You are on page 1of 89
Mo 6G duillet 1a24 NAM PHONG VAN-HOC KHOA-HOC TAP-CcHI Revas oncyslopédique que ceux qui sont «gal sont dgeur,» Hisoanvats Organe de |'Association « Khai-tri tién-dire » Directeur Rédacteur en chef P - i Chi-but kim Qadn-ly { HAM CORSET Méi thang xu&t-ban mét ky YRU-MUC $8 reas ali. — Gdeh giaa-té trang x THE nao ta IE-phep wa ljch-su ¥. 1 - — Ban ob lich-sik murge Vv. 3. ~ Cai le-tiréng céa-bn chia Khbag Man tah nity, XVII. ie Stld-na. (Chayén Phat). 6. — Khdo v¥ loai kin. 7, — Vdn-chirong (ruyée Kita. HT. ze 8. — Nén c6 mot thut sich elo tré con wem. Ot tdp da-ky cia cu Lan-Ong. VI. WW. — Vidn-cd doi La: Tay-hd dong ie = Vaneugén . -T! mi Phy-truong bang chit Pha ue Mon Ecole (Nha triréng cia ti). : . — La vie spiritaelie de U Asie (Sw sinl oat ve tink ‘int ita A- ee ; — L’enseignemant francais... ...4+ Ky nay cé binh Ong Thi-tréng Hennior va anh ‘b-tich tinh Thenk-hoa — Gia madi sé; 0350 = Soeplémsnt en frangai IN TAI . bONG- INH AN- QUAN (Imprimerie Tonkinoise) fc-82. Rae du Chanvre. danoi (924 N° 85. daillet 1924 NAM PHONG VAN-HOC KHOA-HOC TAP-CHI CACH GIAO-TE TRONG XA-HOI Thé nao 1a 1é-phép va lich-sw (1) Thua che Ngai, Thwa cic qui-phu-uhan va qni- nirong, Quan HGi-trrdag Héi Khai-Tri 06 khi phan-nan véi toi ring: « Toi thwoog giao-tifp voi ngudi TAy, thay cAi cfich ngwoi ta git minh tip ngwdi, c6 vé lich-su lé-phép qua, van ty ly lam phue, Xét dén xa-hoi nwoc ta, dong giao-t@ hay cén nbiéu dién so-suat vyng-vé; tir ndi-niing do- miic, cho dén dang-dip ding ngdi, m6i méi cén pbai stra-dbi nhitu méi bgp véi cach lich-sy déi nay. Hom nao 6ng thir lam mot bai dién-thuy& ve vin-d@ dy, hoamay cé Anb-hudng ehut nado chiing.» Quan Hoi-tradag noi thé 1a ngai cho rang loi 161 néi c6 1 cling cd anb- huirdng it nhi8u dén cach giao-té trong xi-hi. Toi thal kbOng dim tr-tin nbir thé, Song ngai di c6 bung yéu et dén, toi day cling kbén 1é ebdi tir. MOt 6ng danb-si ude Php, Eomonp Agout, da cé cau noi rang: «Ching ta bao gid cling phai nbéring qua dat nay la mt cai ch-lao xoay til, ma ngirdi ta sinh-trudng & diy ngay dém bj ning sir néng,sirlanh, sw ddi, su khat, nhitng ta-khi ac-tat cing trim céi ste manh yé-binh né dua ohau lam hai minb. Co biét thé thi méi bitu rang minh 1a bé-ban (u-nbién ela bhét-thay ohitng ngwréi cing s6ng vei minh &déi nay, khéog phdo-biét la sic da, tiéng néi hay dit nude nao c&; phai cing nhau hiép-lye lai méi di danh duoc ké tha chung; vaddu dem sire mauh minh, i iminh, tri khon minh héa-hgp ¢ manh, cta-eai, tri khon cie ed-va ké ding-minh minh, cling chia chic di thfng-doat doc. Bén khi trf- ndo di thdu-hida 1é dé dén tigm-nhiém vio minh, thaibay gi mai kbién-dong dén mii tinh. Bay git lim lanh cho ngwdi cfing Iiy lam kboan-khodi nhur degc huéng mot sy vni-tha vay bily gid sé dem mot tim long hiku-ai rat rong-ri ma bao gdm hét thay nbitag ogiéi cing minh cing danh cdi trau l6n; bay gid nhitng ngbi dén tr minh 6 thé dang tay bac-tudc hay la tdn- thuong dén ké ban dSog-chién yor miah efing di thy rang minh ghé.gom vay.» Ay chinh bai edi 1é gidp-dé [in uhau, chink boi chi tinh thuong- yeu lin nbau fy ma sinh ra moj Su giao- té trong xf-hoi. Ngwdéi ta thich moéo di lai voi nhau, dem long yéu-mén lin hau, la tinh wéi ly dén khiéo néo nh thé. Nhung manh hon ca tinh cling ly, lai la su thu titenbién. Nguéi ta ae phi giao-tigp iin nhau, labikhong the lia-cdch nhan duge. Chuyén Robinson U) Didn-touyél & hoi Khai-Tei-Tiéa-Datc ngdy chii-nhdt 97 thang 7 nam 1934, (L5-1an-ton) bj dam tau gitta bE, phiew- iat vao mot cdi ci-lao khong co ngrdi nao, ma mot minh lam duge nha 4, kid dage thie in, khdng déo bi chét, ch4og qua 14 mot chuyén bia re Ab kich-thich cai chi ty-lip ela aguéi oi, chir cb-lai cli gidng Robinson dy chicelfing chira cé ngmdi mao. VA ting: sir cé ngudi ohw thé nira, dirge it liu rai cing dé budn dn chan ma chét mit. Nha lam sich phuong Tay da néi cAi déo-tinh cilia giéng ngudi la pai & xum-riy thinh x4-hoi ni loai ong loai kitn vay. Ch&ng bit co phai edt tinh thién-nhién nhwthé khong, nhung chink las yéu-cin phai thé: ngeréi ta sinh ra trén mat dit site maah khong biingnbitu loai thi dir, khdng cé aanl vudt mbur hd bao, khong cd cénh bay =cim, khong cé chan chay nhu huot nai, tit phai hi¢p sikenbau moi chéng due vii van-vat, cho néo & quay-quiin lau ngay thinh thdi quen, mA théi quen theo ahi Joi ngan-ng® ‘Tay. tire 1a cdi thién-tin thir nhi vay: Ngai nao da doe tho vin Phap chic con nh bai tho « Gide chiém-bao » ciiaéng Suuty PrupkoMMEe- Bai fy ta mét ngiéi nfim chiém - bao thiy bao nhiéu ké déng-loai quanh minh déu hit-hii bd mink ca. Nguéi lim biob néi: Tir nay ta khong ohao bot lim banh cho anb dn nika, Ngwéi tha n& néi : Tir nay ta khong xAy trong lim nba choach & nita; v.v.. Ai trong thily minh efing béchay, ma quant minh da thy dan sur-tik kéo dén. Bay gia bét- hoang kinh-hdn, trong nbu than minh df la cai mdi sin cho loai ac-thi roi. Chot birng m&t day mdi biét 1a cbuyén chiém- bao. Tréngthiy b6n bé ai ai cfing lam vige vui-vé ch, moi hitu cdi le lign-lac trong loai nguéi, va -nguyén dem mot thm lang rat than-di Oi voi ké ddng-l Vay thoi vi l@ sinh-i6a ma ugudi ta NAM PHONG phai cing nbau xum - hop; xum - hop lau ngay sinh ra tinb yéu-mén, nhung cfing I9i sink ra m6i canb-tranb, Bé lai 1d mot c&i trangthai kb&e eta sir sinh - hoat chung trong xfi-héi, mA cali (rang-thai fy din-da at ed edi tinb- 1p tue-nbién di. Ngwéi ta khong phai 1a ai ai efing duge qua gific chiém - bao tioh hon sing tri ab oha lam tha no. Phin nbibu ngwai chi bite fy long day- kf ma d6i-dai lin ohau, bitu lim mghia ty-do, cho ring tirdo 1A modo lam gi cing duge, khong bitt quyén tir-do cia mdi ngréi phai lay quyén ty - do cia moi ngrai Mim giéi-han, va ai cling duge ty-do ca, duy khong dirge xim- pham dén h-docha ke khic. Boi khong bit phir thé, boi co tinh doy-ky obw thé, nén sur giao-té trong x8-hdi cang phite-phitc thi nhitng mOi xung-dot cha ngwoi ta lai cang thém lén. Nay mu6én gift cho durge edi tinh yéu-mén kia, lai muén ngin che duge nhitng méi xung-d6t no, thei xf - hoi phai xirtri ra lam sao ? ‘Tir xu dén nay xd-hoi nao d8 thank co-si vitog - vang cing thog dit ra ludn-ly va binb-luat, mot 1a db béi- dudog cai long-tim cia ngirdi ta, bai la d® phong-ngir sur chéch-I¢cb trong x@-boi, Nhwog ma binb-luat va Iudo- ig la chi dS vei str cin-bin eét-yéu, duy-tri cho mirére cho nhama thdi. Con nhimng viéc giao-té throng trong xi. hoi thoi binh-lndt vA Iudn-lf khong thé bigtdén dirge, Ti oh lam con an & vGi cha me b&l-biéu, thé la pham t6i vi Indn-ly, thude « toa ao lrong-tam » tring-tri ; lam din ma x4m-pham déo sinh-ménh tai-san ngwoi knw, the 1A pham toi v® hinh-luat, thugs toa an cha Nha-nirée trirng- Nhung mot anh ching ng, mat mili_nghénb-ngko, dwong ché tra-nhan qudng-toa, sin-sd burae vie, chon tritng chgn trac, chug chao béi ai, kéo ghé ra ngbi, gh@ch GACH GIAO-TE THONG XA-HOI 3 ehan lén ban, cdi phanh so ngye, cirdi ndéi toang-toang, cir-dong mot e&ch qua sé-siing, ching du ghét, coi phe aj dinh trong mai, déng nho bén minh, song cling khong tht sao duge, vi khong phai 1A pham ti véi ludo-ly, cling khong phai la pam t6i voi phap- Inat, Khong cé toa-An nao xi durge. XA-hOi d8i vei ke bao-nguge bung- tan cé cach trirng-tr] phong-ngit, c6 18 d6i voi poirgog déu-gbng tue-tio lai