ZML KAVRAMA SORULARI

Soru 1) Tek srtnme yzeyli kavrama 1450 rpmde 110

kW g iletmektedir. kinci milin ktlesel eylemsizlik
momenti 6,25 kgm2 ; srtnme yzeyinin edeer ortalama
ap 252 mm; emniyetle tanabilecek yzey basnc 0,4
N/mm2 ; srtnme katsays 0,3 ve kavrama yk faktr 2,5
olduuna gre:
a) Srtnme yzeylerinin i ve d yaraplarn
hesaplaynz.
b) Yksz durumda devreye girme sresini ve kayp ii
hesaplaynz.

110
a) M k S k .M d 2,5.9550 1811,2 Nm
1450

Mk 1811, 2.103
M k z.Fb ..Rm Fb 47915 Nm
z. .Rm 1.0,3.126

47915
Fb p. .( Rd2 Ri2 ) ( Rd2 Ri2 ) 38130mm2
0,4.

Do Rd Ri
Rm ( Rd Ri ) 252mm
2 2

( Rd2 Ri2 ) ( Rd Ri ).(Rd Ri )

38130
38130 252.( Rd Ri ) ( Rd Ri ) 151,3mm
252
ki denklemin zmnden: Rd = 201,6 mm ve Ri = 50,4 mm bulunur.

.n .1450
b) 151,84 rad
30 30 s

151,84
ts I m 2 6,25 0,52s
Mk M2 1811,2 0

1 1
Ws M k ..t s 1811, 2.151,84.0,52 72054 Nm 72kJ
2 2
Soru 2) Devir says 1400 rpm ve gc 90 kW olan elektrik motoru ile dili kutusu arasnda
lamelli kavrama kullanlmaktadr. Lamel yaraplar 60 ve 100 mm, emniyetle tanabilecek
yzey basnc 0,5 N/mm2, srtnme katsays 0,2 ve kavrama yk faktr 2 olduuna gre
kullanlmas gereken i ve d lamel saysn ve lamellere uygulanmas gereken bask
kuvvetini hesaplaynz.
P 90
M k S k .M d Sk .9550 2.9550 1227,86 Nm
n 1400

2 3.1227,86.103
M k .. pem .z.( Rd3 Ri3 ) z 7,47
3 2. .0,2.0,5.(1003 603 )

Srtnme yzeyi adedi z = 8 olmaldr.

z = 2.ni ni = 4; nd = 5 olmaldr.

Fb p. .( Rd2 Ri2 ) 0,5. .(100 2 602 ).103 10,05kN

Soru 3) 4 adet M12 cvata-somun balantl kasnakl rijit kavramann 750 dv/dkda 25 kW
gc 1,5 kat emniyetle iletmesi istenmektedir. Srtnme yzeyi d apnn D = 300 mm
olmas durumunda, srtnme yzeyi i ap en fazla ne kadar olabilir (d=?). Cvata di dibi
ap 10 mm, cvata emniyet gerilmesi 70 N/mm2 ve srtnme katsays 0,2 olarak alnacaktr.
(Cvata hesabnda burulma gerilmesi dikkate alnmayacaktr, hidrolik cvata kullanld var
saylabilir).
Bu soruda yzey basnc verilmediinden u ekilde bir zm yaklam uygulanabilir:
25
M k S k .M d 1,5.9550 477,5 Nm
750

4.Fn .d12 . em .102.70

em Fn 5498 N
.d12 4 4
2 D3 d 3 1 3 2 D3 d 3 1 D3 d 3
Mk z.Fn .. 2 . 477,5.10 4. 5498. 0, 2. . 326mm
3 D d2 2 3 D2 d 2 2 D2 d 2

D 3 d 3 ( D d ).(D 2 D.d d 2 ) 300 2 300.d d 2

326mm
D2 d 2 ( D d ).(D d ) 300 d

d 2 26.d 7800 0 Denklemin kklerinden d2.max = 102,3 mm olmas gerektii bulunur.

Soru 4) Bir ara motoru 2000 dv/dkda 120 kW g retmektedir. Bu ara iin tek diskli bir
kavrama kullanlacaktr. Kavrama diski i apn mil apnn 5 kat alarak diskin d
yarapn ve diske uygulanmas gereken bask kuvvetini hesaplaynz. (Enerji ve i
makinalar iin emniyet katsaylar srasyla 0,5 ve 1,5; balata srtnme katsays 0,25;
emniyetle tanabilecek yzey basnc 1,2 N/mm2; mil malzemesinin akma gerilmesi 680
N/mm2 ; mil emniyet katsays 5).
AK 680
AK 340 N / mm 2 ;
2 2
AK 340
em 68 N / mm 2
S 5
P 120
M k S k .M d ( S1 S 2 ).9550 (0,5 1,5).9550 1146Nm
n 2000

