Doktoratura Adem Dreshaj Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

Studimi kimiko-mjedisor i baseneve ujore Drini i Bardh dhe Ibr n Republikn e Kosovs
1
Republika Shqipris
Universiteti Tirans
Fakulteti i Shkencave Natyrore
Departamenti i Kimis Industriale Mjedisore
Tema: Disertacioni
Studimi kimiko - mjedisor i baseneve ujore Drini i Bardh

dhe Ibr n Republikn e Kosovs
Pr Marrjn Grads Shkencore Doktor
Disertanti: Adem Dreshaj
Udhhoqi: Prgjegjsi Departamentit

Prof. Dr. sc.Agim Malja Prof. Dr. sc. Spiro Drushku
Tiran 2012
2
UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I SHKENCAVE NATYRORE
DEPARTAMANTI I KIMIS INDUSTRIALE
DISERTACION
i
Paraqitur nga
Z . ADEM DRESHAJ
Pr Marrjn Grads Shkencore

Doktor
Tema: Studimi kimiko - mjedisor i baseneve ujore
Drini i Bardh dhe Ibr n Republikn e Kosovs
Udhheqs Shkencor: Prof. Dr. AGIM MALJA
Mbrohet m dt........... /......../................para juris
1. ................................................................................Kryetar
2. ................................................................................Antar (opponent)
3. ................................................................................Antar (opponent)
4. ................................................................................Antar
5. .................................................................................Antar
3
FALENDERIMET E MIA T VEANTA JAN:
Pr udhheqsin tim Prof. Dr Agim Malja, pr mbikqyrjen e vazhdueshme, pr ndihmn e

tij, pr durimin, bujarin dhe mbshtetjen q kam pasur gjithmon q n hapat e para gjat formimit
tim profesional .
Pr profesort Dr. Ismet Beqiraj, Rozana Troja, Eldi Lio, Sonila Vito, pr gatishmrin
e tyre dhe kshillat shum t vlefshme gjat priudhs s prgatitjes s disertacionit.
Pr Prof. Dr Spiro Drushku, pr mbshtetjen e plot t tij n kt pun, pr

palodhshmrin n shpjegimin e paqartsive, pr bisedat e nevojshme lidhur me ndonj dyshim,
por edhe pr bisedat miqsore.
Pr Departamentin e Kimis Industriale, Fakultetit t Shkencave Natyrore, kan qen dhe

jan, pr mua mbshtetje e madhe gjat puns time, pr vrejtjet dhe sugjerimet, pr bisedat dhe
konsultimet, pr shkmbimin e prvojs dhe t njohurive.
Falenderoj n mnyr t veant prindrit, bashkshortn, tre femijet dhe t afrmit e mi.
4
Treguesi i prmbajtjes
I. HYRJE ......................................................................................................................................... 9
1.1 Aktiviteti antropogjen n cilsin e ujrave siprfaqsor ..................................................... 11
1.2. Aktivitetit dhe impakti antropogjen n lumenj ...................................................................... 11
1.3. Burimet e ndotjes s ujrave ................................................................................................... 11
1.4. Burimet antropogjene t ndotjes s ujrave ........................................................................... 11
1.5. Burimet natyrore t ndotjes s ujrave ................................................................................... 12
1.6. Efektet negative t ndotjes s ujrave siprfaqsore dhe nntoksore ................................... 12
1.7 Transporti i substancave ndotse n ujra dhe proceset kimike ............................................. 12
KAPITULLI I
II. QLLIMI DHE OBJEKTIVAT STUDIMIT ....................................................................... 13
2.1 .Qllimi .................................................................................................................................. 13
2.2. Objektivat .............................................................................................................................. 15
KAPITULLI II
III. MATERIALI DHE METODAT E STUDIMIT .................................................................... 17
3.1 Materiali .................................................................................................................................. 17
3.1.1 Karakteristikat e prgjithshme t ujrave natyrore .............................................................. 17
3.1.2. Lumenjt n aspektin kimik ................................................................................................ 18
3.1.3. Rndsia dhe cilsia e ujit t lumenjve, kriteri ndrkombtar ............................................ 19
3.1.4. Uj dhe mjedisi jetsor ........................................................................................................ 19
3.1.5. Objektivat e cilsis s sistemeve ujore .............................................................................. 21
3.1.6. Krkesat ditore pr uj t pijshm ...................................................................................... 21
3.1.7. Metalet e renda n ujrat natyrore ....................................................................................... 22
3.1.8. Gjurmt e metaleve t rnda n ujrat natyrore .................................................................. 23
3.1.9 . Efektet kimike dhe toksikologjike t metaleve t rnda n ujrat natyrore ....................... 23
3.1.10. Ujrat termale .................................................................................................................... 25
3.2. Metodat e studimit ................................................................................................................... 26
3.2.1. Prcaktimi i elementeve m metodn ICP-MS dhe ICP-OES ............................................ 26
3.2. 2 Parametrat fiziko-kimik ....................................................................................................... 28
3.2.3 . Temperatura e ujit ............................................................................................................... 29
3.2.4 . Vlera e pH ........................................................................................................................... 29
5
3.2.5. Prueshmria elektrike ...................................................................................................... 30

3.2.6 . Turbiditeti ........................................................................................................................... 30
3.2.7 . Alkaliniteti i ujit .................................................................................................................. 30
3.2.8 . Fortsia e ujit ....................................................................................................................... 32
3.2.9 . Prcaktimi i kalciumit ......................................................................................................... 33
3.2.10. Shpenzimi i prmanganatit t kaliumit .............................................................................. 33
3.2.11. Kloruret .............................................................................................................................. 33
3.2.12. Prezenca e kompozimeve t azotit n uj .......................................................................... 34
KAPITULLI III
IV. PJESA EKSPERIMENTALE ................................................................................................. 36
4.1. Puna n terren ......................................................................................................................... 36
4.2. Prgatitja e mostrave ujore pr analiz .................................................................................. 38
4.3. Disa parametra fiziko-kimik t ujit t lumit Drin i Bardh .................................................... 52
4.4. Analiza ICP-MS dhe ICP-OES e mikroelementeve n ujin e lumit Drin i Bardh ............... 58
4.5. Analiza ICP-MS dhe ICP-OES e mikroelementeve n ujin e lumit Ibr dhe Sitnica ............ 91
4.6. Metodat statistikore t analizs,prcaktimi i parametrave themelor t statistiks ................. 95
4.7. Mikroorganizmat n ujra natyrore ...................................................................................... 101
4.8.Parametrat bakteriologjik ...................................................................................................... 102
KAPITULLI IV
V. DISKUTIMI I REZULTATEVE .......................................................................................... 111
5.1. Diskutimrimi i rezultateve n aspektin mikrobiologjik ...................................................... 115
VI. PERFUNDIME ...................................................................................................................... 117
VII. REKOMANDIME ................................................................................................................ 119
VIII.LITERATURA ..................................................................................................................... 119
6
PERMBLEDHJE
Cilsia e ujit n pellgjet ujore Drin i Bardh dhe Ibr, ka qen dhe sht aktualisht nn
ndikimin e faktorve t ndryshm. Ndikimi m kryesor vjen nga aktivitetet antropogjen, kryesisht
nga rrjedhjet urbane, ndotsit q vijn nga shkarkimet e ujrave t zeza, gjithashtu edhe infiltrimet
nga bujqsia, shkarkimet nga industrit e leht, t cilat kryejn aktivitetin e tyre n kto pellgje
ujore . N punim sht paraqitur prdorimi i mjeteve t menaxhimit t pellgjeve ujore si,
monitorimi pr t shprehur t plot kuadrin e kalimit nga mjedisi real n at virtual si mnyr e
plot pr vlersimin e ndikimit n mjedis t burimeve t ndotjes. sht kryer monitorimi i pellgut
Drin i Bardh dhe Ibr me nnpellgje ujore, Periudh studimore katrvjeare mbi 400 prcaktime
.Vlersimi i impaktit antropogjen n kto pellgje u b duke kryer monitorimin dhe analizat kimike
t parametrave mjedisor, prcaktimin e ndotsve kryesor dhe origjinn e tyre. Vlersimi i riksut
mjedisor sht br duke krahasuar rezultatet e arritura me standardet ndrkombtare. Jemi
mbshtetur n klasifikimin e cilsis s ujrave sipas, BE, Kroate, Sllovene, Norvegjeze dhe
Gjermane. Rezultuan vlera t larta t ushqyesve, t ndotsve kimike dhe bakteriologjike . U
vlersua q parametrat mjedisor paraqesin nj korrelim t fort pozitiv n lidhje me temperaturn
dhe pH.
Fjalkye:
Pellgjet Drini i Bardh dhe Iber, metalet e rnda, kualiteti i ujit, parametrat fiziko kimik dhe
bakteriologjike .
7
ABSTRACT
Water quality in the White Drin river basin and Ibar, has been and is currently under the
influence of various factors. The main impact comes from anthropogenic activities, mainly from
urban flows, pollutants from wastewater discharges, as well as infiltration from agriculture,
emissions from light industries to conduct their activities in these water basins. The present paper
presented the usage of water basin management, monitoring to express the full context of the
transition from virtual real environment in that comprehensive way to assess the environmental
impact of pollution sources. Is conducted White Drin basin monitoring and Ibar with sub-aquatic,
four - year study period over 400 definitions. Assessment of anthropogenic impact in these basins
was conducting monitoring and chemical analyzes of environmental parameters, determination of
the main pollutants and the origin of tyre.Vlersimi for the risk environment is done by comparing
the results obtained with international standards. Relied on water quality classification according to
the EU, Croatian, Slovenian, Norwegian and German. Resulted in high levels of nutrients, chemical
and bacteriological pollutants. It was estimated that environmental parameters show a strong
positive correlated in relation to temperature and pH.
Keywords:
Commpany Basins and Iber, heavy metals, water quality, physical and chemical parameters and
bacterial
8
I . HYRJE
Ujrat e oqeaneve dhe deteve mbulojn mbi 71% t siprfaqes s Toks, luajn rol t
rndsishm n ciklet hidrologjike t Planetit ton, kan kripshmri shum t lart deri n 38 g/kg,
pr shkak t kripshmris s lart, dendsia e tij sht m e madhe se sa ujrat e mbla mesatare:
1,03 g/ml. Ujrat siprfaqsore prmbajn mjaft gazra t cilat jan t tretura kryesisht: oksigjen,
azot, dyoksid karboni etj. Para 100 viteve njerzit kan filluar t bjn studimin e molekuls s ujit
e cila sht substanc elementare e domosdoshme pr ekzistencn e bots s gjall. Duke njohur
rendsin e ujit pr zhvillimin e proceseve jetsore, njerzit qysh n lashtsi kan ngritur
vendbanimet e tyre afr lumenjve q t ken uj pr pije, ushqim, pastrim etj[40] [41]. Me kalimin e
kohs, zhvillimin ekonomik dhe shtimin popullats u zhvilluan shum deg t industris, t cilat
shkaktuan ndotjen e lumenjve, liqeneve, deteve dhe mungesn e ujit t pijshm[1][2][4]. Shfrytzimi i
pakontrolluar i burimeve natyrore si dhe trajtimi i paprgjegjshm i produkteve t panevojshme
(hedhurinave industriale dhe ujrave t zeza ) ka shkaktuar ndotje mbi normat e lejuara t
ekosistemit me elemente toksike si: merkur, plumb, kadmium, bakr, zink, nikel, mangan etj.
Prmbajtja e lendeve minerale n ujra siprfaqsore sht n prgjithsi e vogl, lendet e tretura
jan zakonisht: 200 deri n 450 mg/l, temperatura e ujrave ndryshon nga 3,5 oC deri 8,9 oC n
dimr kurse n ver nga:17 oC deri n 23,5 0C. Uji prve q sht m shum rndsi pr
prmbushjen e nevojave jetsore, biologjike dhe fiziologjike t organizmit, sht substanc e
domosdoshme pr zhvillimin e industris dhe bujqsis si n vaditje, peshkim, turizm dhe industri.
Nga ana tjetr edhe pse sasia e ujit n Tok sht e njjt, ajo sht gjithnj m e ndotur dhe
m e rrezikuar . Metalet e rnda n ujrat e pa ndotura natyrore sillen n prqendrime t ult (afro
1g/l ); disa prej tyre jan esenciale n reaksionet enzimatike. Rritja e prqendrimit t tyre si pasoj
e hedhurinave industriale, shpesh her e tejkalon kufirin e lejuar, duke shkaktuar ndryshime serioze
eko - sisteme tek organizmat q jetojn n sisteme ujore natyrore. Krijimi i natyrs sht nj dukuri
e pamohueshme e cila ka vendosur t gjitha metodat e ruajtjes s ekuilibrit natyror por pjesmarrja e
aktivitetit t njeriut n procese t ndryshme natyrore ka br t nevojshme aplikimin e metodave t
ndryshme pr ruajtjen dhe mbrojtjen e shum proceseve n natyr.
9
Habitatet ujore Kosovare jan t rndsishme nga ana natyrore pr larmin e flors dhe
fauns.
Ujrat siprfaqsore prben nj pasuri ekonomike pr vendin ton [14][15][17].
Tab :1.1. Pellgjet ujmbledhse : Drin i Bardh dhe Iber , siprfaqja , gjatsia, sasia rrjedhjes
Nr Emrtimi Pellgjeve Gjatsia Q[m3/s] Siprfaqja km2 Rrjedhjet vjetore Kahja e rrjedhjes
km2 [milion m3]
1 Drini I Bardh 122 61.0 4.622 2.200 Deti Adriatik
2 Ibr 42 32.6 1.155 771 Deti I Zi
Tab:1.2. Akumulimet nntoksore ujore, siprfaqja, vllimi dhe kapaciteti tyre pr pellgun
e Drinit t Bardh .
Nr Akumulimet nntoksore Pellgu (km2) Vllimi i Kapaciteti vlersues

dobishm ( m3)
m3/sek Gjithsej(m3)
1 Istog 76 12x106 2.8 89x106
2 Vrell 28 14x106 0.600 19x106
3 Pej 300 37.5x106 4.0 52x106
4 Deani 144 33x106 3.5 45x106
1.1. Aktiviteti antropogjen n cilsin e ujrave siprfaqsor

Karakteristikat kimike dhe biologjike t ujrave mund t psojn ndryshime t rndsishme
si pasoj e veprimtarive antropogjen . Veprimet njerzore ndikojn si n hidrosfer ashtu dhe n
litosfer, p.sh kthimi i pyjeve dhe kullotave n toka bujqsore dhe prodhimet bujqsore mund t
shkaktojn paksimin e bimsis. Ky fenomen shoqrohet me paksimin e sasis s ujit q avullon
nga bimt, dhe on n ndryshime t mikroklims. Si pasoj do t ndodh erozioni i tokave,
grumbullimi i llumrave n mjediset ujore, pasurimi i ujrave me lnd ushqyese dhe me substanca
[6]
ndotse . N 15 vitet e fundit n Kosov jan humbur mbi 7% t pyjeve nga prerja ilegale, ka
projekte afatgjate pr ripyllzimin e pyjeve, sipas ministris s planifikimit hapsinor jan pyllzuar
0.2 % pyjeve t humbura .
10
1.2. Aktivitetit dhe impakti antropogjen n lumenj
Impakti antropogjen n lumenj sht nj proces i gjer q on n pasoja t ndryshme

negative: 1) Rishprndarja e rrjedhjes s lumit n koh. 2) Rishprndarja e rrjedhjes s lumit n
hapsir. 3) Trheqje e rrjedhjes s lumit. 4) Impakti ambiental i faktorve antropogjen n pellgun
ujmbajts . 5) Ndotja. 6) Turbullimi i ujit [24] [36] [34].
1.3 Burimet e ndotjes s ujrave
T gjith ujrat e Toks, me prjashtim t akujve polare, jan t ndotura nga veprimtaria
antropogjen . Kur flasim pr cilsin e ujrave dhe nivelin e ndotjeve t tyre kemi parasysh vetit:
fizike, kimike dhe biologjike (prfshir edhe ato mikrobiologjike). Nivelet n kufi t treguesve
cilsore do t varen kryesisht nga qllimi i prdorimit t ujrave. Ndotje t mjedisit kuptohet
ndryshimi mjedisit, kur kto ndryshime jan t padshirueshme, sepse ndikojn pr keq n jetn e
njeriut apo t qenieve t tjera t gjalla, n kushtet e jetess, n proceset industriale.
Fig.1. derdhja e ujerave te zeza ne Kline.
Ndotja e ujrave t mbla siprfaqsore
dhe nntoksore sht nj problem serioz sepse ato
prbjn burimin e ujit t pijshm dhe jan mjedisi
ku rritet biota. Efektet toksike shkaktohen nga
metalet e rnda, kur prmbajtja e tyre kalon vlerat
e lejuara. Burimet e ndotjes s ujrave kan
origjin natyrore ose antropogjene dhe mund t
[24]
ndahen n dy grupe: burime piksore dhe jo - piksore . Burimet piksore m t rndsishme
jan: shkarkimet e mbeturinave t lngta urbane (ujrat e zeza), shkarkimet e mbeturinave t
industris, shkarkimet e mbeturinave t lngta t fermave blegtorale, ujrat e shplarjes nga vend
depozitimet e mbeturinave t gurta etj. Burimet jo-piksore m t zakonshme jan: shkarkimet e
ujrave t drenazhimit t tokave bujqsore, reshjet e ndotura, rrjedhjet e tubacioneve t ujrave t
zeza, ujrat e shplarjes s rrugve etj [6][24] [29]. N dy Komuna t Kosovs sht duke implimentuar
pilot projekti pr ndertimin e impianteve pr trajtimin e ujrave t ndotura Prishtin dhe Drenasi .
1.4. Burimet antropogjene t ndotjes s ujrave
Burimet antropogjene t ndotjes s ujrave klasifikohen n disa kategori: 1) Burimet

industriale. 2) Burimet komunale. 3) Burimet bujqsore . 4) Burimet e rrjedhjeve nga reshjet. 5)
Burimet nga depozitimet e ngurta. 6). Burimet e ndotjes s ujit nga rrjedhjet e depozitave
11
nntoksore t azotit, duke qen pjes e plehrave dhe mbeturinave t blegtoris, po ashtu dhe nga
prqendrime t larta t pesticideve dhe t herbicideve [24] [29].
1.5. Burimet natyrore t ndotjes s ujrave
Zonat e infektuara nga aktiviteti antropogjen mund t ndotin lumenjt dhe nprmjet
rrjedhjes (shplarjes) nga reshjet, t cilat mund t klasifikohen n ato t burimeve t
kafshve,bimve dhe toks. Prsri, burimet ndotse t kafshve dhe t bimve duhet t jen
lehtsisht t bio - degradueshme. Burimet ndotse t toks do t prmbajn do material organik
dhe joorganik t toks [6].
1.6. Efektet negative t ndotjes s ujrave siprfaqsore dhe nntoksore
do ndotje e mjedisit shoqrohet me efektet e saj n mjedis. Pr ujrat e mbla siprfaqsore

efektet kryesore jan eutrofikimi i ujrave dhe shplarja acidike. Eutrofikimi sht fenomen q ka si
origjin ndotjen e ujrave, kryesisht nga shkarkimet e ujrave t zeza urbane apo si rrjedhim i
aktivitetit bujqsor (nga drenazhimi i tokave bujqsore). Fenomeni i shplarjes acidike i njohur m
tepr n industri dhe n at minerare n veanti sht efekti q shkaktohet n ujra nga shkarkimet e
drenazhimeve acidike (t minierave) direkt n mjedis, pa kryer m par asnj trajtim paraprak[44] .
N Komunn e Drenasit n vitin 2011, ka filluar projekti i ndrtimit t impiantit pr trajtimin e
ujrave t zeza .
1.7. Transporti i substancave ndotse n ujra dhe proceset kimike
N thelb, transporti dhe fati kimik n mjedis i substancave kimike, krkon njohuri n fizikn
dhe transportin e rrjedhjes s fluideve, n termodinamikn kimike, n kinetikn kimike dhe
biologjike q ndrvepron me t gjitha kto procese. Ne do t duhet t ndjekim substancat kimike
gjat lvizjes s tyre, difuzionit dhe dispersionit (shprndarjes) npr mjedis. Kto substanca n
mnyr t pa shmangshme do t reagojn pr t formuar substanca t tjera kimike n nj mnyr q
afrohet por rrall arrin nj ekuilibr lokal [29].
Fig : 2. Ndotjet e ujit L . Sitnica
12
KAPITULLI I
II QLLIMI DHE OBJEKTIVAT E STUDIMIT
2.1. Qllimi i Studimit .

