mzik

eitiminde
retim yntemleri

Emel Funda TRKMEN

 Emel Funda TRKMEN

MZK ETMNDE
RETM YNTEMLER

ISBN 978-605-318-359-4

Kitap ieriinin tm sorumluluu yazarna aittir.

2016, Pegem Akademi

Bu kitabn basm, yayn ve sat haklar
Pegem Akademi Yay. Et. Dan. Hizm. Tic. Ltd. ti.ne aittir.
Anlan kuruluun izni alnmadan kitabn tm ya da blmleri,
kapak tasarm; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayt
ya da baka yntemlerle oaltlamaz, baslamaz, datlamaz.
Bu kitap T.C. Kltr Bakanl bandrol ile satlmaktadr.
Okuyucularmzn bandrol olmayan kitaplar hakknda
yaynevimize bilgi vermesini ve bandrolsz yaynlar
satn almamasn diliyoruz.

1. Bask: Ocak 2016, Ankara

Yayn-Proje: Didem Kestek

Dizgi-Grafik Tasarm: Didem Kestek
Kapak Tasarm: Grsel Avc

Bask: Vadi Grup Ciltevi A..

vedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yaync Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687

letiim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kzlay / ANKARA

Yaynevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yaynevi Belge: 0312 435 44 60
Datm: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Datm Belge: 0312 431 37 38
Hazrlk Kurslar: 0312 419 05 60
nternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
Emel Funda TRKMEN
1993 ylnda Uluda niversitesi Eitim Fakltesinde lisansn tamamlaya-
rak mzik retmenlii grevine Mersin Seluklar lkretim Okulunda balad.
Nide Atatrk Ortaokulunda ksa bir sre grev yaptktan sonra Nide niversi-
tesi Eitim Fakltesine Aratrma Grevlisi olarak atand. Uluda niversitesinde
balad Yksek Lisans renimini 1999 ylnda tamamlad. 2000 ylnda Nide
niversitesinden ayrlarak mzik retmenliine geri dnd ve Ktahya Azot l-
kretim Okuluna atanarak iki yl bu grevini srdrd. Ktahya Ahmet Yaku-
polu Gzel Sanatlar Lisesinde grevlendirmeli olarak drt yl grev ald. Ayn
zamanda Gazi niversitesi Eitim Bilimlerinde balad doktora almalarn
2006 ylnda bitirdi. 2006 ylnda Afyon Hseyin Smer lkretim Okuluna tayin
oldu. Ayn zamanda Afyon Kocatepe niversitesi Eitim Fakltesinde bir dnem
Snf retmenlii ve Okul ncesi retmenlii Blmlerindeki Mzik Ders-
lerini yrtt. Ardndan Afyon Kocatepe niversitesi Devlet Konservatuvarna
Koro ve Mzik Tarihi derslerini yrtmek zere Yrd.Do. olarak gei yapt. 2013
ylnda Doent nvann ald, Afyon Kocatepe niversitesi Devlet Konservatuva-
rnda Sahne Sanatlar Blmnn kurulu almalarn yrtt ve 2013-2014 -
retim ylnda, Opera/Koro Anasanat Dalnda retim faaliyetlerine balad. 2013
ylndan beri 23 Nisan ocuk Korolar enlii ile Mzik Eitimcileri altayn
dzenlemektedir. Trkmenin Ulusaldan Evrensele Ktahya Trkleri, Mzik Ya-
zlar ve Mzik Aratrmalar olmak zere yaynlanm kitab bulunmaktadr.
Halen Afyon Kocatepe niversitesi Devlet Konservatuvar Sahne Sanatlar Blm
Bakanln yrtmekte olup ocuk annesidir.
 N SZ
Bu alma, Eitim Fakltelerinde retmenlik formasyonu erevesinde ve-
rilmekte olan zel retim Yntemleri ders ieriinde yer alabilecek konulara
k tutmak amacyla hazrlanmtr. zel retim Yntemleri dersi, her bir alana
zg ve alann gerekleri dorultusunda kullanlmakta olan retim yntemlerini
ele alan bir ders olarak, retmen adaylarnn meslek yaamlarnda, genel m-
zik eitimi kapsamnda rencilere sunulmas gereken konu, bilgi ve becerilerin
aktarlmasnda ve karlaabilecekleri eitli problemlerin zmnde kullanabi-
lecekleri yntem ve teknikleri tantr. Bu ynyle, retmen adaylarnn mesleki
yaamlarn ekillendirecek bir yapya sahiptir ve kullanlmakta olan yntem ve
teknikleri tantmay gerektirir.
Mzik eitimi, uygulamal ve eitimin dier dallarndan farkl yntemleri
olan bir alan olduu iin, alana ynelik bilgilerin derli toplu bir ekilde verilmesi
ve retmen adaylarnn meslee atldktan sonra eitli konularda geriye dnp
bilgilerini hatrlamalar, uygulamalara ynelik rnekleri tanmalar ve kendilerini
gelitirmek zere fikir alabilmeleri iin kullanlan yntem ve teknikleri tantan
yaynlara ihtiya vardr.
Bu almada, mzik eitimine ynelik temel kavramlardan, mzik
derslerinde kullanlan eitli yntemlere ve lme deerlendirmeden snf yne-
timine birok konu mzik retmenlerine ynelik olarak ele alnmaya allm,
mzik dersinin dier derslerden farkllklar dikkate alnarak, tecrbeler nda
nasl bir yol izleneceine dair bir gr ortaya konmutur.
Mesleki yaamm ekillendiren Uluda niversitesi Eitim Fakltesindeki
deerli retmenlerime ve sevgili babama kran borluyum. almann kitaba
dnmesinde fikirlerini paylaan ve yardmn esirgemeyen aileme ve yaknlar-
ma teekkr eder, paylatm bilgilerin gelecein mzik eitimcilerine yol gste-
rici olmasn dilerim.
Do. Dr. Emel Funda TRKMEN
Afyonkarahisar - 2016
 NDEKLER
Emel Funda Trkmen................................................................................................iii
nsz...........................................................................................................................v
1. BLM
MZK ETMNN KURAMSAL TEMELLER
MZN ETM VE RETMDEK YER...................................................1
MZK ETMNN TRLER............................................................................11
Genel Mzik Eitimi..........................................................................................11
Amatr / zengen Mzik Eitimi...................................................................15
Mesleki Mzik Eitimi......................................................................................16
OKUL MZK ETMNN ALANLARI...........................................................17
lk ve Ortaokul Mzik Dersi renme Alanlar ve Konu Balklar...........18
Orta retim (Lise) Mzik Dersi renme Alanlar ve Konu erikleri...34
Ortaretim Mzik Ders Programndaki renme Alanlar......................36
ETMDE PROGRAMLAR VE MZK ETMNN BU
PROGRAMLARDAK YER....................................................................................42
Mzik Eitiminin Tarihsel Geliimi ve Mzik Eitimcisi Yetitirme
Yaklamlar.........................................................................................................43
Mzik Eitiminde Programlar ve Program Gelitirme almalar...........49
Yaplandrmac Kurama Gre renme.........................................................51

