--------------------kutupyldz----------------------------------

Ve Kral yle dedi:

Saygdeer temsilciler [ ] Yeryznn btn bilgelii sizdedir. Ve insanlk tarihinde ilk
tm bu bilgi ve deneyimlerin z bir araya getirilip sadeletirilerek bakalarna sunuluyor
.

Uzak bir diyarda

Uzak bir diyarda, dertsiz, tasasz bir halk yaard. Dnyada yaanan sorunlarn amurlu ve
tnal dalgalar, bu lkenin insana kucak aan, scak sahillerine ok ender vururdu. Kendiler
ni d dnyadan soyutlam olan, bu ekilde yaamaktan da byk honutluk duyan insanlar, zam
bir ounluunu ailelerine, hobilerine ve arkadalarna ayrrlard.
Oysa bir sredir burada, tarif edilmesi olanaksz bir deiiklik vard. iekler ayn gzel
kokmuyordu artk, baln tad bozulmutu. ocuklar gneli sokaklarda oynamay srdryorlard
inde o eski itenlik kalmamt. Havada bir arlk vard, byk frtna ncesi yaanan sessi
Bu lkede bir Kral yaard. Yaptklarndan ve herkesin takdirini kazanm olmaktan gurur du
ard. Her sabah, saraynn balkonuna kar, hayranlkla Kralln seyrederdi. O zaman iini
luluk kaplard. Halkna hizmet edeceine kendi karlarn gzeten birok yneticinin aksine,
u konuda son derece duyarlyd. nsanlarn arasnda yaanan en kk bir alkant bile onu de
kilerdi. Halkyla aralarndaki ilikiyi kemiren honutsuzluu iin iin hissediyor, ama neden
ni bir trl bulamyordu.
Kral'n en nemli zellii, kendi snrlarn biliyor olmasyd. Her trl glk karsnd
in Bilge diye ard, altn deerinde tler veren, arbal kiiye danrd. Kral, bil
duundan, sevecenlikle Soytar diye seslendii kiinin dncelerini almaktan da holanrd.
edik davranlaryla halkn hayranln, edepsizliiyle de korkusunu uyandran bu renkli ada
zaman siyahlar iinde gezerdi.
Bu ykde anlatlanlar, Kral'n, Bilge'nin ve Soytar'nn bandan geen artc servenl
niyor Bizi ilgilendiren olaylara gelince; onlar bir mays aynda, sradan bir dolunay
gecesinde balyor.
Soytar
Soytar evine dndnde yorgundu. Karn alktan zil alyordu. Keyf, giysilerinden de ka
anmadan nne gelene anlatp durduu hayat felsefesi szckle zetlenebilirdi: yemek, uyum
gezmek.
Oysa o akam ok kt bir yemek yemiti. stelik lkenin en nl lokantalarndan birinde.
- u lokantac tam bir pislik, diye sylenip duruyordu.
Yine de, ona verdii karl hatrlaynca, dudaklarnda alayc bir glmseme belirdi. "Et
nuz?" diye neeyle sormutu aba, bir vgy hak ettiine emin olarak "Oh, tamamen tesad
elerin altnda " diye yant vermiti. Soytar kaytszca. Tpk nl alarn yaptklar yem
a karn doyurmuyordu. Karn hl at.
Soytar lkesini sevmezdi. nsanlarn huzurunu, gizilglerini sinsice uyuturan bir uyku i
ac olarak grrd. Bu konudaki honutsuzluunu ortaya koymak iin trafiin en youn olduu s
e, kaplumbaas Elose'le birlikte gezmeyi severdi. ehrin en kalabalk kavana giderdi; ko
sesleri arasnda ikisinin kardan karya gemeleri, bazen yirmi dakikadan uzun srerdi. "S
kli hareket halindesiniz!" diye barrd Soytar, "Oysa kimsenin deitii yok! Saa sola ko
duruyorsunuz, ama tam olarak nereye gittiini bilen yok. Hznz gittike artyor, ama kimse
nin bir gelime gsterdii yok. Eloise'im, sizin yannzda Carl Lewis saylr!" ofrlerin f
ykrlarna ve hakaretlerine karn, Soytar hi acele etmeden, Eloise'i kar kaldrma kad
lerdi. Ve gereinden fazla hareketli bir dnyada, yavaln nemi hakknda sakin sakin kafa
ard.
Daha birka yl ncesinden, stelik kimse henz durumu fark etmemiken, Soytar yaklamakta
an frtnay sezmiti. aklabanlklarnn tek amac, insanlar uyarmakt. Ama neye kar uyar
disi de bilmiyordu. Gene de yaknda bir eylerin patlak vereceini hissediyordu.
Yattnda keyifsizdi. nnde yorucu bir gece vard.
Bilge
Bilge ilgin biriydi. Genliinde pek ok glkle karlamt. Ama, belki de bunlar saye
karmak olaylarna bile gs germesini salayan deerli ve esnek bir kiilik kazanmt. B
ad felsefe ve fizik eitiminin ardndan, eitmen olmak iin niversiteye bavurmutu. Yeri
baka aday seilmi ve nedeni asla anlalamamt.
"Bir kap kapanrsa, bir dieri alacaktr," demiti. Bilge, kendi kendini bile hayrete d
ir zgvenle. natlkla, sebat etmeyi birbirinden ayrmay renmiti. Gerektiinde srar e
nmeyi, gerektiinde de geri ekilmeyi ve vazgemeyi bilirdi. "Bilgelik, dnyaya gelenin
bymesine izin vermek, olgun olann tadna varmak ve lenin gitmesine aldrmamaktr."
Bilge, yaam felsefesinin dln de grd. nk, Kral'n zel danmanlna atand, byl
den birine getirilmi oldu Bu atamann neden olduu olaylar ve dourduu kskanlklar ykm
deil Ama yine de Kral'n, Bilge'nin kiiliinde ve yazdklarnda takdir ettii eyin, danm
atrmalara ve nerilere akl olduunu bilmekte yarar var. Her ey onu bylyordu. Hayra
dile getirirdi; Kral onun bu niteliini ok beeniyordu.
Uzun ve yorucu bir ignnn sonunda, Bilge evine ekildi. Afiyetle akam yemeini yedi, o
laryla oynad ve karsnn anlatt gnlk olaylar dinleyerek keyiflendi. Sonra ktphanes
ine yllar nce okuduu, Nietzsche'nin yaptlarndan birini ald. Yatana uzanp birka sayf
ktan sonra, huzur iinde uykuya dald.
Kral
Kral'a gelince; halk tarafndan sevilen ve ok duyarl biri olduunu zaten biliyorsunuz
. Buna karlk bilmediiniz ey, spora olan dknl. Aslnda bunun pek de ilgin bir yan
e, karlamalara duyduu ar ilgi, bir kral olarak ona pahalya mal olmasayd. Halk, Kral
an karlanmak iin havaalannda tam iki saat boyunca beklemek zorunda kalan, komu lkelerd
en birinin cumhurbakannn fkesini hl hatrlar. Hepsi de bir trl bitmek bilmeyen, atel
enis ma yznden!
Kral lkesiyle gurur duyard. Her yerde ve her dzeyde kendini gstermeye balayan bu ga
rip somurtkanlk da olmasa, baarlaryla kesinlikle vnebilirdi. lkede isizlik yok denece
adar azd. Politik olarak, monarik rejimi ad olarak niteleyenler olabilir. te yandan,
l'n yetkileri kstl olduundan ve halk oy vermeye iyiden iyiye endiinden, hi kimse otu
r sisteme kafa tutmak niyetinde deildi. Kltre gelince; aralarnda birka yaratc deha var
ama halk tarafndan ok fazla anlalmadklar iin, kimseyi rahatsz etmiyorlard. Son olar
ve zellikle, potansiyel enerjiyi ve gizli saldrganl mkemmel bir biimde yola sokmaya y
rayan spor vard; lkenin yaptayd. Sac ya da solcu ideolojiler, yeil ya da kzl olmak
eye ekici gelmiyordu. Gittike birbirine balanan, ayn zamanda da gittike kiiselleen bir
dnyada, herkes kendine ait bir dnya gr yaratmakla ykmlyd.
Pek ok kilise uzun yllar nce kapatlmt. Ne-den mi? Yalnzca insanlar artk pazar saba
rken kalkmak istemedikleri iin. Hznl insanlarla, rahatsz bir ortamda bir araya gelip,
bir sr anlalmaz ve skc konuma dinlemenin yarar neydi? Evde kalmak ya da baka bir y
man geirmek daha elenceliydi. Birok tapnak mzeye, hatta havuza dntrlmt.
Buna karlk, yldz falclar, say falclar, medyumlar ve trl khinler tremiti. Her
ci eyler syledikleri -kim kt eyler duymak iin, bu kadar para harcard ki zaten?- ve hay
t izgisinde hibir kkl deiikliin adn azlarna almadklar iin, ok baarl oluyor
e ziyaret etmiti onlar, ilk bata, kendisini gezegenlere, rakamlara ve br dnyadaki ruhl
ara balayan gizemli badan etkilenmiti; sonra yava yava, bu insanlarn konumalarndaki y
nlk, onlarla arasna mesafe koymasna neden olmutu. Ama halknn bu ekilde avunmasndan,
kle de bunun devlete tek kurua bile mal olmamasndan dolay ok memnundu! Gemite, kilisel
er ok daha pahalya patlard.
O akam yattnda, Kral her zamanki gibi, halinden memnundu.
Rya
Ay , bulutsuz gkyzn tatl bir kla aydnlatyordu.
Soytar'nn aksine, Kral yatar yatmaz uyuyakalmt. Bilge de huzur iinde uyuyordu. Birde
nbire, sessizliin iinden bir tr Gizli G, nn de uykusuna giriverdi.
Kral ryasnda bir futbol ma gryordu. akn baklar altnda, oyuncular birden oldukl
iler. Hepsi baklarn gkyzne doru evirdiler. Hayretler iinde kalan Kral da ayn eyi
tam,orada, nereden ktn bilmedii bir elin, ateten harflerle, kendisini sarsan szckle
Bilge ryasnda, Nietzsche'nin bir sre yaad svire'de, geyik avndayd. Tam filozof S
'nn evine girmek zereyken, kapnn zerine hayret verici szcklerin yazldn grd.
Soytar'ya gelince; nihayet karnn doyurabilecei dev bir pizzann ryasn gryordu, ama
El, masa rtsnn zerine anlalmaz szckler iziktirmeye balad.
de srayarak uyandlar.
Kral yreinin sktm hissetti, hem terliyor, hem de titriyordu. Bir an kararszlk ii
onra, Bilge'ye telefon etti. Bilge'nin o saatte uyank olmas, gece yars arand iin de h
hatszlk duymamas onu artt. Kral ona ryasn anlattktan sonra, hemen saraya gelmesini
Bilge hi soru sormadan kabul etti. Olayn ciddiyetini anlamt. Tam giyinmiti ki, telefon
u ikinci kez ald. Bu kez arayan Soytar'yd.
- Hele kr yayorsun, dedi Soytar, rahatlam halde. Demek ki yalnzca sama bir ryayd
- Ne yani? Sen de mi?
- Ne demek, ben de mi?
- Anlatacak zamanm yok. Sarayda bulualm. Kral beni ard.
Yarm saat sonra, Kral'n zel salonunda toplanmlard. Heyecan iindeki Hkmdar, ryasn
balad. Gkyznde grd szckleri sylerken, glkle soluk alyordu.
- Bir elin: 'Tpk ay gibi, halknn da lmesi gerek' diye yazdn grdm. Ve 'ANY' imzal
r ne anlama geliyor olabilir? Kim bu 'ANY'?
Anlatlanlar karsnda, Bilge donakalmt. Kral srarla nedenini aklamasn istediinde
- Ben de esrarengiz bir rya grdm, diye mrldand. Okuyabildiim de u: 'Tpk halk gibi
da lmesi gerek'. Ve 'AYN' imzalyd.
- 'ANY'
- Hayr, 'AYN', eminim. Altnda bir not da vard: 'neyi bulursanz, yaarsnz'.
Kral bitkindi.
- lecek miyim, diye i ekti, kaygyla.
- Yalnzca halknz ve siz deil, dedi Soytar, Bilge'yle ben de leceiz. Grdm sama s
bir el, 'Tpk Kral ve Bilge gibi, senin de lmen gerek' diye yazyordu. Ve imza TANRI'y
d. Bana bu akay yapan, pizzam yememe izin verseydi bari...
Rahatszlk
Sanrm kahramanmzn da o gece gzne uyku girmediini sylemek yersiz. Karmakark o
lerce soru geiyordu. Bu mesajn kendilerine ayn anda gnderilmesi, rastlant olamazd. N
den kmt bu lm haberi? Neden 'gkyzndeki ay gibi'? Bu esrarengiz 'ANY' ya da 'AYN' da
Peki ya tm bunlarn arasnda TANRI'nn ii neydi?
Gne doar domaz, Kral'n ilk ii, yldz falclaryla khinleri bir araya getirmek oldu.
i onu aydnlatamad. Soytar, tm bunlann anlamsz bir rastlant olduundan emin grnyordu;
an iinden gelen bir ses, ona aksini fsldyordu.
Bilge, hi durmadan ryasn aklnda evirip eviriyordu. Geyikler, Nietzsche'nin evi, kapn
erindeki o szckler... Aklna, genliinde okuduu Mircea Eliade geldi. "Her ey iarettir,"
ye yazmt ksaca, Rumen dinleri filozofu. "Her ey, Kutsal'n tezahrdr. Bakmasn bilmek
Fazla dindar biri olmayan Bilge, bu dersi derinliine incelememiti. Ama imdi kafa y
orarken, szler bir anlam kazanmaya balamt. Derken, Nietzsc-he'nin kitabnn, nceki gece
uyakald sayfasn yeniden okumak geldi iinden. Kitab evinden getirip, Kral'a ve Soytar'
okudu.
- Gn ortasnda, elinde bir fener, pazaryerinin ortasna dalp, durmadan: "Tanr'y aryoru
! Tan-r'y aryorum!" diye baran lgn adamdan sz edildiini duymadnz m? Ve orada, Ta
an bir sr insan toplanm olduu iin, kahkahalar patlamt. "Onu kaybetmi miydik ki?" de
nden biri. "ocuk gibi yolunu mu kaybetti?" dedi bir bakas. "Yoksa bir yerlerde mi g
izleniyor?" [...] Adam, aralarna girip, evresindekilere ldrc baklar frlatt. "Size T
rede olduunu syleyeceim!" diye bard. "Onu ldrdk - sizinle ben! Hepimiz onun katiller
Peki ama bunu nasl yaptk? Denizi nasl boaltabildik? Tm ufku boydan boya sildiimiz sng
ri bize kim verdi? Yeryzn, gneinden ayrmakla ne yaptk? [...] Kendimizi srekli bir d
adk m? [...] Sonsuz bir hiliin iinde babo srklenmiyor muyuz? Boluun soluunu ense
r muyuz? Hava soumad m? Artk srekli gece ve gece srekli daha karanlk deil mi? Fenerle
daha sabahtan yakmyor muyuz? Tanr'y kefene saran mezarclarn sesleri hl kulaklarmza g
or mu? lahi ryn kokusunu alamadk m hl? Tanrlar da rr! Tanr ld! Tanr l! V
Metni dinleyen Kral, dehet iinde kald. Bu kadar az szckte bylesine bir g...
- Tanr gerekten de ld m, diye sordu Kral.
- lmekle kalmad, hi domad, diye yant verdi Soytar. Daha dorusu, Tanr cahillerin d
doar ve limlerinkinde lr.
Soytar'nn bu szleri zerine, Bilge'nin aklna u fkra geldi:
- Hocalarmdan biri, kapsna: Tanr ld, imza Nietzsche' diye yazmt. Muzip bir renci
'Nietzsche ld, imza Tanr' diye eklemiti.
Kafas karan Kral, bu akayla, alm olduklar mesajlarn arasndaki benzerlie dikkat e
- nsanolunun lm... Tanr'nn lmne mi bal? Ya halkmn arasnda anlamszca ba gs
aamn gerek anlamnn yiti-riliiyle ilgili olabilir mi?
Bu metafizik esin kanatlanmasn duyan Soytar, korkuya kapld:
- Yo, olamaz! Bu budalalklara inanacak deilsiniz.
Ama Kral onu dinlemiyordu. Ayaa kalkm, pencereden lkesini seyrediyordu.
 - Onlara i ve bo zaman saladm, ekmek ve oyunlar verdim. Ama belki de halkmn eksiklii
i ektii ey, onlar ynlendirecek bir Duygu. Halkmn gerek bir dine gereksinimi var!
Byk Dinler Turnuvas'na davet
- Hangisine, diye sordu, Soytar, sinsice. Musevilie mi, Hristiyanla m, yoksa Mslman
Hinduizm'e mi, yoksa Budizm'e mi? intoizm e mi, Taoculua m, yoksa Konfysle mi? Ya d
epsine birden? Ya da hibirine? Ah! Bir fikrim var. Yeni bir din icat etmeye ne de
rsiniz? Yce Kral'm, siz tanrmz olurdunuz, ben de barahip. Topladm btn balar pay
urdu, yars da benim. Anlatk m?
- Kes sesini Soytar! Azndan kan kulan duymuyor.
Ama Kral da kararszd. Gerekten de, halk iin hangi dini semeliydi? Soytar o kadar da
aksz saylmazd.
Bilge, konumalarn bylesi bir boyut kazanacan dnmemiti.
Birden, Kral'n yz aydnland:
- Peki ya, bize inanlarn tantmak zere, her dinden bir temsilci armaya ne dersiniz?
likle ilerinden en iyisini seebiliriz! Halk da tartmalara katlp, konu hakkndaki grl
rtaya koyabilir. Bilge, senden iyi hakem olur.
- Ya ben, diye atld Soytar. Ben de bu yarmaya katlabilecek miyim? Altn madalyay kaz
cama eminim!
Bu yeni proje Kral' ylesine kendinden geirmiti ki, sorudaki alayc yn fark edemedi.
- Madalyalar! Harika bir fikir. Tanrlar iin olimpiyat oyunlar dzenleme erefine asla
eriememi olan lkemiz, tarihinde ilk kez, Byk Dinler Turnuvas'n dzenleyecek! Doya doy
por yapacaz!
-Anladm kadaryla Kral'm, dedi Bilge, Soytar'nn teklif ettii 'SY', yani bir eit 's
le deil mi?
- Kesinlikle!
- Peki kimleri aracaksnz?
- yi bir soru, diye yant verdi Kral. Her dini inann bakann yalnzca!
Bilge yavaa ban sallad.
- En yksek grevlileri davet ederseniz, korkarm tartmalar birdenbire yn deitirecekti
Konuurken kendi inanlarnn kt ynlerinden hi sz etmeyebilirler ve bu da sorunlara yol
r.
- Anladm kadaryla Bilge, dedi Soytar, alaycl elden brakmadan, yksek grevliler,
lduklar konular, uygun bir biimde rtbas etmeye ok yatknlar.
- Peki yleyse ne yapmak gerekir?
- Ben, her dinden nispeten gen, diyelim ki krk yan altnda birilerini davet etmeyi ne
riyorum, diye srdrd konumasn Bilge, te yandan dinini iyi tanyan, onu tartmaya ve el
ak bir biimde sunmaya yatkn biri olmal bu. Her din, kendi ampiyonunu teklif etmekte zg
braklsn!
- Ka yar olacak, diye atld Soytar. Eer btn dinleri, btn yeni dini akmlar ve
maya kalkrsanz, balama noktasnda, seyirciden ok yarmac olacaktr!
- lk 'szl yarmalar' iin benim nerim, diye devam etti Bilge, be byk dinin temsilci
davet etmek: Musevilik, Hristiyanlk, Mslmanlk, Hinduizm ve Budizm. Bir baka yl, baka
silcileri davet ederiz.
Kral'n aksine, Soytar bu neriden holanmamt.
- Benim de bir teklifim var, dedi. Bu 'SY'lerde zgr dnceye yer verilmemesini doru bu
lmuyorum. Altnc bir yarnn davet edilmesini neriyorum... bu yar da Tanrtanmaz ol
Kral'la, Bilge ilk kez Soytar'yla ayn grteydiler.
Ayn gn, seilen be dinin en st dzey temsilcilerine ve Uluslararas Hr Dnce Dernei
eler gnderildi.
Aday seimi
Davetiyeyi her alan, aryordu.
Roma'daki Katolik Kilisesi 'nin. kardinali, dinler aras byle bir konumaya davet e
dildii iin hem gurur duyuyor, hem de arlmam olan Ortodoks ve Protestan din kardelerin
ar kendini mahcup hissediyordu. Kardinal, Papa'ya dantktan sonra Cenevre'deki Piskopo
slar Meclisi'ne ve stanbul'daki Patrikhane'ye birer resmi mektup fakslad.
slam Birlii'nin genel sekreteri, Kahire'deki El Ezher niversitesi'nin rektr ile grt
uslararas Musevi Konseyi'nin bakan da benzer bir davran gsterdi: Scopus Tepesindeki, K
uds lahi-yat Fakltesinde grev yapan ve yakndan tand bir profesre dant.
Dalay Lama, Sri Lanka'da, Tayland'da, Japonya'da ve br Gneydou Asya lkelerinde yaaya
n Budist dostlarna, kendisine gnderilen davetiyenin bir kopyasn yollama inceliini gste
rdi. Uluslar-aras Budist Federasyonu'nun, Uluslararas Budist Dostlar'nn ve Budist Ra
hipler Cemaati'nin, konudan ne ekilde haberdar edildikleri tam olarak bi-linmiyor
. Ama sonuta haber hepsine ulamt.
Hindularn karar alma sreleri daha karma-kt. Davetiye, Kalkta yaknlarnda, Belur Mat
bulunan Ramakrina tarikatna ular ulamaz, birok nl Swami durumdan haberdar edilmiti.
rnda ne gibi tartmalar yaand, hala bilinmiyor.
Dnya Hr Dnce Birlii'nin bakan ise, dnyann drt bir yanna dalm olan yelerine
Hatta, Rasyonalist Birlik'e ve Sor Julian Huxley'nin kurmu olduu International Hum
anist and Ethical Union'a (Uluslararas Hmanist ve Trebilim Birlii) bile mektubun bir
kopyas gnderildi.
Byk Dinler Turnuvas'na arlm olmann, tm davetli kurumlar altst ettii bir gerek
edilmemi olup da, konudan haberdar olanlar: Ne yazk ki rekabet, evrenseldir...
Herkesin kafasndan binlerce soru geiyordu. Kim, bir din adna -ya da Tanrtanmazlk adn
-adilce konuabilirdi? Tm dnya grlerinde var olan farkl eilimleri yakndan tanyan, bu
larna iyi bir biimde sunabilecek temsilciler semek gerekecekti. Yoksa Turnuva boyko
t mu edilmeliydi? Peki ya br konuklar giderse, orada bulunmama riski gze alnabilir m
iydi?
Theravda, Mahyna ve Vajrayna'daki Budistler, ivayit, Vinuyit ve aktit Hindular, Snn
e ii Mslmanlar, muhafazakr, geleneki ve zgrlk Museviler, Katolik, Ortodoks ve Prote
stiyanlar arasnda, aylarca sren sk pazarlklar yapld. Bo yere Kral'a, birden fazla tem
ci gndermeyi teklif ettiler. Bilge'nin nerisini gz nne alan Kral ise, her inann tek k
e temsil edilmesi konusunda srarlyd. Birbirinden farkl alt bak asyla yzlemenin ye
olduunu, her birinin dnya grlerindeki ayrntlar ie kartrmann durumu daha da gl
Hatta kendi iinde birlik salayamam bir dinin, halkn nasl bir araya getirebileceini b
sordu.
Az daha turnuva hi gerekleemeyecekti. Yreklere ve olaylara artc bir yn veren Tanr
da Talih olmasayd.
Yarlarn al
Kral heyecanlyd. Bu kadar bo szden, kararszlktan, bekleyiten ve hk mktan sonra, en
nda 'onun' 'SY'leri balayacakt. ryal gecenin stnden bir yl gemiti.
- Farknda msn, Soytar? insanlk tarihinde ilk kez, Byk Dinler Turnuvas'nn aln
- Belki de sonuncusu olur, diye mrldand siyahlar iindeki adam. Karlkl gereklerim s
ak adna ylesine birbirlerine girecekler ki, bir daha asla yz yze gelmek istemeyecekl
er.
Tiyatro salonuna dntrlm olan eski bir manastr, Turnuva'ya ev sahiplii yapmak zere
en dzenlenmiti. Byk, aydnlk salonun orta yerinde bir eme alyordu. Alt kiiden olu
arasndan seilmi erkek ve kadnn- oturaca bir set kurulmutu. Yanlarnda, 'Turnuv
an Bilge ile Soytar duruyordu. stlerinde de, btn salonun grebildii ve grlebildii bir
e oturan Kral dikkati ekiyordu. 'ampiyonlar' iin alt koltuk hazrlanmt. Salonun geri k
n halka ayrlmt. Herkese, iinde yar saatlerinin ve tantlacak olan dinlerin ksa bire
un yer ald kk dosyalar verildi.1 enliklerin balamasndan uzun sre nce, btn yerler
anda fazladan yer ayarlanmas ve ses ve grnt dzeninin yeniden gzden geirilmesi gerekti.
Saat tam ikide orkestra, Turnuva iin zel olarak bestelenmi olan mar almaya balad. H
es, az sonra salona girecek olan korteji selamlamak zere ayaa kalkt. Gerei sylemek ger
ekirse, protokol hazrlamak olduka zaman almt. Alnganla frsat vermemek iin, temsilc
lona, alfabetik srayla girmelerine karar verilmiti. in ilgin yan, orkestrann birka da
adr mar alyor olmasna karn, grnrde kimsecikler olmamasyd. Yarmaclarn girecek
korumalar, aralarnda fsldamaya baladlar. Ortada ters giden bir eyler vard. Sonra bir
bire, utanga admlarla ilerleyen biri belirdi. Programda bildirilenin aksine, eyh Al
i bin Ahmed deildi bu.
Hoparlrlerden, son derece tumturakl bir ses ykseldi:
- Hristiyan ekibini temsilen, svire'den Doktor Christian C1ement.
Salondan son derece ll bir alk ykseldi. lk temsilci kararszca, kendisi iin ayrlm
oturdu. Hemen arkasndan br yarmaclar onu izledi.
- Musevi ekibini temsilen, srail'den Haham David Halevy... Hindu ekibini temsil
en, Hindistan'dan Swami Krinnanda... Budizm ekibini temsilen, Sri Lanka'dan stat ve
Kei Rahula... ve Tanrtanmazl temsilen, Fransa'dan Profesr Alain Tannier.
Tanrtanmazl savunacak olan kiinin sunulmasyla, salonda slk alanlar oldu, bir seyi
:
- Kfirler dar, diye grledi. Allahszlarn burada ileri yok! Allah adna, onu buradan
 Tm baklar, haykrlarn geldii yne evrildi. Baran, esmer tenli, sakall bir adamd
Bilge, bu beklenmedik gelimeden rahatsz olmutu. Kararl bir tavrla yerinden kalkp, ko
rumalara, huzuru karan bu seyircinin yanna gitmelerini iaret etti. Adam iddetli itira
zlarna karn, salondan kartld. Halk donakalmt. Hatta ilerinden bazlar yerlerinden
alonu terk ettiler. Bu sre ierisinde Alain Tannier sakinliini korumutu, dudaklarnda h
afif bir glmseme vard. Dzeni bozan kii, istemeden, savunaca grlere bir kant olutu
Yarlarn aln yapma erefi, Kral'a aitti. Az nce olanlardan telaa kaplan Kral, ko
makta kararszd. Onca gayretle hazrl etkileyici al konumasn ksaltmaya karar verd
- Halkm ve iyi niyetli tm insanlar adna, bu Byk Dinler Turnuvas'nn resmi aln i
Geleneklerini tantmay ve brleriyle boy lmeyi kabul eden tm temsilcilere gerek-ten
tarm. Grlerinizi sportmence savuna-cak ve teki grlerle yzleeceksiniz. Bu yarla-r
ilgeliin zaferi olmasna izin verelim
O anda, seyircilerin baklar temsilcilerin giri kapsna doru evrildi. Kapnn nnde
te bir gen kadn belirmiti. Bedeni ipeksi bir kumala kaplyd, i huzuru adeta yzn ayd
Kk barts, siyah dalgal salarn hem rtyor, hem de ortaya karyordu. Kr olduu
mn elini tututuyordu.
- slam ekibini temsilen, Msr'dan eyh ve Ali bin Ahmed.
Mslman temsilci, gen kadnn zarif yard-myla yerine doru yneldi. Sonra da ar ama k
emin bir ses tonuyla konutu:
- Kral Hazretleri, sayn hakem, jrinin saygdeer yeleri, dier dinlerin ve Tanrtanmazl
temsilcileri; ltfen, Allah'n gzlerimin yeri-ne bana bahettii byk kzm Amina'yla geci
zi mazur grn. Turnuvann al saati, ikindi namazna denk geldi. Dinine bal bir Mslma
nsanlardan nce Tanr'ya hizmet etmem ge-rekir. Bu yzden geciktim. Anlaynz iin minnetta
Sessizce yerine oturdu. Halk, din adamnn heybeti, inanc ve yetkesinden olduu kadar
, kznn ihtiyatl davranlarndan ve yzndeki sevinten de etkilenmiti. Kral'a gelince;
irmedi. Birka teekkr szc geveledi. En bata da, bu Turnuva'nn resmi bakanlk grevin
ge'ye.
Sunumlarn tr
- Bayanlar, baylar, diye sze balad Bilge, lkemiz ve insanlk asndan tarihi ve nemli
r yaayacaz. Bu szl yarmalarn sonunda, lkemiz iin bir din isteyip istemediimize ve
takdirde hangisini seeceimize karar vereceiz. Yarmaclardan istediimiz ey, dinlerinin
iini ak, anlalr ve inandnc bir dille sunmalar. Bize katld iin, Profesr Tannier
rum. Kendisinin rol, gzmzden kaabilecek temelli nemli eletirilere dikkat ekmek. yle
em uygulayacaz: Her katlmc kurayla belirlenen sraya gre, dininin kurucusunu, temel kur
llarn, inancn dayand metni ve nemli bir meselini tantacak. Her sunumdan sonra, br y
arzu ederlerse, sz alabilecek ve konumacya sorular sorabilecekler. Zamanmz kalrsa, sey
ircilere de sz hakk tannacak. Btn sunumlarn sonunda, jri yeleri ve Kral, lkemizin ha
ini ya da dnya grn seeceine karar verecek. Yarma balasn!
Orkestra, Byk Turnuva iin bestelenen marn nakaratn ald. Bu sre iinde kura ekild
olarak Alain Tannier seildi; korkun bir ayrcalk saylan, mealeyi yakma grevi de kendisi
indi.
Soytar, bu ksa gei nndan yararlanarak, Bilge'nin kulana fsldad:
- Zaten susmak zorunda kalacak olan gzel Mslman'n dnda, tek bir kadn katlmc yok.
erkeklerden daha dindar olduklarn sanrdm. Ama i konumaya gelince, kendilerini ifade ed
en hep erkekler oluyor!
- yi bir gzlem, Bay Soytar, diye karlk verdi Bilge.
- Hakl olduumu biliyorsun. Neyse ki Elose burada da, sahnedeki kadn eksikliini takv
iye ediyor.
Sonra byk bir efkatle, kaplumbaasnn boynunu okad.
Notlar
1 Ekte, Cenevre Uluslararas Din Platformu tarafndan hazrlanp, nezaketle bize sunul
an bu tantm brorlerinin bir kopyasn bulacaksnz, onlar yazanlara ve zellikle de bal
dan biri olan Jean-Claude Basset'ye teekkr ederiz Ekte ayrca, dinlerin tarihindeki n
emli olaylar ieren, basitletirilmi bir tablo da verilmitir

