xin b lm n nh to lnh s Italia gi t tin ti dnh v cho chng
con ti. Ti mong rng chng con ti vn c bnh yn. V b nh bo gip rng lc lm chung ti
vn nh n chng ti, hai con ti v nht l thng Marc.
Ngoi phng c ting ng. My pht sau, bc s v ng Mkinx cng vo, nt mt c v khc. Hai
ngi ni nh vi nhau :" ngay lp tc " ! Bnh nhn khng hiu sao c.
ng Mkinx ct ting run run ni :
_ Ch i ! Ti c mt tin hay mun bo cho ch bit. Ch hy nh thn li nhn tin y. Tin y s
lm cho ch c hi lng.
Con ngi bnh nhn m rng .
_ Ch hy sa son tip mt ngi... mt ngi m ch yu mn nht, nh thong nht !
B Guixpa s ngng u ln nhn t pha.
K s ni tip :
_ Ngi y ln ngi ngoi nc n y mt cch bt ng... v y ri !
Bnh nhn th hn hn hi :
_ Ai ? Ai th ?
Tc th Marc rch ri, lm lp, ngoi bc vo. Bc s ng trong ngng ca, cm cnh tay
cu gi li .
Bnh nhn ku ba ln :
_ Chnh con ti ! Con ti ! Con ti !
Marc chy vo, nh c php thn thng gip , m cu nhm dy m ly cu nh mt con h i
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
mi, va ci va khc, hn cu v hi :
_ Sao con li n y ? Con ny ln qu ! Ai a con i ? Hay con i mt mnh ? Con c m
khng ? Chnh con l Marc ca m? Khng phi l gic mng ch ? Con ni cho m hay...
Ni n y b cht i ging v bo :
_ Khoan ! Con s ni sau.
Ri quay li bo bc s :
_ Tha bc s by gi ti mun khi bnh. Ti sn sng ngi cu cho... Xin ngi cp cu cho...
Con hy ra ngoi i mt lt...
K s a Marc ra.
Bc s v y s ngoi khoa mang cc kh dng vo v ng ca phng li.
Lt sau bc s hn h ra phng bo Marc :
_ M con c cu thot !
Marc lin qu trc mt bc s khc nc n ni :
_ i n bc s cu sng cho m con !
Bc s Marc dy v khen :
_ Con hy ng dy. Con thc l mt a tr phi thng. Chnh con cu sng m con !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
52.- Trng cm ic
Ch nht, ngy 28
Sng nay c ngi gi ca. Ti nghe thy cha ti ku ting ngc nhin :
_ A ! Bc Gioran !
Bc l ngi lm vn c nh ti qu Crva.
Sang Hylp lm cho s ho xa ba nm, nay bc mi v, tay xch mt gi ln.
Trng bc hi gi nhng vn ti tnh v vui v nh xa.
Cha ti mi bc vo, nhng bc c vi v t chi v hi lun :
_ Nh ti bnh yn ch ? Chu Luizya ny th no ?
M ti p :
_ Bnh yn c. Cn Luizya th ti mi vo thm c my hm nay.
Bc Gioran mng qu, gi gi ri vo trng cm ic thm con. Cha ti cho ti i theo. i
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ng, bc ni chuyn vi ti, c bun :

