INTERPRETIMI

I S DREJTS

NOCIONI I ZBATIMIT
T S DREJTS
Interpretimi i se Drejtes
NOCIONI I ZBATIMIT T S DREJTS

Zbatimi i s drejts sht finalizim i prpjekjeve pr t sendrtuar nj

rend juridik stabil dhe t qendrueshm.
Zbatimi i s drejts bhet ne dy mnyra: vullnetare dhe me an t
dhuns.
Me zbatimin vullnetar t s drejts nnkuptojm sjelljen e subjeketeve
sipas normave juridike, sipas rregullors parsore t norms juridike-
dispozicionit, por ns subjektet sjelljet e veta i ushtrojn ndryshe, ather
duhet te zbatohet rregulla dytsore juridike-sanksioni.
Sjellja e subjektit sipas rregulls parsore dispozicionit sht vullnetar,
sjella e ktill e subjektit mund t jet rezultat i vetdijes se ngritur-zbatimi
i ktill i s drejts quhet zbatim autonom.
Zbatimi nga ana e qytetarve q nuk kan motiv pr t por kt gj e bjn
nga frika nga sanksioni quhet zbatim heteronom.

Procsi i zbatimit t norms juridike

Fazat e procesit t zbatimit t norms juridike jane:

1.Faza e njohjes se norms juridike-(mbshtetet n njohjen e norms

juridike, prfshin njohjen me tekstin autentik t norms juridike)
2.Faza e interpretimit t norms juridike-(i prket sqarimit t norms
duke caktuar sa m afr sjelljen konkrete t subjektit pr rastin
konkret,pra krkohet vrtetimi i ratio legis s normes apo edhe ligjit)
3.Faza e kualifikimit t rastit konkret (bn prpjekje pr t gjetur
normen juridike e cila do ta zgjidhte rastin ne mnyr m t drejt, pra
normen juridike e cila rastin konkret e rregullon ose e zgjidh paraqet fazn
e kaulifikimit )
4.Faza e realizimit t norms juridike nprmjet veprimeve
njerzore-(sjelljet e subjekteve jan n pajtueshmri apo n kundrshtim
me t drejtn n aspektin e zbatimit t akteve juridike dhe t akteve
materiale).

Provat juridike

Provat juridike paraqesin mjetet m ann e t cilave vrtetohen faktet

relevante pr t drejtn n ndriimin dhe zgjidhjen e nj situate konkrete.
Ndahen ne :1 Provat e drejtprdrejta dhe 2. Provat e trthorta (direkete

1
dhe indirekte)
1.Provat e drejtprdrejta jan ato mejete me ann e t cilave n
mnyr t drejtprdrejt vrtetohen faktet relevante juridike. Prova me t
cilat n vendin e ngjarjes mund t shihen, apo me ann e mjeteve t
caktuara dhe materialeve t tjera q vrtetojm para organeve shtetrore
faktet relevante.
2.Provat e trthorta jan mjete me ann e t cilave n mnyr indirekte
vrtetohen faktet relevante, t cilat jan objekt i dshimimit. Ktu bjn
pjes dshmit e ndryshme, dshmit e ekspertve-mjeko ligjor, ekspert
t elektros, pastaj gjurmt, shenjat e gishtrinjve apo gjesendet t cilat
shiejn te rezultati i krkuar.

Supozimet dhe fiksionet

Faktet t cilat konsiderohen si t sakta, ndonse jo t vrtetuara, sepse n

jetn e prditshme keshtu sht, faktet e ktilla n t drejtn i quajm
supozime juridike.
Supozimet juridke ndahen n:
*supozime t rrezueshme-(jan ato rrethana t cilat mund t provohen
argumentohen dhe natyrisht t vrtetohen).
*supozime t parrzueshme-(jan ato rrethana (fakte) t cilat
konsiderohen t sakta dhe nuk ekziston mundsia e vrtetimit t
saktsis, sepse sht e ndaluar q t vrtetohet e kundrta.
Fiksionet paraqsin rrethanat t cilat paramendohen apo edhe
parafyrohen se ekzistojn fakte t caktuara edhe pse n realitet nuk
ekzistojn.fiksionet nuk bejn pjes n rendin juridike. Pra nuk ju jepet
hapsir n zgjedhjen e rasteve. Fiksionet jan supozime te parrzueshme
pr t cilat ekziston binjdja e plot se jan t paskata-ireale.

