NOAM CHOMSKY

V A H ; ABD E tA P E R Y A lIZ M

eviren: zgn dede

 N O A M CH O M SK Y
VAH$ ABD EMPERYALZM
Aylak Adam 26
Dnce 11
02014 Aylak Adam Kltr Sanat Yaynclk
ISBN: 978-605-4849-18-5
Sertifika No: 27938
Tm haklar sakldr. Yayncnn yazl izni olmakszn
hibir yolla oaltlamaz.

1. Basm: Ocak 2014

Yayn Ynetmeni: Kaya Tokmakolu

Editr: Gl T. Temur
Dzelti: Hilal Bra Ceylan
Kapak Resmi: Ali Benice
Tasarm: Kozmedya - Hseyin Kozdibi (0216 631 07 90)
Bask: zal Matbaas (0212 565 25 99)
Matbaa Sertifika No: 26699

Aylak Adam Kltr Sanat Yaynclk

Merkez Mah. Kesir Sok. No: 5/4 ekmeky/stanbul
Tel: (0216) 640 1979 / (0542) 586 7961

bilgi@aylakadamyayinlari.com
aylakadamyayinlari.com
facebook.com/aylakadamyayinlari
twiner.com/aylakadamyayin

Avram Noam Chomsky (1928), ABDli dilbilimci, filozof, siyaset

kuramcs ve aktivist. Rus gmeni bir babamn olu olan Chomsky,
Viemam Savandan itibaren ABD emperyalizminin tahakkmc
ve baskc politikalarnn daima karsnda durmu ve eletiri oklar
n lkesinin d politikasna yneltmitir. Anarizme eilim gsteren
siyasi dncesi, dilbilim alanndaki almalarn da etkilemitir.
Chomsky halen M ITte dilbilim profesr olarak grev yapmak
tadr.
 I

VAH^I ABD EMPERYALZM

ngilizce aslndan eviren: zgn dede

dnce
~ ( S i-
 v ahi ABD e m p e r y a l iz m i

h a z ir a n 2010

evirmenin notu: Sevgili hocam smail Kaplana

sonsuz teekkrlerimle.
ABD im p a r a t o r l u u ,
ORTADOU VE DNYA
 Balangca geri dnmemek elde deil. Bunun
iin epey geri gitmek gerekiyor; fakat Amerika tari
hinin baz blmlerinin ABDnin mevcut Ortadou
politikalarna dorudan etkisi olduunu unutmamak
ta fayda var. ABD birok ynyle tuhaf bir lkedir.
Belki de bir imparatorluk olarak kurulan tek lkedir.
George Washingtonn da dedii gibi, yeni domu
bir imparatorluktu; fikir babalarnn byk amalar
vard. En zgrlkleri Thomas Jefferson, bu yeni
domu imparatorluun yaylp btn ktann smr
geletirilmesi iin, kendi deyimiyle bir yuva haline
gelmesi gerektiini dnyordu. Srlp kkleri ka
znaca iin Kzlderililerden, yani yerli halklardan
kurtulacaklard. htiyalar kalmadnda da siyahiler
Afrikaya geri gnderileceklerdi; Latinler de daha s
tn bir rk tarafndan saf d braklacaklard.

Ulusal Topraklarn Fethi

ABD, yalnzca siyahi kart deildi, en bandan

beri rk bir lkeydi. Jeffersonn hayalleri bu yn
deydi, brleri de bu fikre aa yukar katlyorlard.
Yani ABD yerleimci smrgeci bir toplumdur. Yerle-

n
imci smrgecilik tartmasz en kt, en vahi em
peryalizm trdr, nk yerli halklarn yok edilme
sini gerektirir. Bence bu, ABDnin bir baka yerleimci
smrgeci toplum olan sraile verdii koulsuz des
tekle alakasz deil. srailin politikalar Amerikan ta
rihiyle ayn tndan gidiyor. Bir eit yeniden tecrbe
gibi. Hatta bunun da tesine gidiyor, nk ABDdeki
ilk yerleimciler, vaat edilmi topraklara yerleip
Amaleklileri katletme gibi bir ilahi emri yerine ge
tirmeye alan, kendilerini srailin ocuklar olarak
tanmlayan dini kktencilerdi. Massachusettsteki ilk
yerleimciler iin de bu byle.
Bunlarn hepsi byk bir hayrseverlik ile yapld.
Yani, rnein 1629da ngiltere kral Massachusettsi
{Mayflotaer gemisi ve ardndan yaanan olaylarla bir
likte) yerleimcilere kiralad. Yaplan anlama, yerle
imcilere yerli halklar paganlk belasndan kurtarma
grevini veriyordu. Aslnda, Massachusetts Krfez
Kolonisinin resmi mhrn incelerseniz, zerinde bir
yerlinin elinde bar anlamna gelecek ekilde ok tut
tuu grrsnz. Azndan da, zerinde Gelip bizi
kurtarn yazan bir sarmal kmaktadr. Gnmzde
insani mdahale dediimiz eyin ilk rneklerinden bi
riydi bu. Gnmzde de yaanan baka meselelerin
tipik bir rneidir. Yerliler, smrgecilere gelip onlar
kurtarmas iin yalvaryor, smrgeciler de ilahi emri
yerine getirmek iin hayrsever bir ekilde gelip on
lara yardm ediyordu. Sonradan anlald ki yerlilere,
onlar yok ederek yardm ediyormuuz.
Bunun pek anlalr olduu dnlmyordu.

1. Musevilik inancna gre Yahudiler zayfladnda onlara saldran,

acmaszlk ve zulmle ilikilendirilmi}, Amalek soyundan gelen kabile, (.n.)

12
1920lerde Yce Mahkeme hkimlerinden biri bu
konu hakknda yazmt. Dediine gre, yerli halklara
kar btn hayrseverliimize ve sevgimize ramen
gz yapraklar gibi solup dalmalar biraz tuhaf
bir durummu. Byle bir ey nasl olabilirmi? Kutsal
ilahi takdir, insan idrakinin tesindeymi. Tanrnn
iradesiymi. Bunu anlamay bekleyemezmiiz. Her
zaman Tanrnn iradesini izlediimizi iddia eden bu
kavram, kayraclk deniyor buna, ta gnmze kadar
gelmektedir. Her ne yapyorsak yapalm, Tanrnm
iradesini izliyoruz. Ar dindar bir lke buras. Nfu
sun byk bir blm, rakamlar hatrlamyorum ama
epey yksek bir oran, Kitab- Mukaddese kelimesi
kelimesine inanyor; bunun bir anlam da srailin
her yaptn desteklemektir, nk Tanr vaat edilmi
topraklan sraile vaat etmitir. Bu yzden onlar des
teklemeliymiiz.
Bu insanlar, hem srailin yapt her eye sk sk
arka kanlarn nemli bir blmn, hem de dnya
daki en ar antisemitist kesimi oluturmakta. Hitler
yanlarnda yumuak kalr. Armageddon^ savandan
sonra Yahudilerin neredeyse yok olaca gn drt
gzle bekliyorlar. Bununla ilgili uzunca bir hikye
var ve muhtemelen Reagan ve George W. Bush gibi
st dzey konumdaki insanlar bu hikyeye inan
yorlar. Yahudi Siyonizminden ok ncelere uzanan,
daha gl olan Hristiyan Siyonizminin yerleimci
smrgeci tarihiyle balantldr bu hikye. srailin
yaptklarna verilen koulsuz destek iin sk bir temel
oluturmaktadr.

2. Hristiyanlk ve Musevilik inanlarnda Armageddon, slam nancnda ise

Amik Ovas'nda gerekleeceine inanlan sava; Melhame-i Kbra. (.n.)

13
 Ulusal topraklarn fethi epey irkin bir olaydr.
Yaylmacln byk yksek strateji uzmanlarndan,
Manifest Destiny^ kuramcs John Quincy Adams gibi
daha drst ahslar bunu kabul etmitir. ledii kor
kun sularn gemite kald sonraki yllarnda, ac
masz ve hain bir gaddarlkla yok ettiimiz, aresiz K
zlderili rknn kaderi iin yas tutmutur. Tanrnn
bizi cezalandraca gnahlardan birisinin bu olduu
nu sylemiti. Hl bekliyoruz.
Adamsn doktrinlerinden gnmzde de olduk
a vgyle sz ediliyor. nde gelen Amerikan tarih
ilerinden John Levvis Gaddisin Bush doktrininin
kkeni zerine yazd nemli bir bilimsel kitap var.
Gaddis, Bush doktrinini doru ve makul bir biimde,
John Quincy Adamsn yksek stratejisinin dorudan
rn olarak tarif etmektedir. Bu kavramn Ameri
kan tarihi boyunca var olduunu sylemektedir. Bu
kavramdan vgyle bahseder; gvenliimizi salamak
zorunda olduumuzu, yaylmacln gvenlie giden
yol olduunu, her eyi kontrol etmeden gerekten
gvenlii salayamayacamz syleyen bu grn
doru olduunu dnmektedir. Bu yzden yaylma-
hyz, hem de sadece bu yarmkreye deil, btn dn
yaya. te bu Bush doktrini.
kinci Dnya Savana kadar, ABD dnya ze
rindeki tartmasz en zengin lke olsa da, dnya i
lerinde fazla detaya girmeden, bir eit ikincil bir rol
stlenmiti. Dnya ilerinin birinci znesi ngilizlerdi,
hatta Franszlarn bile daha kresel bir eriimi vard.

3. 19. Yv'de ABO'de geni kesimler tarafndan inanlan, Amerikal

yerleimcilerin kaderlerinde ktann tamamna yaylmalar gerektiinin
yazldna dair nan, (.n.)

14
ikinci Dnya Sava bunlarn hepsini deitirdi. Sava
srasndaki Amerikal planlamaclar, yani Rooseveltin
planlamaclar, sava bittiinde ABDnin ezici bir gce
kavuacann savan en bandan beri gayet bilincin-
deydiler.
Savan devamnda Ruslar Almanlar yerle bir
edip Avrupa savan byk lde kazandnda
ABDnin daha da baskn olaca anlald. Sava son
ras dnyann nasl bir yere benzeyeceine dair dik
katli planlar ortaya koydular. ABD; bat yarmkre.
Uzak Dou, eski Britanya mparatorluu ile birlikte
Avrasyann mmkn olduunca byk bir blm ve
en nemlisi de Avrasyann ticari ve endstri merkezi
Bat Avrupa zerinde mutlak hkimiyet salayacakt.
Asgarisi buydu. Azamisi ise btn dnyayd ve tabii
ki gvenliimiz iin buna da ihtiyacmz var. ABD, bu
blgeler zerinde sorgusuz denetime sahip olacak,
bakalarnn hkimiyet kurma abasn kstlayacakt.
Sava bittiinde ABD, tarihte benzeri grlmemi
bir nfuz ve gvenlik sahibiydi. Dnya zenginliinin
yarsn elde edip btn bir yarmkreyi, her iki ok
yanusun da tesini denetim altna ald. Her yeri deil
elbette. Ruslar yerli yerinde duruyordu; baz eyler
hl denetim altnda deildi. Yine de olaanst bir
yaylmayd bu. Tam merkezinde de Ortadou vard.
Bakan Rooseveltin uzun dnemli st dzey da
nmanlarndan biri olan, nde gelen liberallerden
Adolf A. Berle, Ortadou petrollerini denetim altna
almann, beraberinde dnya zerinde geni bir dene
tim salayacana dikkat ekmitir; bu doktrin hl
geerliliini korumaktadr. u anda uygulamada olan,
nemli bir siyaset hattdr.

15
 ikinci Dnya Savandan Sonra

Souk Sava yllar srasnda uzun bir sre boyun

ca, btn politikalar her durumda Rus tehlikesi ile ge-
rekelendirildi. ou zaman uydurma bir tehditti bu.
Ruslar da nispeten kk olan kendi imparatorlukla
rn benzer bir bahaneyle iletiyorlard: Amerikan teh
didi. Sovyetler Birliinin kmesiyle bu bulutlar da
ld. Amerikan d politikasn anlamak isteyenlerin
incelemesi gereken ey, Sovyetler Birlii ortadan kalk
tktan sonra ne olduudur. Doal olarak bunu incele
mek gerekir ama her naslsa kimse incelemiyor. Souk
Savan ne olduunu anlamak iin aka incelenmesi
gereken ey bu olsa da bilimsel yaznda neredeyse hi
tartlmyor. Aslnda, bu dnemi incelerseniz olduka
net yantlar alrsnz. Zamann bakan George H. W.
Bushtu. Berlin Duvarnn yklnn hemen ardndan
Ulusal Gvenlik Stratejisi, savunma btesi ve benzer
leri yenilendi. Bunlar, olduka ilgin eyler karyor
ortaya. Temel mesaj u: Bahaneler dnda hibir ey
deimeyecek. Yani, artk var olmayan Rus ordula
rndan deil de, nc dnya glerinin teknolo
jik gelimeleri dedikleri eyden kendimizi korumak
iin hl muazzam bir askeri gce ihtiyacmz varm.
imdi Harvard ya da benzerlerinden mezun olmu, iyi
eitimli biriyseniz, bunu duyduunuzda glmemeniz
gerekiyor. Kimse de glmedi. Aslnda, kimsenin bun
lar hakknda konutuunu, yazdn sanmyorum.
Yani kendimizi nc dnya glerinin teknolojik
gelimesinden korumak zorundaymz, ssl ismi
savunma sanayii sleri olan, yani savunma bahane
si altnda, ounlukla devlet sektrnden (bilgisayar.

16
internet vb.) oluan ileri teknolojiyi muhafaza etmek
zorundaymz.
Ortadouyla ilgili olarak da, ounluu
Ortadouyu hedef alan mdahale kuvvetlerimizi
korumak zorundaymz. te burada ilgin bir ifade
geliyor. Ortadoudaki karlarmza ynelen byk
tehditleri artk Kremlinin zerine atamayacamz
halde Ortadouyu hedef alan mdahale kuvvetleri
mizi korumak zorundayz. Baka bir deyile, zr di
leriz arkadalar, elli yldr size yalan sylyorduk, ama
artk bahanemiz ortadan kalktna gre, size doruyu
syleyeceiz. Ortadoudaki sorun radikal milliyeti
lik denen eydir, bu zamana kadar da yleydi. Radi
kal, bamsz demek oluyor burada. Emirleri yerine
getirmeyen anlamnda bir terimdir. Radikal milliyet
iliin birok eidi vardr. ran iyi bir rnektir.

