Historija Evrope

Sa Wikipedije, slobodne enciklopedije

Ovom lanku potrebna je jezika standardizacija, preureivanje ili re
Pogledajte kako poboljati lanak, kliknite na link uredi i doradite lanak

Karta Evrope 1595. Abrahama Orteliusa

Historija Evrope obuhvata historiju naroda koji su naseljavali evropski

kontinent od prahistorije do danas. Neke od najpoznatijih civilizacija iz prahistorijskog vremena su
bile minojska i mikenska civilizacija, koje su cvjetale tokom bronzanog doba dok nisu propale u
kratkom vremenskom periodu oko 1200. godine p.n.e.
Period poznat kao antika poeo je usponom gradova-drava antike Grke. Grki utjecaj dostigao
je svoj vrhunac ekspanzijom imperije Aleksandra Velikog i njenim irenjem u cijeloj Aziji. Zatim
je Rimsko carstvo poelo dominirati cijelim Mediteranom zasnovano na rimskom pravu i rimskim
legijama. Tada je unaprijeena trgovina, tolerancija i grka kultura. Od 300. godine Rimsko
carstvo je bilo podijeljeno na Zapadno i Istono carstvo. Tokom 4. i 5. vijeka germanski narodi iz
sjeverne Evrope su poeli napadati carstvo, to je dovelo do pada Zapadnog Rimskog
carstva 476. godine. Ova godina tradicionalno oznaava kraj klasinog perioda i
poetak srednjeg vijeka.
U srednjem vijeku, Istono rimsko carstvo je preivjelo, iako moderni historiari oznaavaju ovo
carstvo kao Bizantijsko carstvo. U zapadnoj Evropi, germanski narodi su se naselili na prostoru
nekadanjeg Zapadnog rimskog carstva i uspostavili svoja vlastita kraljevstva i carstva. Od svih
germanskih naroda, Franci e uspostaviti hegemoniju nad zapadnom Evropom. Franako
carstvo je dostiglo svoj vrhunac pod vladavinom Karla Velikog 800. godine. Ovo carstvo je kasnije
podijeljeno na nekoliko dijelova; zapadni dio carstva e evoluirati u Kraljevinu Francusku,
a istoni e prerasti u Sveto rimsko carstvo, prethodnicu
moderne Njemake. Italijanski matematiar Leonardo Fibonacci je uveo azijski sistem brojeva u
zapadni svijet. Britanska ostrva su doivjela nekoliko migracija velikih razmjera. Keltski narodi su
bili marginalizirani u periodu rimske Britanije, a kada su Rimljani napustili Britaniju tokom 400.-ih
godina, talasi germanskih Anglosaksonaca su migrirali u junu Britaniju i uspostavili niz sitnih
kraljevstava koja su se kasnije razvila u kraljevinu Englesku. U ovom periodu, oko 927. godine,
stvoreni su Poljsko i Maarsko kraljevstvo.
Vikingko doba, period migracije skandinavskih naroda, se dogodio od 700. do 1000. godine.
Voa Vikingkog carstva je bio Knut Veliki, kralj Danske, koji je zauzeo Englesku. Normani,
vikingko pleme koje se naselilo u sjevernoj Francuskoj, su osnovali vojvodstvo Normandiju, koje
je imalo veliki utjecaj na mnoge dijelove Evrope, od normanskog osvajanja Engleske do june
Italije i Sicilije. Jo jedni skandinavski narodi, Rusi, su osnovali Kijevsku Rusiju, jednu od prvih
drava koja je bila prethodnica moderne Rusije. Kako se vikingko doba bliilo kraju, nastao je
period poznat kao krstaki ratovi, vjerski motivirane vojne ekspedicije koje su imale za cilj da
vrate Levant u kranska carstva. Nakon krstakih ratova, nastale su mnoge drave na istonom
Mediteranu. Meutim, to je sve bilo kratkog vijeka. Krstai su imali veliki utjecaj u mnogim
dijelovima Evrope. Njihovo pljakanje Kostantinopolja 1204. godine je dovelo do naglog pada
Bizantije. Iako je kasnije ponovo uspostavljena, nikada nije vratila staru slavu. Krstai su
uspostavili trgovinske rute, koje e postati put svile, i otvorili trgovake puteve za
trgovinu Genovi i Veneciji koje e postati velike ekonomske sile. Krstake misije u Baltike zemlje
