Micha A.

GLINICKI*

BETON ZE ZBROJENIEM STRUKTURALNYM

1. Wprowadzenie

Beton ze zbrojeniem strukturalnym (fibrobeton) naley do grupy betonw specjalnych,

ktre - wedug Z. Jamroego [1] - cechuj si specjalnymi waciwociami oprcz
wytrzymaoci. W porwnaniu z betonem zwykym, fibrobetony charakteryzuj si
podwyszon odpornoci na powstawanie rys i pkanie, podwyszon odpornoci
zmczeniow i udarnoci, a czsto take podwyszon wytrzymaoci na rozciganie i na
cinanie, Brandt [2]. Znaczc modyfikacj waciwoci betonu uzyskuje si poprzez
wprowadzenie dodatku wknistego (tj. wkien z rozmaitych materiaw), rozproszonych
w sposb rwnomierny w mieszance betonowej. Wkna rozproszone stosuje si
praktycznie od lat 60-tych XX wieku w betonach niezbrojonych oraz w betonach
zbrojonych prtami stalowymi i spronych, a take w torkrecie i w prefabrykacji.
W artykule omwiono podstawowe pojcia dotyczce zbrojenia strukturalnego betonu,
sposoby projektowania mieszanki betonowej oraz wpyw wkien na waciwoci
mechaniczne i fizyczne betonu. Przedstawiono take uproszczony sposb obliczania
gruboci fibrobetonowych podg na gruncie i zaoenia obliczeniowe elementw
konstrukcyjnych metod RILEM.

*
Dr hab. in., Instytut Podstawowych Problemw Techniki PAN, Warszawa

279
 2. Rodzaje wkien do betonu

Podstawowe rodzaje wkien stosowanych jako zbrojenie strukturalne obejmuj wkna

specjalnie wytwarzane do zbrojenia betonu, wkna stosowane do zbrojenia innych
materiaw kompozytowych zaadoptowane do uycia w betonie lub wkna pochodzenia
naturalnego. Z powodu duej rozmaitoci rodzajw i form wytwarzania wkien ich
omwienie przedstawiono w grupach surowcowych.
Wkna z metali, a wrd nich wkna stalowe, stanowi najwaniejsz grup wkien
przeznaczonych do konstrukcyjnego i niekonstrukcyjnego stosowania w betonie. Wedug
normy PN-EN 14889-1 [3] wkna stalowe to proste lub odksztacone fragmenty drutu
stalowego cignionego na zimno, proste lub odksztacone wkna cite z arkusza, wkna
uzyskiwane ze stopu, wkna skrawane z drutu cignionego na zimno oraz wkna
walcowane z blokw stalowych, odpowiednie do jednorodnego wymieszania z betonem lub
zapraw. Przykadowe ksztaty wkien stalowych pokazano na rys.1; dugo wkien
najczciej wynosi od 30 do 60mm, znane s te bardzo krtkie o dugoci ok.12mm.
Wkna metalowe amorficzne maj przekrj prostoktny 0,30 x 2mm i dugo 15-60mm.

Rys.1 Przykady ksztatu wkien stalowych przeznaczonych do betonu (proste

gadkie, z haczykowatymi odgiciami na obu kocach, take klejone w pasma,
z zakotwieniami uformowanymi na kocach, o ksztacie wiosekowym, faliste)

Wedug normy PN EN 14889- 2 [4], wkna polimerowe definiuje si jako proste lub
odksztacone fragmenty wytaczanego, zorientowanego i citego materiau polimerowego,
przydatne do jednorodnego wymieszania z betonem lub zapraw. Wymienione w normie
polimery obejmuj np. polipropylen lub polietylen, poliester, nylon, pva, poliakryl, aramid i
ich mieszaniny.