2. BLM
RENME KURAM VE YAKLAIMLARI
ETMDE KURAM, YAKLAIM, STRATEJ,
YNTEM VE TEKNK.............................................................................................58
1. Davran Kuramlar.....................................................................................60
2. Bilisel renme Kuramlar.........................................................................62
3. Duyusal Kuramlar (Gdleme, Kiilik, Toplumsal, Psikolojik
Arlkl Kuram).................................................................................................62
4. Bilgi lem Sreci Kuram.............................................................................63
viii Mzik Eiti min de retim Yntemleri

5. Beyin Temelli/Nrofizyolojik renme Kuramlar..................................63

6. Yaplandrmac Yaklam...............................................................................65
GENEL RENME KURAMLARININ VE YAKLAIMLARININ
MZK ETMNDEK YER, UYGULAMALARI..........................................66
Mzik Eitiminde Kullanlan renme-retme Stratejileri.....................66
1. Sunu Yoluyla retme.........................................................................67
2. Bulu Yoluyla retme.........................................................................69
3. Aratrma-nceleme Yoluyla retme................................................73
4. birlikli renme.................................................................................75
Mzik Eitiminde Kullanlan Genel retim
Yntemleri ve Uygulamalar.............................................................................76

3. BLM
MZK ETMNDE RETM YAKLAIMLARI
DALCROZE YAKLAIMI VE KULLANILAN YNTEMLER...........................82
ORFF YAKLAIMI VE KULLANILAN YNTEMLER.......................................87
KODALY YAKLAIMI VE KULLANILAN YNTEMLER................................91
SUZUK YETENEK ETM YAKLAIMI.........................................................96
CAKA VE YETENEK ETM..............................................................................98
MZK ETMNDE DER RETM YAKLAIMLARI...........................100
Fransz Rakaml Mzik Yntemi......................................................................100
ngiliz Tonik Sol-Fa Yntemi:...........................................................................101
Sarah Glover ve John Curwen..........................................................................103
Tn almalarnda Curwen-Glover El aretleri..........................................105
Alman Tonika Do Yntemi...............................................................................106
Alfabetik Notalama Yntemi............................................................................107
Max Battke Yntemi...........................................................................................107
Ptainski Renk Yntemi....................................................................................108
Kromatik Yntemler..........................................................................................108
Grafik ve Sembollerle Mzik retim Yntemi............................................108
Wilhem, Fransz Yntemi..................................................................................109
 indekiler ix

4. BLM
MZK RETMNDE TEKNKLER
ark retim Teknikleri...........................................................................................112
itsel Algy Gelitirme ve Mzik Yazsn retim Teknikleri...........................113
Okulda alg retim Teknikleri............................................................................117
ark Sylerken Dikkat Edilmesi Gerekenler.........................................................120
ocuk arksnda Bulunmas Gereken zellikler.................................................121
Mziksel Yaratcl Gelitirme Teknikleri............................................................122