_ Ti nghip cho em Luizya ! Mi lt lng ra phi chu ci tt xu xa. Ngh ni ti khng bao gi
c nghe thy ting em gi "cha" v em khng bao gi c nghe thy ting ti gi "con i" ! ,
nhng ting thn yu pht ra t tim huyt, th ti bun khng bit chng no ! May m c ngi
mch v gip cho em vo trng, ti cng phin. Em vo y t nm ln 8, tnh n nay 11
tui ri. Chc em ln lm ri, cu nhi? Em ni chuyn c bng du hiu cha ? Em c vui
khng ? h cu ?
Ti p :
_ Trng cm ic y ri. Bc vo s bit.
Chng ti ti cng, ngi gc ra hi. Bc Gioran ni :
_ Ti l cha em Luizya. Hm nay xin php vo thm.
Ngi gc p :
_ Cc c y ang chi. ti tha vi b gio. Mi ng vo tm phng khch.
Vi pht sau, ca phng m. Mt b gio dt tay mt c gi nh vo.
Hai cha con nhn nhau mt lc ri m ly nhau va khc va mng.
C b mc o chng trng, dc , v eo mt ci ym xanh.
Vut ve con xong, bc Gioran li li ngm nhn con gi ri ku to :
_ Tri i ! Con ti chng ln v xinh p qu !... Tha abf, b l b gio dy chu. Xin b bo chu
ra mt vi du hiu ni chuyn vi ti xem th no ?
B gio mm ci s bo c b ng cnh ang nhn b :
_ ng ny l ai ?
C b ci v pht ra mt th ting nh ting m nhng r rng :
_ Tha c, cha - con - y !
Bc lm vn sng st v reo ln nh mt ngi in :
_ Con ti bit ni ? Cht cha ! Th m ti khng bit. Con ti bit ni ri. Tri i ! Con ni na
cho cha nghe.
Bc Giorna m v b con ln hai, ba ln, c v sung sng lm.
_ Tha b th ra chu khng phi ni chuyn bng hiu, bng ngn tay ?
B gio p :
_ ng Gioran i ! Hc bng hiu l li c, li y b ri . By gi chng ti dy theo li mi gi
l php "khu truyn" ng vn cha r ?
_ Tha b, ti khng hiu, v ba nm nay ti i ngoi quc. Nh c vit th nhng ti vn yn tr,
"chu bit ni" l "ni bng hiu", ch khng ng chu ni ra ting... Con i ! Con c bit khng ?
Con tr li i !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
B gio li :
_ ng i ! Chu khng nghe thy g u v chu ic. Nhng nhn mi ng c ng, chu c th
nhn ra ng ni cu g. Tuy ming chu ni c, nhng tai chu vn khng nghe thy ting mnh
pht ra. S d chu ni thnh ting l v chng ti dy chu va vn ng mi, va do lng ngc v
cung hng pht ra tng "ch" tng "vn"...
Bc lm vn gh vo tai hi con :
_ Cha vo thm, con c thch khng ?
C b ngn ngi ng im. B gio ci bo bc Gioran :
_ Luizya khng tr li v khng c nhn ming ng ni. By gi ng quay li trc mt chu v
nhc li cu ng va ni th chu hiu ngay.
Ngi cha nhn mt con, ni :
_ Cha v, cha khng i na, con c sung sng khng ?
_ Cha v v khng b con i na, con rt ly lm sung sng.
Bc lm vn hi th con my cu na :
_ Tn m con l g ?
_ Antnia.
_ Tn ch con l g ?
_ Andlaca
_ Trng ny gi l trng g ?
_ Trng cm ic.
_ Hai ln mi l bao nhiu ?
_ Hai mi.
Bc lm vn rt hoan h, quay li ni vi b gio :
_ Tha b, chng ti cm n b mt trm ln, mt nghn ln. V xin b tha li cho chng ti l k
qu kch, khng bit gii by th no cm n b.
B gio ni :
_ Khng nhng chu bit ni, chu cn bit vit v bit tnh na. Chu bit ht c tn nhng
vt thng dng, bit i cht v s k v a d. Hin gi chu ang lp s ng. Hc ht hai
nm na chu s c mt nn hc thc ph thng v c th i lm vic. HIn c nhiu em hc
y ra bn hng cho cc hng bun rt c lc... Chng cng lm c bn phn nh ngi
thng.
Cht c ting tr tp c trn trng a xung bc lm vn thy l, lng tai nghe. B gio bo :
_ ng ti gi mt em lp d b xung c ng nghe.
Ni xong, b ra hiu cho ngi gc gi. Lt sau ngi gc a mt c b 8, 9 tui xung. C ny
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
mi vo y c t lu.
B gio h mm nh ngi c ch ra hiu cho c hc tr c theo.
C b c :
_ .
_ Khng phi th.
Ni xong, b gio lin cm hai bn tay hc tr, mt vo c hng mnh, mt vo ngc mnh ri
t c : .
C b nhn k lung hi ngc pht ra v i qua cung hng th no ri bt chc c li rt ng :
...
Ri vn dng cch y, b dy c b c nhng ch C v .
Bc lm vn ngh mt lc ni :
_ Tha b, dy nh th ny mt nhiu cng v phi kin nhn lm mi c. Thit tng trn i
ny khng c th phn thng g xng ng n cng cc b... Tha b, ti c th cho v cm
n b c c khng ?
_ B c khng c y. Nhng c mt ngi khc m ng ang cm n. Theo l y th nhng tr
b thng giao cho tr ln trng nom nh ngi ch, ngi m trong nh. Chu Luizya y giao
cho mt em 17 tui trng nom. Em ny l con mt ngi lm bnh vi Luizya rt tt. Hai nm nay,
chnh em y gip Luizya mc o , i m, dy Luizya khu v v lc no cng cnh Luizya...
_ A ! Ny ! ...Luizya i ! M con y tn l g ?
Luizya ci p :
_ Catrina, t t lm !
Ngi gc theo hiu b gio chy i mt lc th c mt c cm ic kho mnh, ti tnh, tc vng,
o dc v ym xanh xung. Trng thy ngi l, i m ng hng, c cui u ci n.
Luizya chy li nm tay Catrina v ni :
_ Catrina.
Bc Gioran bn bt tay Catrina v ni :
_ Cm n em. Ta chc cho em v gia quyn em c hng phc lnh. Em hy nhn ly nhng li
chc tng thnh thc ca mt ngi th, mt ngi cha khn kh em !
C b ch vut ve Luizya khng tr li .
B gio ni :
_ ng c th cho Luizya v ngay by gi.
_ Xin php b cho chu v Crova, mai ti s a chu ln.
Luizya chy vo i m, khoc mng t ri ra vi cha.
Trc khi ra v, bc Giorna c a mt ng tin vng xin cng vo nh trng, nhng b gio
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
khng nhn, b vo ti gil Luizya v ni :