Radikal Milliyetilik Tehdidi

1953 ylnda ran tehdidi laik milliyetilikti.

1978den sonra da dini milliyetilik. 1953de parla
menter rejim alaa edilip yerine oka vlen bir
diktatrn getirilmesiyle sorun halledildi. Bilinmeyen
bir ey deildi bu. rnein New York Times, vg
dolu bir bayazyla, radikal milliyetilikle ba dertte
olan ve kendi kaynaklarn ynetmek isteyen kk
lkelere hkmetin drlmesini bir ders olarak
gstermitir. Bu da onlara bir ders olacaktr: Bu sa
malklarn hibirini denemeyin, hele hele dnyay de
netim altna almak iin ihtiya duyduumuz bir bl
gede. 1953 byleydi.

17
 ABDnin dayatt zorba 1979da batan indirildi
inden beri ran aralksz bir ekilde ABD saldrsna
maruz kalmaktadr. nce, Carter, ahn indirilmesi
ni tersine evirmek amacyla hemen bir askeri darbe
dzenlemeye alt. Ama ie yaramad. srailliler ve
kt zerinde resmi iliki olmasa da o zamana dek
srail ile ah arasnda yakn bir iliki olduundan b
ykeli, on bin insan sokaklarda ldrebilecek asker
bulabilmemiz halinde ah geri baa getirebileceimizi
nerdi. Cartern Ulusal Gvenlik danman Zbig-
niew Brzezinski de hemen hemen ayn neride bu
lunmutu. Bu da pek ie yaramad. Hemen ardndan
ABD, ran istilasna destek iin Saddam Hseyine
dnd. Bu istila yle kk bir olay deildi. Yz bin
lerce ranh katledildi. u anda lkeyi yneten insan
lar, o savatan kanlardr; bilinaltlarnn derinlik
lerinde btn dnyann onlara kar olduuna dair
bir anlay vardr; Ruslar ve Amerikallar hep birlikte
Saddam Hseyini ve yeni kurulan slami devleti yok
etme abalarn destekliyordu.
nemsiz bir mesele deildi. ABDnin Saddam
Hseyine verdii destek olaanstyd. Saddamn
iledii Enfal soykrmyla Krtlerin katledilmesi gibi
sular inkr edildi. Reagan ynetimi, bu sular ya
inkr etti, ya da rann zerine ykt. Dahas, Iraka
pek nadir grlecek cinsten bir ayrcalk tannd.
srailin dnda, ABD deniz kuvvetlerine ait bir gemi
ye saldrp hi ceza almayan tek lke Iraktr. srailin
kart olay 1967de Liberty gemisiydi. Iraknkiyse
1987de sava srasnda randan yola kan Irak sev-
kiyat gemisini koruyan, ABD filosuna dhil olan USS
Stark isimli deniz kuvvetleri gemisine saldrmakt.
Fransz fzeleri kullanarak gemiye saldrp otuz-krk
18
kadar denizciyi ldrdler; hafif bir azarn tesinde
hibir ey olmad.
ABD destei o kadar glyd ki sava Irak iin
kazandlar. Sava bittikten sonra, ABDnin Iraka ver
dii destek devam etti. 1989da George H. W Bush,
Irakl nkleer mhendislerini, nkleer silah gelitirme
konusunda ileri dzeyde eitim vermek iin ABDye
armtr. Bu olay, zeri rtlen kk eylerden
birisidir, nk birka ay sonra Saddam kt ocuk
olmutur. Emirleri yerine getirmemitir. Hemen ar
dndan da gnmze kadar ulaan sert yaptrmlar
gelmitir.

ran Tehdidi

Gnmze gelirsek eer, d politika yaznnda ya

da genel yorumlarda yaygn olarak karlatnz ey,
ABDnin en nemli politik sorununun ran tehdidi ol
duudur. ran tehdidi tam olarak nedir.^ Aslnda, bu
soruya resmi bir yantmz var. Birka ay nce Savun
ma Bakanl ile ABD istihbaratnn Kongreye sun
duu grlerden geliyor bu yant. Her yl Kongreye
kresel gvenlik durumunu rapor ediyorlar. Nisanda
kan son raporlar elbette en nemli tehdidimiz ran
konusuna da yer veriyor. Bu raporu okumak nemli.
yle diyorlar; ran tehdidi her ne olursa olsun, askeri
bir tehdit deildir. rann askeri harcamalar blgesel
standartlara gre bile olduka dk; tabii ki ABDyle
karlatrldnda grnmez bile saylabilir, muhte
melen askeri harcamalarmzn yzde ikisinden daha
az. Dahas, rann askeri doktrininin ulusal toprakla-

19
nnn savunmasna ynelik olduunu, olas bir istilay,
diplomatik bir zmn nn amaya yetecek kadar
geriletmek zerine kurulduunu sylyorlar. Onlarn
askeri doktrinleri bu ynde. rann nkleer silah kul
lanmay dnyor olma ihtimali varm. Baka bir
ey sylemiyorlar, ama ran nkleer silah gelitirecek
olsa bile bunu pek de beklenmedik saylmayan, olas
bir saldry nlemek amacyla caydrclk stratejisinin
bir paras olarak yapacakm. Tarihteki en muazzam
askeri g, yani rana ar derecede dmanlk bes
leyen biz, snr komusu olduklar iki lkeyi igal edip
baml lkemiz srail ile birlikte aka saldr tehdi
dinde bulunuyoruz.
Askeri Bilano'da rapor edilen ran tehdidinin
askeri taraf byle. Yine de rann byk bir tehlike
tekil ettiini sylyorlar, nk ran komu lkeleri
zerindeki nfuzunu geniletmeye alyor. Buna da
istikrar bozma deniyor. Komu lkelerdeki nfuz
larn geniletmeye alarak bu lkelerdeki istikrar
bozmaya alyorlar, bu lkelere istikrar getirmeye
altndan da bu ABD iin bir sorun oluyor. ABD
bir lkeyi igal ettiinde, nedeni orada istikrar sa
lamaktr; istikrar salamaktan kast da uluslararas
ilikiler literatrnde ABDnin emirlerine itaat et
mek anlamna gelen teknik bir terimdir. Yani Irakla
Afganistan istila ettiimizde, amacmz istikrar sala
makt. Eer ranllar nfuzlarn geniletmeye alr
sa, bu istikrar bozmaktr. Hem bilimsel hem de br
doktrinler iine yedirilmitir bu. Hatta eski Foreign
Affairs editr, liberal yorumcu James Chasein alayc
olmadan yapt gibi, istikrar, yani ABDnin emirle
rine itaat edilmesini salamak iin ABDnin Ailende

20
ynetimindeki iliyi istikrarszlatrmak zorunda kal
dn sylemek bile mmkn.

Terrizm Nedir?

rann sebep olduu ikinci tehdit de terrizme

verdii destektir. Terrizm nedir? rann terrizme
nasl destek olduuna dair iki rnek verilmi. Bi
rincisi Lbnanda Hizbullaha, tekisi de Filistinde
Hamasa verilen destek. Hizbullah ve Hamas hakkn
da ne dnrseniz dnn, belki de dnyann en
kt eyleri olduklarn dnyorsunuzdur, ama tam
olarak yaptklar neye terrizm deniyor? Hizbullahn
terrizmi aslnda Lbnanda her yl 25 Maysta
srailli istilaclarn 2000 ylnda Lbnan toprakla
rndan karlnn ansna resmi tatil ile kutlanyor.
Hizbullah direniiyle gerilla sava sonucunda srail,
yirmi iki yldr Gvenlik Konseyi kararlarn ihlal ede
rek bolca terr, iddet, ikenceyle igal ettii Gney
Lbnandan kmak zorunda kald.
srail sonunda Lbnandan ayrld, ite o gn
Lbnan Kurtulu Gn. Hizbullah terrizminin teme
li bu saylyor. Anlatl ekli byle. Aslna bakarsanz,
srailde bundan bir saldrganlk olarak bahsediliyor.
Bugnlerde srail basnnda yksek dzeydeki ahsla
rn, rann srail igaline kar direnii destekleyerek
2000 ylna kadar tutunduu saldrgan tavr devam
ettirmesine izin verdii iin Gney Lbnandan ekil
menin bir hata olduunu tarttklarn okuyabilirsi
niz. sraile kar bir saldrganlk olarak saylyor bu
tutum. Biz de aynsn iddia ettiimize gre, ABDnin

21
ilkelerini benimsemi olmallar. te Hizbullah bu.
Eletirebileceiniz baka eylemleri var ama Hizbullah
terrizminin temel noktas byle.
Hizbullahn sularndan biri de, meclisteki kol
tuklarn sahiplerini belirleyen mezhebe dayal sistem
yznden ounluu elde edemeseler de Hizbul
lah temelli koalisyonun son yaplan parlamenter se
imleri kolayca kazanmasdr. Bu sonular, Thomas
Friedmann, ABD Bakan Obamann ran Bakan
Ahmedinejad Lbnanda yendii serbest seimlerin
mucizeleri zerine kendi deyimiyle mutluluk gzya
lar dkmesine neden olmutu. Bu kutlamaya bakala
r da katld. Bildiim kadaryla da asl seim sonular
hibir zaman haberletirilmedi.
Ya Hamas? Ocak 2006da Filistinliler ciddi bir
su ilediinde Hamas ciddi bir tehlike, ciddi bir ter
rist rgt haline geldi. Bu tarih, Arap dnyasndaki ilk
serbest seimlerin yapld, Filistinlilerin de yanl ta
rafa oy verdii tarihtir. ABD byle bir eyi kabul ede
mez. ABD ile srail, ak ak bu su iin Filistinlileri
derhal cezalandrma yoluna gitti. New York Times'd
karlkl ke yazlarnda, birisinin demokrasiye na
sl k olduumuzu falan anlatt, tam karsnda da
tekisinin Ocak seimlerinde yanl oy veren Filistin
lileri nasl cezalandracamz anlattn okuyabilirsi
niz. elikinin anlamn bile bilmiyorlar!
Filistinliler seimlerden nce de cezalandrlyor
du ama seim sonras bu cezalandrmalar arta geti.
srail, kurak Gazze eridine giden suyu kesecek kadar
ileri gitti. Hazirana kadar srail Gazzeye 7,700 tane
fze atm, benzer birok baka ey yapmt. Bunla
rn hepsine terrizme kar savunma deniyor. Sonra,

22
ABD ile srail, Filistin Ynetiminin ibirlii ile seilen
hkmeti devirmek iin askeri darbe teebbsnde
bulundu. Geri pskrtldklerinde baa Hamas geti.
Bundan sonra Hamas dnyann nde gelen terrist
kuvvetlerinden biri oldu. Hamas eletirebileceiniz
birok nokta var, kendi insanlarna davran ekilleri
rnein, ama buna Hamas terrizmi demek biraz zor.
Mevcut iddia, Hamas terrizminin Gazzeden atlp
srailin snr ehirlerini vuran fzelerden ibaret oldu
udur. Dkme Kurun Harektnn (Aralk 2008'deki
ABD/srail istilas) ve srailin geen haziranda ulus
lararas sularda dokuz kiinin lmesiyle sonulanan
Gazze filosu saldrsnn gerekesi de buydu.
Bir lkede byle bir eyin duyulup da yerilme-
mesi iin o lkenin beyninin iyiden iyiye ykanm
olmas gerekir. Kassam fzeleriyle ABD ile srailin
durmadan srdrdkleri terr faaliyetlerinin karla
trlmasn bir yana brakacak olursak, ok basit bir
sebepten tr tartmann inanlr bir taraf yoktur:
srail ile ABD, fzeleri durdurmann yolunu ok iyi
biliyor; barl yollarla. Haziran 2O08de srail, Ha
mas ile atekes yapmay kabul etti. Fakat srail anla
maya tam olarak uymad, snrlar amalar gerekiyor
du ama amadlar; Hamas ise atekese uydu. Resmi
srail sitesinden bakabilir ya da resmi szcleri Mark
Regevden dinleyebilirsiniz; atekes srasnda tek bir
tane bile Hamas fzesi atlmad.
srail, Kasm 2008de Gazzeyi istila edip yarm
dzine Hamas aktivistini ldrdnde atekesi boz
du. Ardndan srail fze atmaya ve daha byk sal
drlara devam etti. Hepsi Filistinli birok insan l
drld. Hamas atekesi yenilemeyi teklif etti. srail

23
kabinesi bu neriyi reddedip iddet kullanmay tercih
etti. Birka gn sonra da Gazzeye dzenlenen ABD/
srail saldrs geldi.
ABD ile Batda, hatta insan haklar gruplarn
da bile genellikle, srailin g kullanma ve kendini
savunma hakknn olduu kans vard. Saldrnn
orantsz olduuna dair eletiriler vard, ama bunlar
ikincil meselelerdi; ncelikle srailin g kullanmaya
kesinlikle hakk yoktu. Barl yollar tketmediiniz
takdirde g kullanmak iin hibir gerekeniz olamaz.
Bu meselede de ABD ile srail barl yollar tket
mek bir yana denemeyi bile kabul etmediler; ayrca
bu yollarn sonuca ulaacana dair inanlarnn ol
mas iin birok neden yard. srailin saldrma hakk
olduunun kabul edilmi olmas inanlmaz bir hediye.
Her halkrda. Savunma Bakanl ile ABD istih
baratna gre, rann nfuzunu geniletmb abalar
ile birlikte Hizbullahla Hamasa verdii destek, ABD
ile mttefikleri iin ran tehdidini oluturmaktadr.

