or 1925
“NAM PHONG
VAK-HOC KHOA-HOC TAP-CHI
VAN-SI
Hitu sach Hachetle & Parts, gin day
moi bit diu xuit-ban mot bé ting-thr
d@ la: «Cae nhan-phim doi nay »,
(Les Caracteres de ce temps), co ¥ muén
bat-chwée sich «Nhan-phitm» cia La
Bauyére vé thé-ky thir 17, nghia la
dem c&c hang ngudi trong xa-hdi hi¢n-
thoi ma hinh-dung ta : -thich
¢ai tinb-tinh tam-ly cing nhing tinh
(tnt xfu ra mot cach rat ro-ring, dé
}uu Jai nhir mot bire tranh ti-thye cho
dai sau, Nhung bo ting-thu nay to-tat
hon bd sach chaLa Baoving nohitu,
‘i tempi phai chi e6 motngedi,
fu nhimg bac tai-méit
nguéi chuyén mot
ot quyén, tire
mot hang
Xachoi muro
phire-tap hon
thi 17, cho nén cac
n-phiim cling lai nhieu nita: nh
ang «ly-tii», hang «doanh-nghiép »,
g clao-dong », that la ngay wa chira
co, holic cing ¢é ma chua biétthanh
mot « nhiwypliim » riéng trong x4-hoi.
Nhir vay théi bo ting-thu cia higu
Hachette nay, thatla mot cdi kho tai
liéu cho nha khdo-ciru vi xii
Phap ngay nay. Khong nhimg thi
la m6t cai kho va n-chirong, khoa
hifa, vieie tie-gid day phan nh
la nhizng tay sinh lim vin cf, déu bat-
chuée dirge edi IGi xa-xoi bong-lay ctie
‘LaBauvéne,ta ngudi thirema dat tén gi a,
néitruyén dit ma nhw truy¢n thire,
khign cho dge-gia khong bitt thye-hir
thé nfo, nhung bao giv cing ¢6 cAi
ma la gdm
trong cic. git,
cim-gide Ia nhitng nhin-vAt eiing tinh-
quanh minh a,
doe mal
trang trong xf-h
nghia li doc
quyén tifu-
hovei ular
Hign nay méi phit-hanh du
quytn: nhe «) hetri
Polilique) cia ong n thi-tueng
Louis Banrrov Ho-bign »
(L'apoeat) cha ong Cha
Hoi Trang-st f Ropenr, ong
cing c6 chin 119i Hin lam nirée Phap;
hit Buc-hoe » (Le Savant) cha éng
in muei muti hai
dip-dé ngos
(Le Paysan) cia 6:
Borpeaux ; «Nha Ngoai-giao », cha ong
nguyén-dai-st hign sung Hin-lim vién
Jotes CaMBon
Financier), cha ong Rar
Lévy, co chan Hoi Chinh.
@ Nha Doanh -nghi¢p + (L'Homme
affaires) cha ong uguyén-thiong-ther
Louis Loucseu: ni Lao-dong »
(LOuvrier) cia ong Atsrnr THomas,
lam téng-tha-ky cha Hi
hién
« Quéc-té Lao-dong » & Geneve, van-van.
Cir doc ten sting n
duémg nao, git-tri ve noi-dung va gia
tri vé vin-thé nira. Hop duoc bay nhieu
nhimng tay danh-gia leclai dé bién-tap
mot bo ting-thir, that phi la mot hidee higu Hachelte
omiy quyt méi “xnt-ban,
ng co Tie ont 18 quyén @ Nha
cia éng Prenne MILLE. Trong
ngviin nirdc Phap bay git” Ong Panne
'F efing la lit vio bac dan anh. Tuy
ang « déc-ldp a, khéng co chan
khéng thudc mon-phéi nado,
ma cAi danh-gii nha vin cling
fig ndi len Iimglay, pham nguéi
h vin-chrong mirée Phap khong
fogs khong biéttitng ng vy.