5. BLM
MZK ETMNDE PLANLAMA
Mzik Eitiminde Planlamann nemi..........................................................125
MZK ETMNDE FARKLI RENENLER VE FARKLI
RENENLERE YNELK PLANLAMALAR....................................................131
renmeyi Etkileyen Etmenler........................................................................132
Bireysel Farkllklarn Nedenleri......................................................................133
Farkl renme Durumlar..............................................................................134
Mzik Derslerinde Farkl renenler.............................................................135

6. BLM
MZK ETMNDE LME DEERLENDRME
Mzik Eitiminde lme Deerlendirme almalarnn nemi......................139

7. BLM
ZEL ALAN YETERLKLER
RETMENLK MESLE GENEL YETERLKLER........................................148
A. Kiisel ve Mesleki Deerler-Mesleki Geliim............................................148
B. renciyi Tanma..........................................................................................150
C. renme ve retme Sreci.......................................................................151
D. renmeyi, Geliimi zleme ve Deerlendirme.......................................153
x Mzik Eiti min de retim Yntemleri

E. Okul-Aile ve Toplum likileri.....................................................................154

F. Program ve erik Bilgisi...............................................................................155
Yeterlik Alanlar ve Alt Yeterlikler...................................................................155
Mzik retmeni zel Alan Yeterlikleri........................................................157
1. Planlama ve Dzenleme.......................................................................157
2. Kuramsal-Uygulamal Bilgi ve Beceriler............................................158
3. Mzik Kltr........................................................................................158
4. zleme ve Deerlendirme......................................................................159
5. Okul-Aile-Toplum ve Disiplinler Aras Birlii Yapma.................159
6. Mesleki Geliimi Salama.....................................................................159

SONSZ......................................................................................................................165
KAYNAKA...............................................................................................................167
EKLER.........................................................................................................................173
 1. BLM
MZK ETMNN
KURAMSAL TEMELLER

Bilim, kendini, kendisi iin incelediinde teorik; davranlar iin

kurallar oluturduunda pratik; faydaly, gzeli, iyiyi aratrd-
nda ise, poetiktir
Aristoteles

Her bilim ve sanat dalnn kuramsal temelleri vardr ve bunlar tanmadan

alan tanmak mmkn deildir. Mzik eitimi, eitim bilimlerinin bir dal ola-
rak, eitim bilimin temel kuramlarna dayal olarak ele alnmal ve yrtlmelidir.
te yandan, mzik eitiminin kendine zel kuramsal temelleri ve uygulamalar da
eitim bilimlerindeki dier alanlardan olduka nemli farkllklar gstermektedir.
Bu blmde, mzik eitiminin kuramsal ynleri eitim bilimlerinin nda ele
alnmaya allmtr.

MZN ETM VE RETMDEK YER

Mzik, alar boyunca insan ruhunu derinden etkileyen bir gce sahip ol-
mas nedeniyle, insan yaamnn her boyutunda yer edinmi, kutsal saylm, din
alannda kullanlm, en kutsal trenlere elik etmitir. Sinema filmlerine bakt-
nzda, hi de dramatik olmayan baz sahneleri nasl deitirdii, olacaklar sez-
dirdii, baz duygular hissettirdii ya da kahramanlarnn psikolojik durumlar-
n onlar bir ey sylemeseler de ifade edebildiini grmek mmkndr. nsanlar
zerindeki etkileri, alar boyunca mzie nem ve deer verilmesine yol am,
kutsal bir sanat olarak grlm, tapnmann bir arac olarak hizmet etmitir. Sa-
2 Mzik Eiti min de retim Yntemleri