Tanrtanmaz'n ballk and

 Alain Tannier sakin ve kararl bir edayla ayaa kalkt. Kendisi, Paris'in nde gelen ni
versitelerinden birinde felsefe profesryd ve sk sk konferanslar vermek iin Amerika'ya
giderdi. Byk dinleyici topluluklar onu korkutmuyordu. Aksine, elinden gelenin en iy
isini sunabildii bu iletiim dnyasndan holanyordu. Rakipleri onu, kayg dolu gzlerle s
Bu hafif ekingenlikten cesaret alan Tannier, jriye ve Kral'a dnd.
- Yce Kralm, bayanlar ve baylar, ncelikle teekkr etmeme izin verin. Szde Tanr'nn ya
yalnzca ortaklaa bir bilinaltnn neden olduu garip ryalarn sonucunda, bir dinsize de
r-mak istediniz. Bundan onur duyuyorum. Dnya Hr Dnce Birlii'nin ynetim kurulu, benden
u Turnuva'ya katlmam istediinde, ok kararsz kaldm "Bu tr yarmalardan, iyi bir sonu
i?" diye kendi kendime sordum. Oysa u an aranzdayken, iimde en ufak bir kuku kalmadn
k ettim. Demek ki katlmak gerekiyormu. Beni neden mi setiler? Belki de Tanrtanmaz olm
aya karar vermeden, drt drtlk bir ilahiyat eitimi grdm iindir.
Salonda bir aknlk, hatta honutsuzluk rzgr esti. Tek az kulaklarna varan, Soytar
- Tanrtanmazm ve , bundan gurur duyuyorum. Bir Tanrbilimcinin, sonradan Tanrtanmaz o
lmas sizi artyor mu? Marx'a genliinde esin kayna olan Feuerbach, materyalizmin atel
avunucusu olmadan nce Tanrbilimciydi. Stalin bile bir sre papaz okulunda okumutu. Ni
etzsche'ye gelince; o da bir papazn oluydu ve Bonn'da ilahiyat eitimine balamt. Belki
e Tanrbilimcilerin, Tanr'nn lmnden sz ettiklerini duymusunuzdur. Hayr m? Ne fark ed
cm size, Tanrtanmazlarn tarihesi hakknda, Darwin'le Freud'a da deinen, Demokritos'tan,
Sartre'a kadar uzanan bir ders vermek deil. Hakem, ak ve basit bir anlatm istedi. Be
nim de istediim, asl konuya gelmek.
Alain Tannier derin bir soluk ald. Yznde ciddi ve kararl bir ifade vard.
- Ey Kral, din adamlar size, kutsal kitaplarnn ve geleneklerinin en iyi ynlerinden
cokuyla sz edeceklerdir. Beni asl artan ise, szlerinden ok, sessizlikleri... Musevil
size Tanr Sadakattir' diyeceklerdir. Hristiyanlar 'Tanr Sevgidir' noktasnda diretece
klerdir. Mslmanlar "Tanr Balaycdr' diye aklayacaklardr. Oysa size, kutsal kitapla
amanda, 'Ykc-Yutan bir ate', varln yerli yersiz tartanlara kar 'byk bir kin' be
olarak da betimlediini sylemeyi unutacaklardr. Hindular size manevi kurtulularn vecek
erdir, te yandan dinsel me-tinlerince de onaylanan bir bask sistemi olan kastlarn ii
nde ve dnda yaayan milyonlarca esir hakknda tek bir sz bile etmeyeceklerdir. Budistler
, btn insanlara kar duyduklar derin acma duygusunu ortaya koyacaklardr; peki ya manast
ar arasndaki rekabete ve etkileri altndaki lkelerdeki sosyal ve ekonomik gerilie dein
ecekler mi? Dnyada her gn, alt bin Mslman, Animist ve Hristiyan gen kzn rzna geil
ir deyile, on be saniyede bir, kk bir kzn mahre-miyeti, iyilememecesine sakatlanyor.
ygula-mann, din adna yapldna inanan baz insanlar bile var. Bizler bu tenha kede fizi
konularda tartrken, dnya, ayar bozuk bir dnmedolap gibi dnmeyi srdryor. Peki ya din
liler bu gad-darlk karsnda ne diyorlar? Hibir ey ya da ok az ey. Konutuklarnda ise,
sorunlar zmek yerine, daha da sarpasardryorlar.
"Milyonlarca kadnn, erkein ve ocuun, hayatlarn din uruna yaplan savalarda kaybett
i hatrlatmama, bilmem gerek var m? Tm bunlar biliyorsunuz ya da bilmeniz gerekir. Ru
hani liderlerin verdikleri cevaplardan elbette haberdarm: 'Her eyden nce savalar, di
ni deil, politik temellere dayanrlar,' diyorlar bize. 'Eylemlerini dorulamak ve ord
ularn glendirmek iin dini alet edenler, politikaclardr.' Bu, bazen dorudur, ama her z
n deil. Mutlak Gerekler adna, ne ok gereksiz lm..."
Bir yudum su imek iin konumasna birka saniye ara veren Profesr Tannier, hem suyun ve
rdii serinliin, hem de bu kadar dikkatle dinlenmenin verdii sarholuun tadn kard.
Soytar, Bilge'ye bir bak frlatt. Derin bir sessizlik iinde, 'onun' adaynn bu denli
olmasndan ok mutlu olduu aka belliydi.
- Hayr Altes, diye konumasna kald yerden devam etti Profesr. Dinlerin, mminlerine n
bir uyuukluk, ocuksu dnce ve sorumsuzluk verdiini ortaya koymak iin, ok fazla kant
eme gerek yok. Bir Tanrtanmaz olmama neden olan karlksz sorulardan, yalnzca ikisini su
acam sizlere.
Tanr yok
"lk sorum, Tanr'nn varlyla ilgili. ocuklarmdan biri, henz drt yandayken bana: '
attysa, Tanr'y kim yaratt?' diye sormutu. Yoksa Tanr ilk Neden miydi? Ya da nedenlerin
nedenlerinin son Nedeni mi? Nedensiz bir nedeni durduran bu fosillemeyi aklm bir
trl almyor. Sahi, bu Tanr nereden geliyor? Bugne dek hibir Tanrbilimci ya da filozof b
na geerli bir yant vermeyi baaramad.
"kinci, ama nem srasna koymak gerekirse, kesinlikle ilk bata yer almas gereken sorum
, Tanr'nn grnmezlii ve duyulmazlyla ilgili. Tanr varsa, onu neden gremiyoruz, neden
kalmay yeliyor? Din adamlar bana, Tanr'nn peygamberlere ve khinlere grnd karl
ilerin, Hristiyanlarn ve Mslmanlarn kutsal yazlarnda, Tanr'nn kendi kendini ifa ett
tilir; ruti Hindular ise, rii adn verdikleri esinli airlerin, Tanr'nn kutsal sesini d
uklarndan sz ederler. Oysa bunlarn zerinden yzlerce, hatta binlerce yl geti. Belki de
bunlar, toplumun birliini salamak amacyla, kaytsz artsz bir Gerein varln ortaya
zlmt. Beni asl kayglandran, insanolunun hatrlaya-mayaca kadar eski zamanlarda olup
deil, bugn yaadklarmz. Eer varsa, Tanr imdi neden o kadar gizli ve sessiz? Zavall
sefe profesrne grnmeye tenezzl etmemesine anlay gsterebilirim. Belki ona skc geliy
Ama masumlarn aclarn, hi umursamadan izleyebilmesine katlanamyorum. Neden masumlar diy
orum ki? Ac eken tek bir ocuun lklar bile, Tan-n'nn varlna kar gsterilen kan
rbilim kitaplarn barndran ktphanelerine ar basar. Ama fazlasyla soyut kamaktan kor
Alain Tannier sanki tm gcn szlerinin en can alc noktasna saklamak istermiesine, g
umasna ksa bir ara verdi.
- Afrika'daki lkelerden birinde, ama ayn olay dnyann herhangi bir yerinde de meyda
na gelebilir, bir anne ve iki ocuu gecenin bir yars uykularndan uyanyorlar. Savaa ar
babalarndan aylardr haber alamamlardr. Yoksa geri mi dnmt? Sonunda hayatlar normale
cek miydi? Delikanl artk, babasnn marur baklarm zerinde hissedip sevinebilecek miydi
kz en sonunda, k olduu genle evlenmenin mutluluuna eriebilecek miydi? Kap alyor.
i, kaba ve alayc lklar atarak, kck odann iine dalyorlar. Gen kzla annesinin kay
, olan yakalyorlar. Kadnlarn lklarndan iyice tahrik olarak, olan orackta bakla
aklarndan, cinsel organndan, karnndan, yznden... Sonra alelacele bir daraac ina ediyo
r ve kanlar iindeki parampara bedenden geriye kalan, oraya, tahtann zerine armha geril
iyor... Yreiniz mi paraland? Durun, daha devam var. Sevin ve lgnlk sarhou askerler
alyorlar. Byk bir kudurganlkla zerindeki giysileri paralyorlar. Kan iindeki elleriyle
endisini sevgi dolu bir kocann okaylarna saklayan gen kzn bedenini kirletiyorlar. Art
da ve saatler boyunca rzna geiyorlar, onu paralyorlar, mahvediyorlar. Sonra zincire v
urup, ibadetini hi aksatmayan iyi bir aile babasna kle olarak satmak zere yanlarnda gt
orlar. Eer Tanr varsa, parman bile kprdatmadan, tm bunlar seyretmeye nasl katlanyo
iz kalyor. Korkun derecede sessiz. Tanr'nn tek zr, var olmamas,' demiti Stendhal. Bu
uda kesinlikle haklyd.
"Yce Kral ve siz jrideki bayanlarla baylar, kendinizi din adamlarndan, gerekte iler
inde, doymak bilmez bir iktidar alnn yansmasn barndran, avutucu ve yapmack konuma
yun. lkeniz, karmak sorulara verilen basit yantlan, iimizdeki en deerli insancl yan s
tlayan ilahi arlardan korunsun."
Alain Tannier konumasna birdenbire eon verip, yavaa yerine oturdu. Yaratt aknlk,
vericiydi. Salondaki herkes donakalmst. eitli dinlerden gelen temsilciler, baklarn ye
virmilerdi. Derin dncelere dalm ya da dua ediyorlarm gibi...
Yzlemeler
Bilge sessizlii bozdu. 'Oyunun kurallarn' ksaca hatrlattktan sonra sz, dinlerin tem
cilerine verdi.
Duygularm ilk aa vuran, Swami oldu. Yerinden kalkt ve herkesin akn baklar arasn
terk etti. Elleri ayaklan birbirine dolaan organizatrler, ne yapacaklarna karar ver
mek iin birbirlerine baktlar. Henz br karar almaya zaman bulamadan, Swami yeniden ar
alarna dnmt bile. Elinde, manastrn muhteem bahesinden kopartt bir iek vard. Te
n Tannier'ye yaklaarak, soylu ve gsterisiz bir hareketle, iei ona uzatt. Sonra yerine
d. Olaya aran Felsefe Profesr, gzleriyle Swami'yi sorgular gibiydi. Swami uzun uzun g
di ama azm amad.
Salondaki hava arlamaya balyordu. Tek aran Tanrtanmaz deildi. Budist katlmc,
ere hareketi zerine alnd. Bu, dinleyicilerinden birine bir gl vermi olan Buda'nn yapt
azlasyla benziyordu. Kei'in sz almasyla, herkes rahat bir soluk ald:
- Profesr Tannier, ilgin ballk andnz hepimizi duygulandrd. Bir Budist olarak, her
dar bir din adam olsam da, kendimi zmlemenize ok yakn hissettiimi sylemek zorundaym.
de bu szcn anlamn tam olarak kavramak gerekir... Hi kuskusuz Budizm'in, kinatn yara
yadaki tm aclann sorumlusu olan birTanr nn varln reddettiini biliyorsunuz. Siddhrta
Buda kyamuni, Tanr' olarak adlandrdnz bu soru karsnda sessiz kalmt. Onu, tabii
e bizi de asl dndren strap oldu, daha dorusu straptan kurtulu. te yandan, Budistl
erei yadsmazlar. Hatta bazlar onu 'Tanr' diye adlandrabilir. Kar olduklar, O'nun do
n olmayan dncelerin iine hapsedilmesidir.
Alain Tannier rahatlamt. iei, sandalyesinin yanna koydu. stat Rahula'nm szleri, Sw
i n rahatsz edici hareketiyle uzaklat, nermelerin, yarglamalarn sonucunda oluan dny
i dnmesini salamt.
- Sevgili stat. Buda dinini ya da felsefesini ok yakndan tanmyorum. Buna karn birok
slektam bana, yapsalc dnrlerimizin vard baz sonulann, sizinkilerle ayn olduunu
Bilge, zaman kaybetmeden sze kart:
- Ak ve basit bir dille halka aklamadklar durumda, retilere ya da soyut dncelere
le bavurmamalar gerektiim yarmaclara hatrlatmak isterim.
Alain Tannier, u an iin Budist keile konumasn srdrmenin hibir yaran olmayacan
katlmc olarak dinlere ynelttii kat eletiri karsnda, br yarmaclarn tepkilerin
u.
Belli bir amaca ynelmi bir evren
Haham Halevy, heyecan iinde yerinden kalkt.
- Sayn Profesr, ben Musevi'yim. Ve dncelerini dile getiren Budist stadn aksine, ben
e btn halkm bir Yaratan'n varlna inanyoruz -hamdolsun. Az nce, bu Afrikal ailenin a
ettiinizde, aklma Treblinka'daki toplama kampnda len bykannemle bykbabam, bir de sava
da katledilen bir buuk milyon Musevi ocuk geldi. Gsz, feri snm, yalvaran baklar ge
alarmza giriyor. Sabah uyandmda, bu kk ocuklardan birini olsun kucama alp, onu se
bilsem keke. Ne var ki kendimi yapayalnz, grdm korkun manzaralarla ba baa kalm ola
orum ve geree asla ulaamyorum. Oysa Soykrma, halkmz krp geiren bu felakete karn
aretten kurtaran, zaman gelince Mesihini, Peygamberini gnderecek olan gklerin ve dny
ann Yaratan'ma inanyor, inanmay srdryorum. Benim iin asl sorunTanr nn varoluu dei
u. Tandnz pek ok filozofun da sorduu gibi: "Neden bir hilik deil de, bir ey var?"
-Tanr beni affetsin-Tanr nn olmadn dnelim; bir an iin varsaymnz doru kabul e
Sert mcadeleleri, muhteem karmaasyla evren. Peki ama o nereden geliyor? Salt hilikte
n mi? mknsz! Nasl olur da hibir eyin iinden bir ey kabilir?
Bir an iin hakem roln unutan Bilge, sunulan uslamlamaya yant vermek zere tartmaya ka
d:
- Ama Haham Bey, gnmz fizikileri, kinatn iinde yeerdii 'kuantum boluundan' artk
iyorlar!
Bilge bir an iin, yaln konuma zorunluluunu unutu vermiti.
- Belki, diye srdrd David Halevy, ama bu boluk, tam anlamyla hilik deil. Gizli bir g
i kukusuz balangcnda bir eyler var, zaman iinde kinata eklini veren 'madde' ve 'kar
en oluan, bir eit tarifsiz enerji. Benim sorduum tek soru, bu 'enerji'nin nereden ge
ldii. Temel soruyu yineliyorum: "Neden bir hilik deil de, bir ey var?"
Alain Tannier bu sorularla ska karlam ama bir sonu karacak kadar derinlemesine bi
ya girmeyi gze alamamt. nsan mantnn eitli grler ve dinsel retiler gelitirebi
etiriye dayanabilecek bir bak as yaratamayacak kadar zayf olduunu dnd o zaman. Ya
geciktii iin, sz Doktor Christian Clement ald:
- Haham Halevy'nin sorusu bana, uzun yllar boyunca hapiste kald Romanya'da, tarif
edilmez aclar yaayan Rahip Richard Wurmbrand'n anlatt bir fkray anmsatt. Dini inan
apse atlan, Hristiyan bir Rus kylsne ikenceciler sormu: "Bize Tanr'y kimin yaratt
eni serbest brakrz." Kyl bir sre dndkten sonra, onlara yle demi: "Soruma karl
e sizinkini yantlarm, l'den nce hangi say gelir?" Ne cevap verebilirlerdi ki? 0 m? Am
a 0 bir saydan te, sayszln iareti deil midir? Eksi l mi? Ama eksi l, l saysnn neg
r... Hayr. Say saymann, deimez balang noktas l'dir. Ayn ekilde Tanr da, her eyin
nd 'l'dir, diye, bir sonuca varm kyl. O zamandan beri, asl soru Tanr'nn var olup ol
aha ok, bu 'Tanr'nn', her eyin var olmasna neden olan bu 'l'in, kim olduudur.
Alain Tannier, Hristiyan katlmcnn szn, olduka serte kesti:
- Biraz fazla ileri gidiyorsunuz! Szcklerle oynama tarznz, insanlar aydnlatmaktan ok
yanlgya srklyor. Her eyin kaynann, insanlar iin gizemini koruduunu kabul ediyorum
ilk kkeni Tanr' olarak adlandrmak, karklklara yol amaktan ve size ait olmayan bir ey
nrbilim yoluyla geri almaya almaktan baka bir ey deil. Tanr'ya inanmamakla birlikte,
nan bilmediim ve gerek rastlantlarla, gerekse karmaklk yasalar sonucunda evreni olu
ir enerjinin varln kabul ediyorum. Ama rica ediyorum, zorla' Tanr'ya inanmam istemeyin
benden.
Christian Clement ona, bu 'karmaklk yasalarnn' nereden kaynaklandklarn ve rastlant
asl olup da byle bir dzen yarattn sormaya zaman bile bulamadan, Haham konumasna kald
devam etti:
- Sayn Filozof, kaynan tam olarak bilemediiniz bir enerjinin varlna inanyorsanz,
e Tanr olarak adlandrdmz eyin, nereden kaynakland sorusunu zmleyemediimizi an
k Neden hakkndaki sorunuz, yantsz kalyor. nanl ya da inansz insanlar olarak tek syl
ceimiz, hepimizin gzmzden kaan nedenler sonucunda da olsa, evrenin gerekten var olduu.
. Dindar insanlar tekilerden ayran zellik, bizim iin evrenin belli bir amaca ynelmi ol
as. Ona hayat veren bir Anlam var. Ve elimizden geldiince, dini yaantmzda zmeye alt
gizemi, yani tam anlamyla bu 'Ynlendirici Hareket'.
Tanr en byk
- Bylece ikinci soruma gelmi oluyoruz, diye sz ald Profesr, aslnda ilk soru bu: Bu s
ettiiniz Anlam gerekten varsa, neden bu kadar sessiz? Szlerinizde, ne anlattm Afrikal
ile avuntu buluyor, ne de Auschwitz'de katledilmi olan Musevi ocuklar.
Tm baklar Haham'a evrildi. Musevi katlmc bir anlk kararszlktan sonra yant verdi:
- Sz tekelime almak istemem, ama madem bu konudaki dncemi sormak istiyorsunuz, bir
kez daha sorunuza karlk vermeme izin verin. Bir an iin daha -Tanr beni bir kez daha a
ffetsin- Tanr'nn olmadn dnelim. Bu durumda, insann neden olabildii tm bu ktlk
Bu ktln, insandan baka bir yerden gelmediini kabul etmek zorundasnz. Yaplan btn k
ardan kaynaklanr. Bu noktada, her ikimiz de ayn dnceyi paylayoruz. Tanrtanmazlarda,
zndan bazlarnda- beni hayrete dren ey, Tanr'ya olan gvenlerini yitirmi olduklar ha
na gven duymay srdrebilmeleri. nsanlk tmyle insanolunun kadir olduuna inandnz g
eyken, bu dnyada yaayacak cesareti nasl bulabildiinize ayorum. Bizi Tanrtanmazlardan
ey, biz mminler iin, btn akl almazlma ramen, ktln tarihteki son sz olmak olma
inin, 'afyon' olarak nitelendirdikleri bu gven, bize nereden mi geliyor? 'Tanr' di
ye adlandrdmz bu 'Ynlendirici Hareket'e duyduumuz inantan. Bize bu inanc asl salay
u 'Hareket'in hayatmzdaki yeri.
Christian Clement, Haham'n, kendi aklndan geenlerin aynlarn sylemesinden mutluydu.
Ali bin Ahmed bile Musevi meslektann dncelerine katlyor ve aralarnda neden hl bu
olduunu dnyordu. te yandan Budist stat, bu tr bir gr kabul edemezdi; ama sessiz
ar verdi. Swami'ye gelince; yzn aydnlatan gizemli glmsemesinden bir ey kaybetmemiti.
- Herkesin bu inanca sahip olmadn gz nne alrsak, diye fsldad Alain Tannier, ka
sonu, 'Ynlendirici Hareket' olarak adlandrdnz bu duygunun, yalnzca baz seilmi insa
lunduu mu?
Haham, Filozofun bu eletirisinin, Musevilerin kendilerini seilmi bir toplum olara
k grmeleriyle ilgili olduunu kavramt, Mslman ve Hristiyanlar bo yere zerlerine aln
- Herkes kendine gre seilmi saylr, diye yant verdi ksaca.
Doktor Clement, yeniden sz istedi:
- Hristiyan lemi yzyllardr, Tanrtanmazla kar kmtr. Ama yava yava, Kilise'
rin ve dinsel deneyimlerin, Tanr'nn ve insanln grnmlerini arttnn, bylece, bym
n bilincine vardlar. Biz Hristiyanlar iin, Tanrtanmazlkta bir gereklik pay vardr. Ro
ratorlu-u'nun tanrlarnn varln reddederek, Evren'in Tek Hkimi olan Tanr'ya inandkla
le, ilk Hristiyanlarn Tanrtanmaz sayldklarn bildiinizden hi kukum yok. Georges Ber
ahi gcn baz temsillerini ortadan kaldrmamzn gerektiini itiraf etmiti. Tm sorularmz
anahtar-tanrsnn, tm aclarmzn avuntusu olan mendil-tanrsnn, her trl gvenliimizi
, zellikle de bu tanrnn kesinlikle lmesi gerekiyordu. Freud, insanlarn bilinalt yaaml
e dnyevi babalaryla ilgili hayali grntleri Tanr'ya yanstabileceklerini kantlamakta ha
Ayn ekilde Durkheim, ilahi gc, grup hayatnn ya da toplum ilikilerinin bir yansmas o
tarif etmiti.
O na dek sessizliini bozmayan eyh Ali bin Ahmed, Amina'nn yardmyla yerinden kalkt:
- Bay Tannier, bu tartmaya katlmakta gecikmemin nedeni, konumanzn beni kaytsz brak
deil. Aksine. Kukusuz, Tanrtanmazlara tahamml edemeyen ve onlar bir rpda yarglayan
Mslman bulunmakta. Onlar da anlayla karlamak gerekir. Yanl olarak 'Mslman' olarak
baz devletlerimizde -gnmzde, artk hibiri gerek anlamda slam devleti saylmaz-, Tanrt
elsefesine kar, Bat'daki kadar sert bir dini eletiriyle karlamadk. Elbette, Tanrtan
grlerini ifade edebildikleri unutulmaz tartmalar oldu. Ama btn nl felsefecilerimiz,
filozoflarn Bat'ya tantmak konusunda byk katklar olan, Dou ve Bat dnyasn kayna
hemen hepsi dindar insanlard. sim vermek gerekirse: El Kindi, El Frb, bni Sina, daha
sonralar ise bni Rd, bunlardan yalnzca birka. Daha ok Razes adyla bilinen ve gururla
ri olmu szde khinlere kar yapt acmasz eletirileriyle tannan El Rz bile, Batl
saylmazd. Biz Mslmanlar iin Tanr'nn ylesine nemli bir yeri var ki, Varln yadsm
m gibi gelir. Bu yzden, slam inancna uygun olarak ahadet getirirken, srekli: "Allah'ta
baka Tanr yoktur," diye tekrar ederiz. Amentmz bir olumsuzlamayla balar. Gerek Tanr'y
lumlamak iin, ncelikle sahte tanrlar ve zellikle de Tanr'nn taklitilerini inkr etmem
rekir. Yeryzndeki bir milyar Mslman, "Allah ekber," diye haykrrlar. Gerekli eitime sa
 olmayanlar iin, bunun anlam 'Allah'n en byk' olduu, dier tm tanrlarn ve dinlerin
dur. Oysa 'Allah ekber', 'Allah daha byktr' demektir, bu da Tanr'nn, onu tasvir ettiim
zden ok daha byk olduu anlamna gelir. Bu yzden, az nce sz alan Doktor Clement'n d
atlyorum. Bu dnce henz Mslmanlar arasnda aznlkta olsa da, ben Tanrtanmazln ge
a yava inanmaya balyorum.
Bilge Mslman, sakince yerine oturdu. Christian Clement hi zaman kaybetmeden sz ald:
- Tanrtanmazlk dmanmz olmamakla kalmyor, bence ayn zamanda, Tanr gereini sorgul
nda bize k tutmay srdryor. Tanrtanmazlk, katlamamza engel olan itici bir g. Le
erein kendisinden daha deerlidir," demiti. Bu konuda kesinlikle haklyd.
Alain Tannier fkelenmiti. Doktor Clement'n, Tanrtanmazl kendi inancnn bir paras
e tarzndan holanmyordu. Bunlar ona toplama dncelermi gibi geliyordu. Oysa belli belirs
z duygularn ifade etmeye zaman bulamadan, dinleyicilerin arasndan gen bir adam, fkeyl
e ayaa kalkmt. Acele konuma tarz, artk iindeki duygular bastramadn gsteriyordu
Tartmalar
- Tanr sizinle ayn dncede deil. Bay Clement, Yuhanna ncili'nin 14. babnn, 6. ayeti
"Ben yolum, ben gereim, ben yaamm. Hi kimse, benim izimden gitmeden, Tanr'ya ulaamaz,"
diyen Hz. sa'y ahsen tanmyor. Yeniden dnyaya gelmi gerek bir Hristiyan'n gerei ar
yoktur. Gerei sa'da bulmutur. Bakalarnn houna gitmese de, bunu onlara da bildirmesi
ekir. Havarilerden Petrus, Hamsin Yortusu'nda: "Kurtuluu sa'dan bakasnda aramayn; nk
r katnda insanlara, kurtulmalar iin gerekli baka bir isim sunulmamtr," diye aklam
Resullerin leri, 4. bap, 12. ayette yer alr. Baka bir yerinde, u szler...
Bilge, gen adamn szn serte kesti:
- Beyefendi, dinleyicilere az sonra sz hakk tannacak. Sizin gibi dnmeyenlere kar bi
ck da olsa nezaket ve sayg gsteremiyorsanz, yeriniz buras deil. Sizinkine benzer yersi
z bir mdahaleye daha hogr gstermeyeceim. Doktor Clement, ltfen konumanza kaldnz
edin.
- Teekkr ederim, ama bitirmitim. Benim sram geldiinde, bu gen adama yant vereceim.
- Peki ya siz, Profesr Tannier, diye konumasn srdrd hakem, sylemek istediiniz bak
var m?
Gen adamn kendine zg tutkusu ona, kendi karaca sonulardan ok daha fazla yardmc
- Hayr, syleyecek bir eyim kalmad, diye yant verdi Profesr, rahata.
- yleyse sz nce dinleyicilerin, sonra da jrinin. Sz almak isteyen?
Salondakiler arasnda, yalca bir adam elini kaldrd:
- Profesr Tannier'yi byk bir ilgiyle dinledim. Beni hayrete dren, savunmasn yapt
rkesin bildii bir gerekten, dine kar olan bilimden sz etmemesi oldu. Bu sessizliinin n
edenini renebilir miyim?
Gen bir kadn sz istedi:
- Sorunuz, az ncekiyle ilgili mi, diye sordu Bilge.
- Kesinlikle, diye yant verdi kadn. Benimkisi bir sorudan te, bir katlm. Soruyu sor
an beyefendi, bilim dnyasndaki son gelimelerden haberdar olmasa gerek. Ben, Lozan'd
aki Federal Politeknik Okulu'nda fizik eitimi grdm. Oradaki arkadalarmdan biri, kk bi
ratrma yapmt. Fizik blmndeki tm eitimcilere, Tanr'ya inanp inanmadklarn sormu
adaryla, yzde 60' Tanr'ya inandklarn sylemilerdi, dierleri ise inanmadklarn. Tan
itiraf eden ok az sayda retmen vard, hatta hi yoktu. Bu yzylda yaam fizikilerin n
indard - Einstein' ele aln ya da Heisen-berg'i ya da Max Planck' ve daha biroklarn. y
se, gnmzde bilim dallarnn kesinlikle ok daha alakgnll olduklarn ve dinlere kar
sylememiz doru olmaz m?
Profesr Tannier bu noktada mdahale etmeye karar verdi:
- Dncelerini dile getiren bu iki kiiye yrekten teekkr ediyorum. Hanmefendinin verdi
kamlar hakknda bilgim yok. Fransa'da, Yeni Soruturmac'nn, Uluslararas Bilimsel Deneyl
er Merkezi'nde alan 239 aratrmac zerinde yapt bir kamuoyu yoklamas, ilerinden 110
a inandn, 106'snn inanmadn, 23'nn ise kararsz olduunu ortaya koydu. Bilimler ve
i iliki konusu, burada ele alamayacam kadar derin. Ballk andmda bu konuya yer vermemem
n nedeni, gerekten de gnmzde birok bilim adamnn dini inanlarnn olmas. Bunun, Tanr
bir delil olmadna dikkatinizi ekmek isterim, nk birok bilim adam uzmanlk alanlarn
lduka saf olabiliyorlar. Bunun ortaya koyduu tek gerek, bu insanlarn daha geni ve top
lu bir dnya grne gereksinim duyduklardr. Bence bu gr dinlerde aramakla kendilerini
r.
Bir Cizvit'in meseli
Saatin ilerlediini fark eden hakem, son bir katlm iin sz jri yelerine verdi. leri
urallara en ok titizlik gstereni sz ald:
- Bay Tannier'nin, sorulara, hakemin belirtmi olduu gibi tasarlanm ve tutarl bir bii
mde bir yant vermediini tespit ettim. Belki de kendini gerektii kadar zorlamad. Yine
de kendisine, bize anlatacak bir meseli olup olmadn sormak isterim.
Alain Tannier zr dilemeyi denemedi bile. Sunumunun, Bilge'nin nerdii trden bir konum
a olmasna olanak yoktu. Basit bir dille yant verdi:
- Mesel anlatma konusunda pek baarl olduum sylenemez, ama zellikle sevdiim, Anthony
e Mello adl bir Cizvit'in anlatt bir tane var.
Dinleyicilerin bir blmnn aknln hisseden Tannier, glmseyerek sordu:
- Bir Tanrtanmazn, bir Cizvit'in adn anmasna ardnz m? Bir zamanlar bir Hristiy
ilmedii bir ey varsa, o da bir Cizvit'in gerekten ne dnddr,' dediine tank olmutu
itler, bizim admz anarak bize saldrmak konusunda ustalatlar, benim de onlara kendi sil
ahlaryla saldrmam ok mu garip kaar? Bu meseli size kendi tarzmda anlatacam.
"ok uzun yllar nce, llerle kapl bir blgede ok az sayda aa bulunurmu, meyveler g
birinde, kendini 'khin' sanan biri, kendi deyimiyle Tanr'dan gelen bir emri iletm
i. 'Herkese unu emrediyorum: Bundan byle hi kimse, gnde bir meyveden fazla yemeyecek.
Bu szm, Kutsal Kitaba bylece yazlsn. Her kim ki bu yasaya kar gelirse, Tanr'ya ve t
anla kar byk bir gnah ilemi saylacaktr.' Oysa bu, o devre ve o zamanki toplum haya
uyunun ta kendisiymi. Bu yasaya yzyllar boyunca uyulmu, ta ki gnn birinde, bilim adaml
ar l srlebilir topraklara dntrecek bir yntem buluncaya dek. lke, olaanst verim
ip olmu. Ama, lkedeki dini makamlar ve hatta sivil halk tarafndan titizlikle uygula
nan Yasa yznden, aalar toplanmayan meyvelerin arl altnda boyunlarn emeye balam
e' emredilmimi. Bunca meyvenin rmesine yol aan, bu insanla kar ilenmi gnah orta
lara lanet ediliyormu. Tanr Sz'nn gerekliinden ve geerliliinden kuku duymaya cesare
bu insanlarn, kibirlerine yenik dm olduklar, yce Geree alan yegne kaplar olan in
rinin yetmedii syleniyormu. Szde 'khin' yllar nce lm olduu iin hi kimse ona, ar
eimiken, yasann hl geerli olup olmad konusunda bir ey soramazm. te bu yzden,
Yasas'nn yrrlkte olmasn art kouyorlarm. Yllar getike, daha ok sayda insan Ya
ne aldr etmemeye balamlar. Bazlar vicdan azab duyarak, Yasa'y gizlice inemiler.
le yerine getiren 'mminler' ise, vazgeme cesaretini gsteremedikleri anlamsz ve geersi
z bir gelenei srdrmekle, brlerinden daha iyi insanlar olduklar inancndaymlar. te."
Bir iek almak
Sevinten ne yapacan aran Soytar, dayanamayp yerinden kalkt ve grltyle alklad
- Bravo Bay Alain Tannier, diye haykrd nee iinde, cesaretinizden dolay sizi tebrik
ederim! Bu arada, bir grup ocua: "Kzlarm ve oullarm, cesaret nedir?" diye soran piskop
osun yksn biliyor musunuz? Hi kimse sorusuna yant vermedii iin, piskopos bilgece bir
la: "Cesaret, ocuklarla dolu bir yatakhanede, yatmadan nce, abucak yatanzdan inip, diz
kerek dua edebilmeyi gze almaktr..." demi. Sonra da: "iinizden biri, bize bir baka ce
aret rnei gsterebilir mi?" diye sormu, kendiyle gurur duyarak. Bir olan, ekinerek elin
i kaldrm: "Benim bir baka rneim var. Cesaret, piskoposlarla dolu bir yatakhanede, iler
nden birinin yatma zaman diz kp dua etmeden, abucak yatana girebilmeyi gze almasdr!
"Bay Tannier, bu dindar insanlarla dolu aslan kafesinde gstermi olduunuz cesaret,
benim cesaretimi de pekitirdi. sminizin ba harflerini hak ediyorsunuz! A.T.,ate(Ta
nrtanmaz),teekkrler!"
Soytar, Eloise'i kollarna alarak, emenin evresinde gln bir dans tutturdu, ta ki Bil
zorla ona yerine dnmesini syleyene dek. Ortalk sakinleince, Bilge ilk yara son verdi:
- Szl yarmalarn bu ilk gnnde, katlmlarndan dolay Profesr Tannier'ye ve br yar
krlerimi sunuyorum. Hepiniz, bilgi hazinemizi zenginletirdiniz.
Bilge konumasn bitirmek zereyken, Swami ayaa kalkp, Profesr'e doru ilerledi. Kendis
az nce vermi olduu iei eline ald, sonra iei bir kez daha ona uzatarak unlar syl
- Tanrsz bir insan, topraksz bir iee benzer. Namusun lekelenmesinin temelinde, Mutla
k Gerek deil, bu gerein kknden sklp atlmas yatar.
Swami, aknlk iindeki Filozof'u saygyla selamlayarak salondan kt.
lk yarma sona erdikten sonra, jri yeleri bir sre daha yerlerinde oturup, aldklar no
r gzden geirdiler. Katlmclarn yol yorgunu olduklar gz nne alnarak, akam iin ze
mamt, 'sporcularn' ve izleyicilerin ou erkenden yattlar.
lk gece
Kral uyumakta zorluk ekti. Elinde olmadan aklndan bir sr ac dolu sahne geiyordu. ke
gren Afrikal aile, meyve aalaryla ilgili mesel, Soytar'nn aptalca dans, kr babasyl
gzel Amina... ve belki de hepsinden daha nemlisi, az dolanarak geveledii baarsz al
lesine nemsiz bir eyden znt duymasn ayrca dert ediyordu. "Burada, ryalarmz yoruml
gi dnya grnn halkmza bir yn kazandrabileceini saptamak amacyla toplandk, oysa be
tibarm elden gittii iin kendime ierliyorum!"
Kral, kendini Kralln merkezi olarak grdn anlamt. Sanki tm baklar zerindeydi.
in merkezi ne olmal?" diye sordu kendi kendine. Halkm her sabah uyanyor, ie gidiyor,
oyun oynuyor, yemek yiyor, her biri kendi iiyle ilgileniyor. Sonra, akam olduunda,
hepsi evlerine dnp uyuyorlar. Onlar bir araya getiren merkez g ben deilsem, kim peki?
Ne iin, kimin iin yayorlar?"
Kafas bu yeni sorulara taklan Kral, glkle uyuyabildi.
Soytar, bu ilk gnden ok honuttu. 'Kendi' ampiyonunun baars, hayal ettiinin ok ze
Dua etmek iin diz kmeden, sevin iinde yatana girdi...
Bilge'ye gelince; kendinden olduka memnundu. Halktan baz kiilerin denetlenemez bi
rka mdahalesi dnda, ilk gnk yarmalar olduka iyi bir biimde ynetmiti. Mslmanla
programa dahil etmeyi unutmulard. Ama Bilge, ileriki gnlerde bunu gz nne almaya kararl
d. Heyecanl ve mutlu bir ekilde, rahat bir uykuya dald.
Btn gece hi gzn krpmadan sabahlayan tek kii, Alain Tannier idi. Ballk and baar
Soytar'ya gre mkemmeldi. Ama onu ciddiye almas doru olur muydu? Tannier'yi en ok dn
Swami'nin ieiydi. Onu en ok allak bullak eden kii, en az konuan olmutu. iek... topra
bir insan... Tanr... Olay fazlasyla basitti, fazlasyla sade, hatta doal. Ama yine de
! Haham'n uslamlamas da onu sarsmt. Tanr'dan, hayali bir gkyznn bir yerlerindeki Ma
r varlk olarak deil de, gerein tam ortasndaki bir 'Ynlendirici Hareket' olarak sz etme
i. Tannier, Bergson'un 'Dirimsel Atlm'n ve Piaget'nin 'Yaamn rgenli levi'ni anmsad
de kendisi gibi, inancn yitirmeden nce Hristiyan'd.
Alain Tannier, anlatt meseldeki gibi baz dini emirlerin zn oluturan kat kurallarn
ilahi adan dorulanm saduyular olduundan emindi. Birdenbire filozof, o ok sevdii 'sa
u ve Haham'n 'Ynlendirici Hareket'ini aklnda ve yreinde bir araya getirdi. nanlarna k
szmt. "Ya, insanlk tarihindeki bu kat kurallar, her eye ramen, insanolunu kendine g
ygun biimde ynetmek isteyen bu 'Ynlendirici Hareket'in bir eit aa vurumuysa? Ya Tanr
imlememi, hatta hayali bir Varlk deil de, insanln yreinde yer alan bir tr 'Yaam Ti
? Peki yleyse tm bu savalar ve nefret niye? Ya dinler arasndaki bu kadar farklln nede
ne? Bir tek bilimsel gerek vardr, bazen bu gerek, kuantum fiziindeki gibi aykr ve eli
olsa da..."
Bu sorular, kck sivrisinekler gibi, Filozofu sabaha dek uyutmadlar.
Budist'in ballk and
Okuyuculara iyilik olsun diye, Turnuva'nn hazrlklaryla ilgili tm ayrntlar aktarmaya
Oysa ilgin olmadklar kesinlikle sylenemez. Alarn yiyecekler konusunda, herkesi memnun
ebilmek iin ok esnek ve duyarl davranmalar gerekti. Kimileri arap imez, kimileri domuz
ya da sr eti yemez; Museviler iin yemein belli bir ekilde piirilmesi gerekir, Mslma
iin bir baka ekilde. Yiyeceklerin bir blm, 'SY' iin zellikle dardan getirtildi, ge
nse baz elilerin tleri dikkate alnd.
Zengin bir kahvaltnn ardndan, herkes yarlarn ikinci gn iin topland. Rastlant bu
i yarmac olarak Budist seilmiti. Bilge scak szlerle yeni gnn giri konumasn yapt
dist Kei'e verdi.
Toprak rengi gzel elbisesinin iindeki stat Rahula, heybetle yerinden kalkp, emeye do
u ilerledi.
Sri Lanka asllyd ve pek ok Budist lkeyi ziyaret etmiti. Bylelikle, yllar sren yolc
ar srasnda eitli Budist okullar hakknda bilgi sahibi olmutu. Tayland ve Vietnam da da
olmak zere, Tibet'ten Japonya'ya dek ok sayda lkede, doru yolu bulmasna yardmc olaca
atlarla bir araya gelme frsatn bulmutu. Kiliselerin birlemesine ynelik istei ve dnc
n derinliiyle tannm olduundan, World Buddhist Sangha'ya ye bir milyon rahip arasndan,
i tereddtsz seilmiti.
Rahula, meditasyon duruuna geti. Bunu yalnzca birka dakika srdrmesine karn, i sess
dnyevi grltler kadar alkn olmayan halk iin zaman gemek bilmedi. Bazlar sklmaya b
mileri, hayatlarnda ilk kez emenin yattrc mrltsn duydular.
Jri yelerinden biri fkelenmiti. Yanndakine dnp, homurdand:
- Buraya Buda'nn kim olduunu ve retisini renmek iin geldim, oysa bu adam tutmu, anl
ca susuyor.
O srada, Rahip sessizliinden syrlp, yznde huzurlu bir ifade ve dingin bir sesle, un
syledi:
- Buda'nn retisi ne bir felsefeye ne bir dine ne de bir etik sistemine indirgeneb
ilir. Budizm bir felsefeden ok bir uygulamadr; bir dinin aksine, bir inanca ya da
bir tapnma eylemine bavurmak yerine, insan kendi zerinde almaya ynlendirir; bir etik
teminden te, bir kurtulu aracdr. Budizm, Uyan'a, tm canl ve cansz varlklarn gerek
aclardan kesin kurtulua giden yoldur. Gerei arayanlara, Buda yle derdi: "Kulaktan dol
ma bilgilere, geleneklere, dini metinlerin yetkisine, varsaymlara, basit manta, ilec
inin szlerine asla gvenmeyin. Ancak kendi kendinize: Bunlar ahlakd eyler, bunlar kt,
lar bilgeler tarafndan ayplanr, bunlar, teebbs edildiklerinde ve yapldklarnda insan
acya srkler dediinizde, ite o zaman onlar reddetmi olursunuz. Yine kendi kendinize, b
nlar ahlaki eyler, bunlar ayplanmaz, bunlar bilgeler tarafndan vlr, bunlar teebbs edi
klerinde ve yapldklarnda, insan refaha ve mutlulua gtrr dediinizde, ite o zaman onl
am olursunuz.
Halk hibir ey anlamam gibi grndnden, Budist kavranmas daha kolay gerekleri dile
- Dalay Lama yle der: "Dnyann nde gelen btn dinlerinin temelinde, ayn sevgi idealle
yatar. Buda, Hz. sa, Konfys, Zerdt, her eyden nce sevgiyi retmilerdi. Hinduizm, M
izm, Musevilik, iilik ve Taoculuk ayn amac gderler. Tm tinsel ibadetler, insanln kend
ararna gelimesini hedeflerler."
"Bu durumda, dinlerimizi karlkl ortaya koymak iin bir arada olmamz iyi. Yol atklar
alar grdkten sonra, her trl askeri fetih hareketine kar kan Hindistan'n nl Budist
ir kayann zerine u szleri kazdrmt: 'nsan yalnzca kendi dinini vp bakalarnn din
aksine, eitli nedenlerle bakalarnn dinlerini yceltmelidir. Bu ekilde davranarak hem k
ndi dininin bymesine yardmc olur hem de bakalarnnkine yarar dokunur. Baka trl, hem
ninin mezarn kendi ellerinle kazm hem de bakalarnn dinlerine zarar vermi olur. Her ki
i kendi dinini vp, bakalarnn dinlerini yeriyorsa, bunu kukusuz kendi dinine olan ball
olay, kendi dinimi ycelteceim dncesiyle yapar. Ama tersine, bu kendi dinine ar biimd
ar verir. Buna gre, iyi geinmek iin, herkes br dinlerin retilerine gnll olarak kula
n.'
"O zamandan beri Budist bir toplum demek, tm dinlere ve grlere sayg duyulan bir top
lum demektir. Ey Kral, lkeniz iin arzu ettiim de budur."
Alain Tannier, bu konumay dinlemekten holanyordu. te yandan ideal olanla gerei birbi
inden ayran mesafeyi dnmeden edemedi. Budist gelenee sahip pek ok lkede, bylesi bir a
irlilik yoktu. Gerek Birmanya'da, gerekse Tibet'te -in istilasndan ok uzun sre nce-,
hatta Sri Lanka'da bile, rahipler lkelerindeki dier dini cemaatlere kar kimi zaman o
lduka kararsz davranmlard. "tekine kar duyulan bu kararszlk, dier dinlerde kesinli
a gl," diye kendini avuttu Filozof.
Budizm'in kurucusu
- Budizm'in kurucusu olan, Gautama Kabilesi'nden Siddhrta'y size daha yakndan tant
mam rica ettiniz benden. Hepinizin bildii gibi, Buda, bir unvandr ve 'Uyanm' anlamna g
elir. Kendisi Buda olmadan nce, sava bir kasta mensup, gen bir prensti. Babasnn koruma
altnda, gvenli bir sarayda yayordu. Tm bunlar, milattan nce beinci ya da altnc yzy
istan'n kuzeyinde, bugn Nepal'in bulunduu yerin yaknlarnda geiyordu. Siddhrta on alt
geldiinde Yasodhara ile evlendi ve iftin, benim de adn tadm bir erkek ocuklar oldu
nn, Siddhrta'nn dzenli yaamm altst ettiinden sz ederler: nce yal bir adam, bir ha
le, ardndan da gebe bir keile. Bundan sonra Prens, tm dnyevi zevklerinden ve aile haya
dan vazgeerek, insanln ve evrenin korkun strabna bir are aramak iin dnyadan elini
. Alt yl boyunca, nemli din adamlaryla tanr ve ar ve zahmetli kurallara uyar. Bu kat
lardan honut kalmasa da bundan byle zevkin ve onur krc olaylarn arlklarndan kanm
inanarak; hayatn asl gereklerinin bilincine varana dek, bir aacn altna oturup, derin d
erin dnmeye karar verir. te, otuz be yana geldiinde, orada Uyan'la tanr. O gnd
boyunca kendini, straptan kurtulmaya yarayan Yol'u retmeye adar. Sosyal konumlar ya d
a kastlar ne olursa olsun, her snftan kadn ve erkei, aralksz eitir. retisi herkese
olduu gibi...
Jri yelerinin zenle not tuttuklarn gren Rahula, Buda'yla ilgili bu tarihsel bilginin
Uyan yoluna gerekten bir katk m saladn, yoksa daha ok gem mi vurduunu dnd.
Kurucu bir metin: Drt Soylu Gerek
- Btn Budistlerin kabul ettii kurucu bir metin vardr, bu Drt Soylu Gerek vaazdr. Bu
bu vaaznda, iyi doktor gibi hareket eder. nce bir durum saptamas yapar -ilk Gerek-,
sonra hastal tehis eder: Bu ikinci Gerek'tir. Ardndan bir ila nerir -nc Gerek-,
bu ilacn nasl kullanlacan belirtir: Bu da drdnc Gerektir. Bu nl metni size sunup
am.
"te ey keiler, dukkha hakkndaki Soylu Gerek.' Bu szck, 'strap' ya da 'sresiz eng
olarak evrilebilir. 'Doum dukkha'dr, yallk dukkha'dr, hastalk dukkha'dr, lm dukkha
diine bal yaamak dukkha'dr, sevdiinden ayr kalmak dukkha'dr, istediine sahip olamama
kha'dr, zetle balln be katmac dukkha'dr.'
"Buda'ya gre, hayattaki her ey -doumdan lme, ilikilerden ayrla- engel oluturabili
r yerdedir: sevmediimiz kiilere ya da durumlara bal oluumuzda ya da bizim iin ok deer
olan varlklardan ya da nesnelerden ayrlmak zorunda kalmzda. Budist felsefesinin zgnl
varln' ya da her 'benliin', srekli deiim halindeki fiziksel ya da ruhsal glerin birl
kaynaklandn sylemesindedir. Bu hareketli birleim, be gruba ya da katmaca ayrlabili
e, duyumlar, alglar, zihinsel oluumlar ve bilin. Biz Budistler iin, 'z-benlik' ya da
'ruh' olarak adlandrlabilecek, srekli bir manevi varlk olmadm kavramak ok nemli. Biz
'var olmak', dalarn arasndan durmakszn akp giden bir nehir ya da bir film grnts ve
rbirine bititirilmi klieler gibidir. Erkek ve kadnlarn, var gleriyle zenginletirmeye
en byk zevklerle dllendirmeye altklar 'BEN'in, btn sevgilerin ve tiksintilerin kay
BEN'in hibir gerek kimlii yoktur. Ama bunu yalnzca derin dnenler bilir..."
Kei'in konumasndan tek allak bullak olan KraPn kendisi deildi. Ald btn eitim ve
'BEN'in nemi zerine kuruluydu. Baarmak, kazanmak, nl olmak, haz almak... her ey 'BEN'
in evresinde dnyordu. Budist stadn henz tam olarak anlayamad bak as, Kral'n ba
- Acnn evrenselliinin meydana kartlmasndan sonra, sra tehise geliyor. "Ey keiler
ha'nn nedeniyle ilgili Soylu Gerek. Kh orada, kh burada yeni zevkler peinde koan ve ye
niden varolula yeniden oluu douran, tutkulu bir agzlle bal olan bu 'susamadr' -ya
tek-, yani duyular tatmine duyulan susuzluk, varolua ve olua duyulan susuzluk ve va
rolmamaya duyulan susuzluk (kendi kendini yok etme)."
"Peki bu ac nereden geliyor? Buda bu konuda ok ak. Ac, sahip kma ve sahip olmaya duy
lan 'susuzluktan' doar. Bay Tannier'nin szn ettii askerler, ar isteklerinin tutsa o
rd, asla o zavall aileye saldrmazlard. O halde bu 'susuzluk' nereden kaynaklanyor? nsa
n bir 'z-benliin' var olduuna ve sahiplenmelerin mutluluk verdiine hakszca inandran ce
aletten. nsan sevdiklerinin, tiksindiklerinin, kendini ifade etme ya da her trden
yok etme istencinin tutsa olduu srece, bir varolutan brne durmadan g etmeyi srdr
nemli olan, bu 'susuzlua' bir son vermektir ve bu da nc Soylu Gerek'tir: Ey keiler,
ukkha'nn sona erdirilmesiyle ilgili Soylu Gerek budur. Bu 'susuzluu' tmyle sona erdir
mek, onu brakmak, ondan vazgemek, ondan kurtulmak, ondan ayrlmak.
"Budizm'in gc, acdan kurtuluun olas olduunu iddia etmesinden gelir. Nasl m? Her tr
a erdirilmesi, susuzluun ortadan kaldrlmasyla. Agzlln, nefretin ve yanlsamann sn
anlamyla Nirvana'dr. O halde Nirvana nasl nitelendirilebilir? Nirvana kavramlarla
tanmlanamaz ve Lankvatra-Stra'nn dedii gibi: 'Cahiller, bir filin amura dalmas gibi,
dilerini szcklerin iine gmerler.' Bununla birlikte Nirvana'nn, zgrlk, Mutluluk, Koul
on olduu ne srlebilir."
Salondakilerden birou, artk Kei'in sylediklerini izleyemiyorlard. Bu szler onlar i
zlasyla soyuttu. O srada Rahula, Tibetli byk stat Kalu Rinpoe'nin szlerini aktard:
"Uyann zenginlii zihnimizin derinliinde yer alr, ama kazmazsak eer, gizli kalr."
Budist mesel
Dinleyicilerle ayn dzeyde kalmaya alan Rahula, yle dedi:
- u meseli dinleyin. Bir gn, bir samuray, zen ustas Hakuin'e sormu: "Cehennem var
mdr? Peki ya cennet? Eer varlarsa, kaplar nerededir? Ya oralara ulamak iin ne yapmak g
rekir?" Bu samurayn sradan bir zeks varm. Felsefeyle ilgisi yokmu, o yalnzca cehennem
kap cennete girmenin yolunu renmek istiyormu. Hakuin, samurayn anlayaca bir dilde on
ant vermi. "Kimsin?" diye sormu. "Ben bir samuraym," diye cevap vermi adam. Japonya'd
a samuraylar, gerektiinde hi dnmeden canlarn feda edebilen savalardr. "Samuraylar
srdrm ziyareti gururla, "imparator bile bana sayg duyar." "Sen mi samuraysn?" demi Ha
n alay edercesine. "Daha ok sefil bir dzenbaz andryorsun." Gururu krlan samuray geli
enini unutarak, klcna sarlm. "te kaplardan biri," demi Hakuin glmseyerek. "Kl,
cillik, cehennemin kaplardr." Samuray bu szlerden ders alm ve klcn knna yerletir
da br, cennetin kaps...." diye aklam Hakuin.
Halk mutlulukla gld.
- Tm gerek dinler gibi Budizm de, bilinmez eylere dayanan bir reti deildir, diye kon
umasn srdrd Rahula, aksine onlar uygulayan kiiyi olumlu ynde deitiren alkanlkla
endimizi gstermek, hayatmz korumak iin fiilen ya da szl olarak klca sarlmak, ya da
ekileri geri vermek, ballmza son vermek ve benliimizin tm arzularna gem vurmak iin
mak; ite hepimizin, her an kar karya kald seim. O halde, Buda'nn nerdii ilac nas
bu noktada, drdnc Soylu Geree geliyoruz.
"Ey keiler, ite insan dukkha'y bitirmeye gtren Soylu Gerek. Bu, Sekizli Soylu Yoldu
doru gr, doru dnce, doru sz, doru davran, doru varolu, doru aba, doru dikka
nn gereklemesini kolaylatran sekiz e, grupta toplanabilir: Saduyu gerektirenler -d
-, Ahlak gerektirenler -doru sz, davran ve varolu- ve Derin Dnce gerektirenler -doru
dikkat ve younlama-.
"Gerek bilgi, dzgn davran ve tam meditasyon, Budist'in yaamndaki vazgeilmezlerdir.
k bilgi, ne 'z-benliinin' ne de 'olaylarn' zerk ya da ebedi olmadklarn kavramak demekt
r. Her ey birbirinden bamsz olarak vardr, yani her ey 'sreksizdir', her ey olur ve bo
ur, her ey bamsz ve kesin bir varolutan 'yoksun'dur. 'Her olayn, her grnmn doas,
yansmasna benzer,' diye retti bize Buda. Dnyann elerine balanmak, ay yansmasyla
kadar samadr. Dzgn davran, yalandan, her trl krc ya da bo szden uzak durmak, say
ak ve kimseye zarar vermeyecek bir meslek edinmek demektir. Mahyna Budizmi'nde -bi
reysel kurtulula yetinmeyen, herkesin mutluluunu hedefleyen 'Byk Ara'-, gerek bo doal
anmayan ve itkilerinin esiri olan tm Varlklar' iin acma duygusu ok gelimitir. Tam med
syon'a gelince; kkrtc anlaylar yattran bir ynteme dayanr. nerilen yollar, ustas
rir. Bazlar, koan ad verilen aykr dncelerden yararlanrlar; kimileri oturup amaszca
r bir d Buda'ya gvenirler; brleri en sonunda, meditasyondan gelen Tanrsal enerjiyi is
etirirler. Bu farkllklarn nemi yoktur. Temel olan, seilen yolun zenle izlenmesidir.
"Bir gn, nl Tibetli Budist Milarepa, son retisini, rencisi Gampopa'ya aktarmay d
an baka kimseye aklamak istemedii 'ok gizli retisi' imi."
Dinleyiciler, bylesine bir retiyi duyacaklarn dnerek soluklarn tuttular.
- Milarepa, rencisinin byle bir renime gerek anlamda hazrlanm olduundan emin olma
u defalarca snam, diye srdrd konumasn Rahula. Hazr olduunu hissettiinde, onu huzu
Milarepa, rencisine haber vermeden arkasn dnm ve elbisesini kaldrp, ona... kn g
sun?" "ey, evet," diye fsldam Gampopa, utanarak. "yice grdn m?" diye yinelemi hoca.
m olarak ne grmesi gerektiini pek anlamam. in asl, Milarepa'nn k nasr tutmumu,
a gibi grnyrm. "Gryor musun, ben Uyan'a bu ekilde ulatm: oturup dnerek. Sen
ay arzuluyorsan, ayn gce sahip ol. Son reteceim ey ite budur; buna ekleyecek tek bir
aha yok."
Kei Rahula, gzlerinde muzip bir bakla jriye dnp, konumasn yle tamamlad:
- Bayanlar, baylar, belki de konumam ok uzun ve karmakt. Kprdamadan yerlerinizde otu
up byk bir sabrla beni dinlediniz. Milarepa, tpk Buda gibi, uzun bir sre oturarak Uyan
ulam olsa da, ben sz biraz daha uzatrsam korkarm sizler uyuyakalacaksnz. Uyan an
udist keiin bana, hitap ettii insanlarn uyuyakalmalarndan daha kt bir ey gelebilir
yzden szlerimi burada noktalayacam!
en bir kahkaha eliinde, konumalara bir sre ara verildi.
Yzlemeler
Sze ilk giren Alain Tannier oldu:
- Bir Tanrtanmaz olarak, btn sylediklerinizi ok takdir ettim. Bildiim kadaryla Budi
bir Tanr'nn ya da Vahiy'in varlna snmayan tek din - ama gerekten de bir din mi? Budi
dnya hakknda bo soyutlamalar yapmak yerine, insanlar karlkl bamlla ya da kimiler
e her eyin greceli olduunu kabul etmeye davet eder. Yine de bir soru aklma takld. Bund
an birka yl nce, lkeniz Sri Lanka'y ziyaret etme frsatm oldu. nanszlma karn pe
celikle de geleneklere uygun olarak Buda'nn bir diinin muhafaza edildii Kandy Tapna'na
. Her gittiim yerde, insanlarn Buda'ya sanki faniliin elisi deil de bir tanrymasna
iklerini, hatta diine tapndklarn grdm. Kafamda soru iareti uyandran bu: Bu dnyadaki
fani de... Buda'nn dii deil mi?
Kei Rahula glmsedi:
- Pek ok Budist aydn, szn ettiiniz, dindarln halka zg biimini onaylamazlar. Bud
siyle bu tr uygulamalar arasnda, baz Katoliklerin azizlere tapnmasyla, Tanr kelam aras
aki kadar fark vardr. Peki bu ibadetleri btnyle ortadan kaldrmak gerekir mi? Budizm'i
n asl amac btn dncelerle uyumlu olmaktr; Budizm'de ok eitli ibadet yollaryla kar
undan kaynaklanmaktadr. Bu yzden bazlar Buda'ya dua ederler -ya da bir Bodhisattva'y
a, yani merhametinden dolay bakalarnn yardmna komak uruna, nihai zgrlnden vazge
ar Krina'ya ya da sa'ya- Budizm'in en eski metinlerinde bu dualarn yerinin olmamasna
karn, nemli olan, herkesin doru bilgiye doru ilerlemesi, Nirvana'ya ulaabilmesidr.
Buda gerekten de var m?
Havadaki sknty sezinleyen Kral, tartmaya katld:
 - Ey Kei, syledikleriniz aklm kartrd. u soruma basit bir yant verin, ltfen: Ee
, Buda gerekten de var m?
- Bir gn Kral Milinda, Ngasana'ya buna benzer bir soru sormu. Ben de tpk o kei gibi
arlk vereceim. "Byk bir ate yanarken, bir alev snerse, o alevin urada m yoksa orada
yebilir miyiz?" Kesinlikle hayr, nk o alev snmtr artk, yok olmutur. Ayn ekilde, r
, Buda'nn da urada ya da orada olduunu sylemeyiz. Ama onu Kanunun Bedeni olarak kabu
l edebiliriz, nk Kanun'u o retti.
"Milattan nce altnc yzylda yaam olan tarihsel kiilik Buda kyamuni'nin bir 'varl
ler iin byk bir ate gibiydi. Bu yzden ondan, bir zamanlar var olmu, artk yok olmu bir
ibi sz edebiliriz. Oysa lmnden sonra brakt bilgiler sayesinde Kanun'da, Dnyann Dze
meyi baarm retisi Dharma'da yaamay srdryor. Daha da temeline inerek inceleyecek olu
ir ruh hali ya da Budaclk olarak adlandrdmz ey, her varln gerek doas olarak tan
uda, bizim dmzda bir Varlk' deil. Hepimizin gerek kimlii, onunkiyle ayn, sreksiz ve
siz. stat Linji'nin nl sz de bu yndedir: 'Yol'un yandalar, Dharma'nn bir paras olm
rsanz, bakalarnn yanl grlerine aldanmayn. ster ieride, ister darda olsun, her
hemen ldrn; bir Buda'yla karlarsanz, Buda'y ldrn... Bylelikle zgrlnze kavu
anz, onlar zgrce aarsnz.'
"Bu artc szler niye? Zen manastr geleneinin yaratcs olan saygdeer Tao'nun re
an hibir eksiiniz yok ve ondan farkl deilsiniz.' stat Tao, bunu aka ifade etmitir: '
irimiz, dncesinin Buda olduunu, yani dn biiminin, kesinlikle Buda'nn dn biim
Gerei arayanlar, aslnda arayacak bir ey olmadnn farkna varrlar, Buda yoktur, dnc
dnce Buda'dr. Doru yolu arayanlar, hibir ey aramamaldrlar..."
Salonda bir grlt koptu. Besbelli seyircilerin byk ounluu, byle bir bilgiye hazr d
.
Bunun zerine, jriden biri barmaya balad:
- Syledikleriniz mantk d, ne ba var ne sonu! Aramadan aramak gerekirmi de... Buda y
u, hepimiz Buda'ymz da... Anlattklarnzdan hibir ey anlamyorum! 'Dnce' nedir peki
sa, bunun kant nerede?
Kendisini dinleyenlerin aknlnn farkna varan Rahula, ayaa kalkp yle dedi:
- Beni izleyin.
Yarmalarn yapld salonun bitiiindeki kocaman baheye kt. Herkesin oraya gelmesi
dakikay buldu. Ve Rahula, baklarn yukar evirip gkyzn seyre dald. Uzayn sonsuzl
gibiydi...
Sonra mutluluk dolu, gr bir sesle, haykrrcasna, Hintlilerin yedinci Dinsel nderi Va
sumitra'nn szlerini aktard:
- "Dnce gkyzne benzer
Ve onu gstermek iin, gkyzne baklr
nk gkyznn ne olduu anlaldnda
Hibir ey doru ya da hibir ey yanl deildir artk."
Ve Kei, iirin stne tek sz eklemeksizin, salona geri dnd.
Tanr gerekten var m?
Bunun zerine, eyh Ali bin Ahmed, sz ald:
- Benim etten gzlerim artk hibir ey grmyor. Gkyzn bile. Ama gene de Kei Rahula'
istediini sezinledim galiba. Gkyznn sonsuz bir Boluk olduu bir gerek. Oysa gkyznde
nim koyu karanlklarmda olduu gibi, karanl delen bir Ik vardr. Budizm simgesel olarak
dini saylrsa, ayr nitelikteki tektanrl dinler de Gne'in dinleridir. Tanr'nn gne ol
, tm yaratlm varlklardan ok daha byktr- ya da gkyznde yaadndan deil. Aslnda
arn deyimiyle Gklerin Hkimi'nin, 'gklerde' olabilecei dncesine karyz. Bize gre Ta
, 'insan koyu karanlklardan a karan', Dnyalarn tek Hkimidir (Kuran- Kerim, 2257).
rin ve yeryznn dr (24,35) ve sonsuza dek var olacaktr (20,73). Oysa siz Budistlere
ey lmsz deildir. Dininiz, birok Mslman'n gznde, Tanr'nn srekliliine ynelik b
ul ediliyor. Peki ya sizin gznzde, Tanr gerekten var m?
Sorunun sorulu tarz Rahula'nn anlayna ters dyordu. 'Evet mi, hayr m' mant, fi
iin kesinlikle uygun deildi. ok nazike yant verdi:
- Buda akymuni, birok kez olduu gibi bu soru karsnda da sessiz kalmt. Evren ezeli
di midir, deil midir? Sonlu mudur, sonsuz mu? Ruh bedenden ayr mdr? lmden sonra hayat
var mdr? Buda'ya gre nemli olan acdan kurtulmaktr. Tpk, bir okla yaralanm bir insan
le okun kimin tarafndan atldn, nereden geldiini ya da nasl frlatldm renmek yer
ralayan bu silahtan nasl kurtulacan dnmesi gibi, insanolunun da kendini skntdan ve
taracak bir Yol'a ihtiyac vardr. zmsz sorulara yantlar bulmaya deil.
- Ama Tanr Evren'in lmsz Hkimi olarak grldne gre, bu zm olmayan bir soru say
asn srdrd eyh.
- ki eit Budist vardr, dedi stat Rahula. Sizin Tanr' olarak nitelendirdiinizin btn
gibi olduunu, yani mutlak gerein dnda bulunduunu savunanlar, bir de onu esas Gerek'l
tm sreksizliin ve aclarn tesindeki Nirvana'yla zdeletirenler.
nsana duyulan merhamet
Bunun zerine Haham Halevy, kendi grn bildirdi:
- Buda'nn ilahi sorular karsndaki sessizliine saygm sonsuz. Talmud'da: "En iyi ila s
ssizliktir," diye yazar (Megilla 18a). Metafizik gevezelikler dnyay deitirmez. Ve sre
ksizlik hakknda sylediklerinizi de kabul edebiliriz. Byk bilge Sleyman, kutsal kitabmz
a: "Soluklarn soluu, her ey soluk," diye ileri srmtr (Kohelet 1,2). Hezekiyel Peygambe
de insann yalnzca bir soluktan ibaret olduunu sylemitir (Hezekiyel 1,22). insana zg d
neyim, krlganln ve deersizliin ta kendisidir. nsann kendi kendisine ya da kendi iin
ktur. Tanr, kibirli insan hakknda: "Ben ve o, bir arada yaayamayz," der (Talmud, Sot
a 5a). Demek ki, ktler yaamlarn srdremezler. Oysa biz Museviler iin, insanolu, yani
ve kadn, Tanr'nn suretinde yaratlmtr (Tekvin, l,26). nsanolu aslnda densiz olmakla
te, kendisini Yaratan'n asaletini tar. Budizm, antman retisiyle, Benliin yokluunu sav
rak, erkein ve zellikle de kadnn deerini azaltm olmuyor mu? Bildiim kadaryla Buda, k
nastrlarnn kurulmasn ok zor kabul etmiti, hatta bunun, Budist cemaatinin mrn yarya
ni bile savunmutu.
stat Rahula, Haham'n konumasn ok yerinde bulmutu.
- Her din zamanla yozlap, yanl biimde hayata geirilebilir. Budist cemaatlerimizin er
kekler tarafndan ynetilmi olduklar doru. Dalay Lama'nn da dedii gibi, Budizm'de kadn
umuyla ilgili nemli deiiklikler yaplmas gerekecek. nsann deerini azaltmak konusunda i
ne yazk ki kabul edilemez bir aldrmazln gze arpt durumlar var. Btn varlklara me
k gerektii, Buda'nn retisinde yer almaktadr ve Mahynist akmda da gelitirilmitir. D
yalnzca yemek yemek, uyumak ve gezmekle urat sanlan ve bu yzden Bhusuku, yani ' ur
arak tannan nl Kei antideva yle demitir...
Zaten bir sredir alktan kvranan ve karnn doyurmak iin ne yapp edip salondan kmak
frsat kollayan Soytar, keiin szleriyle yeniden canlandn hissetti.
- te benim felsefem de bu, diye bard, bir palyao gibi srayarak.
Rahula armt, ama Bilge'nin kendisine glmsemesiyle konumasna kald yerden devam
- "Keke hastalara ila, doktor, hastabakc olabilsem, ta ki hastalklar yok oluncaya d
ek! Yiyecek ve iecek yamurlar yadrp, alk ve susuzluk aclarn dindirebilsem ve ktl
m yiyecek ve iecek olabilsem! Yoksullar ve paraszlara tkenmez bir hazine olabilsem;
ihtiya duyduklar her eye dnebilsem ve tm bunlar ellerinin altnda bulunabilse! Bu bed
, herkesin yararna sunuyorum; canlar ektiince, istedikleri kadar kullansnlar onu, ist
er ldrsnler, ister yaralasnlar ya da vursunlar. Onurumu kranlarn, bana zarar verenleri
n ya da benimle alay edenlerin hepsinin, Uyan'a erme anslar olsun!"
Metnin gzellii btn dinleyenleri bylemiti. Bylesine bir merhametin var olabilmesini
nst buluyorlard... hatta delice!
Doktor Clement da tekiler gibi, antideva'nn retisinden etkilenmiti.
- Bir Hristiyan olarak, Budizm'in beni ne denli heyecanlandrdn ve arttn belirt
Az nce dinlemi olduumuz, Buda'nn szde gemi hayatlarndan birini anlatan ve ncil'e uyg
ylabilecek bir sevginin izlerini tayan ykde olduu gibi...
Alain Tannier'nin tyleri diken diken olmutu. Hristyan doktorun, tpk Tanrtanmazlk i
pm olduu gibi, Budizm'den de kendine pay kartaca n kollamaya koyuldu. Uzun sre bekl
erekmedi. "Yalnzca 'sevgi' ya da 'insani dayanma' demek varken, 'ncil'e uygun saylabi
lecek bir sevgi'den sz etmek niye?" diye dnd kendi kendine.
- Bu yk, diye konumasn srdrd Christian Clement, drt kk yavrusunu doyurmaktan ac
planla karlaan Buda'nn, bedeni ve kanyla yeniden canlanp, yavrularn emzirebilmesi ii
e kaplana kendini sunuunun yksdr. Budist merhametle, kendini bizim iin feda eden sa'ya
duyulan sevgi arasnda benzerlikler yok deildir...
Neyse ki Christian Clement'n konumas Profesr Tannier'nin dnd ynde gelimiyordu.
- Yine de bana, bir boyut fark varm gibi geliyor. Siz Budistler iin, merhamet, bolu
k retisinin ayrlmaz bir paras, oysa biz Hristiyanlar iin insan sevgisi, tm yarattkla
Tanr'ya duyulan sevgiye baldr. "Birbirimizi seviyoruz, nk Tanr, ilk nce bizleri sevd
iye belirtir Havari Yuhanna, ilk yazd mektupta (4,19). Siz Budistler merhametlisini
z nk br insanlar hibir eyin doasndan haberdar deiller, nk agzllkleri yznde
erine sevecen deiller, belki de Tanr'nn yznden; ama bunun asl nedeni, Boluu tanmamal
, olaylarn ve 'z-benliklerinin' sreksizliinden dolay ac ekiyor olmalar.
"Sizin durumunuzla, benimki arasnda nemli bir fark daha var. Eer doru anladysam, Bu
distlerin dnya grlerine gre 'grecelilik, botur'. Oysa Hristiyan inanna gre, snr
an sevgisi iin 'Mutlak boalmtr'. Oul Tanr, yceliinden vazgemi ve insanlara hizmet
cyla sa'nn bedeninde can bulmutur."
Bu yeniden dou dogmasna temelden kar olan Haham, gr onaylamadn hafif bir glm
eye alt. Tam eyh'e dnecekken, Amina'yla gz gze geldi, gen kadn baklarn hemen ye
Rahula'nn can, sonu bir yere varmayacak bir tartmaya girmek istemiyordu.
- Buda yle demiti: "Nasl ki hayat tehlikede olan bir anne, yalnz ocuunu gzetir ve
sa, bizim de her canly ayn ekilde, snrszca yrekten sevmemiz gerekir, dnyay btnyl
altm, stn ve evresini, snr koymadan, sonsuz bir iyilikle (Suttanipta, I, 8)." Aramz
rlklar olduu kesin, ama asl nemli olan sevmek deil mi?
- Elbette, diye onaylad Christian Clement. Ve ayn zamanda kendini sevdirmek.
Atman ya da antman (z-benlik ya da z-benliksizlik), ite btn mesele bu
Swami Krinnanda henz konumamt. Btn gzler ona evrildi. Hl suskunluunu bozmam
uca onunla konutu:
- Eklemek istediiniz bir ey var m? Swami ekingenliini bir kenara brakt:
- Buda da benim gibi, Hintliydi. Btn dini bilgisi, dini Veda felsefesinin ve en s
t kasta mensup rahipler olan Brahmanlarn edebiyatnn zerinde ykseliyordu. Hakl olarak,
bunlar yeniden ve derinlemesine derleyip toparlamak istiyordu. Ancak, tarihi gelii
mini bilmeden, Budizm'i anlamak olanakszdr. Gemite, Hindularla Budistler arasnda byk g
rginlikler yaand; yle ki, Hindistan'da, antideva'nn lmnden ksa sre sonra, Buda re
yse ortadan kalkt; bu, yzyllar srd. Oysa bildiiniz gibi, Hindu geleneklerinden birine
gre, Vinu yalnzca Rama ve Krina'nn deil, Buda'nn bedeninde de tenash etti. Bizim iin
ir avatra'dr, yani lahi Bilincin yeryzne 'inii'dir.
"Bir Budist, 'z-benlik yoktur,' dediinde, biz Hindular bu sz yle yorumlarz: Be duyu
la algladmz her ey sreksizdir, nk asl Gerek, her zaman br dnyadadr. Baka bir
anabilir ve tanmlanabilir olan bir ey- z-benlik deildir.' te yandan insann lmsz z-b
anmlamayan atman'n varl gerektir. Hatta atman bizim anlaymzda, deimez ve ebedi mu
rahman'la zdelemitir."
Rahula halkn sabrnn oktan alm olduunun farkndayd. O andan itibaren tek bir sz b
.
Sz dinleyicilere veren Bilge, yalca bir kadn kk bir vaaz vermeye baladnda, hake
numay nazike snrlamay bildi.
- Artk tm dinler el ele vermeli, dedi kadn inanla. Budist'mi, Hindu'ymu, Musevi, Hri
tiyan ya da Mslman, ne fark eder. Hepsinde dile getirilen, ayn Ak Tanrs. Onca benzerli
k varken, farkllklardan sz etmek niye? Onlar birbirlerinden ayran ve uzaklatran ey ma
oysa sezgi onlar bir araya getirip badatryor. Buda, sa, Musa, Muhammed ya da Krina, m
saj ayn olduktan sonra, elinin kim olduu ne fark eder ki...
Jri yelerinden biri, tatl sert bir tavrla araya girdi:
- Hanmefendi, birlie duyduunuz zleme saygm sonsuz. te yandan, bildiiniz gibi birok
hep ve dini akm hi kukusuz, inanlar ya da dinler arasndaki anlamazlklar ama 'arzusun
omutur. Ancak birlik ltleri fazlasyla snrl olduundan ve iinde gelenekler arasndak
llklara sayg barndrmadndan, yeni akm yeni ayrmlar dourmu ve yalnzca bu yeni re
arn savunanlar bir araya toplayabilmitir! Yeni Havariler Mezhebi, genellikle Hormonl
ar diye bilinen, Azizlerin sa's Mezhebi'yle, Moon, Mandarom, Sathya Sai Baba ve Ba
hai cemaatleri bu ekilde ortaya kmtr. Birlik elbette gzel, ama ne pahasna olursa olsu
irlemek yanl. Gerein titizlikle ele alnmas gerekir.
Bir jri yesinin, 'mezhepler' ve 'yeni dini akmlar' hakknda bu denli bilgi sahibi o
lmas, dinleyicileri hem artm hem de rahatlatmt. Bu, yarlarn sonunda verilecek kar
, iyiye iaretti.
Yorulmu olan Bilge, yle dedi:
- Mutlaka bir eyler eklemek isteyen bir jri yesi daha var m?
Ses tonu kesinlikle cesaret krcyd. Buna karn, uyank bakl bir kadn soru sorma ces
terdi:
- stat Rahula, bu ilgin szlerini tek bir cmlede zetleyebilir mi acaba?
Kei bir rpda karlk verdi:
- Hintli stat Buddhagoa yle demiti: "Var olan tek ey acdr, oysa ac eken tek bir i
le yoktur."
Swami'nin dnda hi kimse, bu dokunakl szn ne anlama geldiini kavrayamamt. Aslnda
Brahman bir ailenin ocuu olarak dnyaya gelmi ve sonradan dinini deitirip Budist olmutu
Rahula bu szleriyle, Swami'ye dinini sonuna dek savunacan anlatmak istemiti. Yzyllarc
sren tartmalar bir kalemde silmek olanakszd. Swami, Budist'in 'saldrsna' kocaman bi
meyle yant verdi. Yemekten sonra sz sras kendinde olduu iin, iyice byyen bir glmsem
Tehdit mektubu
Herkes, hzl admlarla yemek iin zel olarak hazrlanm byk adra doru ilerledi. Hz
ri, ne kadar a olduklarn ortaya koyuyordu sanki. Sabahki sunum, hem renmeye hem de dny
evi besinlere kar alk uyandrmt ilerinde. Pek oklarna gre, anlalmas g soyut d
ercesine.
- Belki ac eken biri yoktur, ama midemin ac ektii kesin, diye haykrd Soytar.
Palyao kimliinin tutsa olan Soytar, adm bile hatrlamad, ' ural adam'n kendi
itiraf edemiyordu. Yzeysel grnrken, bir taraftan da akl almaz bir derinlie sahip olma
k; bu onun en gizemli hayali deil miydi sanki? Budist, kendi lksn kefetmesini salamt
adan hareketlerle, ok youn bir mesaj dile getirebilmek.
Yemee balamadan nce pek ok insan dua etti, Tanr'ya kretti ya da sayg duruunda durd
farkllklar grlmeye deerdi. Kral bile 'sporcular' ve onlar izleyenlerle birlikte yemek
emek istemiti. Bu yaknlama, cokunun bir parasyd. Masalarda dinsel etiketlerin anlam k
amt.
Ne var ki tatlya geildii srada duyulan aknlk dolu bir lk, masalardan birini ve
eri dehet iinde brakt. Kprdanmay fark eden Bilge, btn baklarn yneldii yere kot
rdnda, eyh Ali bin Ahmed'in fke iinde olduunu ve kendini zor tuttuunu grd. Yannda
ina yklm gibiydi. Bilge'ye, tabann altnda bulduu mektubu uzatt. Mektubun dilini anl
Bilge, yaznn kendi diline evrilmesini istedi. Ardndan, merakl baklardan ekindii iin
deitirerek, kendisiyle birlikte daha kuytu bir keye gelmelerini rica etti. Dedikodul
ar azdan aza dolamaya balamt bile.
Olaylar haber alan Kral ve Soytar da yanlarna gelmilerdi. Amina oturmu, artk gzyala
tamaz olmutu. Babas ona, efkat ve kararllkla destek oluyordu.
- Neler oluyor, diye sordu Kral.
- Majeste, eyh'in kz Amina, bu imzasz Arapa mektubu alm.
Bir evirmenin yardmyla, mektubun ieriini rendiler:
slam'a yaramaz kz! Allah, sevgili Peygamberine -nur iinde yatsn, Allah rahmet eyles
in-yle demitir: 'nanl kadnlara, baklarn yere indirmelerini, namuslu olmalarn, v
etmeyen giysiler giymelerini, peelerini gslerine kadar indirmelerini syle... Ey siz
mminler, Hak yolundan gidin. Ancak o zaman huzura erersiniz.' Oysa sen, salarn tmyle g
izlememisin. Giysilerin de bedenini tam olarak rtmyor. Eer bedenini byle erkeklere teh
ir etmeyi srdrrsen, mrn boyunca pimanlk duyacaksn.
- Peki ama sizi bu ekilde sulayan, benim turnuvam da mahvetmeye alan kim olabilir, d
iye sordu Kral kaygyla.
eyh znt dolu bir sesle yant verdi:
- Bugne dek, din konusundaki tutumum yznden, kendilerini haksz yere 'Mslman' sayan a
simden pek ok tehdit mektubu aldm. Ama ilk kez kzma yneldiler. Gzmz korkutmaya al
bunu yapmalarna izin vermeyeceiz.
Bilge yarlarn en banda meydana gelen rezaleti hatrlad:
- Allah adna, Alain Tannier'yi protesto eden u sakally hatrladnz m? Ya, bu da onun
e?
Kraliyet polisi hemen adam aramaya balad. Amina'nn leden sonraki konumalara katlmam
ve gizli bir yerde korunmasna karar verildi. eyh Ali bin Ahmed'e gelince; konumala
r karmak istemediini, ayrca bir fanatiin dncelerinin kendisini yldramayacan sy
y olmam gibi, sivil korumalar eliinde, teki yarmaclara katlmak zere byk salondaki