“Ong lim sich ké ciing dinhive, nhung
— Onghay ‘yitt trong bio Le Temps, ding
om Wuthayét ma lim théi-binh; Iai
sting thy 66 baiban vé vite thude-dia
trong bio La Dépéche coloniate, vi ong
efing sanh vige thudedia, di ting du-
“Hich cdc thude-din nhitu, Nhung 6ngs0-
eet ién-titu-thuyet.
G Vin éng that 1a trai hin cai 16i vin
«dai-ci-sa», ding nhirng loi khuénh-
_khoang dé ndi nhimng chuyén vien-vong.
Min ng e6 vé tri-tué ma c6 gignghoat-
ohe-nhing md ihim-thia, khéo-léo
i tir-nhién, hop véri cdi tu-cach khinh-
— Ehiéu dinh-ngo cia ngwoi Phap, cho
én fronpnrée nhitu ngidi wa nguevi
hich. —Nay mot nha yin lao-luyén
phir Ong, quan-sit phim-binh ve ling
Vin thénio?
Ong gid-thiét mot vi phn-nhan quen
songs ‘iu con trai hai-muoi tudi mdi
Gtrwong trung-hoc ra, mudn theo vé
nah? yin, dén nhééng khu:
C4 guytn sich 110i éngndi choyen vei
edu thigu-nién-vin-st dé. khong he lim
ra mit ké i®n-bSi day ngwéi hau-ti¢n,
_dhimg micdu chnyén situ-ste tinh dei,
hay t8 doochet nhiing cai khuyét-aiém
Vi gilt 1B dwoe ed nhitng cai tw-cach
_ cla nh vin doi nay. Nehi-lujn duéng-
M01, 181 vin te-nhién, Khong ra dang
fer ding-din dién-thuyét ma ra
er
“mot noi «sa-léng» lich-si, néi nh
ién-ha thrémg biét éngla nhalim bao. |
¥iEt trong bio E'Oewure, va. gin day |
each mol nha ‘« giao-té» noi chuyén¢
chnyén rat cao-xe
giong rat binh-thi:
khoa-trvong huyér
cing nhu lily cai /
chnyén, din cd ¥ mai-mia efing khén)
e6 giong chua-cay. MOt quy@n sich sang
sia, nh¢-nhém, troi-tinh, khén-ngoa
nher thé, thé nio ma tém-tat laid
tit phdidoe qua mdi biét duge céithi
vi Day chi goi la gidi-thién may lot
cho nhitng nguroi khong thé dge ‘diroe,
cho biét qua vé su viin-churong & din
nay thé nao, vi sich nay tuy chi nét
riéng yénha vin nwee Phap ma that
cc nhiéu di he chung dénel
no mivan ding mot
ng, khong eb a
tén ching thiéu-n
thiim Prenre Mtt.
muén theo doi nghiép vin, hoi titn>
sinh syd6 cé nén hay chang. Ba nay
1a thude vé bic it
la hang phé-phu n-nép, lim vide
gi cling suy-tinh din-d6, khéng 6 nhe
nhing so-suat. Sé-di cd nhitng tink-cdch
cin-than chic-chin nhu thé, ma thuan
cho con theo nghé vin, thi di biét ring”
bade trung-hru & nuéc Php ngay nay
di chiu céng-nhan cho nghé vain la mot
nghé co sinh hoitudng ba
bén-muoi nim vé true ede nha nbn
pcho «con nha vin» 1A mot ging
tholam yan thi cha me coi nhur ci quae
yal, mA nha nfo cd con gai sq khong
dam git! Li béivi co cai thidn-kiéneat
hay phéng-diing ma khong chiw
mi, lai it kiém diroe ti8n, thon
din hai chame v¢ con.Nhtng ngay D8}
théy bon trung - liru-xa-hdi dai hoa
nghénh «con nha yan», cing cd I
ngh@ vin d& thity cé lei, song Khon
phai vi mét lé do, cdtla mudn lity V4. schirong lam mot céich té-diéim.cho mink
dé cho khai mang litng voi déi 1 chi
biétham danh-loi (vi thé-thirong cho
da bon trung-luu li chi gom
chit danh te
havin & nrc Phap cd-lai vin @ hang
trung-lun-3xi-hdi ma ra, vi ring
trung-lwu-xf hoi m
gido-duc, ma cd c it
due méi cd céitu-cach lim vin duge.
