SZLK HAZIRLAMA LKELER, ETLER VE

ZELLKLER

Nadir LHAN

ZET
Szlkbilim bal bana bir bilim daldr ve her
bilim dalnda olduu gibi szlkbiliminin de kendine gre
bir disiplini, bir metodu vardr.
Trkede szlkleri iledikleri rnlerin kayt
durumuna, oluturulduu ortama ve yazl biimlerine
bal olarak farkl ekillerde snflandrmak mmkndr.
Anahtar Kelimeler: Szlk, szlkbilimi, szlk
eitleri.

THE PRINIPLES, TYPES AND FEATURES OF

DCTIONARY MAKING

ABSTRACT
Lexicography is a branch of science on its own
and it has a discipline and a method itself like other
branches of science.
In Turkish it is possible to classify the
dictionaries according to the conditions of the products
they treat, the environment where they are formed and in
which format they are written.
Key Words: dictionary, lexicography, the types
of dictionaries.

Yrd. Do. Dr., Frat niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve

Edebiyat Blm, nadirilhan@hotmail.com

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 535

Giri
nsanolu, sz uar yaz kalr mantyla edindii bilgiyi,
unutulmamas gereken eyleri bazen duygu ve heyecanlarn eitli
ekillerde maddletirme, kaydetme yoluna gitmitir. Bu ilemi
yaparken de bazen mimari bir yapt, bir resmi veya farkl iaretleri
olsa da yazy kullanma ihtiyac duymutur.
Bir toplumun millet olmasn salayan unsurlardan biri belki
de birincisi dildir. Dilin kelimelerini muhafaza eden szlkler ayn
zamanda milletlerin kltr seviyelerini ve yaay ekillerini yanstan
nemli eserlerdir. nk szlkler meydana getirilirken ait olduu
milletin, sosyal ve kltrel yaantya bal ve onun dildeki ifadesi
olarak kulland btn kelime, kelime gruplar ve bunlarn
cmlelerde kullanmlarn da rneklerle gz nne sermektedir. Bu
yzden szlkler, diller iin kltrel mirasn en iyi ekilde korunduu
ve gelecek nesillere aktarld hazineler deerindedir.
nsanlarn kabileler, boylar ve milletlere doru devam eden
sosyal geliimleriyle bir birlerinden farkllamalar neticesinde deiik
zellikler tayan dnya dilleri ortaya kmtr. Zamanla bu farkl
dnya dillerini konuan insanlar arasnda anlama glkleri ortaya
km ve bundan sonra da yabanc dil renme abas balamtr. Bu
olaya bal olarak da szlkler meydana getirilmeye balanlmtr. lk
rnekleri belki gnmze ulamamakla birlikte, dilin ve de
szlkln gemii eski alara kadar uzanmaktadr.
Eski alara kadar uzanan ve insanlk iin ok nemli olan
bu tr eserler iin, eserlerin zellikleri gz nnde bulundurularak pek
ok tarif yaplmtr. Daha nce yaplan tarifler de gz nnde
bulundurularak, bu tr eserler iin bir tarif de eserimizde yle ortaya
koymutuk.
"Szlk bir veya birden fazla dilin kelimelerinin
btnn veya bir blmn, gen el amal veya zel
amal olarak ieren, anlam, a klama ve rnekleriyle
ortaya koyan ve daha ok alfabetik olarak dzenlenmi
eserlerin genel ad dr." 1

1 Nadir lhan, age., 2007, s.15.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
536 Nadir LHAN

1. Szlklerin Hazrlanmasnda Uyulmas Gereken lkeler :

Szlklerin medana getirilii srasnda gz nnde
bulundurulmas gereken baz ilkelerin, uyulmas gereken bir takm
kurallarn olmas gerekir. Zira szlkbilim (lexiographie) bal bana
bir bilim daldr ve her bilim dalnda olduu gibi szlkbiliminin de
kendine gre bir disiplini, bir metodu vardr. Bu sebeple szlklerin
hazrlanmasnda uyulmas gereken kurallarn , ilkelerin var olmas
gerekir. Bu ilkeleri de u ekilde sralayabiliriz :
1. Tarihi kaynaklara, halk syleyiine ballk : Dilin
kelimelerinin tarihi geliimlerini ve halk azndaki yaay ekillerini
verebilmek iin bu iki kaynaa bal kalmak gerekmektedir. Bir dilin
kelimelerinin yaama gc ve ihtiyalara gre kendisini yenileyerek
devamll tarihi eserler ve halk syleyilerinde takip ve tesbit
edilebilmektedir. Bu sebeple szlkler hazrlanrken bu iki kaynaktan
mutlaka faydalanlmaldr.
2. Dil ve gramer asndan kelimelerin doru kullanm : Bir
dilin yapsn bozmamak, dilin sistemini doru bir ekilde ortaya
koyabilmek iin dil ve gramer kurallarna bal kalnmaldr. Dilin
devamll ierisinde meydana gelen gramer farkllamalar ve ses
farkllklarnn sistemli bir ekilde gsterilmesi meydana getirilecek
szlklerin daha salam ve kullanl olmasn salayacaktr. Bu
sebeple bu ilkenin de gz nnde bulundurulmas gereklidir.
3. Amaca uygunluk esas : Szlklerin ortaya konu
amalarna uygun olarak dzenlenmeleri gerekmektedir. rnein bir
dil szl ortaya konurken o dilin btn lehe, ive ve azlar gz
nnde bulundurularak dilin btn kelimelerinin tespit edilmesi
salanmaldr.
4. Madde balarnn dzenlenmesinin doru ve dzenli
tarzda yaplmas : Madde ba olacak eler, ev, gne, ben, am, su
gibi deiik nitelikteki bamsz biimbirimlerdir. Bunlarn dilde
kesinlemi yazm biimlerine uygun olarak szck trleri asndan
dildeki yerleri (isim, fiil, nlem gibi) gsterilerek szlkte yer
almaldr.
5. Madde ba olan kelimelerin anlamlarnn doru olarak
verilmesi : Madde ba olan kelimelerin ncelikle asl anlam tesbit
edilerek verilmeli, daha sonra kelimelerin yan anlamlar
sralanmaldr.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 537