vo-lue hay sao? Ma phiréng nay cang nhitu ra thi sir giao-t® trong xi-hoi cing gidm bét cai vé thi, vé dep di, khoog phai 1a khong phwong-hai dén sy diéu-hda chung. = hoi vi ohe m6t cudc hda-nhae, titng to tiéng ihe djt-din, tiéng din tiéog dich ém-di, tiéog bat tng xuéng véo-von, ma ed ké «dio vit tai tran >, k8oh - cang nghénh-nging, bong dén quang-quac b6-b6, lam cho pha dam, con gi tire bing? Boi thé nén x&-hdi phi dat ra 1é- nghi. 1a nhitng luat riéng dé qui-dich sir giao-t8 cha nguéi ta, Luat nity tay khéng cé quéc-gin céng-nhao, khong cé téa-an dé xit, nhirng doi nao efing cé,nirée nao cling cé, thy trinh-d6 vin- minh cé tinh-vi so-luge khac nhau, ma phim ngwéi cé gido-duc ai cing phai bit, ai cing phdi theo. Su 1E-nghi méi coi tra-h8 nhu khoog bfing plvip-lual, triét & Béng-phuong ta di ban-bac dén chi-l¥, phat-minh rit ré-rang. Tudng nhan day cling nén luoc-thuat uhitng lai cd-nban gidng-gidi v8 cai tén-chi ch-18, cho biét cai ban-tht cla 1€ thé no, sir tac-dung cia 1é thé nao, r3i mA so-sinh voi ly tong cung le tuc cia Tay-phoong dt k@t-ludn ve phép xir-th@ ngiy nay, thé nio cho triét-trung, cho thich-dang, tham-biz duge cAi tinb-hoa cia hai vin-héa vay. Theo cfc tién-nho ta thoi cd nim cAi m6i Iéa gay ra nbén-edch hoan- toan & dai, goi 1A ngil - thueng : 1° ohan, 2° nghia, 3° 18, 4° tri, 5° tin. Trong niim méi &y, mOi 12 1a dirng vo bie ba, dadi nlidn nghta ma trén tri fin, Nhung sdch lai cd cau rang: “8% R= % w.Léla kiém cf nban nghia ». Laicé chu: « 4 $F pm 3 gg. Dang tidn-veong sira lé dt dat pghia =, Nbu vay thei lé Igi con trong hon nhan nghia, khong thei eling Ja clin cho nban ngbTa d& phat-sitn ra. Nay tién-pho quan-ni¢m vé Je thé nao? Cae sich Ty-ditn cd nbw sich Thich-danh ¥§ 4% gidi chit 1é ring: a 1 ab Phat WHE te. LE la (he, ngbia Ja duoc nb sith»; lai sich Van-hd? i fr ndirdog HAG 2 CRM D z2hh & + FU Re AM Nuan st nhan-nghia trong long ngudi ma dit ra pbim-trdt, khi&n cho. cé thir-ir, thé geil Lé. » Bai tra kin Lé cling cd céu ring: (HARLEM RKRZ RO WG. BE ii fr 2 At. LE la the 1a lg; thude & trong ldng goi la th; thire ma lam ra goi la ly.» Nubia 14 18 khéng phii la sw dat ra; 1é 1a g6c ty trong long ma dién ra ngoai thanh tiét-win vay, Cho nén Quan - tt 4 3. cé can: «m4. AA 2 ihe eZ Lh BD % tf 2% th, LELA nan ci tinh o ngwai ta, theo céilé cha ditu nghia, ma dit thanh tiét-vin, » Ma kinh Lé thei vi «nbao-tinb nhe cdi rudng cha ding thanli-vwong, cée ngai My 1é ma ely, ly nghia ma edly» (A 4 eB « Than- 6i] Tude Khanh khong biétlé vay. Xem nber cin néi ring :“Tadnh-nban muén hoa tiah ngwéi ta ma Iai gay cho agurdi ta cdi long trd-ngny >, thé tht biét ring Toa-Khanh khong biét 1¢ vay. Biét 1¢ fy 1a qui biét cai y 18. Ma Tuan Khanh lai khen nhitng phip-46 Uét-taa cha 1é1a dep, dén wndi ring day cho ngwai ta gid-tra, thi sao goi li biét c&i ¥ 18? Lé yn & tréi ma thank gureri. Biét trai ma khéog biét ngwéi thei 1A qué (#F), biét ngurdi mA khong biét troi thai la gid (4§). Thinh-ohaa khéag ua cdi qué ma ciing ghét sir gid. Boi thé méi dijtra 18, Nay Tuan Khaoh ndi rfing thanh-nhaa muén héa tinh ngedi ma day ngmai tra-nguy, thoi that 14 khong biét trai qua vay. Nay d@o cfy dé lam a3 dang, réaz ngya dé lam cd xe, khéng phai ring sinh ra di cé nh tht, Tat phai lay riu ly bia ma phic mi’ déo, lay thirog lay mire ma dio ma do, ify thuée qui ma lim tron, Iiy thuge ci ma lam vabng, r3i phai ghép li8a Iai, glin bing keo ma phiét bling son, nhién-hau mai thanh cai dO ding duge. Lai ph4i dang truée thi bnéc ham thige, dang sau thi danh bing roi, bat chay khi mau khi cham, khéng duge lr - phong, phai theo & ngwdi, 6 nAM PHOMG nbién-han com nga moi réng vio cb xe dugc. Thanb-phan b5 £6 khong thé Yam db dire, b} ngwa khong the réng xe duoc; pbdi oban tai-ligu cia trdi cho ma lam. Nay ngwdi ta sinh ra di cé long sgeha yen con réi, thanh-nban én nhan cai tink thira muén ma dit ta li-eh&, Cho nén lé-cbé tay c6 cuding ngudi ta md that 14 thudn cai tinh so- dye cia mguoi ta, Think -nban vi hong dit ra 1é thoi thi¢m-ba bin co ke man ci cha ma ghet cA me, thé cd the di la dé cho mit cai tink hay ty-nhién cfia nguei ta di. Néu dficky-lioh ma cho 1a nguy, thoi \hSt-ky - tinh cho 1 chan hay sao? Thé la Tuan Khanh néi hong biét nghi vay.* Lai bién da chi - ly. Toi trong chic ngii cfing phfichjumAcho Tudo Kbank ya ni khi qué, An-Theeh 1a bién d@n digu vay- ‘Nay ndi tom [gi thoi cb-phan dgtlé 1a ge tir tinb-tlnb, tir nban-ghTa, ma phat ra dung-mgo, ra uy-ngbi. Nban két-Inan doan niy ve cich cd-nhan quan-niém ye LE thé nao, toi khong thé Khong dich dé cic ngai nghe mot bai cha mot nba vin-si doi nguy to 1a Tir Can f fp cwe-tan cai cOng-dire cia 1é, «.., Dung- mao la phir- bitu cia nguéi ta. Phi-bitu chinb thoi Upb-tinh fr}, tinh-tink tri thoi oban - ngbia tén, nhao-ngbia tén théi thinh-dire 15, 6 tht lam nén phép cho ngudi ta. ThE goi 1A ngudiquan-tiz. Nguoi quan-tit khong 6 mét thedc dit ma mudn din phai 1én; khéng c6 oai-quyén thuéng-phet mA mudn dao phai sq; khong co din sho mia bat ma muén dan cing vui; khong c6 trée-ldcban thuéng ma mu6n dan cing m€n ;duge nha thé, chila boi piét 1, bi€t cl inh dung-mgova than uy- nghi ma thdi. Cho nén Kbbng-tir noi ring : Nguoi quan- ti uy ma khong mianb, thai mA khéng kiéu. —Kinh Thi ni rang ; Cin-thin uy-nghi, lam phép ee ees cho dan. ..-;kinh Thic lai ndir&ng : Thanh-nhén mA kbOnge’n-niém thank ngwéi cudng, ngwdi cudng ma niém dang thinh-nhan.Ngudila ohitng fie u-vi e6-déc Sy Ia lac tinh dé tré-nai ma tinh dé khinb-thuong. Ngzoi quin- Uh théi kinh lic e6-d6e ma than lite u- vi. - .Ngwoi quan-tir khong c6 n6l 161 daa bin, noi tt cé phdng: khong c6 lam vige dia bon, lam tat cé kim; néi cé phong, lam cé kitm, thoi dau vq con cing khong dim oben, din bé ban efing khong dam nha; cho nén khéng gidn-dit ma gifo-héa banh échOa khué-mon, khong can-din ma phong- thanh truyén & noi hnong-ding. Sach Truyénndi ke dai-nbao ebinh mink ma val phdi chinhA AE ie 4 ike 1A pgbia thé. Ngirdi sat-phu ew-xt con phai thé, huéng ké dace banh trong thién-ha. Vua Dirdrg Ngbiéo Iiy diet cungbiét nbwong 7 4% ¥é ME ma dire héa gim cd bon phuong. Vua Thaoh- ‘Thang My kbng ddim lwéi bitng # Sic fi 4 ma danb-gido lan ti chin cdi. Vua Vin-virong lay hai chit kinh sq & @ ma cbinh hay kbip dit Kho-ha... Boi thé nén ngwdi quin-ti cu-thdo thei khiém, tai-dich théi obueng,lim- ha thoi trong, si-thugng thoi kinh; kiam di bn ditu fy thoi khong think pan-citu bao gid ma dirge bing phic- loc Iuén... Nguoi quan-tir giao-titp yoi ngwai ta vui ma khong eot-nha, hda ma khong a-dua, t6t bung ma khong pjub-tré, chim boema khong bu-hinh, dé thin ma khong sitm-mi, choaén choi voi ngudikhong dén ndi tuyet- giao, khong dén ni phn ban. Kink Tir noi ring: Can trudge ma kinh sau théi sau kbéng khOn Ft ki ri Ae PE, #2 LB. O1 LE dy asir cin-cap cia ngwéi ta, chung-thiin phai theo, khéng th® gidy phat doi duge. Gidy phat dei thi sw khinh-nbén tdi ngay, gidy pho | GAcH GIAO-TE TRONG XX-HOL a4 quén thoi long khinh-nhdn sinh ngay. HuGng vO-lé ma git dige thiy-chung, that khé qua. Lé dy la phép cia kinh, Kinh fly la tinh cha 18, khong kink thei khong lam duge lé, khong 1é thei khong dinh duge kinh, Lé khong thién bé due, phai gitp ln nbau ma thanh. Thé thoi (@n-kinh dé tong-lé, dy goi 14 ké thanh-nban. Cho nén dirng thoi phai cii rap nhw