TONY

HARTALARI
YARATICILIINIZI HAREKETE GEN
VE HAYATINIZI DNTRN

TonY'
pBUZAN

A K |L

HARTALARI

Akl Haritalar
Tony Buzan
ISBN 978-975-23-0642-4
Boyut Yaynclk A ... stanbu l 2 0 0 9

T o n y Buzan 2004
Thls tranlation ol BUZAN BTE S: M IN D M APPING K1CKSTART YOUR
CREATIVITY A N D TRANSFORM YOUR LIFE 01 Editph is publshed by
arrangensnt wlh Educalionat Publishers L L P . p art o l the
Fearson Educalion Limited.
A KIL HARTALARI adl kitabn 1. basksnn evirisi Pearson Education
Group a b a Educatonal Pubfchers L L P ite yaplan anlama
sonunnda hazrianmtr.

4 )

B O Y U T

K T A P L A R I

GENEL YNETMEN

Blent ZKAN
GENEL MDR

Nilgn ZKAN
GENEL SANAT YNETMEN

Murat NE
YAYIN EDTR

Hakan NE
UYGULAMA

zlem ZGTYREKL
BASKI
B O Y U T M A T B A A C IL IK A .
Matbaaclar Sitesi. 1 Cadde.
No. 115 3*20* B a a la r - S TA N BUL
T e l 10212)413 33 33 pbt
F ak s-102121 *13 33 34

www.boyuLcom.tr
e-malb info@boyut.com.tr
B u kitabn Trkiye v e T rk e konuulan lkelerdeki
te k yetkili lisa n s sah ibi Boyut Yaym gbk ve T e . A . dr.

Tantm am acyla yaplacak ksa alntlar dmda,

yayncnn yazl izni o lm a k sa m hibir yolla oaltlam az.

Boyut Yayn D an m a Hain

10212)444 53 53
B u yayn v e d i er t m Boyut rnlerim ed inm ek im yukardaki
te le fo n n u m aram dan g nd erim creti d em ed en sip ari vereM m untz.

jy s

ERK
jji r i 6
jTerimler Hakknda 8

u Akl Hatitas Nedir? 11

Akln leyii 15
Aydnlatc Dnce 21
Akl Haritas Kurallar 29
Bir Akl Haritas Yaratmak 49
Her Durum in Akl Haritalar 63
Eitimde Akl Haritalar 73
Profesyonel Yaamda
Akl Haritalar 79
Gelecek in Akl Haritalar 91

A KI L HAR TALAR I

Giri
Akl Haritas kavram, dnen ve plan yapmak durumunda
olan her insan iin daha akllca ve daha hzk faaliyet
gstermeye yardma olmak amacyla gelitirilmitir. Bir Akl
Haritasnn yaratlmas; Ayninizin sonsuz kaynaklarna erimek,
doru kararlan vermek ve duygularnz anlamak yolunda
devrim niteliinde bir admdr.
Balangta Akl Haritas kavramn, rencilik gnlerimde
derslerde not almakta zorlandm in, ncelikle bir renme
ve hafza glendirme araa olarak gelitirmitim.
Kendi yaadm olaand geliim ve beklenmedik bir
&Ia elde ettiim baarlar bana; Akl Haritalannn kiisel
dnmlerimizi gerekletirmemizi ve doal yeteneklerimizi
maksimum kapasite ile kullanmamz salayacak gl aralar
olabileceini gsterdi.
Bunu gzlemleyince; Akl Haritas kavramnn tm bireyleri, i
dnyas dnden ve karar alclan ile eitimcileri etkileyecek bir
destekleyici olacana dair kesin bir nsezim ve inancm olutu.
Yola ktktan 30 yl sonra geldiim noktada ise dnyann her
yerinde, yaamn her alanndaki ve her dzeydeki insanlarn
bireysel potansiyellerini maksimuma ulatrmak ve kiisel
geliimlerini gerekletirmek iin Akl Haritalanndan
yararlandklarn gzlemlemek bana byk bir keyif ve tatmin
duygusu veriyor.
Akl Haritalan, hayatmzn her ynn zgven iinde
planlamamz salar. Onlar; etiim kurma, sorun zme,
yaratc dnceler retebilme, renme-retme, bilgiyi gzden
geirme, zaman verimli kullanma ve hafzay tazelemek iin
kullanabileceimiz aralardr. Hatta kendi balarna birer
sanatsal yaratm" bile saylabilirler.

Akil Haritalar le yeni tananlar iin bu kitap, Akl Harita

katfnann tekniklerini, onlar kullanmay ve kavramn ardnda
yatan temel ilkeleri renmeyi salayacak ideal bir balang
rehberidir. A kl H aritaU m h serimizin dier kitaplarndan
H afza ile bir arada okumak, birincisi; hafzanzn ileyiini
daha da iyi anlamanza yardmc olaca iin, kincisi;
"Akl H aritalar, ksa ve uzun vadeli hafza tekniklerini yerimli
kullanmay salayan yaratc ilkeleri de zetledii iin daha da
yarad olacaktr.
Bu teknikle ilgili daha ok bilgi edinmek isteyenlere
kardeim Profesr Barry Buzan ile birlikte yazdmz Akl
H aritas K itab n okumalarn nerebilirim. Bu-kitap da gnlk
yaamda Akl Haritalan yaratmak ve kullanmakken kusursuz bir
rehberdir.
Umarm bu Akl Haritas yolculuunuzdan byk keyif alr
ve ardndan baarlarnz bizzat gzlemlersiniz..

Tony Buzir

A K IL H ARTA LARI

Terim ler Hakknda

A n a h ta r

Szck* ya da Grnt gibi terimlerin nne

geldiinde Anahtar szc, bakn buras
| nemdir den ok te, kendine ait bir anlam tar, bir
;

Hafi/a Anahtar demektir. Anahtar Szck ya da

Anahtar Grnt'ler; aklnz harekete geiren,
hafzanzn kilidini zen, iinde birikmi olanlar geri
aran nemli bir tetikleyici rol oynarlar.

Anahtar Szck
Bir Anahtar Szck, hatrlamak istediiniz nemli
herhangi bir ey iin bir referans noktas olarak seilmi
ya da yaratlm zel bir szcktr.
| Szckler beynin sol tarafm uyarrlar ve hafzamz
oluturabilmemizin hayat bileenlerinden biridirler. Ama

kendi balarna asla kendilerine ait birer Anahtar

Grnt ye balanm olduklar halleri kadar gl

deildirler. Anahtar Szckler beynin her iki tarafm

ancak Anahtar Grntler haline dntkleri zaman

uyarrlar.

Anahtar Grnt
Anahtar Grntler, hafzamzn temel talandr. Onlar
derinlerde depolanm hafzamz aa
karabilmemizde hayati nem e sahip, dikkatle ina

edilmi sozck-grimt bileimleridir. Bir Anahtar

Grnt, bir resimden ok o k te bir eydir. O, bir

Anahtar Szck ite ilintili ve ona bal bir grntdr.

Hafza kelerini kullanarak hayal gfirOnftf uyarmak ve

aslnda tamdk olan balantlar yeniden kurabilmek in
yaratlmtr. Etkili bir Anahtar Grnt, beyninizin her
iki tarafm da uyaracak ve tm

d u y u la r n z

harekete

geirecektir. Anahtar Grntler, Akl Haritalar ve

Hafza Teknikleri kavramlarnn tam anlamyla
kalbidirler.

AKIL HARTASI NEDR?

19 -M a y -10 6:10 arr

Bu kitap sizi en gl renme ve kiisel keif aralarndan

biriyle tantracak. Akl Haritalan; Anahtar Szckler ve Anahtar
Grntler kullanarak, (genellikle de kat zerinde) bilgi
saklama, dzenleme ve nem srasna gre oganize etme
teknikleridir. Bu haritalarn her biri, hem belirli hafza
blmelerinizi harekete geirecek, hem de yeni dnce
biimlerine ve fikirlere ynelmek iin size cesaret verecektir. Bir
Akl Haritasnda yer alan her hafza tetii; gereklerin, fikirlerin
ve bilgilerin kilidini amanz salayacak ve bylece hayranlk
verici aklnzn gerek potansiyelini aa kararak ne olmak
istiyorsanz onu olmanz salayacak birer anahtardr.
Bu size ok olaand bir iddia gibi gelebiliri Akl
Haritasmn etkinliinin ipucu onun dinamik biimi ve yapsnda
yatar ki, bu da bir beyin hcresinin biim ve yaps eklinde
izilmi ve beyninizin gerekte olduu gibi hzl ve etkin bir
ekilde almasn desteklemek zere tasarlanmtr.
Bir yapran damarlarna ya da bir aacn dallarna her
baktmzda doann Akl Haritalannn da bizim beyin
hcrelerimizin biimlerini tadn ve bizimle ayn ekilde
yaratldklarn ve balandklarm gzleriz. Bizim gibi, doal
hayat da her zaman deimekte ve kendini yenilemektedir ve
tam da bizimkine benzer bir iletiim yapsna sahiptir. Bir Akl
Haritas da ilhamm ve etkinliini bu doal yaplanmalardan
alan bir dnme biimi aracdr.

Akl Haritasm Nerelerde

Kullanabilirsiniz?
Akl Haritalan hayatn her alannda ve her ama iin
kullanlabilir. Aadaki liste baz rnekleri iermektedir:
Okulda: Okuma, gzden geirme, not alma, yaratc fikirler
gelitirme, proje ynetimi, ders anlatma.

0 te: Beyin-fmnalah, zaman ynetimi, proje gelitirme, ekip

kurma, sunumlar,
0 zel haytta: ncelikleri saptama, proje planlama, yaam
planlama, alveri, zel olaylar planlama, aile ilikileri.
Toplumsal yaamda: zel gnleri takip etme, insanlar ve
mekanlan hatrlama, tatilleri ve toplumsal olaylan planlama,
iletiim.
Akl Haritalan bize; randmanl planlar yapmakta, bilgiyi etkin
olarak kullanmakta ve kiisel baarmz iin potansiyelimizi
artrmakla yardmc olurlar. Akl Haritalarin gnlk yaamlarnn
bir paras olarak kullananlar ve kiisel geliimlerim dzenli
olarak gzden geirenler genellikle zgven duygularnda bir
art, kendilerine koyduklan hedeflerin daha ulalabilir
gzktn ve amalarna ulama yolunda yol katettiklerini
belirtiyorlar.
Akl Haritalan hedeflerin ve amalarn daha az belli
olduklar durumlarda da kullanl olabilir. Herkesin hayatnda
gelecein bir hayli belirsiz grnd zamanlar olur. Byle
zamanlarda Akl Haritalan sorun zmekte paha biilmez
aralardr. Kii zor bir karar verme aamas ile kar karya
kaldnda, unutulmamas gereken; herhangi bir amacn
olmasnn her zaman hibir ama olmamasndan iyi olduudur.
Gelecee baknza kar bir Akl Haritanzn olmasnn en
byk avantaj, yaamnzn src koltuuna sizi oturtmas ve
size eylemlerinizde ve tepkilerinizde zgr olduunuzu
hatrlatmasdr.

Bir Akl Haritas size daha yaratc fikirler ve zmler

oluturmakta da yardmc olabilir. yle bir bakalm:
Neredesiniz? Hayalleriniz, hedefleriniz, sorunlarnz ve
idealleriniz neler?
Kimsiniz? Evde, ite, bo zamanlarnzda ya da ilikilerinizde...

|p Dnyay nasl gryorsunuz? Tm dier insanlarla

iletiiminiz...
(i; Ne istiyorsunuz? Kendiniz iin, bakalar iin, lxgn iin.
gelecek iin...
Olmak istediiniz yere nasl varacaksnz?
Bir Akl Haritas ayn zamanda aadaki kaynaklardan bilgi
derlemek ve dzenlemek iin de benzersiz bir aratr.:
Kitaplar, gazeteler, internet kaynaklan.
Konferanslar, ders notlan, aratrma materyalleri.
fplantlan, tutanaklar, konumalar, duyumlar.
Kendi kafanzdan geenleri
Akl haritalan zellikle okullar ve dier trden eitim ve retim
kurumlan iin zellikle kullanl aralardr.
Bu kitapta yer alan rneklerin ou, Ak Haritalannm karar
alma durumlarnda ve pratik yaamda bir ara olarak nasl
kJU^ndabeceklerine odaklanmtr. Kendinize soracanz u
trden byk sorulara cevap vermeye her zaman hazr ln:
Tarihin siz ve baardklarnzla ilgili ne yazmasn istiyorsunuz?
Byk dnmek sizi uzun vadeye odaklayacak ve
byiece yakn zamanda yapmanz gereken eylem ve vermeniz
gereken kararlar konusunda daha keskin klacaktr.

4, ve 5. blmlerde Akl HaritakuTra yaratma ve kullanma

fconutarma daha yakndan bakacaz ama ncekide beynin nasl
afta*, naari dndmz ve bunlarn bizi nasd Akl
lamaM kavramma gftueteni anlayalm.

AKLIN LEY
m
m

1 9 -M a y - 10 6: 12

16

A K IL H A R T A L A R I

Beyniniz nasl alyor?