2. Szlk eitleri ve zellikleri

Trkede szlkleri iledikleri rnlerin kayt durumuna,
oluturulduu ortama ve yazl biimlerine bal olarak farkl
ekillerde snflandrmak mmkndr.
Szlkler hazrlan amalar, kullanm gayeleri ve
tadklar zelliklere gre birbirinden ayrlan eitli gruplar meydana
getirirler. Bu konuda Kocaman Szlkbili mde szlkler konu ve
yntemlerine gre deiik biimde snflandrlabilirler; en yaygn
kmelendirmelerden birisi yledir:
a) betimlemeli / kuralc szlkler
b) ezamanl / artzamanl szlkler
c) genel / teknik szlkler
d) genel kullanm / renim amal szlkler
e) tek dilli / iki ya da ok dilli szlkler2 eklinde bir tasnif
ortaya koymaktadr.
Doan Aksann hazrlan amalar, kullanm gayeleri ve
tadklar zelliklere gre birbirinden ayrlan szlkler konusundaki
tasnifi de yledir:
1. Bir ya da birden ok dilin sz varln ileme
bakmndan :
a) Tek dilli szlkler,
b) ok dilli szlkler.
2. Abece (Alfabe) srasnn esas alnp alnmam olmasna
gre:
a) Abecesel szlkler,
b) Kavram Szlkleri.
3. Ele alnan sz varlnn niteliine gre :
a) Genel Szlkler (ortak dil, yaz dili szlkleri),
b) Lehebilim szlkleri,
c) E anlaml, e adl, ters anlaml eler szlkleri,
) Yabanc eler szlkleri,

2Ahmet Kocaman, Dilbilim, Szlk, Szlklk Kebike, Yl 3, say 6,

Ankara 1998, s.111

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
538 Nadir LHAN

d) Tarihsel szlkler,
e) Kken bilgisi szlkleri (etimoloji szlkleri),
f) Uzmanlk alan szlkleri (terim szlkleri),
g) Argo szlkleri,
) Deyim ve ataszleri szlkleri,
h) Anlambilim szlkleri,
) Sanat ve metin szlkleri,
i) Yanl yerlemi e szlkleri,
j) Tersine szlkler. 3
Kocaman ve Aksann ortaya koyduklar szlk tasnifleri
dnda baka almalarda da szlkler eitli ynleriyle ele
alnmakta, farkl tasnifleri yaplabilmektedir. Biz de szlkleri,
iledikleri rnler, malzemenin kaydedildii ortam ve yazl biimleri
asndan temel noktada snflandrmaya tabi tutarak aadaki
tasnif eklini ve bu trlerde meydana getirilen szlklerin oluturulma
ekilleri ve zelliklerini ortaya koyduk.
2.1. ledikleri rnler asndan szlkler
2.1.1. Yaz dili szlkleri,
2.1.2. Az szlkleridir
2.2. Malzemenin kaydedildii ortam asndan szlkler:
2.2.1. Basl / kitabi szlkler
2.2.2. Elektronik szlkler
2.3 Yazl biimleri asnda szlkler
2.3.1. Manzum szlkler
2.3.2. Mensur szlkler
2.1. ledikleri rnler Asndan Szlkler :
ledikleri rnler asndan szlklere bakldnda
karmza iki tr malzeme kmaktadr. Birincisi yazya aktarlmak
suretiyle korunan metinler ve bunlara bal olarak oluturulan yaz dili
szlkleri, ikincisi herhangi bir yaz dilini esas almayan, halkn szl

3. Doan AKSAN'n Her Ynyle Dil, Ana izgiliriyle Dilbilim C.3,

s.77-85.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 539

geleneine bal olarak ortaya konulan kullanmlar esas alan az

szlkleridir.
2.1.1. Yaz dili szlkleri:
Dilleri konuma dili ve yaz dili olarak ikiye ayrmak
mmkndr. nk insanlarn gnlk hayatlarnda, aile evrelerinde
kullandklar konuma dili zaman zaman standart dilden farkllklar
gsterebilmektedir. Gruplara, corafi ve blgesel etkilere bal olarak
farkl ekillerde kullanlabilmektedir. Bir lke ierisinde farkl
konuma dilleri ve azlar bulunabilmektedir.
Yaz dili ise, toplumun ortak iletiim ve etkileim arac
olarak kullanlan, kurallar blge veya gruplara gre deimeyen,
standart zellikleri dolaysyla daha tutucu olan, bir devletin resmi
snrlar ierisinde her trl iletiim, haberleme, eitim ve kayt
ilemlerinde kullanlan dildir. Yaz dilleri temelde ilim, edebiyat ve
sanat asndan gelien, kltr merkezi olan bir aza dayanmakta ve
zamanla temel dil zelliini kazanmaktadr. Trkenin yaz dilleri
gnmzde bamsz Trk cumhuriyetleri yannda federatif, otonom
ve muhtar cumhuriyetler eklindeki ynetim biimlerinde de
kullanlmaktadr.
Yaz dili, bir milletin yazl belgelerini ortaya koyarken
kulland dildir. Yaz dili medeniyet dili olduu iin ancak belli bir
medeniyet seviyesine ulaan, kendine zg edebiyat, sanat olan
milletlerin yaz dilleri de olumaktadr.
Yaz dili szlkleri, yaz dillerine ve onlarn yazl rnlerine
dayal olarak ortaya konulan szlklerdir. Bu tr szlklerin
Trkedeki en eski rnlerine, Orta Trke denilen dnem rnleriyle
birlikte 11. yzyldan itibaren rastlanmaktadr. Trkede Divanu
Lugatit-Trkle balayan szlklk gelenei, Trkenin
konuulduu, kullanld geni corafyada, kkl bir tarihi gemie
bal olarak varln devam ettirmi ve pekok nemli rnn ortaya
koymutur.
Yaz dili szlkleri, az szlklerinin dndaki szlklerin
tamamn iine almaktadr. Manzum ve mensur szlkler ile, basl ve
elektronik szlklerin bir blm de yaz dili szlk trleri olarak
grlmektedirler.
Bu tr szlkler ile ilgili olarak birka eser knyesi de yle
sralanabilir:
Caferolu, Ahmet, Eski Uygur Trkesi Szl Trk Dil
Kurumu. Yay., say: 260, stanbul 1968. s.XV+320.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
540 Nadir LHAN