24
S R A L -F L S T N S O R U N U
 imdilerde hem Filistinlileri destekleyenlerin
hem de Filistinli liderlerin, Artk iki devletli zm
den umudumuzu kesmek zorundayz, dediklerini
oka duyar olduk. Filistinli liderlerden birinin dedii
gibi, sraile anahtar teslim edip btn Bat eriay
devralmalarna izin vermeliyiz. Tek bir devlet olur, biz
de insan haklar mcadelesine devam ederiz. Gney
Afrikada olduu gibi biz de kazanabiliriz. Fakat bu
gr mantken ok basit bir noktay es gemektedir.
Yalnzca iki seenek yok. nc bir seenek daha var,
bu da ABD ile srailin tam olarak u anda yaptklar
eyi devam ettirmesidir. Bat erianm kontroln ele
geirmeyecekler. Byle bir ey istemiyorlar. stedik
leri ey Filistinlilerin gitmesi. Bu yzden Gney Afri
kadaki apartheid kart mcadeleyle kyaslama yap
mak son derece yanltc. Gney Afrika, siyahi nfusa
ihtiya duyuyordu. Siyahiler igcn oluturuyor
lard. Onlardan kurtulamazlard. Nfusun %85ini
oluturuyor, lkenin btn iini gryorlard. Tpk
klelik dzeninde olduu gibi bu insanlara bakmak
zorundaydlar. Bantustanlar^ yeterince ktyd, evet,
ama igcnn devamlln salamak gerektiinden,

4. Irk Gney Afrika tarafndan kurulan kk sahte devletikler, (.n.)

27
onlar yle ya da byle yaanlabilir bir durumda tu
tulmallard. te bu srail ve Filistinliler iin geerli
deil. srail, Filistinlilerin sorumluluunu stlenmek
istemiyor, daha ziyade onlarn o topraklar terk etme
lerini istiyor. Tpk ABD ile yerli halklar gibi. Onlara
bakmann bir anlam yok; aresiz Kzlderili rkn
yok et gitsin.
srail, Filistinlileri ylece katledemez. Artk byle
sulardan 19. yyde ABDnin yapt gibi paay s-
yramazsmz, bu yzden onlar gitmek zorunda bra
krsnz. srail elitinin daha bar yanls yelerinden
Moshe Dayan, 1967 ylnda igal altndaki blgeler
den sorumlu savunma bakanyd. O zamanlar alma
arkadalarna Filistinlilere, Sizin iin yapacak bir e
yimiz yok, kpekler gibi yaayacaksnz; gitmek iste
yen de gider. Bu iin sonuna kadar gideceiz, deme
leri gerektiini sylemiti.
te u an uyguladklar politika da tam olarak
bu. Son yllarda, ABD ile srail bu politikay bir nebze
deitirdi. Birka yl nce, srailin smrgeci bir po
litikadan yeni-smrgeci bir politikaya gei yapmas
gerektiini syleyen srailli sanayicilerin tavsiyelerine
gre hareket ediyorlar.
Filipinler, gnmzde uygulanan yeni-smrge-
ci programlarn dikkatlice tasarlanmas iin standart
bir model oluturan bir lkedir. Her zamanki gibi en
hayrsever niyetlerle savaa geldiklerinde neler ol
duunu, birka yz bin insann katledilip byk sava
sularnn ilendiini hepimiz biliyoruz. Al McCoy,
savatan sonra neler olduunu 800 sayfalk detayl
almasnda gstermitir. ABD, gnn en gelimi
teknolojilerini kullanarak halk denetim altna alma-

28
nm yeni bir yntemini buldu. Sylenti karmak, in
sanlara rvet vermek gibi eitli yntemlerle milli
yeti gruplan paralayp, lks ierisinde yaayabilecek
Batllam bir elit ile ortaklaa alarak btn halk
yakn gzetim altna alan bir sistem dayattlar. Elbette
iler ters giderse diye de paramiliter kuvvet olarak Fi
lipin jandarma rgtn kullandlar.
Bunun ok etkili bir yntem olduu anlald.
Aslnda, Filipinlerde bu yntem hl kullanlmakta.
Bugnn gazetelerine bakarsanz, ABDnin Filipin-
lerdeki yeni hkmeti ho bir ekilde karladn
grebilirsiniz. Halkn ounluunun sefalet iinde
yaadn aka ifade ediyorlar. Aslnda, dnecek
olursak, Filipinler Dou ve Gneydou Asya lkeleri
arasnda, son neslin Dou Asyada yakalad dikkat
ekici ekonomik bymeye dhil olmayan lkelerden
biri. Ayn zamanda yz yl nce nasl ynetiliyorsa
imdi de neredeyse ayn ekilde ynetilen tek ABD
smrge/yeni-smrgesi. Ayn elit unsurlar, ayn vah
i jandarma rgt, ama baka isimler altnda; arka
planda yine ABD var, arka planda ama yaknlarda.
Ziyadesiyle baarl bir smrgeletirme ynte
miydi bu. Haiti, Dominik Cumhuriyeti ve daha sonra
gelen baka birok yeni-smrge devlet iin bir model
oluturdu. Ayn zamanda bu yntem emperyalist l
kelerde de karlk buldu. Hem ABD hem de ngiltere
kendi lkelerinde halk denetim altna almak iin ben
zer nlemler ald. En bata da Birinci Dnya Sava
srasnda. imdi daha fazlasn da yapyorlar. ngilte
re, nde gelen gzetim toplumlarndan biri, ABD de
ngilterenin ok da uzanda deil. Bir yzyl nce
Filipinlerde byk bir dikkat ve baaryla oluturulan

29
yntemin deitirilmi nshalarn kullanyorlar.
Nihayetinde srail bunun, ilerlemenin doru yolu
olduunu anlad. Mesela Bat eriadaki Ramallahla
ilgili olarak, doru olduu bilinen haberlerde Filistinli
elit kesim iin burann Paris ya da Londra gibi bir yer
olduu syleniyor. Tiyatrolarn, restoranlarn olduu
gzel bir hayat yayorlar. Ac eken, sefalet iinde ya
ayan bir insan denizinin tam ortasnda ibirliki elit
lerin bulunduu tipik bir nc dnya lkesi gibi.
nc dnya bu ekilde yaplanmtr. Nihayetinde
srail, sanayicilerin tavsiyelerini dinleyip Filistini ye-
ni-smrge haline dntrmeye karar verdi. Hem
de yaptklar eyi Ramallahta hayatn ne kadar harika
olmasyla vebiliyorlar. Yine de g kullanarak de
netim salamak zorundasnz. Filipinlerdeki jandar
ma rgtne benzer bir yapnn olmas gerekir. Var
da. Amerikal General Keith Daytonn ynettii bir
ordu. Filistinlilerden oluuyor. Olduka tipik olarak,
yeni-smrgeci yaplarda bastrc g lke iindedir
ama Amerikal bir general tarafndan ynetilir. (Sert
bir diktatrlkle ynetilen) rdn ile srail bu ordu
nun eitimini yapyor. ok baarl bir ordu.
Aslnda Amerikal liberallerin epey vgyle sz
ettii bir ordu. Massachusetts senatr ve ABD Se
natosu D likiler Komitesi Bakan, Obamann Or
tadou szcs John Kerry [imdi dileri bakan],
Brookings Enstitsnde bir konuma yapp tarihte
ilk kez srailin yasal bir mzakere orta olduunu,
artk tutkuyla bal olduklar bar mitlerinin yee
rebileceini aklad. Bahsettii mzakere orta Fi
listin Ynetimidir. Kerrynin aklad gibi, Filistin
Ynetiminin artk yasal mzakere orta olmasnn

30
sebebi de halk kontrol eden bir askeri gce sahip ol
masdr; yani Daytonn ordusu. Kerry de bu ordunun
baarlarna dikkat ekmekteydi.
Bu ordunun asl baar yks, ABDyle srailin
Gazze istilas srasnda Bat eriada gerekleen vah
ete kar protestolarn olabileceini ngrdklerin
de gerekleti. Herhangi bir protesto gereklemedi,
nk Daytonn ordusu hepsini bastrabildi. Her
kesin sesi kesildi. Hatta o kadar kesildi ki General
Dayton, srail lobisinin bir uzantsna yapt bir ko
numada Bat eriay denetim altnda tutan Amerika
ynetimindeki ordu sayesinde Gazze saldrsna ka
tlmak zere asker sevk edebileceini syledi. te bu
baar saylyor, tpk Filipinlerdeki ve ardndan gelen
Haiti, Nikaragua ile br yeni-smrgelerde ABDnin
dayatt ulusal muhafz tekilatlar ile kazanlan baa
rlan gibi.
Filistin de ayn talihli kaderi sabrszlkla bekle
yebilir. Biz de halk etkin bir ekilde kontrol edebilen
bir ordu kurduumuz iin kendimizle vnebiliriz.
ylesine etkili bir ordu ki Filistinin br parasnda
meydana gelen byk bir katliam bile protesto ede
miyorlar. Filistinin br parasnda diyorum, ama
ABDyle srailin 1991deki Oslo Anlamalarndan
beri uygulad politika (ve bu politikann ok nemli
bir bileeni) Gazze ile Bat eriay ayrmaktr. Bu, ha
kiki Filistin milliyetiliinin tannmasn engellemenin
yollarndan biridir. Gazzenin uluslararas hukukta ol
duu gibi Bat eriann bir paras saylmas Filistin
devletinin d dnyaya eriimi olduu anlamna gelir
di; Gazze, bu devletin liman kenti olurdu mesela. te
bu tehlikelidir. Bir yandan rdnl diktatrlk, br

31
yandan da ABD destekli srail tarafndan tamamen
kontrol altnda olmalarn istersiniz, bu yzden Bat
eriay Gazzeden ayrmak zorundasnz. Olduka et
kili bir biimde bunu yapyorlar.
Filistinlilerin nnde duran seeneklere dnecek
olursak, bunlardan biri iki devletli zm, br ise
u an teklif edilen, tek devletli zmle birlikte apart-
heid kart mcadele. Byle bir eyin olacana dair
en ufak bir emare yok, hibir yerde bu teklife destek
de yok. ABD ile srail bunu asla kabul etmez.
Fakat nc seenek, yani gerek olan, u ana
kadar yaplan eylerin tam olarak devam ve u ana
kadar yaplan eyler sr deil. Aslnda, Babakan
Ehud Olmert birka yl nce bu teklifin ana hatlarn
Kongrenin birleik oturumunda alklar iinde izdi.
srailin deerli olan her eyi ele geirmesi anlamna
gelen, (snrlar imdilerde daha da genileyen) bir
araya getirme dedii eydir bu; srail, tecrit duvar
dedikleri eyin iinde kalan her eyi ele geirecek. As
lna bakarsanz tamamen yasad olan bir ilhak duva
rndan bahsediyoruz, bu konuda hi kuku yok, srail
bile bunu kabul ediyor. Bylece, srail tecrit duvar
nn iinde kalan her eyi ele geirecek; tesadfen de
blgedeki su kaynaklarnn birou bu snrlar iinde
kalyor. Asl su kayna Bat eriadaki yeralt su kat
manlarnn altnda yatyor. Kudsle Tel Avivin gzel
banliyleri de buna dhil. Yani srail, buralar ele ge
iriyor, Filistinin kalannn te biri byklndeki
rdn Vadisini ele geiriyor, Filistine kalansa blge
nin yzde 22si. srail buray da ele geiriyor. Byle
bir ey geri kalan her yeri hapseder. srailin ele gei
recei blgeler daha ok ekilebilir olanlar; Filistinli

si
1er imdiden bu arazilerin oundan uzak tutulmakta.
Geri kalan blgede, srail buray paralara ayran ko
ridorlar oluturdu. Ana koridor Kuds denen yerden
balyor. Aslnda bu koridor Kudsn kendisinden
ok daha byk. srail buray yasad bir ekilde ilhak
etti. Sanrm Kudsn be kat byklnde. srail,
btn bu blgeyi ele geiriyor.
Douya doru, arlkl olarak Oslo Anlamalar
altnda Clintonn salad destekle 1970lerde kuru
lan Maale Adumim ehrinden geen bir koridor var
dr. Bu koridorun amac Bat eriay ikiye blmekti.
Neredeyse, Filistinlilere braklacak olan Erihaya ka
dar uzanr. Gerisi ounlukla ldr.
Kuzeye doru giden birka baka koridor da geri
kalan blgeyi kesiyor. Sonunda ortaya kan ey, hep
si de Gazzeden ayrlan, bu politikann mimar Ari-
el aronun deyimiyle bantustan ya da kantonlardr.
aronun tarifi hi adil deil, nk daha nce bahset
tiim sebepten tr bantustanlardan daha ktler.
Gney Afrika, bantustanlar ayakta tutmak zorunday
d. srailin bu kantonlar ayakta tutmaktan bir kar
yok. Dayann teklifini uygulayabilirler: Sizin iin ya
pacak bir eyimiz yok, kpekler gibi yaayacaksnz;
gidebiliyorsanz gidin. Birou da gidiyor zaten, zel
likle de daha zengin olan Hristiyan halk. Ama son
zamanlarda yapld gibi, New York Times habercileri
ne kadar harika olduklar hakknda gezi yazlan ya
zabilsin diye biraz da yeni-smrgelerde braklacak.
Filistinlilere hibir ey kalmad. Onlar gitti bile.
Buna bir devlet diyebilirler mi? sterlerse derler.
Aslnda, Filistin Devleti fikrini kabul eden ilk srail
babakan, imdiki babakan Netanyahudur. lk kez