_ y, chng ti khng ly mt vt g ca ai cho c. V ng ph bao nhiu m hi nc mt mi
kim c ng tin... Chng ti rt cm ng v lng chn thnh ca ng v xin cm n ng .
Hai cha con cho b gio v dt nhau ra.
Ra n ng, c b nhy nht ku to :
_ Hm nay, tri p qu !
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
53.- i ngoi ph
Th ba, ngy 30
Hm kia, khi con trng cm v, con x phi mt ngi n b. Ln sau, con phi c t hn
v ph con cng c bn phn. Lc nh, khi trng, con gi gn c ch ca con c ng
n, c sao ra ph l ni cng chng qua li, con li sao lng ? Con i ! Con nn nh nhng khi gp
nhng ngi gi nua, nhng k ngho kh, nhng n b m dt tr th, nhng k tn tt, nhng
ngi khun vc nng n, nhng ngi u tang tc ri, con phi nhng bc.
Ta phi knh trng tui th, cnh c hn, tnh mu t, cnh tn tt, s lao kh v s t vong.
Mi khi con thy xe n chn m ngi ta khng bit, nu l ngi ln th con gi bo, nu l tr
con th con chy dt vo.
a tr kia ng khc mt mnh, con chy li hi han, d dnh hoc ch bo. C gi n nh ri cy
gy, con li nht gip. Gp tr con ci nhau, con ng li can ngn. Gp ngi ln nh nhau, con
hy trnh xa khi phi nhn tn kch thng tm n s lm tr rn lng con.
Gp ngi b tri gii qua ng, con khng nn nhp bn vi nhng k t m c c m nhn ngi
ta, v c khi h l ngi oan ung, v ti.
Khi c m ma a qua, ng ci, ni vi bn con na, hy ng m cho, v bit u ngy mai, nh
con cng s c ngi t th.
Trng thy nhng tr em trng B Phc xp hng i qua, m lo c, cm ic c, qu qut c, m
ci c, v tha nhn c, con nn gi thi v tng tng rng l nhng s phn xu s v
nhng tm lng t thin ca loi ngi ang din ra trc mt con.
C ai hi thm ng, con phi tr li cho c php. ng ch nho ai, ng chy nhy, ng n a,
ng h reo, ng x y, phi gi lut i ng. Con phi bit rng ch lic mt trng qua cch c
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ch ca nhn dn i ngoi ph m ngi ta c th xt on c trnh gio dc ca c mt dn

tc. x no m con nhn thy nhng iu th b ngoi ng, tt con s nhn thy nhng iu th
b trong nh.
Nu mt mai con phi i xa, con s thy hnh nh thnh ph con l ni chn nhau ct rn, l chn
qu hng ca tui th hin hin lun lun trong c con . thnh ph y, con tp i nhng bc
th nht do tay m con dt ; thnh ph y, con hc bi th nht do thy con dy, v y con
lm quen vi nhng ngi bn th nht trong i con. Vy con hy yu tnh thnh con cng l
ph x v dn s, h ai ni ng n thnh ph con, con phi ht lng bnh vc.
Cha con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
54.- 32
Th su, ngy 16
By gi sang tit h, tri nng qu ! Ngi thy nhc v km v ti tn ca ma xun. C v

