Ali .

Tekcan
Boazii niversitesi
 Otobiyografik ve Dier Bellek Trleri
Otobiyografik Anlarn Hatrlanmas
Yaam Boyu Hatrlama Erisi
Otobiyografik Bellek Yanlmalar
Benlik ve Otobiyografik Bellek
Otobiyografik ve Toplumsal Bellek
 Bellek ve Anlar
Temel Bilgi leme Modeli

Dikkat Tekrar
Ksa sreli bellek Uzun sreli bellek
Uzun Sreli Bellek
 Semantik Bellek
Prosedrel Bellek
Epizodik Bellek
Otobiyografik Anlarn
Dierlerinden Fark
Otobiyografik anlar nasl eylerdir ?
Semantik bilgiden ayrtran zellikleri
nelerdir ?
Hayatnzdaki en nemli an
(Odaman, Bodurolu, & Tekcan, 2011)

...ok uzun zamandr hasta olan babamn

hastal ciddilemiti. 14 yandaydm.
Amcam iten eve gelmeden babama urar
sonra beni alp eve gtrrd. Yam kk
olduundan hastaneye alnmadmdan,
babamn durumunu amcam anlatrd. Bir
akam eve giderken amcama babam
sordum. Amcam bitkin ve zgnd.Bana
duraksayarak, iyi olduunu ve iyiye gittiini
syledi.
 Evimizin kapsna vardmzda ise o unutamadm
an yaand. Kapy aan annem, kollarn iki yana
am bir ekilde ablam ve bana doru: Siz metin
ocuklarsnz... dedi. ok net hatrladm; o an ilk
tepkimin, arkam dnp yrmek olduudur. Bunu
bilinsizce yaptm ve annem, Nereye gidiyorsun?
diye barnca farkettim. Geri dnp anneme
sarldm. Babam lmt ve evimizde birok kii
biryerlerde alyordu. Bense; alamyor ve sadece
mide bulantm geirmek iin nefes alyordum.
Hayatnzdaki en nemli an...II
...Ortaokul yllarnda ok yakn olduum
arkadalarmdan ayrlacak olma ihtimali beni
zyordu. stelik, bu arkadalarmdan biri
senedir ak olduum ama bu ak itiraf
edemediim biriydi. O gece, gzel bir grubun
ald yava paralar srasnda herkes birbirini
dansa kaldryordu. ...Ak olduum kz geldi ve
arkmz alyor duymuyor musun? Nerdesin?
dedi. Beraber elele, salonun iine yryp
ortasnda dansetmeye baladk. Sanyorum
hayatmn en heyecanl anyd. Dansederken hi
konumadk ve gzlerimize de bakmyorduk ama
ikimizin de titredii hissediliyordu.
Otobiyografik (epizodik) anlarn zellikleri
Deneyimlerin duyusal, algsal, kavramsal ve
duygusal zelliklerinin zetini ierir
Ksa zaman dilimlerindeki deneyimleri temsil
eder
ounlukla (grsel) imgeler elik eder
Bir perspektif ierir
Hatrlama hissi ve zamanda geriye yolculuk
hissi vardr
Benlik ve amalar/hedefler ile ilgilidir
 Sanyorum hayatmn en Her yer toz dumand.
heyecanl anyd. Annem yanmda
Dansederken hi olmasna ramen onu
konumadk ve gremiyor sadece elini
gzlerimize de tutmakla yetiniyordum.O
bakmyorduk ama gne baktmda
ikimizin de titredii sahneler ve grntler
hissediliyordu hala aklmda..

Duyusal ve Yeniden mgelem

Yaama
Benlik / hedefler ile balantl
Takma seilmemek utan
vericiydi. Takm listesini
astlar, ve benim ismim
olmadan o liste uzun zaman
orada asl durdu. Gerekten
ok kzdm hatrlyorum...