Toparl, Recep - enli, Sadi; Yank, Nevzat H., El -

Kavaninl - Klliye li - Zabtil - Lugti't - Trkiyye, Trk Dil
Kurumu Yay., Ankara 1999.
Benzing, J., Das chwaresmische sprachmeterial einer
Handschrift der "Mukaddimet al - Adab" von Zamexari I. text,
Wiesbaden 1968.
Choi, Han-Woo, Korece - Trke - ngilizce Szlk : Korean
- Turkish - Engilish Dictionary, .. 1992, 545 s.
Doerfer, Gerhard, Trkische und mongolische Elemente im
neupersischen I-IV, Wiesbaden 1963, 1965, 1967, 1975.
Ceylan, Emine, uva ataszleri ve deyimleri uvaa -
Trke, Trke - uvaa szlk, Simurg yay., Ankara 1996.
XXII+197 s.
Tavkul, Ufuk, Karaay - Malkar Trkesi Szl, Trk Dil
Kurumu Yay., Ankara 2000. VII+510 s.
Tanklaryla Tarama Szl c. I - VIII., Trk Dil Kurumu.
Yay., Ankara, 1964-1977.
Hatibolu, Vecihe, Dilbilgisi Terimleri Sozl, Trk Dil
Kurumu Yay., Ankara 1969, 4. baski, Dil ve Tarih-Cografya Fakultesi
Basmevi, Ankara, 1982, 177 s.
Toledo, imon - Namer, Yaakov, branice - Trke Szlk,
[yayl.y.], Kuds 1978. 114 s.
Ahundov, R., Russko - Tyurkskiy Slovar', I-II, Azgiz, Bak
1928, s.320; II, 1929, 825 s.
2.1.2. Az szlkleri: Btn yaz dilleri ierisinde,
blgelere ve yaz dilini kullanan gruplara zg syleyi farkllklar da
grlmektedir. Az denilen bu konuma ve syleyi biimini
Efrasiyab Gemalmaz; 1. Bir dilbilim terimi olarak az (Fr. Parler /
Alm. Mundart / ng. Language / ta.parlata) genel anlamda bir dilin
(language) veya lehesinin (dialecte)snrlar iinde belli blge veya
topluluklara zg szl anlatm yollarnn btn diye
tanmlanabilir.4 eklinde tarif etmektedir.
Nurettin Demir de yaz dilinden farkllklar gsteren az
iin olduka ayrntl bir tarif ortaya koymutur. Demire gre
Azlar, ayn kkenden geldii st sistem durumundaki bir st dile

4 Efrasiyab Gemalmaz, Az Bilimi Aratrmalar zerine

Genellemeler Az Aratrmalar Bilgi leni, TDK Yay., Ankara 1999,

s.4.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 541

bal, doal olarak ortaya km; aile ve dost evresinde, i

yerlerinde, okur yazarl az, bulunduu blgeden uzun sre ayr
kalmam insanlarca, szl iletiimde dilin baka trleriyle kar
karya gelme oranna gre deien biimde kullanlan, resmi
ortamlarda kullanlmasndan kanlan, doal olmakla birlikte yazl
bir gelenek oluturamam, iletiim alan snrl, bal olduu st
sistemden dilin her alannda karlkl anlamann korunaca oranda
ayrlabilen, prestiji standart dile gre daha az, okullarda retilmeyen
yerel konuma biimleridir.5
Azlarla ilgili Trkiyede pekok alma yaplmtr ve gn
getike yenileri de eklenmektedir. 1900l yllarn banda batl
aratrclarca Anadoluda balatlan az almalar, 1950li yllarda
yerli aratrmaclarn zellikle de Ahmet Caferolunun derlemeleriyle
istikamet kazanmtr. Gnmzde ise zellikle niversitelerimizin
Trk Dili ve Edebiyat Blmlerinde akademisyenlerin yaptklar az
aratrmalar ile lisans, yksek lisans ve doktora tezi dzeyinde
yaplan almalar az aratrmalar konusunda, malzemenin
derlenmesi ve deerlendirilmesi asndan ok nemlidir.
niversitelerde yaplan az aratrmalarnda almann bir
blmn, blgeden derlenen metinler ve bu metinler zerine yaplan
gramer incelemeleri olutururken, bir blmn de blge azlarndan
derlenen metinlerin sz varlnn ortaya konulduu szlkler
oluturmaktadr. Ne yazk ki az aratrmalar ve az szlkl
konusunda lkemizde btn blgeleri, azlar ieren almalar
tamamlanabilmi deildir. Hatta lkemizde az szlkl
konusunda Derleme Szl ile beraber birka mstakil alma
dnda szlk almas da yoktur.
Bu konudaki eksiklik Demir tarafndan, Ancak DS gibi bir
eser ortaya konulmasna, amatr ruhla hazrlanan az szlklerinin
saysndaki arta ramen az szlklnn teorisi, metotlar,
sorunlar gibi hususlarla, Trkiye Trkesinden hareketle pek
ilgilenilmediini; monografiler veya metin yaynlarnn sonunda ya da
zaman zaman popler bilim dergilerinde yer alan ksa listeler
eklindeki DSne katklar bir kenara brakrsak, az szlklnn
dil uzmanlarnn pek de ilgisini ekmediini grrz.6 eklinde dile
getirilmektedir. Ancak son iki yldr Trk Dil Kurumunun ortaklyla
dzenlenen az altaylar pek ok akademisyeni bu alanda
almalar yapmaya ynlendirmekte; nemli tespit ve almalar bu

5 Nurettin Demir, Az Terimi zerine Trkbilig 4, H. niv.

Yay., Ankara 2002, s.105-116.

6 Nurettin Demir, Az Szlkl Kebike Yl 4- Say 7-8,

Ankara 1999, s. 68.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
542 Nadir LHAN