Kosova ka rezerva ujore t pakta, q n t ardhmen sht nj faktor kufizues pr zhvillimin e
ekonomis dhe industris vlersohet se Kosova ka vetm 160 m3 /uj /vit pr kok banori Kosova
sht e ndar n katr pellgje ujore, pellgu i Drinit t Bardh q sht edhe pellgu m i madh n
Kosov, Ibri, Morava e Bines dhe Lepenci. Pellgu i Drinit t Bardh sht pellgu m i rndsishm
i rrjetit hidrik t Kosovs m nj gjatsi prej 122 km, dhe nj siprfaqe prej 4.622 km2 prurje 61.00
Q [m3/s] q prbhet prej disa nn pellgjeve, dhe lumenjt e studiuar ne ket disertacion . Pr gjat
ktij pellgu sht nj numr i madh i toks pjellore q shfrytzohet pr ujitje t kulturave bujqsore,
dhe nevojat industriale sht pellgu m i i rndsishm i Kosovs si n aspektin ekonomik ashtu
edhe turistik. Ujrat e rrafshit t dukagjinit jan prcaktuar m pellgun e Drinit t Bardh, i cili
buron n veri t Pejs, n afrsi t lokalitetit Radavc dhe t Kuksi n Shqipri bashkohet m Drinin
e Zi. Drini i Bardh sht lum fushor m pjerrtsi 2,7 m/km. Ai n rrjedhn e vet merr nj numr t
madh degsh. Degt e djathta t Drinit t Bardh jan Lumbardhi i Pejs, Lumbardhi, Ereniku,
kurse ato t majta jan: Klina, Mirusha, Toplluga dhe Lumbardhi i Prizrenit. Rrafshi i Dukagjinit
shtrihet n 1562 km2 dhe z 36% t territorit t Kosovs, ndrsa jetojn rreth 500 000 banor merren
me veprimtari industriale dhe bujqsore . sht pellgu kryesor q prdoret pr uj t pijs dhe pr
ujitjen e kulturave bujqsore .
Pellgu i Ibrit ka nj gjatsi prej 42 km siprfaqe prej 1.155km2, prurje prej 32.00 Q [m3/s]
Lumi i Ibrit ka kto deg: Sitnica, Lushta, Trepa, Bistrica etj. Lugina e Ibrit ka peizazh piktoresk .
Sasia mesatare vjetore e ujit n pellgun e ujmbledhsit t lumit t Ibrit sht 1.146,33 milion m.
Thellsia e ujit sht e ndryshme pr arsye se Ibri e ka formuar shtratin e vet n shtresa t ndryshme
gjeologjike. N zonn kodrinore, me qllim t prmirsimit t regjimit t rrjedhjes s lumit Ibr dhe
shfrytzimit racional dhe kompleks t ujrave t tij, sht krijuar Liqeni i Gazivods, vllimi i ujit t
cilit sht 390.000 000 m.
Uji i tij sht planifikuar t prdoret, pos pr pije, edhe pr ujitje. Me kt potencial t
mjaftueshm hidrografie sht ndrtuar Liqeni i Gazivods, i cili sht ndrtuar n sistemin e Ibrit
dhe ka fuqi t vendosur 34 MW . N Kosov vetm 9 % t ujrave t mbla prdorn pr pirje,
pjesa tjetr prdoret n bujqsi dhe industri, pikrisht: a) Industria b) Bujqsia c) Mbetjet urbane.
13
Jan ndotsit m t mdhenj t ujrave. Normativat e mbrojtjes s ujit parashihen me ligj problemi
lihet pas dore, duke krijuar vatra t nxehta n gjith lumenjt.
N ket punim studiohet ndotja e ujit nga aktivitete industriale, pasojat n mjedise, rreziqet
nga smundjet, masat pr mbrojtjen ujit. Ky punim ka pr qllim studimin e shkalls s
ndotjes s ujit, t lumenjeve me metale t rnda dhe prurje t tjera prgjat rrjedhjes s
lumit, pr t vlersuar cilsin aktuale t lumenjeve : Drini i Bardh, Ibr, Sitnica, Lumbardhi i
Pejs, Lumi i Deanit, Lumi i Istogut, Lumi i Vrells. M metale t rnda dhe efluent t tjer pr
gjat rrjedhjes s ktyre lumenjve. Krahasimet e matura t bhen me Standardet lejuara
Ndrkombtare. Qllimi i ktij punimi mund t shpjegohet pr disa arsye, nga t cilat veojm
[6][8][9][29]
. Cilsia e ujrave siprfaqsor varet nga: reshjet atmosferike, erozioni i toks, numri i
banorve dhe zhvillimi i industris n rajonin e pellgut ujor.
1. T arrihet shkalla e zgjerimit t hulumtimeve shkencore, me teknika t ndryshme bashkkohore
dhe detektimit t gjurmve t metaleve t rnda n ujra natyrore . N ket studim sht
prdoruar teknikat ( ICP-MS ) q sht nj nga teknikat m bashkkohore pr prcaktimin e
mikroelementeve .
2. Nj projekt studimi i rndsis pr t ardhmen mbi kualitetin e ujit t lumit Drini i Bardh,
Ibr, Sitnica, Lumbardhi i Pejs, Lumi i Deanit, Lumi Istogut, Lumi Vrells dhe uj
trmomineral i Banjs s Pejs .
3. Qllimi i tret i tij sht prdorimi i mjeteve t menaxhimit t cilsis s ujrave, monitorim
dhe modelim-simulimit t tyre.
Treguesit dhe parametrat q monitorohen jan :
Parametrat ffiziko - kimike
Parametrat e ndotjes mikrobiologjike.
N ket studim asht arritur qllimi q sht pritur q n disa zona t ket ndotje mbi
standardet ndrkombtare, sasis t shkalls s ndotjes si n disa raste jan evidentuar sasi t larta t
elementeve t rnda si arseniku n lumin Ibr me vler prej 3.115 ppm, Pb ka vler 200 here m t
larta se sa standardet si pasoj e veprimtarive industriale . N pellgun e Drinit t Bardh jan hasur
elementet si: Mg, Fe, Cr, Co, Zn, mbi normat e lejuar ndrkombtare . Parametrat bakteriologjik
pos n vendburime q nuk jan kapur, n vendmostrime tjera tejkalojn standardet ndrkombtare.
Tab : 4-7-1, 4-7-2, 4-7-3.
Ky punim ka pasur synim qllimin e trendit t ndotjes se lumenjve, vrojtime ne afrsi
gjeografike por edhe ne pjesn kohore .
14
Fig : 2 .1. Ujvara Drin i Bardh
2.2. Objektivat
Objektivi i ktij studimi ka t bj m prcaktimin e prqendrimeve t metaleve t rnda n

ujin e ktyre lumenjve me aplikimin e teknikave t ndryshme analitike. Gjithashtu objektivi yn ka
qen pr t analizuar, nivelit e ndotjes s ujit t ktyre lumenjve nga faktori antropogjen dhe e cila
ndotje kan pasoja serioze pr organizmat t gjall, botn bimore dhe njerzit t cilt jetojn n
[4]
regjionin e tyre . Jan monitoruar disa pika vendmostrimesh. Dhe jan kapur nj numr i
elementeve t rnda t cilat kan vlera sasiore m t larta se standardet lejuara ndrkombtare .
Studimi sht br mbi katr vite ( 2009-2012) dhe jan evidentuar ndikimet i ndotjes nga
ujrat e zeza, ujrat industriale, mbetjet urbane. N aspektin shoqror, projekti yn do t mundsoj
t kem nj pasqyr m reale pr kualitetin e ujit t lumenjve, si resurse natyrore t Kosovs dhe
nevojs s monitorimit t vazhdueshm n bashkpunim m institucionet e tjera interesuara, m
qllim t ruajtjes diversitetit ujor pr t tashmen dhe t ardhmen ton. Uji sht shum i
rndsishm pr jetn e njerzve, duhet t kujdesemi pr burimet ujore me qllim q t zbuten
ndikimet negative t njeriut n mjedisin jetsor. Kjo krkes e domosdoshme mund t arrihet vetm
nse integrohen, shkenca, ligjet, veprimet politike, n nj korniz logjike t puns dhe edukimit
shoqror pr mbrojtjen e mjedisit jetsor. Menaxhimi i ujrave natyrore dhe i mjedisit jetsor do t
jepte rezultate t knaqshme nse strukturat vendimmarrse dhe ekzekutive furnizohen n
vazhdimsi me informata t sakta mbi gjendjen e mjedisit jetsor [ 5] [ 25] [ 51] .
15
a) T bhet hulumtimi, vlersimi ii gjendjes mjedisore t ujrave siprfaqsore dhe

kontrolli ii shkalls s ndotjes, si pasoj e shkarkimeve t lngta urbane.
b) T behet sigurimi ii t dhnave pr t krijuar nj baz t dhnash, ( Data base ).
Monitorimi realizohet n zona ujore t pa ndotura nga shkarkimet e ujrave urbane, dhe n
zonat
ujore t prekura nga shkarkimet e ujrave urbane q korrespondojn m zonat, pasi lumenjt
kan prshkuar mjediset e banuara.
sht br studimi cilsis s ujrave sht formuar baza e t dhnave dhe n baz t ksaj
sht br kategorizimi i cilsis s ujrave si nga klasa e par deri n klasn e pest, pr t gjith
lumenjt e studiuar .
16
KAPITULLI II
III. MATERIALI DHE METODAT STUDIMIT
3.1. Materiali .
Objekti i monitorimit t cilsis s ujrave t ktyre pellgjeve ujore sht q t prmbajn

informacione t mjaftueshme pr karakteristikat fiziko kimike dhe biologjike nprmjet
mostrimeve . Plani i monitorimit prfshin matjen e parametrave fiziko kimik dhe bakteriologjik,
metodat kampionimit, metodat analitike t prcaktimeve, ruajtja e t dhnave dhe prdorimi i
informacioneve . Fitimi i njohurive pr karakteristikat e ujrave natyrore, prania e metaleve t rnda
n ujrat natyrore, uj dhe mjedisi jetsor, cilsia e ujit t lumenjve t Kosovs dhe kriteri
ndrkombtar , objektivat e ruajtjes s cilsis s pellgjeve ujore .
3.1.1. Karakteristikat e prgjithshme t ujrave natyrore .
Ujrat natyrore ndahen n: ujra atmosferik (shiu,bora,akulli,mjegulla,vesa), ujra

siprfaqsor dhe nntoksor (lumenjt nntoksor, burimet) etj. Uji n natyr nuk haset si i
pastr, por ka t tretura nj sr substancash kimike, Uji atmosferik tret: CO2, O2, N2, etj. Uji
atmosferik prmban t tretur edhe SO2, H2S, HCl, tym, pluhur e materie t tjera kimike [10]. N uj
gjenden t tretura shum elemente kimike. Disa elemente jan shum t dmshm e disa t
nevojshm pr botn e gjall. Ujrat natyror prmbajn t tretura m tepr kationet: Ca2+, Mg2+,
Na+, K+, Fe3+, Fe2+, Mn2+, NH4+, disa anione: HCO3-, CO32-, Cl-, SO42- dhe materie organike. Ndotja
e ujrave bhet nga ndotsit antropogjen si: yndyrat, detergjentet pesticidet, nafta, vajrat, etj.
Ujrat nntoksor t thellsive t mdha jan m cilsore pr pije. N lokalitetet me shplarje
intensive, ujrat nntoksor jan shum t mineralizuar dhe ndotn shum leht. Ujrat
siprfaqsor kan prbrje t ndryshme kimike. Ujrat e lumenjve malor jan shum t pastr,
prmbajn pak materie organike dhe baktere, ndrsa kan fortsi t ult. Uji i liqeneve malor sht
shum i pastr dhe i prshtatshm pr furnizim me uj pr pije. Ujrat e moaleve dhe t knetave
prmbajn shum materie organike t tretura, prmbajn pak kripra inorganike t
tretura . Pr shkak t sasis s madhe t materieve kimike ushqyese, kthjelltsis s ujit dhe
t ndikimit t rrezeve diellore, n kto ujra zhvillohen gjallesa bimore dhe shtazore[6] [24] [29].
Karakteristikat e ujrave natyror jan t ndryshme. Dallimet vijn pr shkak t proceseve
fiziko-kimike dhe biologjike q ngjajn n to, prbrja gjeologjike e toks, pozita gjeografike
17
etj[8Lumenjt jan sisteme t harmonizuara ujore, sa i prket transportit dhe ndrveprimit t

mikroelementeve, e n veanti t metaleve t rnda.
Ata karakterizohen me nj siprfaqe t madhe t ujit, q e kushtzon ndrveprimet intensive
m atmosfern, transportin e materieve t tretura n uj, si dhe kmbimin e vazhdueshm t gazeve,
gj q mundson ngopjen me oksigjen n siprfaqe dhe thellsi t ujit. Si shkak rrjedhjes s shpejt
t ujit t lumenjve dhe intereaksioneve ndrmjet ujit dhe siprfaqes s shtratit t lumenjve ndrron
prmbajtja e ujit t lumenjve. Ndryshimet m t theksuara n ujin e lumenjve ndodhin gjat zbrazjes
s ujrave nga degt ansore t lumenjve, me prmbajtje kimike si me metale t rnda plumb,
kadmium arsen bakr q bejn ndryshimin e pH dhe prcjellshmris elektrike n lumenjt e
studiuari , pH varion prej 7.72.- 8.12, prcjellshmria elektrike 1.70 - 12.42 s cm-1 dhe forc jonike
t ndryshme, pasoj derdhja e ujrave t zeza. N kualitetin e shum lumenjve ka ndikim prdorimi i
masave agroindustriale [29] [49].
3.1.2. Lumenjt n aspektin kimik
Lumenjt jan sisteme ujore t harmonizuara pr transportimin mikroelementeve,

veanrisht metaleve t rnda. Ata karakterizohen me nj siprfaqe t madhe ujore, kushtzohen
nga intereaksioni intenziv me atmosfern, transportimin e materieve t ngurta kimike, materie q
jan t tretura n uj, kmbimin e vazhdueshm t gazeve, me tretjen e oksigjenit dhe gazeve tjera,
gj q mundson ngopjen e siprfaqes s ujit m oksigjen. Pr shkak t rrjedhjes s shpejt t ujit t
lumit dhe reaksioneve ndrmjet ujit dhe siprfaqeve t shtratit t lumenjve, si rezultat vije deri t
ndrrimi i prmbajtjes s ujit t lumit, ndryshimet e przierjes si rezultat i ndikimeve ansore t
lumenjve q kan prmbajtje kimike, forc jonike t ndryshme dhe pH. Ndikim t madh n
kualitetin e ujrave t lumenjve kan edhe reshjet acidike dhe substancat agro-industriale, t cilat
prmbajn metale t rnda. Metalet e rnda n ujra gjinden t shfaqura n form jonike, si tretsira
komplekse, organike dhe inorganike, t cilat jan t lidhura si koloidale, materie t suspenduara dhe
gjallesa si fitoplanktone, dhe baktere [29] [33] [49] [50].
Forma jonike e metaleve t rnda shum leht absorbohet nga materiet e suspenduara apo
ato koloidale t forms asnjanse t tyre. Jonet e ktyre metaleve t tretura n uj jan shum
toksike. Uji prfshin si koloidet organike, oksidet e hidratizuara etj. Sedimenti paraqet nj precipitat
q prbhet nga materiet fundrruese (burimet organike dhe inorganike). Ai mund t bie n fund t
ujit t lumit ose mund t qndroj edhe n vet siprfaqen e tij, por mund t jet edhe shtres e
gjall, q prbhet nga algat[6] [29]. Sjellja e metaleve t rnda n sistemet ujore t lumenjve mund t
kontrollohet n mnyr biologjike m procese gjeokimie. T ktill jan Fe dhe Mn, t cilt forma e
18
tyre n uj varet nga potenciali redoks i sistemit ujor. Por Fe dhe Mn drejtprdrejt marrin pjes n
reaksionet biologjike dhe fotokimie[12] [42].
Metalet e rnda,si p.sh., bakri, zinku, kadmiumi, mund t kontrollohen m procese
gjeokimike. Sjellja e tyre rregullohet nga adsorbimi dhe proceset e kompleksimit m materiet
organike dhe inorganike. Metalet n ujrat e lumenjve shfaqen n form jonike, si tretsir
komplekse organike ose inorganike, t lidhura si fraksione koloidale, materie t suspenduara, por
edhe me gjallesa, si p.sh. fitoplanktone, baktere etj [33] [35] [37]
. Forma e gjendjes s tyre sht e
rndsishme si pr sjelljen dhe veprimin ashtu edhe pr toksicitetin e metaleve t rnda. Nga
rezultatet e fituara, klasifikimi cilsis tregon se sipas Zn uji i Drinit t Bardh sht klasifikuar
kryesisht n klasin e It dhe IIt, sipas Cd, n klasin e IIt, IIIt dhe IVt sipas Pb n klasin e IIIt dhe
IVt dhe sipas Cu n klasin e IIt dhe IIIt.
3.1 .3 . Rndsia dhe cilsia e ujit t lumenjve Kriteri ndrkombtar
Jeta e njeriut, bimve dhe kafshve n mas t madhe sht e varur nga uji. Zhvillimi i
teknologjik i shoqris ka kontribuar q burimet e ujrave t ndoten. Ndotja e ujit bhet nga
substancat kimike dhe nga mikrogjallesat, t cilat hyjn n ciklin e ujrave natyrore, duke shkaktuar
rregullime n ciklet biokimike t gjallesave dhe t njeriut. Cilsia e ujit t lumenjve n Vendet e
zhvilluara, e n veanti n Bashkimin Evropian, vlersohet sipas nj sistemi t klasifikimit, n baz
t cilit cilsia e ujrave t lumenjve konsiderohet si e knaqshme nga kategoria e par deri n t
[29][31 [37][46]
tretn . Ky klasifikim prfshin numrin e parametrave kimik q matn dhe krahasohen,
mnyrn e llogaritjes, vetit fiziko-kimike dhe biologjike t ujrave. N tabeln: 3-1 sht dhn
klasifikimi i prcaktuar nga Komisioni Ekonomik i Kombeve t Bashkuara pr Evropn.
Parametrat m t zakonshm pr vlersimin e cilsis s ujrave t lumenjve jan:
prmbajtja e lndve organike, lndve ushqyese, azotit inorganik dhe prmbajtja e lndve
mikrondotse[11] [12] [13].
3.1. 4. Uj dhe mjedisi jetsor
Uj dhe mjedisi jetsor jan shum t rndsishm pr shoqrin, prandaj ne si shoqri

duhet t kujdesemi mir pr t, q burimet ujore t jen sa m t pastra nga ndikimet negative t
faktorit njeri. Nj qllim i till mund t arrihet vetm nse integrohet shkenca, ligjet, aksionet
politike[20]. Menaxhimi i mir do t jepte rezultate t mira pr prkujdesjen e ujit dhe burimet ujore.
19
Me cilsi t ujit do t nnkuptojm gjendjen reale t sistemeve ujore q shprehin parametrat fiziko
kimik dhe biologjik nga ndotjet antropogjen. N nivele botrore shtetet e ndryshme, kan formuar
shoqata t ndryshme, asociacione pr t eliminuar problemet serioze pr mjedisin ujore. Koferenca
OKB n vitin 1992, Rio De Zheniero rikonfirmoi Deklaratn pr mjedisin jetsor. Pr t theksuar
rndsin e fillimit ajo njihet si Agjenda 21 [29]
Tabela: 3.1 . Klasifikimi i cilsis s ujrave t lumenjve sipas KEKBE (mg/l )

(Komisioni Ekonomik i Kombeve t Bashkuara pr Evropn)
biokimik
oksigjenit SHBO5 pas 5
kimik
Fortsia totale Ptotal
oksigjenit SHKO
O2 i tretur n uj
Shpenzimi
Shpenzimi
Kategoria
NH4+
ditve
NO3-
Cilsia I <10 <5 >7 <3 <3 <0.1
Cilsia II 10-20 5-25 7-6 3-5 3-10 0.1-0.5
Cilsia III 25-50 25-50 6-4 5-9 10-20 0.5-2
Cilsia IV 50-125 50-80 4-3 9-15 20-30 2-8
Cilsia V >125 >80 <3 >15 >30 >8
20
3.1.5. Objektivat e ruajtjes se cilsis s sistemeve ujore
Sot sht e nevojshme q t gjitha Vendet t bjn kalimin prej Vendeve n zhvillim t pa
qndrueshme t mjedisit jetsor, n zhvillim t qndrueshm t mjedisit jetsor. Duhet t ket
presion i vazhdueshm mbi burimet ujore, problemet m sistemet ujore, z nj vend shum serioz,
nga se nprmjet ujit t ndotur, shfaqn problemet
serioze pr shndetin e njerzve, prodhimtaris
bujqsore, t energjis, ndotjes s mjedisit jetsor, jo
rastsisht n vitin 1992 n Dablin sht br
karakterizimi i ujit, si Burim i kufizuar dhe begati
ekonomike q duhet t kuptojm menaxhimin e mir
t sistemeve ujore, q mos t bjm rrezikimin e
brezave t ardhshm pr sistemet ujore [14] .[15].[16].
Objektivat pr ruajtjen e cilsis s ujit :
Bhet rritja e vshtirsive pr sigurimin e ujit t pijshm .
Bhet ashprsimi i problemeve t mbrojtjes nga veprimet e dmshme .
Shtimi i rreziqeve q e kaprcejn njeriun dhe mjedisin si rezultat i ndotjes .
Pastrtia e ujit,shndeti i mir .
Produkt themelor pr ekzistencn e bots s gjall .
Burim i pazvendsueshm .
Lnd e par pr t gjitha proceset industriale .
Unioni Evropian dhe Parlamenti Evropian vendosn objektivat n vitin 1996,q ruhen edhe
sot s uji duhet t jet harxhim Efektiv dhe efikas .
Furnizim i mjaftueshm me uj t pijshm .
Cilsi t mir, sasi t mjaftueshme pr nevojat ekonomike dhe industriale .
T ket cilsi dhe sasi q burimet ujore dhe ta mbroj gjendjen e
mjedisit.
Menaxhim i mir q t mos zvoglohet ndikimi i tij negativ, ndikimi i
thatsis dhe i prmbytjeve ujore .
Edhe Kosova ka ligjet mjedisore, do dite sht duke br prpjekje zbatimin e tyre .
3.1.6. Krkesat ditore pr uj t pijshm
21
Njerzit kan nevoj pr uj t pastr. M rritjen e popullats rritet krkesa pr uj,sasia e