Rys. 2. Mikrowkna polipropylenowe fibrylowane (dugo ok. 12mm) oraz

makrowkna syntetyczne (skrcona wizka dugoci 54mm)

280
 Normowa klasyfikacja wkien polimerowych dotyczy ich formy fizycznej:
Klasa Ia: mikrowkna: rednica < 0,30 mm; pojedyncze,
Klasa Ib: mikrowkna: rednica < 0,30 mm; fibrylowane,
Klasa II: makrowkna rednica > 0,30 mm.
Waniejszy jest podzia funkcjonalny: wkna klasy II maj zastosowanie konstrukcyjne,
tzn. wpywaj na nono elementu betonowego z wknami.
Tekstylne wkna szklane produkuje si w zalenoci od przeznaczenia ze szka rnego
rodzaju. Jako zbrojenie rozproszone betonw stosuje si wkna ze szka o podwyszonej
odpornoci na alkaliczne rodowisko zaczynu cementowego, najczciej ze szka z
dodatkiem tlenku cyrkonu [5]. S w dwch podstawowych formach: wkna cige oraz
wkna krtkie, cite na dugoci od 6 do 40mm. W procesie produkcji na kilkaset wkien
elementarnych, tworzcych rwnoleg wizk (pasmo) nakada si tzw. preparacje
powierzchniowe. Nastpnie wskutek rwnolegego nawijania 30-60 pasm otrzymuje si tzw.
rowing; wkna cite uzyskuje si przez pocicie pasm wkien cigych do wybranej
dugoci. W zalenoci od rodzaju i iloci naniesionej na pasmo preparacji, podczas
wprowadzania wkien do kompozytu, pasma zachowuj integralno lub ulegaj dyspersji
na monowkna czyli wkna elementarne.
Podstawowe waciwoci fizyczne i mechaniczne wkien najczciej stosowanych w
betonie podano w Tablicy 1. Inne wkna maj mniejsze zastosowanie lub wykorzystuje si
je w specyficznych procesach produkcji materiaw budowlanych (np. zamiast azbestu).

Tablica 1. Waciwoci fizyczne i mechaniczne wkien najczciej stosowanych w betonie

Wytrzymao na Modu
rednica Gsto
Rodzaj wkna rozciganie sprystoci
mm kg/dm3 MPa GPa

Stalowe 0,1-1 7,85 500-2000 210

Szklane ARG 0,010-0,015 2,6 2500 80

Mikrowkna
0,010-0,20 0,90-0,91 200-600 3-5
polipropylenowe

Makrowkna
1 (pasmo) 0,91-0,97 600-750 5-9,5
polimerowe

3. Elementy projektowania i wykonania mieszanki betonowej z wknami

Oprcz wkien, pozostae skadniki fibrobetonu nie rni si zasadniczo od

skadnikw betonu zwykego konstrukcyjnego, omwionych dokadnie w znanych
podrcznikach technologii betonu (np. Z.Jamroego lub A.Neville'a). Do betonw z
wknami mona stosowa te same cementy i kruszywa co do betonw zwykych
konstrukcyjnych. Wedug Z. Jamroego korzystniejsze s cementy CEM II, III i IV z grupy
cementw powszechnego uytku, gdy daj bardziej szczeln struktur matrycy a wic i
dojrzaego fibrobetonu. Maksymalna wielko ziaren kruszywa nie powinna by wiksza
ni 1/3 dugoci wkien stalowych prostych i nie wiksza ni dugoci wkien
haczykowatych. Wkna s wtedy lepiej wykorzystane. W elementach cienkociennych (np.

281
cienkie nakadki na nawierzchnie) wielko ziaren kruszywa nie powinna przekracza 4 lub
8 mm. Kruszywo do 16 mm stosuje si w elementach masywniejszych i wtedy stosuje si
wkna o dugoci od 50 do 60 mm.
Do efektywnego dziaania zbrojenia rozproszonego w betonie niezbdne s pewne
ograniczenia i zalecenia recepturowe:
1) uziarnienie kruszyw nie powinno przekracza 16mm, a nawet do 8 mm w przypadku
elementw cienkich (np. warstwy naprawcze lub wzmacniajce), zalecane jest zwikszenie
zawartoci ziaren drobnych do 2mm; przy drobniejszych ziarnach kruszywa mona uzyska
dobr jednorodno rozmieszczenia wkien w mieszance,
2) skutecznie dziaajca domieszka uplastyczniajca lub upynniajca jest konieczna; jest
stosowana, aby zniwelowa pogorszenie urabialnoci mieszanki spowodowane obecnoci
inkluzji wknistych, a rezultatem braku takiej domieszki moe by podwyszona
porowato betonu i nierwnomierne rozmieszczenie wkien, a nawet tworzenie si
zbitkw wkien (tzw. jey),
3) wskanik wodno-cementowy powinien by limitowany, najlepiej nie wikszy ni
0,55; warunkiem dobrego wspdziaania wkien z zaczynem cementowym jest dobra
wytrzymao zaczynu, w przeciwnym razie nawet najbardziej wytrzymae i sztywne
wkna nie bd waciwie wykorzystane.