altaylarda tartlmakta, bylece az aratrmalarna nemli

katklar salanmaktadr.
Az szlkl konusunda Trkiyede yaplan ilk alma
12 Temmuz 1932de Trk Dili Tedkik Cemiyetinin kurulmasndan
sonra, Bakanlar Kurulunca 21 Kasm 1932 tarihinde kabul edilen
13507 sayl Sz Derleme Talimatnmesi ve ardndan da 1933 yl
baharnda yaymlanan beyannamelerle, 1933-34 yllar arasnda
yaptrlan derlemeyle 153.000 fie ulaan malzemenin
deerlendirilmesiyle 1939-1951 yllarnda yaymlanan 4 ciltlk Sz
Derleme Dergisidir. Trk Dili Tetkik Cemiyetinin ad nc Trk
Dil Kurultaynda Trk Dil Kurumuna evrilmitir. TDK 1952-1959
yllar arasnda 917 derleyicinin katld derlemeler sonunda 450.000
fi daha toplam, daha ncekilerle beraber 600.000 fie dayal
olarak, 1962 - 1979 yllar arasnda XI ciltlik Derleme Szln
yaymlamtr. Kurum 1982 ylnda XI cildin baslmasndan sonra
kuruma gelen filer deerlendirilerek XII. Cilt (ek cilt)
yaymlanmtr.
Yaz dili szlklerinde olduu gibi az szlklerini de
iledii malzeme, szle giren kelimelerin sralan ekilleri ve
malzemenin derlendii alan alarndan da eitli ekillerde
snflandrmak mmkndr. Az szlklerinin snflandrlmas
konusunda corafi ltler ve iindeki malzemeyi esas alan Nurettin
Demir de tasnifle ilgili u bilgileri vermektedir:
Az szlklerini deiik ltlere gre snflandrmak
mmkndr. En basit ltlerden birisi malzeme alnan blgenin
snrlardr. Buna gre az szlklerini, az snflandrmalarnda da
esas alnan corafi ltler yardmyla ana grupta toplayabiliriz:
Bunlardan birincisi DS ve Zanaat Terimleri szl gibi
blgeler st veya genel az szlkleri diyebileceimiz szlklerdir.
kincisi ise buna gre daha dar bir blgeden, mesela belli bir
az grubundan veya bir corafik blgedeki malzemeye yer veren
geni blge az szlkleridir.
nc tr ise, il, ile, ky gibi daha kk bir blgede
konuulan, olduka homojen bir azn veya az grubunun sz
daarcnn tespit edildii dar blge az szlkleri oluturur.
Az szlklerini ierisindeki malzemeye gre azn kelime
daarcna ait genel az szlkleri, ataszleri ve deyimler, dualar-

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 543

beddualar veya belli bir sahayla ilgili kelimeleri iine alan zel
szlkler gibi trlere ayrabiliriz.7
Az szlkleriyle ilgili olarak Trkiye Trkesi azlarnda
olduu gibi Trkenin dier lehe ve ivelerinde de pek ok szlk
almas meydana getirilmitir. rnek olmas asndan Trkiye
Trkesi ve dier Trk lehe/ive szlklerinden birkann
bibliyografik knyeleri aada verilmekle yetinilecektir.
Aksoy, mer Asm, Blge Azlarnda Ataszleri ve
Deyimler, Trk Dil Kurumu Yay., Ankara 1969. 406 s.
Bayazitova, F. S.- Ramazanova, D. B .- Sadiykova, Z. R.-
Heyretdinova, T. H., Tatar Telenen Dialektologik Szlege, Kazan,
1993, 459 s.
Borhanova, N., Mahmutova, L., Sadiykova, Z. R, Yakupova,
G., Tatar telenen dialektologik szlege, Kazan, 1969, 643 s. (14 000
sz).
Bozyiit, A. Esat, Ankara li Az Szl, Kltr Bakanl
Yayn, Ankara 1998.
Buran, Ahmet- lhan, Nadir, Elaz Yresi Sz Varl, Trk
Dil Kurumu Yay., Ankara 2008, XXXII+234 s.
Doerfer, Gerhard Tezcan, Semih, Wrterbuch des
chaladsch dialekt von charrab, Budapest Akademiai Kiado, 1980. 231
s.; 24 cm. (Hala Trkesi- Harar Az)
Haydar, oban Hidir, Irak Trkmen Azlar, Dok. Tezi,
stanbul 1979.
Ryumina-Srkaeva, L. T., Lyudmila Timofeyevna -
Kuigaeva, Nadejda Aleksandrovna, Telet Az Szl (ev.:
Akaln, kr Halk - Turgunbayev, Categin), Trk Dil Kurumu
Yay., Ankara 2000, X+113 s.:
Sergeyev, L. P., Dialektologieskiy Slovar uvaskago
Yazika, eboksari 1968
Tor, Glseren, Mersin Az Szl, Trk Dilleri
Aratrmalar Serisi 38, stanbul 2004, 407 s.
Trkmen Dilinin Gisgaa Dialektologik Szlgi, Agabat
1977, 113 s.

7 Demir, a.g.m. 1999, s.68-69.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
544 Nadir LHAN

Voskresenskiy, A. A., Urisadan tataraga kerelgen

szler yn, Kazan, 1894, 374+VII s. (Krein Tatarlar az szl)
Yedekiolu, Kazm, Kayseri Az I Deyimler, II Szckler,
Kayseri 1989-1992.

2.2. Malzemenin Kaydedildii Ortam Asndan Szlkler:

Sz uar yaz kalr dncesiyle insanolu elde ettii
bilgiyi, sahip olduu dilinin imkanlar lsnde eitli ekillerde
kaydetmeye almtr. nsanolu yaratlnn gerei olarak kendisine
verilen akl yeteneiyle birok yaz dilleri ve sistemleri oluturmu,
kendini en iyi ifade edebilecei ekilleri ortaya karmtr. Belki
maaralardaki duvar resimleri de sanat kaygsyla belki de sanat
kaygsndan ziyade kendini ifade amacyla izmitir.
nsanolu tarih boyunca bilgisini, grgsn, unutmamas
gereken eyleri veya kendinden sonrakilere aktarmak istediklerini
sahip olduu olanaklar erevesinde kayt altna almtr.
Gemite belgelerin kaydnn yazyla yaplmasna bal
olarak basl / kitabi szlkler ortaya konulmasna karlk,
gnmzde teknolojik ilerlemelere bal olarak elektronik szlkler de
hzla yaygnlamakta, gnlk hayatmzdaki yerini almaktadrlar
2.2.1. Basl-el yazmas / kitab szlkler : Basl szlkler
daha ok malzemesi farkl da olsa kitap eklinde dzenlenen ve
toplumun ihtiyalarna gre hazrlanan szlklerdir. Bu tr eserler
gemite el yazs ile hazrlanrken teknolojik gelimelere
makinalamaya bal olarak, matbaann icadyla makinalarla
baslmlardr. Matbaann olmad dnemlerde el yazsyla hazrlanan
eserlerin ve szlklerin bir ka nshas ancak karlabilirken,
gnmzde matbaayla bir eserin binlerce nshas birden
baslabilmektedir. Mesela Trkenin en eski szl 1072 ylnda
yazlmaya balanp 1077 Ocanda bitirilen Divanu Lugatit-Trkn
tek yazmas, aatay sahas szlklerinden Hulasa-i Abbasn
nshas, Senglh Lugatinin 6 nshas varken, Trke Szlkn 10.
basks 100.000 adet baslmtr.
Elektronik szlkler / e-szlkler dndaki btn szlkler
basl veya kitabi szlk trndedir. Aaya alnan birka szlk de
Trkenin farkl trde, farkl dnem ve sahalarnda hazrlanan basl
szlklere rnektir.
Demirci, Muharrem, Konji Japonca - Trke Szlk, 1.bask
stanbul, Abc Kitabevi, 1989, XV, 49 s., 24 cm.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 545