ivng e4i khanh £2 Yi); ngdi thei phai khoanh tay nbw. 6m cai trong (jf Hk); di tron thei phai trang nhu thuée qui, di vudng thoi pb4i trong nh thee cit ; nin khong direc ra ngoai vong vat 40, néi khéng dirge vurgt qua ngéi thir minh ; thanh- kbi kha lam mau, tinh-thaon kha dang yeu ; phi-nguong kha dang ton, 4p- nhigng kha dang qui ; thuat-tac cd phuong, déng-linh cé thuéng ; nbhat- thiét theo 1é, khong déi khong sai, cé thé goi la : Van phu chi vong & “K @,lam néu cho mudn ogwoi vay.» Thua cdc ngai, toi thuat-dan loi cde tién-nbo nh thé, that cfing 14 nhi8u qua, khong khdi ruém tai cde ngai. Nhung (oi thiét - tirdng 16 14 mot moi quan-hé trong xd-hgi eb ela phuong Dong ta, ngudi mre ta cing nén biét tudng-lit ve nguy dung thé nao. Va lai, cai trigt-ly ve le phir vira ké trén dé, hién nay bay con tiém -nhiém trong ché- 6, trong phong-tuc cha nude ta. Vi khong duge tholin-thy, khong dege ré-rétnhu xtra, nén nhiéu ngudi khéng d® ¥, khong trin-trong. Nay da dén lic phai dem cai -thiin ciira tham-bac voi 161 viin-minh mdi, tacting phai nén biét cho twong nhitng cai Iy-tuéng cd lam ge cho x8-hdi ta. L@ 1A mot cAi Iy- tuéng cd dy, ma 1a mot cai ly-tuwéng 6 finb-huéng rit sdu-xa trong cach giao-due, cach giao-té cia nguéi nude’ ta. Ci nhitng Idi kinh-séch di thuat frén kia, cé thé twéng-trong duge hinh-&oh mot bac «18-do quan-tt x & nude Tau owée ta dvi xia thé ndo. Hinb-doh dy 14 hinh-Anh mot ogudi rit clin-thin, rit cung-kinh, rit dao- dirc, rit on-boa, hinh-thai ngbiém- trang, cit-dOng lit-ldu, pham ding ngdi, [én xudng, déi-d4p, dén-chao, déu nbu theo mot cai dip di nhil- dinh, suét déi nh ngudi lam mot cai 1é khOng cing, hing ngay, hang gis, hang gidy, bing phit, khong nhitng 46i vGi gai ngodi, lai ddi voi riéng minh nifa, cho dén nbiing khi cd-dde, hd u-vi, cing khéag hé tré-nai coi thréng. Ma cai uy-nghi dung-mao be ngoai do 1a tiéu-bién mol tim long rit thanh-thire, rat chinb-trre, rat dén- déc, rat thuin-lwong, thdm-tin ring c6 thé lay lé-oghia ma gido-héa diroe lang ngwéi, va n€u trong thién-ha moi ngwéi déu lay lé-nghia ma dai nhau, gitt lé-nghi cho tring-edch, thai thé- gigi sé duge dai-eéng-hoa. Long fin dé c6 cai vé thin-bi, nhw lang tin vi tén-gido, ta chi cé thé céng-nhan phir thé ma kbéng nén nghi-ludn lam gi. Cac dan-t6e khac thai tin-nguang & métyi thién-thiin, mgt vi Trugng-dé, mét dang cao-tham siéu-viét hon céi doi ; din-toe A-Dong thoi tin-nguong & hai vi thiin Nhan-Nghia trong ling ngwéi vA mé-tin & sur Lé-nghi la bitu- higu chan-chinh dich-dang eta hai vi thin do. Nhung tds-gido nay khae cfc lon-gido kia IA mot dao dai-ddng phd- cap ci thién-ha, ai ai ciing [A gido-su, aiai cfinglé tin-d3ca, khéng nhitng bie si-phu pha-qui, ma ca hang pong-gauh bin giong, mién la phai bitt theo 1é- nghi cho triing-cach. Nguci nao theo duge trang, coila nguéi quan-tit, tirc la ké tia-d6, bac gido-su tuyét-phim eda dao Nhan-Nghia vay. Cé hitu r6 nh thé thoi mai biét duge cdi nghia-ly thim-trim cia obitng su lé-nghi phién-phitc, Nhung doi mdi ngay mdi xa,aghia-ly dy cling mdj 8 NAM PHONG ngay mot mit di ; dénsau chi con mot m@ hinh-tairc kho-héo, ngwéi ta trong nhan ma theo, nhung khong con y-tir gi nita. Ngay nay vi e6 ngwéi higu-cb muén bat-chage nhw ¢d-nbdo, dirog ciiag cai rap nhw lung cai khanh, ngoi cling vong tay nh 6m cai tréng, di tron (ring ni thirée qui, di vung {rang ohy thuce ci, nbin khéng ra ngoai vat 40, néi khong vargt qua cho ngdi, ngiroi déi cfing khéag ai goi la bac clé-d6 quaa-ti » nh doi xua, ma cé ké d6c miénglai muc cho la phuong gid dao-dirc, dé dé déi hay dé ninh déi, La b3i cai tinh- thifa 18 mat 43 lau ri mA cai hinb-thire 18 khéng hgp-thdi vita. Nay tacé muén bao-thn thoi phai nén bao-t8n ify edi tinh-thin dy. Nhung muén bao-l62 phai phat-minb ra, muén phat-minh phai tim-toi do- xél trong cae vi-ngén dai-nghia ctia thanh-hitn déi trade. Tir trade dén git la ti cling che ngai suy-nguyén ma suu-sach Ify cAi tinh-thiin cia ob-1E nuéc ta vay. Tinh-thin @y c6 th® gom trong hai chit Kink-ciin, kish-clin déi voi ngirdi, kinh-clin 46i voi minh, kinh-elin déi voi qui-thin, kioh-eln déi voi van- vat, coi su déi nh mét cude 12, ma minb 14 mt ngwdi hanh - 1é, nhit- thigt cit - dong phai cho clin - trong nghiém-trang- Tinh-thita Sy la phai giit iy ma dem ra chim-chiroe véi phép xir-thé doi nay- Phép xir-thé ngay nay thé nao ? Moi xét ra thi tya-hd nb trai hin voi déi xwa. Doi xtra chn-thi ma doi nay ty-do. Cio-thi qua thanh ra ciu- né da danh, nbwng tr-do qua ciing thaoh ra phéng-ting, Téi khéng dam bAl-chuée cic nha ciru-hoe qua dao - dire kia, thily dién- thuyét v8 nif-gidi thi cho 18 piam t6i voi tiin-nhio, muén kip goi hoa Khbag-Manh dé ciru lai. Ching hay hon Khng-Manh co con phing-phat daa trong 6c cic ngai khong, nhirng cir troag xfi-hdi ta ngay nay thai khong cén gi la cdi phong - vi Khdag - Maoh nira... MA cai phong-vi vin-mioh déi nay cling chira thay tiém-nbiém duge chat nao. Dem cach giao-té cla ngeéi mink bay giv, ma sanh voi cdi 1é-do ctia cae bie co-quan-tt aré: Tau nvocta nbir trén kia da t4, thdy kém xa nhigu, dwéng nh khéng con Iai chat vang béng gi nika; dem ra sinh voi cdi phong-thai chia cic hang than-si & cac née viin-minh di nay, efing lai thay ebtra kip baag ngwoi, diréng nhir hoc- tap biy lau ma chwa thanh két-qua vay. fiao-té cha ta thé nao cho ci tinh-thiia kinb-clia cia cb lai thém dige cai phong-vi viia-miok ve déi nay. Hoje c6 ngwoi néi; & nec ta bay gid con lim viée quan-hé hon, oh vite gido-duc, viée chinh-trj, vide céng- nghé, viéc buén-bdan, viéc huong- chinh, viéz dé-didu, v- v., nhitng vite dé méi clin bin - bac cd-déng, chir nhirng vite di lai giao-du trong xa- hoi, nhitog cach Ain- mie dimng-ngdi cho lé - phép la nhitag di8u tibu-tiét, chi thudc vé cach ctr-xitr riéng cha mdi ngtéi, ha-tit phai ban phai ndi déa lam gi- Xin thea rang & nwéc ta bay gi’ vite gicting thiy khuyét-ditm ca, khong cir viée lon viée nh, déu phai dé tam xem-xél. Cang nhitng viéc nho lai eang nén chioh - dé6n triréc, wi co thé dé Jam nogay. VA lai ct nhw trén kia di ndi, viéc giao-té citing khong hai la khong quan - hé, va nhitng 1é tiéo-thodi %p -nhegng rat cé Anb- CACH GIAO-TE TRONG xX-HO1 9 furéng déo tioh-tinh, d&o phong-tuc. Mot xa-hoi ma nguéi ta di lai voi nhau, giao-tiép lin nhan khong cd 1é- phép, khéng biét lich-su, la mot xi- héi con méc-mac. Diu vé cae dong khac tin-téi phat-dat cd ma v8 dong fy kém stit khong bang ngiréi, clog chira goi 18 métxa-hdi vAa-minh duge, Cho nén Tay-nho d& cé céu ring: «Su lé-phép la cai tinh-hoa eta loai nguei. Ngai nao khéag biét 1é-phép chia di lam ngudi.» (La Politesseest a fleur de Chumanité. Qui s'est pas assez poli nest pas assez humain —Jounenr). — Laid cdu ring: «Sy lé-phép 14 cai phoag-thit cia sur giao-té trong xi-hOi.» (La Politesse est le charme des relations sociales. — Larenna)- Nay ta néo lam thé odo ma chung- due dage cai tinh-hoa, cdi phong-thi fly trong xf-hdi ta? Vé cic dudog khac, ta di danh ring ching bing ai réi, 6 18 cing viehiracs tai lam dirge, va chira c6 quyén dirgc lam. Nhung trong cach giao-léciiata, ta lai khong cé thé chinh- dOn due hay sao? Néu thé thi cai doi ngwoi An - Nam cting snéng qua that. Néu thé thi lam than ngwdi An - Nam eiing vo-tha that. Vay ta phai lam thé nao cho cude dei ta duge dim-da hon mt chill, lam