Boisao vay? Boi viin-churong Php 1a
m tir cé-vin La Hi, ngiréi nto
6 thudced-vin La Hi mai ¢6 thé
van-chong Phap due, Tike cfingnhur
& nude Nam ta, ai c6 biet it nhieu
vin -méi cd thé vitt thong Vi¢t-v
dwge. Ma cbd-viin La Hi thoi duy ¢
trong trung-hoc méi day. Cho nén
éng Pinte Me noi ring con nhit
trong-luu di qua trong trang - hoc,
néu e6 chat tw-tudng & trong bung, thé
nao cing 6 ehch dién- ra direc,
chtr con nha binh- ) Xual-thitn so-hoc
thi phaila bac thi¢n-tai moi co thé lam
vin dirge, O cae neve khie, nhir Anh,
Nga, Dire, thi khong tit-nhién nhu the,
vi van-chwong cac mare Ay soe turda
gian, va khac nio nhietia chung cia
moinguéri,aicd tai ciinged the amdurge,
khong ciin phi hoe moi biét, Nhwr viin-
hao nude Nua Gone, thia tré da lam phu
tau yi lim nau bép, khong tirng hoc-tip
gi, thé mAsau vin-chuongnbitiéngtrong
toin-quéc. Pnuse Phip thoi nhing
nguéi nhu Murcer thia trudge, Pirane
Hamengay nay, khong xudt-than trung-
ing vin-chwong, thoi that
18 itm, Gon phiin nhiéu cae vi T du
¢6-chut dinh cb-hoe cd, nghia Ja di cé
qua trvéng trung-hoe, tire 1a thude ve
bctrong-luuvady. Xwa nay bic trung-liu
chia nhan-chin edi eét-cichetia minh,
chonén thirong hoai-nghi bon viin-
hay git mmo hiu ing bon viin-si chinh
la mét doi tinh-binh ki¢n-twong dé
giit-gin bénh-virc cho minh vay.
Tién-sinh thuyét-ly mb thé mot bai
YAN-ST ,
liu, phu-nhan xem chirng citing kho hieu,
Béenhoi ngay mot cau chuyén thire ring:
— thé dng sem chau nd theo nghe viin-
“othe lim nen duge khong? —
psa] Bitn ao thi tai ae
nhitu night niga, nur buon-hi
g-nghé,—khong thé cir liu nim thot
thing trat nhu @ lam quan, cing
khong thé gia déi the? heu-tri nl nght
Jam quan direc. May ra thiduee, kheéng
thi héng, héng thi phai chin,
durge. Lam vin holic 1a eo
howe li tu-
nhirng khéng mong trong
ndin dirge. Néu tim-
i, (hoi & trong xd-
hong dén néi khén
. Nghé viét bio, ngh@ lam van-
chong phd-thong cho “cong - ching,
y nay ein dén nhigu ngwti lim,
hang ahe ay citing khong
d&n 1 Iai co the mong
gay durgecai danh-gia cdn-con. ..»
Phu-nhan link ¥ roi vt nha, cling
yén da vé duéng danh-phin cfu con,
vit u cu dén hin chuyén
1 nay cling li bie. thanb-
. Chu throng
st hay lam
i li-ky, cdu cting
Khéng hidu mot chit md. Nhung con
nguoi thong minh thoi khong ngai gi.