Hayranlk uyandran bir organizma olan beynimiz, evrim
geirmeye 500 milyon yldan uzun bir sure nce balad ama
buna ramen biz onun kalbinizde deil de, kafamzn iinde
olduunu sadece 500 yldr biliyoruz. Bundan bile artc
olansa, beyin ve onun nasl alt ile ilgili bilgilerimizin yzde
95in son on yl iinde kefetmi olmamz. Kimbilir
reneceimiz daha ne ok ey var!
Beynimiz snrsz kapasiteye ve Aydnlatc Dnme
yetisine sahip, olaanst gl bir bilgi-ilemddir ve be temel
ilevi vardr:
Alglama: Beynimiz bilgileri duyulanyla alglar.
Saklama: Edindii bilgiyi alkoyar, saklar ve talep geldiinde
ona eriebilir. (Bize her zaman yle gelmese de!)
Analiz Etme: Beyin kalplan ayrtrr ve bilgiyi mantkl bir
biimde dzenler. Bunu da bilgileri gzden geirip anlamlarn
sorgulayarak yapar.
Denetleme: Beynimiz salk durumumuza, kiisel
yaklammza ve evre koullarna bal olarak bilgiyi nasl
kullanacamz denetler.
D a A ktarm a: Beynimiz dncelerimiz, konumalarmz,
yazdklarmz, izdiklerimiz, hareketlerimiz ve tm dier
yaratclk biimleri kanallaryla ald bilgiyi dar aktanr.
Bir Akl Haritas da, beyninizin bilgiyi etkin ekilde saklamasna
ve talep karsnda ona eriebilmesine yardma olarak onun
sonsuz yeteneklerinden daha yi yararlanmas iin tasarlanr.

izgisel dnme - Btnsel dnme

yzyllardr cmlelerle konutuumuz ve yazdmz iin,
d n celerin ve bilgilerin izgisel ya da liste gibi saklanmas

gerektiini varsaydk. Oysa greceiniz gibi bu kendimizi

kstlamaktan te bir anlam tamyor.
Konuurken doal olarak tek bir anda tek bir szck
sylemeye kstlanyoruz. Ayn ekilde yazda da szcklerimiz;
ba, ortas ve sonu lan satrlar ve cmleler halinde karmza
kyorlar. izgisele lan bu teslimiyetimiz, sadece cmlelerle ya
da klarla, satrbalanyla not almaya meylettiimiz hayatmzn
erken dnemlerindeki okullarda balayp, niversitelerde ve
iyerleritizde de devam ediyor.

Buigenel yaklamn kstlamas ise konunun gerekten,

zne inmenin bir hayji zaman almas ve bu sre srasnda -asMdM g vadede hatrlamanz gerekmeyen bir ey
syleyecek, duyacak ya da okuyacak olmanz.
Oysa son imnlardaki aratrmalar beynin, bilgiyi
konumalar ve yazli szcklerden ok daha duyarl, yarata,
ok boyutlu ve hzl ekilde zmseyen, yorumlayan ve
kaydeden bir yapya sahip karmak bir organizma olduunu
gsterdi. Beyniniz, izgisel olmayan bilgiyi de almaya pekala
muktedir ve gerekte bunun iin tasarlanm ve aslnda her an
da yle yapyor. Fotoraflara, resimlere bakarken ya da her gn
evrenizde oluan grntleri yorumlarken.
Beyin size sylenen cmleleri dinlerken bilgiyi szck
szck, satr satr zmsemez. Bilgiyi bir btn olarak alr,
dzenler, yorumlar ve sizi bu bilgiyle pek ok eitli yoldan
besler. Siz her szc duyar, gerekenleri zaten varolan bilginin
ve onu evreleyen dier szcklerin balamna yerletirirsiniz.
Bir karlk oluturmadan nce btn cmleleri duymu olmanz
gerekmez.

rneim
Evinize gitmek iin 18:50deki Eminnnden Kadkye
gidecek vapur hakknda bilgi almak zere size banttan yant

18

AKL HARTALARI

veren o hatta telefon atnz. Bant kayd size bu hatta bir

"gecikme" olduu konusunda bilgi verdi.
Saniyenin binde biri kadar ksa bir zaman diliminde beyniniz
balantlar yapmaya balayacak: Eve dnmek ve rahat bir
yatakta uyumakla ilgili duygular, iskelede duyacanz
anonslann ya da vapura birlikte inip bineceiniz insanlarn
telal sesleri, evde yiyeceiniz akam yemeinin mutfaktan
gelen koku lan ve softada nihayet kavuacanz lezzetli tatlar.
Btn bunlar size onca trafie girip eve arabanzla veya
otobsle dnmeyi ya da gecikmeli" 18:50 vapurunu beklemeyi
hatta naslsa sabah dneceinizi veya orada bir otelde
gecelemeyi tek tek hatrlatacak.
Bunun nedeni gecikme szcnn sizde, asl sorunuzun
ayrntl, gerek bir yantn bile almadan, hatta bant kayd bile
daha bitmeden ok-ynl tepkileri tetikleyen bir Anahtar
Szck olarak etki yaratmas olacak.
Evinize dnmek gerekte hala asl amacnz ama, gecikme
o an iin, Merkez Kavram haline gelmi durumda.
Anahtar Szckler ve balanlan hayat nemde tetikleyicilerdir
ve aslnda dnyay anlamanza ve yorumlamanza en ok
yardma olan, beyninizin iindeki bu bilgi alandr.

Not Alrken Nasl Zaman Kaybediyoruz?

Szckler sylemeye ve yazmaya o kadar almz ki; zaman
iinde normal cmlelerin szel grnt ve fikiien saklamann
ve hatrlamann en iyi yolu olduuna inanmz. Oysa gerekte;
rnein renciler tarafndan alnan yazl notlarn yzde
90'ndan fazlas gereksizdir, nk beyniniz aslnda doal
olanak byk resmi temsil eden" Anahtar Szckleri tercih
eder. Bu da u demektir:

 Hafza zerinde hibir kalcl gerektirmeyen szckler de

kayt edilerek zaman kaybedilir.
Bu gereksiz szckler sonradan tekrar tekrar okunarak gene
zaman kaybedilir, ne kanlmadklan iin, btn iinde eriyen Anahtar
Szckler aranrken zaman kaybedilir.
Anahtar Szckler arasndaki balantlar, gerekte konunun
z iin ok nemli olmayan szckler tarafndan
yavalatldklan iin zaman kaybedilir.
Araya giren mesafeler Anahtar Szckler arasndaki
balantlan zayflatr. Bu szckler birbirlerinden ne kadar
uzaklarsa balant kurmak da o kadar zorlar.
Akl Haritalan artk dnyann her yerinde; okullar, i dnyas,
devlet organizasyonlan v e bireyler tarafndan kullanlmaktadr.
ini! treten not alma sistemi} bfe fikri bir kavram ya da bir plan
szckler ve resimlerin o k basit bir bileimi ile btnsel olarak
ve tek bakta anlalr hale getirir.

Beyniniz ve A kl H aritalan
Bir Akl Haritas en batan balayp, sona kadar adm adm
ilerlemektense, en merkez kavramdan balayp aynntlan buradan
dan doru aydnlatmay tercih eder. Bir Akl Haritasnn standart
not alma teknikleri karsnda ok ak avantajlan vardn
Ana fikir o k daha ak tanmlanmtr.
Her bir fikrin greceli nemi aka belirtilmitir.
Daha fazla nem tayan fikirler Akl Haritas'mn tam
m erkezinde v e derhal ayut edilebilir durumdadrlar.
Anahtar kavramlar arasndaki balantlar kolayca ayut
edilebilir olduklar iin fikirler ve kavramlar arasndaki ilikilerin
kurulmasn kolaylatrrlar.

.*> Bilginin gzden geirilmesi etkin ve sratli bir ekilde

gerekleir.

0 Bir AkJ Haritasnn yaps, zaman iinde ek kavramlarn bu

yapya kolayca eklenebilmesini salar.
0 Her bir Akl Haritas kendine zg bir yaratmdr ki, m dj
tam ve yanlsz olarak hatrlanmalarn salar.
Szlere Akl Haritaiarnn nasl yaratlacaklarn, hangi amalar
iin ve nasl kullanlabileceklerini 4. ve 5. blmlerde
aklayacam sylemitim. Bunun iin bir sonraki 1blmde
ncelikle sizi Aydnlatc Dnme" kavram ile tantrmak
istiyorum. Aydnlatc Dnme", beynimizin dnceleri ve
yeni fikirleri nasl yarattm ak bir ekilde sergiler. Bir Akl
Haritas, ayn zamanda beynimizin aydnlatc bir biimde nasl
organize olduunu yanstarak ileyi biimini ortaya koyar;
byiece yaratc dnme biimini tetikler ve bilgiyi geri
armay kolaylatrr.

AYDINLATICI DNME

22

AKIL HARTALARI

Akl Haritalannn neden bu kadar etkili olduklarn anlamak iin

beyninizin nasl dnd ve bilgiyi nasl hatrlad
konusunda daha ok ey bilmenizin yardm olacaktr. Beyin
dorusal ve tekdze dnmez; merkezi bir tetikleme
noktasndan, grntler ve Anahtar Szckler kullanmyla,
ezamanl olarak pek ok faikl yne doru dnr. te ben
buna Aydnlatc Dnme" diyorum.
Terimin de artrd gibi dnceler, bir aacn dallan
gibi, bir yapran ya da vcudun kalpten yola kan damarlan
gibi dan doru yaylrlar.

Beyninizin sonsuz sayda dnce, imgelem ve kavram yaratma

yetenei vardr. Beyin Haritas da beyninizin alt gibi
tasarlanmtr ve eylem halindeki Aydnlatc Dnmenin kat
zerinde bir yansmasdr. Bilgiyi beyninizin doal ileyi tarzna

ne kadar benzer ekilde kaydederseniz o da temel bilgileri ve

kiisel hafzay o kadar etkin bir ekilde geri aracaktr.

Aydnlatc Dnme uygulamas

Ne demek istediimi size daha dorudan gsterebilmem iin
"AydlatiGl Dnmenizin olaand gcn oraya koyacak
aadaki uygulamay denemeniz gerekir. Sizden bir grnt
yaratmanz isteyeceim ve garanti ederim ki bir an bile
dnmeden doru cevab bulacaksnz.
Dnmenizi istediim szck u:

Szc sylediimi duymadnz ama gene de* .

Bir grnt grdnz m?
Grntde ren k var myd?

Grnty ne kadar abuk elde ettiniz?

Grnt eidi?
Grntnn evresindeki dier armlar neler1oldjA?;
Grnt ortaya kmadan nce nerede idi?!

Dnyann drt bir yanndaki insanlarn ou bir muzun neye

benzediine ainadrlar. Szc duyduunuz zaman
meyvenin olgunluuna bal olarak san, kahverengi ya da yeil
n?w#lerden birini grm olabilirsiniz. Eimli biim'i grm
olabilirsiniz. Grnt size lezzetli bir tatly, egzotik bir tatili ya
da bir meyve kokteylini artrm olabilir. Ama sonuta
grnt ylesine, birdenbire belirmitir ve szc oluturan
harfleri gznzde canlandrmanz da hi zamannz almamtr.
Grnt zihninizde zaten depolanm durumdayd ve siz sadece
onun aa kmasn tetiklediniz.
Bu kk ve hzl test; cinsiyetleri, sosyal statleri, milliyetleri
ne olursa olsun btn insanlarn Anahtar Szckleri Anahtar
Grntlerle birletirmek iin annda Aydnlatc Dnmeyi
kullandklarm gsteriyor. Tm dnce sistemimizin temel
prensibi de, Akl Haritalannn temel prensibi de budur.

24

A K IL HAR T A LA R I

A k l H a r ita la n , A y d n la tc D n m e y i
z e n g in le tir m e k v e k u lla n m m a r t r m a k i i n
g e li tirilm i tir.

Anahtar Szckler ve
Anahtar Grntler Nasl ler?
Bir Anallar Szck ya da cmle, belli bir grnt ya da
grntler dizisini temsil eder.
Bir Anahtar Grnt ise beyninize yollandnda sadece tek
bir szck ya da cmleyi deil ok boyutlu bir formda btn
ilintili bilgiler zenginliini geri armanz salar.
rn ein :
ocukken tm bir lunaparka gitme kavramn zetlemek iin
bir grnt bulmak isteseniz pamuk helva"y seebilirsiniz.
Pamuk helva" szc-, bir Anahtar Szck" olarak;
beyninizin analitik sol yansm tetikler.
Bir Anahtar Grnt olarak bir pamuk helva resmi
oluturmak ise beyninizin grsel sa yansm iin iine katar.
Bu resim ise sadece yazl szc deil, bir lunaparkn tm
manzaralarn, koku, ses ve lezzetlerini harekete geiren grsel
bir tetkieyid olur.
Bir szck tek bana tm bir lunapark deneyimini
canlandrmaya yetmez nk l^eyninizin tmn iin iine
katmaz. Bir cmlenin bir paras olarak da tm deneyimi
tetikleyemez nk cmleler tanmlayc ve snrlaycdr. Oysa
bir Anahtar Gornt'ye dntrlm olarak bir Anahtar
Szekn amac sol beyin ile sa beyin arasnda balant
kurmaktr. Bu eylem baglantlan aydnlatacak ve tm balantl
bilginin yzeye kmasn tetikJeyecektir.

B e y n in d ili
Beyninizin ana dili ne seslendirilen, ne de yazlan szckler
deildir. Beyniniz; duyularnz kanalyla grntler, renkler,
anahtar szckler ve fikirler arasnda armlar yaratarak alr.
nsanlar beynin ne olduunu ya da nerede olduunu
bilmezden ok nce, eski Yunanllar, gerektiinde bilgiyi geri
armak ve hafzay hatasz bir ekilde tetikleyebilmek iin
aadaki iki kavramn bileimini kullanmaya ihtiyatan
olduunu kefetmilerdi...

