Professional Documents
Culture Documents
GR
Bu almada Yunan Klasik Devir heykeltralnn son byk ad
Lysippos ele alnmtr. M..360 ylndan 310 ylna kadar uzanan uzun
soluklu ve son derece verimli almasyla Lysippos Sikyonun byk
klasik adlarnn sonuncusu olmutur. Gnmze ulaan zgn bir eseri
olmayan sanaty daha sonraki dnem kopyalarndan tanmlayabiliriz.
Stil zellikleri bakmndan farkl bir yere sahip olan sanatkar Klasik
devirden Helenistlik devire geii salamtr diyebiliz.
LYSPPOS
Korinth blgesinin byk ehirlerinden olan Sikyonun bir yerlisi olan
Lysippos kronolojik olarak Klasik hatta Yunan heykel sanatnn en son
ustalarndan saylmaktadr. Doum ve lm tarihleri kesin
bilinmemesine karn Byk skenderin dnemde de eserler verdiini
bilmekteyiz. Eserlerinin 1500 kadar olduu belirtilen Lysipposun ok
eser veren bir sanat olduu anlalmaktadr. Hatta bir eser
zerinde fazla alm olduundan ld rivayet edilmektedir.
Erken dnem heykeltralarnn stillerini kefetmek ne kadar zorsa
Lysipposu da deifre etmek o denli zordur. Ortada hibir zgn eseri
kalmamtr. Lysippos, antik tarzn simetri, istikrar ve zarafet
kurallarna iddetle bal kald iin takdir edilen bir sanatdr. En
nemli zellii, Polykleitosun 1/7lik kanonunu 1/8 olarak gelitirmesi,
eserlerinde ba kk tutmas ve beden anatomisini daha ince uzun
gstermesidir. Bu sayede eserleri daha yce ve zarif grlmektedir.
Lysippos figrleri olduu gibi deil kendisine grndkleri gibi tasvir
etmeye zen gstermi, bu nedenle en kk ayrntlarna kadar
seyirci zerinde yapaca optik etkilere gre ilemi bir takm tun
heykeller ve en ok atlet heykelleri yapmtr. Elimizde zgn bir
eseri olmayan Lysipposun almalarnn ou Makedonyada olmasna
ESERLER
A) Apoxyomenos: (resim, 1)
Vcudunu temizledii iin bu ad alan eserin bir kopyas Vatikan
Mzesinde bulunmaktadr. Atlet elindeki striglis ile
temizlenmektedir. Esere ilk bakta, boynunun ve bacaklarnn uzun,
gvdenin ince, ban kk ve yuvarlak oluu gibi zellikler gze
arpmaktadr.
zellikle aln kompozisyonu ile ayrlr. Figr geldii halde, bak ve
alm tm grnty davet etmektedir. Bu gibi neticeler iin
sergilenmesi bir yana, zellikleri bizi asl sanatya gtrmektedir. Bir
ayak tm arl tamasna ramen Apoxyomenos rahattr. Bu bakla
grnr olmasna ramen figrde zekice gizlenmi bir pozdur.
C) Agias: (resim, 3)
Lysipposun bir dier eseri de Pharsalosta Theselyann nde gelenleri
iin yapt, M..V.yy. Theselya atlet ampiyonu, bronz Agias
heykelidir. Bacaklarn uzun oluu ve heykeldeki heyecanl bak
dikkati ekmektedir. Bu eser M..332de Theselyal yasa koyucu
Deokhos tarafndan Delphoide dikilen mermer grupta dikildiyse (ki
gruba ok benzemektedir) ayn oranlarda ayn fiziksel zellikleri
tamaktadr. Lysippos almalarnda dier adalarna gre atlet
heykellerinde daha fazla uzmanlk salam olduu gzlemlenmektedir.
D) Eros: (resim,4)
Capitol mzesinde bulunan Eros heykelinde de sanatnn zelliklerini
grebilmek mmkndr. Elindeki yay ile birlikte gsterilen figrn
kollarnn bir fonksiyonu olmas ve ba ile kollar arasnda seyircinin
dikkatini eken bir sahann meydan gelmesi onun zelliklerindendir.
E) Pulydamas Kaidesi:
G) Berlinli ocuk:
Berlin mzesinde heykel halinde ve Roma Mzesinde sadece ba
bulunan Erosun orijinali Lysipposa ait olmaldr. Gzlerin ekli ve
yapl, kalar, sa buklelerinin gevek hali, yzn yuvarlak oluu
bakmndan sanatnn zelliklerini gsterir ve eser en ok ta
Apoxyomenosa benzemektedir.
H) Grei:
Napoli Mzesinde bulunan grei heykelini de sanatya mal etmek
mmkndr. Ayaklarn fazla am oluu, kollarn serbest hareketi ve
ald ekil asndan
Sanatnn zellikleri gstermektedir.
SONU:
Lysippos sanatta Klasikten Hellenistilie geii salamtr. Figrleri
olduklar gibi deil grndkleri gibi yaptm demitir. Ayaklara ve
kollara serbestlik kazandrm, kollar nde toplayarak ilgiyi ba,
kollar ve gvdeye ekmi, vcut arln genelde bir bacan stne
vermitir. Yapm olduu heykellerin yannda eitli portrelerde
yapmtr. En erken eseri M..368teki 102. Olympiatta at yar
galibi Troilos, en ge eseri ise I.Seleukosun hkmdar olmasndan
sonra yapt (M..300- 281) portresidir.
Her bir heykeli iin sipari vereden para talep ettii gibi, sanatnn
para kutusuna bir adet altn atlmas zorunluluundan sanatnn
lmnden sonra yaplan saymlarda, 1500 tane altn para kmas
Pliniusa gre (Pli., Nat. His. , 10.34.37) bu kadar eser verdiinin bir
gstergesidir.
Sanatnn stil deerlendirmesi iin yalnzca Apoxyomenosu (ya da
Agias) veya Herakles tasvirlerinden bazlarn alabiliriz. Bunan ramen
onun yaratt tiplere dair pek ok ipucu vardr. Bu tiplerin ayrt
edilmesi onun etkisinin sonularndan daha nemli deildir. nk onun
adnn anlmas dahi yzyllar boyunca her yerde bir serveti
garantilemeye yeterlidir.