Daha sonralar ne zaman

antrenman yapmaktan
yorulup, durmam gerektiini
dnsem, gzlerimi kapar
soyunma odasndaki,
zerinde ismimin olmad o
listeyi dnrdm,
ounlukla bu almaya
devam etmemi salard.
Otobiyografik Anlarn
Hatrlanmas
Crovitz-Galton Yntemi
En .... annz
Otobiyografik an hatrlama erisi

50

45

40

35
Anlarn Oran

Yaknlk
30
An Tmsei
25

20

15

10

5 ocukluk Amnezisi
0
0-9 10 - 19 20 - 29 30 - 39 40 - 49 50 - 59

Olay srasndaki ya
Tmsek ok tutarldr

pucu kelimelerle OB almalar

 En canl anlar (Fitzgerald, 1988)
Kiisel ve Toplumsal Olaylarn Hatrlanma
Erileri (Aydn & Tekcan, in prep)
50 Personal Events
Public Events
45

40
Anlarn Oran

35

30

25

20

15

10

0
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89
Olay srasndaki ya
 Genel kltr (Rubin, Rahhal, & Poon, 1998)
En aklda kalc okuma deneyimi (Larsen, 1999)
 Tmsek, Alzheimer hastalar iin de tutarldr
(Fromholt & Larsen, 91)
Neden?

Bilisel Aklama
Canllk, tekrarlama, retroaktif ketleme

Benlik / Kimlik Aklamas

Benlik hissi oluturulur
Kiisel, sosyal, ideolojik vb. olarak kim
olduunuzu kefedersiniz
Bu tarz olaylar erken yetikinlikte meydana gelir

Yaam Seyri Beklentileri Kuram (Bernsten &

Rubin, 2002; Rubin & Berntsen, 2003; Berntsen & Rubin, 2004)
Yaam Seyri Beklentileri Nedir?

Dnyaca kabul edilmi bir gerektir ki, hali

vakti yerinde olan her bekar erkein
mutlaka bir ee ihtiyac vardr.- Jane Austen,
Pride and Prejudice
Yaam Seyri Beklentileri Nedir?

Tipik bir yaamda gereklemesi olas

olaylar hakknda beklentiler ve bu olaylarn
zamanlamas

Senaryolar zerine kuruludur (rn.

Lokantaya gitmek) (Schank & Abelson, 1977)

nemli olan bireyin kendi deneyimleri deil,

toplumun tipik bir kiinin deneyimleri hakkndaki
beklentileridir
Olumlu olaylarn insanlar genken mi
olmas beklenir?
Erdoan, Figure 1, (top)

180
160
Olumlu
140
Olay says

120
100
80
60
40 Olumsuz
Ntr
20
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80

Olay srasndaki ya
Figr 1. Olumlu, olumsuz ve ntr olaylarn tahmini gerekleme ya dalmlar (yeni doan yaam seyri
beklentileri)
Cinsiyete gre yaam seyri beklentileri
Positive Negative Neutral

35 Erkekler den erkekler iin Kadnlardan erkekler iin Kadnlardan kadnlar iin Erkeklerden kadnlar iin
yaam seyri beklentileri yaam seyri beklentileri yaam seyri beklentileri yaam seyri beklentileri
30

25
Olay %

20

15

10

0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 10 20 30 40 50 60 70 80
Olay srasndaki ya

Figr 2. Katlmc ve hedef cinsiyetine gre ppzitif, negatif ve ntr olaylarn tahmini gerekleme ya
dalmlar (Yenidoan bebek iin yaam seyri beklentileri)
ocukluk Amnezisi
En erken annz ?
Olayn nitelikleri etkiler mi?
Cinsiyet fark
Eitim Fark
Kltr Fark
Neden ?
Otobiyografik anlar ne kadar gvenilir ?

Nasl snanr?

Tutarllk?

Yeterli mi?

Hatrlanan ne?
Tutarllk
Anne-ocuk aras tutarllk 65-80%

yleyse doru saylabilri

Ancak 20-35% hata

Hatann kayna
Sonra gelen bilgi/deneyimin kartrc
etkisi

Loftus & Palmer (1984) almas

 ________ arabalarn hzlar neydi?
Gr1: contacted
Gr2: hit
Gr3: bumped
Gr4: collided
Gr5: smashed
Gruplarn hz tahminleri
42
Estimated Speed (mph)

40

38

36

34

32

30
contacted hit bumped collided smashed
Word used in question
Bir hafta sonra
Ayn katlmclar

Yerde cam krklar var myd?