nevojshme pr uj sht 40-80 l /dit pr krye t banorve, mirpo krkesat jan shumfishuar dhe
do dit bhet ashprsimi global pr uj t pastr. Njeriu brenda dits ka nevoj tri litra uj pr pije,
dita dits rritet krkesa pr uj shtes. Sasi t ujit me shum harxhon metalurgjia, industria,
bujqsia. Nj pjes e madhe ujit harxhohet pr ftohje dhe pastrim [24].
3.1.7. Metalet e rnda n ujrat natyrore
Metalet e renda n ujrat natyrore kan prqendrime shum t ult cilat sillen <10-8 mol /l.
Pr prcaktimin e pranis s tyre nevojiten metoda analitike t ndjeshmris shum t lart. Metalet
n gjurm n ujrat natyrore shprndahen n mes llojeve t tretura dhe llojeve t lidhura n grimca.
Gjurmve t metaleve t tretura, t cilat n ciklin gjeokimie, me komponentt e tjera t sistemit
natyror, si sht sedimenti dhe biota, varet nga karakteristikat fiziko-kimike t tyre. N mnyr
eksperimentale sht treguar se ndikimi i metaleve n procese biokimike varet kryesisht nga
prqendrimi i joneve t lira t hidratuar t metalit dhe do lloj individual fiziko-kimik i metalit ka
aktivitetet e tyre toksicitet t ndryshm[16][17][18]. Prcaktimi i prqendrimit total t metalit n mostr
ujore nuk jep informacione t mjaftueshm mbi shkalln e toksicitetit por prqendrimet llogariten
sipas barazimit :
[M]total= [ Mn+] + [ MX ] + [ ML ] + [ M]grimca
[M]total -Prqendrimi total,
[Mn+] -Prqendrimi i joneve t lira t metalit (jonet e hidratua.
[MX] -Shuma e prqendrimit t komplekseve labile t metalit.
[ML] -Shuma e prqendrimit t komplekseve inerte t metalit.
[M]grimca -Shuma e prqendrimit t llojeve t metalit t lidhura me grimca.
Jonet e lira t disa metaleve: bakrit, kadmiumit, zinkut, plumbit, aluminit, merkurit, jan
format t cilat kan toksicitet t madh pr botn e gjall t ujrave natyrore, derisa lidhja e ktyre
joneve me ligande zvoglon aktivitetin e tyre bio- toksikologjik. Shprndarja e prqendrimit t
prgjithshm t metaleve n gjurm, n ujra natyrore n forma t veanta sht funksion i vetive
fiziko-kimike t kompozimeve t tjera n pjesn ujore.
Format e veanta fiziko-kimike t gjurmve t metaleve t tretura n fazn abiote tregojn
shprndarje n form t llojeve t tretura t joneve t lira t metalit, pastaj n komplekse t
ndryshme (inorganike dhe organike) nj shprndarje, adsorbuara n sedimente[19] . Nga rezultatet e
fituara n praktik del se kta lumenj t Kosovs studimit jan kapur nj numr i elementeve t
22
rnda si metalet e rnda prgjat pellgut t lumit Ibr q ka qen e pritshme si : Pb,Zn,As,Cd pasoj e
veprimtarive urbane dhe bujqsore ( Pesticidet) .
3.1.8. Gjurmt e metaleve t rnda n ujrat natyrore
Pr gjurmt e metaleve n ujrat natyrore nevojiten teknika matse, metoda dhe elektroda q
ato duhet t jen specifike, dhe zhvillimin e modeleve t ndryshme termodinamike dhe kinetike, t
aplikuar n ndrveprimet e kushteve t ujrave natyrore[19]. Forma dhe mnyra e prcaktimit t
prqendrimit t metaleve n gjurm n sistemet e ujrave natyrore bazohet n prpunimin fiziko-
kimik t mostrave ujore. Kto mostra duke u transformuar n forma t ndryshme mund t
analizohen. Ekzistojn metoda t posame pr prcaktime kuantitative dhe kualitative t formave
dhe llojeve t posame t metaleve n gjurm. Prcaktimi i shprndarjes s llojeve kimike t
gjurmve, t metaleve t tretura n sistemet ujrave natyrore nga konstantat e njohura t stabilitetit,
sht i rndsishm pr prognozn e gjendjes s mundshme t krijuar nga ndotja antropogjen me
metale ose ligande [21][23][24][25]. N rastin e prdorimit t ligandve inorganik, sht relativisht leht
t caktohet shprndarja e komplekseve, sepse prqendrimet e tyre n sisteme t ndryshme sht
leht t prcaktohen derisa konstantet e komplekseve t metaleve shumica jan t njohura[20].
M i ndrlikuar sht prcaktimi i modeleve t shprndarjeve t ekuilibruara t gjurmve t
metaleve me ligande organike, pr shkak t mos njohuris s mjaftueshme t prqendrimit t nj
numri t madh t komponimeve organike, prkatsisht joneve t tyre n ujrat natyrore.
Pr prcaktimin e elementeve t prgjithshm t studiuar si : pr elementin e Zn vlerat e
prqendrimit variojn nga 133-2450 ppm, Pb varion nga 85.3-2163 ppm, Cu varion nga 54.9-1693
ppm, Mn nga 1523-3220 ppm, Cd nga 0.42-89.2 ppm, Hg nga 1.43-21.2 ppm, As varion nga 24.1-
292 ppm.
3.1.9. Efektet kimike dhe toksikologjike t metaleve t rnda n ujrat natyrore
Pr shum elemente kimike, sasia efektit toksik varet nga dozat e tyre, nga konsumimi i
materieve mbi krkesat e nevojshme ditore. Kto elemente esenciale munden t jen shum t
dmshme pr shndetin
[21] [22]
njeriut. Me kt problematik merret toksikologjia . M tej do t njihemi me efektet
kimike dhe toksikologjike, pr disa elemente t cilt i takojm shpesh n ujrat natyrore dhe n ujin
e pijshm, sikurse
23
do t provohet edhe pr ujrat q kemi studiuar n basenet ujore t Disertacionit rezultatet

q kan qen t pritshme pr kta element q jan kapur .
Merkuri: sht nj element esencial i qelizave respirator, enzimave. Ky element
konsumohet me an t ushqimit, nevojat ditore pr ket element jan 2-5 mg. Doza m e lart sht
toksike dhe vdekjeprurse dhe te fmijt shkakton smundje n mli. Bn imitimin e sistemit
respirator dhe shkakton smundje n toraks, zvoglimin hemoglobins dhe eritrocitet n
gjak. Vshtirson shrimin e plagve, zvoglon prqendrimin mendor dhe kujtesn n organizm.
[29]
Nga rezultatet e fituara pr ujin e lumit Drin i Bardh, Hg varion nga 1.43 - 21.2 ppm .
Prqendrimet Hg Lumbardhi i Pejs jan respektivisht disa her m t mdha se standardet e EU
(1998),
Arseniku: prania e arsenikut n ujra sht rezultat i grumbullimit t madh t mbetjeve
industriale urbane. Arseniku elementar nuk sht helmues, por kationi As3+ sht shum toksik, m
tepr se joni As5. Komponimet e kationit As3+ dhe As5+ jan shum kancerogjene, dhe veprojn
dmshm n qelizat e gjalla dhe n lkur. Sipas direktivave t EU (1990), doza normale e lejuar e
arsenikut n ujin e pijshm sht 10 ppm / l . Sasia e vogl ktij elementi sht esenciale.
Konsumimi i arsenikut nn krkesat e sasis ditore fiziologjike shkakton anemi dhe probleme t
tjera shndetsore. Konsumimi i gjat i arsenikut shkakton kancerin dhe vdekjen. N Pellgu e Ibrit,
As varion nga 24.1 - 292 ppm, si pasoj e termocentraleve t Kosovs , veprimtarit minerare
Trepa mbetjet urbane dhe bujqsore .
Plumbi: forma kripore e tij ka aftsi helmuese. Zakonisht n ujra gjendet me shkall t
oksidimit +2 nga Veprimtarit industriale dhe urbane jan burimi me ket element . Kalimi i tij n
atmosfer vjen nga djegia e benzins me tetraetilplumbi. Sasia m e madhe e plumbit gjendet nga
n akumulimin n eshtrat e njeriut gj shkakton zvoglimin e Ca. Ka veprim t dmshm n enzime
gjaku, vepron dmshm n sistemin respirator, kardiovaskular dhe sistemin qelizor. Ekspozimi i
gjat me plumb shkakton vdekjen. N ujin e pijshm sasia e lejuar sht 10g/l. Prqendrimi i lart
i plumbit shkakton vdekjen[26] . Drini i Bardh pr Pb varion nga 85.3-2163 ppm vlera q jan 200
here m t larta se sa standatet nderkombtare EU ( 1998).
Bakri: sht element kimik i rndsishm pr jetn e njeriut dhe gjallesave t tjera. Luan rol
t rndsishm n proceset e metabolizmit. Ka ndikim n nj numr enzimave dhe n sintezn e
hemoglobins. Merret me ushqim, ndrsa nevojat ditore jan 2-5mg. N ujra natyrore
mund t vije edhe si rezultat nga gypat e bakrit ose nga dozimi i rezervuarve nga sulfati i bakrit ( II)
, q ka prdorim pr ta
penguar rritjen e algave. Ka veprim toksik, n peshqit dhe gjallesa t tjera ujore. Joni dy i
bakrit sht shum toksik luan rol n procesin e metabolizmit.
24
N doza t larta sht toksik dhe vdekjeprurs, toksiciteti i tij varet nga alkaliniteti dhe pH.
Veanrisht t fmijt, shkakton smundje n mli[46] .
Irriton sistemin respirator dhe e shkakton smundje n toraks, zvoglon hemoglobinn dhe
eritrocitet n gjak, vshtirson shrimin e plagve, ul prqendrimin mendor. [6] Prqendrimet t Cu
Lumbardhit t Pejs jan 150 her m t mdha se standardet e EU (1998),
3.1.10. Ujrat Termale
Kosova sht e pasur m burime t ujrave termale dhe minerale. Deri m tani ka pasur
shum pak hulumtime pr identifikimin dhe studimin e vlerave t ktyre burimeve. Sipas t
dhnave deri m tani n Kosov jan t regjistruara rreth 30 burime t ujrave termale dhe minerale.
Hulumtimet m t detajuara jan kryer vetm pr ujrat Banjs s Pejs t cilat funksionojn si
banja termale shruese. Prve aspektit shrues, ujrat termale t Kosovs mund t prdorn edhe
pr prodhimin e energjis termike, mirpo deri m tani ende nuk ka pasur ndonj studim t detajuar
pr t analizuar potencialin prodhues t ktyre ujerave. N prgjithsi temperatura e ujrave
termominerale t Kosovs sillet prej 17-54 0C, ndrsa shkalla e mineralizimit nga 2-5 g/l. Burimet e
ujrave termale dhe minerale n Kosov kan prmbajtje t sulfateve,
Fig .3.1. uj termomineral Banje e Pejs
hidrokarbureve, kalciumit dhe magnezit. Kto ujra termominerale jan ujra t nxehta, q
prmbajn substanca t ndryshme t tretura, q u japin atyre shije spikatsh dhe veti terapie.Ujrat
termominerale t Banjs s Pejs jan m tepr burime sulfate me prmbajtje sode bikarbonate.
Ujrat termale apo llixhat, jan nga m t rrallat n Bot pr fuqin shruese t tyre. Prvese mund
t shrojn nj numr t madh smundjesh ato shrbejn dhe pr relaksim dhe lodhje. Vetit
kuruese t tyre, efektet e tyre n baz t smundjes prkatse, disa nga llojet e smundjeve q mund
25
t kurohen jan: smundjet e lkurs, sistemit nervor, sistemit lokomotor, aparatit trets. Vetit
kuruese t ktij uji me an t pirjes, smundjet e astms, aciditetit t stomakut, arterioskleroza,
artritet, qarkullimi i keq i gjakut, kolesteroli, koliti, diabeti, pagjumsia, smundjet kronike dhe
shum t tjera. Sot kan prdorim universal n kurimin e smundjeve
t stomakut, t zorrve, t mlis s zez, t purrave, t reumatizmit etj[1][2][3]. Nga ana
tjetr kan edhe kundr veprim dhe nuk duhet t prdorur n rastet : hipertensioni, zemra, n
komplikimet pas operative, ulcerat gastrike etj .
3.2. Metodat e studimit .
Gjat ktij studimi jan matur parametrat fiziko kimik dhe bakteriologjike q jan tregues
t faktorit t dors s par rrjetit t monitorimit t ujrave . Pr marrjen e mostrave n lumenj jan
pasur parasysh rekomandimet e literaturs , mostrat nuk u morn pran brigjeve ku shpejtsia e
lvizjes s ujit sht e vogl, n do vendmostrim sht mbushur nj sked e posame e mbushur
m t dhna t prgjithshme dhe m disa t dhna t matura drejtprdrejt pr analiz jan marr nga
2 dm3 uj. N stacione sht caktuar pozicioni gjeografik me GPS, modeli Extrax GARMIN,12
chanal, sht matur: temperatura e ujit, data dhe ora e mostrimit. m pas sht vlersuar pH-i,
prueshmria elektrike (konduktuviteti), alkaliniteti, fortsia, prqendrimi i HCO3-, CO32-. Pr
identifikimin e elementeve t rnda sht zbatuar metoda ICP-OES ((Plazma e iftuar me induksion -
spektroskopia e mass) q sht nj metod ma bashkohore dhe m saktsi shum t lart se sa
metodat vullumetrike, polarografike dhe kromatografike .
3.2.1. Prcaktimi i elementeve kimike me metodn ( ICP-OES)
(Plazma e iftuar me induksion - spektroskopia e mass)

(Plazma e iftuar me induksion - spektroskopia e emisionit optik)
Aparatura (Induktim i kopuluar plazmatik-spektroskopia e mass) dhe ICP-OES (Induktim i

kopuluar plazmatik - spektroskopia e emisionit optik), sht sot nj ndr metodat m t rndsishme
t analizs elementare, pr shkak t prparsive q jan kufijt e detektimit t ult pr shum
elemente, si dhe saktsia e lart. Analiza e elementeve kimike me metodn ICP-MS sht realizuar
n laboratorin ACTLABS, laboratorin Agrovt Fush Kosov, kurse n aspektin
mikrobiologjik Birraria e Pejs dhe laboratori mikrobiologjik spitalit t Pejs. Q kjo metod
sht shum ma bashkkohore ku t njjtn koh behet analizimi i nj numri t madh t elementeve.
Atomizmi dhe jonizimi analitik shrben pishtari i plazms. Pr analizat e tretsirave, mostra futet n
gjendje aerosol.
26
Nga pishtari i plazms fitohen jonet pozitive t metalit, t cilat nprmjet nj pajisje t
veant futen n Mas Spektometri katrpolar. Gjat puns spektrat q fitohen jan shum t
thjesht, t ngjashm me spektrat optik. Ata spektra prbhen nga nj seri e pikave t izotopeve t
do elementi q ndodhet n
mostr. Spektrat ICP-MS prdoren si pr analiza cilsore edhe analiza sasiore[23]. Skema e
vendosjes s pjesve prbrse t nj sistemi ICP-MS sht paraqitur n foto:3.3. Pjesa m kritike e
aparatit sht lidhja q ifton pishtarin ICP, me mas-spektrometrin[24]. Sot ICP-MS sht nj ndr
teknikat m t besuara pr matje rutinore ditore dhe n aplikime t sofistikuara n gjeoshkenc.
Parimi themelor i puns s instrumentit ICP-MS sht prdorimi i temperaturave t larta t
plazms s argonit[25]. Parim fondamental i
spektroskopis s emisionit sht parim fondamental i spektroskopis s emisionit n
eksitimin e elektroneve t jashtme t atomeve n gjendje baz, dhe n emetim t fotoneve m
gjatsi valore specifike.
Foto : 3.3. Skema e nj sistemi ICP-MS
1. Sample intruduction and aerosol Generation - Gjenerimi i gazit n form aerosole

2. onization by argon plazma - Plazm argoni e jonizuar
3. And detector - Detektor
5. Data analisis Data e analizs
6. Plazma gas - gaz i jonizuar n gjendje plazme
7. Carrier gas Gazi karrier
8. Corner gas Gazi korrner
27
9. Plazma - Gjendje plazme

10.I nterference Interferime
11. Jon lens -Lent jonizuese
12. Detector - Shfaqje e rezultateve n ekran
Prparsit m t mdha t ICP-MS sht arritja e kufijve t detektimit shum m t ult n

krahasim me ICP optike dhe t krahasueshme e nganjher edhe m t ulta sesa SAA. ICP-MS
sht nj metod e shpejt dhe simultane q lejon prcaktimin e njkohshm t shum elementeve.
U prdor teknika e fermentimit n tuba shumfishe (Multiple - Tube Fermentation
Technique) me 5 tuba pr do hollim dhe pastaj prcaktimi i numrit t qelizave bakteriale
me an t tabelave (indeksi MPN).
Frekuenca e marrjes se mostrave muaj: mars prill - maj qershor korrik shtator tetor
nntor.
Pikat (stacionet) e marrjes s mostrave zona ujore para shkarkimit t ujrave urbane, zona
ujore pas shkarkimit t ujrave urbane.
Materiali: mostra uji nga lumenjt: Drin i Bardh, Ibr, Sitnica, Lumbardhi i Pejs, Lumi i
Deanit, Lumi Istogut dhe i Vrells, Banje Pejs.
Marrja e mostrave.
Transportimi ii mostrave.
Ruajtja e mostrave.
Mostrat ujore t vendosura n ambalazhe plastmas (1 dm3), jan ndar n ambalazhe prej 100
cm3 dhe m pas jan trajtuar me: 0.1 M HNO3 deri n pH 1 - 2, [6[,[7]
. Mostrat jan filtruar me letr
filtruese Selekcta nr. 589, (Germany) dhe m pas sht vlersuar pH-ja, prueshmria elektrike,
alkaliniteti, fortsia, prqendrimi i HCO3-, CO32- . Me an t ktyre metodave jan br prcaktimi i
metaleve t rnda n lumenjt e studiuar .
3.2.2. Parametrat fiziko-kimik t ujit t pellgut ujmbledhs Drin i Bardh dhe nnpellgjet
ujore
Drini i Bardh : sht lum q prshkon pjesn perndimore t Kosovs, respektivisht

Rrafshin e Dukagjinit Drini buron rrz malit t Rusolis nga gurra e shpells s Radavcit, n 586 m
lartsi mbidetare, ku krijon edhe nj ujvar t bukur, para se t zbres n rrafsh dhe bashkohet afr
qytetit t Kuksit me Drinin e Zi pr t formuar Drinin q n antik njihet m emrin Drillon . Sasia
e burimit arrin 30 m n sekond, ku krijon edhe nj ujvar t lart prej 30 m. Siprfaqja e
ujmbledhsit t Drinit t Bardh n Kosov sht 4265 km2
28
Cilsia e ujit prgjat rrjedhs s lumenjve ndryshon nga stacioni n stacion, sepse n burim
ka cilsi tejet t mir, pastaj n stacionet tjera ka ndotje q vijn nga ujrat e pa trajtuara t cilat
derdhen n t dhe n lumenjt e cekur m lart q jan nn pellgje t ktyre lumenjve, po ashtu
ndotja vjen edhe nga ujrat q
bjn shplarjen e tokave bujqsore. N t gjitha burimet e lumenjve uji sht i cilsis
shum t mir. T dhnat e analizave fiziko-kimike pr katr vjett e fundit, tregojn q kto ujra i
takojn klass s I.
Ndryshim i gjendjes fillon pr rreth vendbanimeve me shkarkimin e ujrave t ndotura,
shkarkimet e ujrave nga kolektort e industrive prgjat rrjedhs s ktyre pellgjeve lumore . Po
ashtu shkaktar i ksaj ndotje sht edhe hedhja e mbeturinave sidomos n vendet e pozicionimit t
urave edhe gjetk. Ndryshime drastike fillojn n rajonin ZllakuqanKlin. T pika e puqitjes s
Drinit t Bardh me lumin Klina gjendja e tij bhet e mjerueshme sepse rezultatet tregojn pr nj
kategori t IV t kualitetit.
3.2 .2.1. Temperatura e ujit
Rol t rndsishm luan edhe temperatura e ujit n tretshmrin e O2 dhe t gazrave t tjera
n ujin e lumit prandaj ajo duhet t matet. M uljen e temperaturs rritet tretshmria e O2 n uj, por
n ann tjetr do t rritet procesi oksidues i shprbrjes s substancave organike gj q ndikon
negativisht n zhvillimin e bots s gjall n ujra. Prcaktimi i temperaturs s ujit n vendmostrim
sht i domosdoshm. Temperatura e mostrave ujore n vendmostrime sht matur me termometr
digjital. [29] Lumbardhi i Pejs temp, ujit varion 5,7-6.2, Istog .4 - 7.4, Deani, 5.1 - 7.3 . Vrella, 5.2
- 7.4. Ibr, 14.2 16, Drin i Bardh, 7.7 - 12.1.
3.2.2.2. Vlera pH
Matja e pH sht nj ndr matjet m t rndsishme q kryhet n ujrat natyrore. Ai sht

nj parametr q shpreh vlern e sakte t aciditetit ose bazicitetit. Ditve tona aciditeti i tretsirs
shprehet n form t logaritmit t vlers reciproke t prqendrimit t jonit hidrogjen.
Nse [ H+] dhe atyre [ HO-] sht i barabart pH= 7,0 mjedis asnjans. Nse Prqendrimi [
H+] >[ HO-] ather pH < 7 mjedisi sht acidik, [H+]< [HO-] ather pH > 7 mjedisi bazik. Ujrat
natyror rrall her e kan vlern e pH nn 5,5. Ujrat e but siprfaqsor q karakterizohen m
fortsi karbonate dhe prmbajn CO2 t lir me vlern e pH e kan 7.5-8. Vlera pH e ujrave
industrial dhe t ndotura urbane varet shum nga sasia e CO2 n uj, acidet organike dhe humike,
acidi sulfurik q vjen nga zonat industriale t ndotura me SO2. etj.
29
Vlera e pH duhet matur menjher pas marrjes s mostrs, sepse pr nj koh t shkurtr,
gazet e ajrit e prishin ekuilibrin e ujit t lumit. Ndryshimi vlers s pH t ujrave natyrore kan
ndikim n proceset fotosintezs. Matja pH kryhet me pH metrin e pajisur me nj elektrod qelqi dhe
[29]
elektrod referuese ( Ag/AgCl) . Nga matjet e pH dalin kto rezultate Lumbardhi i Pejs pH,
ujit varion 8.66 8.76, Istog, 8.4 - 8.5, Deani, 8.5-8.6 . Vrella, 8.7 - 8.88. Ibr, 7.36 - 7.89. Drin i
Bardh, 7.89 - 8.9.
3.3.2.3. Prcjellshmria elektrike
Matja prueshmris elektrike t ujit t lumit sht nj parametr rndsishm, shpreh