Rys.3. Wpyw uziarnienia kruszywa na rozmieszczenie wkien w betonie [6]

Projektowanie mieszanki przebiega zasadniczo tak samo, jak projektowanie mieszanki

betonu zwykego [7], z uwzgldnieniem dwch wanych czynnikw dodatkowych:
urabialno mieszanki betonowej z wknami,
jednorodno rozmieszczenia wkien w betonie.
Przy projektowaniu stosu kruszywa naley zachowa cigo uziarnienia oraz ustali
punkt piaskowy (zwykle 35-40% w kruszywie do 16mm, 40-45% w kruszywie do 8 mm) i
ilo pyu (do 0,125mm), ktra powinna mieci w granicach 2-5% caego stosu. Pamita
trzeba, e wkna wnosz ze sob dodatkow powierzchni do otulenia i ich ksztat bardzo
utrudnia gste uoenie si ziaren. Std te ilo zaprawy w fibrobetonie jest o okoo 10%
wysza ni wystarczyoby do betonw bez wkien (tzw. ilo optymalna). Std te wykres
krzywej uziarnienia kruszywa zwykle znajduje si w grnym polu granic dopuszczalnych.
Wkna stalowe powoduj zwikszenie porowatoci stosu okruchowego w zalenoci od
wzgldnej wielkoci ziaren w stosunku do dugoci wkna, jak pokazano na rys 3.

282
Zazwyczaj stosuje si wkna o dugoci od 2 do 4 razy wikszej ni maksymalne
uziarnienie kruszywa.
Z reguy stosuje si sposb projektowania skadu mieszanki metod dowiadczaln, np.
znanego zaczynu. Na urabialno mieszanki fibrobetonowej silnie wpywa zawarto
wkien, ich ksztat i smuko oraz proporcje pozostaych skadnikw mieszanki. W pracy
[8] omwiono wpyw wkien, wyraony w postaci iloczynu zawartoci objtociowej i
smukoci, na konsystencj mierzon opadem stoka przy rozmaitych ksztatach wkien
stalowych. Obserwuje si zmniejszenie opadu stoka ze wzrostem zawartoci wkien i ze
wzrostem smukoci wkien. Przy typowych zawartociach wkien stalowych mona
oczekiwa zmniejszenia opadu stoka o ok. 25-100mm w porwnaniu do mieszanki betonu
bez wkien. Korzystniej jest regulowa konsystencj mieszanki domieszk upynniajc, a
nie wod czy innymi skadnikami.
Produkcja mieszanki betonu z wknami w typowych wzach betoniarskich nie sprawia
zasadniczych trudnoci, chocia nie s na og wyposaone w dozowniki wkien. Spraw
dozowania naley starannie rozwiza, aby unikn tworzenia si zbitkw wkien i
zapewni jednorodno rozmieszczenia wkien w mieszance. Stosowanym i skutecznym
sposobem jest dozowanie wkien z opakowa transportowych (workw lub kartonw po 20
kg w przypadku wkien stalowych i po 1 kg w przypadku wkien syntetycznych) na
transporter podajcy kruszywo. Nie wolno wsypywa wkien jako pierwszego skadnika
mieszanki betonowej.

Rys. 4. Rentgenowski obraz rozmieszczenia wkien stalowych

w zarysowanym elemencie betonowym

Kontrola mieszanki betonowej z wknami obejmuje, oprcz parametrw sprawdzanych

w przypadku mieszanki betonu zwykego, sprawdzenie zawartoci wkien w mieszance.
Okrelenie iloci wkien w objtoci mieszanki wykonuje si metod wymywania
skadnikw na sicie o oczkach tak dobranych, aby nie wymywa wkien. Wkna stalowe
wybiera si za pomoc silnego magnesu i way, okrelajc ich zawarto w jednostce
objtoci mieszanki betonowej. Metod podano w normie PN-EN 14721 [9]. Kontrola
zawartoci i jednorodnoci rozmieszczenia wkien jest moliwa take w betonie
stwardniaym przy wykorzystaniu metod stereologicznych na przekrojach elementw
wycitych z wykonanego obiektu. Moliwoci wykorzystania metod rentgenowskich
(Rys.4) s ograniczone do maych gruboci elementw fibrobetonowych.