Hayal Gc ve arm
Hayal Gc ve arm tm beyin faaliyetleri ile balantldr.
Hayal gcnz temel olarak aadakileri kullandnzda
uyariM
Duyularnz

|ci m

Abartma
Rfim ve Hareket
Renk
Glme
Resimler ve Grntler
anm ise temel olarak unlan kullandnzda uyarlr:
Saylar
Szckler
Simgeler
Dzen
Motifler
Grntler
Bizi iyi hissettiren insanlar ve keyif aldmz eyler hepimize
ekici gelir. Akl Haritanzn bakmaktan keyif alacanz ve sk
sk bavurmak isteyeceiniz bir ey olmas iin de:

AYDINLATICI DNME

25

26

A KI L HAR TAL ARI

0 Olaylara ve planlara pozitif bir bak as tamas,

0 Baklmasnn keyifli olmas gerekir.
Bu iki nemli unsuru ieren bir Akl Haritas, beyninizin
dnceleriniz, korkularnz, dleriniz ve idealleriniz arasnda,
baka herhangi bir not alma biiminden ok daha yaratc
biimlerde armlar yaratmasn, balantlar oluturmasn ve
ilikiler kurmasn salayacaktr. Bir beyin haritas herhangi bir
beyin frtnas tekniinden de daha hzl ve yaratc fikirler
retmenizi, sonulara varmanz ve planlar yapmanz salar.

Aydnlatc Dnme ve bir

Anahtar Szck Uygulamas
Aadaki mini Akil Haritas mutluluk" kavramn temsil ediyor.
ekildeki bu ekirdek szcn evresinde 10 ayn Anahtar
Szck arm iin dallar bulunuyor.

Bu uygulamay kendi banza ya da iki, kiiyle birlikte

tamamlamay deneyin. (Fakat unutmayn aranzda
tartmamanz, birbirinizi etkilememeniz asndan nemlidir.)
ilk olarak merkeze sizin iin mutluluu artran bir
resim izin.
Daha sonra merkeze izdiiniz, sizin iin mutluluu"
temsil eden resmi dndnzde oradan aydnlanan" ilk
10 Anahtar Szc evresindeki dallarn her birine yazn.

0 Ne kadar sama olduklarn dnrseniz dnn aklnza ilk

gelen szckleri yazmanz nemli. Kendinize sansr uygulamayn
ya da dnmeye vakit ayrma amacyla duraksamayn.
0 Eer 10 taneden fazla szck buluyorsanz onlar iin de yeni
dallar ekleyin.
Bitirdiinizde, hangilerinin rttn grmek iin kendi
sonularnz dierlerininkilerle karlatmn.
Bu uygulamann amac, beyninizi szck armn bir kez
boa aldnz m hi yavalamayacam size gstermek. nternet
ortamnda birbirini izleyen linkler gibi kendinizi daha pek ok
balant kurarken bulacaksnz.
Bir dier nokta ise kendi sonularnz dierlerininkilerle
karlatrdnzda seilen arm szcklerinin ne kadar aznn
rttn grmeniz olacak. Ayn bireyler olarak hepimizgerekten tekiz ve hepimiz ayn aydnlatc yollaria dnyoruz!

AYDINLATICI DNME

27

AKIL HARTASI KURALLARI

30

A K IL H A R TA LA R I

Bu blmde bir Akl Haritasnn nasl hazrlanacan; yani

hedef belirlemenin nemini, nelerin nceden-planlanmas
gerektiini, fikirlerinizi nasl dzene sokacanz ve Anahtar
Szck ve Anahtar Grntlerin nemini ortaya koyacaz.
Dolaysyla bu blm sizi temel durumlar ve yaamsal amalar
iin bir Akl Haritasnn nasl yaratlacan adm adm anlatan
5. Blm e hazrlayacak.

Hedefinizi belirlem ek
Bir Akl Haritas gerekte kat zerinde bir DnceYoJcu3uunu temsil eder ve her yolculuk gibi onun da baarl
olabilmesi iin nceden baz planlamalar yaplmas gerekir.
Dolaysyla bir Akl Haritas oluturmaya balamadan bile nce
atmanz gereken ilk adm, sonuta nereye varmak istediinize
karar vermektir.
Hedefiniz ve ngrnz nedir?
Ana hedefinize ulamanza katkda bulunacak
alt hedefleriniz, aamalarnz nelerdir?
Btnsel bir proje planlyor musunuz?
Fikirlerinizle ilgili Beyin Frtnas yapyor musunuz?
Varolan bir durumun dkmn karmanz gerekiyor mu?
Gelecek iin stratejik bir plan yapyor musunuz?
Kendinize bunlan sormanz ok nemlidir nk baarl bir
Akl Haritasnn merkezinde hedefinizi simgeleyen ekirdek bir
resim olmaldr ve dolaysyla atacanz ilk adm da Akl
Haritanzn merkezine baar olarak hedefinizi temsil edecek bir
resim izm ektir.

R esim lerin gc
Bir resmin bin szce bedel olduunu ne sren zdeyi
dorudur. Yaplan bir deneyde bilim adamlar bir grup denee

600 resmi, h e t felrii birer saniyede geerek gstermiler ve

sunumdan sonra tm grupta doru hatrlama oran yzde 98
km. nsan beyni grntleri hatrlamay szckleri lauriamaktan
ok daha kolay bulmaktadr ve bu nedenle de bir Akl Haritasnda
merkezdeki anahtar fikrin yerini bir grnt alr. Akl Haritanzn
dier blmlerinde d e grntleri kullanmak nemlidir.

| Uygulama
I

Grnt arm yeteneklerinizi snamak in

Mutluluk szc iin yarattnz m ini Akl Haritasna

dnn v e btn Akl Haritasm sadece grntleri

kullanarak yenid en yaratp yaratamayacanza bakn.

25. sayfada akladm z gibi hepim iz kendimizi iyi

hissettiren, p ozitif v e ek ici insanlar v e eylerin yaknnda
olm ay severiz. Akl H arita'nzn g erekten gelitirmek
istediimiz k'tuk b r ara haline gelm esi iin m erkeze
yerletireceiniz grntnn o k renkli v e tm duyularnza
ek ici g e le ce k ek ild e tasarlanm olm as gerekir. lla ki ok
gzel izilm i ya

# t dzeyde sanatsal olm as gerekmiyor

am a size p ozitif duygular verm esi ve baktnzda ona

konsantre olm anz salam as nem li.

Bir Akl Haritas grntleri kullanmakla kalmaz,

btnyle bakldnda kendisi de ngrnz
ya da hedefinizi simgeleyen bir grntdr.
B yle pozitif bir ngr yarattnzda o da kendine ait bir
hayat ve enerji stlen ecek ve sizin on a odakl kalmanz
salayacaktr. O daklandnzda ise b ir lazer nnn <insani
ed eeri haline gelecek siniz: K es(k)in , am a odakl ve
olaanst gl.

32

A K IL HARTALARI

*1

Dncelerinizi toparlamak ve
dzenlemek
Aydnlatc Dnme yaratclnzn dizginlerini serbest
braktktan bir sonraki aamada fikirlerinizi daha yapsal bir
ekilde kurgulamanz ve oganize etmeniz nem kazanyor.
Dncelerinize yapsal kurgulamay katmanzn ilk adm,
Temel Dzenleme Prensiplerinize (TDP) karar vermenizdir.
TDP, evresinde tm dier kavranlan oganize edebileceiniz
anahtar izJeklertlir. TDP, tm birbiriyle ilintili fikirleri bir araya
asabileceiniz kancalardr denilebilir. (Tam olarak, bir kitabn
blm balklarnn ilerleyen sayfalarndaki konusal ierii
zetlemesi gibi.)
rn e in :
Temel yiyecek kavramnn meyve, sebze, et gibi pek ok
alt kategorileri vardr. Amacnzn ne olduuna gre rnein
meyve alt kategorisini isimlerinden nce turungiller ve
olmayanlar gibi geni kategorilere ayrmaya devam edebilirsiniz.
Ya da alternatif olarak ilgilendiiniz kavram sevdiiniz
yiyecekler ise kategoriler nemsiz hale gelir ve meyveden
dorudan doruya muz, ilek, elma vsye atlayabilirsiniz.
Yaam planlarnzn Akl HaritaJan iin kullanl TDP
kategorileri unlan ierebilir:
Kiisel Tarih: Gemi, imdi, Gelecek
Gl Yanlar

Zayflklar

Balanlanlar

Uzun Vadeli Amalar

Baarlar

Aile

Hobiler
Ev

Holanlnutyanlar
Arkadalar

Duygular

Sorumluluklar

Baz dier kullanl TDP hayatnzn gitmekte olduu yne

doru belirlenebilir.

 ren m e
S a lk
K lt r

B ilg i

i H ayat

Seyahat
B o V ak itle r
H rs la r
S o r a n la r

TDP dncelerinizin blm balklardr: Yani bilginin en

basit ve aikr kategorilerini temsil eden szckler ya da
grntler. Onlar; beyninizi otomatik olarak ok daha fazla
sayda armlar dnmeye ynlendiren szcklerdir.
Eer TDPnizin neler olmas gerektiinden emin deilseniz
temel ama ya da ngrleriniz dorultusunda kendinize u
sorular sorun;
Amacma ulamam iin hangi bilgilere ihtiyacm var?
Eer bu bilgilerin hepsi bir kitapta toplansayd blm
balMarbneler olurd?
Daha spesifik hedeflerim neler?
Bu konu balnn en nemli yedi kategorisi hangileri?-

Temel sorularmn cevaplan neler: Niye? Ne? Nerede? Kim?

Nasl? Hangi? |e zaman?
Btn bunlar iine alabilecek, kullanma daha uygun daha
.kategori var m?
yi dnlm TDPne sahip olmann avantajlar unlardr:
Birincil fMder yerlerine omrulm jur ki, bylece tal
olanlar onjlan doal olarak,-Me'L '
TDP aklnzrb'dpal Plarak yaplanm bir ekildednmesini salayacak Akl Harltamz projelendirmenizi,
biimlendirmenizi v e yaratmanz salar.
Akl Harita'mz izm eye balamadan nce ilk T e m e l.
Dzenlem e Prensiplernize karar verdiinizde fikirlerinizin
geri kalam daha tutarl ve kullanl ekilde akmaya
balayacaktr.

A K IL HARI T A S I K U R A LL ARI

33

34

AKIL HARTALARI

Balang
Etkin Akl Haritalan yaratmak ita byk ebatta ve kaim bir
bloknota ya da bol miktada kada, renkli kalemlere, en az
10-20 dakika kesintisiz sreye ve bir de beyninize ihtiyacnz var!
Katlarnz byk ebatta, bo ve izgisiz olmal.
Farkl renk ve kalnlklardaki kalemleriniz akc ekilde rahata
ve hzl yazabilmenizi salayacak ekilde hazrlanm olmal.
Neden?
OK miktarda kada ihtiyacnz olacak nk yapacamz
basit bir uygulamadan te bir isel yolculuk yapacaksnz.
Zaman iinde geliiminizi deerlendirmek iin geri dnp Akl
Haritalan'ruza bavurmak isteyeceksiniz.
BYK EBATTA katlara ihtiyacnz olacak nk
fikirleriniz arasnda kefe kmak isteyeceksiniz. Kk sayfalar
sizi kstlayacaktr.
Sayfalar, beyninizi zgr brakp, dorusal olmayan, zgr
ve yaratc bir ekilde dnmesini salamak iin BO ve
3ZGZ olmaldr.
Bir bloknot ya da spiralli defter en tercih edilecek seenektir
nk ilk akl haritanz bir seyir defterinin balangcn
oluturacaktr. Bilinaltnzda kendinizi derlitoplu olmak
zorunda hissederek kstlamamanz ve dank da olsalar plan ve
ihtiyalarnzn zaman iinde nasl deitiklerini grmeniz daha
nemlidir.
Kalemleriniz akc ve temiz yazabilmelidir nk
yarattklarnz daha sonra okuyabilmeyi ve zaman zaman da
ok hzl yazmay isteyebilirsiniz.
Faildi renklerde kalemler kullanmanz nemlidir nk
renkler hem beyninizi uyanr, hem de yaratcl ve grsel
hafzay harekete geirir.
Renkler aynca Akl Haritanz zerinde yaplar oluturmanz,
arlk dereceleri belirtmenizi ve vurgular yapmanz salar,

Akl Haritalar: Yol gsterisi ilkeler

H&rifSiKurallar ikiye ayrlr:
@ Teknik
Sayfa Dzeni
Tekniin Kuralaru
0
kullanh
anrran kullann
Anlalr ohiii
Kiisel bir tarz gelitirin
Sayfa Dzenirilh Kurallan:
Hiyerariyi kullann .
Numaralaridirifi kullann

Akl Haritalar Kurallarm n zeti

Teknikler
1

V u rg u la r K u lla n n

Her zaman unlar kullann:

Bir merkezi resim: Bir odak noktas salamas iin.
eitli resimler: Beyninizin her iki tarafm da
egdml kullanabilmek iin.
Merkezi resim bana ya da daha ok renk: Hafzay
ve yaratcl uyarmak iin.
Resimlere ve gerektiinde szcklerin yazmna ok
boyutluluk ekleyin: Gze arpmalarn salamak iin.
Fiziksel duyularnzn karm, grnt, ses, tat,
dokunma, koku, hacim duygulan: Haritay daha gerek ve
daha kolay hatrlanr klmak iin.

A KIL H A R T A SI K U R ALLA R I

3 5

36

A K IL H A R T A L A R I

Harfler, szckler, izgiler ve resimlerde boyut

farkllklar: nem derecelerini belirlemek iin.
Organize boluklar izgileri dzenli ve ekici klmak
ve eklemelere izin verecek alanlar brakmak iin.
Uygun boluklar Her szck ve resmin evresinde.
2

arm lar K ullann

Her zaman unlar kullann:

Oklar Balantlar kurmak istediinizde gze yol
gstermeleri iin.
Renkler H afzan zn iini kolaylatrmal yaratcl
zenginletirmek ve hatrlamay kolaylatrmak iin.
Kodlar Check iaretleri, arplar, yldzlar, daireler,
| genler, alt-izgiler; harita btn zerinde balantlar
I yaratmak iin.

Anlalr Olun

0 izgi bana tek bir Anahtar Szck kullann.