aftsin e sistemit ujor pr prcjelljen e rryms elektrike. Ka lidhje t drejtprdrejt me prqendrimin
e joneve n tretsir dhe pr t br vlersimin e substancave inorganike t tretura n ujra q kan
ndikim kryesor n prcjellshmri. Prcjellshmria varet nga prania e joneve, nga prqendrimi i
prgjithshm i tyre: Na+, H+, Ca+, Mg+,SO42- etj. Tretsirat e kriprave, bazave dhe acideve
inorganike jan elektrolite, ndrsa substancat organike t pa jonizuara jan jo elektrolit dhe kan
prcjellshmri shum t ult n sistemet ujore. Ndikim n prcjellshmrin ka temperatura e ujit.
Matje prueshmris elektrike sht efikase dhe shum e shpejt pr prcaktimi t prmbajtjes
minerale n uj. Njsia e saj sht (S/cm). Matja bhet n
temperatur standarde prej 25C. Matje prcjellshmris elektrike t mostrave t ujit pr t
vlersuar prmbajtjen e lendeve minerale n uj e ka rndsi n prdorimin e ujit pr
29]
pirje,vaditje,industrin ushqimore . Prueshmria elektrike sht prcaktuar me
konduktometr me korrigjim dhe raportimin e vlers s prcjellshmris 250C . Lumbardhi i Pejs
prcjellshmria elektrike e ujit varion 227 - 432, Istog, 220 - 449, Deani, 210 - 331 . Vrella, 218 -
431. Ibr 11.2-15.4. Drin i Bardh, 1.87 - 2.92 (S/cm).
3.2 .2.4. Turbiditeti
Turbiditetin e ujit e shkaktojn substancat e suspenduara inorganike dhe organike, gjallesat

mikroskopike etj. Turbidimetrat jan nefelometra, q kan aftsi t tregojn sasin e rrezeve q
reflektohen n knd prej 90. Ka nj shkall prej 0-100 njsi nefelometrike. Bazohet n efektin e
reflektimit t rrezeve t drits nga mostra q prmban grimca n gjendje koloidale, t suspenduara,
apo emulgator. Sasia e rrezeve t reflektuara sht proporcionale me turbullirn e mostrs, e cila
krahasohet me reflektimin q e jep standardi i prdorur. Turbiditeti sht prcaktuar me an t
turbititetit HACH, 2100P ISO Turbidimeter dhe sht zbatuar n t gjitha rastet studimit [29]
30
3.2.2.5. Alkaliniteti i ujit
Alkaliniteti karakterizohet me kapacitetin dhe aftsin e ujit q t asgjsoj acidet. Vlerat e

alkalinitetit t ujit kan rendsi n prdorimin dhe trajtimin ujrave natyrore t ndotura, dhe
prcaktohet nprmjet titullimit m nj acid t fort deri nj vler t caktuar t pH dhe shprehet
zakonisht n mg CaCO3/l. Alkaliniteti i ujrave siprfaqsore n rend t par varet nga prania n uj
t karbonateve, bikarbonateve dhe sasis s hidroksideve. Alkalitetin e ujit shkaktojn edhe prania e
fosfateve, silikateve, borateve dhe bazave t tjera. Alkaliniteti n prani t indikatorit t caktuar i
prgjigjet sasis t acidit klorhidrik t shpenzuar pr neutralizimin e 1 dm3 uj [29].
Alkaliniteti sipas fenolftalein (3 pika tretsir, 1% t etanolit ), sht prcaktuar m
titullimin e 100 cm3 t mostrave ujore m tretsirn standarde t HCl (0.1M) deri n pH= 8.0 - 10.
Prania e OH- ose CO32- ose OH- + CO32- ngjyros tretsirn n t kuqe-portokalli. Me titullim,
tretsira ngjyroset, ndrsa sasia e harxhuar e HCl (cm3) mundson njsimin e alkalinitetit, sipas
fenolftaleins m pH deri n 8,3 prcaktimi behet sipas barazimit:
pA=10V (HCl)
pA Alkaliniteti fenolftalein
Prcaktimi alkaliniteti me metiloranzhit (mA), sht prcaktuar me titullimin e 100cm3 t

mostrs ujore me tretsirn standarde t HCl (0.1M), n prani t indikatorit metiloranzh
(3 pika, tretsir ujore 1 %), deri n pH=3.2 - 4.5. Prania e joneve OH-,CO32-,HCO3-,
przierjes s ngjyros tretsirn n t verdh. M titullim, tretsira ngjyroset me ngjyr portokalli,
ndrsa vllimi i shpenzuar i HCl (cm3), mundson njehsimin e alkalinitetit sipas metiloranzhit[28].
Llogaritja alkalinitetit me metiloranzh behet sipas barazimit
mA=10V (HCl)
mA Alkaliniteti metiloranzh
Alkaliniteti q merret alkaliniteti total nse mostra ka pH m t vogl se 8,3 ather kryhet
vetm stadi i dyt. Titullimi pr prcaktimin e alkalinitetit mund t kryhet edhe nprmjet titullimit
potenciometrik duke prdorur pH metr. Njehsimi i mg t karbonateve dhe bikarbonateve n 1dm3
uj sht realizuar m barazimet:
(CO32-) = V(HCl) M(CO32-) = 2p M(CO32-)
31
gjegjsisht pr bikarbonate behet llogaritja sipas ktij barazimi :

(HCO3-) = V(HCl) M(HCO3-) = (m-2p) M(HCO3-)
prqendrimi n mas mg/l. V cm3 t HCl t shpenzuar. M masa molare.

P cm3 t HCl t shpenzuar n prani t fenolftaleins. m cm3 t HCl
t shpenzuar n prani t metiloranzhit [29] .
Drini i Bardh varion (CO3 2- ) 35 - 39.28, Ibr 2.3 - 8.6 . Drini i Bardh varion (HCO3- ) 132.51 -
139.79, Ibr (HCO3- ) , 203.01 - 340.35 cm3 HCl .
3.2.2.6. Fortsia e ujit
Fortsia e ujit tregon aftsin e ujit pr t precipituar sapunt dhe pranin e kriprave t
metaleve alkaline - toksore. Sasia e madhe e ktyre kriprave n uj sht cilsuar si uj i fort, q
ka veti asnjansoj reshjet acidike dhe t zvogloj tretshmrin e metaleve n tok. Ka efekt pozitiv
n smundjet kardiovaskulare. Pr ndryshim nga uji i but i cili ka sasi t vogl t ktyre kriprave
t metaleve alkaline toksore,fortsia e ujit arrihet nprmjet tretjes s joneve t kalciumit dhe
magnezit katione tjera polivalente si: hekur, zink, magnez, alumin etj. Dallohen disa lloje t
fortsis s ujrave. Fortsi e prgjithshme prkufizohet m shumn e prgjithshme t
prqendrimeve t Ca dhe Mg t shprehura si karbonate. Fortsi e prkohshme q prkufizohet q
prmbajn jone karbonate dhe magnez q m ngrohje japin precipitate karbonate dhe fortsia
permanente t prqendrimeve t Ca dhe Mg me anionet klorure, nitrate,sulfate. Fortsia shprehet n
shkall gjermane. Shkalla gjermane tregon numrin e mg t CaO ose MgO n 1 dm3, kshtu q 1D=
10mg/l ( 0D Shkall gjermane )
Fortsia karbonate e ujit njehsohet me barazimin:
Jk= 2.8V (HCl) c (HCl)
Jk- fortsia karbonate . V- cm3 HCl, sasin t shpenzuar n prani t metiloranzhit,
c- prqendrimi molar i HCl.
Fortsia e prgjithshme e ujit bhet me titullimin e 100cm3 t mostrs ujore me tretsirn
standarde t EDTA (0.01 M), m indikatorin eriokrom i zi T (przierje 1 %, t eriokrom i zi T dhe
NaCl t ngurt, n raport 1:99) n prani t 5 cm3 puferit amonjakor ( NH3 + NH4Cl) n pH=10. Ca2+
dhe Mg2+n kto kushte formojn komplekse me jonet EDTA. Ndryshimi i ngjyrs s kuqe t
tretsirs n ngjyr blu paraqet prfundimin e reaksionit .
Fortsia totale, Jt, njehsohet me barazimin :
Jt= V (EDTA) 0.56
Jt- Praqet fortsia e prgjithshme . V- cm3 t shpenzuar t EDTA[29]
32
3.2.2.7 . Prcaktimi i kalciumit
Prcaktim kalciumit bazohet n kompleksimin e ktij joni, me EDTA, n prani t

indikatorit,n pH= 10. Mnyra e prcaktimit : merren 100cm3 uj, i shtohen 1 cm3 tretsir NaOH 2
M, sasi e caktuar e indikator dhe titullohet me tretsir standarde t EDTA deri n ndryshimin e
ngjyrs nga e kuqja n ngjyr vjollce, llogaritja bhet sipas barazimit : shprehet n mg / l.
C EDTA VEDTA 56 1000
m(CaO )
Vmostres
3.2.2.8 . Shpenzimi i permanganatit t kaliumit
Parametr i rndsishm sht shpenzimi i permanganatit t kaliumit q paraqet sasin e

permanganatit q harxhohet me an t titullimit pr oksidimin e materieve organike q gjenden n
uj. Mnyra e prcaktimit: n erlenmajer prej 500 cm3 vendosen 100 cm3 uj pr analiz, 5-6 cm3
acid sulfurik t holluar (1:3) dhe disa sfera t qelqit me qllim q t mos dal tretsira nga ena gjat
vlimit, erlenmajeri vendoset mbi rrjet t azbestit ose nxehs tjetr dhe nxehet deri n vlim. N
tretsirn e nxeht nga byreta i shtohet 15 cm3 tretsir 0.02 mol/dm3 KMnO4 ngrohet dhjet
minuta.
Nse pas ksaj kohe ende mbetet ngjyra e trndafilit erlenmajeri largohet nga flaka.
Menjher n tretsirn e nxeht i shtohen 15 cm3 acid oksalik (H2C2O4) 0.05 mol/dm3 dhe e tr
kjo vlon deri n ngjyrosje. Kt tretsir do ta titullojm me tretsirn 0.02 mol/dm3 t KMnO4
deri n paraqitjen e ngjyrs trndafili t dobt .( Bardha Kora 2003 ).
mg KMnO 4
15 V KMnO 4 C KMnO 4
2 15 0.05 / 5 158 .04 1000
V mostrs
Lumbardhi i Deanit shpenzimet e KMnO4 varion, 2.24 - 4.25, mol/dm3 . Istog, 2.20 - 6.54
mol/dm3 . Vrella, 2.21 - 5.21, mol/dm3. Drin i Bardh, 3.18 - 18.48. mol/dm3.
3.2.2 .9. Prcaktimi joneve klorure
Kloruret jan t prhapura shum n natyr, zakonisht n form t kriprave dhe gjendet n
t gjith tipat e ujrave, sht anion kryesor n ujrat siprfaqsore dhe mbeturinat siprfaqsore,
shkarkimet urbane kan sasi shum t lart t klorureve. Prcaktimi i klorureve bhet me metodn
33
vllimetrike. N mjedisin t dobt acidik, kloruret titullohen me tretsir t AgNO3 n prezenc t

K2CrO4 si indikator. Kloruri i argjendit (precipitat me ngjyr t verdh n t portokallt ) n mnyr
sasiore precipiton para kromatit t argjendit me ngjyr gshtenj. Prcaktimin e klorureve m kt
metod e pengojn prania e joneve Fe > 10 mg/ l, Mn > 0,25 mg/l dhe disa jone tjera n prqendrim
t caktuar. ( Bardha Kora 2003)
Mnyra e prcaktimit: merren 100 dm3 moster, pjesa prej 10 ml hollohet m H2O t
distiluar deri n 100 dm3. Nse pH e mostrave sht 7-10 titrimi bhet direkt. pH rregullohet me
ndihmn e NaOH dhe H2SO4 n prezenc t fenolftaleins si indikator derisa t humbn ngjyra.
Pastaj shtohet 1dm3 K2CrO4 dhe titrohet me tretsir standarde t AgNO3, dhe kur shfaqet ngjyra e
kuqrremt t kromatit t argjendit ather ndrpritet titullimi . Lumi i Deanit kloruret varion 10.8-
12.11, mg/l , Istog 10.4-12.0, mg/l, Vrell varion 10.5-14.5 mg/l
3.2.2.10. Prezenca e komponimeve t azotit n uj
Pr vlersimin e cilsis t ujit t pijshm ka rndsi t veant vrtetimi pranis s

substancave kimike nga shprbrja e mbeturinave q kan prejardhje shtazore dhe kto ujra jan t
ndotura m mikroorganizma biologjik. Azoti n kto produkte sht n form t amoniakut,
nitriteve dhe nitrateve. Kto komponime jan si rezultat i mbetjeve industriale dhe urbane.
Amonjaku ( NH3) Prania e amoniakut n uj sht ndotje e rrezikshme e ujit. Ujrat e shiut
dhe ujrat e puseve t thella mund t prmbajn amoniak. Shfaqja e amoniakut mund t bhet gjat
klorimit t ujit m kloramin dhe n uj mund t identifikohet amoniaku .
Cilsia e ujit varet duke br krahasimin m treguesit tjer t cilsis (rezultate
mikrobiologjike )
Sasia e lejuar e amoniakut n uj nuk duhet t jet m lart se 01 mg/l, shprehur si azot
Nitritet( NO2-) Nitritet jan kompozime q kan toksicitet t lart dhe sasia e tyre n ujra
nuk duhet t jet m lart se 0.005 mg/l nitrite si azot. Nitritet formohen n uj nga shprbrjet
biologjike dhe mbetjet urbane industriale .Ujrat e thella toksore mund t ken prani t nitriteve u
jan nnshtruar proceseve anaerobike . Lumi i Deanit nitritet varion, 0.0041 - 0 .0078 mg/l , Istog,
0.0040-0.0079 mg/l , Vrell, 0.005-0.0078 mg/l .
Nitratet( NO3- ) . Nitratet n ujrat siprfaqsore jan t pranishm n sasi t vogla kurse n
ujrat e thellsis mund t gjenden n sasi m t mdha, pr shkak t ndotjeve nga bujqsia . Ujit e
34
pijshme nuk sht lejuar m shum s 15 mg/l nitrate t shprehura n azot. Uj m ket prmbajtje
ka shije t mir dhe t freskt, sasit mbi kufirin e lejuar jan t dmshm, sepse nn ndikimin e
flors mund t reduktohen n nitrate . Kto t fundit jan shum toksike. Lumi i Deanit nitratet
varion, 0.16 - 0.25, mg/l, Istog, 0.17-0.30 mg/l, Vrella, 0.12-0.16 mg/l .
35
KAPITULLI III
IV . PJESA EKSPERIMENTALE
Ecuria e vlerave mesatare t parametrave mjedisor t ujrave sipas do lumi n veanti Lumi
Drin i Bardh dhe Ibr duke krahasuar n do lum jan paraqitur tabelat dhe histogramet e m
poshtme duke i paraqitur n figurat : 4.2.1 deri 4.4.33, kto histograme jan grupuar n baz t
parametrave fiziko - kimik dhe parametrave bakteriologjik dhe duke ber klasifikimin e cilsis
lumenjve .
4.1. Puna n terren

Mostrimet i ujit t ktyre lumenjve jan br n mnyr sistematike duke filluar nga viti
2009 deri 2012. Nj periudh mbi 4 vjeare n t katr stint e vitit 35 vendmostrime .
Vendmostrimet jan zgjedhur, duke marruar parasysh vendet karakteristike n t cilat kemi pritur
ndotje nga veprimet antropogjen (Veprimtarit industriale, trafiku, ujrat e zeza, toka bujqsore,
etj.)
Foto : 4.1.1 Marrja e mostrave Drin i Bardh
36
Foto : 4.1.2. Harta hidrologjike e Kosovs me lumenjt kryesor:

O Drini i Bardh OSitnica O Ibri L. Pejs, L. Istogut L.Istogut L. Deanit
foto: 4-1-1 jan paraqitur vendmostrimet t lumenjve, q jan analizuar derisa n tabeln: 4-
2-1 jan paraqitur t dhnat e detajuara mbi vendmostrimet ujore, Drin i Bardh dhe Ibr. N terren
jan prcaktuar temperatura e ujit, temperatura e ajrit prueshmria elektrike, pH-ja, pozicioni
gjeografik,prshkrimi i reliefit. Numri i vendmostrimeve sht gjithsej: dymbdhjet (12) Drin i
Bardh, Lumbardhi i Pejs 4, Ibr dhe Sitnica 5, Vendmostrime, Istogut 5, Vrells 4, lumi Deanit.
N do vendmostrim me an t ambalazheve prej 1dm3 jan marr nga 2dm3.
37
Kshtu pr do vendmostrim n ujin e lumenjve mostrat jan shnuar me shifrat si: D1, D2,
D3, D4, D4,, D5, D6, D7, D8, D9, D10, D11, dhe D12. Pastaj Iber dhe sitnica: S1, S2, S3,S4,F1, Lumi i
Pejs me kto vendmostrime: L1,L2,L3,L4. Lumi i Deanit me kto vendmostrime: G1 G2 G3 G4,
Lumi Istogut me kto vendmostrime: F1, F2,F3,F4,F5, dhe Lumi i Vrelles: E1,E2,E3,E4. Prcaktimet
gjeografike t vendmostrimeve (vlerat e kordinatave gjeografike) jan prcaktuar me ndihmn e
aparaturs GPS-it, modeli Extrax, GARMIN, 12 kanal, ndrsa rezultatet jan prpunuar me
ndihmn e Sistemit t Informimit Gjeografik, SIGJ, (engl. Geographical informatikan System,GIS).
Hartat hidrografike dhe t reliefit me vendmostrime dhe qytete kryesore t Kosovs jan
konstruktuar nga t dhnat e marra nga terreni.
D1 - D12 Vendmostrimi i lumit Drin i Bardh. Vendomstrimi i Lumi Istogut- F1 - F5
S1- S4 C 5 Vendmostrim Lumit Ibr dhe Sitnica . Vendmostrimi i Lumit t Vrells- E1 E4.
L1 - L4 - Vendmostrim i Lumit Lumbardhi i Pejs . Vendmostri i Lumit t Deanit - G1 - G4.
A1 - Banja e Pejs
4.2. Prgatitja e mostrs pr analiz
Prgatitja e mostrave pr analiz kimike sht br q nga do mostr t ndahet nga nj sasi
pr prcaktimin e parametrave t ndryshm kimik. Pjesa tjetr e ujit sht konservuar n
ambalazhet prej 100 cm3. Jan acidifikuar me acid nitrik (HNO3) t prqendruar, ku (do 100ml
mostr sht trajtuar me 100l acid nitrik HNO3 , 63%). Pr konzervimin e mostrs .
38
Tabela: 4.2. 1.Vendmostrimet e ujit t lumit Lumbardhi i Pejs : lokaliteti, tem ajrit, ujit, pH, prueshmria eklektike .
Prueshmria elelekt./ s
Lartsia mbi nivelin e
Temp. e ajrit / C
Temp. e ujit / C
Vendmostrimi
Koordinatat
Lokaliteti
detit (m)
cm-1
pH
L1 Gryka e Rugovs 34436116E 662 5.7 3.9 8.66 227
4723664N
L2 Krye Korza 34411389E 529 6.1 4.6 8.6 245

(Ura e Pejs) 4723199N
L3 Dalja e Qytetit 34442727E 511 6.2 5.0 8.76 294

Ura e Pejs 4722579N
L4 Dalje t Klins 34465179E 385 6.2 5.7 8.6 432

4715669N
Fig : 4.2.1. Vlera minimale dhe maksimale e pH n stacione, Lumbardhi i Pejs
39
Fig : 4.2.2. Vlera minimale dhe maksimale e prcjellshmris elektrike , Lumbardhi i Pejs
Tabela : 4.2.2. Vendmostrimet e ujit termomineral t Banjs s Pejs: lokaliteti, temperatura e ajrit, ujit , pH,
prueshmria eklektike, lartsia mbi detare .
Lartsia mbi nivelin
Vendmstrimi 21.01.
Temp. E ajrit / C
Temp. e ujit / C
elelekt./ s cm-1
Prueshmria
Kordinatat
e detit (m)
Lokaliteti
2011
pH
A1 Burimi i 34449808 538 10.2 48 6.6 2102