Cau khong phai khong biét Idi vin dé
Ja dé, nhung thily dari nay chudng 16i
do, nén tap Lam ching qua Ta theo edi
théi-thirgng ma thoi. Néu khong viet
theo Iéi dé thei cic ban thanh-nién
Khong cho la tin-ky, va cae bito-ch
cing khéng chin nhan dling. Naydan po tiducthuyét theo 18-161 nhur
ea ong Boursst thei dé it nba
"sich china cho, — Chole ds, Lense
olin I@y am phii, khen edu li ng a
“thrre-thén, nhwng khuyén cfu ring [0
inky-quic ay nén tip lam mot each thi-
jam. riéng mi thoi, khong nén theo
"mai, Tién-siuh ndi: « Cau bao nay vi chu
“jam mOt bo tieu-thuyét nhir ong Bouncer
fit nha sich chiw in cho. Nhirng cau
- Aiehie rfing cu lam ngay duge titu-
thuyét nhiréng Bouncer chira?... Mot bo
ti8u-thuyét hay phai gom biét bao nhieu
"gir kinh-lich vé cé-nhan, ve xi-hoi, ho:
truc-tigp, hoite
thayét hao gi’ cin ;
thayét phan dong déi vor minh, hay 1a
d6i voi xa-hdi. Cho nén chua tirng-
tri vide doi ma di muSn 1am Ii van-
-ebirong khé-khin dé,khac nto nr chua
‘trong thity b? mada mun cm lai tau,
‘Lai nhimg cai tinh-cim riéng cia minh
cing con chira hiét cach Sip-dat pho-
dién né rathé nao nifa ; lim viin-chwong
cling phai sanh nghé nhw lam cac viée
khac. . . » (Un bon raman implique une
grosse somme dexpériences sociales ou
individuelles, soil directes, soit indirec-
tes. Un roman, cest toujours le roman-
cier réagissant contre lur-méme ou con-
ire la sociélé. Ces! pourquoi vouloir se
méler daborder ce genre difficile avant
Wavoir vécu, revient d prétendre diriger
un paquebol avant davoir vu la mer.
Alon ignore méme Vart dassocier et
Wexprimer ses propres sentiment: it y
~ faut du métier, comme en toutes choses.)
Nay cirndi la «lam vin », nhung
cai tiéng “lam vin» dy né phiém
nghia lim. Nha sir-hoc, nha triét-hoc,
cling IA nhi vin. MA viét bao cing la
“fam van». Titn-sinh héi céu mudn
ehuyen vé mit nto, Giu con phan-vin
ehua quyét, xin thi site trong muoi
nim, roi sé tay tii My phan méi dinh
hin vé mt nao. Titn-sinh khen la
ngiroi cé chi, ma bigt didu.
NAM PHONG
} sée-n0i lim
Nhiing cau nay di quyét-chi vé-
viin théri ngh@ vin co di nudi ngedi
khong? Lam vin 6 di kiém an
khéng ? Hay 1a cin phai ed mot nghe-
khac & ngodi dé Tam k& sinh-nhai?
Tién-sinh nghi¢émra ngh® vin nhidy
khi khong di déc-lip duge, va cde nha
yin xa nay vin phdi kiém mdét cai
“nghé ther nhi» (profession seconde) |
khic, Khong ndi ngwéi tre, n6i ngay
cac nha vin hién dirong hién-dat by
gid, nhur 6ng Hin-lim Mancet. Prevost
trrve vin lam Ky-ser sé Thue ta, 6ng
Han-lam Evovano Estaunie da timg
suso Gidy-thép. Cai « nghé thir
. khi nto c6 thé thei dirge thi
thoi, nhung lic ditu cin phai ¢6, trirke
hét la dé lam mot ké sinh-nhai, sau la
dé giir cho thin-tri dage thanh-thoi,
Khdi bin dén vide lam #n hang ngdy,
sau nita lid thém si kinh-lich cho.