283
 4. Struktura zbrojenia rozproszonego

Zbrojenie rozproszone w postaci wkien krtkich charakteryzuje si nastpujcymi

parametrami:
a) materia wkien,
b) wymiary wkien, tj. dugo l i rednica d oraz smuko l/d,
c) ksztat wkien,
d) przestrzenny rozkad wkien (przypadkowy lub regularny),
e) zawarto wkien Vf ( objtociowy udzia wkien w kompozycie).
Parametry zbrojenia rozproszonego przyjmuje projektant, aby uzyska dane
waciwoci fibrobetonu. W odrnieniu od zbrojenia w elbecie, ktre jest konkretnie
zlokalizowane w przekroju elementu konstrukcji, zbrojenie wknami krtkimi jest
rozmieszczone przypadkowo. Do opisu struktury zbrojenia rozproszonego stosuje si
okrelenie redniej zawartoci wkien w jednostce objtoci oraz urednionej orientacji
wkien. Nominaln zawarto wkien stalowych Vf w fibrobetonie okrela wzr:

Wf
Vf = (1)
f

w ktrym Wf oznacza zawarto wkien w jednostkach masy w 1m3, f gsto

materiau wkien w kg/m3. Zatem np. Vf=0,005 czyli 0,5% odpowiada dozowaniu ok. 39 kg
wkien stalowych do 1 m3 mieszanki betonowej.
Opis przestrzennego rozkadu wkien przeprowadza si na podstawie odniesienia do
wyidealizowanych struktur zbrojenia (Rys.5):
a) ukad wkien zlinearyzowanych (ozn. 1 D),
b) ukad wkien rozmieszczonych przypadkowo w paszczynie (ozn. 2 D),
c) ukad wkien rozmieszczonych przypadkowo w przestrzeni (ozn. 3 D).

Rys. 5. Schematy wyidealizowanych rozkadw wkien : 1 D, 2 D i 3 D

Jak wczeniej wspomniano, rzeczywisty rozkad wkien w elementach z fibrobetonu,

jak te rzeczywist zawarto wkien, mona sprawdzi na podstawie zdj
rentgenowskich lub przekrojw tych elementw, analizowanych metodami stereologii;
rozkad wkien jest na og mniej lub wicej niejednorodny. Do opisu rozkadu wkien
w fibrobetonach czsto wykorzystywano pojcie rozstawu wkien s (ang. spacing),

284
definiowanego jako rednia odlego midzy rodkami cikoci wkien. Przy zaoeniu
rwnomiernego rozkadu rodkw cikoci wkien mona przyj, e objto elementu
fibrobetonowego dzieli si na tyle kostek szeciennych o objtoci s3, ile w danej objtoci
jest pojedynczych wkien. Na podstawie rozstawu wkien mona oceni wspdziaanie
pojedynczych wkien: przy duym rozstawie wkien, analogicznie jak przy duym
rozstawie prtw zbrojenia, ocena tego wspdziaania jest negatywna. Sposb okrelenia
rozstawu s oraz warunek na minimalny rozstaw zapewniajcy wspdziaanie wkien w
fibrobetonie podano poniej:

l d2 s (2)
s=3 ; 0,45
4V f l

Powyszy warunek mona traktowa jako konieczny, ale nie wystarczajcy do

hamowania zarysowa betonu. Na podstawie teoretycznego rozstawu s mona eliminowa
niedostatecznie efektywne ukady wkien, np. w przypadku wkien o dugoci l=50mm i
rednicy d=1mm (smuko 50), minimalna zawarto wkien zapewniajca ich
wspdziaanie wynosi 0,32%, co odpowiada dozowaniu 25 kg/m3. Pojcie rozstawu
wkien dotyczy take wkien dozowanych do mieszanki betonowej w postaci pakietw,
bowiem w wyniku mieszania pakiety ulegaj separacji na pojedyncze wkna.
Studia nad rzeczywistym rozkadem wkien [10] doprowadziy do okrelenia
nastpujcych wzorw na powierzchni przekroju poprzecznego elementu fibrobetonowego
iD (i=1,2,3) przypadajcej na jedno wkno:

d2 2 d2 d2 (3)
1D = ; 2D = ; 3D =
4Vf 8Vf 2Vf

gdzie 1D, 2D i 3D s oznaczeniami idealnych struktur zbrojenia. Pierwiastek

kwadratowy z (iD) okrela bok kwadratowego pola elementarnego, przypadajcego na
pojedyncze wkno w przekroju, tj. rozstaw wkien na paszczynie. Znaczenie
przestrzennego rozkadu wkien w fibrobetonie ujmuj dodatkowo tzw. wspczynniki
efektywnoci kierunkowej wkien iD (i=1,2,3), okrelone nastpujcymi wzorami:

2 1 (4)
1D = 1 ; 2 D = = 0,637 ; 3 D =
2

Na podstawie parametrw iD oraz iD , uwzgldniajc take przenoszenie obcie na

powierzchni bocznej wkna, okrelonej iloczynem dl, uzyskuje si wspczynnik iD
opisujcy teoretyczn efektywno mechaniczn zbrojenia rozproszonego przy rnych
rozkadach wkien:
4 l
i =1
(5)
Vf d
16 l
iD = 3 Vf i=2
d
1 Vf l
i=3
d

285
Zatem efektywno mechaniczna zbrojenia rozproszonego jest proporcjonalna do iloczynu
(Vf l/d ), ktry jest nazywany stopniem zbrojenia wknistego. W bardziej oglnym
sformuowaniu efektywno mechaniczna zbrojenia rozproszonego wzrasta wraz z
iloczynem (f Vf l/d ), w ktrym f jest oglnym oznaczeniem przyczepnoci wkien do
matrycy cementowej, wynikajcej z mechanicznego zakotwienia, adhezji i tarcia.

5. Normowe metody okrelania waciwoci mechanicznych fibrobetonu

Okrelenie podstawowych waciwoci mechanicznych betonu ze zbrojeniem

rozproszonym, takich jak wytrzymao na ciskanie, wytrzymao na rozciganie przy
zginaniu i wspczynnik sprystoci, przeprowadza si tak jak w przypadku betonu
zwykego (wg normy PN-EN 206-1: 2000 i norm zwizanych). Okrelenie odpornoci
fibrobetonu na powstawanie i propagacj rys przeprowadza si rnymi sposobami,
obejmujcymi badania elementw zginanych, belek lub pyt, lub badania elementw
poddanych rozciganiu bezporedniemu. W Tablicy 2 zestawiono podstawowe metody
badawcze wskazujc odpowiednie dokumenty odniesienia.

Tablica 2. Zestawienie podstawowych metod okrelania odpornoci na pkanie

fibrobetonu z wknami stalowymi
Dokument
Opis badania Zasadniczy wynik badania
odniesienia
RILEM TC162-TDF osiowe rozciganie prbek ze wytrzymao resztkowa na
[11] szczelin rozciganie
JCI SF-4 (1984) 4-punktowe zginanie belek 150 x wytrzymao rwnowana na
[12], 150 x 500 mm zginanie feq
NBN B15-238
ASTM C1018-97 4-punktowe zginanie belek 100 x wskaniki odpornoci na
[13] 100 x 350 mm pkanie I5, I10, I20
ASTM C1609-05 4-punktowe zginanie belek 100 x wytrzymao resztkowa na
[14] 100 x 350 mm oraz 150 x 150 x zginanie
500 mm
PN-EN 14651 3-punktowe zginanie belek ze wytrzymao resztkowa na
[15]; szczelin 150 x 150 x 550 mm zginanie
RILEM TC162-TDF
ASTM C1550-03 centralne zginanie pyty koowej energia zniszczenia przy
[16] 75cm, gr.80mm ugiciu 10mm
PN-EN 14488-5 centralne zginanie pyty energia zniszczenia przy
[17] kwadratowej 600x600mm ugiciu 25mm

286
 Rys. 6. Dowiadczalne okrelanie wytrzymaoci resztkowej na rozciganie (osiowe) oraz
wytrzymaoci rwnowanej na zginanie wg JCI SF-4 i ASTM C1018 (IPPT PAN)