chn thy mi, u mun ng, mt mun nhm. Anh Nlli kh v nng nc, mt mi xanh xao
thnh thong li gc u xung v ng mt gic di. Anh Garn khn hn, bao gi cng c dng
sch trc mt thy gio khi nhn thy i mt ngu. Cn anh Nbix c ku ra r rng lp
ng ngi qu, khng khng kh th. Coi , c th bit : ma h n : ma h n, chng ti
c gng bit l bao nhiu hc tp.
Nhn qua ca s, ti thy cy ci xanh tt, bng rp rung rinh nh mun khu gi s n a m ti
bun. Ngy no cng phi ngi giam trong bung hc vi ci nng nung ngi nh th ny th thc
l kh chu qu ! Tuy nhin, mi khi thy m ti n ti ca trng c thng hi th ti li ra v
bnh tnh. Mi khi m ti thy ti loay hoay vit lch v hi ti :"Con c nhc khng?" th ti li lm
b nhanh nhn tha "khng" m ti c yn lng.
6 gi sng nay, m ti gi dy hc bi, thy ti u oi, m ti khuyn :
_ Con hy chu kh i hc, con ! Ch cn ngt thng na, con s c ngh h. M s cho con v
qu chi. Con cn sung sng hn bao nhiu tr khng c ngh h. Con chng xem trong lc tri
nng nh thiu nh t, nhng a tr nh qu phi di thn gia cnh ng ? Nhng a tr hc
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
ngh lun lun phi mt bn cnh l nu thu tinh ? Nhng ci nng y cn kh chu gp my ci
nng nh trng ! C ln ! Con !
Thm vo nhng tm gng nhn ni m m ti va ni, chng ti cn c ci gng hot ng na
vn ngay cnh mnh. l rtxi. Anh khng bit nhc mt l g. Ma h cng nh ma ng, bao
gi anh cng t ra nh nhng, mau mn.
Trong lp cn c hai ngi hc tr na vn tnh to v chm ch l anh Xtari, mi ch ra c mn
thuc cha bnh ng gt l t vo vo i mnh v Garpphi, anh chng lm tin c lun tay lm
nhng ci qut giy bn cho anh em. Nhng ngi can m nht c l l anh Crtti, anh Crtti
ng thng, ngy no cng phi dy t g gy vc ci gip cha ; v th c n gn mi mt gi
l mt anh hp li, u anh r xung... Bit th anh ht sc ca cy hay t p vo gy cho tnh ng :
c khi anh xin php ra ngoi ra mt hay nh ngi ngi bn cnh cu h cho r au. Sng nay,
khng gng c na, anh gc xung bn lm mt gic tht say.
Thy gio gi :
_ Crtti !
Anh khng bit g.
Thy gin gi ln na :
_ Crtti !
Bng mt ngi bn gn nh anh ng ln mch :
_ Tha thy, anh y i ci t 5 gi sng .
Thy yn anh ng v ging tip bi. Na gi sau, thy s xung bn, thi vo trn anh, anh sc
tnh, thy thy, s qu ! Nhng thy v vai anh bo :
_ Thy khng mng con u. Gic ng ca con khng phi l gic ng ca a tr li. Sng nay,
con lm nhiu, thy bit.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
55.- Cha ti
Th by, ngy 17
Enric i ! Chc hn nhng bn con nh Crtti v Garn khng bao gi tr li cha m mt cch v
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
l nh con i vi cha con chiu qua. Con phi th cng m rng t ry con s khng th na.
Mi khi cha con mng con l y nh con ni tr nhng cu rt v l. Con nn tng tng n mt
ngy kia - m ngy y khng th trnh c - cha con hp hi trn ging bnh gi con li ging
trn tri. Khi , nghe nhng cu ni cui cng ca cha, chc lng con s phi thn thc, n hn
v c iu t vi cha. Lc by gi con mi hiu rng : trc kia cha con thc l mt ngi bn
t ca con ; mi khi bt c d phi pht con th lng cha au n hn con v ch v mun cho con
sa li nn cha mi phi lm cho con khc.
Tr lng yu con, thng con, cn ngoi gi cha con giu ht. No con c bit : nhng khi phi lao
tm lao lc qu, tng mnh chng cn sng c bao lu na, cha con li lo bun cho con sau ny
s phi ch v v khng ni nng ta ! No con c bit : bao phen b mi u phin y m nh, cha
con vo ging con ang gic ng say, ng nhn con m ngh ngi ! No con c bit : lm khi
cha con ang chn nn v vic i khng c nh , cht nhn thy con l mi ni su u tiu tan
c v ngi cha vt v y cn n tnh yu ca con mi c yn lng v tr nn can m.
Trong lc cha con ang trng mong vo lng hiu tho ca con ; bng thy con mang lng lnh m,
t bc th cha con kh thng bit l dng no ? Con ng lm lc vo con ng bi ngha vong n
y. Con nn ngh rng i ny khng c ci g l vng bn c, con c th m ci cha lc cn b...
con c th mt cha trong mt nm na, mt thng na hay ngy mai cng khng bit chng !
i ! n lc by gi con s thy cnh vt xung quanh con thay i c, con s nhn thy nh ta vng
v qunh hiu, con s trng thy m con u tang tc ri, m thm chua xt ! Thi ! Con i. M ni
nhiu . Con hy ln nh tm cha con, m gi cha m xin li.
M con.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
56.- Th qu
Cha ti tha li cho ti v cho php ti theo anh Cretti v cha anh v vng qu chi. Chng ti
vn kht khao cht kh tri thong ng trong sch, nay c i chi, tht l vui v nh ngy hi.
ng hai gi chiu hm qua, rtxi , Garn, Garpphi, Prectxi, Cretti b, Cretti con, v ti
u t tu ti vn "ng Tng"... Ai ny u mang theo hoa qu, bnh trng n ng. Ti
mang mt ci bt g, mt bnh st ty, Garn xch mt bu ru vang trng. Cretti eo mt ci
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
binh toong to tng ca cha anh i lnh ngy xa ng y ru vang , Prctxi cp bn ci ym