dece din, inan ve tedavi alannda insanlara elik etmemi, elence amacyla kul-
lanlrken de toplumlarn yaam anlaylarnn bir rn olarak kltrel varlkla-
rnn bir unsuru, taycs ve aktarcs roln stlenmitir.
Mziin gemiine ya da sosyolojik adan toplum yaam ierisindeki var-
lna bakldnda sadece bir ara olmad grlr. Her toplumda mzikle u-
raan ve gerek dini gerekse dnyevi alanlarda mzikle ilgili ileri yapan bireyler
vardr. Amatr ya da profesyonel olsun mzikle uraan bu kiilerin yaptklar ii
renmeleri ve retmeleri mziin eitimin bir boyutu olmasna yol amtr.
Daha iyi icralar ortaya koymak zere yaplan almalar verilen eitimin geli-
mesine, yntemlerinin ortaya kmasna ve zamanla bir eitim alan olmasna ve
eitim alannda kullanlan bir ara olmasna yol amtr. Farkl alanlardan d-
nr ve bilim insanlarnn mzie nem vermesi ve bununla ilgili grlerini
aklamalar da mziin insan yaamnn ne denli vazgeilmez unsurlarndan biri
olduunu gstermektedir.
Bir ok bilim ve sanat insan, mziin eitim ve retimdeki nemine ilikin
eitli grlerinde, zellikle ocuklarn davran eitiminde ne denli gerekli ol-
duunu vurgulamlardr. Eski Yunanda mzik, eitimin dayand temellerden
biridir. Zevkleri ve ruhlar terbiye etmede nemli bir aratr. Bir eitim arac ola-
rak kullanlmas ve drt temel alann insann yetimesinde dikkatle ele alnmas
gerektii vurgulanmtr. Bu drt temel alan ise, felsefe, matematik, beden eitimi
ve mziktir (Say, 2007). Konfys Bir ulusun nasl idare edildiini anlamak iin
onun musikisini tetkik ediniz der. Eflatuna gre; mzik ve oyun genliin hakk-
dr. Bunlar genlii erdemli klan aralardr. Mzik bir elence arac deil, gzel-
lik ve iyilik eitiminin aracdr. Aristo, duygular anlatma konusunda hibir eyin
ritim ve ark sylemek kadar gl olmadn dnr ve mziin kesinlikle
ocuk eitiminde kullanlmas gerektiini savunur. Martin Luther(1483-1546)
Mzik dnyaya hkmeder...Mzii kesin olarak okula sokmak lazmdr...ret-
menin teganni etmesini bilmesi gerektir, aksi takdirde ona deer vermem... der.
Shakespeare, Venedik Taciri adl eserinde Lorenzoya Kendinde mzik olmayan,
seslerin tatl ahenginden heyecan duymayan bir insan, hainlik ve hrszlk iin
yaratlmtr, onun ruhunun hareketleri geceden daha karanlk, ihtiraslar cehen-
nem kadar karadr, byle bir insana gvenmeyiniz... dedirtir. Bir ek eitimcisi
olan Comenius(1592-1671), mzii bir eitim arac olarak grm, eitim siste-
mi ierisinde anaokulundan itibaren yer vermitir. Anne ve retmenlere kk
yalarda ocuklarna ninniler sylemelerini tlemi, mziin yar disiplin bir
eitici olduunu, insan yumuattn, erdemli, faziletli ve idrak sahibi kldn
vurgulamtr. Yine J.J.Rousseau (1712-1778), mzik retimi ile ilgilenmi ve ra-
kaml mzik yntemini nermitir. Kulan eitilmesini, ritim ve armoniye kar
 Mzik Eitiminin Kuramsal Temelleri 3

hassas bir hle getirilmesini, sesin yumuak ve doru bir ekilde terbiye edilmesini
tavsiye etmitir. svireli pedagog Pestalozzi (1746-1827) ses altrmalarna nem
vermi, kulaklarn ve gzlerin ses cihaz gibi dzenli altrmalarla gelitirilebile-
ceini ve herkesin mzik eitimi almas gerektiini sylemitir. F. Froebel (1782-
1852), (Pestalozzinin rencisidir) ocuk bahelerini kurmu bir eitimci olarak
mziin hereyden nce duygular terbiye etmesi gerektiini dnr. ark ile
beraber beden hareketlerine ve yrylere nem ermitir, iaret dilini kullanm,
arklar yrrken ve top oynarken syletmitir. ark ve oyunu birlikte grr (Y-
netken,1952).
A.Lavignac (1846-1916), mzii bir dil(lisan), sanat ve bilim dal olarak ni-
telendirmitir. Bu adan baklp ele alndnda mziin insan yaamndaki
deerinin daha iyi anlalacan anlatr. ocuklarn en kt huylar ilk ocukluk-
larnda edindiklerini ve mzii kt renmenin de bunun ierisinde olduunu
ifade etmitir (Lavignac, 1939). lgintir ki, yllardr yaplan ocuk korolar snav-
larnda, alt yana kadar gelen btn ocuklarda iyi bir mzik kulana rastlyo-
ruz. Dokuz yandan sonra ise bir ok kt alkanln dzeltilmesi iin en az iki
yl almak gerekiyor.
Eitimciler de, mziin toplumsal ve psikolojik adan nemli olduunu dile
getirmektedirler. Hepsi, mziin insan yaamna olduka byk bir deer katt-
, zevklerini gelitirdii, daha gzel dnp daha gzel yaamalarna katkda
bulunduu ve yaam deerli hale getirdii grnde birleirler. Bylece mzik,
toplum ve insan yaamnn nemli bir paras olarak hem kltrel bir e hem de
insan olmann bir zellii biiminde karmza kar.
Mzik, bireyi ve toplumu besleyen balca yaam ve kltr damarlarndan
biridir. Mzik eitimi bu damar aan, byten, genileten, ileten ve gelitiren bir
sretir. Mzik kltr ise, bu damardan bireye ve topluma akan, kendine zg
bir kltrel kan veya kendine zg bir kltrel zsu dur (Uan, 1997).
Mziin eitim arac olarak kullanlmas, dini trenlerde yer almasna da-
yandndan ok eski bir gemie sahiptir. Tarih boyunca her toplumda mzii
tapnmann bir yolu bir arac olarak grdkleri ve ibadetlerinde yer verdikleri bi-
linmektedir.
Foundations of Music Education adl kitaplarnn tantm sayfasnda neden
mzik eitiminin temelleri sorusunu cevaplayan Abeles, Hoffer ve Klotman(1994),
bir grup ocua ark sylemeyi retmenin olduka ak bir aktivite olduunu
sylerler. Aralklar verilir, bir tempo gsterilir ve ocuklar ark sylemeye balar-
lar, renme aamas boyunca yanllar dzeltilir, yorum temizlenir. Oysa bu buz
dann sadece grnen ksmdr onlara gre. Aslnda grnmeyen ksm grn-
4 Mzik Eiti min de retim Yntemleri