minh, réng ci nhon-giéi cia minh,
tire [a swa-tap liy tii-liéu cho vine
chuong minh vé san
Cau Pamphite chite nba cfing 6,
khéng clin phailim nghé khac kiém an,
e6 thé hét sire chuyén-chi vé ngh®
vin. Trong bao hin cau caim-cui viel
m6Ubé tifu-thayét, mot hom dita d&m
cho lién-sinh xem. Giu khong phai la
khong cé tii; vin cau ciing co ve
mi-mi@u, kh: i-mé, thanh-tdn ¢
nhung cing ché vung-ve
Lai t@-uhan ra thei phing
khi thoi nhw giong Mavnice
Basnés, khi thoi uhur giong Pau)
Boonoer. Ma xét d&n toan-bich thi che
két-ciu con khuyét-diém nhieu. Néi
théi quyén sich diu nay quyét
la héng. Ta d v
tien si
nhuw thé, cin khong eo i
muon hdi cho bigét sw hong &y 1a!
dan, sinh ciing thyrc-tinkh mi bas
ring s« Ay cing 1a sur teenhién. 3
edu con tré tui thé ny ma mod it4
viin di thimh kigt-tie ngay, thi that Ja
bic thidn-tii ited, hay li chi quii-go
nh. MOt ngudi thanh-nién ma co
duge nhimg su ngudi trude
chia ting ndi, thi that 1 biém qua.
phat-sitn duge hét cdi
, mi di chic
tu-Liréng:
cin minh,
lai loi ngwési true ma théi, thanh mot
li viin-chirong phéng-chép, Lai c6 ké
giiu cai khach-khi (ud i
nhit -thiét mudn dic-biet voi ngwdi
4i8n-bdi, Him tréi ngirge lai nger
gay ra mot
nhirtrén kia di
thoi hang phéng-chép con hon 1a hang
lap-di. Nhung cling déu la chita phat
dige efi tai ri ng cia minh 6
chira cd. rudt, nhu ngiriyi cb gigs
chira biét hit die
thé, cin cing Iiy lim s6t rudt, hoi
ring: «Thé thi tién-sinh cno la phai
doi dtn bin nim miroi tudi, doi din
gia di mGi lam nén viin-chwong cé gia-
hay sacaig» — Tién:
«Trong lich-sir
nhur thé. Nha eo ma-
luyén lau nim mv nén thanh-thne,
Nhung ciing cé cach lam mau duge. Co
thir rirgu phai kin - nién udng méi
ngon. Kink nghia 1 qua nhiéu
mia nong Janh thoi chat regu mdi
thudc. Nay cé nha lim rirgu khon-
ngoan cé thé lam cho rwqu méi thanh
rirou ci dirge (vieillir la ligneur). lav
dem rirgu chuyén ché néng sang chd
Janh, ché lanh sang ché néngnhién li
chit rgu tu-khiec ddi di, khong phai
van-sT
105
dgi dén liu nim. Nha vin citing vay.
mudn cho ci tai mau duge «chin»,
thei lim ngh®-nghi
USp voi ké no ngwai kia, hoe khén hoe
khéo voi dyi, thidu gi edeh
dwoe cho tubi trai...