16.M k 16.M k 3 16.1146.103

b em d m 3 44,1mm 45mm
.d m3 . em .68

Dd 5.d m 5.45 225mm Rd 112.5mm

2
M k . . p. .z.( Rd3 Ri3 )
3
2
1146.103 . .1,2.0,25.2.( Rd3 112,53 ) Rd 132,68mm 133mm
3

Fb p. .( Rd2 Ri2 ) 1,2. .(1332 112,52 ).103 19kN

Soru 5) Tek kademeli helis dili ark sistemi, devir says 1400 dv/dk ve gc 90 kW olan
elektrik motoruyla tahrik edilmektedir. Motor ile dili kutusu arasnda lamelli kavrama
kullanlmaktadr. Lamel yaraplar ri=60 mm ve rd=100 mm, emniyetle tanabilecek yzey
basnc pem=0,5 N/mm2; srtnme katsays =0,2; kavrama faktr S=2 durumunda
kullanlmas gereken i ve d lamel saysn (ni ve nd) ve lamellere uygulanmas gereken
kuvveti (Fk) hesaplaynz.
P1 90
Dndrme momenti: M d 1 9550 9550 613,93 Nm
n1 1400

Kavrama momenti: M k S .M d 2.613,93 1227,86 Nm

2 3.1227,86.103
Kavrama momenti: M k . . pem .z.(rd3 ri3 ) z 7,47
3 2. .0,2.0,5.(1003 603 )

Srtnme yzeyi adedi z = 8, z = 2.ni ni = 4; nd = 5 olmaldr.

Fk pem . .(rd2 ri 2 ) 0,5. .(1002 602 ) 10053 N

Soru 6) Tek lamelli (iki srtnme yzeyli) kavrama, n=1450 d/d dnme hznda P=110 kW
g iletmektedir. kinci milin ktlesel eylemsizlik momenti Im2=6,25 kgm2dir. Temas
yzeylerinin ortalama ap D0=252 mm; emniyetle tanabilecek yzey basnc pem=0,4
N/mm2 ; srtnme katsays =0,3; kavrama faktr S=2,5 iin:
a) Srtnme yzeylerinin i ve d yaraplarn (ri ve rd),
b) Yksz durumda devreye girme sresini (ts),
c) Devreye girme srasnda kaybolan enerjiyi (Ws) hesaplaynz.

a)
110
Kavrama momenti: M k S .M d 2,5.9550 1811, 2 Nm
1450
Do 2.1811200
Bask kuvveti: M k z.Fk . . Fk 24150 N
2 2.0,3.250

Do rd ri
Srtnme yzeylerinin i ve d yaraplar: (rd ri ) 250mm
2 2
Fk Fk 24150
p 2 2
pem (rd2 ri 2 ) 19218mm 2
(r ri ).
d pem . 0,4.

(rd2 ri 2 ) (rd ri ).(rd ri ) 250.(rd ri ) 19218mm 2 (rd ri ) 77mm

(rd ri ) 250mm, (rd ri ) 77mm rd 163,5mm, ri ) 86,5mm

b)
.n .1450 1
Asal hz: 151,8
30 30 s
151,8
Devreye girme sresi: ts I m 2 6,25 0,52s
Mk 1811,2

c)
1 1
Kayp i: Ws M k ..t s 1811,2.151,8.0,52 71844 Nm
2 2
Soru 7) ekildeki konik kavramann 400 dv/dkda 6,5 kW g iletmesi istenmektedir.
Srtnme katsays =0,35; i ve d aplar Di=180 mm ve Dd=200 mm; emniyetle
tanabilecek yzey basnc pem=0,4 N/mm2 ; dndrlen milin ktlesel atalet momenti Im2=6,4
kg.m2 dir. Kavrama yzeylerinde basn dalm homojendir. Buna gre:
a) Kavramann koniklik as () ne olmaldr?
b) Kavrama genilii (b) ne olmaldr?
c) Kavrama momenti ne kadarlk bir emniyet ile iletilmektedir?
d) Kavramay devreye alacak, devrede tutacak ve devreden karacak Fk kuvvetlerini
hesaplaynz.
Soru 8) ekildeki otomatik emniyet kavramasnda z=4 adet helisel bas yay ve elik bilye
kullanlmtr. Kavramann max. 120 N.m dndrme momenti iletmesi ve bu momentin
almas durumunda moment iletiminin kesilmesi istenmektedir. Bilyelerin gvdeye temas
ettii noktadaki evresel yarap R=60 mm; elik bilyeler ile yuva arasndaki srtnme
katsays =0,1; bilye yuvasnn eim as =30o; gerilme dzeltme katsays K=1,1; yay
katsays k=10 N/mm; yayn sarm ap D=20 mm; yay malzemesinin emniyetle
tayabilecei kayma gerilmesi em=500 N/mm2 ve kayma modl G=7,85x104 N/mm2 dir.
a) Yay kuvveti ne olmaldr?
b) Yaylar boyutlandrnz (tel apn ve sarm saysn belirleyiniz).

a)
120. 10
= . = = 2000
60
2000
= . = = 2309,4
30
= . = 2309,4. 30 = 1154,7
1154,7 2309,4.0,1. 30
. = . = = 238,7
4

b)

8. . . 8. . . 8.1,1.238,7.20
= = 3
. . . 500

. . 7,85. 10 . 3
= = = = 10
8. . 8. . 8.10. 20 3