El - Kavanin li - Klliye li - Zabti Lugti't - Trkiyye

(XV.yzyl, Msr-Kpak).
Ergen, clal, Konuma Dili ve Trkenin Syleyi Szl
Bir Deneme, Simurg Kitapclk ve Yaynclk Ltd ti, Ankara 1995,
415 s.
Hengirmen, Mehmet, Dilbilgisi ve Dilbilim Terimleri
Szl, Engin Yay., Ankara1999, 448 s.
Nadelyayev, V.M, Nasilov, D.M, Teniev, E.R, erbak,
A.M, Drevnetyurkskiy Slovar, Izdatel'stvo Nauka Leningradskoe
Otdelenie, Leningrad 1969. XXXVIII, 676 s.
Pulyevski, Corce M, Renik od etiri Yezika (Drt Dilden
Szlk) I. Srpsko - Albanski, II. Arbanski - Arnautski III. Turcki, IV.
Grki, (Srpa - Makedonca, Trke, Arnavuta, Yunanca dilleri) N.
Stefanovi Yaynevi, Belgrad 1873.
2.2.2. Elektronik szlkler / e szlkler: amz, uzay
teknolojilerindeki yenilikler, elektronik sahadaki hzl geliim ve
deiimle birlikte insan hayatnda ve yaad evrede de byk
deiikliklere sebep olmutur. Zaman zaman insan hayatn karartsa
da teknolojik gelimeler insana byk kolaylklar da salamaktadr.
nternet ve elektronik cihazlar sayesinde dnyann br
ucundaki insanlarla annda iletiim kurulabilmekte, dnyann ok uzak
bir blgesindeki olaylardan annda haberdar olabilmekteyiz.
Bilginin elektronik aralar vastasyla abuk ve kolayca
aktarlabilmesi, her sahada olduu gibi eitim alannda da bir ksm
yenilikleri de beraberinde getirmitir. Bilgisayarlar, hafza kartlar,
dvd, cd gibi geni kapasiteli bilgi depolama aralarnn
gelitirilmesiyle, zellikle de bilgisayar ve internetin yaygnlamasyla
elektronik kitaplar, dergiler, ansiklopediler ve szlkler de gnlk
hayatmzn vazgeilmezleri arasndaki yerlerini almlardr. Bunlara
bir rnek :
Redhouse tek tu cd szlk: ngilizce - Trke Trke -
ngilizce [Bilgisayar diski].--[y.y.]: SEV Matbaaclk ve Yaynclk,
2001.
Dil renimi iin gerekli grlen, kolayca kelime
ezberlemeye yardmc olaca dnlen elektronik szlklerin
piyasada farkl model ve kapasitelerde pek ok rneini bulmak da
mmkndr. rnek olmas asndan bir elektronik szlk ve
zellikleri de aaya alnmtr.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
546 Nadir LHAN

Vocal 205 : rn Aklamas: Szlk blmnde 200,000

szcn ve 23,000 yararl gezi konumalar cmlelerinin 10 dilde
karlklarn ierir. nsan sesi zellii ile ngilizce, Almanca,
Franszca, spanyolca, talyanca, Rusa, Macarca, Yunanca, Trke ve
Arapa tm verileri annda telaffuz. evreleri iin 23,000 ticari gezi
konumas, Rusa, Yunanca ve Arapa dillerinde orijinal karakterler,
32 K databank zellii sayesinde isimler, telefon numaralar ve ksa
notlar kaydedilebilir. 10 dilde de veri girme ve kaydetme imkan
vardr.
nternette basit bir taramayla yzlerce sitede elektronik
szlklere / e-szlklere ulalabilmektedir. Ancak bunlar ierisinde
Trk Dil Kurumunun, eitli niversitelerin ve bilim adamlarnn
hazrladklar ilmi, akademik ve eitim amal elektronik szlkler
yannda, baz amatr kiilerce hazrlanan bir ksm eksiklik ve
hatalar olabilen elektronik szlkler de yer almaktadr. Trk Dil
Kurumu son yllarda baz nemli almalar saysal ortama aktararak
youn disk ve internet araclyla aratrclarn kullanmna
sunmaktadr. Bu almalarn nemli bir blmn de szlkler
zerine yaplan almalar oluturmaktadr. Bilimsel verilerle
hazrlanan bu szlkler, elektronik ortamda eriim kolayl
dolaysyla ok kii tarafndan kullanlmakta dilin kelimelerinin
dolaysyla dilin doru kullanmna katk salamaktadr.
Elektronik szlklere ulalabilecek birka adres ile bu
adreslerde yer alan Trke ve baka dillerde hazrlanm olan, baz
elektronik szlk / e-szlklerin adresleri aada verilmitir.

http://www.tdk.gov.tr/tdksozluk/sozara.htm Gncel Trke

Szlk
http://tdkterim.gov.tr/ttas/ Trkiye Trkesi Azlar
Szl
http://www.tdk.org.tr/lehceler/ Trk Leheleri Szl
Sesliszlk.com ngilizce-Trke Trke-ngilizce Szlk
http://www.seslisozluk.com/
Papatya.com ngilizce -> Trke - Trke -> ngilizce
http://www.papatyacumhuriyeti.com/
http://www.ripe.net/home/engin/italyan.html
ES Yazlm ngilizce-Trke Szlk http://software.estr.com/