mudn lim vin cho 6 gi
limgrtrdi vite doi va. phi bidt guan-sit
sir doi, cd
Khic nao 1
mii chita dirgc c! 6 tién-
sinh ké vé sy kinh-lich riéng cia ngai,
von co cai khiéu lim van tir thi nhé,
nhung vin lic moi diu chi ed lima
khong c6 ¥, tire nhur trén kiandi nguéi
6 gionghat dirge ma chiracédiéu
Dénsau, hét di lam thir ky cia trang-sur
thoi di thong-lin cho nhat-bAo, réi
sau dén lam quan-lai & thude-dia, nhor
tirng-trai nie thé, ién-han mi cd vat
Lieu dé lam vin. Tién-sinh sé - truéng
nhit 1a 16: « dofn-thién-titu-thuyé »
(conte, nouvelle}. Ta cing nén biét edi
eich ngai 16i_ van-chwong dy
thé nao. Ngai noi ring: «Tdi xét ra 168i
d thién khie 16i troréng-thién - tiéu-
thuytt, Ja 16i trréng-thién théi chit
nghi¢n-cira v@ cle nhan-vat xung-dot
lin nhau& trong mét cai hay nhigu cai
hoan-cinh nhiit- I
dong dén nhan-vait, nhan-vat Iai phan-
dong dén tinh-trang; néi tom Iai, 181
trrég-thien-lidu-thuyét 1A mot cai
eo lodin-th® phite-tap », ma Idi dodn-thien
lai li m6t chi «bd-phan giin-don »-
Trong doin-thien thudng chi co mét
nguvi, ta-mac cho that hié:
nhinng win cé y van-tit. Ha
mOt edi linh-lrang gi
luge, loat-yéu ma thoi. Phai 1A mot cai
iki kich cén-con, m& manh=
thira, ehuyén, kt,
thé ma nhiing bai dodn
ai céchi du-hiréng ve sau,
doc xong roi, edn khi€n cho dée-gia
phi mo-mang nghi-ngoi, » (71 me sem-‘ta difference du roman
et du conte, ou de la nouvelle — qui
‘est quiun conte ui pent plus Hendu —
est que feromanest une élude et un con
(flit de caractéres, dans un milieu ou des
- jniliewm détermines, les milicux réagissant
sur les caractéres ef ceux-ci, @ leur low,
yur les situations, En daulres termes,
un « complexe ».— Le conte, @ Lin-
se, saisit «un moment ». On my vail
re qu'un personnage, dessiné lé plus
_forlement possible, mais en raccourci, Ow
bien une situation, mais simplifiée, ra-
nassée dans son essentiel. Ce doit étre
tout petit drame, on une toute petile
| gomeédic, mais intense. Cela doit avoir
son commencement, sa péripétie, sor
dénowement, bien accusés. Et pourtant
les meilleurs contes sont ceux dont le
in laisse @ penser, se profonge dans
_Fesprit du lecteur).
Trong lang vin cling ¢@ trat-te.
| Thireng thang théi nha lam titu-
thuyét, lam kich-ban, tira-hdé nhy co
| gia-t 1 nha phé-binh, nha lam bao.
| Sy phan-biét dy cfing co 1é khong cong-
| bling. Vi viét mot bai bao hay nhigu
Khi phai c6 tai hon 1a lim mot quyén
sich. Nhung cii thiin-phin nhi bio
¢6 mong-manh. Viin-chwong diu hay
d@n thé nao, cach vai ngay ciing Ii
cing vii to bao tiéu-triim vao chon
| -yd-curc. Ai cd doc Iai mot to nhit-
| trinh dén hai lot bao git? Cho nén
“thé-tue cho nha bao la khong biing cic
aha vin kia, khong pliii tai khong
bing, phan khong bing vay. Vay mi
eat thé-lye, cai anh -hiréng cia nha
bao nhitu ting to vA cing rong
| Vim chi Ay ciing 1a mot digu oan yA
mt céikhd cho nhi bao. Nhung sir
Phin-biet ay, ngiy nay cfing khong r5-
ring lam nita. Vi khéng may nha vin
Ta khong viét bio, va cing n I
bio lam tidu-thuyét, lam kich-
thi-ca,v.v..Song ic
¥dé hon la nha hao lim sich, vi di ndi
“ble que ce qui fail
NAM PHONG i
, Tién-sinh cén day dirge nhitu dich
tigng viin-chirong ri mdi vit bio tht
vin bao cia minh vin duge ihié
ha chnong ma sich-vo eiia minh f
them phigungudi xem ; con oho nha