thé nae-cho than-phan ta ed tha-vi hon mt chat. Ba khéng nhitng la mot van- dé gino-1é ; lai la mot vin-dé sinb-t6n nita. CO biét séng la voi thei modi bigt thét dép than 1A tiée, ma cG ra yanh-dua cho theo kip baug ngudi, t6-dikm cho sr dai (St-dep. Néu cir giip sao hay viy, thei gip sao hay vay cho dén cing mA mdi ngay mot biin-cllo suy-sit di, Cho nén truge khi muu - tinh viéc khac, ta bling cbinh-dén ngay su di lai voi nhat trong x8-di, va tip thé vao cho cé 18-phép, cho dirge ljch-sir Nay ogudi ouéc ta di lai voi obao thé nao? Sy © xd-giao *, — titng méi cha Nhat-bar chisy giao-t# trong xi- hoi, — cia ta thé nao ? Cw thire ma néi thei six xa-giao & aude ta khong dige thinh-hanoh bing cc noc, Khong phai ring ching ta khong ning di lai voi nhau, nhung ngodi cong - viéc, ngoai chtre-nghiép, ngoai str clin - ding phai gip vhau, it hay di lai dé ctu vui bang Idi ban hay, cdu chuyén thi. Se xf- giao lasur giao-té khong ¢é muc-dich can-lgi, su giao-l dé mua vui cu thi voi nhau, dé duge dep long lan nhaw trong khi gan-gui chuyén-trd, d& duge ibda - thich cai chi tién - dao, tfim long vién ~ vong- Cach giao - té nbw thé thi minb ited that. Su dé 6 nhitu 18. Mot 1é 14 & owe tagia-dinb 1A trong. Ngwot ta ai cling cé gia ih, ma gia - dint la mét ti8u-xf-héi, céng viéc clang di bin khiéo cho khéng ranh ma nghi dén viée gino-té ngoai. Mot 1é nifa la boi giao-té it nén cae nhdu-diing trong xfi-hdi c6 ¥ cach-biél nbau : quan voi dan, ngudi di buén véi nguwai di boc, nha thdu-khodn voi nha cho vay; Iai ngay trong boc -gidi, ké tan - hoe vii ngwoi cru - hoc; lai ngay trong ciru- hoc, nguéri rida voi ngwéi tai-di, ogwéi diic-duog voi ké nim cha ; lai ngay trong lan-hoc, ké du-hoc v8 vai ngwoi hoe nha, ngudi St - nghiép trung-ding, voi ké t6t-ngaiép cao-ding, ngwai chuyén - mén khoa no vei ké chuyén-mén khoa kia, nhét-tu da thay cach-Iriing rbi; va 1é thiryce ohe thé, khong ning giao-tiép oban, khong 6. gin-guinhau,théi khongam-hiéunhau, khong am-hiéu nhau thoi dé ngé-vee obau, cho nén cai khéng-kbi trong xf- hoi khong dirgc lwu-thong thu-xuéag, ma niu nguog-tré udi-lich vac, O c&e mrée viin-mioh nhu nude Phap, ngudi ta diu tOn-gido khac nhau, crinh-ding khfc nhau, y-kién khac nhau, cho déa 1 phan-d6i nbau nita, vio dés noi « xai- giao-thé-gidi » (ie monde), thoi ai cling 3p ai, aiciing nbwai, bao nbidu nhitng tinh-¥ khac phan gic bd ci mot chd, va chi tim cdch clu voi cho dep lang Wn nhan ma théi. Nb & nuge Phap, nha chinh - (ri, nba ngogi-giao, nba tOn-gido, nbé mi-thuat, nha triét-hoe, nha vin-hoc, nha y-si, nha ld-bién, nba doavh-nghiép, nba tai-chinh, nha cong-nghé, nhangdu-bang, ngoai chite- ngbiép minh, sisicting cotu-cach mot nba giao lhigp ci, ai ai ciing 1a mot ké 4 xi-giao-trung-nhan » ci (un komme du monde). Oog Heanor véi 6ng Pors- cané 1 hai ngwoi phan - déi uhau ve chinh-Irj ; nbung ngoai Nghi-viéo, throng cé dip gip nhan & hoi © sa- long” (salon) ng hay bé cdu-lac » (club) kia, chuyén-ird voi nhau cing wni-wé thau-mdt by anb em chi-thiét vay. Trén kia t6i da ti mot bac « 1é-do- qvau-tir» nh & pide ta ngay xia. Nay thir lai xin phac-hon mt bac « xi- giao-irung-nbin > nb & nude Phip bay gid. Nhung traéc di chitng-din nbitng li sach cia tidn-nho, nay cing xin trich-Iyc mOt doan sach cia mot yj qui-phdi-phu - nhan ben qui - quéc gidi x6 ve cai tu-edch ngudi giao-thiep & nude Phap ogay nay thé nao. Hang xin doe ngnyén-viin ebir Phap trueec dé cdc ngai thong Phap-van thudng- thire, ri sé dich ra tiéng ta = + Oui, th donne encore sex lois au monde, en fait de politesse ck de godt, celur qui, n’agant ni fa morgue et la frodeur de homme du Nord, n Teauberande et la facende del homme da Midi, satt dire digne sane hauteur, réservé sans taciturnite, affable sans twnalité, asses en dekors pour plaire, jamais trop pour devenir vulgaire; celui qu métant mi stfencieux comme les races septentri wales, rt bavardl covime lax Tacex méritionale cause avec chorme, écunte avee eopric celui qui, enue dus savig-frovd trrvtant au te Texager tion deplaisante, posséde cette pointe de faugue, de Srillant et 42 pods, cui le trensfigure dans tex grands evenements. © Owi, toutes les femmes de Univers copient encore (08 esprit, sou lire, ses facons, a vette NAM -PHONG Frangaigg qui se mogue de (a rensiblerte, mais que tous trolites pleine ac piié vrave 5 qui est bonne avec grace, intelligente sans pedanterie, spirituelte rec méndgements ; gui — selon [es circonstances weil, pour le mart, le camarade fe plus char. mant ou la compagne la plux dévoude; pour [es Quires, [a femme ta plus accuetllante, In plus indulgente, 1a plus aimabie, cachant tout écouter sans bracude de ryaisme, comme £0ms effarouche. ment de pruderia ridicule... = Ce composé de quatites oi {a raison tempere Fexaltation, ou le bon sens empéche Venthousias- me de lourner au grotecgae, on lappetle le chic, en ca femps=cf, on Uaynelait Ie bel air, au stécle «2, Welésunce existe, certes, dans Tordre des iddees et des sentiments. L'élégance morale, comme Tautre, est te fortraive du (aid, du grassicr, di vulgaire, # edu mercantilisme, det me, dix tne druit. Une nation éléqante ne fonibe jamais dank certuines fautes basses, pent commetire des foltes, man des indignilvs En ses plus manvats jours, on chic subsisie, + Done ta France est toujours le poys des gens du bel air Somelite, c'est-d-dire ses aiverses. aris focreties, forme ia tociéte la plus polie et, Par unite, la plus agréeble du monide. EE rt vie fats < nous, quiun peu d'effork au commun det "els pour obtenir le titre envie d homme par- faitement chic ou da femme du monde, tant ta race ert bien douée....» (Baronue Stare, Usages dit monde, } Ngbiala : «Nguoi Phap ngay nay yin con lam guong cho thé-gidi vé duéng lé-phép lich-str, 1a bGi khong c6 kiéu-ciing inh - dam oh ngwdi Bic- phurong, khong ¢é phi- hoa bay noi nh nguoi Nam-pbuong; chitng-trac ma khong cao-by, cln-thi ma khong g-lé, an-ciin ma khong hang-chg; dé-dai dirgc long nguai, nbung khong dé qua cho d@n tue; khong cé 1i-li nbu ngwéi cac giéng mien Bac, cing khéng eo lign-lau nhu ngudi cdc giéng miéo Nam ; edi chuyén cé duyén, nghe chuyén cé j; khong cé cdi vé ditm- nhién dang gidn, ma cling khong cd cai vé hip-tip kha-6 ; lei cd mot chit haing-baéi, mol chit sic-xao, mot chat thi-vi, d& khi€n cho thin-thai linh- déng d6i voi nbitng viée dai-su xAy ra. « Nguoi dan-ba nwéc Phap ciing cd ei trikhén, cai dang-dap, cai cach-diéu, di lam mfu cho din-ba trong thién-ha; khéng cé lam ra mat da-cim da-tinh, ma gip sirddng throng cling biét c6 sin cicd Giao-18 TRONG xi-nd1 11 moi throng-l4m trong long ; biét nhaén- tirma lai cé duyén; cd tri-tué mAakhéng bac bire ; khéo-ngoan lanh-lgi ma biét vi-né nhin-nbung; tiy eo-hoi, d6i voi chéng cé khi la ké bé-ban rat phong-tha, cé6 khi la ngudi khang-1¢ rat trung-e&n ; di vei ngoai thai rat hau-dai, rift khoanedung, rat tir-té; chuyén gi cling an-ciin nghe, khéng cé lam ra mit liu-lfia s6-sang, cling khong e6 lim ra dang then-thiing khép-nép. « Bay nbién tr-cach hdn-bgp laim thanh ra, cé kich-thich mA cé digu- hoa cho vira tring 1é phai,cé diim-da ma cé litt-dé cho khéi phai tyc-tdn, dé tire ngiy noy goi 1a dién-nhd, ma ngay xtra goi la fdo-hoa. +. Cach Li ir vé linh-tinh cling cd, chit khéng phai khéng. Cach lich-sir @ tinh-linh cing