Btn szckleri yazn.
Anahtar Szckleri izgilerin zerine yazn.
0 izgi uzunluklarm szck uzunluklaryla eit yapn.
0 Ana dallan merkez resme balayn.
0 izgileri dier izgilere balayn.
0 Merkez izgileri daha kaln izin.
0 Resimleriniz net, temiz olsun.
0 Sayfay y a ta y k u lla n n .
0 Hep dik yaz kullann.

Kiisel Bir Tarz Gelitirin

Kendiniz yarattnz bir eyle her zaman daha iyi

balant kurar ve onu daha kolay hatrlarsnz.

Sayfa Dzeni
1

H iy e ra r i K u lla n n

nem dereceleri arasnda ayrmlar belirlemek beyninizin

bilginin zn hatrlamasna yardmc olur.
2

N u m a ra la n d rm a K u lla n n

Fikirlerinizi sralamak, eylemlerinizin

n c e lik le r in i

belirlemede yardmc olur.

Teknikler
Vuf., hafzay ve yaftcili gelitirmede en nemli
unsariaAn blrid, pl^^ok gze arpan imgeleri, szckleri,
kiileri ya da
allagelmi olan ya da araya
kaynayanlardan daha kolay hatrlarz.
H e r z a m a n b i r m e r k e z r e s im k u lla n n

0 Bir resim, saysz armlar tetikleyerek gznz ve

beyninizi otomatik olarak kendine odaklar ve son derece etkili
bir hafza desteidir.
0 Buna ek olarak albenisi olan br resim size keyif
vereceinden dikkatinizi eker.
Merkez resim olarak bir izim yerine bir szck
kullanlyorsa, bu da glgelendirme, renklendirme ya da ekici
bir yaz karakteri kullanmyla boyutlu hale getirilebilir.
Akl H aritam zn h e r yerin d e re sim le r k u lla n m a y a aln

0 Akl Haritaruzda her frsatta resim kullanmanz ona daha

kolay odaklanmanz salayacak ve onu sizin iin daha ekid

A K L H A R TA SI KURALLARI

37

klacaktr. Ayrca bu, evrenizdeki

daha ak olmasna yardma olacak ve en nenlisi beynirJ
hem sdl, hem de sa taralm uyaracaktr.
Merkez resim bana ya da daha ok renkte kalem
kullann. Renkler, beynift||&ibK>n dlastk alglad, t? .
uykuya gnderen" tek renkR|(^h/beyaz) grntlen aksine
beyni uyandrrlar.
Hem resimlerde, hem 4b # W k lerin evresinde ok
boyutluluu kullann. Bj|yhteffile istediiniz eylerin
fyroasm

ayn duran eyler daha kolay

hatrlanr.
Duyularnz kullann
Beyniniz mesajlan; grme, duyma, dokunma, tatma ve
hadm gibi duyularnz aracl ile alglar. Dnya tadilinde
yaam byk beyinlerin pek ou evrelerindeki dnyay
daha iyi anlamak iin bilinli olarak tm duyularm kullanm ve
onlar bilinli, gelitirmilerdir. Akl HaritaniZ duyusHOBftzanM
ne kadar yzeye arrsa o kadar gl olacaktr.
Yaz, izgi ve im gelerde eitlem eler kullann
Ak, Matfta'nzda kullandnz yaz kak^^rinin
ibflyMMerinde oynam alar, hiyerari duygusu yaratacak ve
size sonradan ?gzden geireceiniz unsurlarn greceli
nemleriyle ilgili n e t mesajlar vereceklerdir.

O rganize b o lu k la r k u lla n n
0 Akl %ri&'rzn dallarnn

lli

gj^yft zerindeki grnmnde

boluklan iyi organize etmeniz |
fikirlerinizin hiyerarisi ve kategorize ediliine destek olacak,
haritanzn okunmasn kolaylatracak ve sonradan gznzn
gizi iin daha ok nem tayan noktalan daha koly bulmasn
salayacaktr.
Uygun b o lu k la r k u lla n n
Akl Harita'nzdaki her maddenin evresinde doru miktarda
boluk brakmak nemlidir. Bunun nedeni, bu boluklarn her
unsurun net bir ekilde gzkmesini salamalarnn yan s a ,; _
aslnda bazen ya da gerektiinde boluklarm k e n d irin in de
mesaj iletmekte nemli unsurlardan biri olmasdr.

2 arm
arm, hafza ve yaratchn gelimesi iin gerekli ikinci
nemli unsurdur. Beyin, olaylan ve nesneleri birbirieriyle ilintili
bilgiler kanalyla birletirerek araiannda armlar yaratr.
armlar fiziksel yaant deneyimlerinize art anlamlar
katmanzn aracdr. Aadaki teknikler Akl Haritanz zerinde
farkl konular, fikirler ve olaylar arasnda armlar yaratma
yntemleridir.
D a lla r n k e n d i i le r in d e v e a r a la r n d a b a la n tla r
k u rm a k iste d i in iz d e o k la r k u lla n n
Oklar; unsurlan bir araya getirmek istediinizde gzlerinize
otomatik olarak yol gsterir. Oklar ayn zamanda hareketi

A K IL H A R TA SI K U RA LLA RI

39

A KIL HARTALARI

hatrlatrlar ki, hareket kavram etkin bir hafza ve lfrrkjma

mekanizmas iin nemli desteklerdir.
Oklar tek bir ynti olduu gibi ayn
birka: ;y;n de
iaret edebilirier w her biim ve boyutta olabiliri^.*

Renkleri kullann
Renkler hafzay gelitirme veyaratah artrmada en gli^
aralardr.
Ak Haritanzda belli bilgileri belli renklerle kodlamak,
kullanmaya gerek duyduunuzda onlara eriiminizi hzlandrd
gibi onlan daha kolay hatrlamanza da yardma olur.
Renklerle kodlama, grup halinde Ak Haritas oluturma
almalarnda zellikle kullanl olacaktr.

Kodlar kullann
Kodiamalar ok zaman kazandrr. Onlar, Ak Haritanzn
farkl blmleri arasnda, kt zerinde birbirlerinden ne kadar
uzak olurlarsa olsunlar azami hzla balant kurmanz salarlar.
Kodlar; check" iaretleri, arplar, yldzlar, daireler,
genler, alt izgiler hatta daha aynnt, karmak ve kiisel
olabilirler.

u z m

A frlA N JI

3 Anlalrlk
Ne kadar ak olursamz kendinizi o kadar iyi anlar ve bakalar
tarafndan da o kadar iyi anlalrsnz. ylesine karalanm
notlar hafzama ve anlaynz bulutlandm ve beyninizin
armlar yapmasn zorlatrr.

izgi bana tek b ir A nahtar Szc k ku llanm aya a ln

Her
szck olas binlerce ima ve arm ortaya karr.
@ Her izgiye tek $natat$r Szck yerletirirseniz o szckle
ilgili armlar yaratma frsatnz maksimuma karrsnz.
m yan sra ker szosk
izgi zerinde bulunan
szck veya grnt le bir kuak nceden balantl
olduundan beyniniz yeni dncelere daha da ak hale gelir.

Szcklerin tamamm yazm

@ Szcklerin tam yazmlan ekil olarak size ainadrlar ve
ksaltma ya da simgelerinden daha tanmi olurlar ve aklnzn
onlan fotoraflamtofve sakkmalr^a^daha elverilidiier.
Her szc tmyle yazmakla harcanacak ekstra zamann
sonra daha kolay hatrlamakta ve onunla ilgili
anmlar yaratmakta kazandraca zamann avantajyla
fazlasyla telafi edilir.
Her szc tam olarak yazma ilkesine karar vermek aynca
fikirleri zl fade etme gereini tevik eder ve szcklerin
greceli nemlerini vurgulamak iin de kullanlabilir.

'

Anahtar Szckleri izgilerin hem en stne yazm

Bir Akl Haitasnn zerindeki izgiler ayn Anahtar
Szckleri birbirlerine baladklar iin nemlidirler.
Beyninizin, Akl Haritanzn geri kalanyla balant kurmas
iin Anahtar Szcklerinizin de izgilerle balantl olmalangerekir.

izgi uzunluklar szck uzunluklaryla eit olsun

Szckler ve izgileri eit uzunlukta olurlarsa daha etkili
gzkr ve her ki yanlanndaki szcklerle daha kolay balanrlar.
0

Bu biimlendirme ile kazanacanz alan Akl Haritanza

daha ok bilgi eklemenize/sdrmanza olanak salar.

A K IL H A R T A SI K URALLARI

42

AKTI. H AR T A LA R I

izgileri dier izgilere ve ana d allan m erkez resm e

balayn
Akl Harilamz zerindeki izgileri birbirine balamak
aklnzdaki dnceleri de birbirine balamanza yardmc
olacaktr.
izgiler, oklara, erilere, ilmeklere, dairelere, elipslere,
genlere ya da ykleyeceiniz anlama gre istediiniz
herhangi bir biime dntrlebilirler.
M erkez izgileri daha kaim ve eim li y ap n
Daha kaln izgiler beyninize en nemlileri olduklan
mesajm iletirler; o nedenle merkeze balanan izgileri daha
kaln tutun. Eer balang noktanzda hangi fikirlerin en
nemlileri olacaklan konusunda emin deilseniz izgileri tm
haritay bitirdikten sonra kamulatrabilirsiniz.

Akl Haritanzn dallan evresinde ekiller ve

snrlar yaratn
ekiller hayal gcnz ateler.
Akl Haritanzda ekiller yaratmak - rnein; Akl Haritanzn
dallarnn birinin evresinde bir ekil yaratmak- bir ok konuyu
ve fikri daha kolay hatrlamanza yardma olacaktr.

mgelerinizi mmkn olduu kadar ak seik ve

anlalr izin
Sayfa zerinde ak seildik dncelerinizde de ak
seikJk salar. Temiz bir Akl Haritas aynca daha k, zarif ve
kullanm asndan daha keyifli olacaktr.

Katlarnz yatay kullann

Sayfann manzara" formatmda olmas size Akl Haita'mz
izmek ve yaratmakta maksimum zgllk salayacaktr.
Ayrca bylece bitirdifliz zaman tamamn okumanz daha
kolay olacaktr
Eik deil, m m k n old u u n d a d ik y az k u llan n
Dik yaz, beyninizin sayfada ifade edilen dncelere daha
kolay eriimini salar ve ayn ey szckler iin oldiau- kadar
izgilerin alan iin de geerlidir.

4 Kiisel tarznz gelitirin

Her birimiz aknlk uyandnc ve benzersiz yaratmlanz ve Akl
Haritalarmz da bu tekliimizi gstermeleri ve kendimize
zg dnce biimlerimizi ortaya koymalan asndan ok
deerli iratlar.
Her bir Akl Haritas yarattnzda yenisini bir ncekinden
biraz daha ok-renkli, biraz daha boyutlu, biraz daha hayal
gc ykl ve biraz daha gzel yapn. Bu sadece Akil Haritanz
ile zdelemenizi kolaylatrmayacak, size zihinsel
yeteneklerinizi srekli gelitinneniz ve rafine etmenizin
faydalarn da gsterecektir.
En nemlisi Akl Haritalannz ne kadar kiisel ve size zg
olursa onlan o kadar kolay hatrlarsnz.

Sayfa dzeni
Akl Haritanz sayfaya nasl yaydnz ve nasl
yaplandrdnzn sonradan onu nasl kullanacanz ve onun
pratik kullanll* zerinde byk etkisi olacaktr.

A KL 1 A RTA S1 K U R A L LA R I

4 &

44

A KI L H A R T A LA R I

1 Hiyerari kullann
0 Daha nce belirtildii gibi (sayfa 32); Temel Dzenleme
Prensipleri biiminde hiyerari ve kategorilerin kullanm
beyninizin geri arma gcne byk destek verir.

2 Numaralandrma kullann
0 Eer Akl Haritanz bir proje gerekletirme, bir konuma
yapma ya da bir tatil planlama gibi bir eylemin temeli olacaksa;
kronolojik olarak ya da nem srasna gre onlan dzenlemek
zorunda kalacaksnz.

Bu durumda ideal iki alternatif; dallan istediiniz eylem ya

da tercih srasna gre numaralandrmak.

0 Dilerseniz saat ya da tarih gibi dier dala ayrntl dzeyler

de ekleyebilirsiniz. Saylar yerine daha kolayna gelenler
alfabenin harflerini de kullanabilirler.

Akl Haritas karrken nelerden

kanmak gerekir?
Bundan sonraki blmler, Akl Haritalannn nasl
yaratlabileceklerini, hayatmzn deiik alanlarna nasl
uyarlanabileceklerini ve nasl kullanlabileceklerini aftlayacak.
Ancak devam etmeden nce, bir Akl Haritasnn beklentileri
planland gibi karlayamad durumlarda neyin yanl
yaplm olabileceine bakmakta fayda var.
Akl Haritas kullanarak ilerlemeye karar veren bir kii iin
drt temel tehlike vardr:
Gerekte Akl Haritalan olmayan Akl Haritalan yaratmak.
Tek szckler yerine ifadeler kullanmak.
Gereksiz bir ekilde karmak bir Akl Haritas yaratma
kaygsna kaplmak.
Kendi Akl Haritanza negatif bir duygusal tepki duymak.

Bir Akl Haritas, bir Akl Haritas olmadnda...

Aadaki salkm biimlerine b ir g z atn. Her ikisi de temel
ilkeleri ta alarak kavramam bir kii tarafndan izilmi birer

"acemi Akil Haritasn temsil etmektedir.

Bu haritalar lk bakta kabul edilebilir, hatta doru

gzkyorlar ama gerekte Aydnlatc Dnmenn temel
prensiplerini grmezden geliyorlar. Her bir dnce, kendi, ,
bana braklm ve dierleriyle balantsz. Dallar arasnda
hibir dinamik balant ve beyni yeni dncelerle kvlcm
yaratmaya iten hibir ey yok.-Tam tersi dnmenin yolunu* 4
kesmek iin tasarlanm gibiler.
imdi bunlan tm nemli ilkeleri tam olarak rneklemi bir
Akl Haritasmn tasla ile karlatrn.