33
1996 ylnda, burada byk gvercin olarak tannan
imon Peresin ardndan babakan olarak greve ba
lad. Peres, bir Filistin Devletinin hibir zaman ku
rulamayacan basna bildirdikten sonra 1996da
grevi brakt. Bir ahin olarak knanan Netanyahu
greve baladktan sonra, haber alma bakanna bir
basn toplantsnda yle soruldu: imdi, Filistine
orada burada paralar brakacanz biliyorsunuz. Ya
buna devlet derlerse, ne yapacaksnz.^ O da yle
yantlad: sterlerse devlet diyebilirler ya da kzar
m tavuk da diyebilirler. Umurumuzda deil. kisi de
olur.
Bylece srail ilk kez Filistinlilerin kendi kaderle
rini tayin etme ihtimalini tanm oldu. Benzer ekilde
birka yl sonra i Partisi de, hibir ey yaplmazsa
gereki seenein mevcut politikalar devam ettirip
geriye kalan Filistinlileri kzarm tavuk olarak brak
mak olduunu syledi. Seenek bu; ne tek devlet, ne
de apartheid kart mcadele. Hepsi hayal, bo vaat.
Baka bir seenek var m? ki devletli zm se
enei ne lemde? Dnyada zm bulmas gerekten
zor olan birok sorun var ama bu durumda zm
bulmak ok kolay. zm belli. Dahas, baskn ulus
lararas destein yan sra uluslararas hukuka da uy
gun. Tek bir engeli var. ABD kabul etmeyecek. te
bu kadar. Byk Arap devletleri, 1976da srail dhil
olmak zere blgedeki lkelerin gvenliini gvenli
ve tannan snrlarla garanti eden BM 242 kirarnn
o irin kelimelerini kullanarak uluslararas snrda iki
devletli bir zm sunan Gvenlik Konseyi kararn
teklif ettiklerinden beri bu zm ylece beklemek
tedir. Bu 1976daki teklifti. srail oturuma katlmay

34
reddetti, ABD de karan veto etti. Sonra 1980de bir
kez daha veto etmesiyle bugne kadar geldik.
Kim destekliyor bu karar? Arap Birlii, Avrupa,
Balantsz lkeler, rann da iinde olduu slami
Birlik rgt dhil olmak zere herkes. Hamasla,
Filistinin kabul ettii her eyi destekleyeceini akla
yan Hizbullah da destekliyor. Yani tam olarak tek bir
engel var; ABDyle srail kar kyor. srailin muh
temelen tarihinin en can alc kararn verdii 1971de
salanan koullara dayanarak bu teklifi reddediyorlar.
1971de Cumhurbakan Enver Sedat ynetimindeki
Msr, sraile bar antlamas nerdi. Msr elbette ki
Arap dnyasnda nemli bir askeri gc olan tek lke
dir. Bu yzden Msrla bar antlamas yapmak tam
gvenlik anlamna geliyordu. Doal olarak bunun bir
karl vard, srail Msra ait blgelerden ekilme
liydi. (Sedat btn igal blgelerinden demiti ama
akas ncelikle Msra ait blgeleri umursuyordu.)
srail bunu kabul etmedi, nk Sina Yanmadasna
doru genilemeyi, kuzeyde Akdeniz kysnda bir
milyon nfuslu byk bir ehir kurmay planlyordu.
srail seim yapmak zorundayd: genileme ya da g
venlik. Genilemeye karar verdiler.
Ertesi yl rdn Bat eriayla ilgili olarak ayn
teklifi yapnca srailin karar perinlenmi oldu. O
noktada srail tam gvenlik salayabilirdi ama o za
manlar ncelikli olarak Sina Yanmadasna, ayn za
manda Bat eriaya doru da genilemeyi tercih etti.
srail bunun tamamen yasad olduunu kabul etmi
ti. 1967de ok nl uluslararas bir avukatn da iin
de bulunduu hukuk yetkilileri, basavcnn da des
teiyle, hkmeti igal altndaki topraklara yaplacak

35
herhangi bir genilemenin uluslararas hukuka aykr
olduu konusunda bilgilendirdi. Daha nce bahset
tiim gibi o blgelerden sorumlu savunma bakanl
grevini yapan Moshe Dayan, Evet, uluslararas hu
kuka aykr olduunu biliyoruz ama lkeler uluslara
ras hukuku ihlal eder, biz de edeceiz. ABD bizi des
tekledii srece bunu yapabiliriz, diyerek bunu kabul
etti. te olanlar bunlar.
Sedatn teklifinin reddedilmesi srail iin epey
zorlu geen 1973 savana neden oldu. Neredeyse yok
olacaklard. O zamandan sonra, ABD ile srail, Msr
gz ard edemeyeceklerini anlad. Sonra da ABD ile
srailin Sedatn 1971de yapt teklifi kabul ettii
Camp David Anlamalaryla sonulanan Kissingern
nl mekik demokrasisi balad; baka areleri yok
tu. Ama o noktadan sonra, ABD ile srail genileme
yi tercih etti. Snrlarnda dman lkelerin olmad
bir gvenlik ortam salayabilirlerdi, ama o zaman da
Bat eriaya doru genilemekten; vahi, cani Gazze
kuatmasndan vazgemek zorunda kalacaklard.
Byle bir ey mmkn mdr? Evet, mmkndr.
ABD 1976dan beri tek bir istisna dnda reddedici
politikalar sk bir ekilde takip ediyor. Bu istisnann
aa kard eyler var. Clinton, grevinin son ayla
rnda ABD ile srailin Camp David mzakerelerinde
Filistinlilere yaptklar tekliflerin her ne kadar hayr
sever olsa da muhtemelen hibir Filistinli tarafndan
kabul edilmeyeceinin farkndayd. Hayli mulak ama
yava yava ortaya kan, kendi deyimiyle deikenle
rini ifade etti. Daha sonraki bir konumasnda her iki
tarafn da deikenlerini kabul ettiini ama yine her
iki tarafn da ekincelerinin olduunu syledi. 2001

36
yl Haziran aynda Msrda bu ekinceleri ortadan
kaldrmak iin bulutular. Mzakerelerle ilgili olarak,
byk bir ksm st dzey srail kaynaklarndan ge
len detayl bilgimiz var. Son basn toplantsnda, iki
taraf ortaklaa birka gnleri daha olsa btn detay
lar zerinde muhtemelen anlamaya varabileceklerini
duyurdular. Ama srail, mzakereleri olgunlamadan
durdurdu. Bylece mzakereler tamamen sonland.
O zamandan beri pek ok ey meydana geldi, ama
o tek olay epey yol gstericidir. Bir ABD bakannn
siyasi bir zme msamaha gstermesi durumun
da, muhtemelen zme ulalacan gstermekte
dir. Byle bir ey olacak m? u ana kadar en ufak
bir emare bile yok. Obama da en az George W Bush
kadar lsz, belki daha fazla. Ama takip etmeye
deer, gelimekte olan baz atrdamalar var. Bun
lardan birisi u ki Amerikan Yahudi toplumu ve zel
likle de gen Yahudiler dhil olmak zere Amerikan
halk, artk olup bitene ylece destek vermeye niyetli
deil. Standart liberal deerlerle tam bir eliki var.
Anketler ve baka belirtiler buna iaret ediyor. Byk
bir grup olan Hristiyan Siyonistler ne olursa olsun
sraili destekliyor. Belleinde ABDnin yerleimci s
mrgeciliine dair anlar olanlara normal geliyor, bu
yzden destekliyorlar. Ama elit kesimlerle Amerikan
Yahudi toplumu geri adm atmaya balyor.
Gelimelerden biri bu. Bir bakas ise u, grnen
o ki tarihte ilk kez Pentagonla istihbaratta nemli bir
yarlma var. imdiye kadar srailin gl destekile-
rindendiler. sraili deerli bir mttefik olarak gr
yorlar. ABD ileri teknoloji endstrisi sraili sk bir e
kilde destekliyor. nemli gazeteler arasnda bulunan

37
The Wall Street Journal en srail yanls olan, srailin
genilemesi taraftar gazete konumunda. Ama btn
bu destek zayflamaya balyor. arpc belirtiler sz
konusu. Bazen Lord Petraeus diye de anlan, Mer
kez Komutann banda bulunan [imdi emekli] b
yk dahi David Petraeusun yorumunu muhtemelen
duymusunuzdur. Birka ay nce, Afganistan, Irak ve
belki de daha sonra ran gibi blgedeki birok lkede
ABDnin alanda ordularnn bulunduuna ve ABD ile
srail uyumazlnn, halk arasnda, blgedeki ABD
glerini tehlikeye atabilecek sorunlar yaratmas du
rumunda bunun, alandaki bu kuvvetler iin nasl teh
likeli olduuna dair yorumlar yapt. Sesini kesmesi
sylendi, o da hemen aklamalarn geri ald. Ama
bakalar benzer yorumlar yapmaktayd. Obamann,
Afganistan politikasnn gzden geirilmesi iin atad
, ABDnin en nemli Ortadou istihbarat uzmanla
rndan Bruce Riedel, olduka benzer bir aklamada
bulundu. Hatta bu durum, Clinton dneminde Afga
nistan bykelilii yapan ve srail lobisiyle balant
lar olan Mark Indykn Timesda bir bayaz kaleme
alarak sraili ABD desteini cepte bilmemesi ve ABD
politikalarnn deiebilecei konusunda uyarmasna
kadar gitti.
srailde Mossadn banda bulunan Meir Dagan,
hkmeti atele oynamakla uyard. ok fazla zorla
malar durumunda, ABD desteini kaybedebilirlermi.
Ayrca; zellikle srail ile Gney Afrika arasnda yap
lan birok benzetmeyle ilgili olarak, dikkat edilmeye
deer bir gemi var. Bu benzetmelerin ou pek bir
anlam ifade etmiyor, bunun sebeplerinden bahsetmi
tim. Ama bu benzetmelerden biri pek tartlmamas-

38
 na ramen dikkate deer. 1960 yl civarnda Gney
Afrikadaki beyaz milliyetiler, dlanan bir lke ha
line geldiklerini, kresel destei kaybettiklerini fark
etti. BMde eski smrgelerinin byk bir ounluu
aleyhlerinde oy kullanyor, hatta Avrupadan aldklar
destein de bir ksmn kaybediyorlard. Gney Afri
ka Dileri Bakan, ABD bykelisini arp, Evet,
dlanan lke haline geliyoruz. Birlemi Milletlerde
aleyhimizde oy kullanlyor. Ama siz de biz de biliyo
ruz ki BMde tek bir oy vardr, o da sizinki. Bizi des
teklediiniz srece dnyaya kar gelebiliriz, dedi.
Sonra da yle oldu zaten.
Sonraki yllara baktmzda, apartheid kart
dnce glendi. 1980lere geldiimizde, ABDli ir
ketler bile apartheida kar olarak Gney Afrikadan
ekilmeye balad. Birka yl sonra, Kongrede baz
yaptrmlarn kabul edilmesi zerine, Reagan yneti
mi, Gney Afrikay desteklemeye devam etmek iin
halkn ve dnyann kanaatlerinin yan sra Kongre
yaptrmlarndan da kamak zorunda kald. Aslnda
1980ler boyunca yle yaptlar da. Bahaneleri de te
rrizmle mcadeleydi. 1988de Reagan ynetimi, Af
rika Ulusal Kongresini, yani Mandelann ANCsini
dnyann en kt terrist rgt olarak ilan etti. So
nuta, Bushtan nce Reagann balatt o nl ter
rizmle mcadelemizin bir paras olarak beyaz Gney
Afrikay desteklemek zorunda kaldk. Aslnda tam bir
yl nce Mandela terrist listesinden karlm, zel
bir muafiyete tabi olmadan ABDye girebilir bir konu
ma getirilmiti.
1980ler boyunca bu byle devam etti. Gney Af
rika zapt edilemiyormu gibi grnyordu. ANCyi

39
iii
yerle bir etmiti. Dnya onlardan nefret ediyor, ama
gerek bir muhalefet de varm gibi durmuyordu. G
ney Afrika da daimi bir zafer kazanm havasndayd.
Sonra 1990 civarnda ABD, politikasn deitirdi.
Mandela Robben Adasndan salnd ve baa gemek
iin hazrlanlmaya baland. Birka yl ierisinde
apartheid bitti. Gney Afrika dileri bakan haklyd;
mafya babas sizi destekledii srece, dnyann ne d
nd hi nemli deil. Ama elbette mafya babas
fikrini deitirebilir. yle de oldu ve apartheid son
ras dnem balad; gzel deil ama byk bir zafer.
lk kez olmuyor bu. Bunlarn hibiri tartlmad.
Tartlamazlar nk tartmadan ABDnin dnyay
ynettii, hem de g kulland sonucu kyor. Do
ru olsa da bunu kabul edemezsiniz. Olduka yol gs
terici baka bir rnek de Endonezyadr. Endonezya,
1975te eskiden Portekiz blgesi olan Dou Timoru
ABDnin ve sonrasnda Fransa ile ngilterenin gl
desteiyle igal etti. Nfusun belki de eyreini yok
edip hakiki bir soykrm yaparak 20. yynin en kt
sularn ilediler. Srbistan ve Kosovada olup biten
ler hakknda kasm kasm kaslrken, 1999 senesinde
oldu bunlar. Endonezya ordusu hibir zaman oradan
ayrlmayacam, dnyann ne dndnn umur
larnda olmadn, orann kendi blgeleri olduunu
ve blgeyi brakmayacan ABD desteiyle duyurdu.
1999 yl Eyll ortalarnda, Clinton sessizce ha
ber gnderdi. Endonezya ordusuna oyunun bittii
ni bildirdi ve ordu hemen ekildi. ABD bunu 25 yl
nce de yapabilirdi. Aklma gelmiken syleyeyim,
Clintonm yaptklar imdi tarihe insani mdahale
olarak geiyor. Clinton neden konum deitirdi.^ Tek

40
bir ey iin; o zamanlar byk bir uluslararas muha
lefet vard. Ayn zamanda blgede buna etki eden bir
dayanma hareketi vard. Ama muhtemelen en byk
etki, Reagan ynetimindeki nde gelen ahslarn da
iinde bulunduu ABDnin en gl kesimini temsil
eden Katoliklerinkiydi. Dou Timor Katolik bir s
mrgeydi, bu yzden igale kar ktlar. Bu basklar
altnda kalan Clinton fikrini deitirdi, bir gn sonra
da ordu ekildi. Artk denetim yok.
srailde de byle olabilir. Mossad yneticisi hak
l olabilir. ki devletli zm zerindeki uluslararas
fikir birliini kabul etme konusunda br lkelere
katlmalar iin gerekli bask ve srar salanrsa ABD,
politikalarn deitirebilir. srailin baka seene
i olmayacaktr. Tpk Endonezyann, beyaz Gney
Afrikann yapt gibi ABDnin emirlerine uyacaklar
dr. G sistemleri byle alr. Byle bir ey olabilir
mi? Bilmiyoruz. Byle bir sonuca varlmasn etkile
yecek, belki de salayacak kapasitemiz var. Biraz da
iyimser bir karm bu elbette.