bio lam sich thoi thién-ha elim [iy
quyén sich moi Wit ty héi ring + «Shieh
nay, nghe nlurho da_ndi trong bio”
roi ma !...», khéng khdi lim cho mot
hidu. Va lai nha lim bio,
vé cong-viéc hing ngiy,
khong miy khi dung-edng viét sich cho
chai-chudl dage. Nhw viy thei mubq
lam mot nha bao cé danh-gia, phii Wy
mot nha vin di cé tng ri. Nhung
ngit thay, nhiéu nguoi Iai phai lay mghe
bao lam mot ké sinh-nhai, nén tii
nba vin bit-die-di cing phii xuftthan
& béo-quan. Tuy ¢6 lim néi khé-kbiin,
nhung ciingla mét cach thir ti vi
Ong Pitnne Micté ke chuyén vé may
nka bdo cé tigng thiia truéc, mhw AN
prt Heurteav, Paut Bounor, thitli
nhimg Lac thitn-tai. « Lim bio ma
phi nbiing hic dé, thoi danh-gia ve
var g, ich-lgi cho dei bing may mirc
nhimng tay viin-<
nha lam bio, bhéng nghT dén thin
danh, khéng quen duge thién-ha ce
tung minh sau khirhim mit. Khéng
quen, ma citing khong meng nha.®
Nhé duge ong thay sanh-s6i chi bio,
céu (hi€u-nién-vin-st (a méingiy mgt
lin-t6i. Nhung céu cé tinh khiém-cungy”
khong kay tur-phu, van thirgeg din hilo
chuyén tién-sinh dé nghe 1ei day bie.
Intng di it
therdmg bin-
hay lim, trong ba
lai cho hét duoc. Ch
miiy cai ¥-kitén ctia ti ig
vin-dé:@ Su céng-kich nhan ye vilNe
chuong » ya « Nba viin di voi Kim=
ith », tréng cing c6 dieu hay, bold
cho lng vin nirve nha.
Mét hom ciu Pawemis dén bw
chuyén tién-sinb, ngdi_ phim - bi
trirgng-khoat, néi:« Vin anh
khong th? nao thing dere, Anh AUthE
=vAn-si
hinw-tai v6-hooh, cing nga
cang biy-
ba hoang-toing. Anh Binh thai cing
Tén miil van si,nhung that dot e6 ehudi.
tic bio dO nay céng-kich anh Dinh
a i€
tau thiy tiabe lei
®» Cam ndi doc thily
bio kia, ra ¥ Un nhing
h dé la dich-dang. Titn-
i cho ngheduyen-do nhieng
sir cOng-kich vé vin-chuong fy thé nao,
Phim nhimg cude bit-chién nhtr thé,
khong sao co 1é cong-bing duge. Trong
trréng ngén-ludn, thudng hay xo-xat
nhan, bé no ding kia, noi nhau khong
con ra ginia; ngwéi ngoai phai chitt-
frungma phin-doin, khong nén ctr loi
miatinhiin. O nude Phap, trong khoing
nim 1890-1900, nhin cai an Dreyfus,
ehe bio chia ra bé ding, « chirinhau »
nh com bira, mdi bao cé mity tay
chuyén-mén vé nghé cl (artiste és
injures et diffamations), iu dang
thi minh khong biét bs
yn oangié hoa cho nguéi ta. 1h
co Ong nghi-vien no, khdng cé t
gi. khong c6 tai-titng gi, cic bio phin-
Oi cS béi moc cing khong tim duge
vide gi ding ché, khong thé nio ma
noi xfiu cho duge. Duy tim tén ong &
trong sach nién-thu Bollin khong thay
— sach nay thireng ké ten va ché &
cfc nha cliMh-tri cé litng trong nirdc,
— mot nha bio no bén tire minh ndilén
ring: « No peta ahi cira 6 dau, thé
binb-pl
o@ bio no
hao nher thé. Cach cén,
vi viin-chirong ciing vay, cling ndi xin
nhau niu thé, mi nbitu khi ndi xin
mot cich khong ea yin-chirong chit
nito. Céi phong hity-hang tra-hd nhir
bao git cling phai eb, khong hiy-bang
en
107
vé chinh thei hiy
chirong. Nhu Gnuée Phap bay gid thoi
giao phitn-kich, nén vite
ag thir-nhin, ese nha vin
chong cOng-kich nhau vé chinh-
au ve viin-
ti théa-ma yin-hoc thé-
la thé-ky mguengde *
Ie), 66 phi tan duong
bang vé viin-
ky thie 19, goi
(le stupide 19° si
cai chil-nghis
sich Rat
lai li «chitiy nhau cho suéng migng,chir
khéng co nghia vi. Ké khach=
quan pha kéo bi lim.