th rn, mt ci bnh hai cn. Chng ti p -t hng ra ngoi chu thnh chng nm, su cy s.
Na gi sau, chng ti xung xe v r vo mt cnh ng c bao la, xa xa ni my ngn i. Tri
xanh c bic ! Gi thi hiu hiu. Thc l xinh p v mt m v cng ! Chng ti i. Chng ti chy.
Chng ti nm ln ra c, chng ti gi u trong sui, chng ti nhy qua b ro ...!
Cha anh Cretti, o vt vai, ming ngm tu, i sau nhn chng ti, thnh thong li tht lc cho
chng ti ng nghch ph rch c o qun. Hm nay anh Prctxi cng hut ci, c l tri ma mt
! Cretti mau l nh con nai, va i va ly cnh cy gt th : cnh ci xay, tha, a, ng tim rt
kho ! rtxi chc chc li ng li bo chng ti tn cc cy c v su b. Sao m anh bit lm
th ? Khng bit anh hc nhng khoa y t bao gi Garn im lng gm bnh : t khi m anh mt
n gi, anh c v km vui, song lng anh vn tt nh xa. Anh gi tay n mi khi chng ti qua
h, qua cu. Prctxi s b nh cp v ngy cn b anh b b hc mt ln. Garn bit mi khi gp
b l anh ng chn Prctxi i qua.
Chng ti c va i va chi nh th cho ti a phn lng Margretta. y l nhiu i, ngn no
cng c cy cao bng rp. Chng ti thi nhau ln i, chng ti nhy nht ln ln...
Prctxi nhy qua bi, rch qun, thn mt. May sao Garpphi c sn ghim trong ti em ra du
li cho bn.
Garpphi mt mnh th thn nht si, nht , cht chiu giu k tng trong c ngc, c vng.
rtxi, Cretti v ti, ba ngi ht chy nhy li leo tro ht a ch rm li chi ch nng, h reo
vng vy nh mt bn in. Cui cng mt l, chng ti mi chu ln mt ngn i ri gi nhau hi
hp di bng cy, trn m c n ung. ng trn nh i chng ti nhn ra mt bc ton cnh
rt p : di chn mt cnh ng mnh mng xanh rn, xa xa l dy Anpi, sn nhum sc lam,
u ph tuyt trng !
Chng ti i qu n rt ngon ming. Cha anh Cretti hi l bi lm a ng gi v phn pht n
cho chng ti.
Chng ti va ni chuyn v thy gio, cc bn vng mt v bn v chuyn thi.
Cha anh Cretti ung ru vui v lm, ng bo chng ti :
_ Nhng ngi hng ci cn ung ru hn l cc cu hc tr, v b m ung ru th c hi.
Chng ti p :
_ Chng ti khng bit ung. Mi ng ung tht say !
ng ni tip :
_ Cc cu chi a vi nhau hm nay c thch khng?
Chng ti ng thanh p "c" v "mong thnh thong li c cuc i chi ny".
ng ni :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ By gi cn nh, cc cu chi vi nhau xem chng thn thit lm. Nhng mt mai, cu Enric, cu
rtxi lm lut s hay gio s chng hn, cn cc bn khc k lm th, ngi bun, lc y c l "i
thoio" tnh bn b !
rtxi p :
_ i no ! i vi ti , Garn s vn l Garn, Prctxi vn l Prctxi , cc bn khc cng th,
d ti c lm n Hong nc Anh chng na, tnh c cu vn y nguyn.
Cha anh Cretti nng cc, ni :
_ Kh lm ! Kh lm ! Cu ni nghe c ! Hc ng vn tu ! Hc ng l mt gia nh cho k
kh v cho ngi giu ! Ti nng cc ny chc cho tnh thn i ca cc cu c lu di !
Chng ti u v tay khen.
Tri gn ti. Chng ti xung i, dt tay nhau va chy va ht. Qua b sng P, chng ti thy
lp lo trm nghn con om m gin bay trn c v di sng sng v en ngm !
V n vn "ng Tng", chng ti cng nhau chia tay v hn ch nht ti s li gp nhau trong
cuc pht thng cho th thuyn.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
57.- Cuc pht thng cho th thuyn
Ch nht, ngy 25
Y hn, sng nay chng ti u n nh ht Vittri d l pht phn thng cho lp th thuyn.
Nh ht cng ng o nh hm 14 thng ba mi ri, nhng ln ny cng chng phn nhiu thuc
v phi lao ng.
Trong sn rp, hai dy gh u l hc tr hi "hp ca" ngi. Gi khai mc, cc cu ng thanh ht
mt bi cung tng chin s trn vong ging tt, v hay qu, nn lc ht xong, mi ngi u ng
dy v tay v ku "bis" , khin cho cc cu li phi ht mt ln na.
on, nhng ngi c thng bt u din trc mt ng Th trng, ng Qun trng v nhiu
vin chc khc. Cc ng pht cho h sch v, giy ban khen va bi tinh.
Ti nhn thy "ch ph n" ngi mt gc phng vi m v cui rp thy thong bng ng hiu
trng v thy gio lp ti.
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Thot tin l hc tr lp hi ho ln lnh thng. Chng ti nhn thy th kim hon, th chm kim
thuc, th in thch bn, th mc, th n. K ti lp thng mi v lp m nhc. Lp ny c c my
c thiu n v my cu cng nhn n mc dim da nh ngy hi. Trc v trang trng y, cng
chng v tay nh pho. Cui cng l lp ph thng.
Lp ny gm ngi trong cc ngh v h n mc nhiu li khc nhau : tc bc c, ru en c,
ngi ln c, tr em c. Nhng ngi trai tr th vui v, mau l , cc ng c tui ra chiu bi ri
ngng ngng. Trong s , ti thy c cha "ch ph n" ng c phn thng th nh. Cng
chng v tay hoan nghnh tt c, tr cng nh gi.
Nhiu ngi c thng c c v con i theo. Khi thy cha ln n lnh gii, my em b gi v v
tay reo.
Mt cu b no ng khi cng c thng. Mt cu hm nay ra sch nhng qun o vn nhum
mu than. ng Th trng hi han cu n cn v bt tay khen ngi. K n lt mt ngi nu bp
v mt ngi qut ng : hai ngi ny u c gn bi tinh.
Mt cu b tp ngh, mc o ca cha lng thng ln n lnh sch, bn di c my ting ci pht
ra nhng b nhiu ting v tay trm t i. Sau cu n mt c gi u hi, ru bc ri n my ngi
lnh pho th, lnh oan, lnh v binh l ht.
b mc l ny, cc cu trong ban "hp ca" li ng ln ht bi quc ca rt l hng trng.
Ra v, ti ngh n cng vic ca nhng ngi lao ng phi lm thm nhng phn s hng ngy
vt v, ngh n nhng thi gi cn phi ngh ngi m khng c hng nguyn vn, ngh n sc
c gng ca nhng khi c khng quen hc bi, ca nhng bn tay chai rn v lao dch, lng ti cm
thy mt mi nh va knh trng va thn yu nhng ngi lao cng chu kh, nhng ngi cha gia
nh xng ng ni trn.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
58.- Li cm t
Th t, ngy 24
Mi khi ti ngh li v so snh hc lc ca ti hi thng mi nm ngoi vi by gi th ti thy hnh