i pokrtavanje naroda je izvrio Teutonski red. Ovaj red je takoer radio na ponovnom
osvajanju Pirinejskog poluostrva.
Istonom Evropom je dominiralo Mongolsko carstvo. Predvoeni Dingis-kanom, Mongoli su bili
grupa stepskih nomada koji su uspostavili decentralizovano carstvo koje se, na vrhuncu svoje
moi, prostiralo od Kine na Istoku do Crnog mora na zapadu. Kijevska Rusija se raspala na
nekoliko malih zaraenih drava. Za vrijeme mongolskih osvajanja, mnoge od tih drava su
stupile u vazalski odnos sa Mongolima. Kad je mongolska snaga oslabila u kasnom srednjem
vijeku, velika kneevina Moskva je postala najjaa drava u istonoj Evropi i prerasla je u Rusko
carstvo 1547. godine. Kasni srednji vijek predstavlja period previranja u Evropi. Epidemija
poznata kao "Crna smrt" i glad su izazvali demografsku katastrofu u Evropi. Dinastike borbe i
osvajaki ratovi su drali mnoge drave u ratu u ovom periodu. U Skandinaviji, Kalmarska unija je
dominirala na politikoj sceni, dok se Engleska borila sa kotskom i Francuskom u Stogodinjem
ratu. U srednjoj Evropi, Poljsko-litvanska unija je postala veliko teritorijalno carstvo, a Svetim
rimskim carstvo su poeli dominirati Habsburgovci. Rusija je nastavila proirivanje na jug i istok,
osvajajui bive mongolske drave. Na Balkanu, Osmanlijsko carstvo, koje je porijeklom
iz Anadolije, je poelo osvajati bivi bizantijski prostor, to je kulminiralo padom
Konstantinopolja 1453. godine.
Renesansno znanje se poelo prvo iriti u 14. vijeku u Firenci, a zatim u cijeloj Evropi zahvaljujui
razvoju tamparije. Renesansna znanja su osporena zahvaljujui otkriu klasinih rimskih i grkih
tekstova koji su bili napisani na arapskom jeziku. Istovremeno, protestantska
reformacija sa Martinom Lutherom je preispitivala papinu vlast. Henrik VIII je preuzeo kontrolu
nad engleskom crkvom i njenim posjedima, a njemaki i panski vladari su ratovali u mnogim
vjerskim ratovima. Rekonkvisti iz Portugala i panije su poeli istraivati okean uspostavljajui
direktne veze sa Afrikom, Amerikom i Azijom. Vjerski ratovi su se i dalje vodili u Evropi, a zavreni
su 1648. godine Vestfalskim mirom. panska kruna je odravala svoju hegemoniju u Evropi i bila
vodea snaga na kontinentu do potpisivanja Pirinejskog mira, kojim je okonan sukob izmeu
panije i Francuske koji je poeo tokom Tridesetogodinjeg rata. Od 1610. do 1700. godine desili
su se niz velikih ratova i politikih revolucija irom Evrope. Mnogi Italijani su davali znaajan
doprinos u raznim oblastima. Luca Pacioli je uspostavio raunovodstvo a Galileo Galilei je izumio
teleskop i termometar koji su mu omoguavali da posmatra i opisuje Sunev sistem. Leonardo
Bruni je podijelio historiju na tri perioda a Alberico Gentili je odvojio sekularizam od kanonskog
prava i rimokatolike teologije i napravio je bitne pomake u oblasti meunarodnog
prava. Francesco Redi je osnovao eksperimentalnu biologiju i dokazao da se crvi legu iz jaja
muha. Marcello Malpighi i Camillo Golgi su istraili brojne bioloke sisteme. Leonardo da Vinci je
naslikao najpoznatiju sliku na svijetu. Alessandro Volta je izmislio bateriju a Guglielmo Marconi je
izmislio radio.
Evropske prekomorske ekspanzije su dovele do uspona kolonijalnog carstva. Kombinacija priliva
sredstava iz Novog svijeta i industrijska revolucija Velike Britanije, je dozvolila novu ekonomiju
zasnovanu na proizvodnji umjesto naturalne poljoprivrede. Poevi od 1775. godine
Britanske kolonije u Americi su se pobunile uspostavljajui vladu. Zahvaljujui Francuskoj