obw cach lich-sir & dung-mao, 14 tdi voi sur xfu-xa, six thé-bi, sw tue-tin, tire 14 trai voi nbitng each vu-lgi, cach duy-ky¥, eich lang- loan. Mét née lich - su khéng cé pham nhifog su lim-Idi dé-lién bao gid, C6 thé pham nhitng tOi ngong-cndng, kh6ng thé pham nbitng (di bilt-cbinh. Diu giip ite nguy-nan, van giit edi cdch ditn-nhd, «Nudge Phap cb-lai vin la nwée kdo-hoa. Bon thugng-lru trong née 1a gOm cae bic sang-trong trong cac gigi, thank mot xi-hoi rt 1@-phép, rit phong-vao trong thé-cidi. O nuwoe Phap diu nguéi binh-thréng nita, mnén duge céi tigng danb-pia 1 npwdi didn- nh, la bac phusahan, cing khong 6 Kho gi, vi trong dan-léc da c6 cai ban-linh tét... Dé Ja hinh-fnh mot ké « piao-té trung-nbdn » & née Phap ngay nay. Ta_nén so-sinh voi hinh-auh nguoi © 18-d6-quan-tit » & nude 1a ngay xia, ma dem cdi tinh-thiin dinh-cfin ci hoa- hyp voi cai thai-dd dién-nha mai, cd lé efing gay duge mot hang ngirdi € lich- su » trong xi-hdi. Ngwéi “lich-sr» khéng phai 14 ngudi lim cia nhigo tién, lén xe xudng ngya dau. Negwdi lich-sy 14 ngwdi cé Unh-linb cao-thirgng, nhw lei vi phu- nhan owéc Phap noitrén kia, la oguéi ghét nhitng sw xfu-xa, sw thé-bi, sir luc-liin, nhirng cach vu-lgi, cach duy- kj, cdch Hing-loan. Ngwéi lich-se la newdi kiém duoc nbitng tu-cach hao- hoa ditn-nba nhw sira ke d6, khong phi-phiém, khong kiéu-ciing, khong sé-sing, khong hang-cho; bi tir, biét bau-dii, biét ur-té, biét khoan- dung ; lai biét néi chuyén co duyén, nghe chuyén ec ¥, Néu di cé nhitng tur-edch Sy rdi ma lai cd duage cai long kinh-clin cia cb-nhan nita, thi that 1A boan-toin. Ma léng kinh-cain nay 14 clin. CO nhigu sy nguéi An- Tay cho laty-do, mA oguéi nude ta cho la dudéng-dét; cd nbiéu dito nguoi Au-Tay cho 1a linh-loi ma ngudi nuéec ta cho la xac-ldo. Labdixi-boi ta la mot xi-hoi cé trat-tr nghiém. Diu avh em vo chdng déi vei nhan, con phai cé 18, hudng doi voi ngudi tén-trvdng, bac phy-huynb, Trat-hr fly ta phai nen git lay thai long kinh- cin kia ta cing khong nén bo dei. Léi day cha ngwdi xwa con truyéa lai dé, ef grong cha ngwéi nay cling yr nén bal-chuée ma ta theo, Dao xi-ihé khd ma dé, dé ma kho; sr giao-t8 cing dé ma kho, kho ma dé, C6t la phdi tp tu trong long, cot la phai Ir linh. Lai e@t la phai khéo-léo khén-ngoan, digu-héa cham-chirde, choed thai-qua, ma cing ché cé biit-cap, ain-thua nhau & motli mét ti, &ché u-An tinh - vi. Nguéi ta ciing 14 ngwéi, minh cfing 1A ngwéi, ma sao ngudéi ta cit mi¢ng adi thai Ngici thank tiéng ndi ciing thanh, Chudng kéu sé ddnh bén thanhcitng kén, mi mivh c&it miéng néi thoi rai dye cfing tay, chau sanh bat mé, boa chan 12 hoa tay, chgn-trirag chyn-trac, tuéng gid Ming tai nghe hay sin gueng soi, cling phai ty biti la xu? Child bor miob vung va minh loi ma thoi. Néw biét cln-than xét minb, néu bie! gia- cong sita lap, thoi tat gi ma khong chia duce? Ong Demoscutne nudc Hi-lap ngay xwa co tat ndi lap, mA sau ire nén mot tay hung-bign dé-nbat & Au-chau. Ong lam thé nao ma duge nbu thé? Ong chi chiu kb stra tap luén, Sach chép ring nsdy ngay dng thiréngra bai be, ngam cudi yao migne, roi lip noi &lrudc séng, ndi thé o&0 cho béng minh al dirge tiéng song mii ogbe. Ngroi ta ra giao-té trong x8-hdi tuy can phai cé nbiéu t-catch nhu di ndi & (rén, ohung cai tu-cdch thir nhft a phai clin-than, ein-than trong khi xi minh, clin-than trong khi tigp ngudi, Nhitng cii tinh suénh-soan cAi linb Indm-thudm, ci tink efu-tha, céi tinh ling-quang, phat bd di cho het, Néu tir vide ohd khong Sn-thaa thai ra viée lén tit bai-sur. Lé-phép 14 gl? La elin-than & cach din-mie, cach dirng ngai, cach ndi-nang, each hanh-ddng, cho khong so-suat mOt chil nao, khéng lam mdt str gi trai tai (rai mal ngudita. Nén dd y xem-xét ludn thi khong c6 kho gi, vi foin la nbiing vite nhé-nbat bling ngay cf, kboag cin pbaitéi-can gi moi lam duge. Nhung nén luwoi-bigng cho- thd thai Kho ldog ma git duge cho tron, khong khGi mang ligne voi doi la ké tue-tfin vo-1é. Su lép-hép la mot su 6 thé tap dirge, vin6é thude wé hiah-thire nbigu. No 1a mot siclin & dai, vA la médt sur déi- dai vi doi, ngwdi ta con phi di lai vei ké khac thoi khong thé mst lac nao bd khayét duoc. Ching bigt trong bung minh thé ndo, nhung néu dong-mao, etr-chi khong 6 lé-phép, thién-ha tat | NAM PHONG cho la ngrdi xfiog. Ngwoi doi khong phai 14 ai ai cling biét tam - ly - hoe, khéng phaila ai ai cling thong 1d long ngwoi, ma cau nggo-ngir: © Trong mat bal binh - dongs cling chita chic la kbéng 6 1¢ phdi. Cho nén nhitng ngwoi nGi gét Tuan Khanh ogay xa, cho su lé-phép 1a sir gid-tra, ciing khong tranh khai Iai trach cha Vuong + An-Thach lA néi qué va khong nght elo dén noi vay. Ong La Bau la mot cha Indn- ly tri-dank & ouée Phap vé thé-kf thir 17, di cé may céu binb-ludn ve sx le phép, (6i ting cing tham-trim ching kem gi 16i cfc tiéu-nbo ta, va co 18 lai kham-pha duge vG-vac hen, Ong ndi ring :@La polilessen inspire pas toujours da bonté, Uéquilé, la complaisanee, la gratitude ; elle en donne di moins les apparences él fail paralire (homme au dehors comme il devraii élre intérieure- meat. Lion peut définir esprit de poli- tesse, Con ne peut en fixer la pratique: elle suit (usage ef les coutumes reeues ; elle est atlachée aux temps, aux lieux, aux personnes... ff me semble que Tespril de politesse et une certaine at- tention a faire que par nos paroles et par nos mantéres, les autres soient con- tents de nous et i'enx-mémes, » Ngbia 1a: (Su lé-phép khong phai 14 bao gid cling sinh ra long tt-té, cong-bAng, Au-cin, trong- bau dau; nhirog ma it ta ciingté duge cli b8 ngoti nhu thé, va phit-bitu duge ngudi ta ra ngoai mit eh ltrong long phai th® méi r lé-phép, cd the pili dire chi dia né, khong thé dinh duge dung cia nd ; sw tae-dung dy thoi ~ quen, lay phong - tue; né thuge v8 thdi-dai, v8 dia-phiocg, v8 ngudi ta... Tdi lugng t6n-chi cia sir 1é-phép la & chi y-te dn-clin, magn lam th nao cho Iai fin-ndi, cach dirng-ngdi cla tacéd tht khign cho ké khé bang log ta vA bing long ca minh nika. » CACH GiA0-TE THONG NA-BOT Tdi cho cau noi sau cing dé 1a sau- s&e lim wathdu-triét duge cai tinh-tuy cia sy lé-phép. «... Khién cho ké khac bing long ta va bing long miob nita>», su lé- phép chi chi cé thé ma théi- Nhung néu trong xii-hdi ai ai cfing cd bung ober thé, ai ai clingcé cai ¥-lir An- elo nh thé, ai ai cfing clu cho moi nguvi dén dirgs dep long cd, thoi sr giao -t@ s@ dirge vui-wé, s® cd hitng- thi biét dwéng nao! Ay surlé-phép e6 cong-hiéu voi ddi nhw thé.Coa str lé-phépirng-dung ra sir doi thé nado, thoi trong bai dién-thuyét nay khéng the néi cho hét dugc. Now 1é-phép trong c&ch fia-miic, trong céch néi-niing; 1é-phép trong khi thiim- ving, trong khiyén-ti¢e; !&-phép trong Tac thi-tac, trong lic khanh-ditu ; 12- phép & noi céng-dng, & chd hoi-hop, y.