Hindu'nun ballk and

leden sonra programn balamas biraz gecikti. Yarlarn yapld salona her girenin s
enliin gerektii gibi salandndan emin olmak istiyordu; te yandan 'Turnuvasna' iddet o
rnn karabilecei dncesi onu korkutuyordu. ten ie, bu 'SY'leri dzenlemenin iyi bir
olmadn bile dnyordu. Bu szl yarmalarn, asla bylesine bir saldrganla neden ol
memiti. Ama artk btn yarmaclar yeniden bir araya gelmiken, ii sonuna kadar gtrmek
du. Hem kendi onuru sz konusuydu hem de Krallnn bu tr organizasyonlardaki baars.
 - Bayanlar, baylar, diye sze girdi Bilge, bildiiniz gibi, katlmc heyetlerden birine
bir tehdit mektubu gnderildi. Bu kabul edilmez bir ey. Burada, ak fikirlilikle, gere
k dinsel grgnn ne olduunu renmek zere toplandk, oysa iddetin en ktsyle, Tanr ad
rya gelmi bulunuyoruz, stelik mehul biri tarafndan. Bu banazlk ve korkaklk, znt v
yine de, uygarlktan nasibini almam kiilerin gzmz korkutmalarna izin vermeden, yarm
istiyoruz. Bylece sz, Hinduizm'in temsilcisi Swami Krinnanda'ya veriyorum.
Gen adam ayaa kalkt. br rakipleri gibi, krk yann altndayd. in asl, ilerinde
, en gen grnenleri de. Hindistan'n gneyindeki Tiruchuli'de dnyaya gelmi ve btn yat
elli yl sreyle, efsanevi Arunchala Tepesi'nde derin dncelere dalan Kamana Mahari'de
uka etkilenmiti. Ama bu kutsal adamn aksine, Krinnanda ocukluundan balayarak Hindista
bucak gezmiti. Parlak zeks ve meditasyondaki olaanst younlama gc sayesinde nlenmi
imileri, Advaita Vedanta'nn -en saygn Hindu dizgelerinden biri- yce stad ankara'nn, Sw
mi'nin bedeninde yeniden can bulduunu iddia etmilerdi.
O da Rahula gibi, emenin yannda meditasyona balad; ama fskiyenin br tarafna oturma
i. Ardndan, gcn ve yeteneini olaanst bir biimde yanstarak Hindistan'n en kutsal he
'OM' mantra'sn telaffuz etti. Yaylan titreimler, salondakilerin, o na dek varlklarnda
bile haberdar olmadklar derinliklerine nfuz etti.
ki kuun meseli
Bir dakika sessizliini koruduktan sonra, dinleyicilere u meseli anlatt:
- Bir aacn zerinde iki ku konmu. Bir tanesi aacn tepesinde, br alttaki dallarn
uyormu. En tepede duran sakin, arbalym. Aadakiyse, aksine yerinde duramyormu. Bir
yarak, acl tatll meyveleri gagalyormu. Son derece naho bir meyveye denk gelince ban
e orada, aacn tepesinde kimi grm dersiniz? Mutlu kuu. Ona benzemeye can attndan, yan
lam. Sonra amacn unutup, yeniden ac tatl meyveleri yemeye koyulmu. Derken, daha idde
ir ac yakasna yapnca, gzlerini yukar kaldrp, sevinlerin ve zntlerin dndaki, s
den. Ve trman bylece srp gitmi, ta ki aadaki ku, mutlu olana iyice yaklancaya de
, tylerinin prl prl parlamaya baladn fark etmi. Trmandka bedeninin k selinin
eridiini hissetmi. O anda, birdenbire neler olduunu anlam. Aadaki ku, yukardakinden
eilmi. Onun glgesi gibiymi, gerein bir yansmas. Oysa o yanl bir dnceye kaplm
lnda kendisininki olduunu kavrayamam.
Swami bir sre ara verip, sonra konumasn yle srdrd:
- En yukardaki ku Brahman'dr, tm ikiliklerin dnda olan, ama onlar da iinde barnd
Aadaki ku, dnyevi alkantlara, sevinlere ve zntlere, ho ve naho deneyimlere, vg
e maruz kalan insan ruhudur.
Krinnanda baklarn byk bir dikkatle Ali bin Ahmed'e evirdi.
- nsan ruhu, gerek kimliine yaklatka, bu dnyadaki gelip geici anlamazlklardan uza
anr'nn tarif edilmez ahiret mutluluuna kavuur.
Jri yelerine dnp unlar syledi:
- Viveknanda'nn bu meseli, sizin Hinduizm dediiniz, bizimse Santana Dharma, ebedi
Din ya da her eydeki Daimi Dzen olarak adlandrdmz pek ok esas retiyi ksaca zetler
a, benden geriye ne kalr?' 'Kimim ben?' Bunlar, hepimizin kendine sormas gereken t
emel sorulardan bazlar. Biz Hindulara gre gerek Benlik ne beden, ne de bilintir. Her
birimizin iindedir o; btn dzenlerin tesindedir ve Tanr'dan ayr deildir. Dini deneyim
eyin dndaki Varl her varln iinde kefetmektir. Merkeze yaklamak iin, hayatn e
bir yrytr. nsann, bir hatadan geree doru deil, bir alt gerekten bir st geree d
bu yzden btn dinler deerlidir nk hepsi -en basit putperestlikten en incelikli tasavvuf
kadar-Sonsuzluu gerekletirmeye alrlar.
Hinduizmdin esas
Swami gzlerini kapatp derin bir soluk ald.
- Hinduizm'in br dinlerdeki gibi bir kurucusu yoktur. Mistikler, Gerek konusundak
i deneyimlerini, kklerini ayn topran iine salm sk dall bir aa misali birbirlerine
ir. bin yllk Veda metinlerinden byk Mahbhrata -ve onun Bhagauad Gt's- ve Rmyana
eski Parana yklerinden, Dharma-stra diye adlandrlan kanun derlemelerinden gnmz bilge
in ada yaptlarna kadar, sz konusu olan tek bir akmdr. Dile Getirilenden Anlatlamaz'a
ktan Birlie, Geici'den lmsz'e, Koullandrmadan zgrle giden yoldur bu. Hindularn sa
ri saysz tanr, yalnzca tek bir Gerein oul haldeki adlardr. Brahma, iva ve Vinu, e
t, akti ve Lakm, diil ve erilin, Mutlak Btnlk iinde birbirlerini tamamlamalarn tem
er. Ayn zamanda evrendeki Gleri de simgelerler: yaratma, ykma ve koruma ya da esin,
enerji ve bolluk. Panteonumuzda, bunlardan baka binlerce tanr bulunmaktadr. Engelle
ri ortadan kaldrmak iin yardma arlan, fil bal nl Ganea'dan Hindularm gnahlarndan
dikleri Ganj Nehri'ne adn veren Tanra Ganga'ya kadar, bu tanrlar efsanelerimizin ve a
yinlerimizin esin kaynaklardrlar. Bazlar, buradan yola karak putperest olduumuzu sanr
. Ama k bir, renkler prizmas ise ouldur.
Swami, tepkisini lmek iin gizlice eyh'e bakt. nk Mslmanlar yzyllar boyunca, hi
vir edilmemesi gereken Allah adna, muhteem Hindu tapnaklarn talan etmilerdi. Ama eyh'i
kl bile kprdamamt.
- Bizler oktanrl deiliz. En fazla, bizi tek-oktanrl olarak nitelendirebilirler. Teme
de, lahi Gerein, Tek olduunu biliyoruz.
"Veda ilahilerinin en nllerinden birinde -Rig-Veda 10,129- u szler okunur: 'O zama
nlar ne varlk, ne de yokluk vard. [...] Ne lm ne de lmszlk vard o zamanlar, ne de ge
gndz birbirinden ayran bir iaret. O, iinden soluk kmadan soluyordu: Baka da hibir
."
Bu metni okurken, Swami gzlerini kapatm ve bir kez daha iine kapanmt. Sonra devam et
i:
- Upaniad'larn en tannmlarndan ve Hindularca en ok sevilenlerinden olan I Upamad'
nir: "Tanr, yeryzndeki her eyi, hareket halindeki evrende hareket eden her eyi kaplasn
! [...] O, tek bana ve hareket etmeden bile, dnceden daha hzldr: nlerinde koarken,
O'na yetiemez! [...] O harekete geer ya da gemez; uzaktadr, yakndadr; O her eyin iind
her eyin dndadr." lahi g, bu ekilde tanrlarn ve insanlarn, hayvanlarn ve nehirle
danslarn maskelerini takar. Ona her yerde ve her eyde rastlarsnz...
Swami'nin konumasndan bir btnlk duygusu yaylyordu. Oysa, bazlar onu belirsiz bir h
muluk duygusuyla dinliyorlard. Sanki Hindu'nun herkesi iine alan olaand baklar dze
almalarn engelliyor gibiydi.
- Brahman, Doktor Clement'n szn ettii Rus kylsnn l'idir, diye srdrd konumasn
bu l, 2'nin, 3'n, 4'n ve saylarn sonsuzluunun iinde de alglanabilir. O, Her ey'in ii
aayan Temel 'dir.
Yerinde duramayan Soytar, sandalyesinden kalkp u szleri haykrarak Krinnanda'ya ynel
- "Brahman her yerde!
imde, iinde, her eyde.
Brahman her yerde!
Toprakta, kurtlarmda, topraktaki solucanlarda.
Brahman her yerde!
Aklmda, yreimde ve elimde."
Ve Soytar birdenbire, Swami'ye okkal bir tokat att. Sonra da, genel aknlktan yararla
arak, kinini kustu:
- Btn bu samalklar da neyin nesi? Brahman... her yerdeymi... Onu tokatlarda ve tehd
it mektuplarnda da gryor musunuz? Peki ya tecavzlerde ve ikence edilen ocuklarda?
Bilge, Soytar'y sakinlemesi ve yerine dnmesi konusunda uyard, aksi halde ondan salo
nu terk etmesini istemek zorunda kalacakt.
Ac ve kurtulu
Herkes Hindu'nun tepkisini merak ediyordu:
- Tukrm' tanr msnz? On be yanda babasn, ksa sre sonra da annesini kaybeden u
Rakhumbi ile evlenir ve acs hafifler. Ksa sren birka mutlu yln ardndan, bir ktlk
ir. Yiyecek tek bir buday tanesi bile yoktur. Sevgili kars Tukrm'n gzlerinin nnde, g
e eriyip lr. Srada, zaman gemeden annesine kavuan, ilk evlad Chantu vardr... Hindular,
aclarn arkasndaki gerei bilirler. Yalnzca bu yaamlarndakini deil, bundan nceki yaa
eri de. Bir inana gre, bir ruh yeniden bir insan bedeninde can bulana dek, 8 milyon
400 bin insan d ekilde dnyaya gelirmi, yani bitki, hayvan ya da baka bir ey olarak.
'n 'mezmurlarndan' birindeki feryadna kulak verin:
"'Yaam evrimlerim boyunca, bu ne ok ac!
Annemin karnnda bir cenin haline gelmeden nce,
tam sekiz milyon drt yz bin kez
rahim azndan dar ktm;
oysa imdi, azledilmi halde, dilenci gibiyim.
[...] Bu talihsizliimi kim stlenecek?
Kim bu ar ykm tayacak?
Adn, dnya nehri zerinde bir salc,
Seni yardma arann ynnde ilerliyorsun.
Koar admlarla bana ilerlemenin zaman geldi,
ey Nryana -insann iindeki Tanr-,
 sana muhta bir zavallym.
Kusurlarma bakma;
Toka senden merhamet dileniyor.
Oysa snrsz acsnn tam ortasnda, Tukrm, Viththal'n -Vinu'nun adlarndan biri- ken
kurtulua kavuuyor.
Nmelerimizde Viththal' syleyelim,
Viththal'i dncelerimize yerletirelim.
[...] Yalnzlarn dostu,
iyilik rma,
engellerimizi ve ecelimizi uzaklatryor.
Secde etmi yalvaran
kurtaryor:
Azizlerin iinde yayor.'
"Sanrm hepiniz, dinimizin en nl kitab Bhagavad Gt'y duymusunuzdur. Bu metnin, kard
rdei ldrd dehet verici, akl almaz bir savala ilgili olduunu biliyor musunuz? Ve bu
erecede lmcl atmann tam ortasnda, Krina kurtulu yolunu aklyor.
"Biz Hindular, moka'dan, yani zgrlkten bu kadar sk sz ediyorsak, bunun nedeni ruhg
en olduu aclar yakndan tanyor olmamzdr. Neden bazlar dilenci olarak dnyaya gelir, b
Kral'n olu? Neden bazlar smrcdr, bazlar da smrlr? Hinduizm'in bu sorulara verd
l nedensellikle ilgili karman yasas ve yaamlarn akn konu alan samsra'dr. Her dnce
da her eylemin bir semeresi, bir sonucu vardr. Yararl bir eylem olumlu etkiler dour
ur, zararl bir eylemse olumsuz etkiler. Her insann yaam gemi karman'na baldr. imdi
a gerekleene -Prrabdhakarman-, henz etkisini etkisini gstermemi olana -Sanchitakarman-
ve ilerki yaama aktarlacak olana. Her insan, bu yaamnda gerekletirdii iler sayesinde
gmi-karman- kendi geleceini etkileyebilir. Bu yzden, elinizin okuyor ya da vuruyor o
lmas fark eder. Yakn bir gelecekte ya da bir sonraki yaamnzda, yaptklarnzn sonular
mak zorunda kalabilir ya da semeresini alabilirsiniz."
Swami'nin btn anlattklarn anlamam olmasna karn, Soytar yapt hareketten piman
.
- Samsra, yaamlarn ezeli ve ebedi akn ifade eder. nsanolu gerek kimliini, yani B
birliini kefetmedike, ruhg faciasna katlanmak zorunda kalr. Hinduizm, zgrle kavu
ollar nerir; bunlar deiik yoga'lardr. Batllar en ok, uygun bedensel hareketler gerekti
en hatha-yoga'y tanrlar. Oysa temelde, davranlarda kar gtmemeye dayanan karman-yoga, P
tanjali'nin Yoga-sutr'snda sz edilen, dnceyi younlatrmaya ve derinletirmeye dayal
ihinsel bilgi ve zmlemeyle insan Yaratan'a kavuturan jnna-yoga ve son olarak da, sevgi
sayesinde Salt Geree alan bhakti-yoga vardr. Bu dnya iddet ve yanlsamalarla yorulmu
ci Gerek'ten baka mutluluk ve btnlk yoktur. Oysa bilgelerin retisine gre, Gerek, ger
dir ve arayan onu ortaya kartabilir.
Krinnanda sustu. Srt dimdik, kutsal 'OM' szcn ve bar dilei 'nti'yi mrldanar
nca derin dncelere dald.
Tutuklama
Salonun giriinde duran korumalardan biri, kprdanp duruyordu. Toplantnn derin sessizl
iini bozup bozmamak konusunda bir sre tereddt ettikten sonra, kendisine iletilen pu
sulay hakeme vermeye karar verdi.
Bilge notu okudu ve yzne memnuniyet dolu bir glmseme yayld.
- Bayanlar, baylar, huzurumuzu karan kiinin yakalandn sizlere mjdelemek isterim. Po
onu, bo yere gizlemeye alt ateli silahyla birlikte, kald otel odasnda ele geir
zi rahatsz eden bu gencin, arlk yanls bir Mslman olduu anlald. Bavullarnda, El-
it, cihat', yani sanrm kutsal sava konu alan bir kitap bulduk. Ama burada, sava sona e
rdi.
mam Ali bin Ahmed hem rahatlam, hem de yaralanmt. Kznn artk tehdit edilmeyecei d
hatlatmt, ama gerek slam'n bir kez daha, bir arlk yanls tarafndan arptlmas o
-Maghl'nin, kendilerini 'yanl' retilere kaptrm din kardelerine ynelik cihat', kf
cak olandan daha ivedi saydm biliyordu. Hedef alman kendisiydi, gzeller gzeli kz deil
slnda eyh, slam'a gre cihat'n ne anlama geldiini ve Mslmanlarn ezici bir ounluunu
uygulanan bu iddetten ne kadar nefret ettiini aklamak isterdi ama Hindu'ya duyduu sa
ygdan, srasn beklemeye karar verdi.
Yzlemeler
 - Swami'yle bar iinde tartlabilir, diye belirtti Bilge muzaffer bir sesle. Kim sz al
ak ister? lk sz alan yine Profesr Tannier oldu:
- Bir filozof olarak, sunumunuzda, sanrm Darana adn verdiiniz Hindu felsefesinin alt
ekolne yer vermenizi arzu ederdim. Hatta ilerinden birinin, Snkhya'nn Tanrtanmaz olduu
u duymutum... Ama burada fazla soyut konulara inmenin gereksiz olduunu dnmenizi anlyor
um. Bu yzden size ok basit bir soru soracam. Anladm kadaryla, Brahman'n her yerde bu
nu sylediniz. O halde, Hinduizm nasl olur da kast sistemi kadar adaletsiz bir sosy
al sistemi savunabilir? Ve madem Mutlak herkesin iinde, nasl oluyor da baz 'gurularn
' rencileri zerinde, kimi zaman cinsel tacize bile varan gl etkileri olabiliyor?
- Hindu toplumunun esas, pek ok eserin yannda Manu-Samhit'ya, yani Manu Yasalar Kit
ab'na dayanr. Hindu toplumu gerekte, drt Varna'dan ya da kasttan oluacak biimde yaplan
mtr. Hatta Rig-Veda'da, her gn ok sayda Hindu tarafndan okunan ve insanolunun atas s
ilk insan Purua'dan sz eden bir ilahi yer alr:
"'Azndan Brahman oldu,
kolundan Sava yapld,
bacaklar iftidir,
Hizmetkr ayaklarndan dodu.'
(Rig-Veda 10,90)
"Brahmanlar, rahipler, filozoflar, bilginler ve din adamlardr; katriya, savalarn ve
olitikaclarn kastdr; uaiyalar, tccar ve kyllerden oluur; dralar ise, iiler ve hi
drt byk 'renklendirme' ya da kast, doum oranlarna ve mesleklere gre ok sayda jati ya
alt snfa ayrlrlar. Bunun dnda, paria'lar ya da Gandhi'nin sevecenlikle harijans, yan
anr nn ocuklar diye adlandrd 'dokunulmazlar' da unutmamak gerekir - onlar, kendileri
tler, yani krlm insanlar demeyi yelerler. Dokuz yz milyon Hintlinin iinde, saylar ot
emez. Kast sistemi ilk balarda, sosyal snflar arasnda rekabetin neden olduu saldrlar
dan kaldrmay hedeflemiti. Herkes bulunduu yerden topluma katkda bulunabiliyor ve yete
neini ortaya koyabiliyordu. Ne yazk ki zaman iinde sistem katlat ve iktidar savalar,
klara yol at. Hindistan hkmeti bu sistemi ortadan kaldrmaya alsa da, zihinlere kazl
e.
"Bu arada bilmenizi isterim ki, gerekten dindar biri iin, bu hiyerarik rgtlenmenin
hibir anlam yok. Ayinler iin de durum ayn. Byk stadmz ankara yle demiti: 'Kastla
kast sistemine ve varoluun eitli evrelerine bal olan grevler bana gre deil; dncele
ktada toplamak, meditasyon ve yoga da yle. Ben ve benimim var olmama zerindeki bas
ks ortadan kaldrlmtr. Geriye kalan, Bir, iva, Kurtulan'dr ve o da Ben'im.'"
Gurular ve kangurular
- Peki ya gurular?
- Bu konuda da bir abartma olduu kesin. 'Ar' bir eitim veren her insana guru denil
iyor. Hindu geleneklerine gre, gurular drt farkl dzeydedir: ebeveynler, acemi ustala
r, ruhani lider ve onlar evrensel Guru'ya gtren ruhani guru. Liderin grevi, doru tins
el yolu bulmanza yardmc olmaktr, o yolu sizin yerinize kat etmek deil... sizin srtnzd
geinmek, hi deil...
Soytar, Bilge'ye doru dnp kulana unlar fsldad:
- Kocaman, kt kalpli bir guruyla, sevimli bir kanguru arasndaki fark nedir, biliy
or musun? Hibir fark yoktur. nk her ikisi de ne bulurlarsa ceplerine indirmeyi sever
ler!
- Son olarak sylemek istediim, diye srdrd konumasn Krinnanda, bir guruyla renci
ark yoktur. ankara unlar da sylemitir: "Ne retmen ne retim, ne renci ne eitim, ne
ne de tm evren. z-benliin gerek doasnn vicdan hibir farkll kabul etmez. Geriye
, Kurtulan'dr ve o da Ben'im."
Rahula sz istedi.
Hindu Swami de, Budist Kei gibi aralarnda geen konumalarda, iki bin be yz yllk bir
hin arln hissetti. Mslman ve ingiliz egemenliklerinden nce Hindistan yzyllar boyun
ryas ve Kunas gibi Budist yanls, kh ungalar ve Guptalar gibi, Hinduizm yanls soylu ai
erce ynetilmiti.
- Budizm'le ilgili birok vaazda, kastlarn ayrcalklar ve Brahmanlarn kibri iddetle k
. Oysa ok sayda Budist keiin, glerini kt ynde kullandklar ve kibirlerinin esiri ol
gerek.
Swami, Rahula'nn yapmacklktan uzak zeletirisi karsnda, kendini rahatlam hissetti.
 - Sorumsa u: z-benliin olmadn savunan Budist reti, z-benliin Brahman'a e ya da
olduunu savunan Hindu gryle tam bir eliki iinde. Bizler, 'ben'in, maddesel olmayan bi
evcudiyet olduunu dnyoruz, oysa siz onun, 'bencil ben'in tesinde, evrensel bir 'BEN',
betimlenemez bir 'EY' olduunu savunuyorsunuz. Olumsuz bir felsefemiz olduu bir gerek
, ama Papa'nn Umuda Yolculuk adl eserinde haksz yere syledii gibi, dnyay umursamayacak
deil. Felsefemiz, betimlenemez olan yakalayabilecek ya da hapsedebilecek her trl ka
rar reddetmek konusunda, olumsuzdur. Yakalamak, sahiplenmek demektir; ve her trl sa
hiplenme ldrc bir gce dnebilir. Bilgelerimiz olumsuz ve sahiplenme taraftar olmayan
lem ve tavr iindeyken, sizinkiler olumlu davranarak kendilerinde: "Bir'dir, o da B
en'im," deme cesaretini buluyorlar. Oysa bir insann yaamnda, zellikle de yrei gnahlard
n yeterince arnmam bir insanda, z-benlikle ilgili bu tr bir aklama, bir kast kstahl
da guru kibrinden kaynaklanyor olabilir. Siz bu konuda ne dnyorsunuz?
- Profesr Tannier'ye de sylediim gibi, Hinduizm'in de dier tm dinler ya da felsefel
erde olduu gibi tam olarak anlalmadklar takdirde tehlikeli boyutlara ulaabilecek gr
r barndrdn itiraf etmek zorundaym. Hindistan'da ve Bat toplumlarnda, insanlarn yz
yararlanarak, onlarn srtndan geinmeye alan ok sayda szde guru vardr. Gerek Bilge
yi kendine mal etmez. ankara'nn dedii gibi, 'ben'ini, yoklukla rtmez. Gerek bilge, Sa
lt Gerein kendi kendini ifade etmesine izin veren bir gizemcidir. Yalnzca Tanr'nn, bi
r insann azndan dile getirdii 'VARIM' szc gerek ve lmszdr. nsann egosu gelip g
hman ise ebedi.
Yaz tura
- Eer dediklerinizi doru olarak anladysam, diye sze girdi Alain Tannier, Hinduizm'
le Budizm bir madeni parann iki yz gibiler. Buda'nn z-benliksizlik retisi, insann ya
neyiminden yola kar ve tm deneyler hakknda, temkinli davranarak yle der: "Hayr, bu sr
i deil. Ona gvenmeyin!" Hindularn z-benlik retisi ise, Srekli'den yola kar ve temkin
r tavrla yle der: "Sreklilik, bu sreksiz dnyada tecrbe edilebilir." Budizm, evrenin mu
lak bir deere sahip olduunu, srekli deitiini reddeder, Hinduizm ise Ebedi Mutlak'tan y
ola karak, onu alkantl evrenimizin iinde zer.
Hakem yarmaclara, herkesin anlayabilecei bir dille konumalar gerektiini bir kez daha
hatrlatt. Uyarya karn, Alain Tannier konunun esasn anlayabildii iin mutluydu. En az
sanmt.
- O kadar basit deil, diye dzeltti Rahula. Budistler, 'hibir eyin srekli olmadn' y
'her eyin sreksiz olduunu' sylediklerinde, bunun iki farkl anlam olabilir. Birincisi,
'her eyin' ancak grebildiimiz eyleri kapsadn ve 'her eyin' zerinde, srekli bir Gr
dur, ikincisi ise, 'her eyin', Tanr, tanrlar ve Hindularn z-benlii de dahil olmak zere
gerekten de HER EY kapsaddr. Bu durumda, tek gerek HER EYN sreksizliidir.
- Hindular, ilk anlamn doruluuna inanyorlar, diye belirtti Swami. Ustamz ankara kimi
zaman 'klk deitirmi Budist' diye adlandrlm olabilir. Hatta Ananda Comaraswamy gibi
manlar, derinlemesine incelendiinde Budizm'le Hinduizm'in birbirlerinin ayn olduunu
savunuyorlar. Szcklerin tesinde, tecrbe vardr. Rengi ne olursa olsun, btn inekler ayn
verirler. Adna ne denirse densin, gln kokusu deimez.
- Belki, diye sze girdi eyh. Ama inek st kei style bir deildir, gln kokusu ise ya
kinden farkldr. Mslmanlar, alkanlklarnz ve retilerinizi anlamakta ok glk ekt
n'a ve eriat yasasna titizlikle uyanlar. nsan ya da hayvan, kadn bedeni ya da cinsel
organ biimindeki Tanr tasvirleriniz, slami duyarll aknla uratt. Allah, Muhamme
it onlara syle: Tanr'nn dnda bir eye tapnmak yasaktr (Kuran 6,56)!"
Ali bin Ahmed konumasna bir sre ara verdi.
Swami'nin aklna, Mslman liderlerin halkn yaralay geldi. Aralarnda Gazneli Mahmud v
lu Muhammed de olmak zere bir sr insan, lkesini vahice yamalam ve binlerce heykeli pa
mlard. Yzlerce Hindu tapna yerle bir edilmi, enkazlarnn zerine camiler ina edilmi
- Belki de Tanr'nn ksmi diye nitelendirilen temsili bir grntsne sahip olup, kendi d
erini ona bakarak yerine getirmek, bakalarnn inanlarn ve geleneklerini kitlesel olarak
yok etmenin doruluuna inanan bir Tek Tanr inancndan iyidir.
Hindu'nun bu kat eletirisi eyh'i artmt.
- Szlerimi yanl anladnz. nl Mslman mutasavvf Mevlna Celaleddin Rmi'nin retti
doktorlarnn pek ounun anlayamadklar felsefeyi dnyordum. Rmi, Tanr'yla Musa arasn
ay aktarmt: "Sana hizmet etmem, ayakkablarn yamamam, salarm tarayabilmem iin, syle
n Tanrm!" diye sormu obann biri. "Kfir!" demi ona, oradan gemekte olan Musa! "Samaly
dine kar geliyorsun. Tanr nn bunlara ihtiyac yok. Bu tr ihtiyalar olduunu sylemekl
karet etmi oluyorsun." Mahcup oban, le doru kam. O srada Tanr, Peygamberini azarlam
hizmetkrlarmdan birini benden ayrdn. Sen birletirmek iin gnderildin, ayrmak iin dei
r birine, kendine zg bir yaradl, farkl bir dil verdik. Onun iin vg olan, sana gre a
ilir; onun iin bal olan, sana zehir gelebilir... Ben, her trl safln ve ahlakszln s
lyorum. Varlklar, onlardan yararlanmak iin deil, onlara iyilikte bulunmak iin yarattm.
. Onlarn vgleri beni deil, asl kendilerini arndryor. Benim iin nemli olan d grn
ann yrei ve iidir. nk aslolan yrektir, szckler ise birer kazadr." Gene Rmi yle
ve noksanlk her varln iindeki Gzelliin yansmalardr."
Mslman'n bu uzlatrc grleri herkesi artmt.
Peki ya tm bunlarn iinde Gerek ve dnyann yeri?
Doktor Clement sz istedi:
- Her dinde, uzlatrc akmlar olduu kadar, hogrsz akmlar da vardr. Hinduizm tm d
lduka byk bir aklkla yaklayor grnyor. Bu sizin iin mmkn nk sizler Mutlak Ger
btn yollarn baland bir Merkez ya da zeminden ykselen tm yollarn vard bir Zirve o
z. Oysa birok Hristiyan'a ve ayn zamanda birok da Mslman'a gre, tek kurtulu yolu kend
inleridir. Bu dnce iddial grnebilir. Ama bazen, baz hastalklar iin tek bir are vard
yalnzca inananlar iin deil, tm insanlk iin. Ak dnceli davranp, her trl ilac d
bilir. Gerekte bir tek dinin var olduunu syleyenlere kar tepkiniz ne oluyor?
- Adna yarar bir Hindu, tek bir yolu kaytsz artsz kabul etmez, diye yant verdi Swam
aca. Bu cahillerin inancdr.
- Bazen de bilgililerin, yle mi, diye sordu Christian Clement. Fark etmez. Bu k
onuyu yeniden tartmaya frsatmz olacak.
Bilge bir sredir, yarmaclar arasndaki gerginliin trmandn fark etmiti. Acaba yor
n m kaynaklanyordu bu? Yoksa dinleri arasndaki farkllklardan m? Dindar da olsalar, din
adamlar da sonuta insand.
- kinci sorum dnyayla ilgili, diye srdrd konumasn Hristiyan aday. Hindistan'da ok
insan var. Bat'da da yoksullua rastland bir gerek; isizlik oran her geen gn kayg
rtmakta. Emin olun, biliyorum. Getiimiz yzylda, bir yn insan, yalnzca hayatta kalabil
iin lkem svire'den kalkp, yeni ufuklara g etmek zorunda kald. Az nce de belirttiim
isizlik oran ykselmi olsa da, iinde yaadmz toplumda refah dzeyinin eskisine gre y
en, birok vatandamz bunu unutmua benziyor. Yani bizler iin parasal mutluluk ve maddi r
efah kmsenemeyecek kadar nemli. ncil'e gre dnya, Tanr tarafndan, ktye kullanlmama
nsanlarn mutluluk iinde yaamalar iin yaratld. O gnden beri maddi ve manevi deerleri
rlerinden ayrmak olanaksz. Szlerinizden anladm kadaryla, somut varln aleyhine, Hind
ncelik Brahman'a verilmi -ve Brahmanlarla rahiplere-. Acaba yanlyor muyum?
- Geleneksel olarak, Hindistan'da mistikler politikaclardan daha ok sayg grrler. On
larn bilgelikleri Tanr'yla ilgilidir, oysa yneticiler fanilerle urarlar. likilerin gl
llemesi ve ekonominin her alandaki stnl nedeniyle, bu dzen deimeye balam olabilir
Hinduizm'in yalnzca moka'nn, yani kurtuluun arayna nem verdiini ve geriye kalan her
iini dnmek yanl olur. Bunun dnda Hinduizm'in savunduu erek daha vardr: artha, y
zenginliklerin elde edilmesi, kma, yani cinsel doyum ve dlleme ve Dharma'ya yani E
vrensel Kanun'a gsterilen sayg. Bu drt pururtha ya da insani ereklilik, saygya deer g
Kma szcn duyan baz dinleyiciler dikkat kesildiler. Amalan Dou erotizmiyle ilgili b
makt, ama bouna. Onun yerine, etin bir felsefi nutukla karlatlar.
- Ksacas Tanr'yla, Dnya -bizim Jagat, yani fan olarak adlandrdmz- ve nsanlar -ya
ani canl varlklar- arasndaki ilikiler karmaktr. Madhva'ya gre dnya, ebedi ve Tanr'd
Ayns nsan iin de geerlidir. Rmnuja'ya gre Dnya, lahi Enerji'nin aa vurumudur. T
idir, nsanlar ise lahi Gcn, Ondan ayr ama onunla bir btn oluturan kk paralardr.
izemcilik inannda Dnya ve nsan, Tanr nn iinde yok olurlar. Cahillere Dnya gerekmi
oysa gerek ddr. Mutlak'n gerekstl gz nne alndnda, Dnya Mya'dr - sihir,
"Tm bu sylediklerime karn, sanrm sorunuza yant veremedim. Hindistan, manevi aray u
alknn yaam koullarn ihmal etmi olabilir. Neyse ki artlar deiiyor. inde bulunduum
atnda ve ona bal misyoner dzenin iinde, hem derin dncelerden rl, hem de sosyal a
yaam sryoruz. Manastrlarmzn iinde okullar, yetimhaneler, hastaneler, eczaneler ve ha
ktphaneler yer alyor. Maneviyat, her ne kadar maddiyata gre ar bassa da, onu asla hie
saymaz."
Ktln kayna
Son sz alan, Haham Halevy oldu:
- Bir sorum, bir de dikkatleri ekmek istediim bir nokta olacak. Sorum u: Musevi i
nancna gre-Hristiyanlkta ve Mslmanlkta da olduu gibi-insanolunun yapt ktlkler,
nr'yla arasndaki ittifakn bozulmasndan ve Yaamsal Kaynak'tan kopmasna neden olan bakal
an kaynaklanr. Buna gre ahiret mutluluu, ilahi kurallara uyarak, Tanr ile insan arasn
daki ittifak eski haline getirmekten geer. Dediklerinizi tam olarak anlayabildiyse
m, Hindulara gre ktlk, insann cehaletin zerinde ekillenen eylemlerinin olumsuzluundan
ynaklanmakta. nsan Tanr'nnkine iliik ya da e doasnn zn unutmu olduundan, ok say
planp kalyor. Burada, tektanrl Sami dinlerin mminlerinin ou gibi, birden ok yaam ka
ruhg ile tek bir yaam sonrasndaki diriliin arasndaki temel fark konusuna deinmek iste
orum. Anlayamadm ey, nasl oluyor da cehalet, her eyin iinde var olan zgr ve kusursuz
ii arptabiliyor? Canl varlklar, nasl oluyor da gerek zlerini unutup, bedenleriyle zd
iyorlar? Ksacas, eer Tanr ve Benlik ebedi ve kusursuzlarsa, cehaletin ortaya kmasnn v
armann dzeltilmesinin nedeni ne?
Swami, Haham'n kavrayna hayran kalmt.
- ok sayda Hindu, bu soruya bir yant vermeye alt, ama bunlardan hibiri tam anlamyl
min edici deil. Viveknanda alakgnlllk gsterip bunun nedenini bilmediini kabul etti.
ru karsnda ben de susmay yeliyorum.
- Hepimizin dinlerinde cevapsz kalan sorular var ve itenliinizi takdir ediyorum.
Bu kesinlikle alabileceim en iyi yant.
- Bir de dikkat ekmek istediiniz bir nokta vard, yle deil mi, diye sordu hakem.
- Ah, evet! Biz Museviler iin Tanr, kendinden ayr nitelikteki dnyann Yaratcs'dr1.
e'de, bu yaratm tanmlayan fiil bara'dr ve 'dnda' anlamna gelen 6ar zarfndan tremit
yay yaratrken, bir annenin ocuunu dourmas gibi, onu adeta dar frlatmtr. Tanr'nm
oktan var ettiine inanmak, evrenin, Tanr'nm cennetinden ktn kabul etmek demektir. Mus
inan Kabala'ya gre, Tanr ilk Hilik'tir. O ayn zamanda en stn 'BEN'dr. Yani O, hem
erin szn ettii Boluk, hem de Hindularn belirttikleri z-benliktir. Zaten branice'de '-
AK' olumsuzluk taks ile 'BEN' szc evirmecedir. Biri 'AYN', dieri de 'ANY' olarak syle
.
Kral'la Bilge irkildiler.
- 'ANY' ve 'AYN' dediniz, yle deil mi, diye sordu Kral.
- Evet, diye karlk verdi Haham, hayretler iinde. Bu sizi artt m?
- Biz baz ryalar grmtk de, diye anlatmaya balad Kral, ve...
Bilge'nin baklar, Kral'n tek bir sz daha etmeden susmasna neden oldu.
- ...bunu baka zaman konuuruz.
Bilge heyecandan, dinleyicilere ve jriye sz vermeyi unutmutu. Oturumu kapatt. Sonr
a toparlanp, u aklamay yapt:
- Programda da okumu olduunuz gibi, bu akam kltrel faaliyetlerimiz var; Byk ehir Ti
rosu'nda lkemize ve katlmclarn geleneklerine zg mzikler ve danslar sunulacak. Hepiniz
vetlisiniz.
Bilge kalabalktan syrlp, Kral ve Soytar'yla bir araya gelmek zere, kk toplant oda
koar admlarla uzaklat.
ANY- AYN
Kral'la Bilge heyecan iindeydiler. Soytar ise soukkanlln yitirmemiti. Kaytszca,
ban okuyordu.
- Gerekten de 'ANY' ve 'AYN' dedi, diye i ekti Kral. Ryalarmzn yalnzca fantezi olma
in olabiliriz artk.
- Bence, ryalarnzda yalnzca sizin deil, ayn zamanda Haham'n da hayalleri yer alyord
Belki de, kendisi iin bu kadar nem tayan bu szckleri, size telepati yoluyla iletmitir.
- Bu ok sama, dedi Hkmdar. Dnce iletimi yapan ve yaad yerden binlerce kilometre
iiye ayn anda mesaj gnderen bir haham! nk hatrladm kadaryla sen de bir mesaj alm
- Evet, ama benimkisi zel olarak Tanr'dan gelmiti.
- i alaya alma. ANY, AYN ve Tanr, de ayn Kaynak. Bu konudan bize sz eden Haham old
gre, en iyisi onun dini olmal.
Bilge, Hkmdar'n kansn dengelemeye alt:
- Musevilerin Tanrs bize bu mesaj gndermi olabilir. Ama artc olan Tanr'nn, Budi
Hindularn da kar kmayacaklar niteliklerle kendini gstermi olmas: tannmayan '-MAMAK'
BEN' olarak. Kendini hem bir kii olarak tantyor, hem de tm kiiliklerin tesindeymi gibi
Demek ki Musevilerin Tanrs, Dou dinlerine zg sezgilere de yabanc saylmaz.
- Mesajlarn nereden geldikleri bizler iin aydnlanmaya balam olsa da, diye yksek sesl
dnd Kral, ieriini hl tam olarak anlam saylmayz: "Tpk ay gibi, halknn da lme
ri bundan sz etmedi. Sahi, senin mesajn neydi?
- "Tpk halk gibi, Kralnn da lmesi gerek. neyi bulursanz, yaarsnz."
- Pek bir ilerleme kaydetmi saylmayz, diye i geirdi Kral. Bu lm mesajlarn da hi s
um. Bamza neler gelecek? Artk korkmaya baladm...
- nemli bir varolu sorunuyla kar karyayz, diye felsefe yapt Soytar. Mesajdaki ine
de aramamz gerekir, samanlkta m? Bence biz tm bu anlaml mesajlar bir kenara brakalm.
Soytar tam zamannda ban eerek Kral'n kendisine doru att kaln kitaptan kurtulmay
erine daha fazla srar etmeden, odadan dar kt.
Amina
Kendisini tehdit eden kiinin yakalandn renmek, Amina'y rahatlatmt. Babasmnkine
dnd. eitli lkelerden gelen heyetlerin arland otel, neredeyse bombotu. Herkes By
gitmiti. Yalnzca, zihni az nce yaadklaryla fazlasyla megul olan Bilge evine dnmt.
ya balayan David Halevy de gsteriye katlmamt.
Amina sessizliin tadn kartyordu. Msr'da babasyla birlikte yayordu. Kahire'nin g
a, oteli evreleyen parkn sessizlii arasndaki kartlk etkileyiciydi. Dolunay vard ve ha
bir k bahedeki aalar saryordu. Bu byl ortamn iine dalp gitmek istedi. Tpk su
aklna babas geldi ve kararn deitirdi. 'Artk kk bir kz saylmam,' diye dnd. 'A
rmutu.'
On dokuz yandaki Amina, hayatn renklendiren birtakm zgrlklere sahipti. Ama bunlar y
iyordu ona. Babas ksa sre ncesine kadar, nl El Ezher niversitesi'nde eitim veriyordu,
yzden gen kz dinin ve sosyal inanlarn ar ykn omuzlarnda hissediyordu. eyh'in gi
hafiflemi gibiydi. Bir sre fazla bamsz davranmak istememiti. Oysa o akam, vicdannn s
kulak vermeden, dar kmaya karar verdi. "Otelin bahesinde dolatm srece, babam bana
herhalde," diye kendi kendini yattrd.
Bu kargaann iinde, Amina odasnn kapsn kilitlemeyi unuttu - sonradan, bu yaptndan
duyacakt. Gece esen rzgr, yzn okuyordu. Dzenli admlar, yumuack imlerin zerinde
ya da bir duay...
David Halevy duasn tamamlamt:
Tanr hkmdardr,
Tanr hkmetti,
Tanr ebediyen hkmedecektir.
nk egemenlik senindir ve sonsuza dek zaferle hkmedeceksin, nk bizler iin senden baka
yoktur.
Adn kutlu olsun, zaferle hkmeden Tanrm; O her zaman bize ve tm eserlerine egemen ola
caktr.
Haham, dua kitaplarn ve aln kaldrp yatmaya hazrland. Pencereyi ap, bu gzellikle
aratan'a kretti. Birden Amina'y fark etti ve bir adm geriledi. David otuz drt yandayd
enz evli de deildi. Bir haham iin pek allmadk olan bu durum, tandklarnn arasnda a
haline gelmiti; ona srekli Talmud'dan alntlar yaparak taklrlard: 'Bekr bir erkek, erk
deildir' (Yebamot 63a) ya da 'Bekr bir hayat srmek, cinayet ilemek kadar ciddi bir s
utur' (Yebamot 63b). Sinirlenmek yerine, onlara 'Tanr'nn herkese uygun bir e bulduunu
' (Moed Katan 18b) ve Tanr karar vermedike yalnzca 'Tevrat'n sevgilisi' olarak yaamn s
eceim syleyerek karlk vermeyi bir alkanlk haline getirmiti.
Gen adam gzlerini kapatt. Gndz, Amina'yla gz gze geldiklerinde gen kzn baklar
iti. O anda hissettii heyecan ksa srede bastrmay bilmiti. Oysa imdi, odasnda tek ba
heyecanna hkim olamyordu. Yavaa gzlerini ap gen kz izlemeye koyuldu.
Amina rahat admlarla yryordu. Omuzlarna dm bartsnn altndan belli olan gr siy
yordu. iek toplamak iin eildi ve kopartt iei akl almaz bir zarafetle dudaklarna g
bak, gen kzn taptaze yzne deip usulca bedenine yayld. Haham, scak ve sevecen bir
fndan yutulduunu hissetti... "Adonay,1 koru beni!"
David pencereden uzaklat. Ataszleri kitabndan, kendini korumasn salayacak szler oku
a balad hzla: "Kendini uursuz kadndan ve yabancnn batan karc dilinden korumak ii
iine yer verme, seni gzleriyle elde edemesin. [...] Kor ateler zerinde yryen birinin a
yaklar kle dnmez mi? Komusunun karsna gz dikenin de yle: Her kim ki ona el srerse, z
grmeden kurtulamaz." Kendi kendine, Beteba'nn gzelliinden lgna dnen Kral Davud'u ve
halkndan olmayan kadnlar yznden yolunu aran Kral Sleyman' dnmeye alt. Tm a
bedeni onu bylyordu. Kafasndaki saplantya yenik derek, yeniden pencereye dnd. Ama pa
u. Rahatlam ama hayal krklna uram durumda, dakikalarca bekledi. Sonra koridordan ge
k seslerini duydu: Birisi yan odaya giriyordu. Hatta bir ara, banyodan gelen su rltsn
ve yere atlan giysilerin sesini duyar gibi oldu... David Halevy, yorgunluk ve znt iin
de soyunup yatana girdi. ini tiksintiyle kark bir utan duygusu kaplamt. "Nasl old
n kzn beni batan karmasna izin verdim?" diye sordu kendi kendine.
Ama daha fazla szlanmasna frsat kalmadan, yan odadan hzla bastrlan bir lk ykseld
yatandan frlad ve hzla o tarafa ynelerek, yksek sesle her eyin yolunda olup olmadn
rinin bardn duydu, ama sesi bouk gibiydi. Hi duraksamadan odaya girdi; orada, karanl
maskeli bir adamn Amina'y hoyrata sarstn grd. Adamn zerine atlarak gen kz kur
oumann ve korkun bir aknln ardndan, saldrgan kamay baard. David Halevy, bir y
izlemeye koyuldu. Ama otelin koridorlar sszd, saldrgan izini ksa srede kaybettirmiti.
ham, faciann gerekletii odaya dnd. Amina'y, bir kede ayakta durmu, yzn ellerinin
mi, hkra hkra alarken buldu. Yanna gidip elini nazike omuzlarna koydu. Gen kzn
eni tir tir titriyordu. inden gelen bir hareketle, kurtarcsnn kollarna snd. Gen k
umuakln hisseden ve bylesine bir savunmaszlk karsnda heyecanlanan David, bata ken
may denedi. Sonra kendini olaylarn akna brakp, onu tatllkla, safa teselli etmeye a
Bedenleri birbirlerine yalnzca birka saniye dedii halde, bu sre David'e sonsuzluk k
adar uzun gelmiti. Birdenbire durumun uygunsuzluunun farkna varan gen kz Haham'n kolla
rndan syrlarak, kendini banyoya att. David Halevy, heyecandan olduu yerde aklp kalm
da akl bana gelerek odadan kt. Koridorun ortasnda, az nce dikkatini ekmeyen bir cism
k etti. Eilip cismi yerden ald. Ne olduunu anladnda, aknlktan bir lk att. Kims
ne att ve otel grevlilerine olay haber vermek zere lobiye indi.
Ksa sre sonra polis olay yerine gelmi, eyh'i de kznn yanna getirmilerdi. Sorular a
da yayor ve herkese, olanlar defalarca anlatmak gerekiyordu. Haham, Amina'nn odasndan
karken yerde bulduu cismin ne olduunu sylemekten ustaca kand. Ancak saatler sren yo
grmelerden sonra yataklarna dnebildiler. Amina'yla babasn gece gndz korumak zere po
urlar grevlendirildi.
Gen kz bir trl uyuyamyordu. iinde bir eyler yaralanm, kirlenmi, lekelenmi gibiyd
a gelince; btn gece ryasnda lklar ve siyah salar grd. Hatta bir ara kendini, Kral
iysileri iinde, gzeller gzeli Sulamit'e Neideler Keidesi'nden dizeler okuyup, ona doru
ilerlerken grdn sand:
Ne de gzelsin, ne de tatlsn, zevklerin iinde ak!
Endamn palmiye aacn andryor, gslerinse zmleri.
Tam gen kadnn yzne bakmak istedii srada, dehet iinde, onun Amina deil de, eletir
lu gzlerle kendisini seyreden Kral Davud olduunu fark etti...
knt
Kahvaltda herkes 'olay' konuuyordu. Zihinleri megul eden bu eyler, Swami'nin szn et
'OLAYLAR'dan ne kadar da farklyd! Gece meydana gelenler, hzla yerel basna yansmt. lk
numlara gazetelerde yalnzca birka satr yer verilirken, bu saldr manet olmutu.
'BR HAHAM, BR MAMIN KIZINI KURTARDI' diye balk atmt, en ok okunan gnlk gazeteler
Magazin gazetelerinden birinin maneti ise: 'BYK TURNUVA'DA TECAVZ VE DDET' eklindeydi
Basnda kan btn bu makaleler, David Halevy'yi aknla uratmt. Gerekle ilgisi ola
kadar azd. Birou, saldrgann kimlii konusunda speklasyonlar yapmaya balamlard bile;
failin 'ar dinci bir Mslman' olduundan kukulanyorlard. Polis, olaylarn gazetelerde
masn beklemeden harekete gemiti. Dinleyiciler arasndaki btn Mslmanlar yakalanm ve
teker teker ifadeleri alnmt. Haham, nyarglarn yalnzca kendi cemaatini deil, slam d
denli ezdiini fark etti.
Ali bin Ahmed, yannda korumalaryla ar admlarla toplant salona girdi. Yaad zntl
okunuyordu, bitkindi. Amina'nn toplum iine kmas yasaklanmt. Zaten onun da kimseyi g
hali yoktu. Ac iinde, kendini odasna hapsetmiti. Yerel polisin salamaya alt sk
ahatlatmaya yetmiyordu, yeni bir saldr olabilecei dncesi onu adeta lgna eviriyordu.
Haham salona girdiinde, btn baklar zerine evrildi. Yere bakarak, yerine doru ilerle
Bir an iin, Budist keiin huzur dolu yzyle karlat ve iini rahatsz edici bir utan,
kzgnlk duygusu kaplad. Son birka saattir, iinde patlamaya hazr bir volkan vard sanki.
r gn ncesinde, Rahula'nn 'duyular tatmine duyulan susama' ierisinde, acdan ve acnn ne
inden sz ediini byk bir ilgiyle dinlemiti. Aklnda, bu retinin olumlu ve olumsuz ynle
deerlendirmi ve onu Tevrat'n retisiyle kyaslamt. Ama artk her ey ok farklyd. Ke
ham'n iindeki karmaay daha da artryordu. Daha dn, Buda'nn, kmsedii bir szn hat
er, sizin iin en dorusu ne? Bir kadn m, yoksa kendinizi bulmak m?" Oysa bugn kafas kar
ndini rahatlatmaya alt. Aklna, Budizm tarihinde dinden ilk sapmalarn kayna saylan y
kesit geldi: Therevda Budizm'i tarafndan tannmayan bir din bilginleri toplants srasnd
, Kei Mahdeva, arhatlarn, yani azizlerin 'ilerini geceleri de dkebileceklerini' belirt
mi; arlatrmaclarm iddetle kar ktklar bu dnce byk bir ounluk tarafndan kab
ile olsa, insan insandr," dedi David Halevy kendi kendine. "Bir Musevi haham da yl
e...."
Olaylardan ok etkilenmi olan Bilge, oturumu at:
- Dn bir tehdit mektubu ele geirildi ve bir pheli gz altna alnd. Gece ise iddet ol
bir kez daha patlak verdi ve eyh Ali bin Ahmed'in kz, bir saldrnn kurban oldu. Neyse k
, Haham Halevy olaya mdahale edebildi ve vahetin nemli bir boyut kazanmasna engel ol
du. Herkesin nnde onu tebrik etmek istiyorum. Bu olaylarn sonucunda, Turnuva'y erken
bitirmeyi dndk. Ama katlmc heyetlerin ortak kararyla, banazlarn amalarna ulamam
a kadar direnmeye karar verdik. Belki de tek hedefleri bu toplanty sona erdirmekti
r. Onlara bu zevki tattrmayacaz. 'Kader', bir sonraki konumacnn Mslman katlmc olma
verdi. Balarna gelen felakete karn, eyh programa uymay kabul etti. Ona en iten teekk
mizi sunuyoruz.