revoluciji podstaknute su politike promjene u kontinentalnoj Evropi pod motom sloboda,
jednakost, bratstvo. Naredni francuski kralj, Napoleon Bonaparta, je irio carstvo ratom i
sprovodio reforme do 1815. godine. Sake Dean Mahomed je predstavio amponiranje prilikom
kupanja i junoazijsku kuhinju u Evropi, obezbjeujui terapeutske masae.
U periodu od 1815. do 1871. godine desio se veliki broj revolucija i ratova za nezavisnost. U
Francuskoj i Velikoj Britaniji se razvio socijalizam i sindikalna aktivnost. Posljednji
ostaci kmetstva su ukinuti u Rusiji 1861. godine. Balkanske zemlje su zapoele ratove za
nezavisnost od Osmanlijskog carstva. Nakon Francusko-pruskog rata, Njemaka i Italija su
ujedinjene u nacionalne drave, a veina evropskih drava postaju ustavne monarhije. Italija
proglaava Rim glavnim gradom 1870. godine i time prestaje papina temporalna mo.
Izbijanje Prvog svjetskog rata 1914. godine izazvalo je porast nacionalizma u jugoistonoj Evropi
zajedno sa Velikim silama. Saveznici, na elu sa Britanijom i Francuskom, uz prikljuenje Italije
1915. godine i SAD-a 1917. godine, su porazili Centralne sile na elu sa Njemakim
 carstvom i Austro-Ugarskom 1918. godine. Mirovnom konferencijom u Parizu velika etvorka je
nametnula niz sporazuma, a pogotovo Versajski sporazum. Ljudska i materijalna razaranja su
bila daleko vea nego to je iko sanjao.
Njemaka je izgubila svoje kolonijalne posjede i nekoliko pokrajina, morala je platiti veliku odtetu
i poniena je od strane pobjednika. Sve evropske drave su imale velike dugove prema SAD-u.
To je dovelo do Velike depresije 1929. godine, koja je dovela do kolapsa. Nacistiki reim Adolfa
Hitlera doao je na vlast 1933. godine i ponovo je aktivirao Njemaku. Zajedno sa Mussolinijevom
Italijom je elio dobiti potpunu kontrolu nad kontinentom, to je dovelo do Drugog svjetskog rata.
Nakon saveznike pobjede u Drugom svjetskom ratu, Evropa je podijeljena
takozvanom eljeznom zavjesom. Centralnom i istonom Evropom je dominirao Sovjetski savez,
a zemlje u toj regiji su postale komunistike drave. Ostatkom su dominirale kapitalistike zemlje
sa ekonomskih i vojnim rukovodstvom SAD-a. Obje vodee zemlje su postale supersile. Veina
ne-komunistikih drava su se prikljuili sa SAD-om u vojni savez (NATO) i formirali Evropsku
ekonomsku zajednicu. Komunistike zemlje su se prikljuile SSSR-u i njegovom vojnom savezu
poznatom kao Varavski pakt i ekonomski blok pod nazivom Comecon. Nekoliko malih zemalja
su bile neutralne. Njemaka i Italija su ponovo postale glavne industrijske zemlje, zbog svog
poslijeratnog ekonomskog uda, i pridruile su se samitu G6 zajedno sa Velikom Britanijom i
Francuskom. Stvorena je Evropska unija koja ukljuuje podjelu vlasti, a oporezivanje, zdravstvo i
obrazovanje je ostalo u rukama nacionalnih drava, dok je EU zaduena za trina pravila,
konkurenciju, pravne standarde i ekologiju. Politikom odbrane upravljaju nacije kroz NATO, ali
Evropska unija ima ulogu u odreivanju vanjske politike. Sovjetski ekonomski i politiki sistem se
sruio 1989. godine, to je dovelo do kraja komunizma u satelitskim zemljama 1989. godine, a
zatim i raspada Sovjetskog saveza 1991. godine. Kao posljedica toga, Njemaka je ujedinjena
a integracija u EU je produbljena. Kontinent je postao depolarizovan, a Evropska unija se proirila
na mnoge bive komunistike evropske drave.
Evropska unija je bila pod sve veim pritiskom zbog recesije u svijetu, a od 2008. godine glavna
pitanja ukljuuju finansijsku pomo zemljama, poveanja emigranata, napetosti s Rusijom,
odbijanja lanstva Turskoj i razliitih stavova o budunosti EU.