¥.; néi tém lai, phim cae eo - boi trong déi ngedi ma ngwéi ta phaigiao- liép voi ké khac, déu phai ed 1¢-phéep cf, ke ra cho hét thoi phitn-todi va ti- mi lam. Va t6i day cing khong dam dau ty-phy khuyén - rin gi ba-con vB sir 1é-phép, cach lich-sy & dvi. Cai dé 14 & sr khén-khéo, su lich- thiép cia mdi nguai, phai thy-nghi md cham-chiréc, thé nio cho vita phai, thé ndo cho xtrng-dang, thé nao cho dirge tho’ long ta ma thiép long ngirdi, thé nto cho ké khéc duge vira long ta mA bing long ca minh nia, abe lvi La Bauyéne di néi. Chi-y bai diéa- thuy@t nay khong phi 1a ta cho hét cai hinb-thire cha siz 1é phép, chi la magn thuyét-minh e4i 1é ring sw 16-phép 14 en cho vide giao-t€ trong x4-hdi, dau efic Béng-nho Tay-nho déi xa ddi nay cling dng mdt ¥ ober thé. -= Duy ve khoan dn-mic, ti mudo nban day ban qua mot vai loi. La vi eai liob sn@nb-sodng cha ngudi minb khéng dau lé ra bing & cach ifin-mic. Cho rfing su@nh-soang 1A nhtio-nhiin, 13, khong biét rang su@oh-soang cé-khi l& v6-lé. Sur lé-pbép trong cach Ao-miic khong tit-ohiénla phai &n-maec cho xa- xi, cho digm-dot ; khong Uit-nbién 1 phai mang gam mang voc vao ngudi moi la ngwoi 1é-phép. Diu mic cai do the, mac cai do vai mA miic cho sach- s®, cho diém-dua, cho éng-4, cho nghiém - trang, thé 1A 1é-phép. Tay phong-ki¢m, khong phai la ai ai cling lugt-la gim-voe direc, nhirog ma ai ai cling céthésach- sé, diém-dia, 6ng-a, nghiém-trang dirge. Cai dang-dip bé ngoai 14 quan-hé fim, nb&t 1a & dai nay. Thiéo-ha xét ngwvi chi biét xét be ngoai ma théi, ma nghi cho kf cing khong thé trich thién-ha duge. Ai biét trong bung minh thé nao, vi tr minh nbiéu khi ciing khong biét minh thé nao nita. Nhung néu cach &n-mic, daing-d&p ogerai ma 16i-thdi x6c-xéch, thei thign-ha cho ngay 14 ngwéi eho- tha tim-thadog. Ta thuéng hitu Lim edi nhin, cho nhitng ngwéi khong ehim-chut sy do-miic la nguéi nbfin- Nguéi nhiin 1A ngwéi khong lay c&ch phue-sire ma buyéa-didn nguoi doi ma thdi, chir ngwoi nba khéng phai 1a ngwéi fin-miic luom-thugm. Va lai ain- miic ludm-thudm, khéng nhifog la vé- 1é vai ngrvi, ma lai 1a yo-18 voi minh nia, vi nhu thé la khéng biét chim- ehut qui-béu dén cai thin minh, khong coi than minh ra gi cd. Sip do-miic ra chd dan-dam hdi-ti¢e lai cing nén cin-than lim. O cdc nude hén Tay, da c6 18-10i nht-dish ca: Nhe Ao mie ngay thuéng, di lam vige 14 40 veston; 40 mic khi di thim-viéng la Ao jaquette; khicd 18 tiée hoi trong- thé thai redingote; khi c6 1é-tige ma 6 ¥ than-mat thoi smoking; khi cd 1é-tide rit trong-th® thoi habit mac veri gilet ngé, holic cravate den, hay khi didim cuéi théi cravale tring, va phai ciim bao tay tring. Ay y-pbuc cia ngwai 14 ‘Tay phan-biét va phitn-phike nbu the. Nauwii Tay & ben nay, nban tréi ndog- nyc cho nén phai gidm bot di chogidn- fién. Chir & bén Tay, théi khi co b6i- tide, ai cling in-miic tring - cach nha trén, khong ai bao ai ma trim ngudi déu nhir nhau cd. Nhigukbitronggidy trongthip méi dr hoi dy tige c6 chua r& milic thir 40 gi, cho 1A mot sur tir nbién, khong ai lay thé lam méch ldng. —Nguii minh nay dang Au-phue di phi&u, cling phai biét bat-churée ngwti Tay mA tay luc an-miic cho phai dudng, dirng d® cho ngrdi ta ché 1a yo-lé Sau bita hoi Kbai-Tri dén quan Todn-quyén Menun & diy, 6 miy ong Tay phan-nan vei ching (6i ring hém fiy tréng thily may éng An-Nam ditng ngay trvéc mit guan Toan - quy@n ma mae quin o dati (vang), cd nhw san 4y lai thinh-banb lim, con nbitng eéch « phong-nhi» nhw trén kia, thoi it ngwai thich dén. « Oi! bén phong-nha, hn phong- phi, hon di dau ta? » Puram Quyna BAN VE LCH-S¥ NUGC TAU” Noi vé lich-sit réi-loan trong mudi nam dan-quéc méi day. Xem trong lich-str swéc Tan, ciing e6 ohitn hoi phan-li¢t rdi-loqn, nb bi Xudn-thu, hdi Chién-quée, hbiTam- quéc, van-van. Song nhitng hdi fiy, ny ring r6i-loan, nhung cling co liim diéu thi-vi ; chua cé héi nio dé-dang nguy- hiém, phiin thi-vi thi it, phin chda- ngan thi nhiéu, nb hoi Dan-quée nay. Xin dem moiduéngnhan-qna trong edi théi-ky d6, va thinh-thoang xen qua lily mot vai léi rong-rai phan-doan, ma ke ra nh sau. Pham su déu c6 nguyén-nhan, mudn xél v8 cai théi-ky Dan-quéc xuat-hién sau nay, truéc hing xét qua ve cai thoi-ky Dan-quéc dung-due trie kia thé nao. KP ra thi cai phong-trao cach- ménh & nwéc Tau, khéi yén ra tir nim gidp-ngo Tau voi Nhat-bin danh nbau. Vinim ay chinh-phi nudge Tau d6ivéi Nhat-ban, viée ngoai-ngit va viée ngoai-giao di lin li8n thit-bai, ma tir dé vé sau viée néi-chinh lai cing ngay cing thfy hw - hong rac-réi ; quéc-dan 48 ly 1am bit-min véi chioh-phi lim (1) Xem N.-P, tir sd 80, 81, 83, 84. | | ri; gia-di nhitog bon hoc-sinh trrée kia nha Min-Thaab phai di lwu-hoc & Au-Mi hoc & Nhal- ban, bay gié Inc- tuc v8 awe, cai tr - trang méi cha thé-gidi, va nhitng 1éi ban - bac ve chinh-tri, di diin-da tim-niudn yao tai yao 6c nhitng bic thuong - lon. Lai nhifng ngirdi hoc-gid trong nuée, nh bon éng Dong DO #5 HE, Ong Khang Hiru-Vi HE 47 , 6ng Long Khai-Siéu % EF Mi thay thei-euc gian-ngoy, clin kip vé su ctru - quée, dai-xwéog én cai chi-ngbia quan-chi-lip-hitn, cai léi lap-hién di vang-vit & trong ngoai. Chot bay gig co su Nga Nhat chitn- traoh, Nhat bé ma dage, Nga lon ma thua, qude-dia Tan méi toan hitu ra ring cai nude lap-hiéo cd phan wo-mi hon cdi née chuyéno-ché ; réi nhitng nowdi dai-bitu cia cae tinh di thinh- cliu vé sir lip-hién, lén tap-hop ca 6 Bic-kinh. By gid ba Hitn-kham Thai-hiu % 4 %& Jgclim quy8n, cling ce ¥ chiéu long dan, trac hang phai nim ngwéi dai-thin di sang cic née Au, Mi va Nhat, d@ khdo-sat bién-chinb. Ma G trong nuréc thi cdi lei qu&c-dan 2» kéu-ciu voi Chink-phi d8 1p-bién, mt ngay mot thigtm$t mau. Nim Quang-ttr thir 32, mai ba-chiéa dy-bi vide lip-hién ; & Bic-kinh thi lap ra Tu-chioh-vién va Lap-bién-biéo-tra- qoan,& cic tink thi lap ra Tor-ogh cuc, d2 lam cach dir-bi v8 vide quéc- ‘hoi va viée tinb-nghi. sau nay. Lai ban-bo ra nhitng diu higa-phap dgi- cuong ; bea voi quéc-din ring diag chin nim sé chiéu-tip quéc-hoi. Quée- dan Tan by gid, trix mot phai efp-tiéa & bii-ngoai khong k&, con & ndi-dia, tht phan day-tio quan-lgi, cho dén phan thim- thire hoc ~ gid, Adi voi Chioh-pbii tuy lay 1am niing-n®, ohurng con Ify lam cé co hi-vong, cho néo phin ohidu nguivi cting ldy lim bling long. Xem vay, din-tge née Tau cling 1a mt dao-téc yéu-mén trat-tu, cha- trirong hoa-binh ; khong phai ta din- toe biga bao-déng, higu canh-tranh. Ngé dan, voa Quang-tir bay git, tuy Ja ngwai mioh-d9t, nhung khi lam yoa, chica cai hir-vi ma thdi, bao nhiéu ebiah-quyén & ci trong tay ba Thhi-hdu. La gi ding veang - céng quy@a-qui vA ding quan-liéu hi-hai& Bic-kinb, ho chi ém chan nip bong ba Thai-hau, d® ioi-dyog vé duéng pha-qui ma thoi; chit di voi quoc- dAn cbi la siz Uin-lita déi-tra, khong c6 mét chit thinh-thus nao vé su lip- hi€o ck. Duge it Iku, ba Thai-hdu mit, yoa Quang-tw cing mfit, vua Tuyéo- théng 4u-tring lén lam vua, tréc Thuin-than-viong 7 @ %E 14 bé lan nhi€p-ebinb. Chang qua van nha Min da dén lie hét, ho nba Man ratla nhirog bon cao-lweng quyén-qui, khong e6 mot ngrdi nio hoi cé tur-tréng ve diénog, chinh-trj, d& ma bd-ctra liy enge doi, m& Thun-than-viong lai 1A ngwéi cé minh mA khong c6 dodn, bi nhing bon quy@n-qui hg thao-ting ninb-not, phim sy khOng qui-quyét duoc sir gi, Nba Man bily gig tny chia NAM PHONO mit, nhirag ké thire-gid d@ biét rang trigu-dinh Man-Thanb kh6oag thé ditog & trén cudc doi dirge nita. Khi vua Tayén-th6ng moi lén lam yna, quée-dia Tau con chia n& phy nha Man, nhitng ngiréi di ken-ca lap- hi€n, con tip - nap & Bic - kinh. Hay dau, cdi Ho&ng-téc Noi-cdc mdi thanb- Ijp, tréc Khanh-thao-vrong ME i FE dirog dau; nbitag chitc trong - yéu trong Cac, qua nia 1A nguéi bo nha Man. Nhifng Idi cla quée-daa thaob- thie thinh-nguyée thi chinh-phi ctr Jam thioh ; ching nhitog tam thinh, lai ding vil-lyc