Notlar
1 Adonay Allah'm (ev)

Mslman'n ballk and

Dinleyiciler, konumacy bir dakikay akn bir sre boyunca alkladlar. Mslman, oturd
sizliini korudu ve tezahratlarn sona ermesini bekledi.
- Bismllahirrahmanirrahim. Esirgeyen ve balayan Allah'n adyla balyorum. slam... bu
eem szcn iinde, branice'de alom olarak geen, 'bar' szcnn kk yer almaktadr
n bir gen kzn, bir Musevi tarafndan, bir felaketten korunmasn istedi. alom ve selam, e
ele verdiler.
Halk onu bir kez daha heyecan ve kararllkla alklad. Korkularn bastrmak ister gibiyd
r.
- Bar dini slam, ne yazk ki gnmzde, onunla vnenlerin ihanetine uram durumda. Ta
tsin nk yaptklarnn farknda deiller.
Adeta sa'nn szlerini yanstan bu yakar, Christian Clement'n merakn uyandrmt.
- En az alt eit Mslman vardr ama kamuoyu aralarndaki fark bilmiyor. smen Mslman
ardr, bunlar ylesine dine uzaktrlar ki, dinleri hakknda hibir ey bilmezler. Geleneki y
da genci Mslmanlar vardr, bunlar szmona slami lkelerde, politik glere yaknlklary
Mslmanlk adna, haksz ve totaliter rejimleri desteklerler. Sonra, gya Kuran ve eriat a
a, bu kokumu rejimlere kar kan devrimci Mslmanlar vardr; bazlar hedeflerine ulama
ve terre bavurmaktan kanmazlar. Fosillemi slami rejimlerle mcadele etmek isteyen ve g
slami toplumu yeniden yaplandrmaya alan slahat Mslmanlar vardr; ama bu ama uru
azlar. slam'n bu farkl uygulamalarn ciddi biimde eletiren ve vahiyle gelmi olan meru
nleri ada, insancl ve demokratik bir dnya gryle uyum iinde yaatmaya alan ada
ak da kelamn tesindeki, daha dorusu iindeki anlay, gizli anlam kavramak iin, dinin i
z eden safler vardr; ldrc dogmalara kar, insan canl klan gizemcilii gklere kar
ki en byk sknts, bu deiik akmlarn birbirleriyle sava halinde olmasdr. Hatta topl
gerginliklerden kaynaklanan iddet olaylarndan etkilendi.
eyh, gzyalarn glkle tutuyordu.
eyh'in yaam
- slam dininin ieriini sunmadan nce, sizlere manevi yolculuumla ilgili birka sz syl
me izin verin. Gerek u ki, biz Mslmanlar kendimizden fazla sz etmekten holanmayz, nk
iz kiisel deneyimlerimizin deil, Tanr'nn ifa edilmesidir... Bununla birlikte, hayatmda
n birka kesite deinerek, Allah'a kar saygm belirtmekte yarar gryorum.
"Msr'da, hali vakti yerinde ve dindar bir ailenin ocuu olarak dnyaya geldim. lk duyd
uum szckler, doar domaz kulama fsldanan ahadet, yani tm Mslmanlarn dine duydukl
szler oldu: 'L ilahe illallah ve ehed enne Muhammeden abdehu ve resuluhu', 'Allah't
an baka Tanr yoktur ve Muhammed onun elisidir'. Dnyevi yaantm kulaa ho gelen bu szc
uyarak balad. Ve Allah izin verirse, yine bu szleri mrldanarak son bulacak. Kklmde
ran okudum, ta ki ezberleyene dek. u an gzlerim grmedii iin, bu ok iime yaryor.
"Genlik yllarmda, lkemdeki slami anlaya ve Bat'nn onu kltrel ve ekonomik adan
bakaldrdm. Mslman Kardeler Birlii'ne katldm ve kurucusu Hasan al-Bann'nn ve Sait
 iddet dolu dncelerini savunanlarn yaptlarn okuyarak kendimi gelitirdim, iimde, ken
i Mslman olarak nitelendiren ama Tanr'nn Kuran'da ve eriat Kanunu'nda aklad emirler
ini yerine getirmeyenlere kar bir nefret vard. Tehdit mektubunu yazan ya da kzma saldr
an kii gibiydim: gayretli ve kr...
"Zaman iinde, Mslman Kardeler'in iddet dolu kanadnn altndan uzaklap, saygn El Ez
itesi'nde kapsaml bir ilahiyat eitimi grdm. Hatta renimim bitince benden ders vermemi
istediler; bu, benim iin byk bir onurdu. Bununla birlikte hayatm altst eden iki olay y
aadm. Birincisi gzlerimi kaybetmeme neden olan araba kazasyd. Korkun bir sarsnt geir
Gece karanlnn iine gmlmek... yeryzn cmerte aydnlatan gnein parlakln, her b
n sonsuz renklerini bir daha asla gremeyecek olmak... En nemlisi ise karmn efkat dolu
yznden ve bana sylenilenlere gre, gnden gne gzelleen kzmn taptaze glmsemesinden
k..."
Gzellik ve ak
David Halevy hafife kzarmt ama kimsenin fark etmediini grp, rahatlad.
- O gnden sonra, gzlerimin mahrum olduu gzellikler, bende adeta bir saplant haline
geldi. Arkadalarm beni sufilerin ve zellikle de ranl yazarlarn eserleriyle tantrdla
r sayesinde Tanr'nn, insanlarn kendisine kr krne itaat etmelerini emreden bir Efendi d
l, evrenin tm geici gzelliklerine yansyan, Ebedi Gzellik olduunu anladm.
eyh, youn bir heyecan iinde Cemi'den bir iir okumaya balad:
- "Gzelliin bir perdenin arkasnda, sakl kalmaya tahamml yoktur; gzel bir yz, peede
ret eder ve kapsn kapatsan, pencereden grnmek ister. Dan tepesindeki lalenin, baharn
tebessmyle, kayalarn iinden boynunu uzatp da gzelliini bize sergilemesi gibi. Senin d
aklna, eine az rastlanr bir dnce geldiinde onu aklndan atamaz, yazl ya da szl ol
etmek istersin. te gzelliin, her var olduu yerde doas buna benzer. Ebedi Gzellik buna
yun emek zorunda kald ve ufuklarla ruhlarn zerinde parlamak iin, srlarla dolu kutsal b
gelerde ortaya kt. Ondan yaylan parlak k, yeryznn ve gkyznn zerine fkrd. V
erdi... evreni oluturan atomlarn her biri, sonsuz parlakl yanstan birer ayna haline ge
ldi. Parlaklnn bir paras, blbl akyla deli eden gln zerine dt. Bu sayede Leyl
e etmeyi baard..."
"Yeryzndeki gzellikleri rten tl delip geen ve tm tutkun gnlleri kendine hayran b
lik, buna benzer ite. Yrekleri canlandrp ruhlar glendiren, ona duyduumuz sevgidir. As
her vurgun yrek, farknda olsa da, olmasa da yalnzca ona ktr."
Ksa bir sessizlikten sonra, konumasn srdrd:
- Ak acsndan yoksun bir yrek, yrek deildir; ak acsndan mahrum bir beden, amurlu b
andrr... Evrenin sonsuz hareketinin kayna, ak zntsdr; kreleri eviren, akn ba
"Eer zgr olmak istiyorsan, akn tutsa ol. Eer sevin istiyorsan, yreini ak acsn
iini str, ban dndrr; onsuz her ey souk bir bencillikten ibarettir... lklerinin
e ko; seni kendinden kurtaracak tek ey, aktr... O, geree giden tek yoldur..."
Dinleyiciler allak bullak olmulard.
- Cemi'nin bir de u yksne kulak verin: "Bir rencinin bir eyhe gidip, ondan tinsel yo
da kendisine rehberlik etmesini istediini, yal adamn da ona yle dediini duymutum: 'E
lein ak yolunda hi burkulmadysa, git ve nce ak tan, sonra da gelip beni bul. Eer tas
iksirinin tadna varmak istiyorsan, ncelikle olaslk arabndan bir kadeh imen gerekir; a
a sakn ola olaslklara taklp kalma; eer yce amaca ulamak istiyorsan, o kpry hzla g
Haham, sanki Tanr'yla karlkl konuuyormu gibi etkilenmiti.
- "Yalnzca ak seni kendinden kurtaracaktr." Kuran' yorumlaymda ortaya kan, benim g
yenlere kar duyduum kibirli katln yava yava eridiini hissettim. Bu da, bu sreci da
ndran ikinci olayd.
"Bir gece, imdiye dek yalnzca eime anlattm tuhaf bir rya grdm. Bir deveye binmi,
bir vahadan kyormuum. ln ortasnda, korkun bir kum frtnasna yakalanmm. Frtna
ediyormuum. Kum tepelerinin ve kayalarn arasnda dolanmaktan bitkin dmm, iecek bir da
uyum kalmam ve azmdan ateler kyormu. Kendimi yere atp, hayatm kurtarmas iin All
m. O anda karmda, insan bedenine brnm bir k melei belirdi. Korkmutum, ama bana y
ak etme, ben Tanr'nn elisi Cebrail'im. Beni, seni kurtarmam iin gnderdi.' Elinde, iind
en serin bir su kaynann fkrd bir kitap tutuyordu. Ona yaklatmda, bu kitabn... M
sa'nn ncil'i olduunu fark ettim. Ani bir tepkiyle: 'Hayr, Asla!' dedim. 'Bunlar yanlt
kaynaklar, lm yelerim.'
"Bildiiniz gibi Mslmanlar, her frsatta kendilerine vahiy yoluyla 'Kutsal Kitap' in
dirilmi olan Musevilere ve Hristiyanlara, zellikle sayg duyarlar. Ama bir yandan da,
nceden gelmi bu Mesajlar Kuran'n dzelttiine inanrlar. te bu yzden Mslmanlar, nc
inlerin kutsal kitaplarn ok nadiren okurlar. Okurken de, gerek amalar kendi dinlerinin
stnln kantlamaktr.
"Melein bir sz beni zellikle etkiledi: 'Susuzluunu giderebilecek olan bir eyi hor gr
e. Allah'n sana verdiini i.' Kararszlmn stesinden gelip, dudaklarm kaynaa yaklat
ndime getirdi. Sonra tm benliimi saran bir serinlik duygusuyla uyandm. Bunun zerine
bir ncil alp, karmdan ya da Amina'dan, bana seme yazlar okumalarn istedim. Yava yava
liklerin, Kuran'da belirtildii gibi (2,75 ve 3,78) metnin gerek anlamnda deil de, ba
z Musevi ve Hristiyan ilahiyatlarn yanl yorumladklar yazlarda olduunu anladm. Bir
dularn Bhagavad-Gt'syla ve Budistlerin kutsal kitab Tripitaka'nn seme yazlaryla ilgi
mi de belirtmeliyim."
eyh, sesinde hafif bir pimanlkla konumasn srdrd:
- imdeki bu deiimler, retimime de yansd. Benden beklenenle, syleyebileceklerim ara
fark fazla bymeden, niversiteden ayrlmaya karar verdim. Daha iten bir yol uruna gelen
eksel retimi brakan Al-Gazli'ye bakarak, doru bir karar verdiime inandm. u an nmde
plar aan, bni Arabi'nin Tanrbilimi. Ama henz o kaplardan ieri girmeye cesaret edemiyor
m. Allah bana doru yolu gstersin.
Hi kimse, eyh'in anlattklar karsnda duyarsz kalamamt. Alain Tannier bile, Mslm
tkilenmiti, zellikle de lml davranlarndan. Kendilerini bir daha kmamak zere dogmal
pseden yksek dzeydeki din adamlarnn basmakalp szlerinin aksine, eyh Ali bin Ahmed sre
hareket halindeydi. Tehlikelerle dolu, bu yzden de byleyici, gerek bir gnl serveni ya
du.
- slam' size birka szckle nasl anlatabilirim ki? Sanrm slam' szcnn farkl anl
ni kavramsnzdr. Kuran'daki slam dinini, uygarlk sonucu ortaya kan slam'dan -ya da
ayrt etmek gerekir. Aralarndaki fark ok byk olabilir. Hi kukusuz renmek istediiniz
izin gerek anlam, bu Vahyin ierii. Allah yardmcm olsun.
Allah'n Elisi
"Biz Mslmanlar iin Hz. Muhammed -nur ve rahmet iinde yatsn- slam'n kurucusu deil, A
h'n elisi ve szcsdr. Kurucu, Tanr'nn kendidir. Peygamberimiz MS 570 ile 622 yllar a
Arabistan'n Mekke kentinde yaamtr. Ardndan Medine'ye g etmi ve 632 ylndaki lmne
srdrmtr. Bizim Hicret diye adlandrdmz bu g, ayn hareketini esas alan Mslman t
ylr. Zaten Kuran'da da aydan ok sz edilir (41,37; 10,15; 22,18...), Rum'ye gre ise Pey
gamberimiz Tanr'y, ayn gnein n yanstt gibi yanstr. Ayn hilal hali, Mslman
si ve diriliin simgesidir."
Bunlar duyan Kral'n beti benzi att. "Tpk ay gibi, halknn da lmesi gerek," cmlesini
ad. Konuyla ilgisiz sz etmi olmak, eyh'in kendisini de artt. Bunun nedenini daha sonr
nlayacakt.
- Kuran, diye srdrd konumasn, ezbere okuma anlamna gelir. Biz Mslmanlara gre Kura
ail araclyla, Muhammed'e vahyedilmi olan Tanr'nn Sz'dr. Yetkesi, dier tm metinler
114 sureden, yani blmden ve 323 bin 671 harften oluur ve Arap harfleriyle, asla tak
lit edilemeyecek biimde yazlmtr. Kronolojik olarak 22. srada yer alan, 112. sure, Mekk
e'den esintiler tar. Hz. Ebubekir'in dedii gibi: "Teklik olarak da adlandrlan bu sure
, Mslman ilahiyatnn (tevhid) temelim, retisinin zetini, mutlak, tek, her eyi bilen, t
yetkili, bilge, zgr bir Tanr'ya inancnn ifadesini oluturur. Tek bana tm Kuran' zet
sze kulak verin.
Ayetin youn duraksamalarla, Arapa okunuu ok etkileyiciydi.
- evirisi u:
"Esirgeyen ve Balayan Allah'n adyla.
Allah birdir Yakarlan Tanr'dr,
Ne dourmu, ne de dourulmutur.
Allah'tan baka Tanr yoktur."
"Hz. Ebubekir bu temel iddiay, u szlerle yorumlar: 'Tanr'nn bu teklii, Hristiyanlar
kanim-i selsesine (Baba, Oul, Kutsal Ruh lemesi), oktanrcla, putperestlie, kamutanr
n sabit fikirli, en saf, en iten tektanrl din olan slam'a kar kan tm inan ve ret
Mslman olmak demek, Allah'n birliine itenlikle inanmak ve bunu her frsatta dile getir
mek demektir.'"
En iten inanlarndan birini, yani kutsal leme gizemini reddeden bu szleri duyan Dokto
Clement hibir tepki gstermedi. te yandan, eyh'e soraca soruyu hazrlamt bile.
- Biz Mslmanlar iin slam, yeni bir din deil, Hz. brahim'in, Musa'nn ve sa'nn dinle
olanca saflklaryla canlandrlmasdr. Gene Kuran'dan alnm u sze kulak verin: "Musevi
stiyan'sanz, doru yoldasnz, dediler [Kitapta yazanlarla vnenler]. yle de [onlara]: Al
! [Biz en iyisi] brahim'in dininin izinden gidelim, Allah'a asla ortak komayan bu
iten mminin. Deyin ki: Biz Allah'a inanyoruz, brahim'e, smail'e, shak'a, Yakup'a, [on
iki] kabileye inanyoruz, Tanr tarafndan Musa'ya, sa'ya ve peygamberlere emanet edile
nlere. Biz aralarnda hibir ayrm yapmadk ve Tanr'ya itaat ettik (2,135 s)." Allah'a kr
e itaat (slam) etmedik, O'na yaamn sevgiyle geri verdik, ite gerek bir Mslman'n yapm
eken budur.
artlar
"slam'n art betir. Birincisi ahadettir, yani inanc kantlamak: 'Allah'tan baka Tanr
r ve Muhammed onun elisidir.' Bir Mslman, inancn bu ekilde ifade ederek, Tanr'nn, Pey
beri Muhammed'e vahyettii en son mesaja olan balln kantlam olur. Yine bu szlerle,
anc olduunu ve Tanr'nn, Musa'ya ve sa'ya szlerini ilettikten sonra, son elisi Muhammed
e grndn dile getirir. kincisi, Tanr'y hatrladmz belirtmek iin huzurunda eile
lam kazandran namaz'dr. ncs, kimilerinin 'toplumsal artc vergi' olarak nitelendirdi
Gereksinimi olanlara parasal yardmda bulunmak, insann Tanr'ya duyduu minneti -paramz
bize ait deildir- ve dayanmay -elimizdekileri paylaabiliriz- ortaya koyan dini bir e
ylemdir. Drdncs, Ramazan ay boyunca tutulan oru'tur. Gnein douundan, batna dek,
lerini, bedenlerine girebilecek her trl yabanc maddeden ve cinsel ilikiden mahrum ed
erler. Ramazan ay boyunca mminler, yalnzca Allah'a hizmet etme konusundaki iradeler
ini fiziksel adan gsterme ve ok saydaki a insann her gn neler ektiklerini anlama ola
rlar. Beinci ve son art ise, bir kez hacca gitmek'tir, yani Mekke'de bulunan kutsa
l tapnak Kabe'yi ziyaret etmek.
"Bu be artn anlam ortadadr. nsann kiisel, toplumsal ve dnyevi yaantsna, zgrl
eyi amalar. Allah'n birliine ve yalnzca ona itaate inanmak, hi kimsenin bir bakasnn y
a dnyann klesi olmayacan kabul etmek demektir. Yani, evrene kar zgrln ve Tanr
olduunu belirtmek demektir."
- zellikle de kadnlarnkini, diye haykrd izleyicilerin iinden bir kadn.
Bu uyardan incinen eyh, birka saniye iin kabuuna ekildi. Sonra, dikkatinin daha fazl
a dalmasna izin vermeden, sunumunu srdrd:
- Muhammed'in, Allah'n elisi olduunu sylemek demek, tarihin zaman ierisinde yn deit
iini kabul etmek demektir; hacca gitmek ve namaz klmak iin yzn Kabe'ye dnmek ise, mek
nde bir yn olduunu...
Az nceki eletiriden cesaret alan birok temsilci de eyh'in szlerini knad. Kuds, Penc
Bodh-Gya ve daha birok kutsal ehrin, dini yn asndan hi mi nemi yoktu? eyh hi zama
eden, bir sufiden alnt yaparak, dinleyicilerin gcenmelerine engel olmaya alt:
- "Kabe'nin iinde yaayanlarn, oraya gitmelerine gerek yoktur." Mutasavvflara gre, c
orafi ynlendirme her eyden nce tinsel yaam asndan eitsel bir destektir. ok sayda d
nin bu yoruma kar kt bir gerek. Yine de szlerimi tamamlamak isterim.
"Nasl ki zekt vermek, parann ancak cmertlikle bir anlam kazandn ifade ediyorsa, her
ibadet etmek de, zamann Tanr'yla bir anlam kazandm ifade eder. Cann, maln, gnn, yl
n yegne yn, her eyin geldii ve geri dnd Allah'a dorudur."
eyh sunumunu, Kuran'n balang blm, Fatiha'y okuyarak tamamlad:
- "Esirgeyen ve Balayan Allah'n adyla.
Dnyalarn hkimi, Tanr'ya vgyle.
Esirgeyen ve Balayan,
Ahiret gnnn hkimi.
Taptmz sensin!
Yardm et diye yakardmz sensin!
Bize doru yolu gster, merhametini hak ltufta etmeyenlerin ya da yolunu arm olanlarn
bulunduklarna atn yolu."
Yzlemeler
lk kart gr, yine Alain Tannier'den geldi: Madem ilk sz almay alkanlk haline g
srdreceim. Buradaki herkes gibi, Mslman temsilcinin ballk andndan ben de ok etkile
letirilerim ahsndan ok, ada slam dnyasnda ska karlatmz olaylara ynelik. N
ier yarsnn kaderini nasl grmezden gelebiliriz- slam lkelerinde bu denli smrlebiliy
erkekler, onlara bu ekilde hkmediyorlar? Ya okelilik konusu? Peki ya, neden Mslman ka
dnlar pee takmaya mecbur ediyorsunuz?
"te biz Batllar ilgilendiren bir dizi nazik mesele daha: Gerekten laik bir toplum, s
am'la uyum salayabilir mi? Tm Mslmanlar, slam'n kulla, Allah arasndaki zel iliki anl
bir 'din' olmadm, aksine varoluun tm boyutlarn iine alan bir yaam biimi olduunu s
Byle bir gr asna sahipken, benim gibi Tanrtanmazlara ya da baka dinden olan insan
rdiiniz deer nedir? Nasl oluyor da, sizler bizim lkelerimizde istediiniz kadar cami i
na edebilirken, Msr'da yaayan Kiptiler, tapmaklarn onaramyorlar bile? Peki ya Suudi Ar
bistan'da ya da dier slam lkelerinde ibadet yerleri olmayan Bahailer, Hindular ya d
a Hristiyanlara ne demeli? Evlilik ya da din deitirme konularndaki tek ynll nasl sa
sunuz? Mslman bir erkein, Hristiyan bir kadnla evlenmeye hakk var, oysa Mslman bir ka
istiyan bir erkekle evlenemez; ayn ekilde bir Mslman erkein baka bir dine ya da dnce
emine gemesi yasak -iin gerei, byle yaparsa hayati tehditler alr-, te yandan slam din
gei konusunda insanlar fazlasyla yreklendirilmekte. Ve neden slam lkelerinde iddet ol
ylar bu denli yaygn, neden bu lkelerden yok denecek kadar az sayda bilgin ya da filo
zof kyor, bunlar uluslararas birlik tarafndan tannyorlar m?"
Tm bu sorularda bunaltc bir eyler vard. stelik halk, Alain Tannier'nin sormak istedi
daha bir yn soru olduunu, ama bir blmn imdilik sakladn fark etmiti. eyh, bunc
nini korumay nasl baarabilecekti? Dinleyiciler eyh'in bu iten nasl syrlacam sabrs
orlard.
ne mi, makas m?
Ali bin Ahmed, elini cebine daldrp kck bir nesne kartt. Ardndan da u yky anla
- Gnn birinde bir kral, Mslman bir mutasavvfa harika bir armaan vermek istemi. Bu,
i elmaslar ve baka deerli talarla ili altn bir makasm. Sufi Kral'a nazike teekkr et
nlar eklemi: "Davrannz beni ok etkiledi. Ama ne yazk ki armaannz geri evireceim
esmeye, ayrmaya, blmeye yarar. Oysa benim yaantmn, aldm eitimin temeli, yaklatrmay
ya, toplamaya ve birletirmeye dayal. Beni gerekten mutlu etmek istiyorsanz, bana bir
diki inesi, sradan bir ine armaan edin..."
Bilge hemen, gzleri aknlktan fal ta gibi alm olan Kral'a bakt. "neyi bulursan
- Dnyada iki kuvvet vardr, diye srdrd konumasn eyh, bir ayrma gc, bir de birle
dinde, ine diker. Ne yazk ki ok sayda Mslman, Kuran' -anlatlm Vahiy-, Snnet'i -Muh
gzel szlerinin ve hareketlerinin btnnden oluan gelenekler- ve eriat' -slami Yol ve K
bir ineyle deil, makasla okuyorlar. Kendilerini bakalarna kar hakl gstermek iin, me
re harfi harfine bal kalyorlar. lk Hristiyanlardan biri olan Havari Paulus'un yazd gi
yaz tek bana ldrcdr, onu canlandran zekdr.
"Az nce deindiiniz tm bu konulara bir aklk getirmek iin, ifa edilmi szleri, metn
deerlendirmek gerekir. Hz. Muhammed zamannda -Allah rahmet eylesin- kadnn toplumsal
durumunda byk apl bir dzelme oldu. Yaplacak daha ok ey olduu bir gerekti. Ama byl
ir deiim bir gnde baarlamazd; insanlarn baz eyleri kabullenmeleri zaman alr. zc
eitimsiz ya da sofu Mslman'n, Kuran'n retilerini olduu gibi uygulamak istemeleri. Oys
nlamadklar ey, Allah tarafndan vahyedilen bu retilerin, Muhammed'in zamannda gnderilm
duklar... ve elbette ki gnmzde yapmamz gereken, bu metinlerdeki toplumsal davranlarnd
esinlenmek deil, bu metinlerin o dnemde esinlediklerini gnmz koullarna uyarlamaktr. K
n'n mkemmellii iinde yazanlarn tmn, dnmeden yerine getirmememizi, aksine kendimizi
eikenliin akna brakmamz gerektiini sylemesinden ileri gelmektedir. Bu, az nce beli
sorunlar iin geerlidir, hatta szn etmedikleriniz iin de: kadnla erkek arasndaki eit
aralarndaki fark kmsemeden-, aznlklara ve dier dinlere gsterilen sayg, gerek bir i
Mslmanlarn inann da gzeterek-, hedefe ulamak iin iddet uygulamay engelleyen bir
n de Al-Harvrizmi -cebiri kefeden doktor-, El-Haytam ya da El-Rz gibi matematikilerin
, fizikilerin kt o parlak dnemlerimizi zlemle anyorum. Kuran'n, Snnet'in ve eriat
mantkl bir ekilde, yeniden okunmas gerekiyor. Ama ar dinci aznlklar yznden, bu t
imek ok tehlikeli bir hal ald."
Tanr'nn olu ve Oul-Tanr
O srada Doktor Clement tartmaya katld:
- Verdii karlktan tr, eyh'e gnlden teekkr ediyorum. Biz Hristiyanlar da bu tr
Bizim kutsal metinlerimizde de, harfiyen uygulandklarnda ad kalan, hatta tehlike yara
an blmler bulunmaktadr. Her ne kadar zor bir i olsa da, slam dnyasnda, dini metinlerin
yeniden yorumlanmasyla ilgili aklc ve insancl bir giriimin var olduunu duymak sevindir
ici. Ama sanrm sz ettiiniz yorumlama, daha ok kadnn rol ya da aznlklara sayg gibi
konularla ilgili. Oysa bu tr bir giriimde, sizce de Tanrbilimsel konular arlkta olmam
al myd? Demek istediim u: Hristiyanlarla Mslmanlar arasnda on drt asrdr sren bir
sa'nn bir peygamber olduunu, Meryem Ana'dan dnyaya geldiini, Muhammed'in bile baarama
d mucizeler gerekletirdiini ve kyamet gnnde geri geleceini sylyorsunuz. Bir bakm
. te yandan kutsal lemeye, sa'nn Tanr'nn ocuu olduuna, armha gerildiine, sonra d
izim yerimize lm olmas sayesinde gnahlarmzn affedildiine inanmyorsunuz. Belli ki ar
r uurum var. Vahiyler harfiyen uygulandklarnda, birbirleriyle taban tabana zt, byleli
kle de mminlerinin birbirlerine kar gelmekten baka areleri kalmyor. Yeni Ahit'te yle
ar: "te Baba ve Oul'u reddeden Deccal. Oul'u reddedenin Babas da yoktur; Oul'a gnah
nn, Babas da olur (l Yuhanna 2,22-23)." Baka bir yerinde de: "imizdeki Tanr sevgisi y
aa kmtr: Tanr, onun iin yaamamz istediinden, tek Olu'nu dnyaya gndermitir..
mitir ve bu yaam Olu'dur. Oluna sahip olan, yaama da sahip olur; Tanr nn Olu'na sahip
yann yaam da yoktur (l Yuhanna 4,9; 5,11- 12)." Bir Hristiyan iin, sa, Tanr nn Olu'd
tm kutsal metinlerde belirtilir. Bir Mslman iin, sa Tanr nn Olu deildir, nk Tanr
dir. Allah ne dourmu, ne de dourulmutur (Kuran 112,3). Bylesine bir eliki karsnda,
nak vardr. Ya dierinin varln inkr etmek -eytandan esinlendiini ya da Yazlarn dei
unarak- ya da gerek anlamazlklarn giderilmesi asndan her iki kitab da yeniden okuyup
umlamak. Ne sizler, ne de bizler Vahiylerimizin 'yanl' olduunu kabullenmeye hazr deil
iz. Birlikte yaayabilmek iin, bunun bize neler kazandracan grerek armak pahasna bi
kitaplarmz yeniden yorumlamaya mecburuz.
eyh, Hristiyan'n sylediklerini byk bir dikkatle dinlemiti. Ama bu kadar ileri gidip
itmekte kararszd.
- Kuran'da yle yazar: "Tanr, Meryem'in Olu sa'ya: nsanlara sizi, yani annenle seni,
Tanr'nn zerinde iki tanr olarak semelerini sen mi syledin, diye sorar - Hamdolsun, der
sa, gerek olmadm dndm bir eyi syleyemem. Eer bunu sylemi olsaydm, bilirdin!
oysa ben senin iindekileri bilmiyorum. Gerekte, bilinmezi en iyi ekilde bilen sens
in. Onlara yalnzca, sylememi emrettiin eyleri syledim, yani unlar: Benim ve sizlerin E
endisi olan Tanr'ya tapn (Kuran 5,116-117)." Yani kabul etmemiz gereken ey, leminizin
, brahim'in, Musa'nn, Muhammed'in ve hatta sa'nn tektanrclyla badamad.
- Az nceki metne deinmeme izin verin. Bir Hristiyan olarak, Muhammed'in, o zamanl
ar yaygn olan oktanrcl, hatta o dnemde yaayan Hristiyanlarn sapknlklarn dzelt
gnderildiini kabul edebilirim. Muhammed zamannda yaayan Hristiyanlarn birou 'tanr
kiilik bir aileden olutuuna inanrlard: Baba olan Tanr, Anne olan Meryem ve cinsel b
emeleri sonucunda dnyaya gelmi Oullar sa. Bylesine bir 'lk' kabul edilemez ve ona
ar klmaldr. Ve Kuran da bunu hakl olarak knar. Ama bu 'lk', Hristiyanlarn Ulem
iin de Tanr Bir ve Tek'tir. Zaten her konuda Tek'tir: yoktan var etme yetenei}'le,
yansz adaletiyle, karlatrlmayan sevgisiyle. Bir olma konusunda bile Tek'tir! Tanr her
aman iin, bizim kendi yarattmz simgelerden daha byktr. Ve akl erdirebildiimiz 'Birl
bunlardan biri olabilir! Bizim anlaymza gre, lem, Uzayda Bir'i oluturan, birbirinden
rlamaz boyut gibidir: ykseklik, genilik ve uzunluk, farkl Uzay oluturmazlar.
- Oysa 1 +1 + 1'in 1'e eit olduunu sylyorsunuz.
- Eer lemden sz etmek iin rakamlara bavurmamz gerekseydi, kesinlikle byle bir ey s
dik! Ya da 1/3 + 1/3 + 1/3'n 1'e eit olduunu! Daha ok 1x1 = 1 derdik! Birinci '1', y
ani 'Baba' Tanr, her eyin grnmez ve lk Kayna'dr; bu yzden onu tanmyoruz. kinci '1
' Tanr, onun Grnts, Yansmas, Davurumu, 'Portresi'dir. nc '1', yani 'Kutsal Ruh'
letiren ve insanl da bu inan birliine ekmeye alan Sevginin Soluu'dur. Tanr'y Baba
ul etmek demek, O'nn bizim zerimizde olduunu ve O'na asla dokunamayacamz anlamak demek
ir. Tanr'y Oul olarak kabullenmek demek, O'nun bize yaklatn, grlebilir ve duyulabil
ya baladn anlamak demektir. Tanr'y Kutsal Ruh olarak kabul etmekse, Tanr'nn iimizde
ni, Bilinmeyeni bilmemiz asndan, bizi iten ie deitirdiini anlamak demektir. Tanr hem
k hem varlk hem de ikinliktir; ayn anda hem sonsuz hem yakn hem de iimizde olabilir.
Bu adan ncil'de sz edilen Tanr, karkla ya da dtalamaya neden olmayan bir nan Bi
eyh kararszd.
- Biz Hristiyanlar iin, Tanr'nn bir lem olduunu -daha dorusu, birimden olutuun
trde ve duraan olmadn kabullenmek demektir, ne de olsa O'nda dtalama ve bireim var.
nrm bunlar biraz fazla felsefi konular. Geen gn kznzn elini byk bir sevgiyle tuttu
k ettim, her ikinizin de yznde efkat dolu bir glmseme vard. Bana gre lemin bir yans
ydiniz! Kznz, siz deil ama sizden geliyor. Size benziyor, tpk Oul'un Baba'ya benzedii
bi. Aranzdaki efkat, Kutsal Ruh'un imgesiydi ya da baz Ortodoks Tanrbilimcilerin tab
iriyle Baba'yla Oul arasndaki pcn. Tanr iin kullandmz dil yersizdir, hatta 'Birl
'lahi Gerek', 'Merhamet' szckleri bile. Hristiyanlara gre, Tanr'y anmak iin en uygun
, bir babayla -ya da bir anneyle- ocuunun arasndaki sevgi titreimleridir.
Bilge hakl olarak, Doktor Clement'a, sorunun kendisine deil, eyh'e sorulduunu, tez
lerini amak iin daha sonra kendisine frsat verileceim hatrlatt. Az nce duyduklarndan
karm olan Ali bin Ahmed, Hristiyan temsilciyle tartmasn srdrmeye kararlyd:
- Peki ya sa'nn armha gerilmesine ne demeli? Yeni Ahit'le, Kuran'n bu konuda uzlaama
dklar doru deil mi? Bizim Vahiyimiz yle der: "Bizler, onlara imanszlklar ve Meryem'e
r o korkun namus lekesi yznden de lanet ediyoruz. Ayrca onlar: 'sa Peygamber'i, Meryem
in Olunu, Tanr'nn elisini ldrdk!" dedikleri iin de lanetledik. Onu ne ldrdler, ne
rdiler; bu yalnzca aldatc bir grnt. [...] Tam tersine, Tanr onu yanna ard, nk
Kuran 4,1,156-157)."
- Mademki eyh bana bir soru yneltiyor, onu yantsz brakmayacam. Dile getirdiiniz gz
nzetmeyi yeniden ele alacak olursak, bunun bir 'makas', bir de 'ine' yorumu vardr.
Okuduuna ayrmc bir yorum getiren bir Hristiyan, Muhammed'in 'dosetler' diye anlan ve
sa'nn yalnzca bir grntden ibaret olduuna ve bu yzden asla lemeyeceini savunan bir
stiyan'dan etkilendiini syleyecektir; hatta 2. yzylda yaam olan Basilides, sa'nn yer
sl armha gerilenin Kireneli Simon olduunu ne srmt. Eer Muhammed bu tr bir sahte-H
imden gemi olsayd, yanl bir retinin, hatta eytann etkisi altna girmi olacakt. Baz
umcularnn da destekledii bir baka yoruma gre, bu metin sa'nn lmn inkr etmez. Hri
l, sa zamannda yaam olan ve sa'y armha gererek, Tanr'nn eylemine bir son verebilec
dnen Musevilere hitap eder. Tanr, o dnemde yaam olan Musevilere yant olarak, sa'nn
fndan yetitirildii iin, lmn ve armha geriliin stesinden geldiini, yani dirildiin
drldn ne de armha gerildiini dorular!
Bu aklama eyh'i artmt, ama dnp tanmadan kar kmak istemedi. Bir Hristiya
si onu iten ie mutlu etmiti. Bu onun, ncil'i daha yakndan inceleme kararn kamlad.
metinler dorudan doruya Allah tarafndan gnderilmilerse ve onlar tahrif eden yalnzca bi
ka kilisenin yorumuysa, Cebrail'in de kendisine dedii gibi, susuzluunu giderebilece
k olan bir eyi hor grmemesi gerekirdi.
Tanr her yerde mi?
Swami sz istedi:
- Doktor Clement'la aranzda, lem konusunda uzun bir tartma geti. te yandan Ebubekir
den aktardnz sz, Tanr'nn Birlii adna, Mslmanlarn Hindulara yaktrd oktanrc
emi'nin duygu dolu yksnde, Ebedi Gzelliin, varlklarn aynasna yansd ve bu dnyann
aka belirtiliyor. Kimbilir, belki sizin mutasavvflarnzla bizimkiler, aslnda birbirleri
den o kadar da farkl deildirler. Rmnuja, stn Gereklik'ten sz ederken, Yaratan ve yara
Ku'la yuvasna benzetir; siz ne dnyorsunuz?
- Gizemcilik ylesine eitlilik gsterir ki, ondan sz etmek zor, dedi Ali bin Ahmed. N
e yazk ki, katlklar nedeniyle insanlar yanl yola saptran Mslman mutasavvflar tany
gizemcilik, ahlaki deerleriyle bizi birbirimize tek yaklatran yol saylabilir. ki k, v
larn iirsel bir ilikiyle 'kaynatrdklarnda', onlar dardan ve 'tarafsz' bir ekild
gre, kullandklar dil yanltr: ki 'beden kaynaamaz'. Oysa cinsel birleme srasnda, h
in de vicdannda, senlik ya da benlik, erkeklik ya da kadnlk diye bir kavram kalmaz,
tek var olan ey zaman ve meknn tesinde bir rahatlktr.
"Gizemcilerin konumalar, hukukulara her zaman iin ters gelmitir. Hallac- Mansur: 'Ge
rek benim,' dedii iin idam edilmiti; nk slam hukukularna gre Tanr'y, insani bir
ek, putperestlie giriyordu. Oysa Rum, u gzel yky anlatmt: 'Adamn biri, arkadann
nim. Burada iki kiiye yer yok, diye yant vermi ierden gelen ses. Adam gitmi ve bir yl
boyunca yapayalnz yaam. Geri dndnde: Kim o, diye sormu, ierdeki ses Sensin, Ulu Tan
mki Benim, ieri gireyim! Bir evde iki ben iin yer yok.' Sevgi sayesinde, insani BE
N ile, ilahi SEN arasndaki farkn stesinden gelinebilir, gerekte bu fark var olsa bil
e. bni Arab, Rmnuja hakknda sylediklerinize, belki de btn Mslmanlardan daha fazla i
. Her ne kadar onunla ayn gr paylamyor olsam da, ona gre balangta yalnzca bir tek
alyordu. Sevgi ve birbirini tanma istei sayesinde, bu Gerek, Yaratan ve yaratm olara
k ikiye ayrld. Bugn ise, insanolu sayesinde balangtaki birim, yeniden oluturulabiliyo
"Kanmca Mslman gizemcilii, tpk Hristiyan ve Musevi mutasavvflarn yaptklar gibi,
cretkr olmadan, Tanr'nn her ey olduunu deil de, her eyin Tanr'dan geldiini kabul ed
"
Bir iddet dini mi?
- Konuyu deitirip, size iki soru sormak istiyorum, dedi Kei Rahula. Biz Budistler,
tpk Buda'nn gnmzdeki Hintli takipisi Mahvra'nn rencileri jainler gibi, ahims'ya
, yani iddete kartyz. Her canl varla mutlak sayg gstermek, en nemli ilkelerimizden
Nasl oluyor da slam dini bu denli iddet ierebiliyor?
- Sanrm szn ettiiniz, cihat konusu....
eyh, arclk yanls baz dindalarnn neden olduklar karklarn btn ykn bir k
 - Kken olarak, cihat szc 'bir amaca ulamak iin harcanan aba' anlamna gelir. Tm M
'Hak yolunda bir aba sarf etmeye' arlrlar. Tarihte, bu 'abalardan' bazlar, kh Mslm
eyi saldrganlara kar korumak, kh barl arlarn kabul etmeyen bir lkeyi slam'a a
baya dnm olabilir. Dilbilimsel olarak incelendiinde, Kuran birok iddet olayn destek
gibi alglanabilir. Tpk Tevrat'ta olduu gibi. Musa'nn, Davud'un ve daha birok srail Kra
nn yaptklar savalara bir bakn... Ruhaniler, 'byk cihad', yani baka bir deyile tinse
eyi, 'kk cihaddan', yani askeri mcadeleden ayr tutmulardr. Birok slam lkesinde, by
gelimilie kar savap, bu ada yakr bir yaam dzeyine ulamay hedefler. Ama slam
yazma oran bu dzeylerde seyretmeyi srdrd srece, cihat adna binlerce insan kkrtac
esilmeyecektir.
Az daha Bilge sze kararak, insanlk tarihinin en byk vahetlerden biri olan Nazi akm
ann okuma yazma oran ve kltr seviyesi en yksek olan lkesinde baladn syleyecekti.
, eytani davranlara engel olamazd. Ama azm aamadan, Budist sz almt bile:
- kinci sorum, yalnzca bir ayrnty ieriyor. Bildiiniz gibi bu gece dolunay. Ve Therav
geleneini srdren toplumlarda, en nemli dini bayrammz olan Vesak', mays aynda, dolun
man kutlarz...
Kral'la, Bilge'nin bir kez daha beti benzi att. Onlar da ryalarn, bundan tam bir yl
nce bir dolunay gecesi grmlerdi.
- Bu bayramda, Buda'nn hem douunu, hem Uyanm, hem de tarihi bir kiilik olmaktan pari
irvana'ya geiini, yani sonsuza dek snn kutlayacaz. Neden sizler, Mslman olduunuz
ennet'le badatryorsunuz?
- slam dininde, ayn hilal halinin nemi byktr. Arapa'da 'N' -nun- harfi, zerinde bir
kta olan hilale benzer. Oysa nun, 'balk' anlamna da gelebilir ve Kuran'da sz geen bir
mesele gre, lmszl simgeler. Hilal ayn zamanda yeniden douun simgesidir nk hem k
bir ekle sahiptir; tpk dirilip almadan nce, lmn iine kapanp kalm olan insan gibi
Nazik bir konu
Henz grlerini belirtmemi olan tek katlmc, David Halevy'ydi. Bilge'nin sorgulayan ba
onu sz almaya itti.
- u an Musevilerle, Mslmanlar arasndaki ilikiler ok gergin. Her iki taraftan uzlamac
rn, bar salama abalar bizi sevindirse de, Filistin sorunu olduka nazik bir konu. Bura
gelmeden nce, slam konusunu her dndmde, iimde kukuyla kark bir ekingenlik duyar
a, ne olduunu tam olarak zemediim bir ey oldu. iimdeki bu deiikliin nedenlerinden bi
h'in ak ve alakgnll sunumu. Mslmanlk ve Musevilik, inan ynnden birbirlerinden ok
deil. Tevrat'ta yer alan birok metnin aynlarn Kuran'da da bulmak mmkn. aya'nn kutsa
da unlar okuyabiliriz: Adonay (Yaratan) yle der: Ben ilkim, ben sonum, benim dmda, Elo
im yoktur (yani Tanr yoktur) (44,6). Ya da:
"Adonay ben deil miyim?
Benim dmda baka Elohim yok!
El doru, Kurtarc, yalnzca ben!
Bana yznz dnn, kurtulun, hepiniz,
siz yeryznn snr.
Evet, ben, El, bakas deil (45,21-22)."