nh ti tin nhiu. Trong k c ti cha c nhiu iu mi. Khi ti vit hoc ni, ti ph
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
din t tng c d dng hn. c sch ti cng hiu nhiu hn trc. Ti li c th tnh ton v
gip mt vi vic cho cha m.
c th, cng l nh nhiu ngi. Hm nay l ngy ti phi cm n cc v y. Trc ht ti cm
t thy gio tn qu ca ti bao gi cng khoan dung v yu du ti, mi mt s tin b ca ti l
mt s lao tn cho thy.
Ti cm n anh rtxi, ngi bn hin ca ti, nh nhng li dn gii st sng v phn minh ca
anh, ti hiu thu mi ngha kh khn v vt nhng k thi c d dng.
Ti cm n anh Xtari, ngi bn can m v kho mnh t cho ti bit c qu cm mi thnh
cng.
Ti cm n anh Garn, mt ngi bn chnh i quang minh lm cho ai chi vi anh cng phi tr
nn ng n nt na.
Ti li khng qun cm n cc anh Prctxi v Cretti, cc anh nu cho ti tm gng can m
trong lc bin, tm gng bnh tnh trong vic lm !
Nhng cha i ! Chnh cha l ngi con phi cm t hn ht v cha va l ng thy th nht, va l
ngi bn th nht ca con, cha khuyn con bit bao l phi , dy con bit bao nhiu iu hay.
Cha lm vic vt v nhng cha vn giu kn ni u phin, ch ct lm cho s hc ca con c d
dng v i con c m m.
C m na, ngi m hin t ca con i ! M chia x ni vui, ni bun ca con, m hc bi,
lm vic cho con v au kh v con ! Con xin qu trc mt m cng nh lc con cn th, t
n m.
Con xin dng li cha m tt c tm yu ng m cha m t vo tri tim con trong mi hai nm
hy sinh v u ym n n sinh thnh.
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG SU
59.- m tu
( Truyn c hng thng cui cng )
Cch y vi nm, trong mt bui sm ma ng, mt chic tu lwn ri bn Livpun sang o

Malta. K c 60 thu th, th trong tu c tt c hn 200 ngi. Vin thuyn trng v nhng thu
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
binh phn hiu l ngi nc Anh c.

Trong s hnh khch c mi ngi Italia, ba thng gia, mt linh mc, vi nhc cng. u tu,
trong s hnh khch hng ba c mt cu b ngi Italia trc 12 tui ; coi nt mt nghim trang v
qu quyt ca cu, ngi ta c th bit cu l ngi o Sicile. Cu ngi mt mnh trn ng dy
tu, ta vo mt ci vali c. Da nu, tc en, qun lm rch, vai eo ti dt, cu nhn tu, nhn b vi
mt nt mt u su, nt mt ca nhng k b au n v cnh ng suy vi ca gia nh.
Tu i c mt lc lu, mt thu th ngi Italia dt mt em gi nh ra u tu, li ch cu b, bo
:
_ Mari i ! Ta kim cho em mt ngi bn ng hnh y.
Ri ngi thu th i.
Mari hi c b :
_ Em i u ?
_ Em i v o Malta, thm thy em ang mong i, tn em l Giulietta Phagiani.
Mari khng ni g.
Mt lc sau cu ly bnh v qu kh ti dt ra. Giulietta cng m gi bnh "bt - quy" , hai em
cng n vui v.
_ Th qu ! Sp c khiu v by gi !
Ngi thu th Italia i qua ni th, ri gi thi cng mnh, tu trng trnh gh s.
Nhng hai em cha nm mi say sng bao gi nn khng .
C b ci n. C bng trc tui bn, nhng cao hn da cng nu qun o cng tm thng nh cu,
tc buc khn m soa hai tay deo vng bc con, ngi coi mnh d, yt t, c l c cng chu
nhiu ni gian trun.
Lc ri , hai em k chuyn nh cho nhau nghe. Cu b, m ci cha m. Cha cu lm th, mi mt
Livpun c mi hm nay. ng lnh s Italia thy cu b v lin cp giy cho cu v qu
Palerm. Cu nh v tm my ngi h hng nng nh.
Cn c b nm ngoi c b d a c sang Lun n, lm con nui bt cho cha m mt ming n
v nh c thanh bch. c vi thng, d c b tai nn t, cht khng li mt ng no. ng
Lnh s Italia y cng cho c v nc.
V th c hai u c gi ngi thu th Italia trng nom.
C b ni :
_ Nh th l em tr v tay khng, m thy em c yn tr l sau ny th no em cng c mt ci
vn to. Nhng d sao thy em vn thng yu em v thy em tr v c mnh gii th vui sng
bit dng no ! Cc em em cng th. Chng nh em lm. Em c bn em m em l ch c.
Ni xong c hi bn :
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
_ Th anh cng v tm b con?