Banjs E4730259N
( Pejs )
40
Fig 4.2.3.vlerat e pH, temperaturs s ujit dhe ajrit, lartsia mbi detare (m) . Banja Pejs
Tabela : 4.2.3 . Analiza ICP e disa elementeve n ujin termal t Banjs s Pejs.
Elementi / ppm
Vendmostrimi
Zn Ni Pb Hg Fe Co Cr Cu As Cd
A1 0.206 0.022 0.081 0.08 1.50 <0.2 0.33 <0.4 <2 0.003
41
Fig: 4. .2 . 4 . Paraqitja grafike e elementeve n vendmostrime t ujit termomineral Banj e Pejs
Tabela :4.2.4 . Vendmostrimet e ujit t lumit Deanit : temperatura e ujit, ajrit , pH, kordinata, prcjellshmria
elektrike, klorure, nitrate, nitrite
Perushmeriaelektrike / s cm-1
Temperatura ajerit / C
Temperatura e ujit / C
Shpenzimi (KMnO4)(m/l)
Klorirezident (mg/l)
Kloru-ret Cl (mg/l)
Vend mostrimi
NO3-(mg/l)
NH3(mg/l)
NO2(mg/l)
Lokaliteti
pH
G1 Vendburim 9.3 5.1 8.6 210 2.24 0 10.8 0.0 0.0042 0.16
G2 Qyteti 9.8 6.2 8.5 230 3.28 0 11.5 0.0 0.0065 0.11
Deanit
G3 Dalje 12.8 6.9 8.4 291 4.23 0 9.25 0.0 0.0052 0.25
qytetit
Deanit
G4 Prilep 14.6 7.3 8.5 331 4.25 0 12.11 0.0 0.0078 0.23
42
Fig :4.2.5. Vlera minimale dhe maksimale e pH, Lumi i Deanit
Fig :4.2.6. Vlera minimale dhe maksimale e prcjellshmris elektrike , Lumi i Deanit
Fig :4.2.7 Vlerat e nitrateve, nitriteve, shpenzimit t permanganatit t kaliumit , Lumi i Deanit
43
Tabela : 4.2.5 . Vendmostrimet e ujit t lumit Istogut : temperatura e ujit, ajrit, pH, kordinata,
prcjellshmria elektrike, klorure, nitrate, nitrite .
Prushmeriaelektrike/ s cm-1
Shpenzimi i (KMnO4) (mg/l)

Temp. ajerit / C
NO3-(mg/l)
NO2 (mg/l)
Lokaliteti
Cl (mg/l)
F1 Vendburim 9.4 5.4 pH
8.4 220 2.20 10.4 0.0040 0.17
F2 Qyteti 9.7 6.8 8.5 242 3.24 11.6 0.0061 0.18

Istogut
F3 Dalja nga 9.9 6.8 8.2 289 4.26 9.20 0.0054 0.21
Istogut
F4 Klin 9.5 7.1 8.0 438 4.28 12.0 0.0079 0.24
F5 Daljen nga 10.4 7.4 8.1 449 6.54 9.2 0.0068 0.30
Klina
Fig : 4.2.8. Vlerat minimale dhe maksimale e pH, L. i Istogut
44
Fig :4.2.9. Paraqitja grafike e prcjellshmris elektrike L. i Istogut
Fig : 4.2.10. Vlerat nitrateve, nitriteve, shpenzimit t permanganatit t kaliumit dhe klorureve ,
Lumi i Istogut
45
Tabela : Vendmostrimet e ujit t lumit Vrells: temperatura e ujit, ajrit, pH, kordinata,
prcjellshmria elektrike, klorure, nitrate, nitrite.
PrPrueshmria elektrike/ s
Temperatura ajerit / C
Shpenzimi(KMnO4)(mg/l)
Klori rezident (mg/l)
Kloruret Cl (mg/l)
Vendmostrimi
NH3(mg/l)
NO2(mg/l)
NO3(mg/l)
Lokaliteti
cm-1
E1 Vendburim 10.2 5.2 pH
8.7 218 2.21 0 10.5 0.0 0.005 0.12
E2 Vrell 11.3 6.4 8.9 238 2.33 0 10.7 0.0 0.0078 0.16
E3 Fshati 11,2 6.8 8.89 234 4.32 0 12.5 0.0 0.0065 0.10
Januzaj
E4 Llukavc 12.4 7.4 8.5 431 5.21 0 14.5 0.0 0.0032 0.14
Fig : 4.2.11. Vlerat minimale dhe maksimale e pH, Lumi Vrells
46
Fig :4.2.12. Vlerat e prcjellshmris elektrike, lumi i Vrells
Fig :4.2.13. Vlerat e nitrateve, nitriteve, amonjakut dhe shpenzimi i permanganatit t kaliumit,
Lumi i Vrells
47
Tabela : 4.2.7 . Vendmostrimet e ujit t lumit Drinit Bardh, Ibr dhe Sitnica me prshkrime detajuara
Prueshmria elelekt./ s cm-1
Fortsia totale /D
Temp. e ujit / C
Alkaliniteti mA
Alkaliniteti pA
Vendmostrimi
(CO3-2) mg/ l
(HCO3-) mg/ l
Lokaliteti
pH
D1 Radavc 7.7 1.80 7.89 28. 4 3.5 7.10 35.0 132.51
D2 Katund i ri 9.0 1.98 7.45 29.1 3.18 7.69 35.94 136.81
D3 Saradran 10.0 1.99 8.90 29.8 3.25 7.98 38.32 138.29
D4 Klin 11.0 2.61 8.80 29.5 3.52 7.26 36.44 139.72
D5 Klin (para ure) 12.1 2.99 8.80 29.4 3.61 7.45 36.32 131.14
D6 Klin (pas ure) 12.1 2.41 7.83 28.0 4.12 8.99 35.48 99.6
D7 Volliak 11.2 2.20 7.90 27.6 3.15 7.46 35.72 130.08
D8 Ura Kramovikut 11.6 2.50 8.03 28.5 3.18 7.68 36.44 135.78
D9 Ura Fshejit 13.8 2.88 8.10 28.7 3.19 8.20 36.68 139.72
D10 Zym 13.9 2.90 8.12 28.8 3.14 8.22 38.8 137.25
D11 Nashec,Prizren 14.0 2.86 8.21 28.13 3.10 8.21 39.28 143.65
D12 Vrmic Prizren 12.1 2.92 8.11 28.7 3.15 8.84 37.8 136.64
S1 Sitnic, Lipjan 14.2 11.2 7.36 53.52 0.25 13.8 2.3 340.30
S2 Sitnic 15.5 15.32 7.89 47.32 0.24 18.32 2.1 280.30
S3 Sitnic, Obiliq 15.4 14.3 7.36 38.32 1.2 16.32 12.30 220.21
S4 Sitnic,Vushtrri 16.0 12.32 7.65 32.30 1.3 14.12 15.02 212.52
C1 Iber(Mitrovic) 15.3 15.42 7.52 35.00 1.5 15.30 18.06 203.01
48
Fig : 4.2.14. Vlerat minimale dhe maksimale e pH, Lumi Drin i Bardh, Ibr dhe sitnica
Fig : 4.2.15. Vlerat minimale dhe maksimale e prcjellshmris elektrike, Drin i Bardh, Ibr dhe sitnica
49
Fig : 4.2.16. Vlerat minimale dhe maksimale pr karbonate, fortsin prhershme dhe prkohshme
Drin i Bardh, Ibr dhe sitnica
50
Tabela : 4.2.8 . Standardet e Organizats ndrkombtare t Shndetsis

dhe t Bashkimit Evropian pr disa elemente kimik ( mg/ l ), n ujin e pijshm.
Elementet Standardet HO, Standardet EU,

kationike dhe anionike 1993 1998
Alumini 0.2 0.2
Antimoni 0.005 0.005
Arseniku 0.01 0.01
Barium 0.3 _
Bori 0.3 1.00
Bromi - 0.01
Kadmiumi 0.02 0.005
Kromi 0.03 0.05
Bakri 2.0 2.0
Hekuri - 0.2
Plumbi 0.01 0.01
Mangani 0.5 0.05
Merkuri 0.001 0.001
Nikeli 0.02 0.02
Zinku 3.0 _
Klorure 250 250
Cianure 0.07 0.05
Klorure 1.5 1.5
Sulfate 500 250
Nitrate 0.5 0.5
51
4.3. Disa parametra fiziko kimik t ujit Drin i Bardh
N ket punim doktorate jan zgjedhur 12 vendmostrime te Lumit Drin i Bardhe aty ku jan pritur
te ket ndotje nga veprimtarit urbane Industriale dhe bujqsor . Drin i Bardh gjatsia brenda
territorit t Kosov 122 km, siprfaqja 4.622 km2 .
Tabela : 4.3.1. Vendmostrimet e ujit t lumit Drini i Bardh me prshkrime :

Vendi, kordinatata, lartsia mbi detare, ora, data, prdorimi aktual toks, ndotsit e mundshm .
Lartsia mbi nivelin e detit
Prdorimi i aktual toks

Vendmostrimet Mostra
Ndotsit e mundshm
Kordinatat
Lokaliteti
(m)
Radavc 34T 0443223 pyje besueshmri e vogl

D1 UTH4731950 588
D2 Katund i ri 34T 0445003 510 Vendbanim, pyje, trafik trafik, ujerat e zeza, tok
UTH4730710 bujqsore
D3 Saradran 34T 0452897 430 Vendbanim pyje ujerat e zeza,
UTH47255913 tok bujqsore
D4 Klin 34T 0464469 370 Trafik, vendbanim trafik, tok bujqsore

UTH4717514
D5 Klin (para ure) 34T0465151 360 trafik Trafik ujerat e zeza
UTH4715722
D6 Klin mbas ure 34T 0465105 350 trafik Trafik, ujerat e zeza
UTH4715644
D7 Volliak 34T 0464063 344 pyje, trafik pushimore
UTH4709436
D8 Ura e Kramovikut 34T 0460037 345 trafik trafik, tok bujqsore
UTH4704430
D9 Ura Fshejit 34T 0462476 328 trafik, pushimore pushimore, trafik,
UTH468888
D10 Ura Gjonajve 34T 0471036 300 trafik, pyje trafik, tok bujqsore
UTH 4678154
D11 Nashec 34T 0471020 290 vendbanim vendbanim,

UTH 4676405 ujerat e zeza
D12 Vrmic 34T 0464428 300 Trafik vendbanim trafik, pushimore

UTH 4668371
52
Tabela : 4.3.2 . Alkaliniteti, fortsia prhershme prkohshme, Drin i Bardh
Fortsia kalimtare/D
Fortsia totale /D
Alkaliniteti mA
(HCO3-) mg/ l
Alkaliniteti pA
Vendmostrimi
(CO3-2) mg/ l
D1 28. 44 3.1 7.19 1.52 37.0 132.54
D2 29.18 3.07 7.39 1.56 37.94 134.85
D3 29.83 3.10 7.56 1.60 38.32 136.25
D4 27.54 3.12 7.49 1.58 39.34 138.78
D5 28.45 3.17 7.47 1.58 36.33 139.17
D6 25.03 4.9 8.79 1.33 35.48 98.6
D7 26.66 3.064 7.36 1.53 37.72 132.08
D8 27.55 3.14 7.48 1.58 38.45 139.78
D9 29.17 3.56 8.10 1.59 38.68 133.72
D10 26.12 3.45 8.12 1.60 39.7 145.25
D11 28.12 3.78 8.21 1.66 39.20 147.65
D12 28.7 3.13 8.84 1.59 37.8 141.64
53
Fig: 4.3.1. Vlerat minimale dhe maksimale t fortsis s prkohshme dhe t prhershme Drin i Bardh
Fig: 4.3.2. Vlerat minimale dhe maksimale e fortsis s prkohshme, karbonate dhe bikarbonate Drini Bardh
54
Tabela : 4.3.3. Oksidi i kalciumit, shpenzimi i permanganatit t kaliumit

prqendrimi i joneve klorure n mostr ujore Drin i Bardh. mg /l
Vend mostrimi
permanganatit
Shpenzimi i
(Cl-) mg /l
(MgO)
(CaO)
D1 64.59 4.60 3.18 2.44
D2 61.40 9.60 6.97 2.59
D3 67.90 4.99 6.87 2.65
D4 67.21 4.96 7.71 2.72
D5 67.06 4.76 7.61 2.83
D6 67.45 15.52 9.56 2.17
D7 65.08 5.44 9.46 2.28
D8 67.15 4.70 12.34 2.32
D9 66.74 8.80 12.24 2.44
D10 69.91 8.89 15.4 2.55
D11 69.67 8.99 18.48 2.67
D12 70.56 12.56 18.48 2.85
N disa lumenj n kt studim nuk jan analizuar parametrat t njjt por ka dallime duke u
bazuar n mundsit analitike dhe veorit e ujrave duke u bazuar si lumenjt e Vrells, Istogut
Deanit dhe Lumbardhi i Pejs nuk ka impakte t madha industriale .
55
Fig : 4.3.3. Vlerat e MgO dhe CaO, n lumin Drini i Bardh
Fig : 4.3.4. Vlerat e shpenzimit t permanganatit t kaliumit dhe klorure, lumin Drin i Bardh
56
Temperatura e ujit sht matur n vendmostrime me termometr digjital, pH sht matur me

pH-metrin HANNA ne thellsi, prueshmria elektrike sht matur me konduktometrin
inolab dhe vlera e turbiditetit sht matur me turbidimetrin HACH, 2100P ISO
Turbidimeter. Parametrat jan paraqitur n tabelat: 4-2-1, 4-2-2, 4-2-3, 4-2-4, 4-2-5, 4-2-6, 4-2-8, 4-
2-9, 4-2-10, Ndrsa n tabeln:4-2-6 jan paraqitur alkaliniteti n prani t metiloranzhit dhe n prani
t fenolftaleins, fortsia e prgjithshme (prhershme dhe prkohshme ), prqendrimi joneve
karbonat dhe bikarbonat, prqendrimi i oksidit t kalciumit, shpenzimi i permanganatit t kaliumit
dhe kloruret, pr t gjitha vendmostrimet.
Foto : 4.3.1. pH-metri modeli, HANNA.
57
4.4. Analiza ICP-MS DHE ICP-OES E mikroelementeve ne ujin e lumit Drin I Bardh
Aplikimi i aparaturs ICP-MS dhe ICP-OES, jan prcaktuar prqendrimet e elementeve

kimik t pranishm. Pr shkak t prparsive (kufirit t ult t detektimit pr shum elemente,
przgjedhshmria shum e mir, si dhe saktsis s lart) ICP-MS (Induktim i kopuluar plazmatik -
spektroskopia e mass) dhe ICP-OES (Induktim i kopuluar plazmatik - spektroskopia e emisionit
optik) teknikat ofrojn analiz multielementare shum m t kompletuar se sa teknikat tjera.
Tabela : 4.4.1 . Prqendrimi i 17 mikroelementeve, n 12-vendmostrime n ujin e lumit Drini i Bardh
Vendmostrimi
Elementi
ppm
Nr. D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 D12

Mg 1681 1687 1968 3770 3830 3970 4130 4890 5660 6631 7877 6833
Al 15 17 69 41 44 59 49 30 35 45 28 16
Si 9010 1200 1355 1899 1877 1800 2111 2212 2777 2870 2700 2550
Cr 4.3 6.5 2 <0.5 <0.5 <0.5 4.4 1.9 1.6 0.8 1.8 1.8
Mn 1.8 2.4 7 12.8 12.9 18.7 12.1 13.5 13.8 34.1 58.2 14.5
Fe 53 23 34 45 36 51 43 70 20 55 62 <11
Co 0.032 0.034 0.077 0.1 0.099 0.18 0.15 0.109 0.110 0.211 0.22 0.07
Ni 1 1 0.7 1.4 0.9 1 1.6 1.2 1.9 2.6 2.1 2.1
Cu 22.1 3.6 9.0 4.9 6.0 3 9.9 11.0 4.9 4.9 12 3.7
Zn 14.4 7.7 55.8 29 24.4 4.6 21.8 12.0 50.4 26.1 146 26
As 0.07 0.1 0.29 0.38 0.3 0.30 0.37 0.33 0.40 0.67 0.79 0.59
Ag <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2
Cd 2.43 1.99 2.7 0.27 0.18 0.2 2.3 0.96 1.35 0.78 0.32 0.94
Au 0.002 0.02 0.02 0.03 0.002 0002 0.03 <0.02 0.004 0.002 0.07 <0.02
Hg <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2
Pb 28.1 35.1 14.6 5.37 2.99 4.12 24.4 9.55 9.34 5.85 11.5 11.2
U 0.040 0.058 0.080 0.15 0.199 0.18 0.167 0.176 0.212 0.258 0.275 0.161
58
Fig : 4.4.1 . Analiza ICP - s pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit,n lumin

Drin i Bardh ppm D1
59
Fig : 4.4.2. Analiza ICP - s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin

Drin i Bardh ppm D2
60
Fig :4.4.3. Analiza ICP-s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit,n lumin

Drin i Bardh ppm D3
61
Fig : 4.4.4 . Analiza ICP - s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin

Drin i Bardh ppm D4
62
Fig : 4.4.5 . Analiza ICP s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit n lumin Drin i Bardh ppm D5
63
Fig : 4.4.6 . Analiza ICP-s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin Drin i Bardh ppm D6
64
Fig : 4.4.7 . Analiza ICP-s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit n lumin Drin i Bardh ppm D7
65
Fig :4.4.8 . Analiza ICP -s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin

Drin i Bardh ppm D8
66
Fig : 4.4.9 . Analiza ICP -s e pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin Drin i

Bardh ppm D9
67

Drin i Bardh ppm D10
68
Fig : 4.4.11. Analiza ICP - s pr 17 mikroelementeve n vendmostrime t ujit, n lumin

69

70
Figura: 4.4.13 . Paraqitja grafike prqendrimet e elementeve n ujin e lumit Drini i Bardh, n
vendmostrimet D1, D2, D3 D 4 dhe D5 ppm
71
Fig : 4.4.14 . Paraqitja grafike, prqendrimet e elementeve n ujin e lumit Drini i Bardh,
n vendmostrimet D6 - D8 ppm
72
Fig : 4.4.15 . Paraqitja grafike, prqendrimet e elementeve n ujin e lumit Drini i Bardh,
vendmostrimet D9 - D12 g/l.
73
Fig : 4.4.16. Analiza ICP -s e disa elementeve n 12 vende mostrime t ujit n lumin
Drin i Bardh ppm
74
Fig : 4.4.17. Analiza ICP-s e disa elementeve n 12 vende mostrime t ujit, n lumin
Drin i Bardh ppm
75
Fig : 4.4.18 . Analiza ICP-s e disa elementeve n 12 vendmostrime t ujit, n lumin

Drin i Bardh ppm
76
Fig :4.4.19 . Analiza ICP-s e disa elementeve n 12 vendmostrime t ujit, n lumin

Drin i Bardh ppm
77
Fig :4.4.20 . Analiza ICP s e disa elementeve n 12 vendmostrime t ujit n lumin

Drin i Bardh ppm
78
Fig : 4.4.21. Analiza ICP-s e disa elementeve n 12 vendmostrime t ujit n lumin Drin i Bardh ppm
79
Tab : 4.4.2 . Prqendrimet e elementeve n ujin e lumit Lumbardhi i Pejs, ppm
Standarti WHO (1993)mg/l
Standarti EU (1998) mg/l

Elementi
L1
L2
L3
L4
Zn 0.149 0.141 0.203 0.141 3.0 -
Ni 0.074 0.028 0.004 0.02 0.02