Znormalizowane podejcie do okrelania odpornoci na pkanie polega na

wprowadzeniu inynierskiej charakterystyki fibrobetonu w zakresie odksztace
pozasprystych: wprowadza si umowne pojcia resztkowej wytrzymaoci na
rozciganie lub na zginanie, rwnowanej wytrzymaoci na zginanie lub wskanikw
odpornoci na pkanie. Przeprowadzenie odpowiednich testw wymaga zastosowania
maszyny wytrzymaociowej o duej sztywnoci, sterowanej kinematycznie, a take
precyzyjnych pomiarw ugicia lub rozwarcia rysy (Rys.6). Badanie prbek zginanych
staym momentem zginajcym w 1/3 rozpitoci miedzy podporami wedug normy JCI SF-4
pozwala na okrelenie ilo energii (wyraonej w [Nm]) potrzebnej, aby doprowadzi nor-
mow prbk do zaoonego ugicia w rodku rozpitoci, przyjmowanego jako 1/150 cz
rozpitoci belki w wietle podpr. Na podstawie wykresu siy zginajcej w funkcji ugicia,
jaki schematycznie pokazano na Rys.7, okrela si rwnowan wytrzymao na zginanie
feq, zdefiniowan nastpujcym wzorem:

Tb L (6)
f eq =
L / 150 b h 2

w ktrym Tb odpowiada pracy zginania okrelonej na podstawie pola powierzchni pod

wykresem, mierzonego do ugicia L/150 (=L/150), b i h oznaczaj wymiary przekroju
poprzecznego belki, L rozpito belki. W tym samym badaniu okrelana jest
wytrzymao fibrobetonu na rozciganie przy zginaniu ffl jako naprenie odpowiadajce
maksymalnej sile zginajcej; bezwymiarowy wskanik wytrzymaoci rwnowanej
definiuje si jako iloraz Re=feq/ffl. Wytrzymao rwnowan na zginanie wykorzystuje si
przede wszystkim przy wymiarowaniu gruboci podg na gruncie metod linii zaomw.

287
 P (k N )
60

50
f_fl
40

f_eq
30

20

10

0
U g i c ie ( m m )
1 2 3

Rys. 7. Wykres obcienie-ugicie przy badaniu wytrzymaoci rwnowanej na zginanie

W badaniach prbek pryzmatycznych z naciciem w rodku rozpitoci wedug PN-EN

14651 rejestruje si obcienie zginajce i rozwarcie krawdzi nacitej szczeliny (CMOD) i
na podstawie wykresu -CMOD (rys.8) okrela si wytrzymao resztkow na zginanie fR1k
odpowiadajc CMOD=0,5mm oraz fR3k odpowiadajc CMOD=2,5mm. Wytrzymao
resztkowa na zginanie jest to umowne maksymalne naprenie rozcigajce w przekroju
belki przy zaoonym arbitralnie rozwarciu szczeliny lub ugiciu belki ju po zarysowaniu.
Wielkoci rozwarcia szczeliny zostay przyjte odpowiednio dla stanu granicznego
uytkowania i stanu granicznego nonoci, bowiem wytrzymao resztkowa na zginanie
jest wykorzystywana przy obliczaniu elementw konstrukcyjnych z fibrobetonu wedug
zalece RILEM.

Naprenie rozcigajce - MPa

Rys. 8. Schematyczny wykres naprenie rozcigajce -rozwarcie krawdzi szczeliny

CMOD przy badaniu wytrzymaoci resztkowej na zginanie wedug PN-EN 14651

Wyniki dowiadczalnego okrelania wytrzymaoci resztkowej fibrobetonu na zginanie

s na og obarczone duym rozrzutem wg Lambrechts [18] sigajcym do 30%, rednio
okoo 20%. Podobne rozrzuty wynikw wytrzymaoci rwnowanej na zginanie
rejestrowano np. w badaniach [19]. Natomiast wyniki testw zginania pyt koowych lub
kwadratowych charakteryzuj si znacznie mniejszym rozrzutem okoo 10% (Rys.9).

288
 Porwnanie rozrzutu wynikw bada belek z naciciem i bada penowymiarowych pyt
fibrobetonowych na podou gruntowym, wykonanych z tego samego materiau, wykazuje
jeszcze wiksze rnice na korzy badania elementw o duych rozmiarach, Minelli i
Plizzari [20]. Std obserwacja, e rozrzut wynikw badania fibrobetonu w zakresie
pozasprystym jest nie tyle cech materiaow, co wynika z maej powierzchni przeomu,
na ktrej niewiele wkien jest aktywnych.