yor olsa ok daha farkl bir durumla kar karya kalnacan belirtirler. Aslnda
basit bir ark sylemenin ok daha tesinde etkileri olduu bugn tp tarafndan
da kantlanmtr. Mziin insan zerinde psikolojik, sosyolojik, kltrel etkileri
vardr. Psikolojik etkileri -basit bir ifadeyle- mutluluk, huzur veya fke gibi duygu-
lar uyandrmas, dinlendirmesi veya elendirmesi ile aklanabilir. Sosyolojik et-
kilerini, bireylerin toplum ierisinde mzikle i ie olma durumlaryla, sosyalle-
me, mzii paylaarak toplumun ierisinde olmalaryla aklamak mmkndr.
Kltr ite bu sosyolojik ortamlarda aktarlrken, eitli gelenek ve greneklerle
toplumsal deerlerin aktarmna hizmet etmektedir. nsan eitimi ve terbiyesinde
de nemli grevler stlenmi olan mzik, davran deiiklii salamada nemli
bir aratr. Sz konusu davran deiiklikleri ise, zorlama, tehdit ya da t olarak
deil, son derece doal bir ekilde oyun ve elence ile kazandrlr.
lkretim I. Kademede mzik dersleri yoluyla bireylerin hem mziksel
eitimleri, hem mzikle eitimleri, mzik yoluyla eitimleri ve mzik iinde
eitimleri sz konusudur. Bu adan bakldnda mziin, eitim boyutuyla ok
geni bir etki alan vardr. rencilere mzik eitimi yoluyla hem dnyann her
lkesinde ayn olan bir dil retilmekte, hem de farkl alanlarda almakta oldukla-
r eitimlerin mzikle yerlemesi, pekitirilmesi salanabilmektedir. Yine mzik
eitimi ile ocuklar, renmi olduklarn yaamna katabilir, birlikte yaplan et-
kinliklerle de rendiklerini uygulayabilirler. Bu dorultuda, bylesine geni etki
alanna sahip bir eitim aracnn ve alannn kullanlmasnda, dikkatli olunmas,
zen gsterilmesi gerekmektedir.
Papa Gregoriusun M.S.6.yy da Schola Cantorumu kurmas, Martin Lutherin
(1483-1546) Protestanlk mezhebini mzik eitimine dayandrmas ve mzik
eitimi olmayan bir din adamnn gznden deceini dile getirmesi ve kiliseye
halkn mzik yoluyla balamas bouna deildir (Say, 1995). Ayrca Luther oku-
ma renmekte olan ocuklara ark syletilmesini, okumay renen ocuklarn
da her gn leden sonra ilk saatte mzikle eitilerek btn snflarda korolar
oluturulmasn istemesi mziin insan zerindeki terbiye edici, sabr retici y-
nnden, gerginlik ve baskya maruz brakmadan doru alkanlklar edinmelerine
katk salamasndan ileri gelmektedir.
Antropolog Allan Merriam mziin ilevlerini yle aklar:
1. Duygusal fade: duygular ortaya kararak fikirlerin ifade edilmesi,
2. Estetik tatminler,
3. Elence
4. letiim
 Mzik Eitiminin Kuramsal Temelleri 5