0.068
Pb 0.073 0.057 0.055 0.01 0.01
0.045
Cu < 0.4 < 0.4 < 0.4 2.0 2.0
< 0.4
As <2 <2 <2 0.01 0.01
<2
Cd < 0.1 < 0.1 < 0.1 0.003 0.005
< 0.1
Hg - - - 0.001 0.001
-
Co < 0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 0.2 0.2
80
Fig : 4.4.22 . Analiza ICP s e disa elementeve n vende mostrime t ujit n lumin Lumbardhi i Pejs
Zn Mn Cu Pb
70
P r m b a jt ja e Z n , M n , C u , P b n m g / l
60
50
40
30
20
10
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prmbajtja e metaleve sipas vendmostrimeve
81
Fig :4.4.23 . Paraqitja Grafike disa elementeve n vende mostrime t ujit n lumin Lumbardhi i Pejs
Ni As Cd Sb
3
P r m b a jt ja e N i, A s , C d , S b n m g / l
2.5
1.5
0.5
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Prmbajtja e metaleve sipas vendmostrimeve
82
Tabela: 4.4.5 . Analiza ICP e disa elementeve n vende mostrime t ujit n lumin e Vrells
Elementi ppm
Standardi HO(1993)
(1998)
Mg / l
E2
E3
E4
Standardi EU
E1
mg/l
Zn 0.130 0.128 0.215 0.141 3.0 -
Ni 0.054 0.028 0.004 0.070 0.02 0.02
Pb 0.050 0.052 0.054 0.049 0.01 0.01
Cu < 0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 2.0 2.0
As <2 <2 <2 <2 0.01 0.01
Cd < 0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 0.003 0.005
Hg - - - - 0.001 0.001
Co < 0.2 <0.2 <0.2 <0.2 0.2 0.2
83
Fig: 4.4.28. Paraqitja Grafike e prqendrimit t elementeve t lumit t Vrells, mg/ l
84
Fig: 4.4.29. Paraqitja Grafike e prqendrimit t elementeve t lumit t Vrells, mg/ l
85
Tab : 4.4.6 .Paraqitja e prqendrimit t elementeve t lumit t Istogut ppm
Standarti EU (1998)
Standarti WHO
Elementi
mg/l
(1993) mg/l
F5
F1
F2
F3
F4
Zn 0.129 0.135 0.219 0.158 0.171 3.0 -
Ni 0.069 0.039 0.004 0.079 0.078 0.02 0.02
Pb 0.058 0.059 0.063 0.053 0.068 0.01 0.01
Cu <0.4 <0.4 <0.4 <0.4 <0.4 2.0 2.0
As <2 <2 <2 <2 <2 0.01 0.01
Cd <0.1 <0. <0.1 <0.1 < .1 0.003 0.005
Hg - - - - - 0.001 0.001
Co <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 <0.2 0.2 0.2
86
Fig : 4.4.30. Paraqitja Grafike e prqendrimit t elementeve t lumit t Istogut : Cu,As,Cd, Co. ppm
87
Fig : 4.4.31. Paraqitja Grafike e prqendrimit t elementeve t lumit t Istogut : Zn,Ni,Pb. ppm
88
Tabela : 4.4.7. Paraqitja e prqendrimit t elementeve t lumit te Deanit : Zn, Ni, Pb,Cu,As.
Standardi WHO
Elementi ppm
Standardi EU
(1993) mg/l
(1998) mg/l
G1
G2
G3
G4
Zn 0.149 0.132 0.223 0.143 3.0 -
Ni 0.064 0.038 0.011 0.078 0.02 0.02
Pb 0.071 0.065 0.045 0.054 0.01 0.01
Cu <0.4 < 0.4 < 0.4 < 0.4 2.0 2.0
As <2 <2 <2 <2 0.01 0.01
Cd <0.1 < 0.1 < 0.1 < 0.1 0.003 0.005
Hg - - - - 0.001 0.001
Co <0.2 < 0.2 < 0.2 < 0.2 0.2 0.2
89
Fig : 4.4.32 .Paraqitja Grafike e elementeve t lumit t Deanit Cu,As,Cd,CO. ppm
90
Fig : 4.4.33 .Paraqitja Grafike e elementeve t lumit t Deanit Zn,Ni,Pb. Ppm
4.5. Analiza ICP-MS DHE ICP-OES E mikroelementeve n ujin e lumit t Ibr dhe Sitnica
Lumi Ibr buron n Alpet shqiptare, vazhdon t rrjedh npr territorin e sotshm t Malit t
Zi, pastaj npr Serbi dhe n afrsi t vendbanimit Banj hyn n territorin e Kosovs, rrjedh n
drejtim t juglindjes dhe n Mitrovic kthehet n drejtim t veriut, n afrsi t Rudnics del nga
territori i Kosovs pr n Serbi. Nga burimi e deri te derdhja e tij n Moravn perndimore ka nj
gjatsi prej 276 km, n territorin e Kosovs 82 km. Ibri sht lum malor me rrjedhje t shpejt.
Grykat dhe pjest e zgjeruara t lumit malor me prejardhje t shpejt dhe shtrat t thell. Prej
91
burimit deri n Mitrovic pjerrtsia mesatare e shtratit t Ibrit sht 6,7 m/km e shpejtsia e ujit 3,5
m/s.
Lumi Sitnica n pjesn e eprme lugina e lumit sht e gjer 205 m. Lumi Sitnic duke
filluar prej Ferizajt deri n Mitrovic sht lumi m i ndotur n Kosov. Sa i prket parametrave
fizik si: materiet e suspenduara jan prezent dhe i tejkalojn vlerave maksimale t lejuara. Kjo vjen
nga ajo se n kt lum derdhet njra pjes e lumit t Nerodims dhe lumenjt e Shtimjes .
Tab: 4.4.4 . Paraqitja prqendrimit e elementeve t ujit t lumit Ibr dhe Sitnica
Standarti EU (1998)
Elementi ppm
Standarti HO
S1
S2
S3
S4
F1
(1993)mg/l
mg/l
Zn 143 618 133 162 2450 3.0 -
Ni 195 339 254 140 121 0.02 0.02
Mn 2309 3090 2060 1523 3220 0.002 0.002
Pb 220 453 85.3 142 2163 0.01 0.01
Cu 60.40 67.4 54.9 64.7 1693 2.0 2.0
As 32.10 142 18.4 24.1 292 0.01 0.01
Sb 2.42 5.33 1.27 1.39 41.8 0.003 0.003
Cd 0.42 2.82 1.41 0.88 89.2 0.003 0.005
Hg 2.02 3.64 3.04 1.43 21.2 0.001 0.001
92
Fig : 4.4.25 . Paraqitja grafike e elementeve n vendmostrime t ujit t lumit Ibr dhe Sitnica ppm
93
Fig : 4.4.26 . Paraqitja grafike e elementeve t ujit t lumit Ibr dhe Sitnica ppm
94
Fig : 4.4.27 Paraqitja grafike e elementeve t ujit t lumit Ibr dhe Sitnica ppm
4.6. Metodat statistikore t analizs, prcaktimi i parametrave themelor
Parametrat fiziko kimik jan prcaktuar dhe jan br vzhgime t gjata t ktyre
lumenjve q kan rol shum t rndsishm pr ekonomin Kosovare si pr pije nevoja higjienike
ashtu edhe pr nevoja bujqsore dhe industriale. Rrafshi i Dukagjinit sht fush pjellore, Fusha e
Dukagjinit shtrihet n 1562 km2 dhe z 36% t territorit, ndrsa jetojn mbi 500 000 banor ka
bhet kultivimi i kulturave bujqsore q e shfrytzojn ujin e ktyre lumenjve n studim pr ujitje .
Andaj sht par e nevojshme prpunimi statistikor i rezultateve analitike pr vzhgime afatgjate .
N programin Statistika 6.0, Mod, Median, Mean dhe mesatarja Gjeometrike jan termat m
t rndsishm q kan gjetur aplikim pr qllime analitike dhe gjeokimie n prpunimet
statistikore.
95
Mod : Koncepti baz sht vlera e frekuencs m t lart, d.m.th. pika m e lart n lakoren
e frekuencs.
Medijan : ka domethnien e vlers n mesin e lakores s frekuencs.
Mean: (mesatarja aritmetikore) ka domethnien e vlers mesatare t gjitha vrojtimeve.
Mesatarja gjeometrike: sht mesatarja aritmetike e vlerave logaritmike t gjitha
vrojtimeve. Lakorja e Gauss-it tregon se matjet grupohen rreth vlerave mesatare. Medijan
(mesatarja e vlerave ) dhe Mod kan pozita shum t prafrta. Lakorja me vetm nj mod, paraqet
lakoren unimodale, kurse shprndarja bimodale tregon se t dhnat rrjedhin nga dy ose m tepr
burime. Karakteristik e lakores s shprndarjes sht devijimi i rezultateve nga mesatarja
aritmetike. Varianca (2) dhe devijimi standard () jan masa t devijimit q prdoren. [29]
Varianca nnkuptohet si vler mesatare e katrorit t devijimit pr t gjitha matjet (Xi) e
zbritur me vlern mesatare (X). [29]
n
( x x)
i
2
2 i 1
n
Devijimin standard mund ta njehsojm edhe prmes formuls[29]
(X i X )2
i 1
n
Mesatarja aritmetike sht vler mesatare e t gjitha vrojtimeve:
xi
x i 1
n
Me ndihmn e programit statistica ver. 6.0 jan prcaktuar parametrat themelor t

statistiks pr elementet n lumin Drini i Bardh. Tabela: 4-19 tregon vlerat statistikore; mesataren
aritmetike dhe gjeometrike, medianin, vlerat minimale dhe maksimale t prqendrimit, variancen,
devijimin standard. [29] [31
96
Tabela : 4.5.1 . Parametrat themelor t statistiks pr 17 elemente n 12 mostra
Parametrat statistikor
Mean Geometric Median Minimum Maximum Variance Std.Dev.
4439.167 3946.624 4155.000 1680.000 7800.000 4.15E+06 2037.7013

Mg
36.250 32.066 38.500 12.000 63.000 2.69E+02 16.3880
Al
1975.000 1862.969 1900.000 900.000 2800.000 4.26E+05 652.4430
Si
800.000 728.914 735.000 350.000 1680.000 1.37E+05 370.1351
K
2.108 1.486 1.550 0.500 6.400 3.48E+00 1.8657
Cr
16.742 11.636 13.200 1.900 59.200 2.43E+02 15.5748
Mn
39.167 34.678 40.000 10.000 70.000 3.17E+02 17.8164
Fe
0.108 0.094 0.101 0.033 0.214 3.30E-03 0.0574
Co
1.458 1.351 1.300 0.700 2.600 3.57E-01 0.5977
Ni
8.167 6.867 5.800 3.600 24.100 3.36E+01 5.7979
Cu
34.658 22.204 21.100 3.600 156.000 1.70E+03 41.2237
Zn
0.386 0.328 0.385 0.080 0.730 3.73E-02 0.1931
As
9.167 7.864 8.000 4.000 28.000 4.11E+01 6.4079
Br
1.202 0.817 0.950 0.180 2.700 8.73E-01 0.9342
Cd
0.117 0.110 0.100 0.100 0.300 3.33E-03 0.0577
Sn
0.003 0.003 0.002 0.002 0.007 2.20E-06 0.0015
Au
13.510 10.379 10.375 2.990 35.100 1.06E+02 10.2912
Pb
97
Fig . 4.5.1. Scatter/box diagramet dydimensionale pr Zn, Cd, Cu, Pb, Mn, Fe, U, Sb, Br, As dhe Ni n 12 mostra. [29]
3.0
2.8 40
2.6
35
2.4
2.2
30
2.0
Cd (g dm )
-3
1.8
25
Pb (g dm )
-3
1.6
1.4 20
1.2
1.0 15
0.8
0.6 10
0.4
0.2 5
0.0
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0 0
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Cd (g dm -3 )
Pb (g dm -3 )
80 2.8
2.6
70
2.4
60 2.2
2.0
50 1.8
Ni (g dm )
-3
Fe (g dm )
-3
1.6
40
1.4
30 1.2
1.0
20
0.8
10 0.6
0.4
0 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8
0 10 20 30 40 50 60 70 80
-3
Ni (g dm -3 )
Fe (g dm )
180 30
28
160
26
140 24
22
120
20
100
Br (g dm )
Zn (g dm )
18
-3
-3
80 16
14
60
12
40 10
20 8
6
0
4
-20 2
-20 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30
Zn (g dm -3 ) Br (g dm -3 )
98
40 0.30
0.28
35 0.26
0.24
30
0.22
0.20
U (g dm )
25
Pb (g dm )
-3
-3
0.18
20 0.16
0.14
15 0.12
0.10
10 0.08
0.06
5 0.04
0.02
0 0.02 0.06 0.10 0.14 0.18 0.22 0.26 0.30
0 5 10 15 20 25 30 35 40 0.04 0.08 0.12 0.16 0.20 0.24 0.28
Pb (g dm -3 ) U (g dm -3 )
5 5
4 4
Numri i mostrave
Numri i mostrave
3 3
2 2
1 1
0 0
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 -0.5 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0
As (g dm-3 ) Cd (g dm-3 )
4 5
4
3
Numri i mostrave
Numri i mostrave
1
1
0 0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8
Fe ( g dm ) -3
Ni (g dm-3 )
99
6 4
4
Numri i mostrave
Numri i mostrave
3 2
0 0
-20 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28
Zn (g dm ) -3
Cu (g dm-3 )
7 4
3
5
Numri i mostrave
Numri i mostrave
2
1
0 0
-5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 -0.2 0.2 0.6 1.0 1.4 1.8 2.2 2.6 3.0
Mn (g dm-3) Sb (g dm-3 )
5
5
4
4
Numri i mostrave
Numri i mostrave
3
3
2 2
1 1
0 0
0.02 0.06 0.10 0.14 0.18 0.22 0.26 0.30 -5 0 5 10 15 20 25 30 35 40
U (g dm )-3
Pb (g dm-3 )
100
4-7 . Mikroorganizmat n ujra natyrore
Mikroorganizmat jan shum t ndryshme, ato prfshijn baktere, krpudha, bim

mikroskopike (algat e gjelbra). Shumica e tyre jan nj qelizore, por kjo nuk sht universale.
Mikroorganizmat jetojn n t gjitha pjest e biosfers, ku ka uj, duke prfshir tokn, burimet e
nxeht, n katin e lart t oqeanit, n atmosfer dhe shkmbinj, thell brenda n koren e Toks.
Mikroorganizmat jan kritike pr riciklimin lnds ushqyese n ekosistemet sepse se ata veprojn si
dekompozues. Disa mikroorganizma mund t rregullojm ciklin e azotit. Ata jan pjes jetike e
ciklit e tij . Studimet e fundit tregojn se mikrobet ajrore mund t luaj nj rol n reshje dhe n mote
. Mikrobet shfrytzohen edhe nga njerzit n bioteknologji, si n ushqim tradicional dhe prgatitjen
pijeve. Megjithat, mikrobet patogjene jan t dmshme, pasi q ata pushtojn dhe rriten n kuadr
t organizmave t tjer, duke shkaktuar smundje q vrasin njerzit, kafsht dhe bimt. Esheria
Coli, qelizat jan zakonisht shufra q kan form, cilindrike dhe jan rreth 2,0 mikrometra (m) i
gjat 0,5 m n diametr, me nj vllim qelize 0,6-0,7 (m) [29] [31] . E. coli prdor t przier-acidet
t fermentuar n kushte anaerobe, prodhimin krips s acidit laktik succinate, etanol, acetate dhe
dioksid karboni. E. coli jeton s bashku me hidrogjenin q ushqehet me organizma. Ky bakter sht
shume i rrezikshm dhe vdekjeprurs pr njeriun, duke goditur fillimisht veshkn pr te prekur m
pas gjith sistemin nervor. Struktura bakterore, edhe pse nuk jan komplekse sikur eukariotet, t
prokariotet mund t definohen disa struktura prbrse eubakterore. Kto struktura nuk i posedojn
t gjitha bakteret [31] [21] Bakteret kan membran qelizore n t ciln bhet fosforizimi oksidativ .
Jasht membrans qelizore ndodhet muri qelizor, q prbn nj formacion dhe e mbron qelizn nga
lidhja osmotike. Bakteret gram pozitive kan mure qelizor shum m t trash sesa ato gram
negative. Bakteret gram negative kan edhe nj membran t jashtme shtes. Bakteret pa mur
qelizor nse japin : 1) enzime q shkaktojn pezmatim t murit qelizor ose 2) me antibiotik q
reagojn m biosintezn e peptidoglikanit, ather shpesh mund t krijohen baktere pa mur qelizor.
Disa lloje bakteresh jan t lvizshme dhe kan organele t lvizjes. Ato jan t afta ta shijojn
mjedisin e tyre jetsor dhe t prgjigjen ndaj substancave kimike ushqyese ose materieve helmuese
duke lvizur drejt tyre apo larg nga to. Proteinat lidhse n hapsirn periplazmike ose membrann
qelizore i lidhin burimet e ushqimit (si jan sheqernat dhe aminoacidet) duke shkaktuar metilimin e
proteinave t tjera t membrans qelizore t cilat ndikojn n lvizjen e qelizs m flagjele. N
shum raste kur mbetjet urbane jan derdhur n mjedis pasojat kan qen katastrofike. Ato zhdukin
bimt dhe kafsht .
Gjithashtu duhet prmendur se me rritjen pr konsum t produkteve, rritet edhe sasia e
mbetjeve urbane. Kto mbetje urbane jan burimi numr nj pr zhvillimin e baktereve dhe
101
smundjeve q mund t prhapen si te njerzit, ashtu edhe tek kafsht. Ka shum mbetje t tilla si
ato plastiket t cilat t hedhura n tok mund t shkaktojn helmime t toks, pr asimilimin tyre
negative n vitet t tra. Efekt negativ do t ket edhe mbi botn e gjall q jeton n ujra dhe q
ushqehen m peshq [25] [31] T gjith banoret e q jetojn afr pellgjeve ujore shfrytzojn ujin e
ktyre pellgjeve pr pije t kafshve ujitje t kulturave bujqsore . Prdorimi i ujit t puseve pr
nevoja ditore nga rrjedhjet nntoksore furnizohen puset andaj sht e nevojshme monitorimi i
parametrave mikrobiologjik . Ne kto prcaktime ( Faq. 101-105) jan br ne zonat e pellgjeve te
Drinit te Bardhe dhe ne Pellgjet e Ibrit ne zonat Urbane me bujqsi dhe industri te zhvilluar
4-8. Parametrat bakteriologjike .
T gjitha ujrat e zeza , mbetjet e ujrave t zeza t spitaleve , mbetjet urbane t qytetit t
Pejs, Istogut, Klins e qyteteve tjera, derdhen n pellgun ujor t Drin i Bardh gjat vers
zvoglohen reshjet, niveli i ujit bie dhe temperatura rritet , . Ne kto kushte krijohen mjedise t
favorshme pr zhvillimin e mikroorganizmave n uj e n vazhdim ky uj gjen prdorim n bujqsi
. Zakonisht zhvillohen baktere kaliforme, anaerobe. Sasia e baktereve koliforme, anaerobe dhe t
gjalla n t gjitha vendmostrimet t lumenjve pos n vendburime jan kapur si: Escherichia coli,
Enterokoke, Pseudomonas aeruginosa, Mikroorganizmat e gjall, Bacileta naerobe sulfhidrike-
sporogjene, Parazitt. . Kta parazit jan shum t dmshm pr shndetin e popullats .
102
Tabela : 4-7.1. Parametrat bakteriologjik t Lumit t Vrells
Sasia e mostres
Normativa
bakteriale
Flora
ISO
F1
F2
F3
F4
F5
ISO 9308-1 Escherichia coli 0 100 ml 300 350 380 390 400
ISO 7899-2 Enterokoke 0 100 ml 300 330 390 390 400
ISO 4832 Baktere koliforme 0 100 ml 300 320 360 380 390
ISO 6222 Mikroorganizmat e gjall <=20 1 ml 300 320 300 330 360
0
n 22 C
ISO 6222 Mikroorganizmat e gjall <=5 1 ml 300 330 310 300 350
0
n 37 C
ISO/DIS Pseudomonas aeruginosa 0 100 ml 100 110 110 120 130

16266
ISO 16461-1 Bacileta naerobe 0 50 ml 300 320 330 360 380

sulfhidrike-sporogjene
ZM S1 07 Parazitt negativ mikroskopi pozitiv pozitiv pozitiv pozitiv Pozitiv

0901 mi
103
Fig : 4.7.1. Paraqitja grafike e flors bakteriologjike t Lumi t Istogut dhe Vrells .
104
Tab : 4-7.2 . Paraqitja bakteriologjike n vende mostrime t ujit n lumin e Deanit
Normativa
bakteriale
mostres
Sasia e
Flora
ISO
G1
G2
G3
G4
ISO 9308-1 Escherichia coli 0 100 ml 310 360 380 380
ISO 7899-2 Enterokoke 0 100 ml 315 340 390 390
ISO 4832 Baktere 0 100 ml 320 320 360 370

koliforme
ISO 6222 Mikroorganizmat <=23 1 ml 390 350 300 320

0
e gjall n 22 C
ISO 6222 Mikroorganizmat <=6 1 ml 380 370 310 300

0
e gjall n 37 C
ISO/DIS Pseudomonas 0 100 ml 110 110 120 120

16266 aeruginosa
ISO 16461-1 Bacilet anaerobe 0 50 ml 300 320 330 360

sulfhidrike-
sporogjene
ZM S1 07 Parazitt Negative mikroskopimi pozitiv pozitiv pozitiv pozitiv
0901
105
4.7.2 . Paraqitja grafike bakteriologjike n vende mostrime t ujit n lumin e Deanit
106
Tabela : 4.7.3. Numri i baktereve koliforme, anaerobe dhe t gjalla n t gjitha vend mostrimet.,
Drin i Bardh D1-D6.
Vendmostrimet
D3Para urs e
D6Kromovik
D4Pas urs se
i mostrs ml
burimi am
D5Volljak
D1Radavc
Bakteria
Vllimi
D2Saradran
Klins
Klins
Nr
Istog
I Heterotrophs 100 0 7.900 1.700 27.000 4.800 101.000
II Proteolytic 100 0 2.600 330 13.000 750 36.000
III Amylollytic 100 0 65 6010 14.000 3.500 44.000
IV Lypolytic 100 0 495 678 7010 210 22.000
V Aerobe 100 0 145 1.1 0.350 510 150

sporogenes
VI Total 100 0 715,5 70200 764.35 1478.3 353

Coliforms
107
Fig : 4.7.3. : Paraqitja grafike e numrit t baktereve koliforme, anaerobe dhe t gjalla n 6
vendmostrimet., Drin i Bardh
Me rritjen e popullsis rritn edhe nevojat pr mallra t tjera dhe t ndryshme. Rritja e ksaj
krkese bn q fabrikat t punojn me kapacitete m t mdha dhe n kt mnyr emetimin m
t madhe t gazrave n ambient t hapur sikurse termoelektranat e Kosovs . Lshimi i
sasive t mdha shkakton dmtime serioze pr njeriun, por edhe pr mjedisin pasi rritet sasia e
helmeve q bien n tok. Sasia e mbetjeve t ktyre fabrikave dhe nj pjes e mir e tyre prfundon
n ujrat rrjedhse ndaj ndotja e ktyre ujrave ka pasoja katastrofike mbi kafsht dhe bimt.
Fabrikat lshojn sasi t mdha dyoksidi karbonit dhe mjedisi nuk ka kapacitetin e duhur pr
108
prthithjen e ksaj sasie pasi q pjesa m e madhe e pyjeve jan prer pr t plotsuar disa nevoja
afatshkurtra pr njerzit ndrkoh q rigjenerimi i ktyre dmeve krkon dekada. Shfrytzimi n
mas i t gjitha resurseve natyrore n nj koh shume t shkurtr sjell degradim shum t shpejt
t mjedisit [39] [11] . Toka krkon afat t caktuar kohor pr riaftsimin e burimeve t prdorura nga
njeriu, dhe pikrisht kjo sht ajo ka bn njeriu. Kjo vjen si pasoj se popullsia sht rritur n
mnyr shum t shpejt brenda nj shekulli dhe duhet t prdor m tepr burime. Pikrisht pr
kt vjen edhe reduktimi n mas i ushqimit botror, si pr shembull bota e kafshve, peshqit, t
bimsis dhe n mas t madhe t pyjeve. Njeriu duhet t marr t prshtatshme pr t kthyer
marrdhnien njeri-natyr n ekuilibr. Duhet t ndrmarr politika rritjen dhe kontrollin e
popullsis, t marr masa pr shtimin e pyjeve, mbrojtn e kafshve, mbrojtjen e lumenjve, t
zbuloj forma t tjera energjie, t cilat nuk kan efekte shkatrruese mbi mjedisin, reduktimin e
emetimit t dyoksidit t karbonit n ajr, mbrojtn e Toks. Ka ardhur koha q njeriu t mos
mendoj vetm pr veten e vet, por edhe pr mjedisin ton[39] [41] .
Kosova ka nj territor prej 10.098 km2 me nj popullsi prej 2.2 milion banor me nj
ekonomi mesatare te zhvilluar Industri t lehte dhe sektorin e bujqsis.
Tab : 4.7.4. Popullsia n mije Banor
109
Kosova ka 22 lumenj, pr pos vendburimeve q shfrytzohet pr pije, edhe pr kundr