Unutmayn; her g erek Akl Haritas, dncenin nn

aydnlatan biimde amaldr (bkz: sayfa 27). .

A KIL H A R T A SI KURALLARI

45

Szckler neden ifadelerden daha iyidir?

imdi aada yer alan ve bir Akl Haritasnda ya da salkl
dnmede ifadelerin neden szckler kadar ie yarar
olmadklann aka sergileyen resimlere bir gz atn..

O lc
szc de ayn izgi zerinde gsteren ilk resim
tmyle faydasz, nk cmleciin mutsuzluundan hibir
ka yok.

kinci resim, cmlecii bileenlerine at ve bylece her bir

szce balanabilecek serbest arma olanak salad iin
bir ilerieme saylabilir. Ama gene de yalnzca szcklerin
kullanlm olmas, btnn temel olarak beynin sadece sol
taralna hitap etmesi ve beynin yaratc tepkisinin szcklerle
kstlanmas sonucunu douruyor. Aynca szcklerden
hangisinin ekirdek kavram olduuna dair net bilgiyi de

Aggt&>

nc resim ise tm Akl Haritalan kurallarmza uyuyor.

Altk tmyle negatif duygular tayan bir resim deil

karmzdaki. Mutsuzluun nedeni leden sonrann

kendisinden ayr olarak grlebiliyor ve mutsuzluun temel
sebbi ehM bme fe tim durumdB.Grdmz antik

deiiklikler ve seimlerin yaplabilecei dinamik bir

'*iira2i3Wfi\resmi.

Karmak bir Akl Haritasnu da iyi bir

Akl Haritas olduu zamanlar
Notlar almanz gereken durumun koullarna bal olarak her
zaman kolay takip edilebilir ve derli toplu bir Akl Haritas
yaratmanz mmkn olmayabilir. Bir derste ya da
toplantdaysanz ya da fikirlerin birbirini dzenli bir ekilde
izlemedii! bir oltamda iseniz ekirdek kavramlan saptayp
amdanrkip karmanz her zaman mmkn olmayabilir. Ama
Akl Harita-nz bu canl yayn yakalayacak ve gene de o anki
zihinsel durumunuzun doru bir yansmas olarak da
ekillenecektir.
Afcl Haritas n e kad&t karmak olursa olsun; eer not alm
olsaydnz elinizde kalacak belgeden daha fazla bilgi ierecek
olmas neredeyse kesindir. Sz konusu ders ya da toplantdan
hemen sonra Akl Haritas notlarnz daha yararl bir hale
dntrmek iin zaman ayrn ve Temel Dzenleme
Prensiplerinlzi (TDP) ayrtrmak ve notlarnza hiyerari,
armlar ve renk katmak in:
O Oklar
O Simgeler
O ne karmalar
O Resimler
ve dier kendinize ait bulular kullann. Hatta eer gerekiyorsa

Akl Haritama gelecekte hafzanzn bilgiyi daha kolay geri

armasn salayacak ekilde temel kurallara uyarak yeniden
izin.
AKIL HARTASI KURALLARI

47

Bir yandan pratik amalar iin kullanldlar da, Akl Haritalan

sanatsal ve yaratc kiiliinizi gelitirmenize.de yardmc
Yllar iinde pek ok rencim ve i arkadam Akl Haritalar
iin oltaya koyduklar yaratmlarn sanat eserieri haline
getirdiler..
Bir Akl Haritas, beyninizin szckleri, resimleri, saylan,
mant, ritmi, renkleri ve hacimsel farkndalklan yorumlama
gibi tm yeteneklerini tek bir gl teknik bnyesinde toparlar
ve aklinz her nerelere gitmek istiyorsa oralarda bir gezintiye
kma zgrln verir.
Kendi sanatsal Akl Haritalarnz yaratmak sizin;
Sanatsal yaratma yeteneklerinizi ve grsel alglama gcnz
gelitirecektir ki bu da size dnte hafza gcnz, yaratc
dncenizi ve zgveninizi arttracaktr.
0 Stresinizi azaltacak, rahatlama becerinize katkda bulunacak
ve dolayl bir yolla kendinizi kefetmenize yardmc olacaktr.
Br sonraki blmde yaratc srece biraz daha ayrntl bakacak
ve bir Akl Haritasnn nasl oluturulaca konusunda
doabilecek tm sorularnza cevap vereceiz.

BR A K IL HARTASI YARATMAK

50

A K IL H A R T A LA R I

Bundan nceki blmlerde Akl Haritas yamtm srecinde

kullanabileceimiz aralar, kurallan ve bu srete
yapabileceimiz hatalan amladk. Bu blmde ise adm adm
bir Akl Haritasfn nasl yaratacamz, amalarmza nasl
uyarlayacamz ve onlar yaam planlamalanmzda, karar alma
mekanizmalarmzda ve harekete geme anlarmzda bir ara
olarak nasl kullanacamz inceleyeceiz.

Bir Akl Haritas Yaratmak

Malzemelerinizi topladnz, yol gsterici ipularn okudunuz ve

imdi bir Akl Haritasnn bir sayfa zerinde bir araya getirilmi
dncelerden fazla bir anlam olduu konusunda bir fikriniz
var. yleyse balayalm:

n ce ana hedefinize, arzunuza ya da ngrnze

odaklann. Neyi amaladnz ya da neyi zmek istediiniz

konusunda net olun. (Temel nceliinizin ne olduu
konusunda karar vermekte zorlanyorsanz, rehberlik iin %%
sayfaya dnn.)
2 Sayfann merkezinden Akl Haritanz yaratmaya balamak
iin nnzdeki ilk sayfay (manzara resimlerinde olduu gibi])
yanlamasna evirin. Bu size sayfann dar ebatlanyla
kstlanmakszn kendinizi ifade etme zgrl salayacaktr.
3

Bo sayfann ortasna sizin iin amacnz simgeleyen bir

resim izin. iziminizin iyi olup olmadm umursamayn,

amacnz iin bu hibir ey fark ettirmez.
Akl Haritanz'n balang noktas olarak bir resim kullanmanz
ok nemli nk bir resim hayal gcnz harekete geirerek
dnme yetinizin almaya balamasn salayacaktr. Akl
Haritanz genelinde de ne kadar ok resim kullanrsanz
beyniniz/hafizanz zerindeki grsel etki o kadar glenecektir.

:,*_-

1 liidaifitei Si3|ji

Ipfe-,,
dtei!,
jgtiiaCicAk ligSii v '
dnme eylemini
keyifli klacak bir
unsur olarak renkleri
kullann. Bu* grsel
duyunuzu uyaracak ve
aklmzdafei imgeyi
glendirecektir.
Haritanzn btnnde en az renk kullanmaya ve kendi
renk-kodlama sisteminizi yaratmaya aln. Renkler hiyerarik
; p # tematik biimde ya da l^ffijnoktalara vurgu yapmak in
B H
'$ / ndi merkez resimden nlar gibi bir dizi kaim izgi
"ikann. Bunlar Akl
Baritanz'n nde gelen
unsurlar ve bir aacn
en gl/jana dallan
gibi dncelerinizi

tayacaklar*. ; ; :
Bu ilk dallan , ;
merkez resme skca
balamanz nemli
nk beyin,
dolaysyla hafza,
armlar kurarak alr.

Dzden ok eimli izgiler kullanmaya aln nk onlar

gzleriniz iin daha ilgin, beyniniz iin daha kolay hatrlanrdrlar.

B R A K IL H A R T A SI Y A R A T M A K

52

A K I L H A R T A L A R I

7 Her bir daln zerine ana balik le ilintilendireceiniz tek bin

Anahtar Szck yazm. Bunlar sizin u trden kavramlarla lintili
Ana Fikirlerinizi (ve Temel dzenleme Prensiplerinizi) oluturur.
Durum

Duygular

G e re k le r

S e e n e k le r

Satr bana tek bir szck kullanmann bir yandan armn

beyninizde daha ipc olarak saklanmasna yardmc olurken
bir yandan da incelemekte olduunuz konunun tam zn
tanmlamay saladn unutmayn. fadeler ve cmleler,
yaratlmak istenen efkyi; hafifletir ve aklnz kartrr.

Akl Haritanza birka tane de bo dal ekleyin. Beyniniz bir

zaman onlara da bir ey yazmak isteyebilir.

Daha sonra, arm v e kincil Dncelerin^ iin

ikinci ve nc dzey dallar yaratn. kinci dzey dallar ana

dallara, nc dzey ikincil dallara balanr. Bu ilem
srecinde anm her eydir.
Dallarnzn her biri iin seeceiniz szckler u an iin sizi
ilgilendiren her eyle balantl olabilir. Eylem ve deiiklikler
adna Kiisel Seimlerinizi olduu gibi, konu ya da durumun
Kim, Ne, Nerede, Niye, Nasl gibi yant arayan temalar da
haritanz^ dahil edebilirsiniz.

*'

Buradan sonraki 54-61. sayfalarda, sonular btn bir Akl

Haritasnda toplanmadan nce onu oluturma sreci, onu
oluturma tekniini adm adm uygulamanz salayacak hzl ve
k o l a lam alarla incelenecek.

54

A K I L H A R T A L A R I

Dnceden Eyleme
Tamamlanm Akl Haritanz hem dncelerinizin bir resmi,
hem de bir eylem plan hazrlamanzn ilk aamasdr.
Gndeminizdeki konulann ve kararlarnzn arlklarm ve
nem sralann saptamay basit bir ekilde haritanzda yer alan
dallan numaralandrarak yapabilirsiniz.
En nemli unsuru 1 ile sonrakini 2 ile daha sonrakileri 3, 4
diye devam ederek belirttikten sonra, sayfa 36-37de anlatld
gibi bildirleriyle ilikili olanlan oklar ya da renk kodlamalanyla
birbirlerine balayabilirsiniz.

Akl Haritalar Kullanarak Karar Alma

Akl Haritalan yaam plan kurar, seimler yapar ya da fikir
olutururken ideal yardmclardr nk durumunuzla lgili
dengeli bir bak asna ulamanz salarlar. Bu blm sizi
adm adm karar alma srecinden geirecek.

Verileri ve Duygularnz Saptayn

Karar alr ya da fikir olutururken bazen saduyu ya da
aklclk yerine sadece duygularnz ve igdlerinizle hareket
etme eilimi gsteriyor musunuz?
0 Baz durumlarda kendi gerek ihtiyalarnz ve
isteklerinizden feragat etme pahasna sadece mantksal
karsamaya dayanan kararlar alma eilimi gsteriyor musunuz?
Olumu bir fikriniz zaten varken bir durumla ilgili dengeli
bir bak as oluturmakta zorlanyor musunuz?
nsanlarn ou bu sorudan en az birine evet yant
verecektir. Beyninizin bu tr durumlara daha yaratc ve
dengeli bir ekilde yaklamasn salamann pratik bir yolu,
byk resmin btnn grebilmenize yardmc olmalan iin
adet mini Akl Haritas oluturmaktr. Bunlar abucak
izilebilirler ama mmkn olduunca drst olmalan gerekir.

Bu ekilde mini Akl Haritalan izmek kiisel bak

alarnzla ilgili daha net bir fikir edinmenize yardmc olur. Bu
sre okulda br konuya alyor ve bilgileri derlemek iin Akl
Haritalan kullanyorsanz da, iyerinde strateji planlyorsanz da,
toplumsal bir olay organize ediyorsanz da ve daha pek ok
farkl durumda da kullanldr.
Verileri ve duygularnz ayn ayn inceledikten sonra, ikisini
de byk resmi grmenize yardmc olacak tek Bir Akl
Haritasnda birletirebilirsiniz.
Kendinize neler olduunu sorun:
O Konuyla ilgili ne d n yorsu n u z?
Her bir izgiye konunuzun ya da durumunuzun deiik
unsurlarndan birini temsil eden tek bir Anahtar Szck
yefleriri

koni

O Bu konuyla ilgili ne hissed iy orsu n u z?

Her bir izgiye konunuz ya da durumunuzla ilgili d u y g u larn z
temsil eden tek bir Anahtar Szck yerletirin.

BR A KIL H A R T A SI Y A R A T M A K

5 5

56

Am i H A R T A L A R I

O Durumla ilgili v eriler neler?

Her bir izgiye konunuz ya da durumunuzla ilgili v er iler i temsil

eden tek bir Anahtar Szck yerletirin vekendinize u trden
sorular sorun:
Bu n iy e byle?
Bunun olumlu sonulan nefer olabilin*
Konuyla baka k im ler illi?
bnnn baka n erelere etkisi var?
Hedefime n a sl ulaabilirim?
Yantlarn kesinliklerinden emin olmadnz yerlerde szcn
sonuna br T ekleyin.
Bu mini Akil Haritas tam u anda durumla >ilgli n e
dndnz ve ona nasl tepki verdiinizin kesin bir
yansmas olacaktr ve orman v e aalan birlikte grm ekte
ok yararl olabilir. zellikle de tepkinizin an, aklclktan uzak
ya da tereddtl olabileceini bildiiniz bir durumdaysanz.
0 B u a a m a d a k a r a r a lm a ey lem in iz i n eler y n len d iriy or?
V eriler m i d u y g u larn z m ?