"Allah ve El szckleri, byk olaslkla 'gl', 'her eyden nce', 'O'na doru soluk al
u dnlen' anlamna gelen, ayn Sami dile aittir. Ve her ne kadar Elohm -Adonay da yle- o
bir szck olsa da, tek bir Tanr'y betimler. Bu eliki, birok bilgemiz tarafndan yorumla
Yorumcularmzdan biri Elohim szcnn kknn -branice yazlyla, alef, lamed, he- bir
m halinde toplayan 'bunlar' iaret zamiriyle ayn olduunu kantlamtr. Buradan, u sonucu
iliriz: Elohim, gc ve istemi sayesinde bir tek btnlk iinde var olan okluu birletiren
'tr. Elohim, bir araya getiren Bir'dir, birletiren Birlik'tir. Ayn zamanda Elohim,
kendini Musevi halkna, telaffuz edilemez YHVH harfleriyle -aziz ad kutlu olsun- ta
ntmtr; bazlar bu harflerin aralarna sesli harfler koyma riskini gze almlardr, oysa
viler saygmzdan tr, bu szc Haem, yani sim ya da Adonay, yani Yaratan olarak sylem
Demek ki tmel Tanr'nn kendine zg bir ad var ve Musevi halknn Tanr takdiri, bu tmel
etmeyi hak etmi, zel bir halk olmasndan kaynaklanr. Biz Museviler, farkllklara sayg g
ermek ve karkla neden olmamak konusunda ok dikkatliyizdir. Her eyin benzetii gnmz
kllk bir tehdit unsuru olsa bile. Halkmzn bu zelliinden dolay, bu btnn bir paras
evi, iinde ok zel biri olma duygusu tar. Bu duygu bizlerde o denli gelimitir ki: "ki
evi bir araya geldiinde, en az farkl gr ortaya kar!" deriz. Bazen bu, gln duruml
atabilir. Bir de, ssz bir adada kaybolmu, adada kald yllar boyunca da bir sr gzel b
etmi olan Musevi Robinson'un yks var. Gnn birinde uzaklarda bir yerde bir gemi belirir
ve adaya yanar. Kaptan, Robinson'un yapt binalar grdnde bylenir. 'Buras evim, b
ogum, yani dua evim.' Kaptan hayran kalmtr. Teki ya uras ne?' diye sorar bir baka grke
li yapy iaret ederek. 'kinci bir sinagog.' 'Siz deli misiniz! Neden iki sinagoga ger
eksinim duydunuz?' 'Birbirlerinden ok farkllar. br hi gitmediim sinagog!'"
Halk, en sonunda biraz glerek rahatlad iin mutluydu.
Tekrneki bir din mi?
Haham konumasn srdrd:
- Sorum u: Muhammed'in bir keresinde yle bir ey dediini okumutum: "Mslman olarak d
gelmeyen (doal yoldan) bebek yoktur. Bir Yahudi, bir Hristiyan ya da atee tapan bi
ri olmasna neden olan ailesidir." Bu geni apl gr as, gelenekler arasndaki kendiler
llklar gz ard etmi olmuyor mu? Zaten, ne Snnilerle iiler arasndaki ayrmdan sz etti
'geleneki' olan Mslmanlarla olmayanlar arasndaki farkllklardan - yani Allah'n, Halife
El-Hkim'in bedeninde cisimletiine inanan Drziler'den ya da Gulam Ahmed'in, tpk Hz. Muh
ammed gibi, Tanr'nn temsilcisi olduunu savunan Ahmediler'in adlarn aznza almadnz. S
irlik' dnceniz -tek bir Tanr, tek bir Toplum iin, son peygamber tarafndan iletilmi, te
bir deimez Kuran- bence dier dinleri de kapsyor. Kuran, Tevrat'a eklenmemi olduu hald
e, onu arlk ve gereklikle yeniden derlediini savunuyorsunuz. Bence bu, zellikleri ort
adan kaldran ve farkllklara sayg gstermeyen bir dnce. Hristiyanlar Eski Ahit'lerini
an kaldrmadan, onu olduu gibi brakm ve kutsal kitaplarn Yeni Ahit ad altnda uzatml
iz de Hristiyanlarn yapm olduklar gibi, Tevrat' olduu gibi brakm ve Kuran'n, onun
olduunu sylemi olsaydnz, aramzda bu kadar ok anlamazlk kmazd.
eyh byk bir nezaketle, Musevi'nin saduyulu sorusunu yantlad:
- Size ncil'i okumaya baladm sylemitim iin gerei ok ksa sre nce. Bunu yapan
uunu da eklemem gerekir... zellikle de kendi dinini savunma amacn gtmeden. te yandan K
uran' ya da ncil'i okuyan ok sayda Musevi tanyor musunuz?
Haham baklarn yere indirdi.
- Haklsnz. slam'n iinde ve dnda, biz Mslmanlarn olumlu bir yaklamla kabul etm
r eitlilik var. iilerle, yani Ali'nin -Muhammed'in kuzeni ve damad- taraftarlaryla (A
leviler), Snniler arasndaki en nemli farkllk, Peygamber'in vrislerinin yasall ve onl
si konusunda ayn dncede olmamalar. Dini uygulamalar birbirlerinin neredeyse ayn. iile
zan okuduklarnda, Hz. Ali'nin adn da anarlar. Onlar ayrca, slam'a kar olan bir gelene
geici evlilik kavramn korudular ve kadnla erkek arasndaki miras blnmesini eitlediler.
likle de 'itihadn kaplarnn' -yani Kanun'u yorumlamak iin harcanan kiisel abann- kapa
dn aka belirttiler. Ne yazk ki, drt byk hukuk okulu yasalarn esasn derledikten
amlar haksz yere, bu gayreti gstermenin gereksiz olduu dncesini yaydlar. Bu da, elimiz
kolumuzu balayan, anlksal engellemenin zc nedenlerinden biri oldu. Bahailere, Drziler
e, Ahmedilere ve dierlerine gelince; bunlar ounlukla slam' baka peygamberlere ve reti
e aarak, dinin esaslarn geniletmilerdir. Aramzdaki iletiim kopukluu, iimizdeki ketle
ri ve bakalarn dlama alkanlmz gerektii kadar nemsemememize neden oldu. Bazlar
lar korkutan- canlla karn, biz Mslmanlar, u sralar akl almaz bir gszlk yayor
ikleri zararlar da, doru drst iletiim kuramamamzdan kaynaklanyor. Yarmalar srasnda
llah'n erefini lekeleyecek onur krc davranlara rastladk...
Haham'n itirafve mam'n kucaklamas
O srada, katlmclar arasnda duygulu bir olay yaand. Haham Halevy, gzleri yalarla do
lde yerinden kalkt ve eyh'ten zr diledi:
- Her konumanz bir alakgnlllk rnei. m olmanza karn, buradaki herkesten daha i
imizden Haham Simeon ben Yohai yle demiti: "insan iyi ynlerini alak sesle, yenilgisin
i ise haykrarak itiraf etmeli." Sizin burada, bizlerle birlikteyken, bandan beri ya
ptnz da bu. Ben kendi halkm korumaya altm halde, siz Mslmanlarn zaaflarn giz
kalbimle zr diliyorum. Kznz o tehdit mektubunu aldndan beri, herkesin kukular ar
zerinde younlam halde. Oysa soru yanl bir biimde soruldu. Hahamlarmzdan birinin an
uzun bir kurama bedel. "ki adam bir bacadan aa iniyorlarm. Biri temiz, br pimi. Ha
rinden birine dnp: 'Sence ilerinden hangisi ykanmaya gidecek?' diye sormu. Tis olan,'
diye yant vermi renci. 'Hi de deil!' demi haham. 'Temiz olan. Yannda duran arkadan
nu gren adam: O pis olduuna gre, ben de pis olmalym, gidip ykanmam gerek, diye dnr.
is olan, yanndaki arkadann temiz olduunu grerek yle dnr: O temiz olduuna gre, b
yleyse ykanmama gerek yok.' Bunun zerine haham konumasna yle devam etmi: ki adam bi
adan aa iniyorlarm. Biri temiz, br pimi. Sence ilerinden hangisi ykanmaya gidecek
an,' diye yant vermi rencisi, heyecanla. 'Kesinlikle hayr! Pis olan tabii ki. Ellerini
n is iinde kaldn grp kendi kendine: Pisim! Gidip ykanmam gerek, diyecektir. te yanda
iz olan, ellerinin temiz olduunu grp, kendi kendine yle diyecektir: Pis olmadma gre,
p ykanmama gerek yok... Sana bir sorum daha olacak,' diye srdrm haham. ki adam bir bac
adan aa iniyorlarm. Biri temiz, br pimi. Sence ilerinden hangisi ykanmaya gidecek
anlam olduundan emin: 'Temiz ve pis olan!' diye haykrm. 'Yanl!' diye barm haham.
r iki adam bir bacadan iniyorlarsa, birisinin pis, brnn ise temiz olmas imknszdr. Her
isinin de pis olmaktan baka anslar yoktur. Eer bir soru yanl sorulursa, tm yantlar ya
rilir.'"
Bilge bu ykden holanmt, ama David Halevy'nin nereye varmak istediini anlamamt. Mu
tlmc szlerine kald yerden heyecanla devam etti:
- Arlk yanllar yalnzca Mslmanlkta yok. Musevilerin arasnda da onlara rastlamak m
ce, Amina'nn odasndan karken unu buldum. Ama polise sylemeye cesaret edemedim.
Sonra, cebinden kartt bir kuma parasn, halka sundu
- Bu bir takke, u an bamn zerinde durann ayns. Bu balk, hi kukusuz bir Musevi'y
grnce heyecanlanan ve kamaya alan saldrgan, Amina'nn odasndaki bouma srasnda ta
Yani bu saldrnn faili bir Mslman deil, benim cemaatimden biri. lk tepkim bu olay gizl
ye almak oldu. Ama bir suluyu korumaya hakkm yok, Musevi bile olsa. Sessizliim fazlasy
a uzun srd. Ve sizlerden zr diliyorum, zellikle de sizden eyh bin Ahmed.
eyh, korumalarnn yardmyla yerinden kalp, Musevi temsilcinin yanna gitti. Onu elleriy
e arayarak, kendine doru serte ekti. Polis, Haham' korumak iin harekete gemeye hazrd.
a buna gerek kalmad. eyh, Haham' efkatle ve uzun uzun kucaklayarak, ona kar duyduu min
eti dile getirdi. Bu hareket, sylenebilecek btn szlerden daha ok ey ifade ediyordu. Bi
lge konumasn ne ekilde tamamlamas gerektiini bilemiyordu. Soytar yardmna kotu:
- iddet bacasndan aa inen iki kii, dinleri ne olursa olsun, Musevi ya da Mslman, H
yan, Hindu ya da Budist hi fark etmez, her ikisi de pistir. Ama alakgnlllk banyosuna g
iren iki kii, inanlar ne olursa olsun temizlenmi olurlar.
Ardndan, alak sesle unlar ekledi:
- Ben byynce mimar olacam. Ve bacalar banyo kvetlerinin tam zerlerine ina edeceim
Seyirciler ve jri, gene sz alamamlard. Polis tm Musevileri ve srail pasaportu taya
altna almaya balamt bile. Hepsi de zorla karakola gtrlerek, ayrntl ifadeleri alnd
er trl ipucunu deerlendirdikleri iin, takkeye el konuldu.
Uyanklk
Kral, Bilge ve Soytar birlikte yemeye karar verdiler. Hkmdarn kafas karmakarkt; b
a karn, iinden adeta fkran duygu seline hkim olamyordu.
- Dn ANY ve AYN'd. Bugn ise ine ve maystaki dolunay...
- Yarn da hepimiz leceiz, dedi Soytar ilgisizce.
- Eer lm beni senin samalklarndan kurtaracaksa, seve seve lrm, dedi Kral fkeyle.
kadna nce bir tehdit mektubu gnderiliyor, ardndan da neredeyse tecavz ediliyor. Kendi
kendimize, "Bu olsa olsa arlk yanls bir Mslman olabilir," diyoruz. "Hayr, bu arl
sevi," diye kar klyor. Artk ne dneceimi ardm.
- Peki ya gerek sulu, arlk yanls bir Tanrtanmaz, Hristiyan, Hindu ya da Budist's
ordu safa, Soytar.
- Hazr balamken, arlk yanls bir soytar da olabilir, diye bard Kral, daha da s
Bilge onlar yattrmaya alt:
- Efendim, Soytar haksz saylmayabilir. Hepimiz safa, saldrgann bir Mslman olabilece
dndk, oysa imdi Musevi olma olasl var. Ama belki de hibiri deildir...
- Ak konu, dedi Kral srarc bir tavrla.
- Haham'n dediklerini hatrlyorsunuzdur: yanl sorulmu bir soruya, tatminkr bir yant
ilemez. Belki de gerek sulu, pheleri Mslman ve Musevilerin zerine ekerek, bizi yanlt
lyordur. Bu olayn faili bambaka biri karsa hi armayacam.
- Peki ama, bu saldrgan niye Turnuvam mahvetmeye alyor olabilir?
- Ya asl neden kskanlksa, diye sordu Soytar. Belki de komu lkelerden birinin bakan
anlk tarihinin bu ilk Byk Dinsel Turnuvas'na ev sahiplii yapmanz ekemedi. Belki de he
alnan sizsiniz?
- Samalk bu!
- Belki de iktidara gemeyi planlayan, tahtnzda gz olan dmanlarnzn hazrladklar
?
 Btn bu varsaymlarn Kral' ne denli bunalttnn farkna varan Bilge, bu konumaya bir
k istedi:
- Bu adam kim olursa olsun, uyank olmamz gerek.
- Aslnda, bu kadn da diyebiliriz, diye ekledi Soytar -neden bir kadn olmasn ki?-, h
epimiz ok uyank olmalyz.