Sadraj
[sakrij]

1Prahistorija

2Minojci i Mikenjani

3Antika

o 3.1Antika Grka

o 3.2Stari Rim

3.2.1Rimsko Kraljevstvo

3.2.2Rimska Republika

3.2.3Rimsko Carstvo

3.2.3.1Principat

3.2.3.2Dominat
 4Srednji vijek

o 4.1Kasna antika

o 4.2Velika seoba naroda

4.2.1Franaka

o 4.3Bizantsko carstvo

o 4.4Feudalizam

5Razvijeni i kasni srednji vijek

o 5.1Shizma 1054.

o 5.2Sveti ratovi

o 5.3Kuga

6Evropa u novom vijeku

o 6.1Renesansa i barok - poetak buenja

o 6.2Crkvena reformacija

o 6.3Velika geografska otkria

o 6.4Klasicizam i prosvjetiteljstvo/Apsolutizam i parlamentarizam

719. vijek

o 7.1Prva industrijska revolucija

o 7.2Politike revolucije

o 7.3Napoleon

o 7.4Proljee naroda

o 7.5Imperijalizam i kolonijalizam

o 7.6Druga industrijska revolucija

820. vijek

o 8.1Prvi svjetski rat

8.1.1Ruska revolucija
 o 8.2Meuratni period - privremeni mir

o 8.3Drugi svjetski rat

o 8.4Hladni rat

o 8.5Integracija savremene Evrope

9Reference

10Vanjski linkovi

Prahistorija[uredi | uredi izvor]

Rekonstrukcija porodice Krapinskog praovjeka, jednog od najpoznatijih primjera nedandertalca

Iako se smatra da je ivot nastao na podruju afrikog kontinenta, daljnje vrste u ovjekovoj
evoluciji pojavljuju se na evropskom kontinentu. Homo erectus i Homo neanderthalensis se
pojavljuju na evropskom tlu puno prije pojave Homo sapiensa, modernog ovjeka. Ostaci
najstarijeg Evropljanina naeni su u gruzijskom mjestu Dmanisi, a naunici tvrde da su stari oko
1,8 miliona godina. Prva pojava anatomski modernog ovjeka u Evropi datira oko 35.000 godine
p. n. e. Dokazi o prvim naseljima datiraju iz 7. milenija p. n. e., a naeni su u
dananjoj Rumuniji, Bugarskoj i Grkoj. Neolit je u Evropu stigao u 6. mileniju p. n. e., s malim
zakanjenjem u dijelovima Sjeverne Evrope gdje