monitorimit t dobt n Kosov, pjesa tjetr ka ardhur n gjendje t cilsis shum t keqe.
N Kosov jan t evidentuara mbi 103 gurthyes ku pjesa drmuese sht e vendosur afr
lumenjve q nga lakmia, pa mshir, kan prishur shtretrit e tyre. Sektori energjetik Kosovs,
Miniera Trepa , mbetjet urbane . Nse nuk parandalohet kjo dukuri brenda afatit kohor shum t
shkurtr do t shndrrohen n deponi t infeksionit t smundjeve si shembull n Pellgun e Lumit
Iber dhe Sitnica ndotjet jan aq t mdha sa q ktij Lumi i kan humbur epitetet e lumit, e kan
shndrruar n lum t vdekur. Ekzistenca e peshqve sht e pamundur sht rritur pa kufi procesi
eutrofikimit nga derdhja e ujrave t zeza t qyteteve t cilat jan t pa trajtuara paraprakisht nga
lshimi pr gjat Pellgut ujrave t renda nga fabrika e feronikelit dhe Miniera Trepa.
N qytete e mdha t Kosovs si Prishtina nga mostra e marra nga ajri evidentohet sasi e
madhe e pluhurit, 200 mg / dm3, sipas Ministris s Planifikimit Hapsinor ( Termoelektranat e
Kosovs, qarkullimi i automjeteve, lirimi CO2,CO, CH4 ( CH4 nga deponit e mbeturinave ) etj.
Pr shkak t ngrohjes globale: 25 % n nivel global sht zvogluar sasia bletve. Edhe
Kosova sht prekur nga ky problem i ngrohjes globale. N vitin 1985 nj koshere bletsh ka dhn
rendiment prej 55 kilogram mjalt kurse sot ka ren n 22 kilogram, sepse jan prjetuar vera
shum t ngrohta dhe dimr ekstrem. N rajonet e Kosovs me par jan evidentuar nj deri n dy
vrshime, kurse tash sht ngritur 5 deri n 6 vrshime vjetore. Kosova tani disponon 40% pyje,
brenda 15 viteve jan humbur 5-7% t pyjeve nga prersit ilegal, si rezultat ka ndikuar shtimin e
numrit te insekteve q bartin nj numr t madh t smundjeve.
110
KAPITULLI IV
V. DISKUTIMI I REZULTATEVE
Gjat puns sistematike katr vjeare jan monitoruar dhe prcaktuar parametrat fiziko-
kimik dhe bakteriologjik n zona t ndryshme industriale dhe urbane sht br prcaktimi i pH,
prcjellshmris elektrike, matja temperaturs s ujit dhe ajrit n vendmostrime . Nj pjes e
mostrs sht drguar n Laboratorin e Kimis n Fakultetin e Shkencave Natyrore n Prishtin dhe
jan prcaktuar shpenzimet e permanganatit t kaliumit, alkaliniteti, fortsia prkohshme dhe e
prhershme, prcaktimi i nitriteve, nitrateve etj.
Nga analiza e ujit t lumit Drin i Bardh : n dymbdhjet vendmostrime kemi regjistruar
kta parametra: temperatura e ujit varion nga 7.9 - 14.7 C. Temperatura m e ult sht regjistruar
n vendmostrimin D1 (n afrsi t burimit), derisa m e larta sht regjistruar n vendmostrimin
D11. pH-ja e regjistruar varion nga 7.72-8.21, ku pH-ja m e lart sht regjistruar n
vendmostrimin D11, ndrsa ajo m e ult sht regjistruar n vendburim D1. Prueshmria elektrike
varion nga 1.7-2.8 S/cm, prueshmria m e lart sht regjistruar n vendmostrimin D10, ndrsa
vlera m e ult sht regjistruar n vendburim D1. Turbiditeti varion nga 2.1-21.4 NTU. ( NTU-
fortsia e prgjithshme totale) e regjistruar n t gjitha vendmostrimet varion nga 7.19-8.84 D,
vlera m e lart sht regjistruar n vendmostrimin D12, ndrsa vlera m e ult sht regjistruar n
vendburim D1. Ndrsa fortsia prkohshme e varion nga 1.33-1.66D. Alkaliniteti i ujit n prani t
indikatorit metiloranzh varion nga 24-29.13, ka mund t dshmojm se bikarbonatet varion nga
97.6-143.65 mg/l. Vlerat e alkalinitetit t regjistruara n prani t indikatorit fenolftalein varijojn
nga 3.0-4.0 mg/l, ka vrteton se karbonatet jan n prqendrime m t ult dhe variojn nga 34.48-
39.32 mg/l. Prqendrimet e disa elementeve i kemi t paraqitura n tabelat: 5-11. Prqendrimi i
bakrit sht klasifikuar n pozitn e dyt, prjashtim D8-D11 q jan klasifikuar n pozitn e tret.
Prqendrimi i plumbit sht klasifikuar kryesisht n pozitn e katr, prjashtim n pozitn D5- D6
jan klasifikuar n pozitn e tret.
Nga analiza e ujit termal n Banj t Pejs : pH-ja e regjistruar sht 6.6, sht acidike, si
rezultat i joneve t pranishme n brendi t burimit t ujit m karakter acidik. Prueshmria
elektrike ka vlern 2102 S/cm. Si rezultat i pranis mineraleve t ndryshme t cilat jan t tretura
n ujin termal t burimit, kemi nj prueshmri elektrike t lart [5][6] .
Matjet tregojn se Cu ka dal nn vlern < 0.4 ppb, Zn n vlern 0.206ppm, Pb ka vlern
0.081ppm, Cd ka dal n vlern 0.003 ppm, As nn vlern< 2ppb, Ni ka vlern 0.022 ppm, etj. Nga
kto rezultate t fituara, prqendrimet e metaleve jan relativisht t larta.
111
Nse i krahasojm me prqendrimet sipas standardeve ndrkombtare t ujrave t pijes,

ather paraqitet nj ndotje mjaft e theksuar me kto metale toksike. Kjo na bn t kuptojm se
kemi t bjm m nj uj termal t ndotur kimikisht.
Nga analiza e ujit t Lumit Lumbardhi i Pejs: pH-ja e regjistruar q varion nga 8.6 -
8.76 q sht brenda normave ndrkombtare. Prueshmria elektrike varion nga 227 - 432 S/cm,
prueshmria m e lart sht regjistruar n vendmostrimin L4 ndrsa vlera m e ult sht
regjistruar n L1. Rritja e parametrave n drejtim t rrjedhjes s lumit sht rezultat i shtimit t
grimcave kimike n uj q burojn nga burimet industriale dhe mbetjet urbane . Matjet tregojn se
Cu ka dal nn vlern 0.4 ppm, Zn varion nga 0.141-0.203 ppm, Pb varion nga 0.045-0.073 ppm,
Cd nn vlern 0.1 ppm, As nn vlern 2 ppm, Ni varion nga 0.004-0.074 ppm etj. Nga kto rezultate
t metaleve t rnda, m prjashtim t plumbit q i tejkalon vlerat e prqendrimit sipas standardeve
ndrkombtare elementet e tjera nuk i tejkalojn kufijt e standarteve nderkombtare . Kjo na bn t
pranojm se kemi t bjm me nj lum jo t ndotur kimikisht.
Nga analizat e ujit t Lumit t Vrells : pH-ja e regjistruar varion nga 8.4 - 8.5 dhe sht
brenda normave ndrkombtare. Prueshmria elektrike varion nga 210-331 S/cm, prueshmria
m e lart sht regjistruar n vendmostrimin E4, ndrsa vlera m e ult sht regjistruar n E1.
Rritja e parametrave n drejtim t rrjedhjes s lumit sht rezultat i shtimit t grimcave kimike
ndotse n uj
Nga Analizat e ujit te Lumit t Deanit: matjet tregojn se Cu ka dal nn vlern 0.4 ppm,
Zn varion nga 0.132-0.223 ppm, Pb varion nga 0.045-0.071 ppm, Cd nn vlern 0.1 ppm, As nn
vlern 2 ppm, Ni varion nga 0.011-0.078 ppm etj. Nga kto rezultate t metaleve t rnda, me
prjashtim t plumbit q i tejkalon vlerat e prqendrimit sipas standardeve ndrkombtare,
elementet e tjera nuk i tejkalojn ato pra kemi t bjm me nj lum jo t ndotur kimikisht.
Nga analizat ujit t Lumit t Istogut : pH-ja e regjistruar varion nga 8.6 - 8.76 dhe sht
brenda normave ndrkombtare. Prueshmria elektrike varion nga 227-432 S/cm, prueshmria
m e lart sht regjistruar n vendmostrimin F5,ndrsa vlera m e ult sht regjistruar n F1. Rritja
e parametrave n drejtim t rrjedhjes s lumit sht rezultat i shtimit t grimcave kimike n uj
sikurse edhe ne rastet tjera .
Nga analizat e ujit t Lumit Ibr dhe Sitnica : Vrehet prkeqsimi i parametrave kimiko
-fizik n t dy lumenjt, prueshmris elektrike si rezultat i pranis se joneve. Gjithashtu vrehet
rritje e fortsis s ujit. Ndrsa n ujin e lumit Sitnica dhe Ibr vrehet nj ndryshim i madh i
prezencs s metaleve t rnda. Pr elementin e Zn vlerat e prqendrimit variojn nga 133-2450
ppm, pr Pb nga 85.3-2163 ppm, pr Cu
112
nga 54.9-1693 ppm, pr Mn nga 1523-3220 ppm, pr Cd nga 0.42-89.2 ppm, pr Hg nga
1.43-21.2 ppm, pr As nga 24.1-292 ppm.
Nga rezultatet e paraqitura vrejm nj rritje t lart n vendmostrimin (F1) q shkaktar
kryesor sht padyshim prezenca e lart e ktyre metaleve q jan t lidhura n form t mineraleve
t ndryshme n lumin Ibr, pjes t territorit t Treps. Matjet tregojn se Cu del nn vlern 0.4
ppm, Zn varion nga 0.141-0.203 ppm, Pb varion nga 0.045-0.073 ppm, Cd nn vlern 0.1 ppm, As
vetm nn vlern 2 ppm, Ni varion nga 0.004-0.074 ppm etj. Krahasimi me standardet
ndrkombtare , q jan q jan prfshir edhe n ket punim ujerat e lumenjve Ibr dhe Sitnica pra
q prfshihen n klasifikim me nj vlersim t prafrt n ket Punim prfshihen rreth 400
prcaktime n 35 vendmostrime . I, II, III,IV. Nga rezultatet e prezantuara kemi ndryshime ne
treguesit cilsor gjate periudhs se studimit po thuajse ne te gjitha vendmostrimet kemi nj rritje
dhe ulje te metaleve te renda si rezultat i ndotjeve urbane ujerave te zeza, ulje sedimentimi etj Gjat
ktij studimi kemi ndryshime te treguesve te prmbajtjes cilsor ne rritje si rezultat i aktiviteteve
Lumi Ibr ne 2010 F1 24.1 ppm, kurse 2012, 292ppm urbane dhe industriale prjashtimisht L. i
Vrelles dhe Istogut .
113
Tabela : 5.1 . Klasifikimi i ujit t lumit Drini i Bardh Ibr, Sitnica, Lumbardhi i Pejs,
Deanit, Lumi t Istogut dhe t Vrells, sipas standardeve Norvegjeze, Kroate dhe
Sllovene dhe Gjermane .
Metalet Kategorit
g/l
I II III IV V
Zn <5 5 - 10 10 - 50 50-100 >100
D6 D2 D1,D4,D5,D7D8,D10, D3,D9 S1,S2,S3,S4, D11

D12 F1, F2,F3F4,F5 . F5
E1,E2,E3,E4.
S1,S2,S3,S4,C1.
G1,G2,G3,G4.
Cd <0.01 0.01-0.5 0.5-2 25 >5
E ,E ,E E ,E
1 2 3 4 5 D4, D5, D6, D2, D8, D9, S2,S3, F1
G1,G2,G3,G4, D11S1, D10,D12
F1,F2,F3,F4,F5. S4
Pb <0.1 0.1-2.0 2-5 5 80 >80
D5, D6, D1,D2,D3,D4,D7,D

8,D9D10,
D11,D12G1,G2,G3G4,G
5
S1,S2,S3,S4- C5.
E1,E2,E3,E4.
F1,F2,F3,F4,F5.
Cu <2 2 - 10 10 - 20 20-30 >30
G ,G ,G G . D2,D3 D4 D8, D11 S2 S1,D1,S3,S4, F1

1 2 3 4
E1,E2,E3,E4 D5,D6,D7
D ,D ,D ,D ,D D9D10,D12
2 3 4 5 6
,D ,D ,D ,D
7 10 12 9
114
Tab: 5.2. Normat standarte mbi cilsine e ujit sipas Institutit Kombtar Gjerman pr
Shndetin publik dhe mbrojtjen e mjedisit.
Nr. Substanca Norma e lejuar g/l

1 Cr 200
2 Co 200
3 Ni 200
4 Cu 800
5 Zn 800
6 As 100
7 Mo 100
8 Cd 10
9 Sn 150
10 Ba 500
11 Hg 2
12 Pb 200
13 S (total) 300
14 Benzen 5
15 Etil Benzen 60
16 Toluen 50
17 Ksilen 60
18 Fenol 50
19 Total aromatik 100
20 Naftalen 30
21 H.A.P (total) 40
22 H.A.K (total) 70
23 Klorobenzene (total) 5
24 Klorofenol (total) 2
25 P.K.B (total) 1
26 Vaj mineral 600
Diskutimi i rezultateve ne aspektin mikrobiologjik
Jan prcaktuar bakteret kaliforme totale ( Cfu/cm3 100 ml n 15 pika (stacione), n 4

periudha t vitit.
115
Dinamika e ndryshimit t CF dhe SF me kohn e analizs sht paraqitur grafikisht.( 4-7-