Musevi'nin ballk and

Bilge, allagelmi al konumasn yaptktan sonra, sz Musevi yarmacya verdi. Da
patlayan flalardan gzleri kamat. Geen gece meydana gelen olaydan sonra, 'SY'ler med
yann ilgi oda haline gelmiti. Haham ilk bata, bundan rahatsz oldu. Kendi kendine yle
anr'dan, dinden, hayatn anlamndan konutuumuz srece, yarmalar kimsenin ilgisini ekmed
a gazeteciler dilerine gre bir konu bulur bulmaz, akbabalar gibi tler!' Ardndan fikir
irdi: Tek sulu gazeteciler deil, ayn zamanda okurlar da. Ne de olsa bu tr iddet olayl
arn okumaktan zevk alanlar onlar. Ve belki de biz din adamlar olarak, Tanr hakknda in
sanlar skmadan konumay beceremiyoruzdur.'
Haham'n aklna Bernard Shaw'un bir esprisi geldi. Ciddi bir tavr taknd ve konumasna,
undan esinlenerek balad:
Mademki basn benimle bu kadar yakndan ilgileniyor, sizlere bir srr aklamak zorunday
. Hepimizin babas brahim ld. shak ld. Yakup ld. Einstein bile ld. Ya bugn sra be
mi pek iyi hissetmiyorum da!...
Halk, Haham'n alayc tavrndan ve mizah anlayndan holanyordu.
Gizli Tanr
Kahkahalar ve alklar kesildikten sonra, haham seyircilere seslendi:
- Tanr -ad kutlu olsun- gizlenen bir Tanr'dr. "Sen kesinlikle kendini gizli tutan
bir Tanrsn, srail'in Tanrs, kurtarc olan." Bu szler aya'nn kitabnn 45. blmnde
zli Tanr'dan etkilenmek iin geerli bir nedeni vard. te yandan, srail'in Tanrs gizlenm
bildii gibi, O'nu arayanlara grnmeyi de bilir. 18. yzylda ortaya km, Musevilii yen
km olan Hasidizm'in nde gelen bilgelerinden Baalem Tov, saysz kaplar olan bir saray d
iti. Her kapnn ardnda, gelen konuklar iin birer hazine olduunu; hazineyi tam kendine g
e bulan ve baka bir eye gereksinim duymayan ziyareti, baka bir ey arama derdine dmez.
ysa koridorun dier ucunda, bir kap, kapnn arkasnda da hazineleri deil de kendisini d
ri arlamay bekleyen bir kral vardr.
"Bilmiliin neden olduu kibir, cahillikten beterdir. Aramak, bulmaktan iyidir. Ken
di kendine yetebilmek alktan beterdir. Gezginlik, duraanlktan yedir. Sahte tanrlarn en
baarl olduklar konu, fazla aba sarf etmeden, insann iinde kolayca uyandrlabilen al
cak, geici zmler bulmaktr. G tanrs der ki: 'nmde diz ok ki, gl olasn! Byleli
etebilirsin.' Sahiplenme tanrs der ki: 'Biriktir! Biriktir! Ancak yle zengin olursu
n! Bylelikle hibir eksiin kalmaz.' hret tanrs der ki: 'Bakalarn ezerek baarya ula
dn sonsuza dek unutulmaz.' Haz tanrs der ki: 'Yeniden haz almam diye endielenmeden,
haz al! Bylelikle tatmin olursun.' Seyirlik tanrs der ki: 'Gerekdla ve gizile ka! B
gl olursun.' Ama Elohim, Tanrlarn Tanrs der ki: 'Beni arayn ve yaayn.'
"Talmud'a gre (Makot 24a), Amos'un kitabnn 5. babnn, 4. ayetinde geen u szler, Musa
gnderilen alt yz on emri zetler: 'Her gcn ve her sahiplenmenin, her hretin, her h
her seyrin en yce kaynan arayn ve yaayn. Kutsallk, cmertlik, alakgnlllk, sevin
yaayn. Tevrat'm, size doru Yolu gsterecek olan Yasam arayn, bylelikle mutlu olacaks
yn... bir delikanlnn sevgilisini arad gibi...
Gzel Tevrat
"Musevi gizemciliinin temelini oluturan metinlerden biri olan Zohar'da Tevrat, s
arayn cra odalarndan birinde gizlenen, gzeller gzeli bir gen kza benzetilir."
Haham gzlerini kapatt ve zihninde Amina'nn yz belirdi. Hafif ve ho bir titreme tm be
enine yayld.
- Bu gen kzn, diye srdrd efkat ve tutku dolu bir sesle, yalnzca kendinin bildii bi
gilisi varm. Delikanl gen kza olan akndan, durmadan sarayn nnden geermi ve onu g
bucak bakarm. Gen kz, delikanlnn asla saraydan uzaklamadn bilirmi; bu yzden ne m
dasnn duvarna kk bir delik am ve yzn sevgilisine gstermi, hemen ardndan da giz
kanl, gen kzn yzn grebilmi, baka da hi kimse grememi. Ve delikanl, gen kzn,
yzn yalnzca kendisine, bir an iin gsterdiini anlam; yrei, ruhu ve iindeki her e
Tevrat da aynen byledir; en derin srlarn, yalnzca onu sevenlere aar. Erdemli olann, he
gn bkp usanmadan kapsnn nnde gezip durduunu bilir.
 Haham bir sre konumasna ara verdikten sonra, daha retici bir dille devam eder:
- Bu ak benzetmesi sizi artt m? Kutsal Kitabmzn byk bir blm, kadnla erkein,
daki aka adanmtr. Bu, kimi zaman lahilerin lahisi olarak adlandrlan, Neideler Neide
Haham Akiba, bu yaz hakknda yle demiti: "Neideler Neidesi, srail'e verilmeden nce,
ne bir deeri ne de bir anlam vard." Cinsel drtlerle manevi drtler, bir madalyonun iki
gibidir. Ve bu madalyon Tanr'nn eseridir. nsan teninde, kendi benliinden syrlp, kar
en bir insan kabul etmesini salayan biyolojik ve duygu dolu bir drt kazldr. nsan zek
kendi egosundan syrlp, en stn Dieri'nin, yani Tanr'nn arayna kmasn salayan fi
ir drt kazldr. Bir kadnn, bir erkein yzne ya da bir erkein, bir kadnn yzne sap
abilecei gibi, Tanr da insan ruhunu kendine k edebilen, Batan-karc bir gtr. Birb
iki drt olmadan, hayat ie dnk, tatsz tuzsuz bir ey olurdu.
"'Elohim, dem'i kendi suretinde yaratt, o Elohim'in suretiyle yaratld (Tekvin 1,26
-27).' nsan, yani ilahi yansma hem diil, hem de erildir, ikilik iinde bir birlik. lk d
em, erkek deil, ift cinsiyet-liydi. Yapk domu ve ayrlmalar gereken ikizler gibi, Tan
r 'testereyle biti'. Bylelikle Adem'den, Havva meydana gelmi oldu. Yaratldklarndan bu
ana, erkekle kadn, blnmez bir btndr. Kutsal Kitap'ta, Tanr bir erkek yaratt deil, in
ratt diye yazar - branice'de Ha-Adam, olarak geer. Szcklerin gizli anlamn ortaya kar
n, her harfe saysal bir deer veren Kabalaclara gre, Ha-Adam szcnn deeri 50'dir; yan
anlamna gelen branice szck Mi ile ayn saysal deerdedir. Oysa Adem'in tek bana, kar
olmadan, yalnz bir adam olarak toplam deeri 45'tir; ve 45 'Ne' anlamna gelen, Mah sz
cnn saysal deerine eittir. Kabalaclar bundan esinlenerek, u gzel retiyi yarattla
le kadnn birbirlerini tamamladm anladnda, Ne'den Kim'e, nesnel varlktan znel varl
'den, Ha-Adam'a gemek demek, dierini bulmak ve adszlktan kmak anlamna gelir. Ayn ey,
nlarn Yaratclarn bulduklar an iin de geerlidir: Sosyal ve biyolojik gereklerin esiri
uu nesnel durumdan kurtulup, Tanr'nn zgrlne katlan, znel bir duruma geer. nsanlk
lam -bireysel, toplumsal ve dnyevi- esaretten zgrle gemektir; egemenlik ilikilerinden
aletle sadakatin kucaklat, Mesih ana gemektir."
David Halevy konumasna ksa bir sre daha ara verdi, sonra kald yerden devam etti:
- Sizin de fark ettiiniz gibi, biz Musevilerin kutsal bavuru kayna, Tevrat'tr. Geni
anlamda, Tevrat, Musevilerin Kutsal Kitabndaki 'yazl geleneklerden' ve Talmud'da ke
sinlemi 'szl geleneklerden' meydana gelir. ok sayda yorumcu, Tanrbilimci, filozof ve g
zemci, bitip tkenmek bilmeyen yorumlaryla, dini mirasmz zenginletirmektedirler. Daha d
ogmatik dinlerin aksine, bizimkisi metinlerin anlamn sonsuza dek, olduu gibi kabul
etmeyi reddeder; bizim grevimiz, mzisyenlerin bir partisyonu yorumladklar gibi, Tevr
at' yorumlamaktr. Ve saylamayacak kadar ok farkl yorum vardr...
Bu sanatsal benzetme herkesi bylemiti, zellikle de Alain Tannier'yi. lahiyat eitimi
srasnda, yalnzca Hristiyanln deil, ayn zamanda slam'n dogmatizminden de ok ekmi
- Biz Museviler, ibadetin, bir yere kadar inanlardan daha nemli olduuna inanrz. En n
emlisi, mitzuotlar, yani arkasnda onu destekleyen sadk brani halk olduu halde, Tanr n
e Musa'ya ifa ettii emirleri yerine getirmektir. brahim, shak ve Yakup babalarmzdr. n
ve klar, dargnlklar ve barmalarla dolu alkantl tarihimiz boyunca, Tanr durmadan
r gndererek bizi sorgulamtr. Bu peygamberlerin grevi, bize adil ve merhametli ilahi k
urallara gre yaamamz gerektiini hatrlatmakt. Zaten Raphael Hirsch'in de belirttii gibi
Elohim, adil Tanr'dr, te yandan YHVH, merhametli Tanr'dr. Bu iki yn, birbirinden ayr
az. Tanr, hem merhamet eder hem de herkesin kendince rahat yaamas ve bakalarnn rahata
aamalarna izin vermesi iin snrlar koyar. "Kimsem, o olacam (k 3,14)," diyen, halk
ikten ayrp, kutsalla arandr: "Azizler, benim olun, nk ben Yaratannz da azizim; s
nn iinden, benim olun diye setim (Levililer 20,26)." Tanr nn Musevi halkn semesi, o
anl anlald. Seilmek, yelenmek anlamnda deil, Tanr nn tm insanlar ard adil
e, insanla hizmet etmek anlamndadr.
Haham'n zeti
Haham, halknn seilmilii konusunu gndeme getirdiinde, dinleyiciler arasnda kar k
ysa yapt yorum hi kimseyi artmamt. Kendisini bylesine dikkatlice dinlemelerinden g
ehlikeyi gze almaya karar verdi:
- zetlemek gerekirse, kanmca Hindulara ve Budistlere, dnme ve duygularn iine atma d
olan oturarak dua etme ayrcal verilmi; Mslmanlar nce ayakta durup, sonra da Allah'a
un emenin iareti olarak secde etmeyi tercih ediyorlar; Hristiyanlar ise, lmden dirilie
giden yolu simgeledii iin ayakta durmak yerine, yatar duruu yeliyorlar. Musevilere
verilmi olan zel mesaj ise, yryerek dua etmeleri gerektii: Msr'dan kutsal topraklara y
plan gn, esaretten zgrle gidiin simgesi olarak.
Bu zet, Bilge'nin ok houna gitmiti. br temsilcilerden herhangi bir itiraz gelmediini
gren haham, kendisini hl dinleyip dinlemediklerim merak etti. inden u eski sz tekrar
i: "Sylediklerine kar klmayan bir haham, haham deildir." Kkrtc bir sz edip etmem
kararszd, ama Haham Meir'in u szleri onu rahatlatt: "Tanr nn yaratt en gzel ey ba
ses tonuyla, konumasn srdrd:
- Bilgelerimiz, Musa'nn kitabnda 248'i olumlu, 365'i ise yasaklardan oluan, topla
m 613 emir olduunu saptadlar. Geleneklerimize gre, insan bedenindeki her organa olu
mlu bir emir, yln 365 gnnn her birine de bir yasak denk gelir. Ksacas bunun anlam, t
enin yl boyunca Yasa'ya uymas gerektii ve dini uygulamann, tm dertlere deva olduudur.
"Tevrat' ve emirlerimi unutma olum, yrein onlar koruyacaktr. Bylece gnlerin uzayacak,
nacak yllarn ve huzurun artacaktr. Sevgi ve doruluk asla yanndan ayrlmayacak. Onlar bo
a dola, yreinin zerine yaz. Elohim'in ve insanolunun gznde iyilik ve anlay bulacaksn
albinle YHVH'ye gven; yalnzca zekna deil. Adm attn her yolda, yannda olsun; o senin
rn dzeltecektir. Yaralarna ifa, kemiklerine ak erbeti gibi gelecektir (Sleyman'n Mes
i 3,1-7)."
"Bir gn, Musevi olmayan biri, MS 10 ylnda lm olan, tatllyla nl bilge Hillel'in
a demi ki: 'Musevi olmay kabul ederim ama bir artla: bana btn Kutsal Kitab, ben tek ay
ak zerinde dururken reteceksin.' stat ona yle demi: 'Sana yaplmasn istemediin eyi
ma. te btn Kitabn z budur; geri kalan yalnzca yorumdur: imdi git ve geri kalanm
kiba ise, Levililer 19'un, 18. ayetine atfta bulunarak, yle demiti: 'Senden sonra ge
leni, kendin gibi seveceksin; Yasa'nn esas ilkesi budur.'
Musevilerin eitlilii ve birlii
"Grdnz gibi Yasamz hem basit, hem de karmaktr. Baz yurttalarmz onu en ince ayr
gulamak isterler, bakalar gerisi kalann 'unutarak' yalnzca zn uygularlar. Geleneki v
seviler arasnda, kimi zaman sert tartmalar olabilir: Gelenekiler tm emirleri yerine g
etirmek konusunda srarl davranrlar, zgrlkler ise yalnzca modern yaant tarzyla uyu
benimseme yanldrlar, ikisinin arasnda kalan muhafazakrlar ise, kendilerine uygun bir d
urum bulmaya alrlar. Bu eilime, bazlar bir drdncy de ekliyorlar: yeniden yapla
Her neyse. Bilinmesi gereken, Museviliin, esas gerginliklerini ilk ortaya kt zamanlar
da deil, modern zamanlarn balamasyla yaad. Gnmzde dinin gereklerini yerine getiren
re, getirmeyenlere, hatta Tanrtanmaz Musevilere bile rastlamak mmkn. Ortaan nl Musev
tor ve filozofu Mose Maimonide, temel inanlarmz, on inan maddesi ad altnda toplam
her eyi ynetir, Tek'tir, bedensizdir, lk ve Son'dur; tm dualar yalnzca ona edilmelid
ir; peygamberler gerei syler ve Musa ilk peygamberdir; Yasalar kendisine verilmitir
ve deitirilemezler; Tanr insanlarn her hareketini ve her dncesini bilir; kurallarna u
lar dllendirir ve kar gelenleri cezalandrr; ge de olsa Mesih, bir gn mutlaka gelecek
e ller dirilecektir. ok sayda Musevi, bu maddeleri kabul eder, kimisi de bunlara kar
; ama yine de Musevi saylrlar. br dinlere kyasla fazla kalabalk saylmayz ama yine de
halkn bir paras olmaktan gurur duyuyorum. Halkmz, Spinoza, Bergson ve Husserl gibi
filozoflar, Einstein, Bohr ve Born gibi bilim adamlar, Mendelssohn, Mahler ve Cha
gall gibi sanatlar, Freud, Adler ve Bettelheim gibi psikologlar, Herzl, Marx ve Tr
oki gibi politikaclar ve brahim, Musa ve sa gibi dini dehalar yetitirmitir... Bazlar
kmza sadk kald, bazlar ise kalmad; bazlar onu korudu, bazlar ise ona iddetle sald
'ya uydu, bazlar ise onu karalad; ama hepsi de temel sorularla mayaland ve Yeni Topr
aklar olarak saydklar yere doru kararl admlarla ilerlediler, pelerinden bakalarn da
ler. En nemli olan ey, araytr.
"Skntl bir adamn, Haham Mendel de Kotz'a unu sormu olduu anlatlr: 'Durmadan dn
un peki? - Gerekten de bir yarg ve maher gn olup olmadn. - Peki bundan sana ne? - E
r olmasayd, Yaratl neye yarard? - Peki bundan sana ne? - O zaman Tevrat da olmazd. - P
eki bundan sana ne? - Haham, sen neler sylyorsun yle? - Eer tm bunlar senin iin o kada
r nemliyse, bu gerek bir Musevi olduun anlamna gelir. yleyse rahata dnp tanabilir
kheli Yaakhov Yitzhak ise yle demiti: 'Tanr'ya hizmet etmenin belli bir yntemi yoktur
. stelik bu ilke de, hizmet etmenin yollarndan biri deildir."
Salonda sessizlik hkimdi, dinleyicilerden t kmyordu.
Gerek zenginlikler
Haham, gerek zenginliklerle ilgili bir retiyle, salondaki sessizlii bozmaya karar
verdi:
- nsanln en byk zaaf, zenginliklerinin esiri olmaktr. Bu arada, eer paranz emane
ceiniz, gvenilir bir banka aryorsanz, size amcamn adresini verebilirim... ama kesinli
kle sorumluluk kabul etmem.
Kopan kahkaha tufan, ortam yumuatmt.
- Zlotchevli Haham Mikhal'e g bir soru sormular: "Fakir olmanza karn, gereksinimleri
nizi karlad iin, her gn Tanr'ya krediyorsunuz; bu yalanclk saylmaz m? - Hi de
irlik bir gereksinimdir!" Ve ernobilli Haham Nuahum akayla kark yle demiti: "Fakirli
iyorum. Fakirlik, Tanr'nn insana armaandr. Gerek bir hazine. stelik pahal da deil."
Haham, bir alk seli iinde, yerine oturdu. Zaman ilerledike, insanlar duygularn dah
a byk bir rahatlkla dile getirmeye balamlard. Bu, Bilge iin sevindirici bir gelimeyd
Yzlemeler
Ynetici jriyi bir kez daha kzdrmamak iin, sz ilk olarak jri yelerinden birine verd
nden bir kadn hemen konuya girdi:
- Haham Bey, beni adeta bylediniz! Konuma tarznz, mizah gcnz, zeknz gerek bir ru
tt bize. Ama aka konumak gerekse, bir havai fiei andran sunumunuz beni kararsz brak
unuzun sonunda, hl bir Musevi'nin nasl olmas gerektiini tam olarak anlam deilim! Muse
olup da dinin gereklerini yerine getirmemeyi anlayla karlyorum. Ama Tanrtanmaz bir Mus
vi olunabilmesini ya da Musevi olup da Musevilie kar gelmeyi hi aklm almyor!
Musevi olmak
Kocaman bir glmseme, Haham'n yzn aydnlatt:
- Kimlii, kayna ve nedeni ile 'Musevilik sorunu', halkmn akln srekli kurcalayan sor
r. Derler ki, tannm bilim adamlarn tayan bir gemi batm. Karaya kan bu bilge kiile
ssz topraklarda yalnzca bir fil srsnn yaadn fark etmiler. Zihinleri pas tutmas
mek iin, her biri bir aratrmaya girimi. Fransz bilim adam, 'fillerin ak hayatyla' il
mi; Amerikal, 'Alt ayda fil srnz nasl ikiye katlarsnz?' adl bir kitapk yaynlam
el fillerinin felsefesi' balkl tezini kitap haline getirmi. Musevi'ye gelince; tm zam
ann, 'Filler ve Musevilik sorununa' ayrm!
'"Musevi olmak' ne demektir? 'Yahudilik' szc, branice'de 'Tanr'ya kretmek' anlamna
r. Ama ayn zamanda bir lkenin -Yahuda- de addr, Yahuda kabilesinin soyundan gelenler
, yani Yahudiler. Andre Chouraqui, Musevi kimliini betimlerken, bir Mesaj', bir Ha
lk' ve bir Topra birletiren bir 'lem'den sz eder.
"Mesaj, 'ema israil'de zetlenen Zebur'dur; 'it srail, Elohim'imiz, tek YHVH ve YHVH
'yi, Elohim'imizi tm kalbin, tm benliin, tm yeinliinle seveceksin. Size bugn emrettii
u szler, kalbinizin zerinde yer alacaktr. Onlar oullarna aktar, evde otururken, yola g
iderken, yatarken, kalkarken onlardan sz et. Onlar iaret olarak eline bala. Gzlerinin
arasndaki ta olacaklardr. Onlar evinin yksek yerlerine ve kaplarna yaz (Tesniye, 6,4-
).'
"Bu branice ahadet, iki yz krk sekiz szckten oluur ve bilgelerimize gre bu say, in
edenindeki organlarn saysna eittir. Bu szleri her gn tekrar etmek, insan salkl kla
izi isterim ki, dinin gereklerim yerine getiren Museviler, sabah duas srasnda, tefi
lim ad verilen ve iinde kutsal kitabmzdan ayetler bulunan kp eklindeki kk kutular,
den alnlarna ve kollarna balarlar. 'ema israil'in szleri, ayn zamanda dini bir simge o
an ve kaplarn sa eiklerine konulan mezuza'nn iinde de yer alr.
"Topraa gelince; snrlar farkl eilimlere gre corafi ya da manevi olarak belirlenmi
devletidir. ok sayda Musevi'nin artk Tevrat'taki emirlere uymad, bazlarnn ise kendil
'srail Topra'nn bir paras olarak grmedii, ne yazk ki doru. Kurtarc Mesaj', laik
niden yorumluyorlar -Marx'n sosyalizmini ya da Freud'un psikanalizini dnn-, ama yine
de Musevi olarak kalyorlar. Neden mi? nk onlar her zaman iin, Halk'a aitler..."
srail ya da Filistin,
vaat edilmi topraklar m?
Haham'n srail Topraklarndan sz ettiini duyan eyh, birden dorularak heyecanla sze gi
:
- Eer politik ve dini 'Siyonizm' ilikilerimizi kmaza sokmasayd, Museviler ve Mslmanl
r ok daha iyi anlarlard. Kuds, biz Mslmanlar iin de kutsal bir ehir ve Filistin halk
zlasyla uzun srd. ldrmek ve alp rpmak iin slam'a snan canileri tehir etmenin z
ma neden, kutsal kitaplar adna bir halk yerinden etmeye ve kle konumuna indirgemeye a
lan baz Musevileri cezalandrmak iin ayn ura verilmiyor?
Haham'n gzlerinde ksa bir sre nefret kvlcmlar akt, ama hemen toparland. Sanki bi
asna tuz serpmi, sonra da hemen geri ekilmiti.
- Filistin sorunu ve 'Siyonizm' ok hassas konular. brahim'e, shak'a ve Yakup'a ve
rilen szlerden beri, Museviler bu topraklara ruhen ve bedenen ballar. Rachi bu konu
da yle demiti: "Kutsal Topraklar'n dndaki bir srailli, Tanrsn kaybetmi gibidir."
Suudi Arabistan'n, slam'n dmanlar tarafndan ynetildiini dnn. Topraklar ele gei
m ki iki bin yl sonra, Mslmanlarn olanlar unutup, gerekten lkelerine geri dnmek istem
ceklerini mi dnyorsunuz? stelik de baz sufiler, Mekke'yi ve Kabe'yi tinselletirmek ii
nlar srekli arrken.
eyh dnceliydi.
- Filistinliler iin, diye srdrd konumasn Haham, Museviler birer 'dikendir'. Bir yzy
e nce, bu topraklara tanm olmamz, onlarn dzenini bozdu. Kendi lkeleri olarak kabul e
eri bu topraklar, yersiz bir iddetle, ellerinden alnm oldu. Ama ayn zamanda Filistinl
iler de, Museviler iin birer 'diken'. Yarglarn kitabnda yle yazar: "Tanr'nn srail'e
ahland. yle dedi: 'Mademki bu ulus, babalarna yazm olduum yasaya kar geldi ve beni
edi, ben de Yeua'nn lmeden nce, yerli yerinde brakt uluslarn hepsini elinden alaca
yapmasnn nedeni, srail'i snamak ve babalarnn yapt gibi, Tanr yolundan gitmeye devam
tmeyeceklerini grmekti (2,20-22)." Tanr bu topraklar ilk igal edenleri 'kovup' onlar
baka topraklara 'yerletirebilirdi'. Ama bunu yapmad. srail halk da, kendi topraklarna,
askeri gcne, haklarna tapmasn diye, Tanr'nn istei zerine 'diken' oldu (Yeua 23,13).
opraklar ne sraillilere aitti, ne de Filistinlilere, onlar yalnzca Tanr'nnd ve Tanr on
lar kime isterse ona verdi. "lke benim; siz benim topraklarmda gmen ve misafirsiniz y
alnzca," dedi Tanr (Levililer 25,23). Mezmurlarmzdan birinde yle denir: "Alakgnllle
sahibi olacaklar, bar ve huzur iinde yaayacaklar (37,11)." Bu szler Kuran'da da hatrl
atlr, orada yle yazar: Geri armadan sonra, Mezamir'e unlar yazdk: 'Gerekte drst
praklarn sahibi olacaklardr (21,105).'" ncil'de ise, sa: "Ne mutlu lml insanlara, topr
ek olan onlardr," diye retmiti (Matta 5,4). Tanr topra kime isterse verir. Bunun anlam
Alakgnlllere, drstlere ve lml olanlara vereceidir. Ve eer topran kiraclar, iyi
lerse, Tanr 'topraa, zerinde oturanlar kusmasn' emreder (Levililer 18,25); ister Musev
i, ister Filistinli olsunlar. Bu yzden hepimiz, adaletin penesindeyiz.
ifte bir minnete doru mu?
- Madem sa'dan bir alnt yaptnz, dedi Doktor Clement, ben de onun hakknda birka eklem
de bulunmak istiyorum. Musevilerle Hristiyanlarn arasnda geen olaylar... korkun... Hri
stiyan Kilisesi'nin, halknza ektirdii sefalet, anlatlamaz. Bu konuda utan duyuyor ve s
izden zr diliyorum...
Bu dehet dolu gemiten aka etkilenen Hristiyan katlmc, baklarn yere evirip, k
sesle srdrd:
- Hakknzda neler sylenmedi ki? Nysal Gregorius sizi, "Tanr katilleri, peygamber can
ileri, Tanr'ya kar savaanlar ve ondan nefret edenler, merhamet dmanlar, babalarnn in
n habersizler, eytann avukatlar, ylan dlleri," diye nitelerdi... Luther ise sizin hak
knzda yle yazmt: "ncelikle havralarn ve okullarn atee vermek gerek. [...] Ve bun
tiyanlk adna yapalm ki Tanr, bizlerin Hristiyan olduumuzu ve Oluna kfr edilmesine, i
edilmesine ve onun inkr edilmesine gz yummadmz grsn. Ve Tanr, cehaletimiz yznden
bilemedim) ho grdmz eyleri affetsin. [...] Sonra, sandklar gibi lkemizin efendileri
, Tanr'nn huzurunda, srekli yakndklar trden zavall esirler olduklarn gstermek iin
de ykalm. [...] Hertzi destek almak iin, Papa X. Pius'u ziyaret ettiinde ald yant ok
useviler, Yaratanmz reddettiler. Bu yzden biz de Musevi halkn tanyamayz." Tanr'ya
n'daki, II. Piskoposlar ve Din Bilginleri toplantsndan sonra, grler olduka deiti.
- Size Yeua ben Yosef konusunda, birka szckle nasl yant verebileceimi bilemiyorum. M
sevilerin ona bak, Haham Stephen S. Wise'in u szleriyle zetlenebilir:
"sa, bir insand, Tanr deil;
sa Musevi'ydi, Hristiyan deil;
Museviler, Musevi sa'y asla reddetmediler;
Ve iin asl Hristiyanlar,
Musevi sa'y ne kabul ettiler, ne de onun izinden gittiler!"
"sa bizlerden biriydi. Dua edii, retisi, giyinii... hepsi de Museviliini aa vuruyo
Ve ne yazk ki aramzda bir uurum var. Biz Museviler, her zaman iin, Mesih'in gelmesin
i bekleriz. Neden mi? nk geliiyle, tm aclardan kurtulacamza inanrz. Gnn birinde
esih'in geldiini haber vermiler; haham pencereden bakm ve hibir eyin deimediini fark
o an, Mesih'in henz gelmediini anlam.
- Ama bu konuda ayn gr paylayoruz, yle deil mi? Hristiyanlar yanl yere, Mesih'i
na inandlar; oysa biz de tpk sizin gibi, onu bekliyoruz.
- Belki. Ama bize olan sevgisine karn, Tanr'nn bu insann bedenine brnp, bize srtn
abullenmek g. Szcleri, srekli Tanr'nn bize kar olduunu savunurken, bizler sa'daki
i -bizlerle birlikte olan Tanr'y- nasl kabul edebiliriz ki?
Christian Clement, Haham'n kararszlklarn anlyordu.
- Ortada olan u ki, diye srdrd konumasn Haham, Hristiyanlk lemi, Musevileri redde
vazgetikten sonra, Museviler de sa'y tandlar. Hatta srail'de sa konusu, u sralarda
e: Hakknda hi yazlmad kadar kitap yazld. 'Manite' adyla tannan, Profesr Leon Aken
kl Mesihlik olduu dncesini hatrlatan ilgin bir makale yaynlad: biri Yahuda'ya gre,
uf a. Matta'nn kitabnda (1,2) yer alan sa'nn soyaacnda, ilk peygamberin, 'Yakup'un, Ya
huda ve kardelerini dnyaya getirdii' yazldr, yani Msr uygarln kutsallatrmak ii
t etmi olan brani Yusuf u. Oysa bu soyaacnn sonunda (1,16), farkl bir 'Yakup'un, Merye
m'in kocas Yusuf u dnyaya getirdiini ve ikisinin beraberliinden de Mesih ad verilen sa
'nn doduu' sylenir. Bu yzden, sa'nn babasnn adnn Yusuf olmas ve onun Yakup'un ol
r. ncil'i okuyan herkes, Yusuf un sonradan Msrl olan bir brani olarak dnyaya geldiini
e putperestlerin arasnda Tanr'nn ahidi olduunu bilir, oysa Yahuda Msr'dan kaan brani
soyadyd (Mezmurlar 114,1-2), yani putperestlerin dnda, Tanr'nn ahitlerinin. Bu ekil
kup'un ocuklarnn iki farkl 'dalm', iki farkl srail halkn oluturacakt: biri putp
dan onlar kutsallatrmaya alacak olan 'Yusufun oullar', br ise putperestlie inanma
kutsalln hatrlatacak olan, 'Yahuda'nn oullar'. Yusuf un olu olan sa, Yusuf un izind
olma yolunu seecekti; oysa Yahuda'nn ocuklar olan Musevi halk, Mesih'i beklemeyi srdr
cek ve Yahuda'nn yoluna sadk kalacaklard. Bylece bu iki Mesihlik, dmanl bir kenara b
irbirlerini tamamlayacaklard.
Bu anlalmas g aklama, Doktor Clement' artmt. O gne dek, bir Musevi'nin, Muse
adan, yaknlama yolunda bu denli ileri gittiini duymamt.
- Mslmanlarn aksine, biz Museviler, sa'nn 'Tanr'nn Olu' olduunu kabul edebiliriz.
er onun, Yaratc Baba'nn tasarmna uygun bir varlk olduu anlamna gelir. Bizim iin asl
sa'nn sfatnn 'Oul Tanr' olarak ters evrilmesidir.
Anne ve Baba bir Tanr?
- zninizle bir ey sormak istiyorum, diye sze girdi Swami, neden siz Museviler -Mslm
anlar da yle- Tanr'nn, bir insan bedeninde ortaya kmasn kabullenemiyorsunuz? Ve neden
anr'nn insan kendi grntsnde, hem eril hem de diil olarak yarattn sylediiniz hal
olarak nitelendiriyorsunuz? Ona 'Anne' de demeniz gerekmez miydi?
- Umarm Tanrbilimle ilgili konumalarmzla, dinleyicileri skmayz... Ama sorunuza zevkl
cevap veririm. Musevilere gre, Yaratan, yaratm kavramn son derece aar. stnln bu
getirmek, ona yaplacak ya da onun adyla bakalarna yaplacak her trl saldry reddetme
a gelir. Ne yazk ki tarih boyunca, din uruna yaratlan vahetin byk ounluunun, bu mesa
tilmediinde gerekletiine tank oluyoruz. Alman askerlerinin palaskalarnn zerinde yazan
ott mit uns' -Tanr bizimle'-, dini gcn en sapkn ifadesidir. Tanr, ancak bize kar oldu
ece, bizimle birliktedir.
Haham birdenbire anlattklarnn, Hristiyan katlmcya syledikleriyle ilikili olduunu
ti. Hristiyanlarn Musevilere bu denli dmanca davranmasnn ve Musevilerin Hristiyanlara
ar duyduklar derin nefretin bir lde Tanr'dan kaynaklanabileceini dnd. Sanki onlar
a, iki olunun birbirleriyle olan sorunlarn kendi aralarnda zmelerini istiyordu. Ama bu
nun bedeli ne olacak, diye sordu, kendi kendine, iinden gelen sesleri bir kenara
brakarak, kendisine sorulan soruya karlk verdi:
- Tanr'ya yaktrlan eril kimlie gelince; bunun bir bakma yetersiz olduunu sylemekte
. Ne yazk ki cinsellii belirleyici bu szck, din adamlarmz tarafndan kadnlara hkmetme
kullanld. Oysa dini metinlerimizde, birok yazar, Tanr'nn efkatinden sz etmek iin, ana
dil kullanmay uygun grd: Peygamber aya'ya gre Tanr, "Sizleri, bir annenin olunu tese
ettii gibi, teselli edeceim..." demiti (66,13). Bir 'Baba' ocuundan kolaylkla ayrt ed
lebildii halde, bir 'Anne', en azndan hamilelii sresince, ayr dnlemez. te bu dar
salln korumak amacyla, eril bir dil kullanlmtr. Bu arada, Musevilerin Tanr hakknda
leyemediklerini belirtmekte yarar var; onlar yalnzca Tanr nn azndan km Szlerle kend
fade edebilirler. nsann iindeki Tanr bilinemez. Ancak Vahiy'deki szlerine, insan ve dn
yayla olan ilikilerine baklarak birka ey mrldanlabilir. Adlandrmak, hkmetmektir. Ve
er zaman sylevlerimizi de, bilincimizi de aar.
Kurtaran ve seven bir Tanr
Kei Rahula sessizliini bozdu:
- Hristiyanln ve Mslmanln esas kayna olan Musevilikten anladm kadaryla, Tanr
yi bir yarat. Buda, iyi bir Yaratc'nn, evrenin kurucusu olduu konusunda kararszd. nce
le insan yaam, iyi bir dnyada deil de, ou zaman tatminsiz etkileimlerde denendii, day
, sonra da 'BENM' diyen bir Tanr'nn izinden gitmek, her eyin sreksiz olduu dncesiyle
d iin. Budizm, varsaymlara dayanan bir Tanr'y kuramsal olarak dnmeyi reddeder, nk
saym bile, insan hayattaki tek hedefinden saptrabilir: kurtuluu yaamak iin, her eyi g
almak.
- Dnyaya bak alarmz, gerekten de birbirlerine zt. Bize gre 'BENM' diyen bir Tanr
enim' diyebilmesini salar. Bizler, her varln tek olduuna ve varln kendisini Yaratan'
ldna inanrz. Size gre zdelikler, tarif edilemez bir gizemin iinde erir gibi grnrk
her varla zdeliini veren Tanr'nn gizemidir. te yandan biz de kurtulua ve zgrle
nn arlklar -gerek ktlk, gerekse hastalk ya da lm- bizi her zaman mutlaka ezmezler.
yann Yaratcs olduunu kabul etmek, onun klesi olmadn, ona hkim olduunu ve ona iyil
erdiini kabul etmektir. Alnyazsna yer yoktur. Ayn ekilde Buda da, insan harmanna ya d
csna balayan her trl ktmserlii reddetmiti. Bir baka benzerlik de, her trl karl
a siz, bu balln Destei ya da lmden Sonras konularnda sessiz kalrken, bizler Tanr
efediyoruz. Samson Raphael Hirsch yle yazmt: "Verenlerle alanlar birbirlerine balayan
n sevgi, insann tek bana kalmasna engel olur, her ey etkileime, kii ve grup iin kar
anr. Her eyi yalnzca kendine saklayan, vermek iin almak zorunda olmayan hibir g yoktur
Her varlk bir eyler verir ve verirken de amacnn mkemmelletiini grr. Hey! Ak, der B
(Bereit Rabba 80,12), tayan ve tanan ak, ite evrenin yaratlnn kilit szc. Ak
nan bir szcktr."
Bu kez, son sz alan Alain Tannier oldu:
- Ben de Kei Rahula'ya katlyorum ve akas anlattklarnz beni pek tatmin etmedi. Ma
den sz ediyorsunuz, cinsel sevgiyle, tinsel sevgi arasndaki iliki hakknda syledikleri
nize dnmek istiyorum. Bu gzel ortak yaamn, yalnzca biyolojik itkilerin neden olduu, ma
nevi bir yceletirme olabileceini hi dnmediniz mi? Her canl varln doasnda olan ci
yaratm olduunu sylemekle, onu kutsallatrm, ona bir ayrcalk katm olmuyor musunuz?
- Haklsnz, cinsellik insanlara zg bir ey deil, diye yant verdi Haham. Ama insan, ya
arna bir anlam kazandrmaya alan ve o konuda, u anda yaptmz gibi tartabilen, tek '
nrm sorunuzun iinde bir baka soru var: Tanr hakknda tm sylediklerimiz, yalnzca ryal
yansmas deil mi? Bir Hindu, size belki yle derdi: "Ya insann varoluu, yalnzca Tanr'n
a ve tek kurtulu da uyanmaksa?" Bir Musevi olarak -ve eminim ki, inanl Mslman ve Hrist
iyan kardelerim de bana bu konuda katlacaklardr- insanoluna tannan en nemli seim hakk
olduuna inanyorum: ryayla ifa arasnda seim yapmak. stelik, ifa edilenin iinde insan
er aldn bilerek.
Haham yerine dnd. Yzndeki yorgun ifadeden, baka soru istemedii aka anlalyordu.
ma son verip herkese serbest gecelerinde iyi elenceler diledi. Aslnda, turnuvay dzen
leyenlere bu konuda bask yapan, lkenin tccarlaryd. Onlar da bu tr bir olaydan 'yararla
nmak' istiyorlard. Haham'n fakirlik hakknda anlattklar, onlar asndan ok iyi reklam s
d; ama kuramla uygulama arasndaki yol uzun ve dolambal olabileceinden, tccarlarn zlm
anlamszd.
- Bayanlar, baylar, bu geceyi dinlenerek ve Krallmz gezerek geirin. Yarn bizi, uzun
ir gn bekliyor. Hristiyan katlmcnn ballk andnn ardndan, jri lkemiz iin en uygu
lduuna karar verecek. leri zor grnyor.
Bu kadar ok konumadan ve heyecandan bitkin dm olan Soytar, Bilge'ye dnd:
- Haham, bir harika! zellikle de ryayla ifa hakknda syledikleri. Kral'mz, yalnzca r
ifa edilenlerle ilgileniyor. Oysa beni en ok mutlu eden ve geceleri yatamdan kalkma
ma neden olan ey, ryamda iki ve mant grmek...
Ama o gece bambaka eyler yedi. in asl, akam yemei iin, Bilge ve alt katlmcyla b
aya davetliydi. Kral'n sofrasna.
Soruturma
Kraliyet polisi, btn gn boyunca durup dinlenmeden almt. Tehdit mektubunu ve Haham'
ra vermi olduu takkeyi, byk bir dikkatle incelediler. Mektubun zerinde, eyh'in, Amina'
nn ve Bilge'nin parmak izlerini bulmulard - hatta bir eldiven izine de rastlamlard. Am
a el yazs, gzaltna alman hibir Mslman'a ait deildi. Zaten ilerinden birou Endonezy
akistanl olduundan, mektupta kullanlan Arapa'y bilmiyorlard bile; ounun Kuran'daki Ar
y bildii bir gerekti, ama onunla bu mektubu yazmak arasnda dalar kadar fark vard. ler
yice kartran ise takkeydi. Yaplan incelemelerde, takkenin zerinde bulunan izler... Ha
ham'a aitti. Uzmanlar ayn grteydi: zerindeki iaretleri, parmak izlerini, salar ya da
ekleri yok etmek iin, takke zenle ykanmt. Tm olaslklar gzden geirilmiti ama hibi
ilerlemesi asndan bir yarar salamamt.
 Zanl bir yabanc myd, yoksa yerli mi? Dinleyicilerden biri miydi, yoksa Turnuva'yla
bir ilgisi yok muydu? Polisler, saldrgann jri yelerinden, hatta temsilcilerden biri
olabilecei olasln da gz nnde bulundurmulard. Ama kim, neden Amina'ya saldrmak i
anlamszca, eyh'le Haham'n zerinde younlayordu. Her ikisi de, byle bir i yapp teki
i kk drmek istemi olabilirdi. Uzmanlar en ok dndren Haham'di. Ne de olsa o akam
katlmayan oydu. Ve takkenin zerindeki parmak izleri, ona aitti. Ya olay bir saldrym gi
i gstermek iin, her eyi planlayan Haham'sa ve saldrgan da dindalarndan biriyse? Sonra
da kurnazca, Museviliin simgesi saylan takkeyi olay yerine brakp, Musevi olmayan bir
inin suu bu ekilde zerine atmaya alt izlenimini yaratmak istediyse? Keskin zeks sa
bylesine ahlaksz bir plan tasarlam olabilirdi. Tm temsilcilerin, yarmalarn sonuna dek
ivil polislerce gzetlenmelerine karar verildi.
Karakolda gzaltna alnan Musevi ve Mslman pheliler, masumiyetlerini kantlamak iin
Bazlar da polisleri, gzalt sresinin uzamas durumunda konsolosluklarna ikyet etmekle
it ediyorlard. Soruturmay idare eden polis ise, onlar serbest brakma riskini gze alamy
rdu. Bu yzden, ileri Bakan'na danmaya karar verdi; o da kendi eliyle Kral'a bir mektup
sundu.
Saraydaki yemek
Kraliyet saraynda verilen akam yemei, tm ayrntlaryla, her konua uygun olarak hazrl
kirlikten ve ilgisizlikten son derece etkileyici bir dille sz eden yarmaclar, bu denl
i zengin bir ortamn iinde, harika yemekler yerken grmek insana garip geliyordu. Asln
da, Rahula daveti geri evirmeyi dnmt. Budist Kei, le yemeinden sonra azna bir l
zd. Ama Kral' bo yere incitmemek iin, davete katlmaya karar vermiti. Swami ise, bir Bi
lge'nin szn dnp, rahatlamt: "Saraynn iindeki bir kral, fakirhanesinin iindeki b
ile daha yalnz olabilir."
Yemein sonunda, Kral sz ald. Alta yapt sradan konumay 'telafi etmek' istiyordu
- Saygdeer temsilciler, sizleri aramzda grmek, Krallm iin ok byk bir onur. Gere
biriniz, kendinizi yaamn temel esaslar zerinde dnmeye adam kiilersiniz. Dahas: He
, yzyllar, hatta binyllar boyunca insanlarn dertlerine deva olmu, antik geleneklerin
vrislerisiniz. Yeryznn tm bilgeliini, bizzat iinizde barndryorsunuz. Ve insanlk ta
lk kez, bu bilgi ve deneyimlerin z bir araya getirilip, sadeletirilerek bakalarna sun
uluyor. Her ey, benim, Bilge'nin ve Soytar'nn garip ryalar grmesiyle balad....
Bilge, hemen Kral'n kulana eilip, fsldad:
- Efendim, imdilik bu konuda hibir ey sylemeyin. Henz Hristiyan katlmc konumasn
Kral, bunu unutmadn belirtircesine glmsedi.
- Bu ryalar bizleri sarst. Sizden duyduklarmz da yle. Bayan Amina'nn bana gelen z
r da olmasa, bu Turnuva gerek bir baaryla tamamlanacakt. Ama erken davranmayalm. Yarn
bizim iin gerek bir karar gn. Baylar, size sunumlarnz iin imdiden teekkr ediyor, he
iyi anslar diliyorum.
Bu tr bir yarma iin pek uygun dmeyen iyi dilek szckleri dnda, Kral bu konumadan
bunun farkndayd. Alklar frsat bilinip, ileri Bakan'nn mektubu kendisine verildi. Kr
ubu okuduktan sonra, Bilge'ye uzatt. phelileri serbest brakmallar myd? Mektubun znde
oru yatyordu. Bilge, Kral'a bu soruyu dorudan temsilcilere sormasn nerdi. Karlkl gr
sonra, hep birlikte, Mslman ve Musevi phelilerin serbest braklmalarna ama sk takibe
arna karar verildi. te yandan, toplant salonuna girilerinin yasaklanmamas konusunda d
birliine vardlar: Nasl olsa girite herkesin st skca arand iin, tehlike yoktu. Ak
n sona erdi ve herkes evine ya da oteline dnd. Kei Rahula'nn meditasyonu her zamankin
den daha uzun srd; dnyann her yerinde Vesak Bayram 'n kutlayan tm Budistlere yreiyle
br katlmclar erkenden yattlar. Haham dnda. leden sonraki sunumunu farkl alarda
Baz nemli konular atlam olduunu fark ederek zld. O gece kendini, hi olmad kadar
ordu. Amina'nn bedeniyle kendininkinin geen gece nasl birbirine dedii aklna geldike i
itriyor, gen kadnn yan odada olduunu bilmeye katlanamyordu. Sakinlemek iin parkta bir
ezinti yapmaya karar verdi. Yan odann hl yanyordu. Hatta Haham bir ara, perdenin ar
n gen kzn glgesini grdn sand. Sanki onu gzlyorm gibi. Sanki onu bekliyorm gib
a kaptran David, sivil bir polisin kendisini izlediini, stelik tm hareketlerini gzetl
ediini fark etmemiti. David odasna dnerken Amina'nn kapsn usulca okad. Polis efi d
emen haberdar edildi...

Hristiyan'n ballk and

Kahvaltdan sonra, herkes toplant salonuna geti. Giriteki sk gvenlik nlemleri, topla
balamasn geciktirmiti. Bilge herkese gnn programn hatrlattktan sonra sz Doktor Cl
di. Hristiyan temsilci yerinden kalkarken, salonda nceki gne oranla daha az izleyic
i olduunu fark etti. Sonradan rendiine gre bu, lkenin kltrel ve dini gemii gz nn
halknn byk bir ounluunun Hristiyanl yakndan tandklarna emin olmasndan kaynakl
yzden, sonuncu sunumu izleyerek bo yere zaman harcamak istememilerdi. zleyici saysnda
ki bu d, Christian Clement' zmt. Kendine gveni tam olmad iin de, bunu ahsna y
e yandan, iinden gelenleri da vurmak konusunda olduka ateliydi.
- Majesteleri, bayanlar, baylar, son konumac olmann bana yarar m salayacan, yoksa z
r m vereceini bilmiyorum. Pek ounuz, son birka gndr sunulan tm bu gzel dncelere d
Ama umarm, sizlerle paylamak istediklerimi dinlemek iin, azck yeriniz kalmtr.
Hristiyan'n sesinde ve duruunda, kimilerini rahatsz eden, kimilerine ise ekici gel
en bir krlganlk vard.
Ha yolu
- Konumama, eyh Ali bin Ahmed gibi, hayatmdan birka kesit sunmakla balamama izin ve
rin. Katlmclarn akszllkleri, daha kiisel bir dille konumam konusunda beni yreklen
"svire'de, olduka varlkl bir ailenin ocuu olarak dnyaya geldim. Babam kiliseye bile
tmez, ama Protestan olduunu savunurdu, annemse tutucu bir Katolik'ti. Genliimde, yaa
mm altst eden birok zc olay yaadm..."
Doktor Clement'n ksa sreli duraksamas, acsnn derinliini belli ediyordu.
- Babam, anszn iini kaybetti... ve yllar boyunca isiz kald. Daha dorusu, isizlik y
kendim kaybetti. nsanlarnn deerinin, sosyal Verimliliiyle' lld bir lkede, babamn
azd. Yava yava alkolik oldu ve o gne dek birbirimizle olduka uyumluyken, aile yaantmz
r cehennem hayatna dnd. Annemle babam, durmadan kavga eder olmulard. Babam annemden i
ntikam ald... onu aldatarak. Kendimizi gsz hissediyorduk. Ve ben, iimde babama kar, on
bir i bulamayan topluma kar, lkemizde yaayan ve ileri olan yabanclara kar kinle by
Arkadalarmn araclyla, gen beyinleri neonazi dncelerle ykayan, milliyeti bir birl
lar iler, yaral yreime merhem olmutu. Sonralar, gizemcilik ve byyle uraan gruplara
plamak ve yolumuza kanlar bylemek iin gizli toplantlar yapyorduk. Bir keresinde eyta
a ardk; bugn hl aklayamadm, doast olaylar oldu. Bylenmi... ve de ruhen sars
a istei, hem de gittike iddetlenen intihar dnceleri vard.
"Evlilik ve aile yaamnda ezilmi olan annem, akntya kaplm olduumuzu seziyordu. a
r'ya inancn kaybetmemi olmasyd, hepimiz iin dua etmeyi srdryordu. Gnn birinde Ba
ilisesi'nden biriyle tantm. Bana, bizi 'kurtarabilecek' ve kinimizden arndrp, bize 'ye
m bir hayat' sunabilecek olan sa'dan sz etti. Nedenini bile bilmeden, Kilise'den v
e rettiklerinden nefret ediyordum. Onlarn sa'snn adn bile duymak istemiyordum; yine d
ana armaan edilen Yeni Ahit'i kabul ettim. Birka ay sonra, umutsuzluumun dibe vurduu
bir srada, bu gen adamn bana syledii szler aklma geldi. Bu sa yle demimi: 'stey
lecektir; arayn, bulacaksnz; aln, alacaktr. Gerekten de soran alr, arayan bulur, a
Ya da iinizden hanginiz, olu ekmek istese, ona bir ta verir ki? Ya da balk istese,
ylan verir ki? Siz ktler bile, oullarnza iyi eyler vermeyi baarabiliyorsanz, gkyz
size verebileceklerini dnn bir kez (Matta 7,7-11).'
"Yeryzndeki babam bylesine kt bir durumdayken, gkyzndeki Baba'nn bana iyilik yapab
ni nasl dnebilirdim? Bir delikanlnn bana gelebilecek en byk felaket, ailesine duydu
sarslmasdr. Ya intihar edecek ya da bu yolu deneyecektim. Azck bir inanla, Hristiyan'
ana rettii ekilde 'sa adna', tanmadm bir Tanr'ya dua ettim. O anda hibir ey olma
az rahatlamtm. Ama sonraki haftalarda bir eylerin deitiini fark ettim. Sanki karanl
kk bir k szm gibiydi. Bir gn, bir hayal grdm. Karanlk, nemli ve kf kokulu bir h
Iklar iinde bir adam, demir parmaklklarmn arasndan girerek hcreme bir mum brakt. B
d ve beni perek unlar syledi: 'Ben dnyann ym.' Mumun yanna bir anahtar koyup or
Bu anahtarn hcremin kapsn atn anladm. Haftalarca felli gibi yaadm: Olduum yer
um. Belki de buna gcm yoktu. Sinsi bir ses bana: 'Sen mahvoldun...' diye fsldyordu du
rmadan. Ama ayn zamanda, bana bir anahtar verilmi olduunu biliyordum.
"Sabrnzn snrlarn zorlamak istemem. Ksacas, size szn ettiim gen adamn Protest
tmeye baladm. Orada benim iin dua ettiler, hatta 'sa adna', eytanca gleri bile kovala
. Yava yava, o gne dek tanmadm bir i huzuruna, bir uyankla, bir refaha kavutum. B
Protestan ilahiyat konusunda eitim grmeye baladm. Yllar getike, bana yardmc olan ki
daha az gitmeye baladm. Neden mi? yelerinin inanlarna hayrandm, ama baz ksr dncel
namyordum. Eitimim sayesinde, dnyann karmakln, ncil'deki dini metinlerin zenginli
an leminin farkl yzlerini kefetmitim. Ortodoks ve Katolik mezheplerini ok beeniyordum.
Bu yzden, II. Vatikan Din Bilginleri toplantsndan gnmze kadar olan kiliseler aras birl
kilik konusunda bir doktora tezi hazrlamak zere, Roma'daki Yksek Rahipler Enstits'ne g
ittim. Ama birok mezhep arasndan hangisini seeceime karar veremediim iin, iten ie, ki
eler aras bir birliin olumas iin alarak, Protestan kalmay setim. Drt yldan beri,
larndaki Bossey Yksek Rahipler Enstits'nde eitmenlik yapyorum. Bildiiniz gibi bu kurum
Piskoposlar Meclisi'ne bal ve ister Protestan, ister" laik olsunlar, gelecein yksek
rahiplerini yetitirmeyi amalyor."
Doktor Clement konumasna ksa bir ara verdi. Sanki devam edip etmemek konusunda ka
rarsz gibiydi. Ardndan, szlerini kald yerden srdrd:
- Haham, dn Hristiyanln ykselmenin dini olabileceini syledi. lk rencileri, 'Yol'
lar' diye arlm olsalar da (Resullerin leri, 9,2), onlar hi phesiz, hayatlarnda b
, bir ayaklanmaya ahit olmu kiiler. stelik -ve zellikle de- dler ac verdiinde...
Sonra gnah karrcasna, unlar fsldad:
- Olum iki yandayken bir araba kazasnda ldnde, kendimi ktrm gibi hissettim. Yara
nar. Buna karn hayat devam ediyor ve sa sayesinde biliyorum ki, ok yaknda yeniden bir
araya geleceiz.
Bu szleri duyan Alain Tannier'nin iini bir sknt kaplad. Kendi olunun, on bir yl nc
a veda edii, sanki daha dn gibiydi. nanlmaz | aclar ekmiti. O gn hissettii aresizli
anr'nn' sessizlii, Tanrtanmazln pekitiren etkenlerdi.
Hristiyanln kurucusu
- Size Hristiyanl nasl sunmal? Saysal olarak, bir buuk milyardan fazla mensubuyla,
tiyanlk dnyann en byk dini. Ama bir arkadamn dedii gibi, eit yalan vardr: k
r... ve istatistikler!
Hristiyan konumacnn bu ciddi konumasnn ardndan patlayan kahkahalar herkese iyi gelm
- Kiliseler arasndaki akl almaz farkllklarn yannda, saylar olduka nemsiz kalyor.
tiyanln merkezi, Avrupa'dan Gney Amerika'ya, Afrika'ya, hatta Asya'nn baz blgelerine k
ym durumda. Bu corafi genilemeye, geici yaylmay da eklemek gerekir. Filistin'deki ilk
stiyanlarla, Yakndou'daki, Afrika'daki ya da Avrupa'nn ve Amerika'nn tarihini yazan
Hristiyanlarn aralarndaki benzerlik ne? Bundan iki bin yl nce, Kuds'te bir araya gelen
bir avu renciyle, bugn be ktaya yaylm ve ister Katolik, ister Ortodoks ya da Protes
lsun, 'Hristiyan' olduklarn gururla haykran bu insan selinin ortak noktas ne? Kimi za
man zerlerini kaln bir tl gibi rten insanlklarnn altnda, hepimizin iini titreten bir
var. Ve bu yrek, Hz. sa olarak, Mesih olarak karsnda gnah karttmz, Nasral sa'n
"Museviler ve Mslmanlar, ona krederek ya da boyun eerek, Tanr'ya kar farkl bir tut
rgileyedursunlar, biz Hristiyanlar gerek kimliimizi, Tanr'nn Sevgili Olu sa'y bir arm
olarak kabul etmekle buluruz.
"Bilmem hatrlatmama gerek var m? sa bir Musevi olarak dnyaya geldi. Onun adn tayan
adi takvimin ilk yllarnda, ailesiyle birlikte yayordu. lk gnden beri -yoksa bu duygu y
ava yava m geliti?- kendini Tanr'nn elisi olarak grd. Bir Musevi gibi dua ediyor, bi
evi gibi giyiniyor, bir Musevi'nin grd eitimi gryordu... ama her ey znde 'ihra edi
'evrenselletirilebilirdi'. Hakknda ok az ey biliyoruz. Tacitus, Suetonius ya da Gen
Plinius gibi baz tarihilerden gelen baz kaynaklarn dnda, ilk Hristiyanlarn inanlar
bilgilerimiz, Hristiyan kaynaklara dayanyor. Bu durum, kukucu insanlarn pek de houna
gitmiyor. Yani anlaymzn z, belki de yanl yere 'Eski Ahit' -'Birinci Ahit' demek dah
olurdu- olarak adlandrlan Tevrat'n eksiklerini tamamlamak, onaylamak ya da bitirme
k zere gnderilmi olan 'Yeni Ahit'ten geliyor. sa'nn yaknlarnn gznde kim olduunu re
dille anlatan Drt ncil'den -ya da 'yi Haber' anlatsndan- ve yirmi adet yaz, mektup y
a retiden oluan Yeni Ahit, dnyada en ok evirisi yaplm olan kitap... Hl okuduumuz
irlikte, Tanr'nn ilk olu srail (k 4,22), sevgili Olu sa (Markos 1,11), Kilise ve ev
ndii tm ocuklar tarafndan (Galatlar'a Mektup 4,5), Tanr nn kurtarcln esas alan H
itab'n meydana getirir.
"Peki ama kimdir sa? Bu soru belki de, bir insann zerinde dnmesi gereken en nemli so
u. Hristiyanlara gre onda, kendine zg bir ey var. Tm llerin arasndan tek dirilen odu
canlanan' demek yanl olur, nk canlanm bir insan, yeniden lm bekler; 'dirili', ilah
uz Yaam'n, insanolunun fani durumuna bir anlamda akmasdr. Ve sa, bu deneyimi tek yaaya
dr. Tanr nn br elileri, her ne kadar ilgin ve deerli kiiler olsalar da, yaamlar l
nin dier kurucular, arkalarnda eskinin etkilerini tayan ya da sonrakileri etkileyen p
ek ok reti braktlar. Oysa Isa hl aramzda ve etkin varlyla, dnyann sonuna dek her
eyler retmeyi srdrecek. En azndan, bizim en deerli inancmz bu. Ve bunun yanl oldu
, inancmz boa kacaktr (Korinthoslulara Mektup, 15).
"Hristiyanlarn sa'ya bu denli bal olmalar, Tanr'nn gizeminin insanoluna yansmasn
anda yalnzlk, anlamszlk, ac ve lm deneyimini gizli bir biimde onun kiiliinde bulmal
aynaklanmaktadr. sa'y, Paskalyamz gibi yaarz, yani szck anlamyla tm kmazlardan
tluklar, lm ve diriliiyle, her erkein ve her kadnn durumunu zetlemitir. nsanolu,
duygu ve dnceleri paylaabilsin diye, Tanr onunla bedenlenmitir.
Mslman ve Musevi temsilciler bir sreden beri kendilerini huzursuz hissetmeye balamla
rd; Doktor Clement durumu fark etmiti.
- Musevilere gre Tanr kendini Musa'nn araclyla ilettii Tevrat'la ifa etmitir, Ms
e ise, Muhammed'e, Cebrail araclyla iletilen Kuran'la. Hristiyanlara gre Tanr kendini,
Havarilerin tanklnda, sa'nn bedeninde gstermitir. Bu yzden Hristiyanlk bir Kutsal
inden ok, bir nsan dinidir.
kr ve inan
"Bir farkllk daha. Dinler genellikle 'yaplmas gerekenler' ya da unlar yapn -Tanr n
mak iin izlenmesi gereken bir dizi kural ya da mmknse kurtulua kavumak iin yerine geti
rilmesi gereken uygulamalar- olarak tanmlanrken, Hristiyanlk ncelikle 'yaplmlar' ya d
bunlar yapld' olarak, yani sa'nn imdiye dek bizler iin yerine getirdikleriyle tanmlan
Tanr, yaam boyunca ilk olarak bizleri sevdi; Tanr, lmnde bizleri knad ve balad;
bize sonsuz yaam verdi. Bu armaanlarndan dolay, sa'nn taraftarlar hibir borca girme
apma ve ibadet etme gcne sahiptirler. Yani Tanr'nn insana verdii deer, onun Kurallara
ya da bir ynteme sk skya uymasna bal deildir. Eer byle bir durum sz konusu olsayd
zlar dini yaantlarnn nemiyle vnebilir, bakalarn kmseyebilirlerdi: "Bizler st
, Doru Yol'dan gidiyoruz. Dierleri deersizdir, nk bizim gittiimiz yoldan gitmiyorlar!"
Hristiyan inancna gre, insann deeri, manevi baarlarmz ya da beceriksizliklerimizle d
anr'nn her birimiz iin duyduu ilk ve etkin yilik'le llr. Bir bakma Hristiyanlk di
imci Paul Tillich'in dedii gibi: nan, kabul edildiini kabul etmektir.'
"Tanr son derece kusurlu ve deiken dindarlmza kanmaz. O kesinlikle zgrdr. Ve bu
arlk, bize yaknlamtr. Ycelik'le yaklamtr. Aziz Augustin'in sevilmenin byk sevi
eem metnine kulak verin: 'Seni ok ge sevdim, ylesine eski ve bir o kadar yeni Gzellik
, seni ok ge sevdim. nk sen benim iimdeydin, oysa ben kendimin dndaydm! Ve ben seni
rdum; irkinliim, yarattn tm gzellii rtyordu. Sen benimleydin, oysa ben seninle dei
i senden uzakta tutan eyler, senin iinde olmasalar, var olamazlard. Beni ardn, haykrd
arlmn stesinden geldin; kvlcm satn ve parlakln, krlm ortadan kaldrd; et
ve artk seninle soluk alp veriyorum; senin tadn aldm, sana a ve susuzum; bana dokundun
; huzuruna kavuma arzusuyla yanp tutuuyorum."1
Christian Clement gzlerini kapatt, yznde kocaman bir glmseme vard. Sanki bir mutlulu
emesinden kana kana su imi gibiydi.
Temel bir ferman
- Bir Hristiyan, edilgenliin esiri olmak yle dursun, Tanr'nn kendisine duyduu sevgin
n farkndadr ve bunu tm benliiyle ilikilerine yanstmay hedefler. Yaam ferman, 'Mutlul
' -gerek bir mutluluun nedenleri ve artlar- diye adlandrlan ve dan tepesindeki Vaaz'd
er alan bir bildiriyle zetlenir (Matta 5-7). Andre Chouraqui, Luka ncili'ni (6,20-
26) bakn nasl evirmi:
"Ne mutlu size, fakirler; nk Allah'n
melektu sizindir.
Ne mutlu size, imdi a olanlar;
nk tok olacaksnz.
Ne mutlu size, imdi alayanlar,
nk gleceksiniz. nsanolundan dolay insanlarn sizden nefret
edecekleri ve sizi cemiyetlerinden ayracaklar,
size hakaret eyleyecekleri,
adnz kt diye yayacaklar vakit,
Ne mutlu sizlere! O gnde sevinin ve sevinten srayn;
nk ite, gkte karlnz byktr;
nk onlarn babalar da
peygamberlere byle ederlerdi.
Fakat vay size, ey zenginler!
nk siz tesellinizi almsnz.
Ey imdi tok olanlar, vay size!
nk ackacaksnz.
Ey imdi glenler, vay size!
 nk yas tutacak ve alayacaksnz.
Btn insanlar sizin iin iyi syledikleri vakit, vay size!
nk onlarn babalar yalanc
peygamberlere de byle ederlerdi.
"sa'da en sevdiim ey, hem Babas Tanr'yla inan birlii iinde olan bir gizemci hem de i
sanoluna kar yaplan hakszlklar eletiren, gerekleri reten, yrek aclarn dindiren
Halk, Doktor Clement'n sesinden, yaanan aclar unutturmadan yaralara merhem olan, y
aamn krlganlklarnn kkn kazmadan insan glendiren sa'dan, kendisinin de payn a
- Dnyamz hem iyiliklerle dolu bir bahe, hem de gerek bir sava alandr. evremizde o k
r yaral var ki! Akn bak zerlerine demedii iin kendi kendilerini kmseyen, kendile
ya da ruhen irkin hisseden insanlar var. Hibir aile ya da toplum onlara aidiyet du
ygusu alamad iin, kendilerini yapayalnz ve terk edilmi hisseden insanlar var. Adalets
bir ekonomik sistemin iinde, haksz kazanlar salamay bilen frsatlar, patronlar ve vurg
ular yznden, smrlen, haklarndan olan insanlar var. Ama sa tm bu aclara kaytsz kalm
e. nsanlar arasnda, iyiletirici ve mutlu ilikiler yaratmak istiyor.
"Yani bir Hristiyan, kendinin ve yaknlarnn mutluluu iin, iinde sa'y yaatan kiidi
Paulus yle yazmtr: 'sa'yla birlikte, ben de armha gerilmi biriyim; yayorum ama be
deilim, iimde yaayan sa. nk bedenimin iindeki yaamm, beni sevmi ve yaamn beni
n Tanr'nn Olu'na duyduum inan iinde geiriyorum (Galatlar'a Mektup 2,19-20).' Yani bir
istiyan'n yaamnn merkezinde bir kitap deil, hatta bir insan bile deil, sa'nn iinde k
i gsterdii haliyle, Tanr'nn ta kendisi vardr."