41
 2 0 1 0 Z M E D Y A E N S T IT U S U N E
K A T IL A N R E N C L E R L E
Y A P IL A N S O R U -C E V A P O T U R U M U
 Som: Gazze kuatmasnn desteklenmesi konu
sunda Msrn rol ve Msrn ina ettii elik duvar
hakknda ne dnyorsunuz?
Chomsky: Msrn srailin srdrd vahi
Gazze kuatmasna su orta olduu konusunda epey
haklsnz. Aslnda Msr, Hamastan srailin korktu
undan daha ok korkuyor. Msr, Ortadouda istik
rar salamamzda bize yardm ettii iin onlar ele
tirmeyeceini ak ak ifade eden Bakan Obamann
ciddi ekilde destekledii acmasz bir diktatrlkle
ynetiliyor. te bu yzden, Ortadouda akl banda
hi kimse, insan haklarndan bahsettiinde Obamay
ciddiye alamaz.
Ama Msr ok endieli, nk biraz olsun de
mokratik bir seim yaplmasna izin verildii takdir
de, Msr halk iinde ounlua dnebilecek bir
g var, yani Mslman Kardeler. ABD de onlar bu
konuda destekliyor. Hamas, Mslman Kardelerin
bir kolu; Filistinde kazand seim zaferiyle Msr
dehete drmt. Ayrca Msr, ok da mulak ol
mayan ABD-srail politikalarnn da farknda. ABD ile
srail, srailin adeta yerle bir ettii Gazzeyi Msrn
ellerine brakmak istiyor. Ne srail ne ABD Gazzenin
sorumluluunu tamak ister. 19. yzylda yaptklar

45
gibi herkesi ylece ldremiyorlar, nk artk yle
yakay syramazsnz. Bu yzden, ama Gazzedeki
nfusu olabildiince az tutmak, onlar iin herhangi
bir sorumluluk almaktan kanmak ve onlar Msr is
temedii halde Msrn ellerine brakmak. Hem bu
nedenle hem de Mslman Kardelerin bir kolu ta
rafndan ynetilmeleri nedeniyle Msr bu kuatmada
yer almaktadr.
Sizin de sylediiniz gibi, lkelerini tamamen tec
rit etmek iin; bir yandan kuatmann acmaszln
arttrmak, bir yandan da Gazzeyi Msrn ellerine b
rakmay amalayan, Msrn gereklemesini isteme
dii ABD-srail politikasn boa karmak iin Msr,
anlald zere ABD mhendislik desteiyle bir du
varn inasna da balam.
srailin Gazzeye saldrmasnn arkasndaki ne
denlerle ilgileniyorum. Norman Finkelstein, bunun
srailin caydrclk gcn eski haline getirmek
iin yapldn yazd. Hem bu nermeye hem de
Hizbullahn sraili bir noktadan sonra muhtemelen
yenilgiye urataca grne katlp katlmadnz
merak ediyorum.
Bence Finkelsteinin hakl olduu noktalar var.
srail 2006 ylnda yenildi; byk zarar gren yenil
mezlik durularn yeniden kazanmalar gerek. Belki
de Gazzeyi mahvederek bunu salayabileceklerini
dndler, ama tam olarak kimi etkilemeye al
tklarn bilmiyorum. Gelimi modern bir ordunun,
karlk olarak bir tabancayla bile ate edemeyen, ta
mamen savunmasz bir halk yok edebileceini gster
mek, caydrc glerini kantlamak iin pek etkileyici
bir yol deil.

46
 Fze saldrlarn durdurabileceklerini biliyorlar
ama byle bir ey yapmak, Hamas ile bir anlamaya
varmak, Filistinde seilen hkmet iin biraz da olsa
meruiyet salamak anlamna gelirdi. Ama hibir e
kilde meruiyet salamak istemiyorlar. Buna gz yu-
mulamaz. Aslnda, bakanlar kurulunun ounu hap
settiler. Bamsz bir g olarak bakanlar kurulunu
yok etmek istiyorlar.
Askeri yenilgiye gelelim. Yakn zamanda Lb
nandaydm. nde gelen baz Batl Ortadou muha
birleriyle grtm. Bazlar on yllardr orada grev
yaptklarndan blgeyi ok iyi biliyorlar. Aralarndan
en donanmllar, sava kmasn bekliyor. Aslnda,
hem srailin hem de Fiizbullahn savamak istediini
dnyorlar. srail, gerekten Lbnan yok edebile
ceini gstermek iin savamak istiyor, ancak Lbnan
son seferde olduu gibi yenilmeyecektir. ayet srail,
ABDnin desteiyle rana saldrmaya karar verirse, ki
bu olas bir durum, nce Lbnan yok etmeleri gerek,
nk Lbnann caydrc gc var, yani Hizbullah.
Dolaysyla, saldrma ihtimalleri var; sava ka
bilir, bu iki lke de birbirlerini yok edebilir. Bu ya
knda gerekleebilir. Devletler her zaman mantk er
evesinde hareket etmez, srail de fazlasyla akld,
paranoyak, an milliyeti bir hale brnd. Gazze
filosuna yaplan saldry dnn. Tamamen akld
bir hareketti. steselerdi kolaylkla gemileri etkisiz
hale getirebilirlerdi. Trk bandral bir gemiye sald
rp Trkleri ldrmek, stratejik bir bak asndan
yaplabilecek en aptalca eylerden biri. Trkiye 1958
ylndan beri blgedeki tek yakn mttefikleri. Hibir
sebep yokken blgedeki tek yakn mttefikine sal

47
drmak bir eit delilik. Bunu daha nce de yaptlar.
srail, kastl olarak diplomasi tarihinde bence emsali
olmayan bir yolla Trk bykelisini kk dr
mt. Epey akld bu.
rann varolusal bir tehdit unsuru olduunu
iddia ediyorlar ama ABDnin stratejik analizine gre
tehdit, rann emirlere uymamas ve srailin blgesel
hkimiyet kurmasn engellemesidir. Ama srailliler
kendilerini kandrp rann varolusal bir tehdit ol
duuna inanrlarsa, sonularn ne olabileceini hayal
bile edemezsiniz.
Ayrca rann da aklc davrand sylenemez.
Blgede tezghlanan, dnmesi bile gerekten rk
tc olas bir atma var. Bildiiniz gibi, ran Gazze
ablukasn krmak iin gemiler gndermeyi planlad
n aklad. Eer byle bir ey gerekleirse, iler de
iir. srail lgna dnebilir. Yzlerce nkleer silah
olan gl bir devlet. Blgeyi yok etmeye, bu srete
kendilerini de yok etmeye karar verebilirler. Kim bi
lir? rktc bir durum.
srailin 1950lere kadar uzanan bir doktrini var.
Bu doktrin bazen, ismini dnyann en saygn, en ok
onurlandrlan intihar bombacsndan alan Samson
Kompleksi diye anlr. Samson, ok sayda Antik Filis
tinliyi ldrm nl bir kahramand. Hikyeye gre,
Delilah onun salarn kesmi, gcn yitirmesine ne
den olmutur. Antik Filistinliler de onu yakalayp kr
etmitir. Ama salar tekrar uzam, gcn yeniden
kazanmtr. Tapnan duvarlarn ykp kendisiyle
birlikte hayat boyunca ldrdnden daha ok An
tik Filistinliyi ldrdnde etrafndaki binlerce An
tik Filistinliyle birlikte o da tapnaktayd.

48
 Samson Kompleksi u anlama geliyor; dnya
sraile ok fazla bask yaparsa, deliye dnp tapnan
duvarlarn ykacaklar. Elbette kendileri de lecekler.
Bu yaklam ulusal psikolojinin bir paras, imdilerde
de byyor. Bu bir aka deil. Olabilir.

Netanyahunun sol muhalefeti ezme abalan hak

knda ne dnyorsunuz?
Sadece Netanyahu deil ki. Su ona atlyor, ama
ar milliyeti saa kayan milli ruh hali byle. Anket
lere bir bakn. Paranoyak bir milli ruh var. Bir ks
m, srailin yaptklar eyin yceliiyle meruiyetini
sorgulayan her abay ezmesi gerektii dncesinden
olumakta. lkede son birka yldaki bu deiim dik
kat ekici.

Uluslararas toplum bamsz bir soruturma ya

plmasn talep ettiinde, bu soruturmaclar kim ola
cak, hi meruiyetleri var m?
Medya olup bitenlerin ounu haberletirmiyor.
Ama birka gn nce, uluslararas toplum dedii
miz eyin nemli bir toplants vard, yani ABD ile
tesadfen bizimle ayn grte olanlarn toplants.
Dnyann tamam farkl dnyor olsa bile, yine de
uluslararas topluma kar olurlar. aka yapmyorum.
u rnee bakn; uluslararas toplum uranyum zen
ginletirmesini durdurmas iin rana arda bulu
nuyor. Her yerde okursunuz bunu. Tam olarak kim
bu uluslararas toplum? Dnyann ounu oluturan
balantsz lkeler olmad kesin. Balantsz lkeler

49
aktif bir ekilde rann uranyum zenginletirme hak
kn destekliyorlar, bu yzden uluslararas toplumun
bir paras olamazlar.
Birka yl nce Amerikallarn ounluu onlar
la ayn fikirdeydi. Yani Amerikallarn ounluu da
uluslararas toplumun bir paras deildi, nk ulus
lararas toplum Washington ile onunla kim ayn d
ncedeyse onlardan oluur.
Son birka haftada bu konuyla ilgili olarak gerek-
leenler olduka dikkat ekiciydi. Trkiye ile Brezil
ya, ABDnin nerisine olduka benzeyen bir anlama
ya vard. Uranyumun ran dnda zenginletirilmesi,
daha sonra da tbbi amalar iin geri getirilmesi iin
dzenleme yapacaklard. Sonunda, Obamann zama
nn Brezilya bakam Lulaya, benzer bir anlamann
yaplmasn savunan bir mektup yazd anlald.
Muhtemelen bunun sebebi, Obamann rann byle
bir anlamay asla kabul etmeyeceini dnmesiydi,
sonra da o mektuba iaret ederek, biz denedik onlar
kabul etmedi, diyebilecekti. Ama ran anlamay ka
bul edince, ABD hemen BM Gvenlik Konseyinden
inle Rusyann da hemen kabul edecei kadar zayf
bir karar karttrmtr. ABD medyasnda yer alarak
vlen kararn maddelerini okuyup ayrntlar ince
lerseniz, kararn neredeyse hibir eye yaramadn
greceksiniz. Tek etkisi inin rann kaynaklar ze
rindeki denetimini arttrmasdr. Bu yzden in ka
rardan memnun.
Rusya da karardan memnun, nk karar istedik
leri silahlar rana satmalarna izin veriyor. Ama ABD
kimin patron olduunu dnyaya gstermek iin bu
karar geirtmek zorundayd. Ne Brezilya ne Trkiye.

50
Trkiye, ranla uzun snr sebebiyle en nemli blge
sel g. Bu yzden patron olmalarna izin yok. Brezil
ya Gneydeki en nemli, en saygn lke, bu yzden
patron olamazlar. Aslnda, New York Ttmes okursanz,
haber balklar ABDye kar koyduu iin Lulann
sicilinde leke olduunu sylyor. Bugn bir haber,
st dzey yneticilerden birinin, Trkiyenin hizadan
kmamasn salamak iin bir eyler yapmamz ge
rektiini syledi ni yazyordu.
Mafya olmak gibi bir ey bu. Kimsenin sizin her
eyi kontrol etme hakknza karmamasn salamak
zorundasnzdr. Bu yzden ABD, ilerleme kaydedebi
lecek Trkiye/Brezilya giriimini engellemek iin ne
redeyse hibir anlam olmayan bir BM karar kart-
trmtr.
Aslnda uluslararas toplumun konuyla ilgili par
as, Asya gvenlik sistemi CICAdr*; ben byle d
nyorum. Asya devletlerinin ounu kapsyor; in,
Hindistan, ran, srail gibi. Gvenlik toplants yapa
rak, srailin Gazze filosuna yapt saldrnn ulusla
raras bir soruturmaya tabi tutulmas iin gl bir
arda bulundular. te yandan rgtn kurallar oy
birlii gerektiriyor. Tabii ki srail kabul etmedi, oy
lama 22-1 sonuland yahut buna yakn bir sonula
gerekleti. Bu yzden, bu grup uluslararas sorutur
ma arsnda bulunan ayr bir bildiri yaymlad. Oba
ma hemen bamsz soruturma arsnda bulunan
Gvenlik Konseyi kararn engelledi, Asya gvenlik
rgt de medyada kendine yer bulamad. Medyada
kmad iin de byle bir ey hi olmam sayld.

5. Conference on Interaction and Confidence-Building M easures in Asia

[Asya'da ijb irliii ve Gven Artrc nlem ler Konferans) (.n.)

51
 Uluslararas ilikiler teorisinin pek bir anlam yok.
Baz ilkeler var. Belki de en nemlisi Mafya ilkesidir.
Mafya babas itaatsizlii kabul etmez. Bir yerde hara
cn demeyen bir esnaf varsa, yakay syramaz. Belki
o paraya ihtiyacnz bile yoktur, ama bir tanesi yakay
syrrsa, bakalar da bunu fark eder, sonra da sistem
sarslr. Yani, sadece para toplamak iin adamlarnz
gndermezsiniz, pestilleri kana kadar dversiniz ki
herkes dersini alsn. Uluslararas ilikiler ite byle y
rr. Domino teorisi ya da baka eyler dendii de olur.
Ama dosya dosya inceledike, bunun srekli byle y
rdn grrsnz.