1,4-7-2,4-7-3). Nga ekzaminimi i ndotjes mikrobiologjike n 15 stacione t lumenjve n 4 periudha
t vitit pr prmbajtjen sasiore t CF mund t nxjerrim disa prfundime paraprake referuar normave
t BE pr ujrat. Rezulton q ujrat e lumenjve n pjesn para shkarkimit t mbetjeve t lngta
urbane n prgjithsi jan t pastra nga pikpamja mikrobiologjike n mostrn (100ml). Referuar
normave t BE pr ujrat e larjes rezulton q ujerat e lumenjve pas shkarkimit t mbetjeve t
lngta urbane jan t ndotura nga pikpamja mikrobiologjike . Kjo tregon se n asnj rast mbetjet e
lngta urbane nuk pastrohen para shkarkimit . Shkalla e ndotjes sht e rendit 104 106 pr CF
103 - 105 pr Cfu/cm3 100 ml ndotje m e lart. Referuar periudhave t vitit, me prjashtime t
rralla, ndotje m e lart vihet re n korrik- gusht pr shkak t zvoglimi t nivelit t ujit dhe rritjes
s temperaturs, ndrsa ndotje m e ult ne tetor-nntor sepse zbret temperatura, dhe rritet niveli i
ujit. Sipas direktivs 2006/7/EC t Parlamentit dhe Kshillit t Evrops, miratuar n mars t ktij
vitit 2006, ajo prcakton detyrimin q brenda vitit 2014 t gjitha vendet antare duhet t arrijn
normat mikrobiologjike t prcaktuar pr ujrat siprfaqsore. Bazuar n domosdoshmrin e
prmbushjes s detyrimeve pr hyrjen n BE. pr mbrojtjen e shndetit publik dhe zhvillimin e
turizmit, rekomandohet q t filloj sa m shpejt t jet e mundur pastrimi ii mbetjeve t lngta
urbane para shkarkimit n lumenj .
116
VI . PRFUNDIME
Disertacioni i studimit i realizuar pr nj periudh kohore katrvjeare ka pasur synime
themelore t njoh opinioni shkencor t specializuar dhe organizmat vendimmarrs me gjendjen
reale porsa i prket ndotjes s ujrave t lumenjve, kryesisht t rrjetit hidrografik t Kosovs dhe me
masat q duhen t ndrmerren lidhur me impaktin mjedisor q sjellin shkarkimet ndotse. Nga
monitorimi cilsor dhe sasior i lumit Drini i Bardh, Lumbardhi i Pejs, Lumi i Deanit, Lumi i
Istogut dhe Vrells, uj termomineral i Banjs s Pejs, Ibr dhe Sitnica q prbejn rrjetin hidrik
t Kosovs.
Gjat periudhs n t ciln sht realizuar ky studim dalim me kto prfundime kryesore
Gjendja e prgjithshme e ujrave n Kosov n t gjitha aspektet dhe dimensionet e saj sht
e deri diku knaqshme duke krahasuar me standardet BE dhe OBSH . Nga ana tjetr pa qen
aktualisht alarmante n prognoz duhet vlersuar shqetsime, pr faktin se nga njra an resurset
ujore n Kosov jan relativisht t pamjaftueshme (1600 l pr banor uj t pijshm ) dhe n ann
tjetr kemi degradimin sistematik t ujrave n munges t nj sistemi efektiv t menaxhimit dhe
mbrojtjes s tyre.
Duke u bazuar n t dhnat e paraqitura n kt Disertacion mund t prfundojm se Kosova
ende ka plan strategjik pr ujrat, pr administrimin e tyre, plan pr administrimin pellgjeve dhe
plan pr administrimin e prmbytjeve. Baza e t dhnave pr ujrat sht kompletuar dhe nuk
paraqet penges pr planifikim cilsor n sektorin e ujrave. Mirpo edhe pr kundr ktyre fakteve
ka shfrytzim pa kriter t resurseve ujore dhe shfrytzim t pakontrolluar t inerteve nga shtretrit e
lumenjve, ka munges t investimeve pr ndrtimin e sistemeve t kanalizimeve dhe impianteve pr
trajtimin e ujrave t ndotura ka munges t hulumtimeve shkencore n fushn e ujrave n
munges t instituteve specializuara sht bashkpunim pamjaftueshm n mes t institucioneve
prgjegjse pr lmin e ujrave, mes t institucioneve qeveritare, jo qeveritare dhe publikut.
Nga monitorimi cilsor dhe sasior i lumit Drini i Bardh, Lumbardhi i Pejs, Lumi i
Deanit, Lumi i Istogut, Vrells, Ibr dhe Sitnica gjat periudhs n t ciln sht realizuar ky
studim dalim me kto prfundime:
Gjendja e furnizimit me uj nuk sht e knaqshme si rrjedhoj e ktyre faktorve: shkalla e
mesme e mirmbajtjes s infrastrukturs s ujrave, amortizimi i rrjetit kanalizimeve, koncentrimi i
popullats n zonat urbane nga migrimi i pakontrolluar, mos prcaktimi i kompetencave t
kompanive rajonale t ujit dhe qeverisjes lokale.
117
Treguesit e parametrave fizik, kimik dhe biologjik t matur shprehin efektin rrits t
ndotjes n rrjedhn e lumit Drini i Bardh, Lumbardhi i Pejs, Lumi i Deanit, Lumi i Istogut dhe
Vrells, Ibr dhe Sitnica. Rritja e vlerave sasiore t parametrave cilsor n drejtim t rrjedhjes s
lumenjve sht rezultat i shtimit t prurjeve kimike n basenet ujore. Prqendrimet e Cu, Pb, dhe Hg
jan respektivisht 816; 2702; dhe 200 her m t mdha se standardi EU (1998), pr basenet ujore
ndrsa prqendrimi i Zn sht 11,55 her m i lart se standardi i Organizats Botrore t
Shndetsis (1993). Veanrisht pr Drinin e Bardh n rrjedhjet e poshtme dhe Ibr, sepse Drini
sht ujmbledhsi i lumenjve t tjer m t vegjl.
118
VII . REKOMANDIME
Prmbajtja e ujrave siprfaqsore varet edhe nga prbrja minerale e toks npr t ciln
rrjedh si dhe nga struktura akuifere. Po ashtu, shkak pr prkeqsimin e tyre sht mos kryerja e
monitorimit t rregullt cilsor dhe sasior t ujrave. Monitorimi i cilsis s ujit t pijshm n
ujsjellsit publik t Kosovs sht prgjegjsi Instituti Kombtar i Shndetsis Publike i cili
prcjell, kryen analizat dhe bn raporte pr prshtatshmrin e cilsis s ujit. Shumica e mbetjeve
bakteriologjike ndodhen n ujsjellsit e qyteteve t vogla rurale (zakonisht n puse apo burime),
por ka raste t raportuara pr mos prshtatshmri t kualitetit t ujit t pijshm (kryesisht mbetje
bakteriologjike) edhe n sistemet e ujsjellsve publik. Instituti kombtar i shndetit publik
rregullisht ndrmerr aktivitete me qllim t vendosjes s nj kontrolli t shtuar mbi cilsin e
ujrave t pijshm .
Pr t parandaluar ndotjet n pellgjet ujore si dhe pr t realizuar nj normalitet n kufijt e
standardeve, rekomandojm q vmendja duhet prqendruar n:
Parandalimin e ndotjes s ujrave. ( Ligjet mjedisore )
Sigurimin e ruajtjes s cilsis, dhe ekosistemeve t ktyre ujrave, me an t monitorimit
prshtatshm dhe t pa ndrprer n koh dhe hapsir .
Trajtimin e t gjitha ujrave t zeza n vendet urbane dhe rurale,riciklimin e mbeturinave,
Sistemim t organizuar dhe grumbullim t mbetjeve sanitare.
Rehabilitimin dhe gjelbrimin e siprfaqeve t degraduara.
Vendosjen e elektrofiltrave n termoelektanat e Kosovs Adhe B
Ndrtimi i stacioneve matse t ajrit, ujit dhe toks dhe monitorimin kimik dhe
mikrobiologjik t shkalles s nivelit te ndotjes n ujrat siprfaqsore . Ndrgjegjsimi i
popullats n tersi n fshat dhe n zonat urbane, pr vlern e ujit si nj pasuri si kombtare
aq edhe private, nprmjet formave t ndryshme t komunikimit masiv ( Biseda ).
Nxitja institucioneve t interesuara pr tu njohur me arritjet analitike ne ket fush .
119
VIII . LITERATURA
1. Misra, S.G. and D. Mani. Soil Pollution. 1st Edn., Efficient Offset Printer, ABC., New
Delhi, India, pp: 6-42. (1991).
2. Lester Brown, State of the orld, 7, 18-21, (2001).
3. Halamic, J., Bukovec, D., Miko, S. & Galovic.A faftor model of the relationship between
strim sediment geochemistry and adjacent drainage basin lithology,Medvednica Mt., Croatia.
Gelogia Croatica, 54(1), 37-51. (2001).
4. Srudato, R.J. Pagano. Landfill Leachate and Groundater Contamination. In: Grondwater
Contamination and Control, Zoller, U. (Eds.). Marcel Dekker, Inc., New york, pp:712. (1994).
5. Boo Dalmacija (redactor), Kontrola kvaliteta voda, Univerzitet u Novom Sadu, Institut za
Hemiju, Kadetra za hemijsku tehnologiju i zashtitu ivotne sredine, 15-17, 253. (2001).
6. ullaj Allqi, Kimia e Mjedisit, Fakulteti i Shkencave Natyrore, Universiteti i Tirans, SHB,
,Libri Universitar, Tiran, (2003).
7. Poli, S Blagojevi, Teki metali u vodama, Novi Sad. 74-78. (1999).
8. Poli, P., Pfendt, P,. J. Serb. Chem. Soc., 61. (1996).
9. Adriano, D.C., Trace Elements in the Terrestrial Environment, Springer-Verlag, New York,
(1986).
10. Rozhaja D, Jablanoviq M, Ndotja dhe mbrojtja e ambientit jetsor, Universiteti I Kosovs n
Prishtin, Fakulteti I Shkencave Matematiko Natyrore, Enti I teksteve dhe I mjeteve msimore,
Prishtin, 182-186. (1983).
11. Bertino, D. J. Zepp, R.G., Environ. Sci. Technol.,25, (1991).
12. Salomons, W. Foerstner, U. Metals in the Hydrocycle, Springer-Verlage, Berlin, (1984).
13. Raporti pr Gjendjen e Mjedisit n Shqipri, 1997-1998, Tiran, tetor, (1999).
14. Omanovi. D., Pseudopolarografia tragova metala u vodenim otopinama, disertacija, Zagreb,
(2001).
15. Branica, M., Environmetal research in aquatic systems. Scientific series of the Internacional
Bureau Volume 3, Forschungszentrum Jlich, Germany., (1990).
16. Anderson, M. A. & Morel F. M. M. The influence of aqueous iron chemistry on the uptake of
iron by cocoastal diatom. THALASSIOSIRA WEISFLOGJI. Limnol. Oceaogr., 27,789. (1982).
120
17. Sunda, G., Klaveness, D. & Palumbo A. V. Biossays of cuppric ionactivity and cupper
complexaton. u: Kramer, C. J. M. & Duinker, J. C (Ur), Complecation of Trace Metals
in natural aters. Martinus Nijhoff/ Dr. W. Junk Publishers. The Hague. (1984).
18. Sunda, W. G. & Guillard R. R. L. The relationship beteen cuppric ion activity and
toxicity of copper to phytoplankton. J. Mar. Res., 34, 511. (1976).
19. De Oliviera, C. R., Lombardi, A. T. & Jardim W. F.. Copper compexation by naturally
occurring organic meter: A multiligand model. Chem. Spec. Bloavail, 7, 125. (1995).
20. Smith, R. M. & Martell, A.E., Critical stability constants. Plenum Pres, New York. (1981).
21. Herning, J. G. & Morel, F. M. M. Kinetcs of trace metal Complexation: role of alkaline- earth
metals. Environm. Sci Technol.,22,1469. (1988)
22. Knoch, W. Wasserversorgung, Abasserreningung und abfallentsorgung, VCH, Weinhaim, New
York, 557. (1994).
23. Bacaj Mustaf, Adsorbimi i plumbit n SiO2, y- Al2O3 dhe MnO2 n sistemet ujore natyrore,
disertacio Universiteti i Kosovs n Prishtin, Prishtin,, 51-53. (1987).
24. ullaj Allqi,Metodat instrumentale t analizs kimike. Shtpia botuese e librit universitar
Tiran.(232-237). (2004).
25. Thomas,R.Beginners guide to ICP-MS.PartsI-XI.URL :http:/www.spectroscopymag.com/.
26. Prof. Dr. Sc. Bacaj Mustaf, Kimia Analitike I., Fakulteti i Shkencave Matematiko Natyrore,
Universiteti i Prishtins, Seksioni i Kimis, Prishtin, 121. (2000).
27. Kora Bardha, Analiza kimike e ujit, Donacioni i MASHTK & strich, Prishtin, 71-121.
(2003).
28. Petz, B. Osnovne statistika metode za nematematiare, IV izdanje Naklada slap, Zagrep, 63.
(2002)..
29.Dreshaj Adem Punim Masteri 2009 Karakterizimi fizikokimik i ujit Drin i Bardhe
30. A.H. Weerts, Analytical models for chemical transport on the subsurface
environment,Wageningen Agricultural University, Department of Water Resources, Wageningen,
The Netherlands, 1994
31 .B. S. Mathur. The pollution of water resources due to rural industrial waste, Chemistry and
Chemical Engineering Department of the Indian Institute of Technology, Delhi, India, 2005,
32 .B.G.Skakalsky, Study of anthropogenic influence on ater quality in some rivers of the Baltic
Sea Basin, State Hydrological Institute, 2nd line, 199053, Leningrad, U.S.S.R, 198133.BMZ ed.,:
Environmental Handbook: documentation on monitoring and evaluation impacts (Vol.I-III).
Vieweg, Leverkusen 1995
121
34. Bratli L.J: Classification of the Environmental Quality of Freshwater in Norway:

Hydrologicaland limnological aspects of lake monitoring. Heinonen et al. John willey &Sons
Ltd.2000
35 .Brebbia, C.A.Skerget, P. (1984), "Diffusion-convection problems using boundary elements", in
Laible, J.P., Brebbia, C.A., Gray, w., Pinder, G. (Eds),Finite Elements in water Resources V,
Springer-Verlag, Berlin, pp.74768.
36 .C. P. Kumar, Groundwater flow models, Scientist E1, National Institute of Hydrology,
Roorkee 247667 (Uttaranchal), 2003
37.Carpenter, S., N. Caraco, D. Correll, R. Howarth, A. Sharpley, and V. Smith.. Nonpoint
Pollution of Surface Waters with Phosphorous and Nitrogen, Issues in Ecology. Washington, DC:
Ecological Society of America. 1998
38. CEQ (Council on Environmental Quality). Enviromental Quality Twenty-Fifth Anniversary
Report. Washington, DC: The Council for Environmental Quality. 1995.
39.Cox, B.A. A review of currently available in-stream water-quality models and their
applicabilityfor simulating dissolved oxygen in lowland rivers. The Science of the Total
Environment, 2003
40. D.K.Borah, M.Bera, Watershed-Scale Hydrologic and Nonpoint-Source pollution Models:
Revie of Mathematical Bases Transactions of the ASAE, Vol.46(6):1553-1566 2003
AmericanSociety of Agricultural Engineers ISSN 0001-2351 pg1553
41. Ellen Wohl1, Compromised Rivers: Understanding Historical Human Impacts on Rivers in the
Context of Restoration,
42. Jes Karper and Ed Boles, Human Impact Mapping of the Mopan and Chiquibul Rivers ithin
Guatemala and Belize With Comments on Riparian Forest Ecology, Conservation and Restoration,
2004
43. K. M. IBE Sr., et al., Environmental contamination and other anthropogenic impacts on Otamiri
and Nwaore rivers, Oerri, Nigeria, Federal University of Technology, Dept. of Geosciences,
Owerri, Nigeria, 2009
44. Kitanidis, P. K., Introduction to geostatistics applications in hydrogeology, California:
Cambridge University Press. 1996
45. Lev S. Kuchment, - The Hydrological Cycle and Human Impact on it - WATER RESOURCES
MANAGEMENT, Moscow, 2003
46 .Li, S-G., Ruan, F., McLaughlin, D. (1992), "A space-time accurate method for solving solute
ransport problems", Water Resources Research, Vol. 28 No.9, pp.2297306.
122
47. N.S. Veeresha Kumar & Shankar P.Hosmani, Mathematical modeling for pollution assessment
in aquatic environments of Mysore district, Department of studies in Botany, University of Mysore,
India, 2009
48. Peter Reichert, Dietrich Borchardt, Mogens Henze, Wolfgang Rauch, Peter Shanahan, Lszl
Somlydy, Peter A. Vanrolleghem, IWA Task Group on RiverWater Quality Modelling,Scientific
and Technical Report No. 12, River Water Quality Model No. 1, 2001 IWA Publishing
49.Peza V., Bode A., Summary of findings for environment transparency of Tirana city, Vol
IIpg.717,XIV BMPC Balkan Mineral Processing Congress- Tuzla- Bosnia & Herzegovina June 14-
17, 2011; ISBN 978-9958-31-038-6;
50. Quality and Quantity in Europe. Environmental Assessment Report No. 3. S. Nixon, ed.
EarthTrends 2001 World Resources Institute.
51. R. Dresnak and W.E. Dobbins, Numerical analysis of BOD and DO profiles, J. Sanit. Eng. Div.,
Proc. Am. Soc. Civ. Engrs. 94 (SA5), 789-807, 1968
52. Robert A.Corbitt, Standard Handbook of Environmental Engineering, Second Edition,
53. S M. Govorushko, Effect of human activity on rivers, BASIN WATER MANAGEMENT 465,
2007
123
PUNIMET E BOTUARA Q LIDHEN

ME TEMN E DOKTORATS DHE PJESMARRJE N KONFERENCA
1. Kontrollimi multivariabl i kualitetit t ujit pr lumenjt Drini i Bardh Iber dhe Sitnica
Alb shkenca Prishtin 2010.
2. Vlersimi i parametrave fiziko kimik t ujit termomineral t Banjs s Pejs dhe efektet
shndetsore n organizmin e njeriut . Alb shkenca Prishtin 2011
3. Vlersimi fiziko -kimik dhe bakteriologjike, pr ujin e lumit Lumbardhi i Pejs dhe
ndikimi i tij n pellgun e Drinit t Bardh. Alb shkenca Prishtin 2011
4. Vlersimi fiziko-kimik dhe bakteriologjik i kualitetit t ujit pr lumin e Deanit Geoalb

Mitrovic 2011
5. Vlersimi fiziko-kimik i kualitetit t ujit pr lumenjt e Istogut Geoalb Mitrovic 2011.
6. Monitorimi i lumit Drini i Bardh dhe ndotjet mjedisore q sjellin n t. Buletini i

Shkencave t Natyrs . Tiran 2011.
7. Vlersimi fiziko-kimik dhe bakteriologjik i kualitetit t ujit pr lumenjt e Istogut dhe

Vrells. Fan Noli Kor 20011.
8. Physical- chemical and bacteriological Water quality assessment for rivers Iber
and Sitnica . Asian journal of chemistry Impact faktor
9. Monitorimi i cilsis s ujit Drin i Bardh. Fan Noli Kor 2011.
10. Niveli i metaleve t rnda n disa produktet bimore si indikator prgjat lumit Sitnica
dhe Iber. Fakulteti i Edukimit Prishtin Educologia 2011.
11. Konferenc bashkpunimi Kosov Shqipri Sektori energjetik i Kosovs dhe

Shqipris 2010.
124
12 Albshkenca Shkup: Vlersimi i shkarkimeve industriale ne kualitetin e ujit te lumit

Sitnica dhe impaktet kimiko mjedisore.
13 .Universiteti Luigj Gurakuqi Shkodr 2012. Vlersimi i kualitetit t ujit, m metale t

rnda, pr ujin e lumit Lumbardhi i Pejs .
14 Physical-chemical and Bacteriological Water Quality Assessment for Rivers Istog

International Journal of Modern Biology and Medicine, 2012, 2(3): 161-168 ISSN: 2165-
0136Florida, USA
15 . Pollution of Heavy Metals in the White Drin River Basin International Journal of
Environment and Bioenergy, 2012, 4(1): 8-14 ISSN 2165-8951. Florida USA
16 Integrated Water Management in the 21- st century problems and solutions International
journal of theoretical and applied sciences ISSN No ( 2249-3247 )
17. Health effects of thermal waters ISSN 2012 Florida USA
18. Vlersimi i shkarkimeve urbane dhe industriale n basenin e Drinit t Bardh Shkodr
2012.
125
PERMBLEDHJE
Cilsia e ujit n pellgjet ujore Drin i Bardh dhe Ibr, ka qen dhe sht aktualisht nn ndikimin e
faktorve t ndryshm. Ndikimi m kryesor vjen nga aktivitetet antropogjen, kryesisht nga rrjedhjet
urbane, ndotsit q vijn nga shkarkimet e ujrave t zeza, gjithashtu edhe infiltrimet nga bujqsia,
shkarkimet nga industrit e leht, t cilat kryejn aktivitetin e tyre n kto pellgje ujore . N punim sht
paraqitur prdorimi i mjeteve t menaxhimit t pellgjeve ujore si, monitorimi pr t shprehur t plot kuadrin
e kalimit nga mjedisi real n at virtual si mnyr e plot pr vlersimin e ndikimit n mjedis t burimeve t
ndotjes. sht kryer monitorimi i pellgut Drin i Bardh dhe Ibr me nnpellgje ujore, Periudh studimore
katrvjeare mbi 400 prcaktime .Vlersimi i impaktit antropogjen n kto pellgje u b duke kryer
monitorimin dhe analizat kimike t parametrave mjedisor, prcaktimin e ndotsve kryesor dhe origjinn e
tyre. Vlersimi i riksut mjedisor sht br duke krahasuar rezultatet e arritura me standardet ndrkombtare.
Jemi mbshtetur n klasifikimin e cilsis s ujrave sipas, BE, Kroate, Sllovene, Norvegjeze dhe Gjermane.
Rezultuan vlera t larta t ushqyesve, t ndotsve kimike dhe bakteriologjike . U vlersua q parametrat
mjedisor paraqesin nj korrelim t fort pozitiv n lidhje me temperaturn dhe pH.
Fjalkye:
Pellgjet Drini i Bardh dhe Iber, metalet e rnda, kualiteti i ujit, parametrat fiziko kimik dhe
bakteriologjike .
ABSTRACT
Water quality in the White Drin river basin and Ibar, has been and is currently under the influence of
various factors. The main impact comes from anthropogenic activities, mainly from urban flows, pollutants
from wastewater discharges, as well as infiltration from agriculture, emissions from light industries to
conduct their activities in these water basins. The present paper presented the usage of water basin
management, monitoring to express the full context of the transition from virtual real environment in that
comprehensive way to assess the environmental impact of pollution sources. Is conducted White Drin basin
monitoring and Ibar with sub-aquatic, four - year study period over 400 definitions. Assessment of
anthropogenic impact in these basins was conducting monitoring and chemical analyzes of environmental
parameters, determination of the main pollutants and the origin of tyre.Vlersimi for the risk environment is
done by comparing the results obtained with international standards. Relied on water quality classification
according to the EU, Croatian, Slovenian, Norwegian and German. Resulted in high levels of nutrients,
chemical and bacteriological pollutants. It was estimated that environmental parameters show a strong
positive correlated in relation to temperature and pH.
Keywords:
Commpany Basins and Iber, heavy metals, water quality, physical and chemical parameters and bacterial.
126
127

Doktoratura Adem Dreshaj Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Doktoratura Adem Dreshaj Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Studimi kimiko-mjedisor i baseneve ujore Drini i Bardh dhe Ibr n Republikn e Kosovs

Departamenti i Kimis Industriale Mjedisore

Studimi kimiko - mjedisor i baseneve ujore Drini i Bardh

Pr Marrjn Grads Shkencore Doktor

Disertanti: Adem Dreshaj

Udhhoqi: Prgjegjsi Departamentit

Pr Marrjn Grads Shkencore

Udhheqs Shkencor: Prof. Dr. AGIM MALJA

Mbrohet m dt........... /......../................para juris

FALENDERIMET E MIA T VEANTA JAN:

Pr udhheqsin tim Prof. Dr Agim Malja, pr mbikqyrjen e vazhdueshme, pr ndihmn e

Pr Prof. Dr Spiro Drushku, pr mbshtetjen e plot t tij n kt pun, pr

Pr Departamentin e Kimis Industriale, Fakultetit t Shkencave Natyrore, kan qen dhe

3.2.5. Prueshmria elektrike ...................................................................................................... 30

VI. PERFUNDIME ...................................................................................................................... 117

VII. REKOMANDIME ................................................................................................................ 119

VIII.LITERATURA ..................................................................................................................... 119

1 Drini I Bardh 122 61.0 4.622 2.200 Deti Adriatik

2 Ibr 42 32.6 1.155 771 Deti I Zi

Nr Akumulimet nntoksore Pellgu (km2) Vllimi i Kapaciteti vlersues

1 Istog 76 12x106 2.8 89x106

2 Vrell 28 14x106 0.600 19x106

3 Pej 300 37.5x106 4.0 52x106

4 Deani 144 33x106 3.5 45x106

1.1. Aktiviteti antropogjen n cilsin e ujrave siprfaqsor

1.2. Aktivitetit dhe impakti antropogjen n lumenj

Impakti antropogjen n lumenj sht nj proces i gjer q on n pasoja t ndryshme

1.4. Burimet antropogjene t ndotjes s ujrave

Burimet antropogjene t ndotjes s ujrave klasifikohen n disa kategori: 1) Burimet

1.5. Burimet natyrore t ndotjes s ujrave

1.6. Efektet negative t ndotjes s ujrave siprfaqsore dhe nntoksore

do ndotje e mjedisit shoqrohet me efektet e saj n mjedis. Pr ujrat e mbla siprfaqsore

1.7. Transporti i substancave ndotse n ujra dhe proceset kimike

2.1. Qllimi i Studimit .

Fig : 2 .1. Ujvara Drin i Bardh

Objektivi i ktij studimi ka t bj m prcaktimin e prqendrimeve t metaleve t rnda n

a) T bhet hulumtimi, vlersimi ii gjendjes mjedisore t ujrave siprfaqsore dhe

Objekti i monitorimit t cilsis s ujrave t ktyre pellgjeve ujore sht q t prmbajn

3.1.1. Karakteristikat e prgjithshme t ujrave natyrore .

Ujrat natyrore ndahen n: ujra atmosferik (shiu,bora,akulli,mjegulla,vesa), ujra

etj[8Lumenjt jan sisteme t harmonizuara ujore, sa i prket transportit dhe ndrveprimit t

3.1.2. Lumenjt n aspektin kimik

Lumenjt jan sisteme ujore t harmonizuara pr transportimin mikroelementeve,

3.1 .3 . Rndsia dhe cilsia e ujit t lumenjve Kriteri ndrkombtar

3.1. 4. Uj dhe mjedisi jetsor

Uj dhe mjedisi jetsor jan shum t rndsishm pr shoqrin, prandaj ne si shoqri

Tabela: 3.1 . Klasifikimi i cilsis s ujrave t lumenjve sipas KEKBE (mg/l )

Cilsia I <10 <5 >7 <3 <3 <0.1

Cilsia II 10-20 5-25 7-6 3-5 3-10 0.1-0.5

Cilsia III 25-50 25-50 6-4 5-9 10-20 0.5-2

Cilsia IV 50-125 50-80 4-3 9-15 20-30 2-8

Cilsia V >125 >80 <3 >15 >30 >8

3.1.5. Objektivat e ruajtjes se cilsis s sistemeve ujore

3.1.6. Krkesat ditore pr uj t pijshm

Njerzit kan nevoj pr uj t pastr. M rritjen e popullats rritet krkesa pr uj,sasia e

3.1.7. Metalet e rnda n ujrat natyrore

3.1.8. Gjurmt e metaleve t rnda n ujrat natyrore

3.1.9. Efektet kimike dhe toksikologjike t metaleve t rnda n ujrat natyrore

do t provohet edhe pr ujrat q kemi studiuar n basenet ujore t Disertacionit rezultatet

3.2. Metodat e studimit .

3.2.1. Prcaktimi i elementeve kimike me metodn ( ICP-OES)

(Plazma e iftuar me induksion - spektroskopia e mass)

Aparatura (Induktim i kopuluar plazmatik-spektroskopia e mass) dhe ICP-OES (Induktim i