Cam krklar hatrlayan katlmc yzdesi

35
30
25
20
15
10
5
0
Contacted Smashed
Word used in question
Otobiyografik deneyimler iin sz
konusu mu?
Gerek hayatta sahte anlar olur mu?

nsanlar hi yaamadklar deneyimleri

hatrlayabilirler mi?
Loftus & Pickrell (1995)

Universite rencilerinden 4 olayn

ayrntlarn hatrlamalar istendi

3 gerek; 1 sahte olay

1. mlakat sonras olay hakknda bol bol

dnmeleri istendi

2 hafta sonra katlmclarn %25i olay

hakknda bireyler hatrlad.
Hyman & Billings (1998)

Sahte olay: dnde

masa devrilmesi

1 hafta sonra %25i

olay ayrnts
hatrlad
Sonu
Otobiyografik anlar ounlukla doru
hatrlanyor

Ancak d etkenlere ak

Kaynak amnezisi (zellikle zaman

getikten sonra)
Benlik Bellek likisi
Otobiyografik anlar benliimiz ve kendi kimliimize
ilikin oluturduumuz anlatlar ile yakndan balantldr
(Conway;,2000; McAdams, 2001; Singer, 2004; Singer & Salovey,1993; Thorne,
2000).

Otobiyografik anlarn farkl boyutlarnn kltr (Wang, 2006),

ya (Singer et al., 2007), sosyal roller (Rathbone et al., 2008) , benlik
kurgusu (Fitzgerald, 2010), cinsiyet (Pillemer, 2003) gibi
deikenlerden etkilendii gsterilmitir.

Bu konumada otobiyografik anlarn bir alt tr olarak

nitelendirilebilecek benlik tanmlayc anlarn (self
defining memories) cinsiyetten nasl etkilendiini
inceleyen iki aratrmadan sz edeceim.
 nceki almalar cinsiyetin otobiyografik anlar
etkilediini ortaya koymutur.
rnein,
Kadnlarn en eski (ilk) ocukluk anlar daha erken
yalardadr (e.g., Mullen, 1994).
Kadnlar daha fazla otobiyografik deneyim hatrlyorlar (e.g.,
Seidlitz & Diener, 1998); bu zellikle sosyal ve kiileraras
deneyimler iin daha belirgindir (Loftus et al., 1987).
Kadnlarn otobiyografik anlar daha spesifik (Pillemer et al., 2003).
Kz ocuklar erkeklerden daha btnlkl ve ayrntl anlar
anlatyorlar (Buckner & Fivush, 1998).
Neden ?
Sosyokltrel geliim kuram (Nelson & Fivush, 2004)
BENLK TANIMLAYICI ANILAR
Benlik Tanmlayc Anlar (Self Defining
Memories; SDM, Singer & Salovey, 1993)
Bireyin kim, nasl biri olduunu betimleyen anlar
otobiyografik an tr ...
canl, tekrar tekrar hatrlanan, benzer anlarla
tematik olarak balantl, and sregelen ya da
zme ulamam meselelere odaklanan (Singer,
Rexhaj, & Baddeley, 2007)
Benlik Tanmlayc An Anketi
Sizden kendinizi tanmlayan, benliinizi (kim olduunuzu) yanstan iki an
hatrlamanz istiyoruz. Bunlar:

Net bir biimde hatrladnz ve hala nemli bulduunuz

Sizde olumlu, olumsuz ya da her iki trden de youn duygular

uyandran

Hayatnzda sregelen bir tema, olay, ya da zlmemi bir

meseleyi ieren

Sizin bir birey olarak kim olduunuzu tanmlayan ve sizi yakndan

tanmasn istediiniz birine anlatmak isteyebileceiniz

Sk sk hatrladnz

Benzer bir temay ya da meseleyi ieren baka anlarla balantl ve

onlar artran
 Benlik Tanmlayc Anlar

Cinsiyet Tanmlayc Anlar

Temel Deikenler

Spesifiklik

Anlam/ders karma

erik (ana olay)