Vlefshmria hapsinore e normave juridike

Norma juridike n aspektin e vlefshmris ka dy momente t rndsishme

- hapsirn dhe
- kohn.
Norma juridike varsisht prej llojit ka edhe vlern e vet territoriale varet
se a sht norm e prgjithshme juridike, si edhe aktet e prgjithshme
kan vlefshmri hapsinore pr tr hapsirn e shtetit prkats pra vlejn
pr tr territorin e shtetit.
Vlefshmria kohore e normave juridike
Koha sht ndr elementet m t rndsishme e cila ndikon drejtprdrejt
n efikasitetin (joefikasitetin) e norms juridike.
Normat juridike krijohen pr ti rregulluar dhe pr ti zgjidhur raportet
juridike brenda kohs s caktuar.
2
Sa i prket vlefshmris kohore t norms juridike, jan dy momente :
1.fillimi i vlefshmris s norms juridike, momenti kur norma juridike hyn
n fuqi dhe
2.momenti kur norma juridike pushon s ekzistuari (pushon vlefshmrin e
saj).

Fillimi i vlefshmris s norms juridike dhe hyrja n fuqi e norms

quhet VOCATIO LEGIS.

Fuqia prapavepruese (retroaktive) e normave juridike

Norma juridike nuk mund t zbatoht para se t jet e krijuar, sepse ajo
krijohet pr tu zbatuar pr situatat t cilat do t ndodhin, natyrisht pasi t
jen krijuar normat juridike.
Norms i njihet vlefshmria kohore para se t jet e krijuar n mnyr q
t zbatohet pr rastet t cilat kan ndodhur para krijimit t norms
juridike.

E drejta pozitive
E drejta pozitive sht e drejt e cila obligon subjektet e ndryshme q ta
respektojn, dhe ta zbatojn n rasportet e tyre shoqrore.
Rendi juridik n vete bart elementin normative dhe at faktik, pra
ekzistimin e normave dhe akteve juridike si dhe sjelljen e subjekteve sipas
ktyre normave dhe aktev juridike.
E drejta positive nnkupton ekzistimin e normave juridike t cilat jan n
fuqi- t cilat vlejn, e drejta pozitive ka vetm elementin normative, pra
mungon elementi i dyt i rendit juridike-sjelljet sipas normave dhe akteve
juridike.

NOCIONI I INTERPRETIMIT T S DREJTS

Me an t interpretimit ne sqarojm normn juridike, me sqarim arrihet t
vrtetohet ratio legis kuptimi i drejt i norms juridike. Norma juridike
s pari duhet t interpretohet e pastaj t zbatohet.
Pr tu ushtruar interpretimi nevoiten s paku dy pal. Njra pal sht
hartuesi i norms (ligjvnsi) ndrsa pala tjetr kt brendi me t shpallur
e njeh dhe e interpreton.

Interpretuesit e s drejts
Me interpretimin e normave juridike merren subjektet shtetrore, personat
fizik dhe shkenca juridike. Kemi interpretimin zyrtar, autentik, privat dhe
shkencor.interpretimin mund ta ushtrojn organet ligjvnse dhe ato
gjyqsore, mirpo edhe organet e administrats merren me zgjedhjen e
rasteve konkrete.

3
Interpretimi i organeve ligjvnse
Fushveprimi i organeve ligjvnse sht i caktuar pr krijimin e normave
juridike-akteve t prgjithshme juridike po jo edhe pr t ushtruar
intepretimin e tyre.

Interpretimi i ushtruar nga vet ligjvnsi n t drejtn emrohet me

interpretim autentik., pra q do t thot krijuesi i norms s prgjithshme
intepreton normn e vet.