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 547

http://www.freetranslation.com/
http://www.worldlanguage.com/
Langtolang.com ngilizce, Franszca, Rusa, talyanca,
Almanca, Trke, spanyolca dillerinde eviri yapabileceiniz bir site
http://www.langtolang.com/
Biliim Terimleri Szl : Bu szlk, bini akn terim ve
szcn Trke karlklarndan olumaktayd. TBD Web sayfasnn
almasyla, Mart 1999'dan itibaren, Biliim Terimleri Szl artk
nternet'ten de eriilebilmektedir
Business American Dictionary : A dan Z ye alfabetik
olarak i dnyas ile ilgili terimleri aklayan bir sitedir.
http://www.yapimedya.com/sozluk.asp?turkce=xxxxxx
Trkeden ngilizceye, Alamancaya kelime evir.
http://huzurpinari.sitemynet.com/huzur/id6.htm Szlkler.
* Dn terimler. * Esm-l hsn. Efl-i mkellefin
http://www.bigglook.com/biggtravel/sehirler/Tokyo/linkler
.asp Balantlar - Kaynaklar. Japonca - ngilizce Online Szlkler
http://www.sahafium.com/goster/kategori.asp?CAT=
140&SID=316654596107 A Dictionary of Modern Written Arabic /
Arabic-English
2.3. Yazl Biimleri Asnda Szlkler :
Yazl biimleri asnda szlklere bakldnda, malzemeyi
manzum olarak / iirsel unsurlarla ileyen manzum szlkler ve
malzemeyi dz yazyla nesirle ileyen mensur szlkler eklinde iki
gruba ayrabiliriz :
2.3.1. Manzum szlkler : Kelimelerin anlamlarn iir
kalplar ierisinde veren szlk eitleridir. Bu tr szlkler zellikle
airler tarafndan kaleme alnmlardr. Bu szlkler iir
ezberlenmenin daha kolay olmas dncesinden hareketle
oluturulmulardr. iir ezberleme yoluyla kelimelerin daha kolay
kavratlaca ve dil retiminde daha etkili bir retim salanaca
dnlmtr. Manzum szlklerde kelimelerin kolay ezberlenmesi
dncesi yannda sanatl syleyiler de esas olmutur.
Ahmet Hilmi mamolu da, A. Remzi Akyrekin Tuhfe-i
Remzi adl eserinin n sznde manzum szlklerin nemi ve
manzum metinle kelime retmenin kolayln u szlerle dile
getirdiini bildirmitir. vezinli lugat yazmay geriye dnmek
sananlar, bo bir dnce sayanlar bulunacaktr. Ben ise baka trl

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
548 Nadir LHAN

dnyorum. Ecdd- izam eslf- kirm dediimiz byk

dedelerimiz, ulularmz insan pek gzel anlamlar, bir ocuu bilgili
uslu adam etmek iin ne grekli ise ona gre davranmlardr. Genlik
ve kocalk alarnda vezinli, makaml herhangi bir ses iiten
ademoullar kulak veriyorlar, istekle dinliyorlar. ocuk beikte ninni
istiyor. Ninniden uzaklaacak bir ocua retilecek eyleri
kolaylkla okutmak ve unutturmamak iin ninniye benzeyen szlerle
retmeyi bulmular ve pek ok faydasn grmlerdir.8 Yukardaki
szler de, dil renmede kelime ezberlemenin, kelime ezberklemek
iin de iir kalplar ierisinde dzenlenen metinlerin daha etkili
olduu grn desteklemektedir.
Manzum szlklerin zellikle kelime ezberleme konusunda
ocuklara ynelik olduunu ifade eden Atabey Kl, Manzum
szlklerin yazl amalaryla ilgili olarak Ezber yoluyla nemli
miktarda kelime ve bir ksm gramer kurallarnn renilmesini temin
eden manzum szlkler ayn zamanda bu seviyedeki ocuklar iin
kltr, edebiyat ve aruz bilgileri de ihtiva etmeleri bakmndan nem
tamaktadrlar. Bu yolla iire ve irlie meyilli olan kk
ocuklarn bu kabiliyetlerinin de ortaya karlmas ve gelitirilmesi
amalanmtr.9 Demek suretiyle manzum szlklerin kelime
ezberletme dnda gramer bilgisi, kltr ve edebiyar bilgilerinin de
arttrlmas gibi baka fonksiyonlarnn olduunu da dile getirmitir.
Bu tip szlkler Fars ve Arap dilleri ile, Trk dilinin
Osmanl Trkesi dediimiz tarihi dneminde grlmektedir.
Kaynaklardan yer alan bilgilere gre ilk manzum szlk ranl air
Reidddin Vatvat (l. M.1182)ndr. Araplardan bn-i Malik (l.
M.1274)in Arap grameri ile ilgili 1000 beyitlik Kitbl-Elifiyesi ve
Ebu Nasr- Ferhn (l. M.1221)nin Nisbus-Sibyn adl Arapa-
Farsa szl bilinen en eski manzum szlklerdendir.
Atabey Kl, Anadolu sahasnda yazlm ilk Farsa -
Trke manzum lugat, Hsam b. Hasan el-Konev (l.1399)
tarafndan kaleme alnm olan Tuhfe-i Hsmdir10 demektedir.
Osmanl Trkesi denilen tarihi dneminde Divan airleri
tarafndan meydana getirilen bu szlkler daha ok Trke - Arapa
veya Farsa meydana getirilmilerdir. Arapa ve Farsa dnda

8. A. Hilmi mamolu, Mulal hid brahim Dede Tuhfe-i

hid Farsa - Trke Manzum Szlk, Mula niv. Yay., Mula

2005, s.2.
9. Atabey Kl, Manzum Szlklerimizden Manzme-i
Keskin , Kayseri ve Yresi Kltr, Sanat ve Edebiyat Bilgi leni (12-
13 Nisan 2001) Bildiriler, 1. Cilt Kayseri 2001, s.442.
10. Atabey Kl, a.g.m., s.441.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 549

Franszca, Rumca ve Ermenice ile meydana getirilmi manzum

szlkler de vardr. Bu szlklerden bazlar :11
Trke - Arapa veya Farsa olanlar;
Ahmed Dai'nin Ukudu'l-Cevahir'i,
Mustafa Hakk'nn Nizamu'l-Cevahir'i,
ahidi'nin Lugat- ahidi (Farsca-Trke)'i
Snblzade Vehbi'nin Nuhbe-i Vehbi (Trke-Farsa)'si,
Franszca - Trke;
Yusuf Halis'in Miftah- Lisan',
Rumca - Trke;
Fevzi'nin Tuhfet'l - Uak'
Ermenice - Trke;
Kalayi Refi, v.b. gibileridir.
Trk dili tarihinde manzum szlkler sadece Osmanl
dnemi Divan airlerinde grlmekte olup sayca ok fazla bir yekn
tutmamaktadr. Farsa - Trke manzum szlkler ve hidnin
Szl zerine doktora almas yapan Dr. A. Hilmi mamolu
almasnda 63 manzum szlk tespit ettiini belirtmektedir.
Bunlardan 55 tanesi Trke ve bir yabanc dille hazrlanm manzum
szlklerdir. Geriye kalan 8 manzum lgat Trke dndaki dillerle
hazrlanmtr. 12
Manzum szlklerin genellikle mesnevi tarznda
dzenlendikleri bilinmektedir. Bu konuda Kl Manzum szlkler
ounlukla mesnevi nazm ekliyle yazlm bir giri, yani mukaddime
ile balar. Asl ksm olan szlk blm ve nihayet yine mesnev
tarznda yazlm olan bir son, yani hatime ile sona erer. Bu tr
szlklerin giri ksmlarnda klsik bir divan tertibini andran
hamdele ve salveleden sonra, eserin telif sebebinin anlatld bir
kk blm de yer alr. Sebeb-i telif ksmnda eserin hangi sebeple
ve amala yazld da ayrca belirtilir, eserin ismi verilir, ayrca dil
renmenin faydalar hususnda mellifin grleri ile de bu blmde
karlalr.13 demektedir.