Bir sentez tablosu

Christian Clement yerinden kalkp, tepegze doru yneldi. Bir saydamn zerine byk harfl
e J E S U S C.H.R.I.S.T (sa Mesih) diye yazp, her harfi, u szcklerle tamamlad:
J uif (Musevi) C rucifie (armha gerilmi)
E lohim (Tanr) H umain (nsan)
S auveur (Kurtarc) R essuscite (Dirilmi)
U nique (Tek) I ncarne (Cisimlemi)
S olidarite (Dayanma) S aint-Esprit (Kutsal Ruh)
Tri-unite (leme)
- Haham'a katlarak belirttiim gibi, sa Museviliin dnda tam olarak anlalamaz. Ad -
da Yehoua- bir Musevi addr ve 'Yahveh kurtar' demektir. Kutsal kitab olan Tevrat, Mu
seviliin kutsal kitabdr. lk rencileri de Musevilerdir.
"Elohim sz -Arapa'daki Allah gibi- bize, Tanr nn hkmettiini, kanunlar koyduunu ve
atr. Ama ayn zamanda ve ncelikle, Kurtarc'dr. nsanlarn yaadklar aclar duyup kade
an ve balayandr. Bir ve Tek olandr; dinlenilmesi ve sevilmesi gerekendir. Bildiiniz gi
bi, sa Kutsal Kitab, Birinci Ahit'te yer alan bu iki emirle zetlemitir (Tesniye 6,4-
5 ve Levililer 19,18): 'Birincisi: it srail, Efendimiz Tanr, tek Tanr'dr; Efendimiz ol
an Tanr'y tm kalbinle, tm ruhunla, tm dncenle ve tm gcnle seveceksin. kincisi de:
ra geleni, kendin kadar seveceksin. Bu ikisinden daha nemli emir yoktur (Markos 1
2,29-31).'
"Tanr insanlarla Dayanma iinde olduu ve bizlerle Birlik olduu iin, bizler de onunla,
bakalaryla, dost ya da dman, kral ya da dlanm, inanl ya da inansz herkesle dayan
Babas Tanr'yla ve biz kardeleriyle dayanma iinde olduu gibi. Tanr'nn tm insanlk i
l kilisenin ayn dayanma duygusuyla evrensel Kilise'yle bir aile oluturmas hedeflemesi
de bu yzdendir.
"Bu sylediklerimin Musevileri ya da Mslmanlar ok arttn sanmam. Bizi birbirimizd
ikinci stunda yazanlar.
"ncil'e gre, sa armha gerilmitir ama, Kuran'n allm yorumu buna kar kar. Oys
ta ok nemli bir yer tutar. Oul Tanr, sa'yla birlikte lm tatmtr, tpk br insanla
uunun iinde kalp, kendini dnyadaki korkun olaylardan soyutlamamtr. Yalnzca insan olm
ve cisimleerek insann neler ektiini hissetmekle kalmam, ayn zamanda aclarn en by
ilmeyi de yaamtr. nsanlar yznden -glerini ktye kullanmamalarn tledii ve syl
emedikleri iin onu ldren- tpk bir insan gibi ve insanlarn uruna lmtr. sa lmyle
nde gtrm, bize de affetme yeteneini ve lmsz yaam armaan etmitir."
Soytar herkesin duyabilecei biimde esnedi.
- Hepsi budalalk bunlarn. Bir bakasnn lm, beni nasl lmden kurtarabilir ki?
 sa'nn lm ile ilgili meseller
Doktor Clement Soytar'nn sorduu aalayc soru karsnda renk vermeden, byk bir nez
rdi:
- Anlatacam iki meselin, sizleri aydnlatacan umuyorum. Bir zamanlar, yakalanp altn
kafese konulmu bir ku varm. Kuun tm yakarlarna karn, yeni sahibi onu kesinlikle s
stemezmi. En sonunda ku, hi olmazsa aabeyine yakalandnn haber verilmesini istemi. s
l edilmi ve bir haberci gnderilmi. Aabey ku bu zc haberi duyar duymaz, dp lm. U
kafesteki kua kara haberi iletmi. Bu haberi duyan ku, zntsnden can vermi. Kt yrek
bu olanlar anlatldnda, l kuu tutmann bir yarar olmadn dnm, kafesin kapsn
ku uyanp umaya balam. Bir aacn tepesine kp yle demi: "Aabeyimin ld sylend
nu gstermeye altn anladm." Agzlln tek ilac lmdr. Gerek bakalarnnkinden,
kurtulmak iin, lmeyi gze almak gerekir... Aabeyinin 'lm' sayesinde ku mutluluk iind
ilmiti.
"sa, gelecekteki Yaam' nceden yaayabilmemiz iin, bize lmden nce lmeyi retendir.
rclna kar lerek, klelikten kurtulurum. Oysa sa, bize doru yolu gstermekten fazlas
yolumuz oldu.
"Bir de br mesele kulak verin. yi kalpli ve adil bir hkimin, dnyada her eyden fazla
sevdii bir olu varm. Gnn birinde, serseriler ehre baskn dzenleyip dkknlar talan e
ndilerine kafa tutanlara saldrmlar; hatta bu gz dnm caniler yoldan geen masum insanl
e ldrmler. Polisler onlar yakalayp, hkimin karsna karm. lkenin yasalar ackm
dilmeliymi. Tam karar n ncesi, hkimin olu kalkp yle demi: 'Bu genler, ocukluklar
annelerinden efkat, ne de babalarndan destek grdler. Onlarn yerine cezalandrlmay kabu
diyorum, bu genleri de evlat edinmeni istiyorum. Ancak bu ekilde yaamlar deiebilir.'
"Tanr yasasnn karsnda, hepimiz birer serseriyiz. Gerek dncelerimiz, gerekse szler
da yaptklarmzla, hakkmz olmayana gz diker, alar, gizler, kt davranr, saldrr, kat
bizim hak ettiimiz cezay grd. 'Aslnda dertlerimizi beraberinde gtrd, aclarmza katl
se onun Tanr tarafndan aalandn ve cezalandrldn dnyoruz. Oysa gururu bakal
den ezilmiti; bizi huzura kavuturacak olan cezamz stne ald, bizi iyiletirecek merhem
yaralarnda bulunuyordu (aya 53,4-5).' Luther, tm zamanlarn en byk katil, hrsz, zina
oyguncunun... sa olduunu sylemiti, nk yapm olduumuz tm kabahatleri zerine alm,
miyetini, adaletini vermiti."
Soytar baklarm yere evirmiti, izleyicilerden t kmyordu.
- Bylece sa, bizler iin armha gerildi. Sonra da herkesin Tanr'nn efaatinin, gnahla
daha byk, hayatn ise lmden daha gl olduunu bilmesi iin dirildi. Bu konuda, hi ay
oldu mu?
Kral ve Bilge yerlerinde doruldular.
- Her ay, ay gece boyunca ortadan kaybolur, sonra da gittike byyerek, dolunay hali
ni alr. sa'nn harika bir simgesi gibidir: Bizler iin lr, dirilir ve nc gn yaamm
eniden ortaya kar. Tpk sa ve ay gibi, yeniden zgrce parldayarak doabilmemiz iin, l
lalardan kurtulmay, agzllmzden arnmay kabullenmemiz gerekir.
'Yeniden yaayabilmek' iin 'lmek' gerektiini kabullenmek o denli gt ki, Kral bu szle
arsnda sevinmesi mi yoksa zlmesi mi gerektiini bilemedi.
Christian Clement sunumunu u szlerle noktalad:
- sa'nn ete kemie brnn Noel'de kutlarz; Kutsal Cuma gn armha geriliim; Paska
ni. te yandan Pentekost'ta Kutsal Ruh'un destei olmadan bunlarn hibiri gerekleemezdi.
Tanr'nn yaam saylan Kutsal Ruh, sa'nn Varl'n yceltmek iin Hristiyanlar ve Kili
ir g gibidir. Amac, iimizde zaten var olan sa'nn na kar donukluumuzu azaltmakt
"Eer Baba Tanr'y uzamzdaki, Oul Tanr'y ise bize yaklaan Tanr olarak sayarsak, Ku
iimizdekidir ve bu aziz leme, Hristiyan inancnn temelidir. Her eyin merkezinde, kez
saylan Tanr nn bu harika gizemi, bu esiz senfonisi, bu yklmaz inan birlii yer alr. V
insann yrei, itenlikten ve sayg duyulan kimliklerden oluan bu ilahi uyumla arpar, yok
a Tanr'y bir iftte, ailede, toplumda ya da ulusta bo yere aram oluruz. Tanr nn nezake
efkati hepimize sunulmutur, i ki onlar kabullenelim, ona gvenelim ve tm benliimizle i
analm.
"imdiye dek gevelediklerimi zetlemek iin size son olarak, Yeni Ahit'ten bir sz akt
armak istiyorum: 'Tanr dnyay ylesine ok sevdi ki, kendisine inanan insanlar yok olmasn
, sonsuza dek yaasnlar diye, onlara tek Olunu verdi (Yuhanna 3,16).' Beni dinlediini
z iin teekkr ederim."
Yzlemeler
 Mola srasnda, etrafa candan ve yaln bir sevginin belirtisi olan, iten bir hava hkim
di. Kukular yava yava dalm, yerini mutlu bir ortama brakmt.
ncil ve Kuran
Christian Clement'a ilk soru, Mslman katlmcdan geldi:
- Dnyadaki tm dinlerin arasnda, zellikle iki tanesi, Hz. sa'ya -huzur ve selamet iin
de kalsn- ok derin bir sayg duyuyor. Tabii ki ncelikle siz Hristiyanlar, ona gnlden ba
Ama unutmamak gerekir ki, biz Mslmanlar da ona ok byk deer veriyoruz. Kendisine uygun
grlen ok sayda unvan Kuran'da belirtilmitir: 'Tanr'nn Sz', 'Meryem'in olu Mesih',
Hizmetkr'. Ama iin asl, onu tanrlatramayz, nk bu, Allah'n varlna kar affedil
olu yoktur. O Bir ve Tek'tir. te yandan Yeni Ahit'te kendisine ok tuhafmza giden, hat
ta artc nitelikler yaktrld da bir gerektir. Size bu konuda soru sormak istiyo
tinleriniz gvenilir mi? Tanrbilimcilerinizden bazlar, zamanlarnn gerisinde olduklarn
lamamlar myd? ikincisi, slam ilahiyatnda sa'nn, Muhammed'in geliini haber verdiini
diyoruz. Siz neden bu konudan sz etmediniz? Son olarak da, nasl oluyor da Kitab- Mu
kaddes'te, peygamberlerinizin pek ok kusurlar olduundan sz edebiliyorsunuz? Bu bizim
iin ylesine akl almaz ki.
- Bana bu denli ak ve temel nitelikte sorular ynelttii iin, eyh'e teekkr ederim. n
n ve Yeni Ahit'in esin kayna, bal bana ok geni apl bir konudur. Kendi bana byk
cil'in gereine sahip olmadmz doru. Ama yine de elimizde, metnin yaklak yirmi bin kop
r. lerinden, Sinaiticus ve Vaticanus diye adlandrlan metinlerden bazlar, uzun ve nered
eyse eksiksiz; bunlar MS IV. yzyla ait yazlar ve Birinci Ahit'in Yunanca evirisiyle
birlikte, hemen hemen btn Kitab- Mukaddes'i kapsyorlar. Bazlar ise, rnein 2. yzyln
t ve Yuhanna ncili'nden baz ayetler ieren Rylands papirs, ok daha eski paralar. Yalnz
Yeni Ahit'in, yaklak yz bin deikesi olduu sanlyor. Bu sizi artabilir. Buna karl
lnzca ayrntlarda, metnin temel zelliklerini kesinlikle etkilemiyorlar. Bu farkllklar t
tizlikle karlatrlmak artyla, tm Hristiyan lemi iin ok gvenilir bir ncil ortaya
tmak isterim ki, ne Yunan ne de Latin edebiyatna ait hibir klasik edebi eser hakknd
a, ncil iin olduu kadar kant yoktur. rnein Platon'un eseri, kendisinden on iki asr son
a yazlm, kt durumdaki iki el yazmasndan bilinir. Budizm hakknda yazlm en eski metin
rucusunun lmnden tam be yzyl sonrasna aittir ve daha yeni ortaya kmlardr...
- Buna karlk Kuran ok daha iyi dorulanmtr, diye szn kesti, eyh.
- Szel vaazn zerlerine yazld nesnelerin -krekkemikleri, parmen paralar, mlek
klarn ve nc Halife Osman zamannda, yanl saylan metinlerin elendiini, tekilerin bi
umlu hale getirilmeye alldn gz ard edecek olursak kronolojik adan ncelendiinde,
in, Muhammed'in anlattklarnn hemen ardndan yazld bir gerek. Yani metnin gnmze yak
aka ilk gnk gibi kald anlamna gelmeyebilir! Bir insann szlerini size birebir aktarabi
im, ama bu size, szlerin ierii ya da nitelii hakknda hibir ey ifade etmez. Hristiyanl
inanc udur; eer sa dirildiyse, kendisinden sz eden ncil ve Manzum mektuplarn doru bir
mde aktarlp aktarlmadklarn da denetlemitir.
- Bu ok sama bir mantk, diye bard halktan biri. sa'nn dirildiini kantlamak iin
yorsunuz... ncil'in doruluunu kantlamak iinse, daha batan sa'nn dirildiini varsayyo
Bu ksrdng gibi bir ey!
- Ya da erdem dngs! Hi kimseden, Yeni Ahit'e kr krne inanmasn bekleyemeyiz. Onu o
metinlerini ve yazarlarn kefeden her insan, bu yazlara gvenip gvenmemek konusunda kend
i kararn verir. Hristiyanlara gre, ncil'deki metinler, Tanr'yla farkl yazarlar arasnd
etkiletiimden domutur. Ayn zamanda Vahiy'in, Tanr'yla insan arasnda, bir metinden ok
aha etkin olduuna inanyoruz. Her eyden nce bu kutsal yazlarn, Tanr'nn yaptklarnn v
istediklerinin, halknn yaadklarnn ve kefedebildiklerimizin esinli birer yorumu oldukl
rn unutmamak gerekir. Hatrlatmak isterim ki ncil, ister mminler ister inanszlar olsun,
insanlk tarafndan en fazla eletirilen Kutsal Kitap; bunun sayesinde -ya da bu yzden-
gvenilmeyi hak ediyor. Ayn grte olmayanlar saygyla karlyorum.
Alain Tannier sze karmamak iin kendini zor tuttu.
- Muhammed'in, ncil'de bildirilmesine gelince; bu ok eskilere dayanan bir tartma k
onusu. ncillerin Yunanca yazlm olan orijinallerinde, sa'nn kendisinden sonra bir parak
letos'un, yani bir avutucunun, bir yardmcnn geliini bildirmitir. Muhammed'in Arapa'dak
i anlam 'minnet duyulan'dr, bunun da Yunanca'daki karl periklufos'tur. Bu arada, slam
eygamberine duyduum hayranl dile getirmeme izin verin; daha bandan, Kuran'n, minnet du
ulmas gerekenin kendisi deil, Tanr olduunu kabul edip Tanr'y yardma arr: 'Elhamdl
ni sanrm Allah'a hamdolsun diye balar. Yeniden sorunuza dnecek olursak, bu iki Yunan
ca szcn birbirlerine ok yakn olmalar nedeniyle, baz Mslmanlar Hristiyanlarn perik
e parakletos olarak deitirmi olduklarna inandlar; ve tm bunlarn nedeni, sa'nn Muhamm
geliini haber verdiini kabul etmemeleri. Oysa Yeni Ahit'te, hatta tm Kitab- Mukadde
s'te avutucu bir manevi varln gelii aka belirtilmi. Yine de, bu denli geni kapsaml
tmay bu kadar ksa srede sonuca ulatrabileceimizi sanmyorum.
Ali bin Ahmed'e syleyecek bir sz kalmamt.
- Son olarak da, nc sorunuz sayesinde bir baka temel farklla deineceim. Biz Hris
gre, Tanr elilerini aclarndan bir anda arndrmaz, onlar alaklklarndan hemen kurtar
b- Mukaddes'te ok sayda peygamber kusurlaryla bize anlatlmtr. Bu konuda bize benzerle
Bizler iin birer rnek tekil etmelerinin nedeni kusursuz olmalar deil, Tanr'nn yaamlar
mlu ynde etkilemi olmasdr. ncil'dekilerin hepsi iddeti, zinay, nefreti, umutsuzluu ya
anlardr. Ve bu yzden hatalarmzn stesinden gelmek konusunda bize yardmc olabilirler.
k: Oul
Tanr, bize karlksz bir sevgi rnei sunabilmek iin zayf, krlgan olmay, dlanmay
ir.
retmenler ve renciler
Haham heyecanla sz ald:
- Karlksz sevgi! Ne gzel bir sz... oysa kiliseler tarafndan ne kadar da ender hayata
geiriliyor! sa, Mesih olsayd bile, rencilerinin onun adna yaptklarn asla kabul etmez
Yalnzca Musevilere kar deil, ayn zamanda Afrika'daki, Amerika'daki ve Asya'daki yerli
halka kar davranlarn da. Ya, Hristiyanlarn kendi aralarnda yaptklarna, kardeleri
ini ldrdkleri savalara ne demeli? Kurtla kuzunun bir arada yaamasn tleyen aya'nn
ldu? Ben, bar ve adalet iin, Mesih'i beklemeyi yelerim...
Christian Clement, Haham'n bu iddetli tepkisinin iinde, hibir konumann iyiletiremeye
ei derin yaralar olduunu anlamt. Bylesine byk bir ac karsnda beklenen tek ey ses
uu halde, kararszlnn stesinde gelip unlar syledi:
- sa'yla rencileri, ncil'le kiliseler arasnda, kimi zaman hepimizi utandran bir uuru
yer alr. Hepimizi utandran diyorum, nk bir Hristiyan olarak kendimi ne bu toplumdan s
oyutlamak isterim, ne de soyutlayabilirim. Buna karlk, baarszlklarmzdan ders almamz
r. retici nitelikteki ama yanl yorumlanm metinlerimiz ne tr sorunlara neden olabilir?
eden kiliseyle ilgili kurumlar, politikaya atldklarnda, mesajlar saptrmaya alrlar? N
du da Hristiyan lemi, en byk ac olarak nitelendirilen cehennemi ne srerek 'ak' adna
anan akl almaz iddete gz yumdu ve stelik tm bunlar, byclerin, sapknlarn, inansz v
in kendilerini bekleyen ateten korunmalar iindi. Asla bitirilmese de tarihimizin ye
ni batan okunmas, hakl krgnlnz gidermek iin nerebileceim tek zm. Bu belki yap
ktr, ama en azndan yeni aclara engel olabilecektir....
Christian Clement, kusurlar ve sapknlklar olan tek dinin Hristiyanlk olmadnn bili
di. Hatta Haham'a, srail topraklarndaki dini uygulamalarn, hkmet ynetimine yansmas ko
unda neler dndn sormay bile aklndan geirdi. Ama kendini tuttu, ineyi bakalarna b
iliselerin kendilerine batrmalar gereken ok sayda uvaldz vard daha.
Tanr ve strap
stat Rahula sz istedi:
- Acma ve sayg, biz Budistlerin de benimsediimiz duygular. te yandan, 'Tanr'nn' krl
l, hatta kk dmesi derken, ne demek istediinizi anlamadm. Nasl olur da Yce Gerek
- Hristiyanlar strapszl, evrenin en son deeri olarak grmezler. Havari Yuhanna'nn
bi (l Yuhanna 4,8), mademki Tanr Sevgi'dir ve bu zoraki deil, nerilmi bir Sevgi'dir,
yleyse bu Sevgi'nin reddedilmesi sz konusu olamaz. Tanr bugn hl, insanlarn ektikleri
ar grdke, strap duyuyor. Neler diyorum ben? Yalnzca yaralarmz grmekle kalmyor, ay
larla zdeleiyor da. Tanr, insanlarn her eziliinde, eziliyor. Herkese bilinen bir mesel
gre, sa alar, susuzlar, yabanclar, yoksunlar, hastalar ve tutuklularla dayanma iinde
lduunu belirtmiti (Matta 25,31-46). Treblinka ve Auschwitz'deki toplama kamplarnda,
Alain Tannier'nin bize szn ettii Afrikal ailenin yannda, Kamboya'da, Sudan'da, eski Y
goslavya'da, Ruanda'da ve daha birok lkedeki katliamlarda Tanr'nn da bulunduuna inanyo
rum... Ac eken btn bu insanlar aklma geldike, 'Gkyzndeki Babamz' diye balayan duan
rn Yreindeki Dostumuz' diye srdrlmesi gerektiini dnyorum:
"Horlanmlarn yreindeki Dostumuz,
Sevgi iinde kalsnlar,
Adaletin onlara ulasn,
raden, Tanr'nn iindeki gibi, zerlerine bir bayram havas estirsin,
Bugn de bize, her gn verdiin gcmz ver,
Kaytszlklarmz affet, tpk bizim onlarn yetersizliklerini affettiimiz gibi,
Bizi boynu bkk brakma,
Bizleri felaketlerden kurtar,
nk adalet, yardm ve mutluluk,
Bize yalnz senden gelir,
Gerek bugn, gerekse asrlar boyunca,
Amin."
Ayn anda, halkn bir blm alklamaya, bir blm ise slk almaya balad. Christian C
gelenek zerinde yaplan her trl deiikliin sevinle karlanabildii gibi kmsenebildi
grlk kadar, haksz bir kfr olarak da alglanabileceini fark etti.
Tek ve oul
Swami Krinnanda soylu bir edayla ayaa kalkt. Dinleyicilerin sesi soluu kesilmiti.
- Musevilerin ve Mslmanlarn byk bir ounluu Cisimlenme dncesine, Tanr'nn bir in
yer almasna scak bakmyor. Biz Hindular iin, Tanr tm evrende, her varln iinde, her
r. sa'nn bedeninde cisimlenmi olmas bizi kesinlikle rahatsz etmiyor. Biz O'na ayn zama
nda, iinde Sonsuzluu gerekletirmi olan bir usta gzyle bakyoruz. Hristiyanlkta bizi
eden nokta, Tanr'nn oulluunun yadsnp, teklii zerinde durulmas. Hristiyanlar, Tanr
'nn bedeninde cisimlendiini syledikleri halde, biz O'nun, btn varlklarn iinde hi dur
ortaya ktn savunuyoruz; Hristiyanlar, insana yalnzca bir tek yaam verildiine inand
e, biz insann birok hayata sahip olduuna ve defalarca dnyaya geldiine inanyoruz; Hrist
yanlar bu dnyann tek olduunu dndkleri halde, bizler bu yaamn sonsuz bir arkn para
nyoruz; Hristiyanlar bizi yalnzca sa'nn kurtarabileceini syledikleri halde, biz ok sa
kurtulu yolu olduunu biliyoruz. Teklik konusundaki bu srarnz nereden kaynaklanyor?
Doktor Clement, dinleyicilerin arasnda, az nce tek kurtulu yolunun sa'da olduunu idd
etle savunan gen adam fark etti. Ellerinin arasndaki kaln Kitab- Mukaddes'i, adeta bi
r av silahymasna skca tutuyordu. Christian Clement, 'dinler aras karlkl grmele
iin, ilkelerine ar bal Hristiyanlar tarafndan, 'sahte doktor' olarak nitelendiini ha
- Byk olaslkla btn dinsel geleneklerde olduu gibi ncil'de de Tanr'nn varlnn h
lduunu syleyen evrensele! retiler, bir de Tanr'nn ilerini aka zel meknlarda dile
tiler var. Kiliselere gre, insanlar ve inancn olgunluu, retinin eitli ynleri, ancak b
aryla karlatrldnda ortaya kabilir. nsan yaamnn yeryznde yalnzca bir tek ins
iimiz bir br dnyada, Tanr ile birlikte ya da Onsuz yenileniyor olmas, yalnzca Hristiy
ara zg bir dnce deildir: Mslman ve Musevilerin byk bir ounluu da ayn gr pay
dnce, ruh ve beden btnl olarak deerlendirmemizden ileri gelmektedir. nsan sonsuza d
mlenebilecek bir ruh deil de hareketli bir beden olduu iin, tekliinin iinde bir deer t
ar ve kendi bedeninde dirilmeye arlr. sa'ya gelince; kendisine layk grdmz tekli
olmas doal. Acaba neden? sa tek bana Kurtarc, Mesih ve Tanr'nn Olu mu? Yeni Ahit'e
n hayatnda, lmnde ve diriliinde, yadsnamayacak bir zellik var. imdi syleyeceklerim b
dalarm aknla uratabilir: Her birimiz, Tanr nn suretinde yaratldk (Tekvin 1,26),
Tanr nn resmi' olan (Koloselilere Mektup 1,15) sa'dan ayran, saydamlmzn lsdr.
"lahi evlatlk, hatta Mesihlik -szck anlamyla, Tanr nn zgl bir eser yaratma adna i
- her insann iinde ksmen yer alr. Ama sa, Kutsal Ruh'un eylemini en iyi yanstandr. Tan
en kusursuzca iledii kiiliktir, ama bu, Tanr nn yalnzca onu iledii anlamna gelmez.
lahi aff sunandr, ama bu, Tanr nn yalnzca onun bedeninde kendini aa vurduu anlamna
utsal Ruh, istedii yerde, istedii gibi hareket edebilme zgrlne sahiptir. Bizim syleme
stediimiz, sa'nn saydamlnn en st dzeyde olduu ve Oul Tanr onun bedeninde cisimlen
Tanr'y en iyi biimde ifa ettiidir. 'Beni gren, Tanr'y grm saylr (Yuhanna 14,9).
canl varln teklii sayesinde, zel olan her ey bizim iin sonsuz bir deere sahiptir. He
eye vermemiz gereken deeri eriten byk sistemlerden ve arklardan saknrz."
Hindu bilge, tek bir sz etmeden yerine oturdu. Hindu'nun sessizlii, Hristiyan tem
silciyle ayn grte olmadnn ve halkn da fark ettii gibi bir yaraya sahip olduunun g
. Christian Clement tam bir aklamada daha bulunmak iin yeniden sz almak zereydi ki, P
rofesr Tannier tartmaya girdi. Baklarnda, hi kimsenin gznden kamayan bir g ve kar
Tanrtanmazn szl saldrs
- Son sz de bana dt ite. Ben, Hristiyanln gnmzdeki haini, mrtedi ve kart. B
ettiim ey, alakgnlllk kisvesine brnm kstahlklar, bakalarn kabullenir gibi g
nrbilimcilerin her biri, birer bukalemun - hatta saygnlktan yoksun, alak ve her zama
n ge kalan bukalemunlar. letiim ve karlkl hogr gibi kavramlar, aydn kesim iin ne
aladndan beri, ktipleri tm banaz retilerin kkn kazmak iin, yllarca el srlmem
taplarm gn na kardlar. Kadnn zgrl ve evre korumas insanlarn ilgi alanna
plarnda emredilmi olduu halde, dinlerinin aslnda kadnn kocasna boyun emesini buyurmad
dular. nsan haklar savunucular sosyal ve politik hakszlklara kar mcadeleye baladkla
i kurtulu yntemleri uydurdular. Beyler, artk ne zaman bir savan nnden gideceksiniz? Ne
zaman kendi karnz uruna, hkmet glerine yaranmaktan vazgeeceksiniz? Ne zaman olduun
ettiiniz gibi olacaksnz, silah kaaklarm, ahlaksz bankaclar ve utanmaz muhabbet tel
orgulayan yeni bir hayatn tanklar gibi davranacaksnz? Sessizliiniz en byk su, szler
e, sizin rasgele, soyut dncelerinizin tesinde bir ei daha olmayan dnyamz gzelletirm
miyor.
Alain Tannier sert eletirisine bir yant beklemeden, kmseyici bir tavrla yerine oturd
u. Soytar bile, bu iddet dolu konuma karsnda aknd. Bitmek bilmeyen, koca bir dakika
n, hakem Christian Clement'a bir eyler eklemek isteyip istemediini sordu.
Doktor Clement bir kez daha kararszln yenip, u szleri mrldand:
- sa ve Hristiyanlar vardr, ncil ve ilahiyatlar, Tanr ve yasalar. Elbette ki ne onla
a kesinlikle kar klabilir, ne de onlarla tam anlamyla zdeleilebilir. sa, hayla, i
kletirdikleri her eyi kkten eletirmitir. Belki de Bay Tannier, sizin eletirilerinizde
de, Efendimizin sesi yanklanyordur...
"Elbette ki, Hristiyanlarn yalnzca insanlarn peinden gitmediklerini, baz sosyal dei
iklerin de ncln yapm olduklarn ayn savlarla kantlayabilirim. Henri Dunant'dan Rah
ya, Albert Schweitzer'den Martin Luther King'e, Soljenitsin'e, hayatlarn insanlk ya
rarna feda etmi daha birok Hristiyan sayabilirim. Ayn zamanda size, Hristiyanln gere
duu bilgilere ulamak iin tm eski metinlerini yeniden yorumladn, bunun da, onun toplum
geliimine ayak uydurmaya alan bir din olduunu kantladm syleyebilirim. Ama bunlar y
yaramayan szckler olarak havada asl kalrlar, kaybettiklerimizi bize geri kazandramazl
ar..."
Konumann bylesine gizemli bir biimde sonulanmas, Alain Tannier'yi artmt. Ne ima
a? Kaybettii ve her an zledii kzm m? Yllardr snm olan inancn m? Bylesine fkel
ne ierliyordu. fkesi, kapanm olduunu sand bir yarann yeniden kanamasna neden olmut
a filozof, iinde bir zlem atei yandn fark etti. Ama neye idi bu zlem? Tanrtanmazl
i, Alain Tannier kendini hem daha zgr ve daha olgun, hem de daha yalnz hissetmiti. A
rtk hi kimsenin dncelerine burnunu sokup, Tanr adna neye inanp, neye inanmayacan s
kk yoktu. Artk hi kimsenin, ona uygulamas gereken ahlaki deerleri retmeye hakk yoktu.
yandan, artk mcadelelerine, bulularna ya da sorunlarna bir anlam kazandracak kimse de
yoktu. Ksack yaamnn snrlarn tek bana tayin etmesi gerekiyordu. Bazlarnn szn
er', ona bilgisayar ortamnda yaanan aklar kadar anlamsz geliyordu. 'M gibi' davranmak.
.. insanolu kutsalm gibi, domakla lmenin bir anlam varm gibi, lm bir Tanr gzel k
i... Tm bunlar insana bo geliyormu gibi! Oysa... Alain Tannier kara bir delik gibi
tm gcn emen zlemin neye olduu anlamt. Bu, gvene duyulan zlemdi, dinin safl olma
rkese kar direnebilen gvene.
le yemei saatinin geldiini fark eden hakem, oturumu kapatmaya karar verdi. Sabah t
oplants fazlasyla uzun ve ypratc gemiti. Herkes biraz olsun rahatlayarak, kendileri i
azrlanm olaanst yemekleri yemek zere byk adra yneldiler.
Son yemek
Katlmclarn birou o akam dneceklerini bildirdiklerinden, veda yemeinin lende veri
arar verilmiti. Herkes bu yemee katlacakt.
Kral'la Bilge yalnzca aydan, lmden ve yeni bir hayattan sz ediyorlard. Soytar ise ka
rnn maddesel olmayan eylerle dolduramayacak kadar at. Alarn da harikalar yarattn
gememek gerek. Dnyann drt bir yanna zg yemekler, her dinin kurallarna uygun olarak, a
klinde konuklara sunulmutu. Bu farkl kokularn ve tatlarn karm, adeta elle tutulur bir
tluluk ortam yaratyordu.
Kader, Alain Tannier ile Christian Clement'n ayn masada oturmalarn istemiti, stelik
de yan yana. Bir tartmaya yol amamak iin, her ikisi de br yanlarnda oturan komularyl
u bir sohbete daldlar. David Halevy ise kendini mahzun hissediyordu: Aslnda lkesine
dnecei iin mutsuz saylmazd, ama yine de iinde aralanm olan kap karsnda ne yapaca
Gzlerinin nnde bir k seli belirdi; kk bir lda andryor ve masann ta br ucu
iyordu. David'in Amina'y grmesiyle, bedenine bir scakln yaylmas bir oldu. Gen kadn
andan kaldrmadan, zgn bir edayla yemeini yiyordu. Haham'n gznde, bu zgn haliyle bi
i. David'in eli hafife titremeye balad. Yanan okayp, sann yalnzca bir teline doku
neler vermezdi? Hatta bu saplantsnn ierisinde, aklna bir kurnazlk ile gelmiti: mam
lamak iin ayaa kalkabilir ve beceriksizce arkasn dnerken, eli gen kadnn yzne deebi
Asla hayata geiremeyecei bu sama dnceleri aklndan kartmaya alt.
 - Hristiyan katlmcnn sunumu hakknda neler dnyorsunuz, diye yeniden sordu Rahula,
; ilk seferinde Haham soruyu duymamt.
- lgin, diye yantlad David Halevy ksaca.
Aslnda sa figr onu dndryordu. Ya gnn birinde sa'nn kiiliinde, yanlan bir Mu
a da ok alkan renciler tarafndan ilahlatrlan sapkn bir hahamdan fazlasna rastlars
n sorusu akln daha da ok kartrmt. Bir saniyeden ksa bir sre iin, kendini Amina'yl
ede evlenirken hayal etti... Hatta gazetenin baln bile: 'BR HAHAM, MAMIN KIZIYLA, BR
AZIN NNDE EVLENYOR'. Rezalet! Dncelerini biraz olsun deitirebilmek iin, taban yen
mak zere bfeye gitti. Bu srada ok sayda insan, sunumundan ve dncelerinden tr onu t
iler. En sonunda bfeye ulatnda kendini Amina'nn yannda buluverdi; eli elinin birka sa
m uzandayd yalnzca. Bir an iin gen kadna dokunacak gibi bir hamle yapt ve sonra ayn
lini geri ekti. Gen kadn hibir ey grmemi gibi davranyor, aknlkla hayal krkln
m hemen byk adrdan ayrlp, leden sonraki oturuma kadar evreyi gezmeye karar verdi.
Son srat kousu
Turnuva'nn can alc n yaklamt. Toplant salonunda, heyecanla kark bir ciddiyet g
ba hangi din altn madalyaya layk grlecekti? lkenin gelecei, az sonra verilecek kararla
ra balyd.
Jri yelerinin yzlerinde inanlmaz bir ciddiyet vard. Belki de ilerinden bazlar, son
arn onlarn omuzlarna yklediini belli etmek istedikleri iin bu yz ifadesini taknyorla
Ama hi beklenmedik bir karar, herkesi artt. Hakem, hi kimsenin hazrlanmad bir kon
snav yaplacan duyurdu:
- Bayanlar, baylar, yarlarmzn neredeyse sonuna geldik. Ksa sre sonra, jri yeleri k
arn verecek, bizler de Bilgelik ve Gereklik madalyalarn hak edenlere sunacaz. Ama sz
vermeden nce, deerli yarmaclarmz iin son bir snavmz daha olacak. Kral'la birlikte
rar sonucunda yarmaclarmzdan istediimiz ey u: Her biri iki szckle ve bir dakika ii
inanlarnn zn sunsun. Yz metrelik bir srat kousunu andracak olan bu sunumlarn hepim
likle de jri yelerine doru karar vermek konusunda yardmc olacana inanyoruz.
Salonu bir aknlk ve heyecan dolu bir uultu sarmt.
- Henz bitirmedim, diye srdrd Bilge. Bu szlerden herhangi birinin, farkl dinlerde sz
een lahi Gcn ya da Gerekliin ad olmamas gerekiyor. Hepimiz Allah'n, Brahman'n, YHVH
e'nin ya da Budizm'in deiik dini geleneklerin merkezlerini oluturduklarn anlam bulunuy
ruz. Sizin yapacanz, Asln zn bizlere iki szckte sunmak, yani herkesin aklnda kalmas
i. Sunum sras, gerek sunumlarn aksi ynnde olacak. Yani ilk olarak sz Doktor Clement'a
riyorum.
Christian Clement'n rahatsz bir edayla istemi olduu be dakikalk dnme pay, Bilge t
kabul edildi. Toplant salonu yava yava sessizlie gmld. Kral younluktan zellikle zev
hatta Turnuva bittikten uzun sre sonra bile, bu n tekrar tekrar anmsayp ayn heyecan du
mak isteyecekti.
- Doktor Clement, sz sizin.
Hristiyan katlmc yerinden kalkp, yksek sesle unlar syledi:
- Hidayet ve dayanma. te Hristiyanlk inancnn akcierleri. Her eyi 'sevgi' szcn
getirebilirdim, ama ne yazk ki insanlarda hayranlk uyandramayacak kadar ok kullanlan
bir szck bu. Hidayet, bizi kendi mutluluuna ulatrmak iin, her eyin zerine uygun bii
len Tanr'dr. Dayanma ise adil ve efkat dolu ilikiler kurmak iin, insanlk ve evrenle s
uza dek birleen Tanr'dr. Hristiyanlara gre hidayet, lmne dek bizlerle dayanma iind
e sonra da diriliiyle lm yok eden Hz. sa'da, en yce noktasna ulamtr. O zamandan be
etin ve dayanmann gerek insan, gerekse toplum asndan gzle grlr ve gerek bir hal al
iin, sa'nn Ruhu'nun iimizi aydnlatmasna izin vermek boynumuzun borcudur.
Hristiyan katlmc, dinleyicilerin alklar arasnda yerine oturdu.
- Haham Halevy, ltfen.
- Kutsallk ve sadakat, Museviliin en nemli niteliklerindendir. Tevrat'ta, "Aziz o
lun, nk ben Efendiniz, Tanr azizim," diye yazar (Levililer 19,2). Kutsal olan yalnzca
Tanr'dr, O kimseyle kyaslanamaz. Yaratlandan ayr ve tandmz her eyden farkl olara
ve evremizle yeni ilikiler kurmamz ister. Sevgi, adalet ve sadakatle dolu davranlarmz
hem onun adn, hem de kendi varlmz kutsallatrmalyz. Tanr, szlerine ve halkna sa
, bizler de farkl ilikilerimizde sadakatimizi dile getirebiliriz.
Haham, kimseye belli etmemeye alarak Amina'ya bir bak frlatt, gen kadnn glen yz
a kapld.
 - Sz sizin, mam Efendi.
- Kuran'da sz geen merhamet ve itaat, temel gereklerdir. Allah, Merhametli olandr.
Evreni yaratan ve peygamberlerini gnderen O'dur. Blnm ve asi insanlara, tekliini ye ad
aletini, gzelliini ve gcn ifa etmitir. taat sayesinde -slam-, yani kiisel ve sosyal
sevgi dolu bir biimde Tanr'ya iade edilmesiyle, dnya gerek kimliine kavuabilir.
Ali bin Ahmed, kznn yardmyla yerine oturduunda salonu inleten alklar, nceki katl
e oranla artm gibiydi. Bu kr ve alakgnll adam, halkn youn sevgisini kazanmt. ml
u bu? Ya da szlerinde kibirden eser olmamasndan m? Yoksa yannda duran gzeller gzeli Am
ina myd neden?.. Bu konu Krallk'ta hl tartlr.
- Swami Krinnanda, ltfen.
- zgrlk ve lmszlk, Hinduizm'in zn oluturur. yilikle ktlk, salkla hastalk,
lm arasnda blnm ve paralanm olan dnyamzda, zgrle derin bir zlem duyarz. He
sinde, tm kleliklerden arnm, tm gerekirciliklerin tesindeki gerek Benliini bulabilir
Gerek'le birlemi, hatta ona eit olan bu Benlik, lmszdr. Deneyim sayesinde, lmn he
rtulmak ve iimizdeki lmszle ulamak mmkndr.
- Teekkrler. Sz sizin stat Rahula.
- Buda'nn retilerine gre, insanlarn en ok gereksinim duyduklar eyler, zlme ve ac
timiz ve agzllmz yznden dayanksz eylere balanyoruz ve bu yzden ac ekiyoruz.
li bo olduunu anladmzda zlebiliriz. Bu sayede bakalarnn ektikleri aclara kayts
edenlerini de daha aka grebiliriz. Acma duygusu sayesinde, tm insanlara kurtulu yolunu
gstermeyi amalarz, ta ki strap tmyle yok olana dek.
Alklar kesildikten sonra, hakem sz Alain Tannier'ye verdi.
- Bir Tanrtanmaz olarak, yalnzca kendi adma konuabilirim. lk aklma gelen szckler k
ve insanlk. Evrenin dolambal geliiminde, rastlant ve gereksinimden, saysz deiim ve s
seimlerden oluan bir karmaa yasas gze arpar. On be milyar yl ncesine dayanan Byk P
a meydana gelen ilk kuarklardan insan bedenindeki yz bin milyar hcreye varana dek,
uzun bir ayrma, birleme, zelleme ve birbirinden yararlanma srecinden geildi. En basit
nden en karmana, kargaadan dzene, maddeden yaama dek, karmaa her yerde var ve var olm
drecek. nsanlmz gzel ve krlgan. Hcrelerimizin iindeki atom ekirdekleri, bundan on
e, ilk yldzlarn barnda, organik molekllerimiz ise bundan yaklak drt milyar yl nce,
bann iinde yaratld. lk insanlar bundan milyar yl nce yeryznde belirdiler, bizlers
bir yzyl ierisinde, hepimizi ortadan kaldrabilecek gte nkleer bombalar icat ettik. Uzu
ve gizemli bir yknn miraslar olarak, insanlmzn kendi kendine zarar vermesine enge
erekir.
Yarmaclarn birou, Alain Tannier'nin dinsel izler tayan bu konumasndan ok etkilen
llikle de szn ettii bu 'yasann', kendilerinin 'Tanr' ya da 'ilahi irade' olarak adland
dklarna olan benzerliinden. Ama hibiri yeniden sz alp program uzatma taraftar deildi
ik byle bir tartma balatmak aleyhlerine olabilirdi.
Salona byk bir sessizlik kt. Bilge, hakemlik grevini yerine getirecei yerde, derin d
ere dalm gibiydi.
Soytar dayanamayp, yle haykrd:
- Hey! Evrenin milyarlarca yl sren bu yava geliimini gz nne alacak olursak, anlaml
eylerin olmas iin daha uzun sre beklememiz gerekecek! Oysa benim yeni bir karmaa yas
as kana kadar burada durup beklemeye niyetim yok!
Bilge hibir ey duymam gibi davrand. Aslnda Soytar'nn sylediklerini dinlememiti bi
arip bir nsezi kaplamt. Aklna ilk gelen, onu herkesle paylamak oldu; ama biraz dnnc
syleyeceklerini beklemenin daha doru olacana karar verdi. Jri yelerine karara varmala
r iin yarm saat sre tanyp, oturuma ara verdi.
Jri kararn aklyor
Jri yeleri kararlarn aklamakta gecikmilerdi. Canlar skkn, hatta sinirli grnyor
ald:
- Ey Kral, sayn hakem, siz farkl dinlerin ve Tanrtanmazln saygdeer temsilcileri, b
ar ve baylar. Uzun sren grmelerin ardndan, jrinin kararn aklama grevi bana verildi
Salonda elle tutulur bir gerginlik vard.
- iddetli tartmalardan sonra, gr birliine varabildik. Kararmz, kesinlikle oybirli
amayacamz! Aslnda her katlmc bir oy ald, bu yzden de altn madalyay kime vereceimi
ruz. Jri yelerinden biri iin, madalyay hak eden Hinduizm nk Tanr'nn her yerde olduu
l ediyor. Bir baka jri yesine gre dl almas gereken slam, nk gnmze en yakn Vahi
ir ncs iin en baarl Musevilik, ne de olsa tektanrl dinlerin kayna saylyor. Bir
ik ideolojilerin tuzana dmemize engel olduu iin altn madalya Tanrtanmazla verilmel
ncisine gre kazanan Budizm, nk ilerinde en hogrl olan ve en az iddet iereni o. Bir
una gre ise, madalyay tek hak eden Hristiyanlk nk performans ok iyi deilse de, tpk
lon gibi eksiksiz. Ey Kral, bu yzden son karar vermek size kalyor.
Toplant salonu bir kez daha, bu durumdan holanmayanlarn slklar ve karar alnmamasna
inenlerin alklaryla dolmutu.
Jrinin oylamas karsnda ne yapacan aran Kral, kararn vermeden Bilge'yle Soytar
.
Soytar ie karnca
Hakem, Soytar'nn Turnuva'y rezil edecek bir ey yapmasndan ekiniyordu. Ama mademki Kr
al onun da dncesini almak istemiti, ona sz hakk vermek gerekiyordu.
Soytar, yznde hnzr bir glmseme ve kucanda Eloise'le, emeye doru yneldi:
- Bundan bir yl nce grdm ryada bir el, "Kral ve Bilge gibi, senin de lmen gerek," d
yazmt ve imza 'Tanr'nnd. Bu Turnuva balayncaya dek, lm, keder ve hastalk olarak
m, o, ad aza alnmamas gereken '' idi. Baka bir lkede yaayan meslektalarmdan biri, b
ler hakknda u arpc zeti gnderdi:
Hinduizm: Bu '' nceki yaamlardan birinde baa geldi bile. Gizemci Hinduizm: '' geldiin
e, 'OM'u mrldan.
Budizm: '' kapya dayandnda, acaba gerekten '' mdr?
Zen Budizm'i: '' geldiinde hangi sesi karr?
Byk Ara Budizm'i: '' iinde olanlar sev.
Musevilik: Neden '' her zaman gelip beni bulur? Dindar Musevilik: '' bama geldike, di
nime daha da ok balanyorum.
Dinsiz Musevilik: '' bama geldike, dinimin hibir ey ifade etmediini daha iyi anlyorum
Hristiyanlk: ''nn oka bulunduu yerde, ruh huzuru da oalr.
Protestanlk: Daha fazla alrsam, '' bama gelmez.
Katoliklik: Bama '' gelirse, bu onu hak ettiim
iindir.
Ortodoksluk: '' dinsel tren hari her yerde baa
gelebilir.
Hristiyan tarikatl: Tk, tk. '' geliyor.
slam: Bana her geleni kabul et, hatta ''y bile. slam iddet: Eer '' bana gelirse
hine al.
airlerin slam': ''nn iinde olduun zaman, ey insan, onu iine ekme.
Dinleyicilerin bir blm, Soytar'y yuhalamaya balad. Soytar ise olabilecek en sakin t
a elindeki kd kk paralara ayrd.
- lm kapya dayandnda, acaba gerekten lm mdr? Bugn bu konuda kuku duyuyorum ve
nancm yeniden kazandrd...
Soytar, halkn akn baklar arasnda yerine dnd.
Bilge'nin sentezi
- Ey Bilge, sen bize neler syleyeceksin, diye sordu Kral.
- Benim ryamda: "Tpk halk gibi, Kral'mn da lmesi gerek," deniyordu ve imza 'AYN'd. H
aham bize 'AYN'n '-MAMAK' olumsuzluk taks ve ayn zamanda Tanr'yi belirten bir sz olduu
u sylediinde aklm kart. zellikle de Kral'n ryas 'ANY' imzal olduu ve ilahi 'BEN'i
anda anladm ki, Tevrat'ta ad geen Tanr hem Budistlerin belirttii gibi betimlenemez,
hem de Hindularn dedii gibi ilahi 'BEN'e eit.
"Az nce katlmclarn inanlarn iki szckle zetlediklerini duyduumda, merakm daha d
Tanrtanmazlarn, Sami dinleriyle Dou dinlerinin arasnda ylesine byk farklar vard ki;
onra, tpk bir imein gkyzn yarmas gibi, iimde bir ey uyand: Bize sunulan bu birbi
nlmaz lde farkl inanlarn iinde, hepsini ayn at altnda toplayan ortak bir gr va
anlalmaz bir not daha grdm sylemeyi unuttum: "neyi bulursanz, yaarsnz." Ali bi
rle ilgili muhteem meeliyle, bize bu esrar yorumlayan anahtar sundu: ne diker ve bir
letirir, oysa makas keser ve ayrr. Bu szler, az nce hissettiklerimle tam bir uyum iind
e. Bu drt gn boyunca dinlediklerimizin ortak yanlar neler? Size syleyeyim: bir ayrl v
irleme'yi ieren ifte deneyim. Evrenin Kanunu, daha iyi birletirmek iin ayran ve yenide
n bir araya getirmek iin zgr brakan Ruhsal gizemin ta kendisidir. Bu, 'Baba' ile 'Oul
'un hem birbirlerinden ayr, hem de ayn kabul edildikleri Hristiyan Kutsal lemesi iin d
e geerlidir. Ayn zamanda, hep daha aprak birlikler oluturmak iin taneciklerin bir aray
geldii karmaa yasasnda da vardr. Budistler bize, dnyann ve benliin boluundan sz et
nde, amalar bizi agzllmzden ve cehaletimizden kurtarp, gerek bir zgrle ulamam
a duygusunu retmelerinin nedeni, 'var olan' her eyle ba kurmadan birlememiz iindir. Hi
ndular bizi gerekirciliimizden ve bencilliimizden kurtulmak konusunda uyardklarnda,
bize aslnda her trl ballktan uzak yaamay tlemektedirler. Ve bizi evrensel ve lms
onusunda yreklendirdiklerinde, bu tm canl ve cansz varlklarla yeni bir iliki iine girm
miz iindir. Museviler, Hristiyanlar ve Mslmanlar Tanr'nn kutsallndan sz ederken, bi
dnyaya bal olmamaya, insanlar ya da fani mal mlk yceltmekten uzak durmaya arrlar.
useviler, Hristiyanlar ve Mslmanlar bize Tanr'nn tekliinden ve tm varlklar yaratp s
n sz ettiklerinde, bizleri yaknlamaya, efkat dolu yeni ilikiler yaamaya arrlar. Kut
sadakat, inayet ve dayanma, merhamet ve itaat, bizleri esir eden her eyden kurtulm
amz ve yaratlm olan her eyle bir arada yaamamz salar.
Bilge'nin sesinde bir eyi baarm olmann mutluluu vard. Sonra yznde yava yava muts
ade belirdi.
- Ayrlk ve birleme, birliktelik ve farkllama, kopma ve bir araya gelme, lm ve dirili
Ruh'un canllnn ta kendisidir. Ne yazk ki dinlerin ve insanlarn alnyazlarnda ounlu
ket donmu, hatta engellenmitir. Bu sonsuz deneyimi derinletirmek yerine, ok sayda mmin
ya da inansz kii kendilerini baz yzeysel eylerden soyutlarlarken, bir yandan da bir k
iiye, toplulua, ulusal, politik ya da felsefi bir kurama, dinsel bir inanca kr krne ba
anp kalyorlar. Ve en tehlikeli kapana kstrlp, mutluluk ya da kurtulu, zgrlk ya da d
bi maddesel olmayan servetlerin esiri oluyorlar. Talam bir ballktan daha tehlikeli bir
y yoktur. Ve bugn, bu engellenen dindarlklar yznden insanlar hl ldrlyorlar... Tinse
luk adna, insanlardan haklar olan mutluluklar esirgediler, kurtulu adna, onu anlamaya
nlar ya da istemeyenleri katlettiler. art koulan zgrlk adna, kltrel, ekonomik ya da
llik ieren bunca iddet olay cezasz braklyor. Sosyal dayanma adna, 'deli', 'kentsoyl
a 'kapitalist' olarak nitelendirilen insanlar ldrld. Tanr, Tanr dncemizden ok daha
k ise, hakknda bildiklerimizden ok daha karmak.
Bilge bu szlerden sonra sustu, az nceki keiflerinin iine gmlm gibiydi.
Kral'n karar
Kral, Bilgesiyle gurur duyuyordu. Ama Bilge'nin yapt bu sentez, Kral'n pek iine yar
amamt. Her turnuvada madalya kazananlar olurdu, oysa imdilik kimse dl hak etmi saylm
e yazk ki yarlar, sanki hi kimse kazanmam ya da hepsi de kazanm gibi bitirmesi olas
J'ri bir karara varamam, bu ar sorumluluu Kral'a yklemiti. lkesi iin bir din seme
eer evetse hangisini? Ardndan ryasn anmsad: 'Tpk ay gibi, halknn da lmesi gerek,
di. Bilge'nin ve Soytar'nn da katklaryla, lmn daha rahat bir yaama gei, bu dnyada
ada sona eren bir kurtulu eylemi olabileceini anlamt. Aya gelince; stat Rahula mays ay
a gerekleen Budist Bayram'n anlatrken ona deinmi, Ali bin Ahmed, ay yeni bir yaamn
olarak gstermi, Christian Clement ise ay lmle ve sa'nn diriliiyle badatrmt.
Bylece Kral, asil ve heybetli bir ekilde yerinden kalkarak, unlar syledi:
- Bayanlar ve baylar, cesur katlmclar, en sonunda 'SY'lerimizin karar aamasndayz. Jr
nin kararszlnn ve Bilge'nin aklamasnn ardndan, kazanan tayin etmek zere tek bam
bana ok zor gelse de, Kral olmann omuzlarma yklemi olduu sorumluluklarn bilincindeyim.
Hepinizin bizleri bilgilendirdiini, heyecanlandrdn, tevik ettiini, uyardn, byle
gerekir. Grdm ryay dnnce, bir tek din bize ok uygunmu gibi geliyor ve bu dini de.
Halk, Kral'n iki dudann arasndan kacak szleri bekliyor, gazeteciler durmadan not al
u, temsilcilerin ounluu ise baklarn yere doru evirmilerdi.
Kral ilham alrmasna gzlerini kapad ve iine dnd. Kendini iinden ykselen bir gr
ka saniye boyunca yabancs olduu bir dnyaya srklendi. Krallnn dndaki bir katedra
ilisenin arka tarafnda, dinsel bir tren yneten bir rahip vard. Protestan rahip -yoks
a bir kei miydi?- kk bir dinleyici topluluu nnde Kyamet Gn'yle ilgili bir metin ok
ral bu rutubet kokan, ar haval ortamdan kap kurtulmak istedi. Ama sanki grnmez bir el
nu tutuyordu ve bylelikle de vaizin okuduklarn duydu. "Ben Alfa ve Omega'ym, lk ve So
n, Balang ve Biti. Ne mutlu giysilerini ykayp, yaam aacna ulamay ve ehrin kaplar
yi hak edenlere (22,13)." Tam o anda, kilisenin orta yerinden bir su fkrd. Dinleyici
ler aknlkla irkildiler. Hatta papaz trene ara verip, bu garip olaya bakmaya gitti. nce
bir fskiyeyi andran su, yava yava bir avlana dnt. Sudan slanan insanlar glmsemey
hkahalarla glmeye baladlar. Bu yaam ve mutluluk pnar, sanki onlar ferahlatm gibiydi.
ittike hzland ve tm kiliseyi kaplad. Civardan bu mucizeyi grmeye bir sr insan geldi,
luluk onlara da bulat. Olanlar izleyen Kral'n iini bir btnlk duygusu kaplad, yeniden
uu heyecan onu sevindirmiti. Halk tarafndan terk edilmi, eski Hristiyan dininin altn m
dalyay hak ettiini haykrmak istedi. Ama iinden gelen bir Ses ona engel oldu. Halk bu
G karsnda, daha da iine kapand, sevin huzura brakt yerini...
Kral gzlerini atnda, kendini byk toplant salonunda bulduuna arm gibiydi. Dinl
atli baklar, geree dnmesini salad. Kendini bile hayrete dren szler sylemeye bal
- ... bir tek din bize ok uygunmu gibi geliyorve bu dini de... kendi zel hayatm iin
seeceim. Bir Kral olarak, bu dini halkma zorla kabul ettiremem. Devletim, herkesin
, kendi esas Gereini zgrce seebilecei ekilde laik olmal. Eer varsa,Tanr altn madal
olan tek seecek olandr. Bu dnyadan gtmzde, hi kukusuz kendi dinimizi ve insanlk
eebileceiz. Bizse ancak bir gm madalya verebiliriz ve onun sahibini belirlemek zere dr
yl sonra yeniden biraraya gelmeyi neriyorum. Madalya, bu drt yl ierisinde dier dinler
in mminlerini anlamak ve onlara hizmet etmek konusunda en fazla aba gsterendine ver
ilecek. Bylelikle zerkliini geniletmeyibaardn, inanc olan ya da olmayan insanlarnn
ettiini anladn kantlayacak ve onlaraiyilikte bulunacak. Ruhun eyleminin iareti deilmi
zaten bu? Ayrlma ve birleme, zerkliktenkurtulu ve bakalarn kabul etme. Elbette ki bu,
akalarnn uygulamalarn ve retilerini hiaratrmadan, kr krne kabul etmek anlamnag
mli yardmlama, insanlarnbirbirlerini dinlemelerini, birbirlerine destek olmalarn salay
acaktr ve ancak bu davranlar dllendirilebilir. Yani size drt yl sonrasnn maysaynda
y zaman iin imdiden randevu veriyorum ve tm rakiplerin bar salamak iin ellerinden ge
yapacaklarna inanyorum. Ayn zamanda siz btn temsilcilere, halkma en iyi retiyi sunabi
niz iin, basn ve medya zgrln de sunuyorum. Davranlarnz yakndan izleyip, bir son
lyann sahibini tayin etme grevi onlarn olacak.
Halk, jri ve temsilciler, Kral'n bu karar karsnda hem aknla, hem de hayal krkl
tek bir kii usulca alklamaya balad. Ardndan yava yava salondaki herkes lgnca el
u.
Kral salondakilerden sessiz olmalarn rica ederek, kald yerden konumasn srdrd:
- Bayanlar, baylar, bence doru karar bu. Bu szlerimden sonra, halkmn neler dndn
rim. Bu yzden, bu Byk Turnuva'nn zenle halka duyurulmasn ve gerek buradakilerin, gerek
e baka yerlerdekilerin, burada yaananlar ya da Sylenenler hakkndaki dncelerini aka
tmelerini neriyorum. Bilge'yle birlikte, burada tartlanlar kaleme almas ve dncelerin
ormas iin gvenilir bir kii seeceiz1.
Dinleyicilerin sevinci yzlerinden okunuyordu.
Kral son bir kez sz ald:
- Bana bu turnuvann sonunda, tm yarmaclara teekkr etmek kalyor. Sporcular, geici b
ferin peinde kouyorlar; sizlerse Ebedi Gzelliin koucularsnz. Dinlerinize adadnz y
e rnek olduunuz ve halkm iin yapacaklarnz iin imdiden teekkrler. Ayrca bu zor gre
n baaryla geldii iin Bilge'ye, tm dikkatlerini yarmaclara verdikleri iin jri yeler
ar iin halka ve bu turnuvann baarya ulamas iin durup dinlenmeden alan isimsiz kahr
da teekkr bir bor bilirim. Her biriniz kararllkla, erdem ve dayanma arayyla dolu b
evlerinize dnn. Hoa kaln, Tanr yardmcnz olsun.
Byk Turnuva iin bestelenen mar son bir kez alnd. Gerek halk, gerekse artk birbirler
birer rakip olarak grmeyen temsilciler, heyecan iindeydiler.
Son bir dokunu iin
Bir sr gazeteci, temsilcilere son birka soru sormak iin bekliyordu. Kral'la Bilge
en ok aranlan isimlerdi. Hatta Soytar'yla bile rportajlar yaplmt.
ki saat sonra, toplant salonu yava yava boalmaya balamt. Deiik dinlerle inanlar
ri, vedalap birbirlerinin adreslerini aldktan sonra, izin isteyerek srayla salondan
ayrldlar.
David Halevy, tpk brleri gibi altn madalyay kazanmadna gizliden ierlemi olduu h
rn bu ekilde sonulanmasndan mutluydu. eyh'le henz vedalamamt. Kalabaln iinde e
erin bir saygyla selamlad. Ama tam arkasn dnecei srada, Amina ile gz gze geldi. Kesi
saatinin gelip attn anlayan gen kadn, baklarn Haham'n zerinden ekme gerei duy
e srarla bakt. Haham'n eli ayana dolanmt. evresindeki mutlu kalabaln desteine g
drd ve Amina'nn yanan nazike okad. Yumuack baklar adeta birbirlerine kenetlenmi
de yeni bir evren douyordu sanki. Birden bu harika duygu yerini, srtnn ortasnda hisse
ttii iddetli bir acya brakt. Haham'n baklar ciddileti ve kanlar iindeki bedeni yer
. Ksa sre sonra kendinden gemi, artk Amina'mn dehet dolu lklarn duymaz olmutu...
Adalet yerini buluyor
Haham saatler sonra kendine geldiinde, gzlerini glkle aabildi. Yava yava evresinde
yaza boyal duvarlar ve birer teknoloji harikas olan tbbi cihazlar fark etti. Krekkemik
lerinin tam ortasnda duyduu acyla yzn buruturdu.
- Tanr'ya krler olsun, diye bard bir ses, kendinize geldiniz!
Yzn sesin geldii tarafa glkle eviren David Halevy, rahatlam, gle bir yzle yata
Christian Clement' grmekten duyduu aknl gizleyemedi.
 - Burada ne iim var benim, diye sordu Haham glkle.
Christian Clement ona, toplant salonunda yere yklmasndan bu yana olup bitenleri bi
r bir anlatt.
- Tam Bayan Amina'yla vedalatnz srada, biri sizi srtnzdan baklad.
- Peki ama kim ve neden?
- mamn kz lk atmaya balaynca, sivil polis hemen yardmnza geldi. Kendinizden ge
yerde yatyordunuz. ldnz sandk. Gen bir adam, elinde bir bakla Amina'nm tam kars
Kamaya bile kalkmamt. Polisler onu yakaladklar gibi merkeze gtrdler. Kimliini son
- Kimdi peki?
- Bana inanmayacaksnz... Ali bin Ahmed'in byk olu, yani Amina'nm z aabeyi. Kz karde
yanan okadnz grdnde, fkeden lgna dnm. mamn olu Hasan'n kendi aznda
nlere ak olmasn hazmedememi, zellikle de slam'a daha hogrl bir yorum getirmesini.
likle Musevilikten nefret ediyor ve Amerikan kapitalizmiyle Sami dinler arasnda h
ibir fark olmadn savunuyor. Kz kardeinin yzne dokunduunuzu grdnde kendini tutam
Haham akn halde baklarn yere evirdi.
- Hepsi bu deil...
- Daha ne olabilir?
- Bu dramatik olaylarn sonucunda, polis Amina'ya saldran da bulabildi, yani saldrrm
ibi yapan....
- Nasl yani? Ona saldran z aabeyi miydi?
- Her eyi itiraf etti. Musevilere duyduu kin yznden, sizi bylesine bir iddet olaynn
ili durumuna koymak istemi. Polis Hasan'n eyalarnn arasnda, Amina'nm odasnda bulduunu
akkenin aynsna rastlad. Sizin odaya zamansz geliiniz, tm planlarn altst etmi.
- nanlmaz, dedi Haham, dudaklarnda muzip bir glmsemeyle.
Ama bir saniye iinde, glmsemesi bir ac ifadesine dnt.
- yi misiniz, diye sordu Christian Clement.
Haham gzlerini evet anlamnda krptrd.
- Artk gitmem gerek, imdi her eyi biliyorsunuz. u an en fazla ihtiyacnz olan ey, din
enmek.
Haham glkle, Hristiyan'dan kendisine yaklamasn istedi.
- Size bir sr verebilir miyim? Bu soru karsnda nce aran Doktor Clement'n yant ol
- Elbette. Neyle ilgili?
- nsan adaleti ou zaman baarsz olsa da, Tanr'nn adaleti yle deildir. Aabeylerimd
askerliini yapt srada ar bir yara aldnda, iimde derin bir kin dodu. Asla bu denli
nabileceimi dnmemitim. Hatrlarsanz, Turnuva'nn al srasnda, dinleyicilerden bir
e szl saldrda bulunmutu. O an iimde bir intikam yand. Mslmanlara, bir Musevi'n
leceim kantlamak istiyordum.
- Ve Bayan Amina bir baka Mslman'dan tehdit mektubu aldnda, intikam almaktan vazgeti
iz...
- Hi de deil...
Christian Clement hibir ey anlamyordu.
- Mademki bir Mslman, yersiz haykrlaryla tm cemaati karsna alabilmiti, durumu da
ak ocuk oyuncayd... stelik basit bir kalemle.
- Kalem olduka hafif bir ey.
- Arapa bir tehdit mektubu yazd zamanlar dnda....
- Yani o Arapa mektubu yazan... siz miydiniz?
- Evet ya... Ama adalet var olduu iin. Kalem bir haner olarak bana geri dnd.
Tam o anda, elinde harika bir iek demetiyle hemire ieri girdi.
- Size son bir soru daha sorabilir miyim, diye sordu Christian Clement, su orta
kl yapmann verdii heyecanla.
- Buyurun.
- Eer aabeyi tarafndan hanerlenmek, Tanr'nn adaletiyse, kz karde tarafndan hanerl
izde duyduunuz ey, Tanr sevgisi olarak nitelendirilebilir mi?
David mutlulukla glmsedi.
Son sz
Kap alnd. Doktor Clement kapy amak iin kalkt. Haham, Alain Tannier, Rahula, Krin
birlikte Ali bin Ahmed'i kapda grdnde aknlktan ne yapacan ard. Imam'n asil
yorgunluk seziliyordu. Birka saniye boyunca, odaya boucu bir sessizlik hkim oldu.
- Nasl olduunuzu merak ettim, dedi Ali bin Ahmed, yorgun ama yumuak bir sesle.
Haham, bu nazik davran karsnda duygulanmt. Olunun yaptklar karsnda yreinin
bylesine anlayl davranmas odadaki herkesi etkilemiti.
- yi olmaya alyorum, diye yant verdi David Halevy. Sevgili eyh, size bir ey daha it
f etmem gerekiyor...
Ve Haham bir kez daha yapt ktl anlatt. mam el yordamyla Haham'n yanma yaklap
a bir sandalye uzatld; bylece dakikalar boyunca, birbirlerine tek bir sz bile sylemed
en, el ele durdular. br temsilciler bu efkat dolu n bozmamak iin kprdamyorlard bile
am'la mam'n yzlerine daha yakndan baktklarnda, her ikisinin de aladklarn fark ettil
Sessizlii bozan Haham oldu.
- Sizden zr diliyorum, diye mrldand.
mam davranyla yantn vermiti zaten. Tek bir sz bile eklemedi. Sonra iini dkme sr
i:
- z olumun byle bir eye kalkmas beni ok zyor, hatta aklm durduruyor, insanlar
imbilir neler dnecekler... Yarlarn banda da sonunda da ortal hep Mslmanlar kar
ahetle eanlaml olduuna inananlarn, basmakalp grleri kantlanm oluyor... Durumumuz
Btn temsilciler bir azdan, mam'la ayn dncede olmadklarn dile getirdiler. Haham'
, tekilerin de grlerini zetler gibiydi:
- Sevgili Ali bin Ahmed, nitelikleriniz hepimizi derinden etkiledi. Seyirciler
hepimizden fazla, sizi alkladlar. stelik bo yere deil. Deerli dnceleriniz ve davra
sinde, artk hi kimse slam'n bir iddet dini olduunu syleyemeyecek. srail'de, rlanda'd
sna'da ve Hindistan'da, Musevilerin, Hristiyanlarn ya da Budistlerin Tanrs adna da in
sanlar ldrlyor. Elbette ki, sizinkilerin dnya platformunda, kendilerinden daha fazla
sz ettirdikleri bir gerek. Ama yarmalarn sonunda, hi kimsenin aklndan bu tr iddet ol
alakgnll ve konuksever gerek slam'la kartrmak gemeyecektir. Kendi adma, iimizden
bir madalya verecek olsam, onu kesinlikle size verirdim.
- Olmaz yle ey, diye atld mam. Dncelerini en aka ifade eden ve kiilii en fazla
z oldunuz. Madalya sizin hakknz.
Haham'la mam'n birbirlerini bylesine onurlandrmalarna tank olan dierleri, sevinten
ye baladlar.
Mutlu, ama bir o kadar da yorgun olan David Halevy yatana uzand. Btn ziyaretiler, gi
tme zamannn geldiini anlamlard. efkat ve dayanma duygular iinde birbirleriyle veda
Haham i ekti. Hl ak olan yaras, artk ona eskisi kadar ac vermiyor gibiydi. Gzleri
ir mutlukla, yan banda duran rengrenk iek demetine bakt. Birden, ieklerin arasnda k
olduunu fark etti. Acsna karn, eilip onu almay baard. inde yazl olan szckleri
kendini bir iy tanesi kadar taze ve mutlu hissetti.
Evrenin en derin atla
Kar koymay baaramaz aka.
Dnyann en byk acs
Tanr tarafndan iyiletirilir kolayca.
Mektup, 'Amina' imzalyd.
O kadar da uzak olmayan bir diyarda
Soytar hem heyecanl, hem sakinlemi olarak evine dnd. Eloise'in alnn okayp, bana
lar dnmeye balad. Aklna bir yn dnce dolutu. Buzdolabna doru ynelip, kendine
emek hazrlamaya koyuldu. Sonra da rahat admlarla evinin iinde gezdi. Yorgunluk bastrn
ca, yatmaya gitti. Dua edip etmemek konusunda bir sre kararsz kald, sonra da huzur
iinde uyuyakald. Yreinin neler mrldandn ancak Tanr bilir...
Bilge, ocuklarn yatrmadan nce onlarla her zamankinden fazla oynad. Karsyla ba baa
yemekten mutluydu. lk kez, karsnn salar arasnda bir beyaz tel olduunu fark etti. Gz
de gizemli zamana yenik dyordu; yznde yirmili yalarn tazelii yoktu artk, izgilerine
olgunluk, gzelliini artrmt. Bilge, ruhunun ta derinliklerinde, gnn birinde lmn onl
aba ilk giden kim olacakt? O mu? Yoksa kars m? Asla bu tr sorular kendine bu denli ak
rmamt. ini bir korku kaplad. Yemek sresince ok az konutular. likilerinde bir eyle
iydi. Bilge o gece, karsyla son kez seviiyormu gibiydi. Hrsla ve garip bir zgrlk duyg
yla. Sanki kesin bir inan domutu iinde: lm, asla ak yok edemez; son ayrl, sonsuz
bir birliktelik izler.
O gece, Kral uyumakta ok glk ekti. Yatandan kalkp, ktphanesine gitti. Aklna eski
di. Anne babasyla birlikte dua ettii gnleri hatrlad. Birka dakika sonra toz iindeki es
i ncil'i buldu. Bu turnuva ve karar aamasnda hissettikleri, iinde kklerini bulma arzu
su dourmutu. Kitab- Mukaddes'i ap, orta yerinden okumaya balad: "Efendimizin Manevi Va
l zerimde, nk fakirlere iyi haberi iletme grevini bana verdi. Esirlerin, bask altnd
n zgr olduklarn, krlerin bundan byle grebileceklerini ve Tanr'nn onlar yanna kabul
aber vermemi istedi benden (aya 61,1-2)."
Kral bu duay mrldanarak sarayn balkonuna yneldi. Kralln zerini yumuack bir k
arsnda aran Kral, baklarn gkyzne evirdi. Gkyz bulutlarla kaplyd, hatta ay
tlyd sanki. Kral bu garip parlakln nereden geldiini anlamamt. Yoksa rya m gryor
k deimi miydi... Acaba gzleri gizemli bir kaynakta ykanp serinlemi olabilir miydi? Kra
, karsndaki bu yeni dnyann bysne kaplm, kprdamadan manzaray izliyordu. Krall
memiti. Asla bu denli krlganm ve dzeltilmesi gereken bunca ey varm gibi de gelmemit
, sevin iinde, halkna adil ve eit hizmet vermek iin yeni bir kararllkla yatana gitti
hl bu deneyimin etkisini zerinden atamam halde, ancak sabaha kar uykuya dalabildi. Bu
izemli deiimin nedenini tam olarak kavrayamamt.
Ne fark ederdi ki? Yeni bir gn domutu. Hatta belki de melekler ark sylemeye bile bal
mlard.