Nay nha si vfined® kim=
tién thé nto? O doi nay, pham gia-tri
Ia phai tinh ra én ca. Nhat vin
ceting la mot
thé mong vio nghé minh
dirge khong? Ngky xira, ce bac céng-
hiiu yua-chiia, quy@n-qui sang-trong,
thiong hay bao-dung nhimg nba vin
nha nghé dé irwréc la to-diém cho euge
biét cach choi hio nhw thé nita,
nejing nbir nha ngh®, phai ra
h dua voi déi ma kiém ly mitng
nao sno 6 tu-biin sin thai nén kigm
Ty mot nghé ngoai ma Jam dé hé-khiu,
con hon Livi ké sinh-nhai ma ban ré mit
¢fi tai clim-t eta minh, Con théi phim
ngwei di theo nghi¢p van-chuong,
éng nén ban long ve sw phiequi,
khong nén thivt-thn dn hai chit ki
tien; may ra mi durge gidu sang thoi
cing hay, cing nén mong cho dirge
thé, nhung ching may mia phai nghéo~
khé cing ehir nén phu bae vei thin
Vin. Tién-sinh khoyen edu thitu-nién-
wiin-si riin;
«Nay ciu Pamphile, chu cho nén
quén mot diéu nay: phim buée chan
vito hing vin, ché nén c6 cai tu-trongir cae ngh® khic, It ky-khu cho e&
fim Wy nhiée lien, név the thi khong
ing hai cho riéng cdu mA phi-danh
cha ca ling- Ngh@ van khong cé giéng
cde nghé kde. Cai mye-dich thir nat
“aa nlik vin, khong phil la dé kiém Ity
- ida, nlumng dé léy thich-ebi-
«Leafy thich-chi minh trurére da,r6i moi
Jam thich cho ké khac, r3i moi nghi dén
Joi 1oe ngoai. Nha viin nio n6i bat-diin
| theo nghiep vin dainghi bungring: «Ta
Tam quytn sich nay c6t cho bin
direc nhigu tien,» chic 1a Lam sach
“khong ra gi, s@ la mot anh the sich,
~ehir khong phai la mot nha nghé-thujt,
“ti-hau dang ngirdi ta quén tén la phai,
ma sinh-thoi cing dang ngudi ta
bé.x6 la nén. Toi di timg durge trong
— thify bit bao nhidu ngwoi bi con;
‘ching ridng-bé nh thé; ed khi dé
ting duge thién-ha hoan-nghénh mot
lin diy, nbung hoan-nghénh vi nhitng
Hinh-each Uin-thiryng qua, ri
Khong ainhin dén nira. La boi d& qu
(1) Téa dd, theon dedog tisnw
: Akmng thi Ih cdi vé-vang di hudog ri
| eens: + Pamphile, n'oubliez pi
te seal sous
Se pourra. Elle cst cu cela differcate de bei
\
,
aire & sol-mé
Beh | aerceals alas debs areal
; ar conséquent
Alare justement oublie apres sa mort
| Blen aisje pas vus qui ont souffert de
sfavairat pas cherehé, mois qui
paaché du