Andaki nsanlar

zetlemek gerekirse, bu anlar, yeni tantnz
ve kendinizi olduunuz gibi ve doru bir ekilde
tantmak istediiniz birine anlatabileceiniz
trden, sizin u andaki siz olmanzda katks
olmu anlardr. Ltfen bu tanma uygun ve 1
seneden eski iki annz mmkn olduunca
ayrntl biimde yaznz.
ANLAM DERS IKARMA
4-5 yalarndayken ailece piknie gitmitik. Babam arabann
yannda kitap okuyor, biraz uzanda annem yiyecekleri
hazrlyordu. Babaannem ve dedem de bizimle birliktelerdi. Ben
dere kysna fazlaca yaklam olmalym ki, nasl olduunu
hatrlayamadan ayam kayd ve suya yuvarlandm. Burdan
sonrasn, derenin beni srkleyiini hatrlamyorum. Kardeim
anneme haber vermi durumu, annemse yzme bilmemesine
ramen arkamdan suya atlam. kimiz bir sre srklenmiiz.
Babam daha uzakta olduu iin bunlardan habersizmi. Kardeim
koa koa babam arm, arkamzdan da babam atlam dereye.
kimizi de kurtarm. ok fazla su yuttuumu hatrlyorum. Dere de
hzl akyordu,baya srklemi bizi. Bir de en sevdiim terliimin
tekinin suda kaybolduunu hatrlyorum. lme sadece o anda bu
kadar yaklatm ve annemin, daha dorusu annelik duygusunun ne
kadar fedakarlk gerektirdiini bu anm hatrladka daha iyi
anlarm.
 Geen ylbanda geceyi evde kutlama karar almtm. Evde
teyzem, annem, babam, ablam ve ben olacaktk. Ben bama ok
kt bir ar girmi, midem bulanr bir ekilde yatyordum. Biraz
uzandktan sonra telefonuma bir mesaj geldi. Mesaj ks olduum
bir arkadamdan geliyor ve unlardan bahsediyordu ksaca:
Hayatn zlmek iin ok ksa olduu ve barmamz gerektii.
Bense inatlk yapp barmadm. Ama iim iimi yiyordu. ok da
zlyordum.
Yemee getiimizde benim bam biraz dzelmeye balamt.
Ablam haftalardr belli olan terfi haberini bize sylemek iin yeni yl
beklemiti. Tabii ki de hepimiz ok sevindik.
Sonra dndm ki mutluluk da mutsuzluk da birbirine ok ksa
zaman dilimleri iinde gerekleiyor. O gnden beri insanlara daha
toleransl davranmaya baladm
Cinsiyet ve Anlam/Ders karma
70
Kadn
60 Erkek

50
40
%
30
20
10
0
Temalar (Olaylar)
Anlarn temalar Thorne Tema %
ve McLeanin (2001)
kodlama emasna gre
deerlendirildi: liki 32.0
liki
Baar 24.3
Baar
Hayati Tehlike Hayati Tehlike 24.3
Bo Zaman Uralar
Sululuk/Utanma Bo Zaman 12.6
Dier
Sululuk / 2.9
Utanma

Dier 3.9
Cinsiyete Gre Temalar
45 Kadn Erkek
40
35
% 30
25
20
15
10
5
0
liki Baar Hayati Tehlike Bo Zaman Su/Utanma Dier

Erkekler iin, liki, Baar, and Hayati Tehlike anlar eit sklkla hatrlanrken,
kadnlar iin liki anlar Baar ve Hayati Tehlikeden daha sk belirtilmitir.

Erkekler ile kadnlar arasndaki en nemli fark kadnlarn daha fazla liki ans,
erkeklerin de daha fazla Hayati Tehlike ans anlatm olmalardr.
Cinsiyet Tanmlayc Anlar
Sizden bir erkek olarak kendinizi tanmlayan iki an hatrlamanz
istiyoruz. Bu anlar aadaki zelliklere sahip olmaldr:
Net bir biimde hatrladnz
Hala nemli bulduunuz
Sizde olumlu, olumsuz ya da her iki trden de youn duygular
uyandran
Hayatnzda sregelen bir tema, olay, ya da zlmemi bir
meseleyi ieren
Sizin bir erkek olarak kim olduunuzu tanmlayan ve sizi yakndan
tanmasn istediiniz birine anlatmak isteyebileceiniz
Sk sk hatrladnz
Benzer bir temay ya da meseleyi ieren baka anlarla balantl ve
onlar artran
Cinsiyet ve Anlam/Ders karma
Anlarn %60ndan fazlas
70 anlam/ders karma
Kadn iermektedir.
60 Erkek
50
Cinsiyetin anlam karma
40 ieren an says asndan
% 30 bir etkisi bulunmamtr, p >
20 .10.
10
0
Cinsiyet Tanmlayc Anlarn
Temalar
Tema %