Rys. 9. Widok badania pyty koowej wg ASTM C1550-03 oraz seria wykresw obcienie-
ugicie na prbkach z tego samego materiau (rozrzut energii zniszczenia wynosi 10%) [18]

Waciwoci fibrobetonu natryskowego w zakresie pokrytycznym badane s

analogicznie, przy nieznacznie rnych wymiarach elementw prbnych podanych w PN-
EN 14488-3 [21] oraz PN-EN 14488-5 [22]. W przypadku betonu z wknami szklanymi,
stosowanymi na og w znacznych ilociach 3-5% w matrycach drobnoziarnistych, metod
okrelania wytrzymaoci opisuje norma [23]. Badanie elementw zginanych z pomiarem
ugicia pozwala na okrelenie wytrzymaoci na rozciganie przy zginaniu oraz
odksztacalnoci granicznej przy zginaniu i oba te parametry wykorzystuje si do
wymiarowania cienkociennych elementw elewacyjnych, pokryciowych itp.

6. Wpyw wkien na podstawowe waciwoci mechaniczne i fizyczne betonu

Orientacyjny wpyw wkien na wytrzymao i sprysto betonu okrelono w tablicy

3, dotyczcej wkien wzmacniajcych. Efektywno wkien w betonie zaley przede
wszystkim od waciwoci i zawartoci wkien, ich ksztatu i wymiarw, a take od
przyczepnoci do stwardniaego zaczynu cementowego.

289
 Tablica 3. Orientacyjny wpyw wkien na wytrzymao i sprysto betonu
Cecha mechaniczna materiau Efekt obecnoci
wkien
Wytrzymao na ciskanie 0/+
Wytrzymao na rozciganie +
Wytrzymao na rozciganie przy zginaniu +
Wytrzymao zmczeniowa przy zginaniu ++
Wytrzymao rwnowana na zginanie ++
Wytrzymao resztkowa na zginanie ++
Wytrzymao na uderzenia ++
Modu sprystoci 0
Oznaczenia: 0 brak efektu, + wzrost, ++ znaczny wzrost

Badania dowiadczalne wytrzymaoci na ciskanie i moduu sprystoci fibrobetonu

wykazay brak znaczcego wpywu zbrojenia rozproszonego. Wskutek obecnoci wkien
stalowych wytrzymao na ciskanie moe wzrosn o ok.15% przy zawartociach wkien
sigajcych 1,5%. Poniewa obecno wkien w mieszance betonowej powoduje pewne
rozlunienie struktury, czasami badania dowiadczalne wykazuj niewielki spadek
wytrzymaoci, jeeli nie skorygowano konsystencji mieszanki domieszk uplastyczniajc.
Przy zawartoci wkien stalowych sigajcej a do 2%, modu sprystoci i wspczynnik
Poissona przyjmuje si praktycznie taki sam, jak w przypadku betonu zwykego.
Znane s rozmaite zalenoci empiryczne i teoretyczne ujmujce wpyw struktury
zbrojenia rozproszonego na wytrzymao fibrobetonu na rozciganie, np. poniszy wzr na
wytrzymao na rozciganie przy zginaniu ffl , dotyczcy fibrobetonu z wknami
stalowymi, opracowany przez R.N.Swamy i P.S.Mangat:

1 (7)
f f 1 = 0,97(1 V f ) f fm1 + 3,41V f [MPa]
d

w ktrym fflm oznacza wytrzymao na zginanie betonu bez wkien. Dowiadczenia w

zasadzie potwierdzaj powysz zaleno, wskazuj wszake na wzrost tej wytrzymaoci
dopiero przy przekroczeniu pewnej minimalnej zawartoci wkien. Rys. 10 ilustruje wpyw
zawartoci i ksztatu wkien stalowych na wytrzymao na rozciganie przy zginaniu [24].
Stosowane tu wkna stalowe charakteryzoway si podobn smukoci (l/d=45-50),
natomiast rniy si ksztatem, tj. jedne byy wknami prostymi, gadkimi, natomiast
drugie to wkna z zakotwieniami na kocach w postaci "wioseek". Jak mona zauway,
przy Vf 0,5% ich wpyw na wytrzymao jest nieznaczny, natomiast przy Vf ok. 1%
obserwuje si przyrosty wytrzymaoci do 30-46%, a przy zawartoci wkien 1,6% wzrost
wytrzymaoci siga 60-90%. W przypadku stosowania wkien z deformacjami
(haczykami, wiosekami etc.) w celu polepszenia mechanicznego zakotwienia w matrycy
efektywno zbrojenia rozproszonego jest znacznie wiksza ni w przypadku wkien
prostych. W licznych badaniach dowiadczalnych okrelono minimaln zawarto wkien
niezbdn do podwyszenia wytrzymaoci, m.in. w badaniach Z. Jamroego [25], z ktrych
wynikao, e zawarto co najmniej 0,5% wkien stalowych o wymiarach 50/1mm z
zakoczeniami haczykowatymi (Vfl/d=0,26) zapewnia popraw waciwoci betonu.