Interpretimi q ushtrohet nga ana e organeve admisnitrative

Interpretimet q i bjn organet e administrats kan forc detyruese pr
palt, por vetm pr rastin konkret, ndrsa pr rastet e tjera nuk vlejn.

Interprtimi I organeve gjyqsore (intepretimi gjyqsor)

Intepretimi i cili ushtrohet nga ana e organeve gjyqsore sht interpretim
prfundimtar dhe me fuqi obliguese (detyruese) pr t gjith subjektet t
cilave u dedikohet akti n fjal.

Interpretimet e subjekteve joshtetrore

Te subjektet joshtetrore mund t hyjn subjektet: personat fizik
(zytetart) si dhe personat juridike (qeveritar dhe joqeveritar). Kto
subjekte mund t ushtrojn intepretimin duke sqaruar normat dhe aktet
juridike t cilat i krijojn vet.

INTERPRETIMI SHKENCOR

Interpretimi i ushtruar nga ana e shkencs juridike e ka peshn e vet,

sepse me shkec merret ajka e s drejts.interpretimi shkencor nuk
obligon , interpretimi i ushtruar nga shkenca juridike nuk ka fuqi detyruese
pr subjektet e ndryshme.
Shkenca juridike gjate interpretimit n t shumtn e rasteve nuk ndeshet
me rastin konkret.dm.th mardhnjet juridike reale pr t nuk ekzistojn.

Procedura e interpretimit
Kushtet e domosdoshme per te filluar procesin e interpretimit jane:
1.teksti iisakt I norms-(duhet vrtetuar teksti i sakt i n.j duke e
saktsuar se ajo sht pjes prbrse e sisitemit juridik).
2.caktimi i d.m.th s drejt-(s pari duhet zbuluar dhe vrtetuar d.m.th e
drejt gjuhsore e n.j nprmjet kodit t d.m.th dhe pastaj kushti i fundit
sht t vrtetoj d.m.th e drejte t n.j)
4
3.ekzistimi i rastit konkret-(kerkon sqarim-interepretim pa ekzistimin e
rastit klonkret interpetimi sht i paobjekt nuk do t ket fare
interpretim).

Mjetet e interpretimit
Mjetet e interpretimit jan t shumta dhe varsisht prej mjetit edhe
interpretimi merrr emrin prkats. Si mjet i pazvendsueshm sht
gjuha, andaj edhe interpretimi emrohet si intepretim gjuhsor.
Mjetet e tjera, prvec gjuhs jan: logjika, sisitemi juridik, historia e
norms, qllimi i norms dhe natyrisht sipas tyre ekzistojn edhe
emrtimet e llojit t interpretimit t saj mjeteve.

Interpretimi gjuhsor
Intepretimi gjuhsor ka pr qllim t zbuloj dhe t vretoj d.m.th e
drejt gjuhsore t norms juridike nprmjet kodit t d.m.th, por kjo n
praktik paraqet vshtrsi sepse gjuha nuk sht n gjendje ti ndjek t
gjitha ecurit shoqrore.

Paqartsit e norms juridike jan:

1. pakuptueshmria e norms juridike-( kuptojm at q norma nuk
tregon asgje. Apo edhe tregon se ka m tepr d.m.th pra nuk dihet cila
sht e sakt)
2.pacaktueshmria e norms juridike-(kur n.j n aspektin gjuhsor ka m
shum d.m.th t mundshme gjuhsore, shfaqet si pasoj e
paprsosshmris gjuhsore ose pr shkak t nocioneve t pacaktuara).

Fjalt me shum domethnie quhen homonimet juridike.

Fjalt q kan t njjtin kuptim apo t njjtn domethnie quhen sinonim
juridike, p.sh obligimi-detyrimi pastaj buk-somune etj.
Shprehja mund t ndryshoj d.m.th e vet me kalimin e kohs, n nj t
kaluar, shprehja ka treguar dika t caktuar, sot ajo tregon dika tjetr
ka d.m.th tjetr quhet arkaizma.