liki 29.2
Baar 21.5
Hayati Tehlike 30.8
Bo Zaman 6.2
Sululuk/Utanma 9.2
Dier 3.1
Temalardaki Farkllklar- Kadnlar

Tema %

I. alma II.
alma
liki 40 27.5
Baar 22 20
Hayati Tehlike 20 22.5
Bo Zaman 10 10
Sululuk/Utan 2 15
ma
Dier 6 5
Temalardaki Farkllklar- Erkekler
Tema %

I. II.
alma alma
liki 23 32
Baar 23 24
Hayati Tehlike 30 44
Bo Zaman 16 0
Sululuk/Utanm 5 0
a
Other 2.3 0
Toplumsal Bellek
Toplumsal Bellek
Ama buras Trkiye, toplumsal hafzas zayf olan
insanlarn yaad bir lke!
Mehmet Ylmaz, Hrriyet, 19 Ekim 2007

Belki toplumsal hafzamzn zayf olmasnn bir

nedeni de aclarla ve dertlerle uzun sre
yaanmayacan biliyor olmamz.

Ama Trkiye'nin toplumsal hafzas ok zayf.

Ayn hatay onlarca kez tekrarlamakta
stmze yok
Trkiyenin Toplumsal Hafzasnda
Hangi Olaylar Var ?
???
Antropoloji (Cole, 1998)
Tarih (Crane, 1997)
Sosyoloji (Halbwachs, 1992)
Belirli olaylarn farkl gruplar tarafndan
hatrlanmas
Kltrel rnler, riteller, bayramlar
Psikoloji
Hatrladklaryla ve Unuttuklaryla
Trkiyenin Toplumsal Hafzas
Derleyen: Esra zyrek, 2001, letiim Yaynlar
Rfat N. Bali
Varlk Vergisi zerine yazlm Salkm Hanm Taneleri romann
ve ondan uyarlanan filmin retim ve tketim aamalarna bakp,
bu uygulamann bugn farkl topluluklar tarafndan nasl
hatrlandn gsteriyor

Cihan Tual
Diasporada yaayan Ermeni cemaatlerinin rettii ve tkettii,
Ermeni techiri zerine yazlm an kitaplarn inceliyor

Nazl kten
10 Kasm ritellerine ve Atatrkn lm gnnn o dnemi
yaayanlar tarafndan nasl anlatldna bakarak Trk siyasi
kltr hakknda karmlarda bulunuyor.
Toplumsal Bellek Tanm
Tanm, tanmlar
Wertsch (2002)
Toplumsal bellein temel kategorileri ve
nasl aratrlmas gerektii hakknda gr
birlii yok
Bilimsel tanmlar farkl olsa da
hepimizin, toplumsal bellek hakknda
kuramlar ve inanlar var.
Kollektif Bellee likin Kuramlar

Toplumsal bellei zayf bir toplumuz Mehmet Y.

Ylmaz

uzun dnemli hali mevcut olmayan, ksa dnemli

refleksif tepkiler eklinde kendini gsteren ve ksa
bir zaman sonra izi bile kalmadan silinip giden
hafza biimidir brunhilde

yzde 80 kadar yakn tarihin futbol malarn,

kalan ksm da "depreme biz evde yakalandk,
acayip sallad abi" datalarn hatrlamaya yarar.
gerrain

medyann asparagas ve maniplasyonlarla kayba

uratt hafza modelidir. teenspirit
 trk toplumunda "toplumsal hafza"nn olmad ya da ok zayf
olduu iddias sklkla paylalmakta ve dillendirilmekle birlikte, neyi
mesnet alyor bilemiyorum.

trkiye'de gndem ok hzl deimekte ama cumhuriyet

kutlamalar, ermeni techiri, osmanl'nn 700. kurulu yldnm ve
miras, trk-yunan nfus mbadelesi, varlk vergisi, lozan, sevr,
menderes tecrbesi, 12 eyll gibi konular srekli gndemde.
ama nihai kertede trk toplumunun "selektif bir bellek" sahibi
olduunu kabul etmekle birlikte toplumsal hafza yoksunu olduu
iddiasn paylamyorum gari
Ortak Belleimiz: Trkiye neleri hatrlyor ?