11. Agah Srr Levend, Divan Edebiyat, stanbul 1980.

12. A. Hilmi mamolu, a.g.e, s.3-10.
13. Atabey Kl, a.g.m., s.442.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
550 Nadir LHAN

Bu szlkler, hazrlan ekillerinin farkl olmasyla dier

szlklerden ayrlmaktadr. Trkenin tarihi seyrinde sadece Osmanl
sahasnda, dar bir zaman dilimi ierisinde meydana getirilmilerdir.
Kaynaklardan tespit edebildiimiz manzum szlkler (lgatler) bu
blmde dier szlklerden ayr olarak, Trk dili szlkleriyle ilgili
almamzda listelenmitir. Bu tr szlklere rnek olmak zere
aaya bu tr eserlerden bir blmnn knyesi de alnmtr.
Ferheng-i Fris Be - Trk - yi Manzum (Hsam-
ahidizade, H.957/M.1550)
Lgt-i Abdl - Kerm (Sleymaniye 1014/3, Milli
Ktphane Yz. A. 2267/1)
Nisb- Trk Faris Cani b. Melikh- Horasan (965-
970/1558-1563)
Nisb- Trk Faris Abdullah- Trkistan (H.1092/M.1681)
Tuhfetl - Mlk (Telif 1063 H.) Kuddus, Abdur-Rahman b.
Abdullah Manisal (l.1080 H.), Rait Ef. 595, yk.134, st.23, 117x130
mm. hid (875-957 H.)nin Tuhfe-i hid adl Farsa Trke
manzum lugatnn tercmesi ve erhi14
Tuhfe-i hd (telif H.920) ahidi brahim Dede b. Salih
Mulal (875-957 H.- 1550 M.), Rait Ef. 594. yk. 18, st.15, stn 2,
202x135 (140x78) mm, H.1172, Rait Efendi nr.979. Eserin Rasim
Deniz zel kitaplnda drt nshas bulunmaktadr.15
Menziml-Cevhir, Tireli Mustafa Haki Efendi (H.1042
/M.1632) Tireli Mustafa Hkinin 1632 (1042) de yazd Trke-
Arapa-Farsa manzum szlktr.16
Ucubetl - Garyib fi Nazmil - Cevhirl - Acyib,
Bahaddin ibn Abdurrahmn- Magalkaravi, H.827/M.1424de telif
edilen, Anadolu sahasnda yazlan ilk Arapa-Farsa-Trke
szlktr.17
Cevhirl - Kelimt emsi, Rait Ef. Ktphanesi Kayseri,
Rait Ef. eki 1065/3, yk. 100b-120a, st. 17, 210x150 mm., Fatih Millet
Ktphanesi Lgt. 132, Diyarbakr Ktphanesi 23949.

14 Ali Rza Karabulut, Kayseri Rait Efendi Eski Eserler

Ktphanesindeki Farsa Arapa Trke Yazmalar Katolou, Mektebe

Yaynlar No:12, Ankara 1995, s.129.
15 Cihan Okuyucu, Rasim Deniz Yazmalar Katalou Kayseri

ve Yresi Kltr Sanat ve Edebiyat Bilgi leni (12-13 Nisan 2001)

Bildiriler, 2 Cilt, Kayseri 2001, s.582.
16 Tarama Szl, C.1, s.L.
17 Atabey Kl, a.g.m., s.443.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 551

Nazml - Lel (telif.H.1051/M.1641) Antepli eyh Ahmet,

Mtercim Asmn alt gbek ncesi dedesi Antepli (arpn kyl)
eyh Ahmedin yazd Arapa-Trke manzum szlktr. 18
Sbha-i Sbyn Abdullah b. Muhammed (1294 H.) (Arapa-
Trke Manzum Lgat), Rait Ef. Ktphanesi Kayseri, Rait Ef. eki
26133/3. yk. 83b-107b., 210x160 mm. Harekeli nesih.19
Makbl-i rif skfi, Bosnal (l. 1040 H.den sonra) (telif :
H. 1040) Rait Ef. Eki 1065/4, yk. 125 b.-134b., st. 19, 208x150 mm.
Eserin bir beyti Bosnaca, bir beyti de onun tercmesi olarak
Trkedir.20
Manzum Lgt-i Ermeniyye Refi Kalayi (l.1821), (Milli
Ktphane Yz.F.B.165)
Nisb-i e Zebn Yusuf H.1248/M.1832 (Trke Arapa
Farsa Afganca Hinte manzum szlk)21
2.3.2. Mensur szlkler: Mensur szlkler, Trk dilinin
btn dnemlerinde ve dnya dillerinin btnnde grlen szlk
trdr. Bu szlkler kelimelerin anlamlarn her hangi bir sanat
dncesi olmadan dz yazl metinlerle veren szlk eididir. Bu tr
szlkler her toplumda, her devirde kullanlmtr.
Szlk bir veya birden fazla dilin kelimelerinin btnn
veya bir blmn, genel amal veya zel amal olarak ieren,
anlam, aklama ve rnekleriyle ortaya koyan ve daha ok alfabetik
olarak dzenlenmi eserlerin genel ad olmasna karlk, sistem olarak
szlk tarznda hazrlanan dizinler de vardr.
Dizin, 1. Bir kitabn veya derginin kii, konu, yer ad vb.
bakmndan iindekileri yer numarasyla belirten ve eserin arkasnda
yer alan alfabetik liste, indeks, fihrist. 2. Belli bir konuda kan kitap
ve dergilerdeki yazlarla ilikiyi salayan ve ayr bir kitap veya sreli
yayn biiminde kan eser. 3. Kitaplk, belge vb. iin dzenlenen belli
bir bilginin veya belgenin bulunduu yeri gsteren dzenli liste.22
eklinde tarif edilmektedir.
Yukardaki tariflerde de grld gibi sistemi ayn olmakla
birlikte kullanm gayesi farkl olan dizinler szlk deildirler. Onlar

18 Tarama Szl, s.LVIII.

19 Ali Rza Karabulut, a.g.e., s.119
20. Ali Rza Karabulut, a.g.e., s..98
21. Adnan Karaismailolu, Manzum Szlklerimizden Tuhfe-i

Remzi, Milli Kltr, Temmuz 1990, S.74, s.60.