Trkiyenin NATO yesi olmasnn, srailin de

Trk bandral bir gemiye uluslararas sularda saldr
masnn bir anlam var m?
Teknik olarak geminin hangi bandray tadna
dair baz tartmalar var, ama iddia edildii gibi eer
Trk bandralysa, bunun anlam orann Trk karasu
lar olduudur. Deniz hukukuna gre, denizdeki bir
gemi bayran tad lkenin karasularnn bir par
asdr.
NATO glerinin, saldrya urayan bir NATO
lkesinin yardmna gitmesini gerektiren bir antla
mas vardr. Bu antlamalar bir anlama gelseydi, ta
bii ki gelmiyorlar, ABD tarafndan ynetilen NATO
lkelerinin hemen Trk gemisinin yardmna gitmesi
gerekirdi. Eer rana ait bir gemi NATO gemisine
saldrm olsayd, muhtemelen rann kk yery
znden kaznrd.

52
 Ulus devletlerin alma modeli olarak, ne olup
ne olamayacan syleyen u patrondan bahsettiniz.
Ekonomik snflara baklmasn gerektiren rnekler
yok mu? leyii nasl bunun?
lgin bir soru bu; ran da ilgin bir rnek. Ulus
lararas ilerin birka ilkesi var, bu ilkelerin hibiri
uluslararas ilikiler teorisinde yer almyor. Bahset
tiim gibi, bunlardan biri Mafya ilkesi; bir dieriyse
Adam Smithe kadar uzanr. Adam Smithe tapmamz
istenir, ama onu okumamz istenmez. ok tehlikeli
dir bu. deolojide anlatld ekilde akln karm,
manyak bir kapitaliste benzer bir hali yok. Epey akl
banda bir kiidir. Smith yle diyor, alntlyorum:
ngilterede politikann esas mimarlar tccarlar ve
reticilerdir, yani ekonominin sahipleri. Bu kiiler,
kendi deyimiyle AvrupalIlarn vahi adaletsizliine
maruz kalanlar bir yana dursun, ngiltere halkna
ac verse bile bilhassa kendi karlarnn korunma
sn garantiye alr.
Bazen bu ilkeler atr, ite bu rnekler politik
kararlarn nasl alndnn incelenmesi asndan
nemlidir. randa, mesela, byk ekonomik gler
ABDnin ran ile ilikilerini normalletirmesinden
memnuniyet duyard. ABDli enerji irketleri, btn
kayma inin yiyor olmasndan memnun deil. Ama
devlet politikas, genellikle politika gelitirme konu
sunda nemli etkisi bulunan enerji irketlerinin kar
kmasna ramen rann btn kaynaklarn ine
vermemizi gerektiriyor.
te Mafya ile Adam Smith doktrini arasndaki
atma bu. Bu durumda. Mafya doktrini galip gelir.
ok arpcdr, tarihe yle bir gz gezdirin; ayn kii

53
lerin irket iletirken baka, hkmette grev alrken
baka kararlar aldn fark edeceksiniz. ran hakkn
da btn kaynaklar ine verme karar alan kiiler,
eer enerji irketlerinin banda olsalard tam tersi
karar alrlard. u an devlet politikalarnda, bir irket
CEOsunun rolnden farkl olarak kurumsal bir rolle
ri var. irket CEOlarnn da en yksek kr salamak
gibi bir kurumsal rolleri vardr. Bu yasal bir gereklilik
tir; eer bunu gerekletirmezlerse, gerekletirebile
cek biri yerlerine geer. Ayn kiinin, mesela, d ileri
bakanlnda ya da Pentagondaki rol, ekonominin
belirli bir sektrnn dar karlaryla bazen atabi
lecek politik seimlerin, uzun vadede douraca so
nular dnmektir. Yani ortada bir atma vardr;
ran meselesindeyse Mafya ilkesi galip gelir.
Belki de eskiden petrol irketlerini ynetmi ayn
kii, imdi uzun vadede Ortadouyu kontrol altn
da tutma hedefi iin aslnda enerji irketlerine zarar
verecek bir tavr taknmann gerekli olduuna karar
vermek zorundadr.
Tek mesele ranla ilgili deil. Uluslararas ilikiler
teorisini anlamak iin Kbaya kar uygulanan ABD
politikalarn incelemek de epey ilgintir. Kbann
bamszlndan bu yana, 50 yldr, ABD Kba hal
kna saldrp onlar cezalandryor. Bunun tam olarak
neden yapldn da biliyoruz. Belgelerin hepsi aa
kt. Kennedy, Eisenhovver ya da brlerinin yapt
gibi Kba halkn cezalandrmak zorundasnz, n
k Kba emirlere itaat etmiyor. Kennedy ile Johnson
ynetimlerinin, ABDnin yarmkreyi ynettiini sy
leyen Monroe Doktrinine kadar uzanan ABD politi
kalarnn baarl direnii diye adlandrdklar eyi

54
yrtyorlar.
Bu arada, on yllardr ABD nfusunun byk bir
ounluu Kba ile ilikilerin normallemesi taraftar
olmutur. Dnyann geri kalan ABDnin Kba politi
kalarna kardr. BM Genel Kurulunun her yl ger
ekletirdii oylamalara bir bakn. Bir tarafta btn
dnya, bir tarafta ABD, bir de Marshall Adalar falan.
Olaand bir ey deil bu. Bu meselede gze arpan
eyse. Amerikan ticaret sektrnn byk bir ksm
nn da bu politikaya kar oluu. Enerji, eczaclk ve
tarm irketleri de bunlarn arasnda. Hepsi Kbayla
ilikileri normalletirmek istiyor. Adam Smith ilkesin
den dolay politikalar onlarn belirlemesini beklerdi
niz, ama Mafya ilkesi ar basar.
Gerekten uluslararas iler zerinde almak is
tiyorsanz, incelemeniz gereken rnekler bunlar. Ayn
ekilde, ABDnin Souk Sava politikalarn anlamak
istiyorsanz, 1990 ylnda neler olduuna bakmals
nz. Ama bunlar tam da gndemden drlen eyler.
Yksekokullarda bu konular zerinde alamazsnz,
bu konular hakknda ne akademik kaynak ne de ele
tirel yazlar vardr. Her eyi aa karan konulardr
bunlar.
Bu arada, ran meselesinde ilk kez olmuyor bu.
1953te ABD ile ngiltere parlamenter rejimi alaa
edip ah baa geirdiklerinde, ABD hkmeti ABDli
petrol irketlerinin ngiltereye verilen imtiyazn
%40n almasn istiyordu. ABDnin, Ortadouda
ngiltereye stnlk salayp hkimiyeti ele geirmek
ve ngiltereyi kk ortak haline getirmek iin uygu
lad uzun vadeli politikasnn bir parasyd bu. Pet
rol irketleri ksa vadeli sebeplerden dolay bunu yap

55
mak istemedi. Sonradan anlald zere o zamanlar
petrol bolluu varm; eer rann verdii imtiyaz
alsalar, kendileri iin ok daha fazla nemli olan Suu
di Arabistanda kardklar petrol azaltmak zorunda
kalacaklard. Ama hkmet onlar buna zorlad. Hatta
anti-trst cezalaryla tehdit edildiler, bu yzden itaat
etmek zorunda kaldlar. Bu meselede, petrol kontrol
zerindeki uzun vadeli kayglar, politika mimarlarnn
zel karlarna stnlk salamtr.
kinci Dnya Sava srasnda esas olarak Suudi
Arabistanda olmak zere Ortadou petrollerinin de
netimi zerinde ngiltere ile ABD arasnda bir tr mini
savan gerekletiini de sylemeliyim. 1930lara
kadar krallk tacnn en deerli mcevherinin Suudi
Arabistan olduu anlalmt. ngiltere bunu koru
mak, ABD de ele geirmek istedi. Bu yzden devam
etmekte olan bir sava vard, bununla ilgili belgeleri
miz de var. Tabii ki ABD kazand. ngiltere o zamanlar
dar boazdayd; ABD de Suudi Arabistan ele geirdi.
Savan sonunda, ngilizler uluslararas egemen
olarak stlendikleri roln temel olarak sonra erdiini
anlad; d ileri bakanl da ABDnin kk or
taklarndan biri olmak zorunda olduklarn kabul etti.
ABDnin amalar konusunda bir yanlg ierisinde
deillerdi: ABDnin hayrseverlik bahanesiyle dnyay
ele geirmek istediini, sadece g peinde olduunu,
kendilerinin de kk ortak olmak dnda arelerinin
olmadn anlamlard.
ABD ngiltereye tamamen horgryle yakla
yor, onlar da bunu kabul ediyor. En dikkat ekici r
nek 1962 fze krizi srasnda yaand. ABD liderleri
Kennedyler, btn Avrupayla birlikte ngilterenin

56
ykmna yol aabileceini bildikleri kararlar alyordu.
Olay Rus misillemesine yol aacak noktaya zorluyor,
ama bunu Ingilizlere haber vermiyorlard. Aslnda
babakan Harold Macmillan neler olup bittiinden
habersizdi, ama renmek iin ok aba sarf ediyor
du.
Bir keresinde Kennedynin st dzey danman
larndan biri, muhtemelen de Dean Acheson kendi
ifadesiyle ABD ile ngilterenin zel ilikisinin ne
olduunu, ngiltere bizim emir subaymz gibidir,
ortak bunun kibarca syleniidir, diyerek akla
mt.
Tabii ki ngiltere aresiz deildi. Avro blgesi
nin bir paras olabilirlerdi, ama kk ortak olmay
tercih edip kendilerini dnya meselelerinin bamsz
aktrlerinden biri sandlar. Elbette Avrupa da aresiz
deildi. 1950den bu yana ABD politikalar iin ciddi
kayglar yaratyorlar. ABDli planlamaclar, sava son
ras dnemin ilk yllarnda Avrupada endstriyel bir
toparlanmann olacan biliyordu. Toparlandklar
zamansa, byk bir ekonomi, daha geni eitimli n
fus ve daha baka birok stnlkle birlikte ABDnin
leinde edeer bir konum elde ederler. Dnya i
lerinde nc g denilen, bamsz bir g olabi
lirler. Byle bir ey ok tehlikelidir. Bamsz byk
bir g varsa dnyay ynetemezsiniz. Byle bir eyi
engellemek iin ok aba sarf edildi. Bu abalardan
biri de NATO. NATOnun hedeflerinden birisi de
Avrupann ABD denetiminde kalmasn salamakt.
Bu balamda 1990da olanlar ilgintir. nceki
50 yl boyunca yaplan propagandaya inanan olsayd,
Sovyetler Birlii ker kmez NATO datlrd. O

57
zamanlar yaplan propagandaya gre NATO bizi Rus
ordularndan korumak iin vard.
Tamam o zaman, artk Rus ordular yok, haydi
NATOyu datalm. Byle mi oldu? Hayr. NATO il
gin bir ekilde byd. Gorbaov inanlmaz bir taviz
verdi. Birlemi bir Almanyann NATOya katlmasn
kabul etti. Biraz dnrseniz, epey alacak bir ey
bu. Almanya, getiimiz yzylda tek bana Rusyay
birka kez neredeyse yok olma noktasna getirdi. Son
ra da Gorbaov birleik Almanyann dman bir as
keri ittifaka katlmasn kabul etti. Neden byle bir
ey yapt? nk karlnda bir ey alacakt. George
H. W. Bush ynetimiyle NATOnun douya doru
bir santim bile genilemeyeceine dair bir anlamaya
vard. Dou Almanya bu anlamaya dhil deildi, ama
snr buydu. Gorbaov saflk etti. Bush bu anlamay
kda geirmemek iin ok dikkatli davrand; b
tn bunlarn detayl kaytlar var elimizde. Gorbaov,
ABD ile karlkl gvene dayal bir anlama yapabi
leceini sanarak aptal bir hata yapt. Yani, gerekten
aptallk. ABDnin bu anlamaya uymak iin azck bile
niyeti yoktu. Uymad da. Sonu olarak NATO tabii ki
douya doru geniledi. Clinton dneminde de Rusya
snrna ulap, bu snrn da tesine geti.
NATOnun u anki resmi grevi kresel enerji
sistemini, deniz yollarn ve boru hatlarn kontrol et
mektir. Geenlerde eski d ileri bakan Aibrightm
Washirigtonda dzenledii konferansta NATOnun
kresel grevlerinin ana hatlarn belirledi. Ama
NATOyu ABDnin ynettii kresel bir mdahale
gc haline getirmektir. Burada bir atma var. Av
rupalIlar para harcamaktan o kadar da memnun de

58
iller; ABD de onlar fazla pasif olmak gibi eylerle
sulamakta.
NATO meselesinde yaananlar, Souk Sava pro
pagandasnn btnyle yalanlar zerine kurulu oldu
u gereinin belirgin bir gstergesidir. NATO, Rus
ordular yok oldu diye ortadan kalkmaz. Avrupann
dnya ilerinde bamsz nc bir g olmas gibi
tehlikeli bir ihtimalin gereklememesi iin bymeye
devam eder.