ma dan-dp gidi-tan di nita. Thao-di ! Maa-Thanh chinh-pba ngu-dai 1a duéng nao, chi su chinh -trj-céch-méoh phdi bién ra chiing-toc-cach-ménh, cing 1A sy bit- dic-di cia ngwoi Tau, Nguyén-lai nme Tau vin cé m6t diiog cich-méoh v8 str chiing-toe & hi-ngoai, la ding Tén Dat-Tién & 3 4. U6ag Trigu-Minb f£ 38 9%, Ho Han-Dan #j @ Wt, Hoang Hung i BR, Trinh Si-Lirong i +: 1, Duong Tai- ong ff %, Hing Thanh - Co f® & de chic ngwoi, thiah-thodng cling cé yan -ddog vé ngi-dia, kbi & Quiing-chau Hug-chau, kbi & Hoang- hoa-creng, khi & Yén-khaoh, nhung quéc-d4n déi vai chich- pik, cdm mong co co datduge nguyéa- vong, it nguéi buGog-tog voi bon & hai- ngogi, cho nén bon hii-ngogi bily lan viin ditng vé edi dia-yi that-bai; vé sau thily chioh-phii hi-baida dat dé ce ditm, khéug cé pha hi-vong nita, roi quéc-dan d6i véi bon hai-ngoai, moi cing xu-huwdng cA vi mot duéng- Nim 1912, tire 1a nim Toyén-théng thir ba, si cach-ménh & Vi- xuong khdi lén (Wii-xuong tire tint-thanh HO- bac), chinb-phii Mia-Thanh mdi thgt 14 dd. Vide Vii-xucog ma bys Ién thé, la yi vide ddo-bigéo & tinh T& - xuyéo eAn VE nicest nuoc TAU 21 lam edi ngoi cham Ika; dan tinh Tu- xuyén s0-di bao-déng, la vi cai win-d& “thigt-10 quéc-hitu» xui nen. B&y pie trong chioh-phii nha Man ¢6 mot vién la Thin Tuyén-Hoai & $y ty xuréng l@aedi nghj ethigt-16 quéc-hitu» ngbia la viee 6 trong nwéec, ton do chinh-phii huag-biéo, khong khdi tranb cuépquyén-Igi cla dan. Dan cae tinh & mi€n tay-nam, nbao-nhao phan- khang. Lai phai mt vién Ta-xuyén tOng-dSc la Tri¢u Nbi-Phong ty i @ eh] bi€t ditng vi-lue dé dan-ap dan- dang, cho nén dan-khi & Tir-xuyén lai eang khich-phin lam, Thanh-dinh méi phai m6t vién Man-tuéog 1a Boan- Phuong 3 4 dem quan tinh H3-bae Fao. tinh Tuexuyén, dé tran-4p dao-ding. Dan-dane & H8-biic méi thira-co thure- hanh khéi-swy. Vien HG-bic thng- déc biy gid la Thuy Tritng 3g if hé - thi nguéi Min, s¢ bai trén chay vao trong mot cbie thayEa binb, dan-dang tue- khic bién-ché thanh ddi da&n-quan, cir mol vién quan v5 14 Lé Nguyén-Hong ‘7 Be lam dai-dd-déc, théog-lioh dan-quiin, tuyén-b6 chii-nghia doe-lap. Lita ci-binhsangséng, khec-phucduge dat Han-duong va dit Han-khhu, Roi kéo sang phia tay,d& lam cai thanh-thé ciru gidp cho din-ding & Tit - xuyén. Bay gid cac tinh & phia déngtay nam, huréng-trog voi din-quan, cling trade sau obat-t8 tuy@n-b6 déc-lap, nhu tink Hd-nam, tinh Giang-tay, tinh An-buy, tinh Phie-ki€n, tinh Trigt-giang, tich Vao-nam, tinh Qui-chau, tinh Quang- dng, tinh Quang-tay, tinh Ti-xuyén, linh Thitm-tay, tinh Son-tay, tinh Son- dong, tinh Cam-tie moi tinh, hose do cae vien d6c- phi ty minh thay ddi phaong-dién, bode do din-ding dinh dubi abitng boo quan-Iai bi-bai di ma ddc-Iép. Trong mudi-tam tinh, chi cd tinh Triye-lé, tinh Ha-nam, thudc vé Bac-duong quan-dj trc-tiép giam- déc la chita d@c-lp duce. Va phia nam Ong Tring-giang, chi eé Truong Huan g& ij 1a cS git ly Nam - kink (tire tink Giang-td) d2 ch&ng lai vei dan-quén ma théi. Xét ra, cai sur-thé nha Min-Thanb d6i voi quée-din by gid, dilu khong cd Thinh Toyén-Hodi véi Trigu Nhi-Phong hai chang titn- han dy, thisucdch-ménh sém chitu cling tat khéi. Song hai chang lai chinh la ke clim tén clim né dubi chim vae ring, elim oom clim vot xua ca vao vue, hai ching déi véi quéc-dan, thre 1 ké 6 ti, ma hinh nhe ke 6 cong, the 1a ké cé thi, ma hioh nbw ké c6 ao. Than 6i! ké ch#p-chinh trong cudc dai, cling nén hit cai 1€ dé ma biét ran vay. Khi dan-quan moi khdi 4 Vi-xuong, chinh-phi Mian-Thaoh tie phaj mot vién luc-quan dai-thYm hé-thi Man- tueng la Am-Xwong & 2, déc quan di ddah, quan Man bj thua. Duge ba ngay, lai khéi-dung mot vién Hoh-tu trong dim Bée-duong quén-nbén Ja Vien Thé-Kbai ¥¢ ti gi lam t8np-d&c Ludng-H8, dée thiy-Iye chu - quan tio dink. Vien vira méi dén, itn dem doi quan Bac-duong kinh-lit tifa danh, diu-quao bi thua, cwép lai durge Han-duong, agi trung-tdm-ditm cia dan-quin 4 Vi-xuong df cé co nguy- hiém. May sao din-quan lai ddng-thei kbic-phys duge Nam-kinh, mi cae tinh lai phan-phan ddec-lap, Chinb-pha Mio-Thanh big ring su-th? ngay- bach, mA trong pbai qudén-nhan chi cén s3-thicé Vien Thé-Khai ma théi, méi ha-chiéu trach minh, va bai cai hodng- (gc n@i-céc, din - dung Vieo ‘Thé-Khdi lam t8pg-1y dai - than; Iai tuyén- bé medi chin digu du-bi vide lip-hién, va xin dinh - chign voi dan -quan db gidng-hoa. Ti dé dai-quytn & Biv-kinh méi thude v8 ding Bic-duong quan-phao, ma 2 ngudi ioh-in bon boing-t$c la Luong ae 3 lai bi taedan danb chét, c4i khi-diém bon hoang-t6c méi loan thui di. Dang Nam-phuong thi abitng ngudi dai-biéu cia c&e tinh tap-hdi e& & Vil-xtrong, qui-dinh (8-chirc | thai chinh-phi, rdi quyét-nghj lay Nam-kinh lm noi chinb-pbii sé-tai. Cac tinh dai-bibu lai tap-hoi 6 Nam- kinh, ci Tén D&t-Tién lam lam-thoi dai-t8ng-thOng, Lé Nguyén-Héng lam phd - tng - thévg, cdi quéc - hidn 1a Trung-hoa din - quéc, dinh hién c& ngii-sfc lam quéc - ky, cai Am-lich ra duong-lich, tia quée-vu ciing ké-tuc thanb-lap; mitn nam béy gié cling dii c6 cai co-sé dan-qu6c. Khi nam biie nghi-hoa, nam-phrong thi cit Ngi Dinh-Phwong fj 4-3 lam dai-bitu, bic-phwong thi cir Duong Thigu-Nghi_ jf #4 41am dai - biéu, ra oghi-hda & Thirgng-hai;ho Dudng gidi- quy€t khong xong, tir-chitc ; ho Vien phi tree-tiép thong-dién voi ho Nei d@ giing-hoa ; ding nam bing long nhuéng chitc dai-tong-thdng cho ding bic, d@ cho Vidéo chi-tri cude eOng- héa, mA nbitag phdi quan-nban thuge vé ding bic, nh bon Doan Ky-Thuy f% Bt HY che ngwai cfing lién -danh théng-dién thinh Thanh - dé thoai-vi d6i béo qui-dinh lam-thdi iréc-phap, vi nbitng ditu-kién wa-dii cho nha Man-Thanh. RBi ho Tén nhuéng chirc t8ng-théng cho ho Vien, dinh ly Nam- kinh lam qu6e-d4, think vei ho Vieo Tai nam-phrong ma tirn-chife ; sau ho Vien lai vi c& Bic-kinh quan chinh, khéng c6 thé xudog mi&n nam duoc, bén doi chinb-phii 1én Bic-kinb, din, quée moi thye chinh-thite thong-nhat. BEn nim Dan-quée ahi nién, méng tam thang tu, nude Mi dia quéc-ther bit Mu thira-nhdn eho dan-quée trang: hoa, din-quie bily gi¢' méi hoa,-toan cio thanh. Xem sit Tau d&a day cing eo vai ditu thi-vi. Mot din 1a quan- nau PHONG dan eng long xuéng-nghia. Hai dity 1& nam bac biét nhuéng ohin nhan mi gidng-hoa. Lai cé mot digu nén khen nita, 1a ngudi Tan d6i voi ngwdi Man, mt bén la chign-thfng din-téc va la fan-thite chinb-trj, mot bén la hig bai dan-t$e va 1a cirn-thire chinb-tr ia thé ma bi€t wo-daicho nha Man-Thaoh khong hé cd su gi khac-bac ; xem vai ding qua-khich nwéc Nga vira ri, do). bén vin-da tong kbdc nbau xa, Dan- owée cb-viin-minh, va 14 mét dan-toe thanh-hi8n ti-tén vay. Nu@e Tau khi kién-lap ra dan-quée, thire la bi hai cdi thé-Iure to lon két- hop lai ma thanh. MOt la céi thé-Ine Bic-dwong quan-d6i. Hai IA cai thé luc Nam-phwong cich-ménh - ding, Vien Thé-Khai ahé c6 cai thé-lire Biac- dwong quan-ddi, ding cich-ménh & nam-phwong phai né, mA tranh duoc cai ngdi tong-th6ng ; tr khi tranh dirge trong-yéu trong chinh-phi, va nbiing t§e noc Tau, ciing khong hd gi la ngéi téng-théng roi, thi nhing chire j vién dé-dée & cac tinh mi&n bac, phan nbite 1A ding-phai ho Viéo ; tht-lire ho Vien bily gié that la menb lén, khong ai dich ndi, Ma dang cach-ménh & nam: phuong thi rat 1a nhitng ngwdi céng- lao khé-ehoc séng-kign ra dan-quéc; nhimng vién dé-déc & ede