Seeneklerinizi saptayn
Eer bir ko n ile Uf kararnz ya da bak anzdan
kukuluysanz bir sonraki admnz karnzdaki seenekleri
saptamak olmaldr.
Gene merkez resim

a m a e in ^ b ir simgesini

izin ve buna olas tem el ydM iaritalam ^ .temsil edecek en az

iki dal ekleyin. Bunlar eylem " ya ^ eyiemsbiikn (ya da
bunlarn farkl eitlemeleri) ile adlandm&bi]it> V
Kendinize dnmek iin fazla zaman tanmadan (ki
beyninizin en dolaysz bilin durumunun kapm tklattnza
emin olun) aklnza gelenler! haritaya ileyin; Elde ettiiniz
sonular sze her hangi trden olursa olsun bir tr deiimin
kanlmaz olduunu gsterecek v e nasL bir sonucu terdh
edeceinize karar verm enize yardm a olacaktr.

Burada,, karar alma srecinizi ynlendiren nedir? Zaten olumu

gl t?ir kanaat mi? B ir deiiklik arzusu m? Varolan

durumdan kama istei mi? Sonuta belki dfe. eylemsizliksin

yeterli olaca umudu mu?
B u olduka hzl ve gl bir ilemdir v e size tmyle yeni
b ir perspektif kazandrabilecei gibi bz ilgin v e beklenm edik
d nceler d e aa karabilir.

BR AKL HARTASI YARATMAK

57

58

AKIL H A R T A LA R I

Mini beyin futnalan .size konunun zn grmenizde

yardmc olduktan sonra sonular^ gelecekle ilgili daha yaratc
ekilde dnmenizi salayacak olan daha byk feir tenacik
Akl Haritasnda bir araya gefebilirainiz.
Birleik Akl Haritasnn dallan arasnda, ideal eylem
biiminizi hayata geirmenizi hzlandracak armlar bulmaya
ve balantlar yapmaya halayacaksnz.

Muhasebe yapmak
Konuyu giderek daha ayrntl bir ekilde gzden geirdike
onunla baa akmaya daha hazr ve daha esnek hale geleceksiniz.
Her kt durumun iinde daima iyi bir eyler ve sizin,
iin yeni frsatlar tayan ve dncelerinizi besleyecek ne iyi"
ne de kt, bilinmeyen bir blge vardr. Ben bu alan
byleyici" olarak adlandryorum. Gelecei zerine ina
edebileceiniz bu byleyici unsurlar; gzlemler, sorular,
meraklar ve tahayyllerdir.
ncelikle unu bir hayal edinO Eer X yaparsam; en kt ne olabilir? Ne zaman? Nerede?

(Bu mini Akl Haritas'ndaki szck yerlerini doldurun)

Soafti kendinize bir de unu sorun:

O 0 ''W
durumda benim iin iy i neler olur?

B M l i filini Akl Haritasndaki szck yerlerini doldurun!) .

Burada yapmaya altmz her zaman bir frsat kayna ya da
varolan

gelecek iin iyi bir yan bulmay

baaraeam||r noktaya ulamak, $ ir kez olumluya doru

odaklandini|^bbUn zerine yeni bir yaplanma kurabilir ve
kendiniz in yeni bir hed ef yaratabilirsiniz.

Zaman zaman mola vermek neden iyidir?

Benim B u zem K ita p k la r serimden H afozcty okumu olanlarn
bilecei gibi hafza en iyi 20 ila 50 dakikalk patlamalar srasnda
alr v e tr toplgnly br ders ya da baka trden bir olayn
b a l a n n ^ ^ e son blmlerinden daha ok bilgi hatrlar.
Aratrmalar ka bir aradan sonraki yeniden balama
dnemlerinde anlama ve harlama dzeylerinin y k seld i in i
gsteriyor, Bunun nedeni beynin bilgiyi zmsemek ve
anlamak in zamana gereksinim duymas. Ters bir ekilde, ara
vermeksizin uzun zaman dilimleri byunca altmzda bilgi
hatrlama dzeyimiz dramatik oranda dyor.

BIK AK il HAlf^ST'YAKATMAK

$9

60

AK L H A R T A L A R I

Bunu aklnzda tutarak, bir konuya bir zamandr youn bir

ekilde odaklanm ve hala nasl zeceiniz konusunda kukulu
iseniz b ira m verin ! Biraz mzik dinleyin yrye
arkadanzla sohbet edin. Duyularnz uyaracak bir eyler yan
ve aklnzn almanzn sonularn zmsemesine izlin verin.
Dndnz zaman, o ana kadar yaptklarnzdan nelerin
iinize yarayacan gzden geirin. Elinizdeki bilgilere baka bir
insann dunmunu tanyormu gibi bakn. Ne gryorsunuz? Size
arpc gelen noktalar neler? Hedefiniz biraz daha netlemi mi?

Sonraki adm
Bir sonraki adm, tm bu unsurlan merkezinde kiisel hedefiniz
olan btn bir kil Haritas oluturacak ekilde birletirmek. Bu;
seenekleriniz, fikirleriniz ve hedefinize ulamanz iip atananz
gereken admlara karar vermenizi salayacak Byk Resimdir.

kendi nan sistemlerini, kendisini ve gelecek

ydlln^^fflhasebesini. yapma zaman geldiine karar vermi, bir
fifkiYneftei olarak alan bir hanm tarafndan

A a d ak i rnek;

z iin l^ H

A tekniklenme kadar ok uygularsanz Akl Haritalanm

yaamanz pozMf Br bak asyla srdrme ve karar alma
srelerinizi salkl jclmatli Plafik, gnlk, bir alma arac
olarak o kadar kolaylkla kullanacaksnz..

HER DURUM N
A K IL HARTALARI

A K IL H A R T A L A R I

Bir Akl Haritas Gnl Yaratmak

Geleneksel gnlkler dorusal bir seyirle, haftann gnleri, yln
aylan gibi zaman birimlerine baldrlar. Planlama yapmaya
yardmc, btnsel ele alndklarnda gemiin kaytlarn canl
tutan ara"lar olduklan sylenebilir.
te yandan Bir Akl Haritas Gnl, geleneksel gnln
unsurlarm da iinde harmdnrken ana odak noktalan olarak
ihtiya ve arzulannz da gndeminizde tutar.

Bir Akl Haritas Gnl tek bir Akl Haritas yaratma

prensiplerinin hepsini kullanr: Resimler, szckler, renkler,
simgeler, kodlar, mizah, gndz dleri, btnlk, boyut,
arm ve grsel ritm... Bu trden bir gnlk sadece bir
zaman-ynetimi deil, bir jwaw-ynetimi sistemidir ve size
aklnzn iinde olup bitenlerin tam bir yansmasn sunacaktr.
deal Akl Haritas Gnlnz izleyen aamalar iermelidir.

Yllk Plan
Her yln balangcnda; -bu ister standart 1 Ocak olsun, ister
doum gnnz, ister iinizle ilgili bir mihenk noktas-;
nnzdeki bir yl ile ilgili ngrnzn taslam karan bir
plan tasla hazrlayn. Bu plan mmkn olduu kadar pozitif
olmal ve ok belirli ayrntlar iermemelidir. (Bunlar az sonra
ele alacamz aylk ve gnlk planlarda hesaba katlacak.)
Yllik Plan nnzdeki 12 ayn olumlu bir ngrs olmal ve
Sizi bu sre iinde karnza kmas olas zorluklarla baa
kmaya hazrlayan destekleyici bir ilham kayna olmaldr.
Yllk plannzda:
Renkler, kodlar, resimler yer almaldr.
Aynca yl ilerledike gnlk ve aylk planlarnzda da
kullanmay srdreceiniz renk kodlamalar belirlemeniz
tutarllk adna kullanl olacaktr.

Yllk Plaonz konulara, mevsimlere, aylara ya da size uygun

gelen herhangi bir temel dzenleme yapsna gre organize
edebilirsiniz ;'
Blmlemeler (Temel Dzenleme Prensipleri) genellikle u
trden dallar oluturacakta.
Aile ve arkadalar
Servet ve i
Yaratclk ve elence
Salk ve huzur

Aylk Plan
Aylk Akl Haritas Gnlnz Yllk Plannzn, kendi
balang noktalan olarak her ayn balangcn alan bir devam
ve gelitirmesidir. Aylk Plamnz;
Tarihleri v e gnleri
Gnn saatlerini
iermelidir.
Aylk PlanlarTmz hem nceden plan yapmak, hem de gemie
dnk olarak gelimeleri gzden geirmek iin kullanabilirsiniz.
Aynca tek bir aylk genel bak olarak kurabileceiniz gibi drt
tane haftalk Akl HaritasTnn bileimi eklinde de
oluturabilirsiniz.
O Kodlarn ve renk kodlamalannn kullanm nnzdeki ayn
size neler getirebileceine hzla bir gz atmanz salar.
O Yl ilerledike her ayn plann dier aylarn ve Yllk
Planmzn yanna yatrmak her dnem iin nceliklerinizi ve
ilerlemelerinizi deerlendirmenize yardma olacaktr.
O Aylar arasnda karlatrma ve kyaslamalar yapmak genel
gidiin eilimini daha kolay saptamanza yardma olacaktr.

H E R D U R U M I-N A K I L H A R T A L A R I

65

66

A KL H ARTALARI

Gnlk Plan
Gnlk bir Akl Haritas 24 saatlik formata dayanr. En ideal
yntem her bir gn iin iki tane Akl Haritas karmaktn Bri
gn nceden planlamak, dieri ise ay gamanda bir sonraki
gnn plannn balangc olacak ekilde bitirdiimiz gn
deerlendirmek iin.
Yllk ve Aylk Planlannzda kullandnz renk kodlamalan
ve simgeleri tutarllkla Gnlk Plnlarnza da uygularsanz
birka gnnze yle bir gz atnz size Byk Resimin
kubak bir grnmn sunacak ve nnzdeki gnler,
haftalar, aylarda nelere odaklanmanz gerektii konusunda karar
vermenize yardmc olacaktr.

Akl Haritas Gnl

Oluturmann Yararlan
Akl Haritas Gnl oluturmann pek ok yaran vardr. Size
tek bakta hem geni yaam resmini hem de onu oluturan
kk aynntlan aym anda sunacak tek gnlk biimidir. Bu
gnl kullanarak rnein hem en son dii randevunuzu hem
de o gn hayata kar kendinizi nasl hissettiinizi grebilecek
ya da hem gndz ok nemli bir i anlamas imzaladnz
hem de akam kendinizi mthi umu hissettiiniz konserin
tarihini kayda geirmi olacaksnz. Bir Akl Haritas, sadece
verileri, bilgileri deil aym zamanda duyulan, duygusal anlan
ve insana ilham veren deneyimleri de ierir.
Bir Akl Haritas Gnl ayn anda unlann hepsidir:
0 Her yaam deneyimini gr alannzda tutmanz salayan
bir yaam ynetimi arac
0

Size zg, yaayacanz tek hayatn grsel bir anmsatcs

Tarihler, o zamana dair eilimler ve kilit olaylar iin bir

bavuru kayna

Akl Haritas Gnl sistemi size hayatnz tmyle kontrol

etmenize v e hayatnzn sizin iin en nemli yanlanna ncelik
tanmanza yardmc olur.

Evde Ak H aritalan
Akl Haritas Gnl sistemini dzenli olarak kullanmay tercih
etmeseniz de yllk bir Akl Haritas gemite yaadklarnz,
baanlannizi v e gelecek iin koyduunuz hedefleri gzden
geirmek iin son derece deerli bir aratr. B da yaammzn
baka hibir alannda zel hayatnz ve ev hayatnz iin olduu
kadar nemli deildir.
Okul yaamnz ya d i hayatnda planlama, yln ritmine
ve sezonlarn akna bal olarak doal olarak yer alr. Oysa ev
hayatlarmz, telal ve zvanadan km yaam tempolarmzda
iteki ya da dier alanlardaki devlerimiz ve sorumluluklarmz
evresinde dfer hale gelmi durumda.
Yaamnzn muhasebesini tutmak iin Akl Haritalan
kullanmak ev/i dengenizi salkl bir ekilde yrtmenizi,
olmak istediiniz yerde olmanz ve yaam plannza en uygun
eylemleri t e r f i etmenizi salar.
Akl Haritalannn nemli faydalarndan biri de
arkadalarnz ve sevdiklerinizle dnce alverilerinizi yapc
ekilde kurmanz salayabilmeleridir (baknz sayfa 70).

HER DURUM

N A K IL H A R T A L A R I

67

68

A KI L H A R T A L A R I

..............................

Bir Akl Haritas zerinde Tm Hayatnz

"Tm Hayatmn Akl Haritas diye adlandracanz bir harita
yaratmay deneyelim. Bunun yle ok karmak olmas
gerekmiyor. Merkeze KENDM koyup u temel kategorileri
evresine ekleyin.
Ev

Arkadalar

Y aratclk

A k

Aile

ocuklar

H o b iler
F ias
Salk v e Fo rm

Ruh - y a da gereksinim lerinize uygun p ek o k dier balk

Bu ii bitirdikten sonra -k i bunu birka gne yaylm anlk
bilin patlamalar yoluyla da yapmak isteyebilirsiniz- nadasa
yatrm olabileceiniz yeteneklerinize yle bir gz atn. Son
zamanlarda yok saydnz becerileriniz, ilgi alanlarnz,
hularnz ve ncelikleriniz var m? Sonulan deerlendirin ve
tartn. Fikirlerin ve konularn hangisinin bir sonraki hedefiniz
olarak gzktne karar verin.
Sonra bu maddeyi yeni bir Akl Haritasnn merkezine
koyun ve bu kez kendinize u tr somlar sormaya yneltecek
daha ok inisyatif isteyen konu balklan ekleyin: Ne zaman
eyleme geeceksiniz? Amacnza nasl ulaacaksnz? Bunu niye
istiyorsunuz? Sonunda nerede ve ne yapyor olacaksnz? Size
yardma olmas iin kime ya da kimlere ihtiyacnz olacak?
CBunu nasl yapacanz hatrlamak iin 53.sayfaya bakn.)
Yaam pratiinizde nceliklerin deitii dnemlerde bile
hayatnzn genel dengesini sabit tutmanz esastr. Hayatnzn
dalianndan biri byrken dier ana dallan da gl tutmaya zen
gsterin ki kklerinizi ve kim olduunuz duygusunu ihmal
etmeyin. Hepimizin hayatnda sreklilik gstermesini
isteyeceimiz yanlar vardr: Yakn aile fertlerimizin ve/veya
arkadalarnzn salk ve refahlan, kiisel karlarmz ve (ekstra

bir maddi avantaj sajasak ya da salamasak da) iteki baarmz.