_ Anh cng nh th, song khng bit c ai chu gip anh khng ?
_ Nhng ngi y khng yu anh ?
_ Anh cha th bit c .
C b ni tip :
_ n l Ging sinh ny, em va ng 12 tui.
Sut ngy, hai tr ngi cnh nhau, khi ni chuyn tm s, khi nhn mt b khi, ai cng tng l hai
anh em. Lc bun, c b li gi bt tt ra an, cn cu b th t l nhn ra mt b.
Mt bui chiu kia, khi cu ang ng ta bao ln xem "ng b" bng mt lp sng bc u ko
n v vo mt cu, ng thi tu trng trnh, lm cu ng vp u vo gh, mu chy rng rng.
C b vi chy hi :
_ Anh c vic g khng?
Ri c tho m soa trn u buc vt thng cho bn. Mt git mu trn cu r xung lm chic
o vng ca c.
Cu b ly lm cm ng v xin li c.
Tri ti, Mari v Giulietta va xung phng ng c mt lc th tri ni bo.
Trn mui gi git ng ng lm gy ct bum, rt t ba chic s lp treo cnh tu v nh bay
bn con b buc ng mi.
Tnh trng lc by gi tht l ln xn, khng th t c. Mt s kinh hong ln trn tu :ting ku,
ting khc, ting cu nguyn ni ln mi ch nghe rt thng tm. m cng khuya gi cng mnh.
n gn sng th phong ba li cng kch lit.
Sng ngang nc ngc trm lp c tu, gp ci g l nh gy v cun i. Nc bung my b gi
nh sp xung, nc trn vo lm tt c l, khi bay m mt ; ti x u phi b chy, ri bn
bn nc c cun cun chy vo nh sui, nh thc.
_ Bm nc ra !
Vin thuyn trng va ra lnh th bng mt trn gi git phi thng lm t ht dy v ph tung
cc ca, tc th mt cy nc ln vo y tu.
Hnh khch ai ny rng ri, mt xm nh g ct tit, go khc nh in. Vin thuyn trng khng
chm mt pht, sai bung lun chic thuyn xung b.
Nm ngi lnh thu vo ngi... Nhng thuyn va chm mt nc b th mt con sng ln nh
chm nghm ! Hai ngi lnh thu cht ui. Cn ba ngi kia ht sc bnh sinh phn u vi sng
mi vi c dy leo ln tu.
Lc y, nc gn ti bao ln.
Mt tn thm kch din ra trn boong. M tht vng m cht con vo lng. Bn b hn nhau
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
vnh quyt. My ngi nht gan lnh vo trong phng khi nhn thy ci cht khng trnh c.
Mt hnh khch t t bng sng lc ln xung chn thang. Mt s ng ngi na chen chc vo
nhau i cht.
Ting ku khc ln trong gi go nghe rt kinh hn.
Mari v Giulietta , hai tr lc y u m vo ct bum gy, mt m m nhn b.
By gi, go bt mnh, sng hi yn, nhng con tu c dn dn chm. Ch trong vi pht na l
m xung y b.
_ Cho s lp xung b , mau !
Theo lnh thuyn trng , ngi ta th chic s lp m gi cn st li. Mi bn thu th v hnh
khch c php xung.
Vin thuyn trng nguyn trn tu.
Bn thu th ku to :
_ Mi i u xung y vi chng ti !
Vin thuyn trng p :
_ Ta phi cht ti nhim s ca ta.
Bn thu th ku ni :
_ Xin i u c xung, mau gp tu n cu th ta thot nn. Xin i u c xung mau ! Khng th
nguy n tnh mnh !
_ Ta li .
Bn thu th nhn hnh khch trn tu gi :
_ Cn mt ch cho mt ngi n b.
Khng thy c ai tr li. Bn y li ku :
_ Mt tr em vy !
Nghe ting y, Mari v Giulietta u nhy b ra mn tu nh hai con th d v tranh nhau ku :
_ Ti ! Ti !
Ting di thuyn ku ln :
_ a b xung, a ln li v thuyn nng lm ri.
Thy ni th, c b kinh ngc, sng ngi nhn Mari bng i mt ca k hp hi.
Mari li nhn c b, trng thy git mu vt o c , nh ngay ci c ch qu ho ca bn, ri
mt nh cao thng qua nt mt cu nh mt lung chp, cu tr li :
_ C ny nh hn ti ! ....Em Giulietta i ! Em cn cha, cn m. Anh ch c mt mnh... Anh nhng
ch cho em. Em xung mau !
Ngi di thuyn ku :
_ Chng chnh mi ! Qung n xung y !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Mari lin m ngang Giulietta nm xung.