5. Sembolik gsterimler
6. Fiziksel tepkiler: Dans ve arkadalk aktiviteleri iin tm dnyada yaygn
olarak kullanlmaktadr. Sosyal normlara uygunluu zorlamas: Birok
kltrde mzikle talimatlar ve uyarlar verilmektedir.
7. Sosyal enstitlerin ve dini ritellerin mevcudiyeti: Dini ibadetler srasn-
da mziin kullanlmas, toplumsal nedenler ile mziin kullanlmasna
bir ok toplumda rastlanmaktadr.
8. Kltrn oturtulmas ve devamllna katk: Mzik ifadelerimizin top-
lam bir aktivitesi ve kltrel psikolojimizin merkezidir.
9. Toplumun entegrasyonuna katk: Mzik genellikle insanlar bir araya
toplamak iin yaygn olarak kullanlmaktadr (Abeles, vd., 1994).
Kaplan (Akt: Abeles vd., 1994) ise, bu ilevleri sekiz balkta incelemektedir:
Bilgi alan olmas, toplayc ve balayc olmas, kiisel deneyim, terapi, moral ve
sembolik g, deiimin sembol ve gelecek ile gemii bir birine balamas.
Genel olarak mziin ilevleri, bireysel, toplumsal, kltrel, eitimsel, ekono-
mik olarak ele alnabilir ve bireysel ilevler arasnda tedavi, elence, norm, inan,
deer kavramlarna olan katklar ele alnabilir.
Toplumsal ilevler arasnda ise, riteller, iletiim, elence, toplumsal yarg ve
deerlerin kabul ettirilmesi gibi kavramlar girebilir.
Mziin kltrel ilevi, kuaklar arasnda bir kpr grevi grmesi, ayn za-
manda deiime de tanklk etmesidir.
Mziin sadece bir bilim ve sanat alan olarak eitiminin veriliyor olmas de-
il ayn zamanda deneysel almalara frsat veren ve pek ok disiplinle balar
olan bir alan olmas eitim asndan pek ok ileve sahip olmasna katkda bu-
lunmaktadr.
Mzik, maddi kazan elde edilen, ok nemli bir piyasadr. Bu piyasa, genle-
rin gnlk yaamlarna dair tercihlerinde etkin bir rol stlenir ve mziin ekono-
mik ilevleri ticari yaamda nemli bir yer tutar. Bylece, mziin ilevlerinin bir
birleriyle i ie olduklar grlr.
Uan (1994), bu ilevleri ak bir ekilde toparlar, insan yaamndaki yerini
aklar.
1. Mziin bireysel ilevlerinin, bireyin dengeli ve doyumlu, salkl ve ba-
arl, duyarl ve mutlu olmas iin bilisel duyusal ve devinisel yaplar
zerinde olumlu izler brakan mziksel uyarlma ve tepkide bulunma
biimlerini,
6 Mzik Eiti min de retim Yntemleri

2. Mziin toplumsal ilevlerinin, bireyler, birey ile toplum, toplumsal ke-

simler ve toplumlar arasnda tanma, anlama, kaynama, dayanma,
paylama, vb. salanmasnda oynad rolleri,
3. Mziin kltrel ilevlerinin, kltr artrc, kltrel zellikleri tayc
ve kuaktan kuaa aktarc, kltrler aras ilikileri zenginletirici m-
ziksel birikim ve etkinlikleri,
4. Mziin ekonomik ilevlerinin, -zetle-mzik alannda belirginleen
sunu-istem, retim-datm-tketim ilikilerinin ar bast alma ve
dzenlemeleri,
5. Mziin eitimsel ilevlerinin, bireysel, toplumsal, kltrel ve ekonomik
ilevlerin dzenli, salkl, etkili, verimli ve yararl olmasn salama-
ya ynelik mziksel renme-retme etkinliklerini ve bunlara ilikin
dzenlemeleri kapsadn belirtir. Bunlara ilaveten mziin bir eitim
alan ve eitim arac olarak iki nemli eitimsel ileve sahip olduunu
vurgular.
Mzik, rencilerin bilisel, duyusal, devinisel ynlerini besler. Bireyin duy-
gularn kontrol altnda tutmasn, duygularyla beyin faaliyetleri arasnda mantk-
l bir iletiim kurmasn, alar ya da sylerken, beyin kas ve duygularn birlikte
hareket etmesini salar. Bylece mziin bireysel ilevleri yerine gelmi olur.
Mzik, rencilerin akranlaryla birlikte olacaklar ve eitli davran biim-
lerini renecekleri ortamlarda toplumsallamalarna, birlikte ayn duygular pay-
lamalarna, birlikte bir eyler yapma ve ibirlii ile retme becerilerini kazanma-
larna ve demokrasi kltrnn yerlemesine katkda bulunur. Bylece toplumsal
ilevi yerine gelir.
Mzik, rencilerin kendi kltrlerini ve dier toplumlarn kltrlerini tan-
malarna, asrlardr iinde bulunduklar evrede yaamakta olan rnleri ren-
melerine katkda bulunarak kltrel ilevini yerine getirir.
Mzik, rencilerin hem mzik konusunda hem de dier konularda mzik
yoluyla zevkli ve elenceli bir eitim almalarna yardmc olur. Bylece eitimsel
ilevleri gerekleir.
Mzik, toplumsal yap ierisinde bir retim tketim alan olarak bir meslek
alan olarak tercih edilir. Sinema, film, kitap, elence, dinlence ve eitim alanla-
rnda kullanlr. Bylece maddi bir gelir kayna olarak ekonomik ilevi olduu
grlr.
Mziin, bireylerin gnlk yaamlarnn her annda, yaamlarnda yer edin-
mesi, mzik yoluyla mutluluk veya znt gibi duygularn ifade etmeleri, yine
 Mzik Eitiminin Kuramsal Temelleri 7

bireysel ilevlerinin oynad roln bir sonucudur. Bir mzik dersinde, renci-
lerin seslendirecekleri bir eserden haz almalar, duygularn harekete geirmesine
yol aarak bireysel ilevini gerekletirir. Snf ierisinde kullanlan okul alglar
ile mzik yapmas baarma zevkini tatmasn salar. Baarma duygusu son dere-
ce gl bir duygudur. ocuk yalarndan itibaren tadacaklar baarma duygusu,
yaamda baarya gtren ilk basamaktr. Mzik derslerinde yaplacak etkinlikler
bu duygularnn gelimesine katkda bulunur ve rencilerin yapabildike daha
iyi yapmak zere alma isteklerinin olumasna imkn salar. Bu duygunun
glenmesi dier derslerde de ayn istein uyanmasn tetikler.