Yllk Akl Haritalannza dnp bakmak size ktnz

yolculuu ve o ana kadar baardklarnz hatrlatacaktr. nk

Ujol Haritalan btn bir hayatn sregden kaytlandr ve size

(ve htimaldir ki gelecek kuaklara) kim olduunuza ve
katettiiniz ya da katetmekte olduunuz- yola dair balca
pularn verirler.

Akl H aritalaryla Sorun zmek

Akl Haritalan sadece bir bireyin dnyaya baknn dkm
deildir. Baka insanlarn bak alarm incelemek ve onlarla
plan atma ve sorunlarmz zmekte de kullanlabilirler. Akl
Haritalan tm katk yapacaklara eit ifade hakk sunarak her
birinin bak asrn karlatirabilmenin d e objektif bir yntemi
olarak kullanlabilir. Onlar; aym anda hem pratik ve kiisel
letiim aralar, hem d e sorunlan zm e ve berraklk yaratma
sreleridirler. ,

zlenecek yol
Eer bakalaryla sorunlarnz zmeye alyorsanz ortak bir
Akl Haritas oluturabileceiniz gibi alternatif olarak kiilerin ayn
birer Akl Haritas oluturmas yntemim de kullanabilirsiniz. Her
koulda bu haritalar temel olarak unlan iermelidir.

Olumlu Yanlar

Problemler

zmler

Her bir Akl Haritas u ana kadar aina ldmz yntemle b jf 5

merkezi resim saptayp ardncm sratle ilk akla gelen balam ve
armlar buna eklemleme yntemi le oluturulur. Daha sonra
bunlar her zamanki gibi, seilecek Temel Dzenleme Prensipleri
altnda ve sgn dallar biiminde ve nihayet her zamanki gibi
nceliklerine gre sralanarak dzenlenirler.

H E R D U R U M N A KIL H A R TA L A R I

70

A K IL H A R T A LA R I

Sonulan Paylamak
Eer Akl Haritalann bir sorunu zmek iin kullanyorsanz
her birinizin kendi szn sylemesine M verilmesi ve
karlkl olarak tj/dncelee sayg gsterilmesi gerekir.
rnein Her biriniz riiee .sra^ kendi jMdlriiaritanigf
gsterebilirsiniz. AffidMdiMnee negatifler dile getirilmeli) sonra
pozitiflere ve /adjan^zllf^ geilmelidir iki tartma pozitif
bir
Mprrap Mrsfiiz srecin zmler
blmne eldiinzde%e|ke, pozitif ve
bii %'.)
iinde olur.
Dpygulnn|^n yaand anlarda bile karlkl grlere
dinleyici sylenenlere ne kadr kar
olursa olsun konuann (kendi b ak asn d an doru olduunu
dnd birjey sylediin i akimdan karmamaldr.
Pozitif her bir geribildirim tartmaya pozitif enerji Ve
iyimserlik katacak ve tm taraflan dierlerinin (zm nerilerini
dinlemeyi ynlendirecektir.
Ba ortam ortak anlama zeminleri aramaya ynelik bir ;
tartma izleyebilir ve zamanlanm ve samimiyetle takip
edilecek stnde anlalm bir eylem plan ortaya kabilir. Bu
zmler ortak bir Akil Haritasnda biaraya getirilebilir.

Bu sreten kacak toplam kazanmlar

unlar olacaktr:

Dncelerin adil bir dei tokuu

Topbm durumun -zmler dahil- dengeli bir grnm

Tm

Tm sorunlarn ortaya konmas

k a tlm c l a r

arasnda drstlk ve sayg

Tartmann kayd olarak ortaya konan/kan Akl

Haritalar
Srecin karlkl anlay artracak oluu

Akl Haritalarnn kiisel likiler ve i ilikilerinde kullanm, bu

kitapta tanmlanan yaklamlar iinde en meydan okuyucu ama
te yandan da dl* en byk olandr. nk birbirine ve
ilikilere zen ve sayg ile yaklaldnda kazanmlar gerekten
snrsz olacaktr.
Bundan sonraki blmlerde Akl Haritalannm eitimde, ite
ve gelecek planlamalarnda ok etkitilir ekilde nasl
kullanlabileceklerini greceiz.

H E R D U R U M N A K L H A R T A LA R I

71

E TN D E AKIL HARTALARI

74

A K I L H A R T A L A R I

Kariyerimin son zamanlarnda yaadm en heyecan verici

gelimelerden biri dnyann hr yerinde eitimcilerin Ve
rencilerin Akl Haritalarin bir retim arac olarak giderek
daha yaygn bir ekilde kullanmaya balamalara oldu. Akl
Haritalan retme ve renmeyi daha canl, elenceli ve verimli
bir sre haline getirebilirler.
Akl Haritalan retmenlerin eitiminde de; ders^lanlama,
karmak kavramlar daha basit yollarla aklama, dzeltmeleri
verimli klma, kitap zeti karma, ev devleri hazrlama gibi
eitli alanlarda kullanlyor. Ayraca Akl Haritalann yaratma ve
gncellemeyi ok hzlandran ve kolaylatran son derece etkin
bilgisayar programlan da mevcut
Eitim disiplininin geleneksel "kurarlar, listelemeyi ve
tek-renkli, kuru kuru not almay doru olarak kabul ederken
resimler izmeyi, karalamalar yapmay, hayal kurmay daha
batan yanl bulur. u ana kadar okuduklarnzdan anladnz ki
benim inancm ve bulgularm bunun tam tersinin doru olduu
ana fikrine dayanyor: Geleneksel not alma biimi dnceyi
snrlarken, fikirleri izimleie ifade etmek ve d kurmak
Aydnlatc Dnmeyi artnr, glendirir.
ocuk ne kadar kkse geleneksel retme inanlarnn
snrlamalaryla o kadar az artlanm ve doal olarak Akl
Haritalarann sunduu yaratclk frsatlarna o kadar ak olacaktr.
Ufak ocuklar doal Akl Haritaalan"driar. Yaz yazarken,
izimler yaparken ve iletiim kurarken resimler izmeyi, yaz
biimleriyle oynamay, vurgu, simge, renk kullanmay severler.
Hikayeleri, bilimsel balklara, tarih derslerini, mzikal ya da
matematiksel kurallara Akl Haritalan formunda, Anahtar Szckler
ve resimler yardmyla aklamann ocuun bilgiyi almasnda,
saklamasnda ve hatrlamasnda ok gl ve kaba etkisi
olacaktr. Erken yalarda retilen Akl Haritas becerileri hayat
boyu doal olarak kullanlacak bir yetenek haline gelecektir.

gretmerilifrve ,dligySp yataki renciler iin

uygl$fia,daha ok pratik hayata dairdir: Ama, retmeyi ve

renmeyi daha kolay ve keyifli bir deneyim haline getirmektir.

Aadaki uygulamalar eitimde A l uBa4taian kullaEnmpn % .
yararla'ftru ana hatlann zetliyor.

Ders Notlan Hazrlamak

Anlatlacak bir ders konusunu Akl Haritas fnnurida.
hazrlamak, tm konuyu (ya da konudan notlan
szck, satr satr yazmaktan ok daha hzl ve etkin sonu y*
verir. Konumacya baln tmne tek bakta jbir gz.atma
avantajm salar.
Dersi dorusal notlar yerine bir Akl Haritas zerinden
anlatmak retmene de kat, kasvetli bir formle bal
kalmaktansa kiisel bilgisine dayanarak akc bir ekilde konuma
mkht verir. Notlarn neresinde olduunu kaybetme koiikusu
yerine, Akl Haritas konumay gerek bilginin tam M binderi ve
keyifle srdrmeyi salar. Bunun sonucu olarak da h e r bir ders
$ 1 d i e rin d i

belirsiz farkl ve zl lr. Bir dersi byle

la s a r la m y ^ e sunngnn yararlan, renciler i$ n ke.dieiMiii|>ir

ey kelimesi kelimesine okunuyormu gibi hissederek uyuklamak
yerirc daha katlmc ve ilgili kalmak, retmen iin de, biteviye
ayn eyleri tekrarlamaktan doan ypranmlk duygusu yerine
her defasnda yeni bir deneyimin keyfni yaamaktr.
Aynca bir Akl Haritas Gnlgnn zel hayatn bir ylm
organize etmek iin kullanld ekilde bir retim ylnn,
d n e m i * hatta zel derslerin program da Akl Haritas
kullanlarak yaplabilir.

E T M D E A KL H A R TA LA R I

75

76

AKIL HARTALAR!

Snavlara Hazrlanmak

Akl Haritalan zellikle de snavlm ha rianmik& d gerekten

apayn bir alma destei olarak kullanlabilirler. Bir snavn
gerek amac rencinin sz konusu balktaki bilgisi ve
kavrayn snamak ise, Akl Haritalan rencinin iyin
bildiklerini -ve tam bilmesi gerekenleri- tek bir grsel bavuru
kayna eklinde toparlamasn salar. Derse bu yaklamla
almak, renciye ayn zamanda saklayabildii bilgilerle
yaratt Akl Haritas ile bilgi elinin altndayken kurduu orijinal
Akl Haritasm kyaslayarak ne durumda olduunu, eksiklerini
grme ve kendi kendini snama olana verir.
Daha nce (4.Blm) akladmz tm nedenlerden dolay
hafzanz Akl Haritalannz hatrlamaya meyillidir. Bu da onlar
kullandnzda bilgiyi aklnzda dolaysz bir yolla
ulaabileceiniz tamdk ve tanml bir biimde ve snav koullan
altnda ksa yoldan ulaabileceiniz ekilde saklayabileceiniz
anlamna gelir.
Gnmzde pek ok profesyonel ve eitimsel kurs <jtim
programlarna Akl Haritalann katyor ve rencileri
snavlarnda Akl Haritalannn kalitelerine gre
deerlendiriyorlar. Akl Haritalan Polis Akademilerinden, okuma
gl eken ocuklarn eitimine kadar ok eitli alanlarda
tatmin edici sonular verecek ekilde kullanlyorlar.
Etkin bir retme/renme Akl Haritasnn anahtar
unsurlan unlardr:

lenen konunun genilii

lenen konunun derinlii

Kiinin kendi fikirlerini katmas

Yeni renme-zenginletirmc tekniklerinin kan im ^

(rnein; renkler, simgeler, oklar)

MMM

Akl Haritalar ile retmenin ve

renmenin Yararlan
birlii iinde yaratlabildikleri iin Akl Haritalan otomatik
olarak rencilerin ilgisini uyandrr nk bu onlan daha ak
ve katlmc olmaya ynlendirir. Akl Haritalar ayrca dersleri
hem renciler, hem retmenler iin kendiliinden, yaratc ve
elenceli bir deneyim haline getirir. Akl Haritalar sisteminin
esneklii retmene dersleri rencilerin ya grubuna ve
mfredatn zelliklerine gre kolayca uyarlama ve deitirme
ansm verir. Yntem, grsellie ve yaratcla odakl oluuyla
renmede; zel olarak da okuma gl eken kiilerin
eitiminde kullanldr.
Akl Haritas ynteminin dorusal metinlere gre bir dier
avantaj da gerekli bilgileri sadece sralamakla kalmayp onlar
arasndaki ilik ileri de gz nne koyarak kavrama srecini
kolaylatrmas ve zenginletirmesidir. Ayrca Akl Haritalan
bilginin sadece ana unsurlarn ierdikleri in rencilerin
tomarlarca notlar arasnda kaybolmalarm engellemeleriyle
bilginin Snaylr iin gerekli ve nemli ksmlarnn
hatrlanmasn da kolaylatrrlar.

E T M D E A KIL H A R TA LA R I

7 7

PROFESYONEL YASAMDA

AKIL HARTALARI

80

A K IL HARTALARj

imdi de, toplantlar srasnda planlama ve beyin rtmas iin

bilginin ynetilmesinde ve sunum hazrlama ve yakmada jjjjfkv
Haritalannn nasl kullanlabileceini dneeleyeceiz.

Bir Akl Haritas i yaamnda etkin yetiim, ^o)Seriolk ve

proje gelitirme iin mkemmel bir aratr. Ayn zamanda beyin
fi$nalann verimli hale getirmek iin de ideal lduklan ;gibi
rapor yazarken de saatler kazandrrlar.

Toplantlar

Sunumlar

Ynetim

Akl Haritalan bunlann tmnde etkin iletiimi glendirmek

iin kullanlabiliier. Pek ok sektr lideri, politikac, eitmen ve
i inam yneticilik pratiklerinde Akl Haritalanm etkin bir
biimde kullanyorlar.
rnein;

Havaclk Endstrisi iin yksek kaliteli balant paralan reten

uluslararas bir irket olan Deutsch Iimitedin Genel Bakam
pavid Burt, irketindeki alanlarna gerekli bilgileri aktarrken
Akl Haritalann kullanyor. Ayn ekilde, Oraclen st dzey
yneticilerinden Alan Matcham da planlama ve ncelikleri
belirlemede 20 yl akm sredir Akl Haritalanm kullanyor ve
]pm dnyadaki i arkadalanyla bilgi paylam iin bunlar
elektronik ortamlara aktaryor.

Toplantlardan En Yksek Verimi Almak

Bir toplantya katlan her bir birey; toplantnn iinde ya da
toplantda rendiklerinin sonucu olarak ona bir katkda
bulunur.