Bizim toplumsal belleimiz zayf m?

Neleri unutup, neleri hatrlyoruz?
Kuak/grup etkisi ?
Evrensel bir toplumsal hafzadan sz edilemez
Toplumsal bellek zaman ve mekanda snrl bir
grubun toplumal hafzas olarak ortaya kar
Halbwachs
Mannheim (1928/1952)
Her kuak kendi genliindeki olaylardan zellikle etkinlenir
Kuaklarn gerekten ayrtrlabilmesi tarihsel sosyal bilin
dzeyindeki farkllamalar temelinde olabilir.
 Yakn tarih konusunda hibir yerde
yurttalarn arasnda mutlak uyum
salanmas mmkn deildir; hele olayl
ve trajik dnemler iin, bu bilhassa
byledir lber Ortayl, Milliyet, 19 Temmuz 2005
Schuman & Scott, 1989

Son 50-60 ylda, yaklak 1930dan bu

yana ulusal ve uluslararas birok nemli
olay ve deiiklik oldu. Bunlarn iinden
size zellikle nemli gelen 1-2 olay
belirtin.
Schuman & Scottun Bulgular

II. Dnya Savan en sk

II. Dnya Sava % 29 belirtenler
16-24 yalar arasnda
Vietnam Sava % 22
Vietnam Savan en sk
Uzay almalar % 13 belirtenler
15-27 yalar arasnda

Kennedy Suikasti %9
Mannheimn kuak kavram
17-25 yalar
Yurttalk Haklar %8

Nkleer Sava Tehdidi %6

I. alma:
Genlerin Toplumsal Bellei
170 B.. rencisi

Son 50-60 ylda, yaklak 1950den bu

yana ulusal ve uluslararas birok nemli
olay ve deiiklik oldu. Bunlarn iinden
size zellikle nemli gelen 1-2 olay
belirtin.

Son 1 ylda ...

niversite rencilerine gre son 1 yln en nemli
toplumsal olaylar
(Mays 2007)

Cumhuriyet Mitingleri % 43 AB Sreci %8

Hrant Dink Cinayeti % 28 Orhan Pamuk Nobel %6

Kresel Isnma % 28 Saddam Hseyin dam %4

Irak Sava %9 srail/Lbnan/Filistin %4

e- muhtra %8 Yargtay Saldrs %4

niversite rencilerine gre son 50 yln en
nemli toplumsal olaylar

11 Eyll 2001 % 28 SSCBnin Yklmas % 13

Irak Sava % 27 Cumhuriyet Mitingleri % 10

12 Eyll 1980 % 21 Darbeler %9

17 Austos Depremi % 19 27 Mays 60 Darbesi %9

Teknolojik Gelimeler % 13 Kresel Isnma %7

Son 1 yl - 50 yl kesimesi

Son 1 yl Son 50 yl

Cumhuriyet Mitingleri % 43 %10

Kresel Isnma % 28 %7

Hrant Dink Cinayeti % 28 %5

II. alma
Yetikinlerin Toplumsal Bellei

20-80 yalar arasnda115 renci olmayan

katlmc

Sizden yaadnz sre ierisinde lkenizi ya da

dnyay ilgilendiren, etkileyen, bir deiime yol
aan, sarsc olarak nitelendiren en nemli
grdnz 3 olay belirtmenizi istiyoruz
Son 80 yln en nemli olarak
deerlendirilen toplumsal olaylar