C b ku ln mt ting l ri tm ngay b. Mt ngi thu th mau tay cu c v li ln thuyn.
Mari ng trn mn tu trng theo, trn cao ngo tc pht phi, v bnh tnh v trang nghim.
Thuyn t t xa, Giulietta ngonh nhn Mari khc thn thc v a tay ra vnh bit.
_ Anh li !
_ Vnh quyt em !
Thuyn ri xa, nhp nh trong mun nghn lp sng. Tri u m. Trn tu khng cn mt ting
ku, nc ngp n mui... Giulietta khng dm nhn, giu mt trong hai bn tay. Khi c b ngng
u ln, th con tu bin mt! ...
EDMOND DE AMICIS
TM HN CAO THNG
THNG BY
60.- Trang cui cng ca m ti
Th by, ngy mng 1
Enric i ! Th l nm hc ht ri ! Con sp phi t gi thy con, bn con. Nhn tin m cho con bit
mt tin bun : cuc t bit y khng phi ch trong hai thng ri u, m l sut i !
Cha con v ngh nghip b buc phi ri Trin, l tt nhin, gia nh ta phi theo cha con. Sang thu,
ta s dn nh. Con s theo hc trng mi. iu c phn lm cho con bun, phi khng ?
M chc con quyn luyn trng c, y rng r bn nm, con vui v lm vic mi ngy hai
bui, y ngy no con cng trng thy thy y, bn y cng trng thy cha m con ng ch y
n con, con s nh trng c, y tr tu con c m mang, y con kt giao c nhiu
bn tt v y mi mt li ni l mt iu ch li cho con.
Hy em ci k nim y i vi con v li t bit chng bn vi mt mi nhit tnh pht t y
lng.
Ri ra, bn con bt hnh cng c ngi gp s khng may, b cha hay m mt sm ; cng c ngi
mnh yu cng c ngi em bu mu anh dng ti trn bi chin trng, nhng hu ht bn con
s l nhng ngi th chnh trc trung hu, nhng ngi cha gia nh cn mn m ang ng trng,
v bit u trong m bn con sau ny li khng c ngi ra gnh vc vic nc v lng ly ting
tm ? !
TM HN CAO THNG
EDMOND DE AMICIS
Hy t bit bn con mt cch yu du thit tha, hy li mt cht tm hn vo chn i gia nh y

l ni lc con vo hy cn th u, lc con ra th ln khn, l ni m con vn c tnh cm v ni y
con c lng thng mn ca mi ngi.
Enric i ! Trng hc v nh ngi m, ngi m dt con tay ta khi con ni cha si tr li
ta mt a con khe mnh t t v sing nng . Ly Thng ging phc cho ngi m khoan t
y ! Ny con ! Con ng quen v n nhn y, con i ! Mai sau con nn ngi, con s du lch trong th
gii con s trng thy nhng th thnh hoa l, nhng lu i nguy nga, nhng con phi nh lun lun
n np nh trng tm thng kia vi ca chp khp, vi vn cy xanh, v y l ni bng hoa tr
tu u tin ca con ny n. M tin rng hnh nh trng c ca con s in vo k c cho n lc
cn hi th cng nh khng bao gi m qun c dng ci nh c k y m nghe ting ni
ban u ca con.
M con.
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.
Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
nh my: Kastarchi
Ngun: www.tatvn.com
c bn: mickey a ln
vo ngy: 26 thng 6 nm 2004

Tam Hon Cao Thuong

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tam Hon Cao Thuong

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TM HN CAO THNG

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

27.- Ch lnh nh trng, ngi o Xarenha

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

"TM HN CAO THNG" , (nguyn tc Les grands coeurs) ca vn ho Italia EDMOND DE

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

_ Tha c, chu s n thm c lun.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Thy con ni c, b Rbetti mi li hn. Mi ngi u gii tn. Cu b b thng c a ln

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Gn y li cn mt cu b coi b khinh khnh l cu Carl Nobitxi. Cu ngi gia hai ngi bn i

Sng nay, chng ti va vn c dp xt on anh Garn.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Mi ngi ht va, chy trn v ch v ngi im thin tht.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chiu hm ti v em Xinvya cng i vi m ti em qun o cho mt ngi n b ngho m ngi

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

khn. V phn con, con c mi th cn dng m i khi con cn ku s hc vt v. Ny ! Enric

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

_ Con xin li anh Betty i !

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

_ Tu theo th ca vic lm...

Ngun truyn: vnthuquan.net

Vit n y anh ht hong ku :

Ngun truyn: vnthuquan.net

khng ngi. By gi ti ch mong sao cho m ti chng khi. Nh gii ! Hm nay m ti kh

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ti va vo phng th gp m anh Nelli n hi ng hiu trng :

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

_ Em c thy qun o qua y khng ?

Ngun truyn: vnthuquan.net

Im lng mt lc, s quan li hi :

Ngun truyn: vnthuquan.net

S quan ti lt, nhn cu b hi lu, ng dy ri li nhn hnh nh khng n dt...

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net