Toplant Notlan almak iin Akl Haritas

Kullanma Klavuzu
0

Merkezi reitti toplantnn ana konusu olmal.

Merkeze balanan ana dallan oluturan Akl Haritasnn

Temel Dzenleme Fikirleri gndemdeki ana balklar olmalr

Toplant ilerledike ortaya kacak yeni fikir ve dnceler
alt dallar olarak Temel Dzenleme Fikirlerine eklenebilir.

Eer toplant bir dizi ayn sunumdan oluuyorsa her

konumacnn fikirlerini temsilen aynca mini Akl Haritalan
izebilirsiniz.
Tm haritalar ayn sayfa zerinde olduu srece karlkl
gnderme ve ortak temalan gstermek olduka kolay olacaktr.

Grup Olarak Akl Haritas Oluturma

Bir grup almas srasnda herkesin bireysel haritasn
oluturmasnn yannda ortak fikirlerin izini srmek iin herkese
ak bir de genel Akl Haritas oluturmak yararl olacaktr. Bu
yntemle bireysel katklar da gzden karlmayacak ekilde ana
haritaya eklemeler yaplabilir.
Renk kodlamalar, simgeler, oklar ve dier iaretlerin etkin
kullanm toplantnn sonunda gerekli ve nemli km unsurlarn
haritada temsil edilmesini salama alacaktr. Gruptaki herkesin bir
ekilde bir katks olacandan haritann nihai hali datldnda
ortak bir sahiplenme duygusu da otomatik olarak oluacaktr.
Geleneksel beyin frtnas koullarnda her zaman baz iyi
fikirlerin sra bulup seslendirilememesi ya da toplant ilerledike en
son ya da en yksek sesle sylenenlerin baz dier fikirlerin nne
gemesi, onlarn yerini almas gibi tehlikeler vardr. Geleneksel
toplant yaps ve tutanak oluturma teknikleri gene toplant
ilerledike iletiimin esnekliini kstlar: Oysa Akl Haritasnn
toplantnn h er aam asn d a fikirlerin kategorizasyonuna ve
gelitirilmesine izin veren tam tersi bir zellii vardr.

P R O F E S Y O N E L Y AA M D A A KIL H A R TA L A R I

81

82

AKIL HARlTALARI

Bir Grup Akl Haritas toplantnn ki ana unsurunu blrietirir:

Beyin Frtnas

Planlam a

Bir Akl Haritas toplantnn gerek ieriinin net ve dengeli bir

grnmn ortaya koyma avantaj sunduu in onun
ynetilmesi ve tutanann tutulmasnda da zellikle deerli bir
rol oynar. Akl Haritas gndeme alman maddeler erevesinde
oluturulur. Dile getirilen dnceler ve tartma konular ve
eylem noktalan her dala eklenebilir ve onlan dile getiren
kiilerin ad-soyadlannn ba harfleri ile kmalar yaplabilir. Bu
tr bir yaklam ele alman her bir bala gvenilirlik ve btne
bir denge katacaktr. Gerek duyulursa katklarn nem
derecesini vurgulamak iin ekstra kodlamalar kullanlabilir.

Toplantlarda Akl Haritalan kullanmnn

zndeki faydalar unlardr:

Herkesin birbirinin bak asn tam olarak

salanr.
Genel durum iine btn katklar adil bir ekilde

an lam as

yerletirilir.

Tm bireysel katklarn belirtilmesi grup

enerjisini, istekliliini ve aralarndaki

e le m a n la rn n

ibirliini arttrr.
Grup e le m a n la rn n tmnn toplantnn eksiksiz
bir kaydna sahip olmalan herkesin dlit kararlan
a n la m a sn ve hatrlamasn salar.

Etkin Akl Haritalan toplantnn genel temposunu

ve kararlarn alimim hzlandrr.

Akl H aritalan h e d e fle re ulalmas ihtimalini ykseltir

Bilgiyi Paylamak ve Sunmak

Etkin iletiini
Etkin etii3tii I-dnySl iin olmazsa olm az bir gerekliliktir.

letiim zayf olur ya da kerse birimler yollarm kaybeder ve

btl baansz olur.
ynetimi iin Akl Haritalanrun ideal destek aralar
oluunun eitli nedenleri vardr. dnyasnda insanlar zamana
kar da alrlar ve Akl Haritalan karmak ve ayrntl bilginin
hzl ve herkesin kolayca anlayaca ekilde aktarmm salarlar.
I Dnyas'nn ihtiyalar, insanlarm motivasynunu ve olan
bitenleri yakndan takip etmelerim gemksindireleri ile v*
eitiminkilerle benzerdir. Akl Haritalan herkes tarafndan
anlalabilir, kolayca gncellenebilir, datm yaplabilir ve
bylece toplam i ortamnda tm alanlarn ie daha yksek
bir sahiplenme ile yaklamalarm salar.

Gl sunum
Gl bir sunum, izleyenlerin evkini ve katlmm salamasyla
bilginin! ok sayda insana aktarlmasnn ideal bir yoludur.,
Bunun yararlan 75. sayfada ders anlatanlar iin zetlenmi *
benzerlik gsterir. te yandan zayHir sunum tam
tersi ve olumsuz bir etki yapar. Bu nedenle insanlarn ou,
sunum yapmalar istendiinde korkuya kaplr ve b% grevden

Baarl bir sunum yapmanm temel anahtarlar, iyi hazrlanma v^

planlamadr ve bir Akl Haritas amacnza ulamanz iin
kusuKU^ir aratr.
yi bir hazrlk yapmanm temel ilkeleri, iyi retebilmek, ve
kendini doru ifade etmek iin ortaya konanlarla ayndr:

P R O l M S Y O t t E l Y A A M D A A K I L H A R T A L A R I

|||

Satranta Byk Usta Raymond Keen tarafndan spanyol

televizyonunda verecei b ir ders iin hazrlanm Akl Haritas.

0 Konumanzn ana konusunu sim geleyecek mericezi,

ekirdek bir resim sein,
0 Ana konunuzla, ilgili o la rak ilk aklnza gelen fikirleri hzla
sralayal/ '
0 Bu fikirler iinden e n gl balklar Akl Haritanzn ana
dallan olarak saptaym ve bunlara ekleyeceiniz baka-balklar
da olup olmadn gzden geirin, .
0

Akl Harita nzm dallan zerindeki

odaklann ve

bunlarla ilintili toplam maksimum 50 d^rmda,Anahtar Szck

ve Resim dnn. H er bir anahtar fn'yjaklaik bir dakika *

konuacaksnz.
Bir sonraki aamada balklarnzn n ce lik sralamasna kararverin: Her blm deki balklar an a hatlarna kadirin v e *
sunacanz materyalin sralandrlmas konusunda bir kukunuz
klnavacak ekilde her bir dal numaralandrn.

Tony Buzan tarafn dan G en B ak an lar O rganizasyonu B akam

olduu dnem de leri gelen u lu slararas b ir akadem isyen
topluluuna yapaca kon u m a iin h a z r l a n m A kl H aritas.

P R O F E S Y O N E L Y A A M D A A K IL H A R T A L A R I

85

 PovverPoint bir sunumun katlndan

hutsmdan anndruzda sunumunuz

konuma ile kendiliinden gelien bir sobbetin

bir

dengesi haline dnecektir,

0 zleyici kitlenizin yelerini de srecin ^ u e .^^teakta ve
gerektiinde salondan gelecek Sorulanfyamtlamakta zgr
olacaksnz.
Konumanz izleyici kitlenize, zamana v^Uftma gre
gncellemeniz ve uyarlamanz daha kolay olacaktr.
Bir Akl Haritas, sunum yapana doallkla

bir

kurguyla konuma zgrl ve esneklii verir. Snfnfnuz

heriangi bir nedenle herhangi bir noktada kesilir ya ?da sekteye
urarsa, Akl Haritas format size bu olas ^ p m a la n v e somlar
btnn iine kolaylkla dahil edebilme esneklii de salar.
Aynca yle gerektiini hissederseniz sunumuzuJiriandrabilir
ya da yavalatabilirsiniz.

 *> wm mmmm * '

1

Sunumlarda Akl H aritalan kullanmann

yararlar ksa ve z olarak unlardr:
0
10

zleyici kitlenizle ilikinizi ve gz temasnz artrr.

Kendiniz olma zgrlnz ve hareket kabiliyetinizi

E arttrr ki bu da insanlarn konsantrasyonunu canl tutar.

i

0 Hem konumac hem de dinleyiciler sunumun daha

| fazla iinde olurlar.

0 Akl Haritalan size daha o k esneklik ve uyarlama
ans verir k bu ekilde belli noktalan gerektii ekilde
geniletebilir ya da daraltabilirsiniz.
0 Bylece oluacak konuma btnyle
J

deerlendirildiinde, yazd notlar skca takip edilerek

| yaplan bir sunumdan daha aklda k ala, daha etkili ve

j| daha elenceli olacaktr.
I

Ve asla birebir ayn performans yinelemezsiniz.

Y n eticiler iin Akl H aritalar

Gerekte her birimiz birer yneticiyiz. Zamanmz, hayatmz,
arkadalarmzla, arkadalarmzla ilikilerimizi, gelecek iin
planlarmz ynetiyoruz. Onlan sadece aklmzda tutmayp
kada geirip maddeletirdiimiz zaman somut plan ve
ngrler haline gelecekleri iin geree dnme anslan da
ykselir. u ana kadar paylatmz gibi bu fikirleri kat
zerinde ifade etmenin en etkin biimi Akl Haritalan haline
getirmektir. Akl Haritalan i hayatndaki herkes tarafndan ve
normalde dorusal diye nitelendirdiimiz notlarn kullanlaca
her durumda kullanlabilir. Bu durumlara verilecek rneklerin
bazlar unlardr:
Olumu her trden yapy ynetmek ve deiim

Aratrma/gelitirme ve gelecek ncelikleri

P R O F E S Y O N E L YA A M D A A K IL H A R T A LA R I

87

B.H JLee & C o m p a n y A c c o u n ta n ts d a n B r ia L e e t a r a f n d a n b i r

i p r a ti in in g e li tir ilm e o la n a k la r , r is k le r i v e g e n i le m e
f r s a tla r m i n c e le m e k i i n o lu tu r u lm u A k l H a rita s .

gatj ve pazarlama stratejileri

@ Liderlik yetenekleri, personel yetitirme ve gelitirme

0 zaman ynetimi sistemleri

Karllk ve fnansaj kapasite

0 Gelecek ngrleri ve genileme

GELECEKNAKILHARTALARI

A KI L H AR T A LA R I

u an dknce biiminiz a atlad!

Endstri Devrimi srasnda, standart dorusal nt tutma
teknikleri fabrikalarda gerekli olan katlk ve dogrtsllamann,
retim bantlarnn ve gelien militarizmin bir yansmasyd.
Dnce sistemleri de basit ya" - ya da formatndayd.
Bu tr dnce yaps ve dorusal metodolojiler bilgi
patlamas yaanan amzn gerekleri karsnda artk yetersiz
kalyor. Zamanmz koullan, dorusal olmayan, aydnlatc
dnme", ok daha sratli ve esnek bir dnce yapm
gerektiriyor. Bu kitapta bunu yanstan temel arac rendiniz.
Dorusal not alm a 19. yzyl iin n e idiyse,
Akl H aritalan 21. yzyl i in odur.
Akl Haritalan yaratmaya bir kez altnz m artk notlar almakta,
listeler oluturmakta, planlar yapmakta, fikirlerinizi aktarmakta
sezgisel olarak onlan kullanmaya balayacak ve onlarn
yaamnzn deeri llmez ve vazgeilmez paralan haline
geldiklerini greceksiniz.
Akl Haritas becerilerinizi gelitirirken beyninizde
yldzlardan oluan iki farkl evren olduunu unutmayn.
Bunlarn birincisi k saan yldzlar biiminde m ily on lar
m ilyon larca mini bilgisayarlar gibi beyin hcreleriniz.
kincisi ise dncelerinizin yldzlarndan oluan sonu
olmayan bir evren: armlar saan ve birbirileriyle balamdan
yoluyla snrsz networkler oluturan fikir merkezleriniz.
Akl Haritalarmz tarafndan yanstlan ve onlarn temelini
oluturan bu iki evrendir. Akl Haritas olutururken bir deil bu
ik i evrenin kapm tklatrsnz.
Akl Haritalan aaca bakmaktan ormann bykln,
ormana bakarken tek tek aalan gremediimiz an ikilemini
zmektedir. Bir Akl Haritas ile ayn an d a hem orman, hem
aalan grebilirsiniz.

Olduka kdemli bir kamu grevlisi bana bir gn Akl

Haritalan kullanmaya baladktan birka ay sonra tuttuu
notlarn hacimlerinin k&yria. deer miktarda klrken;
glerinin, geree uygunluk ve doruluklarnn giderek arttm
fark ettiini anlatm ve rii^|kve aktif jfir evreci oluunun da
etkisiyle u deyii ortaya atmt* "Bir A kLH aritas Yap, B ir Aa

Kurtart*

Akl H a rita la n d n en v e h isse d en aralardr.

Giderek daha da iyi greceiniz gibi Akl Haritalannh,
dnceyi kullanma ofanaklan kadar k uygulamas vardr:
SonS; *
Orari kullanmay, teorilerini ve uygulamalarn incelemeyi
srdrdke siz de bir YirmibirinCi Yzyl Dnr haline
gelecek ve Zihinsel Sermayenizclen giderek byyen bir '
Beyin Hesab yaratacaksnz.
Aklmzm farkna vardka onu n a sl kullandnzn fark
yarattna ve Akl Haritalannn onu kullanmann, beslemenin
ve gelitirmenin harika aralan olduunu farkedeceksiniz.

G ELECEK N AKIL HARTALARI

93