rnek Olay:

Mzik retmeni,-kendi mzik retmeninden rendii ekilde- yl sonunda rencile-

rinden isimleri yazl olmayan bir kada, yl boyunca mzik derslerinde yaadklar gzel
ve kt her dncelerini, kendisine sylemek isteyip de syleyemedikleri btn duygula-
rn yazmalarn, gelecek yl verecei derslerde ayn hatalar yapmamak veya ayn gzel
eylere devam etmek iin bu tlere ve bilgilere ihtiyac olduunu syler. Bunun zerine
datlan katlara herkes bir eyler karalar. Ertesi ders, retmen okuduu katlardan
birinde yazlanlar hakknda, ocuklar biriniz, benim yeniden kiiliimi bulmama yar-
dm ettiniz diye yazm, ama ben bunu salayacak ne yaptm bilmiyorum dediinde, bu
szleri yazan renci, retmenim bana cesaret verdiniz, alamadmda baaracama
inandrdnz ve ben bu inanla baarsz olduum her eyi yeniden baarabilmeye bala-
dm, son bir ka yldr kendime olan inancm kaybetmitim. Eski okulumdaki zamanla-
rm zlyor ama bir trl ne yapacam bilemiyordum, yazdklarmn hepsi bu dersin
sayesinde oldu cevabn verir.

rencilerin mzik derslerinde, topluca mzik yapmalarna olanak

sunulmas, mziin toplumsal ilevinin yerine gelmesini salamaktadr. Birlikte
yaplan etkinlikler, flt veya baka alglar alma, birlikte syleme rencilerin
toplumsal ynlerinin glenmesini, birlikte olmaktan mutluluk duyma, bir top-
luluun yesi olma gibi duygularn pekitirmeyi salamaktadr. Syledikleri ve
aldklar paralar gnlk yaamlarna girebiliyorsa, mzik dersi olmadnda da
ayn birliktelik ierisinde syleyip alarken toplumsal ynlerinin glendii g-
rlecektir. Snf ii etkinliklerin ve ark daarcnn iyi seilmesi, rencilerin
mzik yoluyla bir araya gelmelerine yardmc olur. Ders aralarnda bir araya ge-
lerek syleyerek ve alarak ayn duygu ve ortam paylamalar ise dersin amacna
ulatn gsterir.
Mzik eitimi, toplumsal yaamn ortak ve yzyllara uzanan anlay, gr
ve duygu birliinin rn olan kltr tamak ve aktarmak grevini stlenmitir.
Topluma ait yksek sanatsal deer tayan halk mzikleri ve geleneksel mzikle-
rimiz, bu derslerin bir parasn oluturmaldr. Bylece iinde yaad toplumun
8 Mzik Eiti min de retim Yntemleri

inan, deer ve anlayn edinebilir, bu rnlerin gelecek kuaklara aktarmnda

pay sahibi olabilirler. Bunun en byk nemi kltrn bir toplum olma yolun-
da vazgeilemeyecek bir unsur olmasndan ileri gelmektedir. Yani her toplumun,
kendisini oluturan bireylerin dil, edebiyat, tarih, inan, deer ve yarglar ile bir-
likte oluturduklar sanat eserleri ve yaptlar bu kltr unsurlarn oluturmakta-
dr. Eer toplumun bu kltr unsurlar gelecek kuaklara tanmaz veya sonraki
kuaklar tarafndan benimsenmezse toplum varln yitirebilir. Bu nedenle m-
zikle ilgili kltrel rnlerin korunmas, tanmas-aktarlmas ve gelecek kuak-
larn istifadesine sunulmas gerekir. Bu adan mzik dersleri ihmal edilemeyecek
bir ortam sunmakta, kltrn en deerli rnlerinin tantlmasna imkn verecek
ekilde dzenlenmeyi gerektirmektedir.
Mziin ekonomiyle olan etkileimi, mzik yoluyla para kazanan, yaam-
n mzik alannda yaptklaryla srdren mzisyenlerle balam, saray salon-
larndan kp konser salonlarna tanmasyla genilemitir. talyada halka ak
ilk opera, ngilterede bilet satyla gerekleen ilk salon konseri mziin piyasa
ekonomisinin nemli bir tketim arac olmasna yol amtr. Bu alanda maddi
kazan elde etmek, bu alana ynelik harcama yapmak, rnlerin basm, yayn ve
datmndan, enlikler veya konserler iin yaplan her tr harcama bu ilevin ye-
rine gelmesini salamaktadr ve mziin ekonomik ilevinin bir parasdr.
Mziin eitim ilevi, eitim alannda kullanlmasyla deil, psikolojik ilevi-
nin gereklemesiyle balar. Mziin etkiledii ilk yer insan ruhudur ve brakt
etki kt ya da iyi bir ruha sahip olmasna yol aabilir. Aristo, mziin elence,
ahlaki eitim, hoa vakit geirmek ve arnma olmak zere drt amaca hizmet et-
tiini bildirir. Sanatn asl amacnn ruhu artmak olduunu, insann iini temizle-
mek olduunu ve mziin de btn doal ahenkleri kendinde toplad iin ilerin
ve sanatlarn en ycesi olduunu syler (Turabi, 2005). Toplumsal bir varlk olarak
evresiyle iletiim kurmada insan yaamnn en temel elerinden biri olan ses,
insanla sunulmu bir hediyedir ve sesin en gzel hali mziktir. Duygularn ei-
timinde ve ifadesinde ritim ve mzik kadar etkili bir baka ara yoktur; mziin
ocuklarn eitiminde mutlaka kullanlmas gerekir.
Comeniusa gre; mzik ocuun i dnyasn dzenleyen nemli bir eitim
aracdr. nsan yumuatr, deitirir daha ahlakl ve dnceli klar. Bu grler
ve asrlardr verilen deer, mziin bir eitim arac olarak nceleri ibadet alannda
ve sonralar buna ilaveten okul gibi eitim verilen eitli kurumlarda kullanlagel-
mi, mzie okul mfredatlarnda yer ve zaman ayrlmtr.
Uan (1996), mziin eitimsel igrlerini drt balkta ele alr, eitimsel
yaamda mziin yapt i, stne den grev biiminde aklar. Mziin
 Mzik Eitiminin Kuramsal Temelleri 9