tinh phuong nam, qua ntta thuée v8 ding céch- ménh, nhu Ly Liét-Quin 4 #y & 5 Giang-tay, Bach Van - Uat Hy) XB & An-huy, HS Han-Dan gy wt KO Quang-dong, lai cang 1a nbitng ngavi 6 thanh-daph hi€n-trir, Cade née Tan bay gig, tay thanb ra mOl cugc nam-béc déi ben phan- khang, song ding nam cd phan yéu sire hon dang b&c, ma Vién Thé-Khai haoh-vi c6 ¥ chuyén-ché, va co ¥ muén firée-trir cai thé-le cha ding nam, d6i bén van cim-tre nhau. Nam Dan-qus nhi-nien, thang bay, moi ~ sinb ra si nam-bic chién-tranh, ngrdi BAN VE Liea-st nvoc Tiv Tau goi la dé-nhi c&ch-ménb. Dnyén- do cé hai sy: M6t la sw chinh-phii vay ti®n ngoai-quSc, ma khdng théng cho quéc-hdi biét, chinh-pbhi cd ¥ chuyén- doan. Hai la su éng Téng Giao-Nban # %& (hé-thi dan-ding, ma bidm-sat, chinb-phii d6i voi quéc- dan, khong kchdi cosy nghi-ngd. Dan-dang& nam- phuong nbao-nhao phan-d6i, ma ba vién dé-d6c hg Ly ho Bach ho Hé phan- 46i v8su dé lai cang kich-liét lim. Chinh-phi Bac-phuong Ify lam khé- ehiu, mun thye-havh yii-lire, bén dang Ai meo lién-pbat ché-nhan, trade hing sai ngay Ly Thuiin # #4 dem binh vao 3) Giang-tay, thir chi bg-lioh bai chite ba vién dé - d6c, réi quan - doi Bic- dong lién ti€p-luc kéo xu6ng, Giang- tay d6-d&e la Ly Liét-Quan cling bat dlin gi dat Hd-khiu, khéi quan dé thao Vién. ROi An-huy, Quang-ddng, Phic-kién, HS-nam cac tinh odi nhau hirgng-trng ;6ng Hoang Hung % vio gift Nam-kinh xurog 1a thao Vién-quin tng-ter-ljnb. Biaic-quiin thi vira thay vira luc hOi lai titn-céng, khfc-phuc dige H6-kb3u. Hoang Hung phai bd Nam- kinh trén chay. Rbi caéc tinh & miéa nam, efing.thir- dé dep dirgc yén ngay- Su chigéa -tranh dy Jan- man ra sau bay tinh, khéng phai la sw oh6; ma sw thanh-bai chi trong hai thing di th®y nbau ngay; khéng nhitog la vi Nam-phurong sire yéu, lai la vi nban-tinh yém-binh, sir chién- tranh fly that la khéng 6 thi - vi gi ca Xong endc nam-bie chitn -tranh, réi dén cudec hitn-phap hi - rghi- Cude higa-phap héi-nghi thi do quan thng-thdng triéu-tap nhitng ngwéi dai- bit & cic tioh, tb-chire ra uée-phap hdi-nghi dinh dai cai ky-han quan t8ng-thGag ra, ma bao nhiéu cae vién trong Cac, da do quan tdng-théog dirge trire-tifp sai-sit bb-ding ; ddng- théilai balinh dinh-biai céi ché-do tu-tri cha ea&e dja-phirong, va gidi- tén cugc tinb-nghi-hdi & cdc tinh. Cai ché-dd cOng-hda, lai bitntnbién bign ra cdi ché-d6 chuyén-doan- Bay gi¢ trong bon nho-gia nuée Tau cé sdu ngrdi 1a Dueng BO 48 pe, vai Ton Duc- Quan #& ff %, Luo Sr B&i, 9) 6h 3, Nghiém Phuc gm ag, Ly Nbigp-Héa 4: @ m1, HS Anb #3 BE gay ra mét cdi hi, goi ld hdi tri-an, dai- xu6ng lén cdi nghj-ludn quan-chii lap- hin. Ma xuft-lre d@ hun-phich cho Vién-thi thurc-hanh dé-ché, tai nh 1a Duong BO voi Luong Si-Di ®@ -- BR. Lai bay gié nhitng nguéi trong-yéu trong dang cacn-ménh, déu trén chay ra & ngoai -dwong; cho nén cai lei bio quén-cbd l4p-hiGn ngé ra, khong ai 14 ké trai loi ca. Lai bay gid nhitng bon thinh-nguyén doan-th® cia cic tinh tap-hgp ca & Bic-kinh ; Luong Si- Di dirng len tb-chire mot cAi boi, goi la «think nguyén dién-hgp-hdie, lam ra lai thinh-nguyén,do Tham-chioh-vién thu-ly cde 1€ 4y, trinh-thinb lén quan daj-tang-th6ng, triéu-tap nhitog ngwdi quée-dan dai-biéu & cae tinh 1én Bac- kinh dai-hdi, dé gidi-quyét cai van-de quée-thé. Khi tap-nghi thi dai-biéu eac tinh d@u b&ng long tan-thaoh cai chi- nghia quan-chii lap-hién ci ; réi do Tham-chinh-vién trinh-thinh quan Bai- tbng-thOng lén ngéi hodng - dé, dinh Da&n-quéec ngii- niéo lam Hong - bién nguyén-nién, dy-bi ngay ding-eue. Khi cai gific méng dé-ché fy drong say, thi nhitog ngwéi van-ddng ve viéc phin-d6i dé-ché, cfing ddng-thoi ma bi-mat vin-hioh. Bon Thai Ngac a 23 voi Ly Li¢t-quan 4 gy ¥ d&u bi-mat vé finh Van- nam; Thii Ngac voi Datng Ké-Nghién fp @ & & Van-nam thi-xuéng su d6c-lap ; réi Luu Hitn- Thé @ Af tt & Qui - chau, Lye Vinh- Binh Pe 4 € & Quang-tdy cling ddc- lap Wép theo; Quang - déng thi Tria Quynh -Miob pe 49 Wy EbOI [quan [oe a NAM PHONG Hué- chau, vién dé-d6c tin dy la Long Té- Quang fil # % bit - dac- di cing phai tuyén - b6 doc - lap; Thitm-tay thi Tria Thu-Phién Bi Bt M# tz phia Thitm-bic Iai danb dudi vién d6-déc tinh dy la Luc Kit Ghuong # a @. Cinh dain- quand finh Triét-giang cing dubi vién dé- décla Chu Thuy #& 33 di ma cir La Cong-Vong & & @ lén d& docrlip. Thim-chi vién Tir-xuyén do-déec 1a Tria Hoan pt ¥, vién Hd-pam db-dde ta Thang Hudng-Minh @ 3% 9% nguyen Ja dAng-phai thin-mat edi ho Vida, ma cling dtu tuyén-b6 doc-lap. Gia-di can B&c-quin cia ho Vien s&-phai vio daoh Tué-xuyéa, vi khong am-hiéu dia- thé, phai quan Thai Ngac danh thua. Ma ddng-thoi bay gid nim vién Cong sit nirge Nhat noe Mi nude Phaép nue Nga nude ¥ lai dé-xuit [oi cdinb- edo, dé rin bio ho Vien. Vien Thé-Khai by gid bé tay girong mat, khong bidt tioh thé nao, danh phi dién-hofin cai agay thang ding-cire Iai, va thi-tiéu nhikng ditn dur-bj ve vite dé-ché di ma théi. Bén khi duoc tin Tria Hoan voi Thang Hwéng- Minh hai nguéi dio- qua dc-lap, thi li8o phiin-uiit ma chét. Ké luan sir nude Tau déo day, cfing phai ngirog bit mot chal, ma phi-tén mit mOtdoaa tdm-tu. Nguyéo-lai xuc- thanh cho ho Vién cdi cuge dé-ehé, cling la vi cé ba co: Mot 1a vi ngudi, Nbdt khi d@-xudt hai-muoi-mét dito yéu-clin véi ho Vien, co ¥ Igi-da ho Vien, khiéa cho ho Viéo vitag chi v8 diréag ngogi-giao, Vé sau ngudi Nat thy nam-phuongdéc-lap, roi lai ditog dau digo-hgp céng-stt bon nude dé canh-c&o ho Vien. Nguoi Nhat dung-¥ thé mao, cling khoag b® phai ban chi cho Him, Hai 1a vi ohirog bon nhiét- tam phu-qui, che miéog vreng-hin, hun-phach cho ho Vito, kip thanh dé-ché. Bali vi nbiing ngudi ghét ho Vién da ian, chi vi edi de ho Vién + chia hitn, chia cé thé lam gi dirge; nén chi tdo-thanh eho hg Vién, kniga cho ci fc ho Vién thwe-hita ra voi thién-hg, méicé th? vin duge tdi ho Vien. Rit cuclai chi chét ngudidai ma_ théi. Xét trong lich-stt nvge Tau khi xua, Hang Vi 4 47 & doi Tan-mat ste maob bao abiéu, tu-xung la Tay-S& ba-vuong, chi yt mot oi bit-ohdo ma ké thite-gia con ché 1a con khi gOi diu bat-chudc ngudi doi mo, Cong-Ton Thuat & ff df & doi Dong- Han, co dan cé aft hin-hoi, xung-dé @ Ba-thue, chi vi mt ndi ty-ton tye dai, ma ké thite-gid con cho 1& con @ch & dudi gitng coi trai blag vung. Nira la Vidéo Thé-Khai, Vien Thé-Kodi dai-dgt, cé phin lai hon Vién Thuat % gy dei Tam-quéc xuwng-dt & Tho- xuao. Ng@ la hoang-dé chi-qui, chang 1a hoang-dé ctru-triing dio-dia. Lai xél trong lich-st née Tau, di cé chi tu-cich xung-dé xung-virong, mia chuog-than khong dam chinh vw dé-vuroag, cd hai ngudi. Mot 1a dng Co-Xuoeng i B oha Chu. Hai li ngvoi Tao Thao # #4 oha Han. Lai (ai cé cai dia-vi chire-trach lam hoang- dé, mA chita dam vdi-vang xung-dé, ché cho thiéa-ha ciiag long suy-phuc, tir chéi khong duge, réi moi xung-dé, Iai c6 hai nguéi. Mot 1A Ong Liru Ta 9) 3% oha Han. Hai la ong Chu Nguyén- Chrong %& 7c Bf uhd Mioh. Nhu tu- each va dia-yi Vien Thé-Khai, bi dirge — vai b6a ngwoi ay bay kbong ? HoGng chi théi-dai 1A théi-dai dao- quy@o, khéng phai la thei-dai quan- quyéo, Duy ohitog nguéi anb-hung qua ste nhu yua Na-pha-ludo dé-obit, khén-ngoan qua chirong ohw vua Ni- phdé-luan dé-tam béa nude Phap, cling | e6 tad biga dBi dan-quy8n ra quda- quy8o,ma lam cho nwrée chong ctréng- | thioh Iéo duge, Nou bo dang Viéo

You might also like