Interpretimi ekstensiv dhe interpretimi restriktiv

Interpretimi ekstensiv ka t bj me faktin se ligjvnsi i cili ka prdorur
shprehjen n normn juridike duke menduar q t shpreh at q edhe e
ka dshiruar, por n t vrtet nuk ka arritur, sepse shprehja sht e
mangt. Pra ku zgjidhet paprputhshmria ndrmjet shprehjes s
pamjaftueshme dhe d.m.th logjike t gjer t norms quhet interpretim
ekstensiv (i gjer).
Interpretimi restriktiv-ligjvnsi prdor shprehjen me t ciln ka dashur t
tregoj dicka-sht shum e gjer difuze, pra interpretuesi i ksaj norme
juridike ka pr detyr q shpehjen e gjer ta ngushtoj.
5
Interpretimi i lidhur dhe interpretimi i lir
Interpretimi i lidhur sht ather kur interpretuesi sht i lidhur n fakt
me d.m.th e mundshme, dm.th me njern prej dy d.m.th t mundshme
gjuhsore per tia caktuar d.m.th e drejt norms juridike.
Interpretimi i lir n caktimin e d.m.th s drejt t norms juridike, sht i
lir q d.m.th e drejt t norms juridike ta caktoj pavarsisht prej
d.m.th t mundshme gjuhsore.

Interpretimi subjektiv dhe objektiv

Intepretimi subjektiv insiston q interpretuesi t dprtoj n psikikn
vullnetin e krijuesit t norms, cfar ka dshiruar ai t shpreh me
norm juridike
Interpretimi objektiv-si d.m.th t drejt t norms juridike e konsideron
at d.m.th e cila n momentin e interpretimit norma juridike prmban- pra
d.m.th t ciln e shpreh vet norma pra fjalt-norma e shkruar.

Interpretimi statik dhe evolutiv

Interpretimi statik - konsiston n vrtetimin e asaj d.m.th t norms
juridike t ciln norma e ka pasur q n momentin e krijimit.me an t int.
smund t ndryshohet norma juridike andaj int. static mendohet se
garanton sigurin juridike.
Interpretimi evolutiv-nnkupton int e atill q pr d.m.th t drejt t
norms juridike konideron at d.m.th gjuhsore q norma e ka n
momentin e interpretimit. Kjo dshmon se me kalimin e kohs, prej
momentit t krijimit gjer n momentin e inte ndryshin edhe d.m.th e
norms juridike n rrafshin gjuhsor.

Intepretimi logjik
Me int logjik nnkuptojm caktimin e d.m.th s drejt t norms juridike
me an t logjiks n d.m.th e fituar kryesisht nga int gjuhsor, por edhe
nga llojet e tjera t interpretimit.
Tek int logjik kemi dy rezultate:
1.rezultati i par ka t bj me kontrollin e saktsis se d.m.th duke
shqyrtuar saktsin logjike t saj.
2. rezultati i dyt ka t bj me gjetjen e d.m.th t reja t cilat smund t
fitohen me ann e mjeteve t tjera t interpretimit.
Intepretimi logjik ushtrohet me ndihmen logjeve t logjiks:
1.ligjii i mosekzistimit t kundrthnieve
2.ligji i identitetit
3.prjashtimi i t tretit
nprmjet ktyre ligjeve logjike arrihet rregullsia gjuhsore dhe saktsia e
mendimit ton.
6
Gjat ushtrimit t int logjik jan formuar parimet e logjiks sic jane:
1.prfundimi (konkludimi) nga kundrthnjet (argumentum a contrario)-
(nga vleresimi i sakt dhe kategorik nxirret vlersimi i kundrt)
2.prfundimi nga e vogla n t madhn (argumentum a minori ad maiori)-
(ndalohet pengimi i shfrytezimit t prons)
3.prfundimi nga e madhja n t vogln (argumentum a maiori ad minus)-
(psh lejohet ndrtimi i nje godine t lart nga prfundimi i ktill del
gjykimi se ne vendin prkats mund t ndrtohet godina edhe me e
thjesht (e vogel) ).