zndeki eitsel niteliin, eitsel amalara hizmet etmesi durumunun, onu ei-
timin bir boyutu haline getirdiini syler. Mzik, eitimin kapsamndaki bir da-
ldr. Eitim arac olmasn, eitim ve retimde mziin gcnden, etkisinden,
katksndan yararlanlmas olarak aklar. Disiplin edici davranlar kazandrma-
da, hogrl olmalarn salamada mzikten yararlanlabilir. Eitim yntemi ola-
rak, bir konu ya da niteyi ilemek iin seilen izlenen mziksel yol olarak ifade
eder, mzik yoluyla eitim kavram ve uygulamalarnn mziin amaca ulama-
y salayc, destekleyici ve kolaylatrc bir eitim/retim yntemi olmasndan
kaynaklandn belirtir. Eitim alan olmasn ise eitim ve retimde kendine
zg bir konu veya alma evresi olmas zelliine dayandn vurgular.
Eitimin bir boyutu, arac, yntemi ve alan olmas, mziin eitimin vazge-
ilmez bir unsuru haline gelmesini salamtr. Eitim, szel, saysal, bedensel ve
sanatsal becerilerin hep birlikte edindirildii ve bireylerin toplumun bir yesi ola-
rak topluma kazandrld bir sretir. Ayrca mzik eitimi, hem eitimin dier
boyutlar arasndaki iletiimi hem de sanatn dier dallar arasndaki etkileimi
salayan bir yapya sahiptir. Bunlara ilaveten, eitli derslerde verilen bilgi ve be-
ceriler, retilen arklar yoluyla, ok daha etkili olabilmekte, mzik bir ara ve
yntem niteliine dnmektedir.
Mziin bu zel yaps gnmzde, birok lkenin eitim-retim progra-
mnda nemli bir yere sahip olmasn salamtr. Mzik eitimi, Avrupa lkele-
rinin hemen hepsinde olduka nemlidir ve Macaristan gibi baz lkelerin eitim
sisteminde daha ncelikli bir yere sahiptir. Her ocuk iyi dzeyde mzik bilgisine
sahip olarak yetitirilmekte, korolar ve oda mzii gruplaryla mzik yaygn bir
eitim arac olarak kullanlmaktadr (Diner,1988). Bu lkeler mzii hem bir
eitim alan, hem de bir eitim arac olarak grmekte, alannda uzman sanat
ve eitimciler yetitirmektedir. ocuklarnn sosyallemesinde, dier bireylerle
olan iletiim ve ilikilerinde bu mziksel ortamlardan yararlanlmas son derece
akllca bir yaklamdr. Mzik topluluklarnda bireylerin demokratik, bakalarna
saygl, toplumsal deerlerini tanyan, zgvene sahip olarak yetitirilmesi mm-
kndr. Mziin baary retmeye olan etkileri de dikkate alndnda, bu tr
topluluklar, kk baarlardan byk baarlara gtren bir kpr vazifesi grr
ve daha iyi yapma arzusunu ocuklar kk yatan itibaren yaayarak renirler.
Aslna baklrsa tek bir koro almas veya konser bile, mziin toplumsal,
bireysel, kltrel, ekonomik ve eitimsel ilevlerinin tamamnn gereklemesine
ortam hazrlamaktadr. Bir okulda verilmekte olan mzik dersi de her seferin-
de ayn ilevlerin gerekletii birer ortam olarak karmza kar ve bireyin bi-
lisel, duyusal, devinisel ynlerini besler, toplumsal bir varlk olarak, toplum-
la i ie olmasna katkda bulunur, mzik yoluyla renir ve mzik yoluyla yeni