17 Austos Depremi % 42 Kbrs kartmas %9

11 Eyll 2001 % 21 1960 Askeri Darbesi %6

12 Eyll 1980 % 17 srail-Filistin Krizi %5

Irak Sava % 16 Krfez Sava %4

AKP 2002 Seim % 11 2000 Ekonomik Krizi %4

Kazanmas
Duygusal Tepkiler: Olumlu-Olumsuz

17 Austos Depremi - 2.8 Kbrs kartmas 0.2

11 Eyll 2001 - 2.3 1960 Askeri Darbesi - 2.0

12 Eyll 1980 - 1.4 28 ubat Sreci - 2.5

Irak Sava - 2.5 srail-Filistin Krizi - 2.9

AKP 2002 Seim 0.9 Krfez Sava - 2.8

Kazanmas
Olay Anndaki Yan Etkisi
16

14

12

10
Kii Says

1999 Depremi
8 11.Eyl
1980 Darbesi
6
Irak'n gali
AKP ktidar
4

0
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69
Olay Anndaki Ya
alma III
nemli Olaylar
Farkl duygu uyandran olaylar
Olaylarla lgili Deerlendirmeler
Olumlu Olumsuz
Kimliimin bir parasdr
Milli kimliimin bir parasdr
Yaammda bir mihen ta / dnm noktasdr
Olayn ans ile u andaki hayatm arasnda
balantlar fark ediyorum
Tarih yeni batan yaanacak olsayd, olayn tarih
iinde yer almasn isterdim
Katlmclar
CHP % 37
Erkek % 58 AKP % 12
Bamsz % 29
Kadn % 42 GP %2
Dier %2
lkokul %2
Ortaokul %2 Sol % 76
Lise %19 Orta % 16
niversite % 64
Sa %8
Lisansst % 14
 nemli 1-2 olay
Son 70 yldr, yaklak 1940lardan beri... en
nemli grdnz 1-2 olay
Deiik Duygu Yk Olan Olaylarn
Hatrlanmas
En sevindirici
En zc
En gurur verici
En korkutucu
En utandran
En travmatik
En nemli Olaylar

12 Eyll 1980 % 21

1999 Depremi % 11

22 Temmuz 2007 Seim Sonular %7

PKK Saldrlar %5

1974 Kbrs Bar Harekat %5

27 Mays 1960 Darbesi %5

En Sevindirici Olay

Dnya Kupas 3.l % 24

GSnin UEFA Kupasn Kazanmas % 11

AB Adayl / Sreci %9

Orhan Pamukun Nobel dl %7

Abdullah calann Yakalanmas %7

En zc Olay

1999 Depremi % 35

Hrant Dink Cinayeti % 12

12 Eyll 1980 Darbesi %8

PKK Terr %4

6-7 Eyll Olaylar %4

Terr %4
En Gurur Verici Olay

Orhan Pamukun Nobel dl Almas % 26

Eurovision ark Yarmas Birincilii % 14

Futbol Dnya Kupas ncl % 12

1974 Kbrs Bar Harekat % 12

GSnin UEFA Kupasn Almas % 7

1 Mart Tezkeresinin TBMMden Gememesi % 7

En Korkutucu Olay

1999 Depremi % 13

HSBC/Sinagog Bombalanmas % 10

Sivas/Madmak Olay % 8

Milliyetiliin Ykselii % 8

Terr % 6
En Utandran Olay

Hrant Dnk Cinayeti % 14

Sivas Katliam % 10

12 Eyll 1980 %8

6-7 Eyll Olaylar %6

Adnan Menderesin dam %6

En Travmatik Olay

1999 Depremi % 24

12 Eyll 1980 Darbesi % 17

Hrant Dink Cinayeti %7

PKK Terr %4

1980 ncesi Anari %4

Faili Mehul Siyasi Cinayetler %4

Temel Sonular

Toplumsal bellimiz zayf m ?