22. Trke Szlk, 10. bask, Trk Dil Kurumu, Ankara 2005,

s.546.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
552 Nadir LHAN

ancak eserlerde yer alan bir takm unsurlar harf srasyla veren
almalardr.
Baz almalarn sonlarnda bir takm szlk veya dizin-
szlk blmleri de bulunmaktadr. Bu szlkler belli bir almayla
snrl kald iin genellikle szlkler kadar ilek ve yaygn kullanma
sahip deildirler. Bu sebeple dizin-szlkler tek bana szlk nitelii
tayan eserler gibi deerlendirilmemektedir.
Mensur szlkler, Trk dilinin btn dnemlerinde ve dnya
dillerinin btnnde grlen szlk trdr. Aada verilen
snflamada yer alan szlklerin btn mensur szlk trndedir.
Clauson, Sir Gerard, An Etymological Dictionary of Pre -
Thirteenth Century Turkish, Oxford 1972, 1036 s.
Grnbech, Kaare, "Komanisches Wrterbuch" Trkischer
Wortindex Cumanicus, Kopenhagen 1942.
Kagarl Mahmud, Divnu Lugti't - Trk (H.464 - 466 /
M.1068 - 1072) (Karahanl).
Pulyevski, Corce M., Renik od etiri Yezika (Drt Dilden
Szlk) I. Srpsko - Albanski, II. Albanski - Arnautski III. Turcki, IV.
Greki, (Srpa - Makedonca, Trke, Arnavuta, Yunanca dilleri) N.
Stefanovi Yaynevi, Belgrad 1873.
Eren, Hasan, Trk Dilinin Etimolojik Szl, Bulak
Neriyat Yay., Ankara 1999, XXIX+512 s.
Ercilasun, Ahmet B. ve dierleri, Karlatrmal Trk
Leheleri Szl I (Klavuz Kitap) II(Dizin) KB. Yay., Ankara 1992.
Egorov, Vasiliy Georgievi, Etimologieskiy Slovar
uvaskogo Yazka, (uva Dilinin Etimoloji Szlg), uvaskoe
Knijnoe Izdatel'stvo, eboksar 1964, 355 s.
Ceylan, Emine uva Ataszleri ve Deyimleri uvaa -
Trke, Trke - uvaa Szlk, Simurg yay., Ankara 1996.
XXII+197 s.
Karayel, Bekir, Esperanto - Trke Szlk = Esperanto -
Turko Vortaro, Aslmlar Ofset - Tips Matbaaclk, Ankara ..tarih?, 224
s.
Khloros, J., Leksikon Turko - Hellenikon, I - II, stanbul
1899.
Vardar, Berke ve bak., Aklamal Dilbilim Terimleri
Szl, ABC Kitabevi A.., stanbul 1988, 295 s.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
Szlk Hazrlama lkeleri... 553

Sonu
Szlkler, iledikleri rnler, malzemenin kaydedildii
ortam ve yazl biimleri asndan temel noktada snflandrmaya
tabi tutulabilmektedir. Buna bal olarak da, iledikleri rnler
asndan szlkler: Yaz dili szlkleri, Az szlkleri: malzemenin
kaydedildii ortam asndan szlkler: Basl / kitabi szlkler
Elektronik szlkler ve yazl biimleri asnda szlkler: Manzum
szlkler, Mensur szlkler adlaryla gruplara ayrlabilmektedir.
Ayrca bir szlk, yukardaki tasnifte yer alan gruplardan
birden fazlasnn zelliini tayarak hem yaz dili szl hem basl
szlk hem de mensur szlk olabilmektedir.

KAYNAKA
AKSAN, Doan, Her Ynyle Dil, Ana izgileriyle Dilbilim, C.3,
s.71-90, TDK. Yay., Ankara 1982.
DEMIR, Nurettin, Az Szlkl Kebike, Yl 4, Say 7-8,
Ankara 1999, s.67-75.
DEMIR, Nurettin, Az Terimi zerine Trkbilig 4, H. niv. Yay.,
Ankara 2002, s.105-116.
GEMALMAZ, Efrasiyab, Az Bilimi Aratrmalar zerine
Genellemeler Az Aratrmalar Bilgi leni, TDK Yay.,
Ankara 1999, s.413
LHAN, Nadir, Gemiten Gnmze Szlklk Gelenei ve Trk
Dili Szlkleri, Manas Yay. Elaz 2007.
MAMOLU, Ahmet Hilmi, Mulal hid brahim Dede Tuhfe-i
hid Farsa - Trke Manzum Szlk, Mula niv. Yay.,
Mula 2005
KARABULUT, Ali Rza, Kayseri Rait Efendi Eski Eserler
Ktphanesindeki Farsa Arapa Trke Yazmalar
Katalou I - II (Trkish Manuscripts) A Catalogue Turkish,
Persian, Arabic Manuscripts in Kayseri Rid Efendi
Library, Mektebe Yaynlar No:12, Ankara 1995
KARAISMAILOLU, Dr. Adnan, Manzum Szlklerden Tuhfe-i
Remzi, Milli Kltr, Temmuz 1990, S.74, s.60-61.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009
554 Nadir LHAN

KILI, Atabey, Manzum Szlklerimizden Manzme-i Keskin,

Kayseri ve Yresi Kltr, Sanat ve Edebiyat Bilgi leni (12-
13 Nisan 2001) Bildiriler, 1. Cilt Kayseri 2001, s.441-447
KOCAMAN, Ahmet, Dilbilim, Szlk, Szlklk Kebike, Yl 3,
say 6, Ankara 1998, s.111-113.
LEVEND, Agah Srr, Divan Edebiyat, stanbul 1980.
OKUYUCU, Cihan, Rasim Deniz Yazmalar Katalou , Kayseri ve
Yresi Kltr, Sanat ve Edebiyat Bilgi leni (12-13 Nisan
2001) Bildiriler, 2. Cilt Kayseri 2001, s.511-591
Tanklaryla Tarama Szl c. I - VIII., Trk Dil Kurumu. Yay.,
Ankara, 1964-1977.
Trke Szlk, 10. bask, Trk Dil Kurumu, Ankara 2005, s.546.

Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 4/4 Summer 2009