Analogjia
Analogjia paraqet mnyrn kryesore t interpretimit n kuptimin e gjer,
me an t s cils plotsohen zbraztirat juridike, pra interpretimi sipas
ngjajshmris.
Pr zbatimin e analogjis sht e nevojshme:
1.t vrtohet n mnyr t sakt ngjajshmria e rasteve
2.t vrtetohet se a kemi interes pr rastin prkats, apo a ekziston
interesi q rasti ne fjal t zgjidhet dhe
3.t vrtetohet baza jurdike.
Nprmjet analogjis nuk rregullohen rastet e plotsismit t zbraztirs
juridike nprmjet norms s prgjithshme juridike por npermjet norms
s vecant nga ana e interpretuesit.
Analogjia mund t jet analogji ligjore dhe analogji juridike.

Interpretimi sistematik
Interpretimi sistematik vrteton domethenjen e drejt t norms juridike
duke e vn n lidhmri mer normat e tjera brenda sisitemit juridik. Kjo
do t thot se norma juridike smund t interpretohet si e vetme, e ndar
prej trsis s vet, prej normave t tjera juridike. Pjesa m e
rndsishme e cila e ka rolin e vet t themi qendror, paraqet prmbajtja e
norms, andaj pr int sistematik ka rndsi int i brendshm i norms n
zbulimin e d.m.th sipas lidhmris prmbajtsore.

Interpretimi historik
Interpretimi historik luan rol t rndsishm, sepse normat juridike kan
momentin e krijimit, zhvillimit n kushte t caktuara shoqrore historike
dhe si t tilla edhe prmbarohen.do norm do akt juridik dhe do
sisitem juridik kalon npr tri faza:
1.fazn ideore
2.punt prgaditore pr nxjerrjen e norms
3.ndryshimet q i pson norma juridike me kalimin e kohs.

7
Interpretimi qllimor (teleologjik)
Ky lloj intepretimi ka pr detyr t vrtetoj qllimin e norms dhe t
caktoj d.m.th e cila m s miri i prgjigjet qllimit t norms dhe s
drejts n prgjithsi. Andaj emrtimi i ktij interpretimi ka origjin greke
telos-qllim.

Elementet e sistemit t s drejts

1. institucionet juridike paraqet trsin harmonike t rregullave

juridike me t cilat rregullohet nj proces dhe marrdhniet e njjta
shoqrore, .psh n t drejtn familjare kemi institucionin e martess,
familjes, kujdestaris, adoptimit.
2. degt juridike-dega juridike paraqet trsin e normave juridike t
cilat rregullojn llojin e njjt t marradhnjeve shoqrore sipas parimeve
t njjta/prbejn institucionet e prons, kontrats etj.
3. lmenjt juridik-prbejn trsin e normave juridike t cilat
rregullojn fushat e tra t mardhnieve t njjta shoqrore n baz t
parimeve t njjta).

E drejta ndrkombtare dhe e drejta e brendshme

E drejta ndrkombtare paraqet trsin e normave juridike q rregullojn
marrdhnjet ndrmjet shteteve si subjekte t ksaj t drejt. Kto
marrdhnje mund t jen t ndrtuara ndrmjet subjekteve shtetrore,
marrdhniet e individve ndrmjet tyre, por t shteteve t ndryshme.
Ndrsa e drejta e brendshme sht trsi e normave juridike t cilat
rregullojn marrdhenit brenda shtetit, kt e bn nprmjet t degve t s
drejts.

E drejta materiale dhe e drejta formale

N lmin e s drejts materiale bjn pjes t gjitha normat juridike t
cilat rregullojn t drejtat (autorizimet) dhe obligimet (detyrimet) e
subjekteve t s drejts.
Ndrsa pjesa tjetr e normave juridike t cilat mundsojn zbatimin dhe
realizimin e normave juridike q prcaktojn t drejtat dhe obligimet e
subjekteve t s drejts, paraqesin t drejtn formale.