Kiisel yaanmlk ile snrl deil
6/10 dorudan yaadklar olaylar
Darbeler (60 ve 80, %40)
SSCBnin yklmas
Dolayl (eitim, aile vb.) rendikleri olaylar da
toplumsal belleklerinin bir paras
Deiken bir kuak etkisi
Olumsuz olaylar arlkl
Kltrel Farkllklar
O n hi unutmayacam
yle olaylar vardr ki, bu olay ilk kez
duyduumuzda nerede ve kiminle
olduumuzu, nasl ve kimden
duyduumuzu zerinden yllar gese
bile hatrlarz
Toplumsal Olaylar Hakknda Neler
Hatrlyoruz ?

lk duyduumuz an ?
3 N, 1 K ya da 2N, 2 K
Nereden/Kimden duydunuz ?
Neredeydiniz ?
Ne Yapyordunuz ?
Kiminleydiniz ?
Olayla ilgili ayrntlar ?
11 Eyll: gn,ka uak, hedefler...
 Brown & Kulik (1977)
J. F. Kennedy suikast
79/80 ayrntl anlar
zel bir mekanizma
zel = sradan otobiyografik anlar
hatrlamamz salayan srelerden farkl
Uzun sreli mi?
Atatrkn lm haberini aldnz an
hatrlyor musunuz ?
Bellek puan 6.77/8
%70i 7 ya da 8 puan
Genlik dnemi etkisi
O anlar gerekten unutulmaz m ?
2.00

1.80

1.60

1.40
Kimden
An Skoru

1.20 Nerede
Ne yapyor
1.00 Kiminle
Tarih
0.80 Uak says
Blge/Yer
0.60

0.40

0.20

0.00
3 gn 6 ay 1 yl
Zaman
Tutarllk
2.00

1.80

1.60

1.40
An Skoru

1.20
Kiisel Ayrnt
1.00
Olay Ayrnt

0.80

0.60

0.40

0.20

0.00
3 gn - 6 Ay 3 Gn - 1 Yl 6 Ay - 1 Yl
Zaman
Olay anndaki yan etkisi
309 katlmc (15-93 yalar arasnda)
Atatrkn lm
Menderesin uak kazas
Kennedy suikasti
Papa (II. Jean Paul) suikast giriimi
Challenger Uzay mekii kazas
Turgut zaln lm
11 Eyll saldrlar
Fla an ayrntlarnn olay anndaki yaa
gre hatrlanmas
1

0.9
Fla ans olan katlmc oran

0.8

0.7 atark
menderes
0.6
jfk
0.5 pope
challenger
0.4
zal
0.3 11-Sep
0.2

0.1

0
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 >80

Olay annda ya
alma IV:
O n hi unutamadnz olaylar var m?
36 katlmc
(15 E, 21K)
Ya 50-90; 50, 60, 70, 80
%44 orta-okul/lise, %55% niversite mezunu

Otobiyografik Anlar, Fla Anlar

Belirtilen Olaylar
50-68 ya grubu 69-90 ya grubu
Kiisel olay %17 Kiisel olay %44

Kbrs harekat %13 Menderes % 9

HSBC/Sinagog %12 Atatrk % 8
60 askeri darbesi % 8 60 askeri darbesi % 6
99 depremi % 8 6-7 Eyll olaylar % 6
80 askeri darbesi % 7 II. Dnya Sava % 5
Menderes % 5 99 depremi % 5
Deniz Gezmi % 5
Otobiyografik Anlarn Dalm

30

25
Anlarn yzdesi

20

15

10

0
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89
Olay anndaki ya
Fla Anlarn Dalm

40
35
30
Anlarn yzdesi

25
20
15
10
5
0
0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89
Olay anndaki ya
8 ya ncesi Otobiyografik ve Fla An
Oranlar
35
30
Anlarn yzdesi

25
20 Otobiyografik
15 Fla

10
5
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8

Olay anndaki ya
Sonular
Aradan yarm yzyl gese de
beklenmedik, youn duygusal tepkiye
neden olan olaylar ilk duyduumuz an
hatrlyoruz.
Hatrlama ayrntlarda hatay da ierebilir.
Toplumsal olaylarn hatrlanmas sradan
otobiyografik olaylara benzer bir dalm
gsteriyor
An tmsei ve ocukluk amnezisinin bitii fla
anlar iin daha ge.
 Trkiyenin elbette kollektif hafzas var.
Farkl biilerde sorulsa da ayn toplumsal
olaylar ortaya kyor.
Kuak etkisi olaya bal; Mannheim
desteklemiyor. rnek, Turgut zaln lm
Sevindirici, gurur verici olaylar...
Siyasal tercih vb. etkileri
Kollektif bellek psikolojinin de iidir...