Notlar
1 Bu gveni hak edip etmediimden emin deilim Yine de bu yarmalarn devamn getirmeye v
iim karardan gurur duyuyorum Bu zor grevin stesinden gelmemde bana yardmc olan herkes
e teekkrler zellikle de eim Mrelle'e ve sorularyla bana gayret ve yaama1 zevki veren
olum David, Olvier, Simon ve Basile'e, Elisabeth ve Claude Hoffman'a, kardelerim Ma
rc ve Alex'e, annem Martha'ya ve babam Gulam'a, Profesr Carl-A Keller'a, meslektal
arm Frank Le Vallo-is ve Jean-Claude Basset'ye, Gerard ve Sandra Pella'ya, Bernar
d ve Claire Bolay'e, Christian Lavanchy ve Florence Clerc'e kocaman bir TEEKKR etm
ek istiyorum Ayrca, bilim ve dinle ilgili derslerime katlarak onlara canllk katan Lo
zan Federal Politeknik Yksekokulu rencilerine, asistanlarna ve eitmenlerine, Lozan'da
ki dinler aras iletiim kurumu Arzller'dek Mslman, Musevi, Hindu, Budist ve Hristiyan
tlarma, beni btn toplantlarna kardee davet eden Dinler Aras Diyalog yelerine, konuks
ii ve muhteem kadrosu iin Puidoux yaknlarndaki Cret-Berard pansiyon halkna, uluslarara
s toplantlar konusundaki baarlarndan tr, Bar iin Dnya Dinleri Konferans''na (WCR
stekleri iin Vaud Kantonundak Protestan Reformcu Kiliseye ve svire Protestan Kilisel
eri Misyonerler Blm'ne de teekkr bir bor bilirim Onlarn deerli yardmlar olmakszn
stesinden gelemezdim (yazarn notu)

EKLER
Cenevre Dini Tartmalar Platformu'nun
hazrlad ayrntl sunumlar
Dinler hakknda genel bir tablo

Budizm
Kurucusu
akyamuni olarak da bilinen Siddhrta Gautama, M 6. ve 5. yzyllar arasnda Hindistan'n
uzeyinde yaamtr. Balarda prenslere yarar, ardndan da ile dolu bir yaam sren Buda,
meditasyon sayesinde ulat yce bilin sayesinde kazanmtr. Verdii tlerle, insanlara
olduka farkl bir yol gstermitir: Budasana'y ya da baka bir deyile Buda retisini.
Kutsal metin
Eski Yazlar ana blme ayrlr: vinaya, yani kei hayat ile ilgili kurallar; stra, y
nn tleri ve Abhidhrma, yani retinin baz blmlerinin incelenmesi. Budizm, alar ve k
a, her Budist okulunun Palice, Sanskrite, ince ya da Tibete yazlm kendi Sutra'larn de
mesiyle, hi durmadan ilerleme kaydetti.
Akmlar
Budist okullar da, Buda'y anlaylar, felsefeleri ve eitimleriyle farkllk gsteren
snflandrlabilir: Theravda, Sri Lanka'dan Vietnam'a kadar uygulanan, eskilerin retiid
Mahayana ya da byk ara, Zen ve Saf Topraklar okullaryla birlikte in'de, Kore'de, Vie
tnam'da ve Japonya'da gelitirilmitir; Vajrayna ya da elmas arac, Tibet geleneklerini
yanstr.
 Temel inanlar
Eylemlerin dllendirilmesi anlamna gelen Hint inan karma'dan ve yeniden doularn ya
rililerin ark demek olan yine Hint inan samsra'dan yola kan Buda retisi, Benliin
uu, her eyin sreksizlii -anitya- ve ac -dukkha- zerinde younlar; zevkten doan acn
ii zerine 'Drt Asil Gerei' ve acnn sona ermesine giden yol olan 'Asil Yol'u (anlayn
-eylemin-varolu yollarnn, gayretin-dikkatin-younlamann doruluu) gelitirmitir. Nirva
trl ballktan kesin olarak kopmak anlamna gelir. Mahyna akm, grnen her gerekte b
-nyat-ve Bodhisattva'nn lks olan, insanla adad iyi dilekleri n plana kartmt
Davran kurallar
Buda ahlak -la-, on temel kurala dayanr; ilk bei btn halk ilgilendirir: yaama sayg
ete sayg, uygunsuz cinsellii ret, geree sayg ve sarho edici ieceklerden uzak durma; di
be tanesi keilere zgdr. Mahyna gelenei, Bodhisattva'nn rneinden yola karak on
t- sralar: merhamet - ahlaklk - sabr -g - dnce ve erdeme ek olarak: yntem - dilek
ndrma - ve btn dharma'larn bilinmesi.
br dinlere bak as
Hindistan'dan yola kp Asya'da yaylan Budist reti, kltrel ve dini alardan baarl
sergilemitir. br dinlerle uyumludur, onlara kar kstlamasz bir hogrye sahiptir.
Dualar ve dini uygulamalar
ou zaman ikincil tanrlarla evrili bir heykelle temsil edilen Huda'ya sayg gsterip on
a adakta bulunmak iin tapnaa gidilir. Mahyna'da her birey, kendini tm arzulardan soyut
layarak, gerein doru biimde algland dnce gcyle, birer Buda olmaya davet edilir.
kullar aba gerektiren konulara younlarlar (oturu, zihinsel eliki, disiplin, statla il
er, grnr hale geli); Saf Toprak gibi dierleri, cennetin kaplarn ardna kadar aarlar.
er ve az sayda rahibe, retileriyle nemli birer rnek tekil ederler.
Beslenme
Budistler ncelikle, sarho edici ieceklerden kanrlar; birou, zellikle de rahipler v
ryendir.
Doumdan lme
Budizm'de doum ve lm trenleri, lkeden lkeye farkllklar gsterir. Geici ya da srek
erle manastra giri nemli bir an saylr.
Balca bayramlar
Her ay, dolunay zaman bir bayram kutlanr. Wesak'ta, theravda geleneine uygun olara
k Gautama Buda'nn aydnlanmas -Bodhi- ve sn -Paranirvna- kutlanr, mahyna akm bu b
k ele alr. Asala, Benares'teki ilk vaaz, Kathina ise yamur mevsiminde, keilerin inziv
asnn sonunu anmsatmak amacyla yaplr. Mahyna'da, eitli okullarn ustalar da zel g

Hinduizm
Kurucusu
Hinduizm'in kurucusu yoktur; z, bundan bin yl nce, Hindistan'n kuzeyine yerlemi o
ri-Hintli kabilelerin bilgelerine dayanr. 'Hindu' ad, MS 8. yzylda Mslmanlarla olan il
ikiler srasnda ortaya kmtr. 12. yzyldan itibaren, Hindu Dharma'dan sz edilmeye ba
asiklemi terim Santana Dharma'dr, yani nesnelerin ebedi dzeni.
Kutsal metin
Hinduizm'e ait metinler ok eitlidir; saylar da kabarktr: lk srada daha ok felsef
n Upaniadlarla biten Drt Veda (bilgi) yer alr; ardndan, Bhagauad Gt (Mutlu Efendinin T
ks) ve Rmyana'y ieren Mahbhrata destanlar gelir; son srada da, Prana'lar (eski met
Dharma-stra (kanunlarn derlenmesi) vardr.
Akmlar
Bir araya getirilmi retiler ya da uygulamalardan yoksun olan Hinduizm, genel dins
el ifadede biimlenir ve byk tanrlara adanm temel klte ayrlr: Vinu, yani Krina v
ortaya kan, dnyann ve Dharma'nn koruyucusu Vinu; Yogilerin Efendisi, ykc iva; iva
ntracln ana tanras aktit. Akmn mensuplarna gre, bu tanrlarn her biri, Yaratan'
dvaita Vedanta'daki kat tekilik, Benliin -Atman- ve Mutlak -Brahman- kimlii zerinde e
tkilidir.
Temel inanlar
Farkl okullar, bir temel anlayta birleir: Vecto'lara yani Tanr nn yaklamlarnn o
in yaratl, korunum ve zlmesiyle ilgili arka, eylemlerin meyvesi -karma- ve kast toplum
ynetiminden kaynaklanan art arda dirililere -samsra- duyulan saygda. Kurtulu -moka- de
k yollarda aranabilir: kar gtmeyen eylemlerde, fiziksel kontrolde, felsefe sistemle
rindeki erdemde ve gurulara -bhakti- ya da seilmi tanrla -Ita Devat- adanma yolunda.
Davran kurallar
Birok kitabn yan sra, drt Varna halinde yaplandrlm (rahipler ya da Brahmanlar, sa
olitikaclar, tccarlar, iiler ve hizmetkrlar) ve saysz kasttan -jati- oluan 'Manu'nun
alar Kitab' Hinduizm'in temellerini oluturur. Kiisel yaam da drt evreden geer; eitim,
ile hayat, ormanda inziva ve sannysi'den kesin kurtulu.
br dinlere bak as
Hinduizm doasnda, insan kiisel bir Tanr'ya ve onun araclyla zne inilemeyen Mutla
e ok yol olduu bilincini barndrr. Hinduizm'in gerek iinde, gerekse dnda br dinlere
bir hogr yatar. Hindularn reddettikleri ey, bir iletinin, zel bir tapnma biiminin ya
dini yayma abasnn mutlaklatrlmasdr.
Dualar ve ibadetler
ster zel bir meknda, isterse byk bir tapnakta gereklesin, pj treni, kiinin kend
setii bir Tanr'nn resmi ya da heykeli nnde yaplr; ziller, tts, k ve bir mantra
a iekler ve yiyecekler sunulur, dualar edilir. Brahmanlar, en sk Mantra Gyatri'yi te
krar ederek gnde kez tapnrlar: "Bu dnyay yaratan Varln k samas derin derin d
doru yneltsin!" Teki akm zel bir resim kullanmaz, meditasyonu ve dnce gcn uygular.
Beslenme
Hindularn byk ounluu vejetaryendir, zellikle de Hindistan'n kuzeydousu dnda ya
ar. Genel kural olarak Hindular, sr eti yemekten kanrlar.
Doumdan lme
Yaamn nemli anlar dinsel bir boyut tar: ocua isim verme, anne stnden kat gdaya
i; geleneksel olarak aileler tarafndan dzenlenen dnler byk trenlere sahne olur. ilec
ya da keilik yaamna gei, bir lnn yaklmas da bir o kadar nemlidir.
Balca bayramlar
Makara Sankrnti, kdnm, hasat ve gnein yenilenme bayram; Mahaivratri, Byk iva G
ilk dolunay; Holi, ilkbahar festivali; Rama Navami, Ramyna destannn kahraman Rma'nm do
; Janmatami, Bagavad-Gt'nn esin kayna Krina'nn douu; Ganea-Chaturthi, Hindistan'n
nea'da balanglar ve ticaret bayram; Nauaratri/Durga Pj-Dussera, Rama ile eytanlar Tan
asndaki anlamazln ve Tanra Durga'nn zaferinin kutlanmas; Dival, ounlukla zenginli
ulan sonbaharda k bayram.

slamiyet
Kurucusu
Hz. Muhammed, slam'n kurucusu deil, peygamberidir. 570 ile 622 yllan arasnda Mekke'
de, 632 ylna kadar da Medine'de yaamtr. G (hicret), ayn hareketini esas alan Mslm
in balangc saylr.
Kutsal metin
Kuran- Kerim, Arapa meali ile 'aklama', Tanr'nn Cebrail araclyla, Hz. Muhammed'e
szlerden oluur. 114 sureden meydana gelen Kuran, asla taklit edilemez; Mslmanlarn din
i ve sosyal yaantlarnn btn zerinde etkilidir.
Akmlar
Peygamberin hemen ardndan, slam iki temel akma ayrld: Snnilik ve iilik. Snniler (M
arn yzde 90'), sunna'ya yani Peygamber'in geleneklerine ve herkese kabul edilmi olan
drt adli okulun vard antlamaya bal kalrlar. ok sayda eilime ayrlan iiler ise, Hz
ma'nn soyundan gelenlere byk sayg duyarlar. Ayn zamanda slam dininde, gizemci zellikle
e sahip sufi dnrlere de rastlanr.
Temel inanlar
"Deyin ki: Biz Allah'a inanyoruz, brahim'e, smail'e, shak'a, Yakup'a, [on iki] hav
ariye inanyoruz, Tanr tarafndan Musa'ya, sa'ya ve peygamberlere emanet edilenlere. B
iz aralarnda hibir ayrm yapmadk ve Tanr'ya itaat ettik (sure 2,136)."
Tek bir Tanr, (Arapa'da Allah) tarihte yaananlara ilikin olarak -peygamberlerine v
e sonuncusu Muhammed olan elilerine- ayn mesaj iletir. nsanolunu Tanr'yla birletiren e
nemli antlama, Tanr'nn yaam bir snav haline getiren nihai kararna edeerdir. Tanr'
yolda -Gerek-ifa ve inan, ktr, yn bulmadr.
Davran kurallar
 Bir Mslman'n yaamnda esas aldklar, Kuran'da yazl olanlar ve Peygamber'in yaptklar
elbette, eitlii, yardmseverlii ve yaknlara destek olmay emretti. Namussuzluu, knanaca
avranlar ve basky (hakszl) yasaklad (sure 16,90)." Ayn zamanda: "nan, Tanr'ya o
, sen onu gremesen de, O seni kesinlikle gryordur (Hadis)."
Tanr'ya duyulan minnet, inanca bal srekli bir adalet gerektirir. Bir Mslman, insan i
likilerinde ll, grgl ve cmert olmak zorundadr.
br dinlere bak as
Mslmanlar her ne kadar, Kuran'n deiiklikler yaparak br kutsal kitaplar dzelttiini
lam'n Musevilie ve Hristiyanla saygs sonsuzdur. "Erdem ve yreklilikle, tm insanlar
e ynelt. Ve onlarla en iyi ekilde anlamaya bak (sure 16,125)."
Dualar ve ibadetler
Gnde be kez klnan namaz'la, kiinin hem Tanr'yla hem de camide, cemaatin dier fertler
yle birlik iinde olmas hedeflenir.
Mal varlnn yzde 2.5'inin fakirlere verilmesi olan zekt, hem bir sevap, hem de sosyal
bir gereksinimdir.
Mslmanlar Ramazan ay boyunca oru tutarlar; gnein douundan (sahur) batna (iftar)
yiyecek ya da iecee ve cinsel ilikiye izin yoktur. Oru tutmakla kii direncini snar ve
yiyecek bulamayanlarn aclarn paylar.
Mekke'ye yaplan hac, her Mslman'n yaam boyunca en az bir kez gerekletirmesi gereken
ni bir ziyarettir. Bu ekilde tm mminler Tanr'nn birliim simgeleyen meknda toplanm ol
.
Beslenme
Domuz eti, alkoll iecekler ve uyuturucu zellii tayan maddeler dnda her ey mubaht
sel olarak hayvanlar, Tanr nn ad sylenerek kurban edilir.
Doumdan lme
Doum, Tanr'nn ltfudur. Erkek ocuklar kk yata snnet edilirler; bulu ana giren
kanllar slami artlar yerine getirmeye balarlar. Evlilik, Mslman'n yaamnda nemli bi
Mslman her admn Tanr'nn adn ve balaycln syleyerek atar. lm saati geldii
uasn eder.
Balca bayramlar
Cuma kutsal gndr, camide vaaz verilir ve topluca namaz klnr. eker Bayram (Aid el-Fit
): Ramazann biti minde kutlanan bu bayram gerek bir sevin ve paylam kaynadr.
Kurban Bayram (Aid El-Adha): Maddi olanaklar olan Mslmanlar, Hz. brahim'i anmak iin
kurban keserler.
Dier bayramlar arasnda, unlar sayabiliriz:
Aure: iiler, Peygamber'in torunu Hseyin'in maruz kald zulm anarlar.
Mulid: Hz. Muhammed'in douu.
Mira: Peygamberin gece yolculuu ve ge ykselii.

Musevilik
Kurucusu
lk peygamberler olan brahim, shak ve Yakup, srail devletinin babalar olarak kabul e
dilirler. Musa'ya milattan yaklak on yzyl nce, Sina Tepesi'nde, srail halkna gnder
Emir'in ifasnn hemen ardndan, Tevrat (Kutsal Kitabn ilk be blm) indirilmitir.
Kutsal metin
Tevrat kutsaldr. Dinin 'yazl kurallar', Tevrat'tan ve dier kutsal kitaplardan (peyg
amberler ve yaztlar) yola klarak belirlenmitir. Mina'da kesinlemi ve Talmud'da yoruml
lan 'szl kurallar', kodlarda (ulhan Aruh), yorumlarda (tel Rai), Tanrbilimle ilgili e
serlerde, gizemci akmlarda (Kabala) ve Hasidizm gibi dinsel akmlarda ifadesini bul
mulardr.
Akmlar
Yaylma sonucu, Museviler iki ana gruba ayrlmlardr: Dou ve Bat Avrupa'da yaayan Ake
r ve Akdeniz'in merkezindeki Sefaradlar. Gnmz Musevi dnyasnda, iki nemli akma rastlan
Birincisi yazl ve szl geleneklere sk skya uyan ortodoks ya da geleneki diye tabir ed
Museviler. kincisi ise yazl ya da szl gelenekleri deimez birer kural deil de, birer k
ak olarak gren, din konusunda her trl yoruma ak olan zgrlk ya da yeniliki olarak a
Musevilerdir.
Temel inanlar
 Tanr bir ve tektir, evreni ve iindeki her eyi yaratan O'dur. nsan kendine 'benzer'
biimde yaratm, ona dnce zgrl tanm ve yaratm tamamlayc bir rol vermitir. Ta
btn oluturur. Tarihin bir anlam vardr ve insanolu eylemi sayesinde hedefine ulaabilir
yani herkesin adalet iinde yaad, iddetten ve utantan uzak bir a (Bkz. Maimonide'in
n makalesi).
Davran kurallar
Bir Musevi'nin yaam, 'Uy (emirlere) ve iit' (Tesniye 12,28) buyruuna uygun olarak,
bir Halk'a, bir Topraa ve bir Kanun'a -Tevrat'a ve 613 emre (mitzvot)- baldr. "Ebed
i Efendin Tanr'yi tm kalbinle, tm ruhun ve gcnle seveceksin (Tesniye 6,5)." "Senden s
onra geleni, kendin gibi seveceksin (Levililer 19,18)." "Ama yabancy da unutma (Le
vililer 19,34)."
br dinlere bak as
nanlarn yaylmasna ynelik her tr abaya kar kan Musevilik, yalnz Nuh'un 7 emrini
a gnderildiini kabul eder. retisel uzlamann dnda, gnmzde ok sayda Musevi, ahlak
dinler aras yardmlama taraftardr.
Dualar ve ibadetler
Gn iinde, sabah, leden sonra ve akam olmak zere ayin yaplr. Ayinlerde, Tevrat'ta
lmud'dan alntlarla birlikte mezmurlara ve daha gncel metinlere de yer verilir. Gene
l dua ve dinsel trenler sinagogda, en az on erkein katlmyla gerekleir.
Genel olarak erkekler, kipa ad verilen bir takke ve sabah ayini sresince, tallit
ad verilen bir alla tefillin (iinde Tevrat'tan kesitlerin bulunduu kutucuklar) taka
rlar. Liberal sinagoglarda kadnlar da ayine katlmakta zgrdrler.
Beslenme
Kaerot kuralna gre, trna yark ve gevi getiren hayvanlarn gs blmleriyle, tm k
ebilir. Balklarn yenilebilmeleri iin pullu ve yzgeli olmalar gerekir. Etli ve stl bes
erini birbirlerine kartrmamak ve bir arada tketmemek iin, Museviler iki ayr sofra takm
ulundurur. Tm hayvanlar geleneksel yntemlerle, kanlar aktlmak suretiyle kurban edilir
ler.
Doumdan lme
Erkek ocuklar, doduklarnn sekizinci gnnde snnet edilirler. Kzlar 12, erkekler 13 ya
ini olgunlua eriirler. O yata Tevrat okunmaya balanr ve Vahiy'le btnleilir.
Evlilik treni dinsel bir nikh olarak deil, ahitler nnde iftin bir birliktelik ve yuv
kurmalarnn onaylanmas amacyla gerekletirilir.
lnn ardndan bir sre yas tutulur.
Balca bayramlar
Haftann yedinci gn saylan abat, dinlenme, renim ve dncelere dalma gndr. Her t
nn kuruluunu ve Msr'dan kurtuluu temsil eder.
Hac bayramlar
Pesah (Hamursuz Bayram): Msr'dan ka, esaretten kurtuluu ve zgrle kavumay simg
avuot (Gl Bayram): Sina'da indirilen Tevrat'n anlmas.
Sukot (Kulbeler): srail halknn lde geirdii 40 yln anmsanmas.
teki bayramlar
Roaanah (Ylba): Yaratln ve karar gnnn yldnm; insanlar yl boyunca yaptklar
rn gzden geirip, yaraladklarndan af dilerler.
Yom Kipur (Byk Af Gn): Bir gn boyunca, 25 saat sreyle oru tutulur, tm mminler Tanr
Yce Yaam Kitab'nn affna snrlar, kavgal olanlar barrlar.

Hristiyanlk
Kurucusu
Bir Musevi olarak dnyaya gelen Nasrah sa, Miladi takvimin ilk yllarnda, Tanr'nn Kral
le getirdi ve ok sayda hastay iyiletirdi. Hristiyanlara gre sa, armha gerilerek ld
a da dirilerek sonsuza dek Tanr nn iinde yaayan Mesih'tir.
Kutsal metin
Hristiyanlarn Kutsal kitab olan Kitab- Mukaddes, Musevilerin Tevrat'ndan (Eski Ahit
) ve Havarilerin yazlarndan (Yeni Ahit) oluur.
Akmlar
Tarihsel ve Tanrbilimsel adan, Hristiyan cemaati gnmzde ana gruba ayrlm halded
larak en nemli grup, papa ve piskoposlarn denetimindeki Katolik Kilisesi'dir; Orto
doks Kilisesi geleneklere bal kalma konusunda srarc davranrken, 16. yzylda gerekleen
rm hareketinden etkilenmi olan grup, ncil'in nemi zerinde younlar. Yaklak bir yzyl
el bir yaknlama hareketi gze arpmaktadr.
Temel inanlar
Tek ve her eyin yaratcs olan Tanr, srailoullar'nn peygamberleri araclyla dile
da -insanolunu ktlklerden kurtarp onlara hizmet etmek dnyaya gelmi olan- beden bulan b
r Sevgi Tanrsdr. O, mminlere esin kaynadr ve varlyla her yerdedir. Kurtulu lmden
ncak inanl olan, Tanr'ya inanan ve ona dua eden insanlara bahedilen bir nimettir.
Davran kurallar
Bir Hristiyan'n yaam Tanr sevgisiyle kendinden sonra gelene duyduu sevgi arasnda gel
r; Tanr'nn Sina'da dile getirdii on szn temel alr (k, 20) ve Dadaki Yemin'in lk
Matta 5,7): gnahlarn aff, gerein tasas, adaletin yerini bulmas, kendinden sonra gelene
hizmet (her insan adna).
br dinlere bak as
'Kilisenin dndansa, hrmet etme' sznden yola karak, Hristiyanlar br dinlerin mens
sre reddettiyseler de gnmzde dini zgrlklerini kullanarak, baka geleneklerin birikiml
ne sayg gstermeye balamlardr.
Dualar ve ibadetler
Hristiyanlarn en nemli dualar 'Babamz'dr. Mminler pazar gnleri, Tanr'ya kr ve d
anr'nn szlerini dinlemek, ekmekle arab paylamak iin kilisede bir araya gelirler. Hafta
aras da eitli ayinler yaplr.
Hristiyanlar inanlarn ncelikle dua ederek, ncil'i okuyarak, gnah kartarak, eitli
hacca giderek ve Meryem Ana'y kutlu sayarak belirtirler.
Her kilisenin aa yukar belli bir hiyerarik yapda yer alan, din adamlar vardr. Biro
itaat ve namus yemini etmi rahipler ve rahibeler bulunur; te yandan gnmzde btn kilisel
r laikliin nemini vurgulamaktadr.
Beslenme
Yeni Ahit'te yer alan bir tartma sonucu, Hristiyanlar her trl besini almakta zgr br
rdr, ama zellikle manastrlarda yiyecek konusunda snrlama vardr; abartya kalmamasna
edilir.
Doumdan lme
Bir Hristiyan'n yaam bebekken yaplan vaftiz treniyle balar; ardndan din dersi ve uy
amas gelir. Kilisede yaplan dini nikh treni, gnahlardan arnma, kutsal ya srme treni
n adamlarnn kutsanmas gibi baz zel trenleri vardr. Cenaze treni, lnn Tanr'ya tesl
anlamn tar.
Balca bayramlar
Hristiyan takviminin her gn bir aziz ya da azizenin gndr; pazar gnleri, sa'nn diri
anmsatmas asndan, bayram kabul edilir. Yeni yl, sa'nn douunu simgeleyen Noel'le ba
sren Byk Perhiz ve Kutsal Hafta, sa'nn Kuds'e giriini, Kutsal Perembe gn son yeme
Cuma armha geriliini, Paskalya ise, diriliini anmsatr. Ayrca, sa'nn Ge Ykselii,
ve Tm Azizler Yortusu bayram olarak kutlanr.

------------------------------kutupyldz-------------------------------------