59
S O R U -C E V A P O T U R U M U N U N
DEVAM I
 Z Medya Enstits rencisi: Sizce iklim deiik
liine kart mcadele etmek iin ulusal seferberlik ilan
edilmeli midir?
Chomsky; klim deiiklii meselesi piyasalarn
lmcl etkilerinin arpc bir gstergesidir. Piyasa
larn belirli zellikleri vardr. Aslnda toplumumuz
piyasa toplumu deil. Bir eit yar-piyasa toplumu.
Bunun tek bir sebebi var: irket kesimi devletin des
teini alabileceini, balan belaya girince de devletin
gelip onlar kurtaracan biliyor. Bu yzden ileyen
piyasa ilkelerine sahip bir kapitalist devlet ekonomi
si var. Diyelim ki bir enerji irketinin CEOsusunuz,
ya da byk bir i lobisi olan Ticaret Odasndasnz,
piyasa sistemi ierisinde kurumsal rolnzn paras
olarak belirli karlarnz var. Ksa vadeli krlar aza
mi seviyeye karmak durumundasnz. Baka seene
iniz yok. Bu, iktisatlarn dsallklar dedii eyleri,
yani bir ticari ilemin brleri zerindeki etkisini gz
ard etmeniz gerektii anlamna gelir.
Mali sistem balamnda dsallklara sistemsel
risk denir. Goldman Sachs bir i yaptnda, iyi y
netildiini varsayarsak kendi iyiliini hesaba katmak
durumundadr. Hesaba katmadklar, katamadkla

63
 r btn sistemin kme riskidir. Mali krizlerin asl
sebebi budr. Tekrar tekrar meydana gelip daha da
fenalamalarnn sebebi de budun Byk bir sr deil
bu. ktisat bilimine giri dersinin ilk dneminde re
tilir. Sistemsel riske gelecek olursak, dert edilecek bir
sorun deil, nk gl devlet ne kp sizi kurtarr,
siz de hi olmad kadar zenginleirsiniz, tpk son
seferde olduu gibi.
klim deiikliine bir bakalm. irketlerin CE-
, 0 lar bu durumda trlerin kaderi olan dsallklan
gz ard eden politikalar izlemek durumunda. Bek
lenildii zere, bu kararlar alan insanlar Amerikal
lar bunun liberallerin bir uydurmas olduuna ikna
etmeye almak iin devasa propaganda kampanyala
r dzenlemekte. Bu konu hakknda herhangi bir ey
yapabilecek yasalar pskrtmeye alyorlar. Ayn
insanlar bunun ciddi bir risk olduunu, sahip oldukla
r eyin, torunlarnn, hatta torunlarnn ocuklarnn
hayatlarn yok edebileceini biliyor. nsan olarak bu
nun farkndalar, ama CEO olarak bunlar unutup pi
yasa ilkelerini uygulayarak dsallklan, yani trlerin
kaderini gz ard etmek zorundalar.
Kar karya olduumuz durum bu. Bu yzden
yasa yok, ulusal bir kampanya yok; biz piyasa sistemi
nin bu parasnn almasna izin verdiimiz mddet
e de olmayacak.
srailin politikalarna kar herhangi bir ekilde
diren gstermek gittike zorlayor. Sizce bu iin en
iyi yolu rgtl protestolar m?
Protestolar, evet. Ama protestolarn tesinde ya
plan eylemler de var; mesela igal altndaki blgeler
de retim boykotu var, bir sr insan bu boykotlara

64
katlyor.
Ama yaplacak daha ok ey var. Uluslararas da
yanma hareketi var. Bu harekete birok iyi, cesur
insan katlyor. Ayrca, bildiiniz gibi Uluslararas Af
rgt, Gazze saldrs srasnda bir rapor hazrla
yp uluslararas yasalara aykr olduu gerekesiyle
sraile yaplan btn silah sevkiyatnm durdurulmas
iin ABDye arda bulunmutur. ABD yasalarna da
aykr olduunu da ekleyebilirlerdi. Savunma amac
gtmedii takdirde bir lkeye silah salayamazsnz.
Daha nce belirttiim gibi, srail savunma amac gt
myor, bu yzden ABDnin sraile silah salama
s hem uluslararas yasalara hem de ABD yasalarna
aykr. Dayanma hareketi bundan faydalanp ABD
yasalarna dayanarak silah ambargosu yaplmas iin
arda bulunabilirdi. srail iin epey ciddi bir durum
olurdu bu. Ayrca Lockheed Martin ile birlikte Ame
rikan iletmeleri iin de epey ciddi bir durum olurdu.
sraili sevmelerinin sebeplerinden biri de, ne zaman
ABD sraile milyar dolarlk askeri yardm yapsa,
bu parann kendi ceplerine giriyor olmasdr. Ayn za
manda, sraile gelimi silahlar sattklarnda Krfez
devletlerinin hkmdarlar da, Biz de biraz istiyo
ruz, diyor. Alveri merkezlerindeki reklamlar gibi.
Sonra da Lockheed devasa miktarlarda kendi iine ya
ramayan ikinci snf askeri tehizat Suudi Arabistana
gnderir. Bu yolla Amerikan iletmelerine ykl mik
tarlarda para geri dnyor.
srailin yan sra ABD yardmlarndan en byk
pay alan ikinci lke olan Msra kar silah ambar
gosu arsnda bulunmak da byk bir anlam ifade
ediyor.

65
 ABD nkleer silahlardan armdmimt bir blgeye
ne kadar kart koyabilir?
Mays aynda dzenlenen nkleer silahlarn ya
ylmasn nleme antlamas konferansndan kan
nemli kararlardan birisi Ortadouda nkleer silah
lardan arndrlm bir blge iin uluslararas bir ar
yaplmasyd. Eer ABDnin nkleer yaylmann son-
landrlmasnda kar olsayd, eer Obama syledii
szlerin birine bile inanyor olsayd, btn dnyann
nkleer silahlardan arndrlmas iin arda bulu
nurdu. Nkleer yaylmaya tam zm getirmese de
epey nemli bir adm olur.
ABD bunun yerine tam tersini yapmakta. Bu du
rumda ynetim yakay ele verdi. Ortaya kp ak
ak, Hayr, nkleer silahlardan arndrlm blge
istemiyoruz, diyemediler. Yaptklar ey ise dnyayla
ayn fikirde olup, Evet, nkleer silahlardan arndrl
m bir blge istiyoruz, ama etrafl bir bar antlamas
yaplana dek beklemek zorundayz, dediler. Yani sa
dnene kadar, nk ABD, son otuz be ylda yapt
gibi etrafl bir bar antlamasnn nn tkayabilir.
Dahas ABD, srailin nkleer faaliyetlerini snrlan
dran ya da byk glere, yani ABDye, srailin
nkleer faaliyetleri hakkndaki bilgilerini aklamas
arsnda bulunan herhangi bir oluuma izin verme
yeceini belirtti.
unu aklda tutmakta fayda var; ABD ile ngil
tere, belli ki ak bir ekilde ifade edilemeyen baz
nedenlerden dolay Ortadouda nkleer silahlardan
arndrlm bir blge zerinde zel bir mutabakata

66
varm durumda. ABD ile ngiltere, Iraka saldrdn
da, Saddam Hseyine kitle imha silah programlarn
durdurmas ars yapan 1991 yl tarihli 687 sayl
BM Gvenlik Konseyi Karanna dayanarak ince bir
yasal klf uydurmaya altlar. Daha sonra ellerinde
patlayan saldr bahanesi buydu. lgi ekici olan eyse,
bu kararn 14. maddesinin, imza atanlar Ortadouda
nkleer silahlardan arndrlm bir blge kurmalar
iin grevlendirmesidir. Bu, resmi olarak bu grevin
br btn lkelerden te ABD ile ngilterenin oldu
u anlamna gelir. Medya ile eitimli kesim sessiz kal
d iin bu grevden yakay syrabiliyorlar. Ama bu
bizim de sessiz kalmak zorunda olduumuz anlamna
gelmiyor. Nkleer silahlardan arndrlm bir blge
kurma greviniz var; bundan kamak iin yaptklar
nz kabul edilemez, deme hakkmz vardr.
Eer byle bir blge kurulsayd, randan gele
bilecek tehlikeyi, daha nce de bahsettiim gibi pek
tehlike de saylmaz ama bu tehlikeyi azaltabilir, hatta
belki de yok edebilirdi. Bu epey olumlu bir adm olur
du, ama ABD bunun nn kesiyor.
Obama ynetiminin ayn zamanda baka nkleer
silahlardan arndrlm blgelerin kurulmasn da en
gellediini unutmayn. Bunlar da haberlerde yer alm
yor, ama ok nemli eyler. Mesela Afrika. Yllar sren
mzakerelerin ardndan nkleer silahlardan arndrl
m blge zerinde anlamaya varld. Tek bir sknt
var. ABD buna izin vermeyecektir. Diego Garcia adn
da Hint okyanusunda bir ada da Afrikadan saylyor.
Buras ngiltereye ait bir blgeydi. ABDnin emriyle,
ngiltere orada yaayan halk defedip aday ABDnin
askeri slerinden biri haline getirdi. ABDnin Ortado

67
u iie Orta Asyay bombalamak iin kulland askeri
s. ABD, Obama ynetiminde saylan artrlacak olan
nkleer silahlar bu adada saklamakta. Aslnda aralk
aynda donanma, nkleer denizaltlara nkleer balk
l fzeler yerletirmek iin Diego Garciaya yardm
c denizalt gndereceini duyurdu. Ayrca Obama,
rana saldrmak zere tasarlanm snak delen
adndaki en lmcl ksa menzilli nkleer silahlar
gndereceini de aklad.
Bu yzden ABD, Afrikada nkleer silahlar
dan arndrlm blgeye izin vermeyecektir, nk
Mrikay nkleer silahlar iin kullanmak istiyor. Ayn
ey Gney Pasifikte de yaanmakta. Gney Pasifik
lkeleri de nkleer silahlardan arndrlm blge ze
rinde anlamaya vardlar. Balangta Fransa.bunu en
gellemiti, nk elindeki adalar nkleer silah testleri
iin kullanmak istiyordu. Franszlar bu testleri yap
tktan sonra da ABD engel koydu, nk ABD ml
kiyetindeki adalarda denizaltlar iin nkleer silahlar
depolanmakta.
Nkleer silahlardan arndrlm blgelerden en
nemlisi Ortadou; bu ok nemli bir mesele. Mays
aynda yaplan nkleer silahlarn yaylmasn nleme
antlamas konferansndan sonra sanrm mesele ze
rine odaklanmak iin 2012 ylnda tamamlayc bir
konferans yaplmas arsnda bulunuldu. te o za
man ABD bir kmaza girecek, nk btn dnya,
yalnzca sraili deil, blgede konulandrlm ABD
glerini de kapsayacak bir nkleer silahlardan arn
drlm blge arsnda bulunacak. Obamann yeni
stratejik konumu, dikkatli incelerseniz, ABDnin nk
leer silah olmayan devletlere kar nkleer silah kul

68
lanmayacan varsaymaktadr. Tek istisna ise ran, ya
da yolumuzu kesen herhangi bir lke.
ok nemli bir konu bu. Nkleer yaylma konu
sunda bir eyler yapmak isteyenler bu konuya eilme
liler.

Kltrel ve akademik boykotlar destekliyor mu

sunuz?
Yalnzca, mesela Gney Afrikada apartheid reji
mine bal olma, ya da srail niversitelerinin kurum
sal olarak igale katlmas gibi zel durumlarda. srail
rneinde ayn zamanda ciddi bir taktik sorunu var.
Herhangi bir eylem konusunda ciddi olmak istiyor
sanz, nce kendinize, Bu ii kendimi iyi hissetmek
iin mi, yoksa kurbanlara nem verdiim iin mi yap-
yorum.^ sorusunu sormanz gerekir. 1960larda We-
athermen rgt* yeleri pencereleri krarken belki
kendilerini iyi hissediyordu ama bunun VietnamlIlara
bir yaran yoktu. Aslnda, Vietnamhlar bundan ho
lanmyordu. stedikleri barl gsterilerdi.
Ama pencere krmak iyi hissettiriyordu; Weather-
men rgtndekiler kendilerini bir ey yapyormu
gibi hissediyorlard.
Ayns bunun iin de geerli; her trl ilkeyi
ayaklar altna alyorsunuz. Tel Aviv niversitesini
boykot etmeye karar veriyorsanz, neden Harvard ya
da M lTyi de boykot etmeyesiniz ki? Daha fena su
lar var bu niversitelerin. kiyzllk o kadar ak
ki daha nce de olduu gibi sertlik yanls unsurlarn

6. 1969'da Mlchigan niversitesi Ann Arbor Yerle$kesi'nde kurulan sol

rgt. (.n.)

69
elinde kolayca bir silaha dnveriyor. Eylemcilik
konusunda ciddiyseniz, taktikler zerinde ciddi ciddi
dnmeniz gerekmektedir. Srf sizi iyi hissettirdii
iin bir eyler yapamazsnz; kurbanlara zarar vermek
iin deil, onlara yardm etmek iin bir eyler yapmak
durumundasnz.
evresel bir felaketten bahsettiniz. nsanlar ne
yapacaklarn merak ediyor. zmemiz gereken ey
teknik mi, yoksa toplumsal bir sorun mu?
kisi de. Detaylar tartlabilir, ama insan k
kenli bir iklim deiikliinin gerekletii, bunun ok
ciddi sonular dourabilecei konusunda neredey
se hi phe yok. Muhtemelen en zor teknik sorun,
yeryzndeki nihai yenilenebilir enerji kayna olan
gne enerjisini kullanacak yollar bulmaktr. Bu konu
hakknda gelitirilmekte olan somut fikirleri yargla
yacak kadar teknik bilgim yok, ama MITde mhen
dislik blmnden tandm nemli bilim insanlar,
rnein dnyann atmosferinden etkilenmeden g
ne enerjisi salayabilen alclar uzaya koymann, bu
enerjiyi dnyaya getirip datmak iin de mikrodalga
ve baka teknikler kullanmann mmkn olduunu
dnyor. Bu veya bunun gibi bir ey zmn bir
paras olmaldr.
te yandan ciddi toplumsal sorunlar var. zellik
le kinci Dnya Savandan beri ABDde ekonomiyi
fosil yaktlar verimsiz bir ekilde kullanmaya iten b
yk apl toplum mhendislii projelerinin varln
hatrlamak gerekir. Aslnda baz pnemli irketler dava
edilip gizli plan yapmaktan para cezasna arptrlm
tr.
Eskiden ABDnin epey verimli alan elektrikli

70
rayl sistemi vard. Mesela, New Englandda elektrikli
trenlerle ulamnz salayabiliyordunuz. imdilerde
ulam asndan felaket bir yer olan Los Angelesda
eskiden ok verimli bir elektrikli rayl sistem bulun
maktayd. Btn bunlar, bilinli bir ekilde ekonomiyi
fosil yaktlar verimsiz bir biimde harcamaya itmek
iin devlet-irket programlaryla yok edilmitir.
Bir baka toplum mhendislii projesi de nfusu
ehirlerden banliylere srmekti. Banliylerde yaa
maya kar deilim, aslna bakarsanz banliyde ya
yorum. Fakat ekonomik bir bak asndan imdiki
haliyle tam bir delilik. Ailenizin iki arabas olmadan
banliyde yaamak mmkn deil.
Bunun dnda rk meseleler de var. Mesela,
1970lerde metro an benim de yaadm yer olan
Bostonn bat banliylerine kadar geniletme tasar
s vard. Bylece insanlar her gn ie giderken birka
saat daha az harcayacakt. Ama anlalan o ki hayli
ilerici de olsalar oradaki insanlar, Dorchesterdan si
yahi birka gencin kasabalarna ayak basmasndansa
iki saat boyunca trafik skklyla mcadele etmeyi
tercih etti. Yani metro falan yok. Bunun gibi toplum
sal sorunlar lkenin her yerinde var; bu sorunlarn
zlmesi gerek. Fosil yaktlar azami lde harca
maya programlanm bir toplumun ayakta kalmasn
bekleyemezsiniz.

G-20 ya da buna benzer toplantlarn nnde

toplanp miting yapmaya devam etmenin bir anlam
var m?
Bence bu mitingler kreselleme denen eyi insan

71
lara anlatrken kullanlabilir. Kreselleme betimleyici
deil, ideolojik bir kavramdr. Terim anlam ulusla
raras btnlemedir. Uluslararas btnlemenin en
gl savunucular Dnya Sosyal Forumunda bulu
an insanlardr. Uluslararas btnlemeye ilgi duyan
lar dnyann, toplumun her kesiminden gelen bu in
sanlardr.
Bu insanlara kreselleme kart deniyor. Se
bebi ise terimlerin gller tarafndan mlk edinil
mesidir. Dolaysyla onlar iin kreselleme, yatrmc
haklar anlamalarndan ibarettir; mesela NAFTA^.
Ama bunu kabul etmek zorunda deiliz. Demeliyiz
ki, Kresellemeyi destekleyenler biziz. Uluslararas
btnleme harika bir eydir, ama yatrmclar yerine
insanlarn karna gre olmaldr. Bence G-20 gs
terileri bu mesajn verilmesini zorlayabilir. Propagan
da sisteminin tam da kalbine saldrmaktr bu.

Biraz sraildeki trkt yasalardan bahsedebilir mi

siniz?
ok ilgin bir konu bu. En ar olanlar, eitli
yollarla lkenin yaklak %90n, kanunen ve srail
Devleti ile yapt szleme uyarnca yalnzca rk,
dini ve kkeni Yahudi olan insanlarn karma ha
reket etmesi gereken bir rgtn ellerine veren srail
snrlar ierisindeki arazi yasalardr. Bu rgt, Yahu
di Milli Cephesi, ABDde vergiden muaf tutulan bir
kurumdur. Kimse bu konuda konumaz, ama bu b
tnyle rezalettir.

7. North American Free Trade Agreement (Kuzey Amerika lkeleri Serbest

Ticaret Anlajmas] (.n.)

72
 srailde nihayet 2000 ylnda Yksek
Mahkemenin bu yasalar gzden geirmesini sala
yabilmi sivil zgrlk bir hareket mevcuttur. Mah
keme bu yasalarn kabul edilemez olduu sonucuna
vard, nk arazilerin %90n Araplarla Yahudi ol
mayan vatandalara kapatan bir yasa olamaz. Dolay
syla yasa kaldrld. Orta snf Arap bir ailenin Yahudi
kasabalarndan birine tanmak 'stedii, kasabann da
arazi yasalar uyarnca bavurularn reddettii bir da
vaya ilikin bir karard. Mahkeme kararndan alt yl
sonra aileye tanma izni verildi. Yasann uyguland
n bildiim tek dava bu.
gal altndaki blgeler hakknda konuulurken
sklkla apartheid ile ilgili sorular da soruluyor. Do
ru terim olduunu dnmyorum, nk yaananlar
apartheiddan ok daha fena. Konumamn ilk ks
mnda akladm gibi, Bantustaniilar istemiyorlar,
insanlarn gitmesini istiyorlar. Yerli nfustan kurtul
mak isteyen yerleimci bir smrgecilik bu. Yerleimci
smrgeci ilk toplum ABDdir. Avustralya da bir ba
kas. ou emperyalist lke nfusa hi dokunmadan
onlara hkmetmeye alp onlar smrr. En vahi
tr yerleimci smrgecilik ise onlar yok eder.

73
 FLSTNDE HAYSYET VE DDET

(Bu makale, 18 Mart 2013te Londrada

dzenlenen Edward W. Said hakkndaki
konferansta, Noam Chomskynin
gerekletirdii sunumdan uyarlanmtr.)
 isveli roman yazan Henning Mankell, 25 yl
nce Mozambikte i sava deheti yaanrken orada
tecrbe ettii bir olaydan bahseder. Yrtk prtk giysi
leriyle gen bir adam ona doru yaklamaktadr.
lene dek unutmayacam bir ey fark ettim,
der Mankell. Ayaklarna baktm. Ayakkablar yok
tu. Onun yerine ayaklarnn zerine boyayla ayakka
b izmiti. Ayakkablarnn yerine toprakla kklerin
renklerini kullanmt. Haysiyetini korumak iin bir
yol bulmutu.
Byle sahneler, dnyann her yerini saran zulm
ve aalamaya tanklk edenler iin dokunakl anlar
canlandracaktr. Yaanan birok olaydan yalnzca bir
tanesi olsa da getiimiz ekim aynda ziyaret edebildi
im Gazze arpc bir rnektir.
Gazzede Raja Shehadehin igal altndaki Filis
tinlileri 30 yl nce anlatt The Third Way [n
c Yol] adl kitabnda kulland deyimle samidin,
yani tahamml edenler, iddeti kararl bir direnile
karlyor.
Eve dndmde beni, srailin her zamanki gibi
ABDnin destei ve Avrupann nazik hogrsyle
kasm aynda Gazzeye dzenledii saldrnn haber
leri karlad.

77
 Gazzenin tek dman srail deil. Gvenilir
kaynaklar tarafndan CIA ve Mossadla yakn balan
tsnn olduu ifade edilen Msrn gizli polisi Mu
haberat, Gazzenin gney snrlarn byk lde
denetimi altna alm durumda.
Daha geen ay Gazzeli gen bir gazeteci Msr
hkmetinin Gazze halkna dzenledii son saldry
anlatan bir makale gnderdi.
Msra giden tnel a, acmasz bir kuatma ve
srekli devam eden saldrlarla hapsedilen Gazzelile-
rin cankurtaran hatt. Fakat Msr hkmeti tnelleri
kapatmann yeni bir yolunu buldu: tnelleri lam su-
yuyla doldurmak.
Bu arada srailli insan haklar grubu BTselem,
srailin yasad bir ekilde yaptrd tecrit duvarna
kar (aslnda ilhak duvar) haftalk olarak dzenlenen
barl gsterilere kar srail ordusunun yeni bir ara
kullandna dair bir rapor sundu.
Samidin, ustalkla biber gaznn stesinden geli
yordu, bu yzden ordu, artlmam lam suyu kadar
zararl bir svy gstericilerle evlere pskrterek id
deti arttrd.
Bu saldrlar bir kez daha gstermitir ki kurduk
lar acmasz basky aalamayla birletirenlerin akl
birdir.
Gazze trajedisi, yz binlerce Filistinlinin korku
iinde katklar ya da igalci srail kuvvetleri tarafn
dan zorla Gazzeye srldkleri 1948 ylna dek uza
nyor.
Babakan David Ben-Gurion yle diyordu: Vaat
edilmi topraklarda yaayan Araplarn tek bir vazifesi
vardr: Kamak.

78
 Bugn uluslararas sahnede sraili en ok destek
leyen lkelerin ABD, Kanada ve Avustralya gibi yerli
halklarn, daha yksek bir rk adna yok edilmesi ya
da srlmesi zerine kurulu olan ve bu faaliyetlerin
doal ve takdire ayan olduunun dnld yer
leimci smrgeci toplumlar olmas dikkate deerdir.
Gazze on yllardr iddetin her trnn sergi
lendii bir lkedir. Cani saldr srasnda Filistinli
ve Norveli i arkadalaryla birlikte Gazze Al-Shifa
Hastanesinde [Gazze ifa Hastanesi] alan Norveli
doktorlar Mads Gilbert ve Erik Fossenin tabiriyle bir
ocuk katliam rna dnen 2008-2009 Dkme Kur
un Harekt gibi dikkatlice planlanm gaddarlklar
da kayda geti. Katledilen yzlerce ocuk dnlrse
ocuk katliam tabiri pek yerinde olmu.
nsanlarn dnsel yetilerinin akl edebildii her
trl acmaszlktan tutun da srgnlere kadar idde
tin her tr yaand.
ekilen aclar, yallarn snrn tesinde kalan
srldkleri evlerine hl bakabildii Gazzede daha
da keskin, tabii ldrlmeden snra yaklaabilirlerse.
Gazze zerine alan nde gelen akademisyen
lerden Harvardl Sara Roya gre, cezalandrma yol
larndan biri de Gazzenin ekilebilir arazisinin yarsn
kapsayan snrn Gazze tarafn ieriye doru daha
ok kapatp buray bir tampon blgeye evirmektir.
nsanlarn iddet kapasitesinin bir gstergesi olan
Gazze ayn zamanda haysiyetli bir yaam talebinin il
ham verici bir rneidir.
Gazzeden Kanadaya kaan gen bir kadn olan
Ghada Ageel, hl Gazze hapishanesinde tutsak du
rumda olan 87 yandaki snmac bykannesi hak

79
knda yle yazm. Bykannesinin, u an yerle bir
olmu bir ehirden srlmeden nce "Bir evi, iftlii
ve arazisi vard. Onurlu, haysiyetli ve umutlu olmak
tan ok mutluydu.
artc bir ekilde, ou Filistinli gibi, yal ka
dn da hl umudunu kaybetmemi.
Kasm 2012de bykannemi grdmde fev
kalade mutluydu, diyor Ageel. Moralinin yksek
olmasna arp nedenini sordum. Gzlerimin iine
bakp memleketi olan ky ve geri dn olmakszn
kaybettii haysiyetli yaam iin artk endielenmedi
ini syleyerek beni daha da artt.
Bykannesi Ageele, Ky artk senin kalbinde,
ben de yolculuunda yalnz olmadn biliyorum. Ce
saretin krlmasn. Muzaffer olacaz, demi.
Haysiyet araynn igdsel olarak farknda
olan eli sopallar biliyorlar ki iddet dnda haysiyetle
oynamann en iyi yolu aalamaktr. te bu, hapisha
nelerde kklemi durumdadr.
srail hapishanelerindeki olaan uygulamalar bir
kez daha inceleme altnda. ubat aynda, 30 yanda
ki benzinlik grevlisi Arafat Jaradat srail tarafndan
gzaltndayken ld. artlar baka bir isyan daha te-
tikleyebilir.
Jaradat gece yars (ailesini korkutmak iin uygun
bir zaman) kendi evinde tutuklanp birka ay nce
srailin kasmda gerekletirdii Gazze saldrs sra
snda ta ve Molotof kokteyli atmakla suland.
Tutukland zaman salkl olan Jaradat canl
olarak gren son kii, halini ezilmi, korkutulmu,
kafas karm ve km olarak anlatan avukatyd.
Mahkeme 12 gn daha tutuklu halinin devam et-

80
meine karar verdi. Jaradat hcresinde l bulundu.
Gazeteci Amira Hass syle yazm: Filistinlile
rin srailin yapt soruturmalara ihtiyac yok. Onlar
iin Jaradatn lm, onun ve ailesinin yaad tra
jediden ok daha byk. Onlar asndan, Jaradatn
lm [...] sraildeki sistemin rutin olarak ikenceye
bavurduunun bir kant. Onlar asndan, ikence
nin amac birini cezalandrmaktan ziyade btn bir
halkn gzn korkutup boyun edirmektir.
Kullandklar yntemler arasnda aalama, k
k drme ve terr var; yurtiinde de yurtdnda
da kullandklar aina olduumuz yntemler.
Ellerini kaldranlar aalama ihtiyac emperya
list zihniyetin kkl bir unsurudur.
srail-Filistin konusunda, diplomatik bir z
mn gerekliliine dair neredeyse ortaklaan ulusla
raras bir kan var. Fakat ABD 35 yldr diplomatik
zm engelliyor, Avrupa da bunu st kapal bir
ekilde destekliyor.
Kurbanlar deersiz grp kmsemek, insan
haysiyeti ve haklar konusunda birazck bile olsa da
adaletli ve saygl bir zme ulalmasnn nnde
dran kk bir engel falan deildir. Baka yerlerde
olduu gibi, bu engelin zverili bir almann sonu
cunda ortadan kaldrlabilmesi hayallerin tesinde
deil.
G sahipleri kurbanlarn haysiyetine sayg gs
termeyi renmezlerse, geilmez engeller olduklar
yerde kalacak; dnya da iddet, acmaszlk ve kor
kun eziyetlere mahkm olacak.

81
 NOAM CHOMSKY
VAH ABD EMPERYALZM

ABD, yalnzca siyahi kart deildi, en bandan

beri rk bir lkeydi. Jeffersonn hayalleri bu yndey
di, brleri de bu fikre aa yukar katlyorlard. Yani
ABD yerleimci smrgeci bir toplumdur. Yerleimci
smrgecilik tartmasz en kt, en vahi emperyalizm
trdr, nk yerli halklarn yok edilmesini gerektirir.
Bence bu, ABDnin bir baka yerleimci smrgeci top
lum olan sraile verdii koulsuz destekle alakasz de
il. srailin politikalar Amerikan tarihiyle ayn tndan
gidiyor. Bir eit yeniden tecrbe gibi.

Chomsky, 2010 ylnda kaleme ald metinde ele

tiri oklarn ABDye atmaya devam ediyor. lkesinin s
mrgeci gemiinin izini, dnyann farkl corafyalarn
da srerken, srailin ran ve Filistin gibi lkelerle olan
ve emperyalist glerin gdmnde ekillenen politika
larn hedef tahtasna yerletiriyor. Elinizdeki derleme,
Z Medya Enstitsnden rencilerle Chomskynin
gerekletirdii ufuk ac soru-cevap oturumunun met
ninin yan sra, 2013te Edward Said zerine dzenle
nen bir konferanstaki sunumundan hareketle kaleme
ald bir makalevijje .ieriyor.

8t
KDV DAHL