290
 wytrzymao na zginanie
7
6
5

[MPa]
4
3
wiosekowe
2
proste gadkie
1
0
0 0,5 1 1,5 2
zawarto wkien [% obj.]

Rys. 10. Wpyw zawartoci i ksztatu wkien stalowych na wytrzymao fibrobetonu

na rozciganie przy zginaniu

Dane na temat odpornoci zmczeniowej fibrobetonu z wknami stalowymi wskazuj

na znikomy efekt zbrojenia rozproszonego przy ciskaniu. Przy rozciganiu bezporednim
fibrobetonu stwierdzono wytrzymao zmczeniow wynoszc okoo 65-70% doranej
wytrzymaosci na rozciganie, w porwnaniu z 50% w przypadku betonu bez wkien. Przy
cyklicznym obcieniu zginajcym do 2 106 cykli V.Ramakrishnan wykaza, e
wytrzymao zmczeniowa wzrasta do okoo 90-95% doranej wytrzymaoci na
rozciaganie przy zginaniu. Zaobserwowano ogln tendencje wzostu wytrzymaoci
zmczeniowej ze wzrostem zawartoci wkien (S.Ssiadek - rozprawa doktorska PK).
Wpyw wymiarw i zawartoci wkien na wytrzymao fibrobetonu na uderzenia
okrela si zazwyczaj wedug zalece Amerykaskiego Instytutu Betonu (ACI) jako liczb
uderze do osignicia okrelonego stanu uszkodzenia prbnego elementu fibrobetonowego,
tj. do pierwszego widocznego zarysowania prbki oraz do umownego zniszczenia prbki. W
obu przypadkach wkna stalowe o wikszej smukoci okazuj si bardziej efektywne;
dodatek tych wkien w niewielkiej iloci, tj. 0,38%, spowodowa zwikszenie liczby
uderze do zarysowania o 100-800% oraz 4-13 krotny wzrost liczby uderze do zniszczenia
(Rys.11). Badanie udarnoci wykazuje zatem znaczce efekty obecnoci zbrojenia
rozproszonego nawet przy niewielkich zawartociach wkien, ju od stopnia zbrojenia
wknistego Vf l/d >0,20.

291
 180
160 zarysowanie zniszczenie
140
liczba uderze

120
100
80
60 a) b)
40
20
0
bez l/d=60 l/d=75 bez l/d= 50 l/d=62 l/d=62 l/d= 50
w kien (30x0,5) 60x0,8) w kien (35x0,7) (50x0,8) (50x0,8) (30x0,6)
0,38% 0,38% 0,32% 0,25% 0,38% 0,32%

wym iary i zawarto wkien

Rys. 11. Wpyw wymiarw wkien stalowych haczykowatych na wytrzymao

na uderzenie przy Vf od 0,25 do 0,38%

50
wytrzymao na ciskanie [MPa]

syntetyczne stalowe 57mm stalowe stalowe

54mm haczykowate 25mm faliste 51mm faliste
40

30

20

10

0
0,30% 0,40% 0,30% 0,38% 0,30% 0,38% 0,30% 0,38%

zawarto wkien

Rys. 12. Wpyw zawartoci makrowkien syntetycznych i wkien stalowych

na wytrzymao na ciskanie (walcow) betonu

Waciwoci mechaniczne fibrobetonu z makrowknami syntetycznymi porwnuje si

czsto z wknami stalowymi przy jednakowej lub zblionej zawartoci objtociowej.
Zwaajc na znaczc rnic gstoci materiau tych wkien (920 kg/m3: 7850 kg/m3)
oznacza to 8,5 krotn rnic dozowania masowego do mieszanki betonowej. Na podstawie
danych amerykaskich na Rys. 12 i 13 przedstawiono wpyw zawartoci makrowkien
syntetycznych i wkien stalowych na wytrzymao na ciskanie (walcow) betonu.
Zastosowano jednakowy skad mieszanki betonowej: cement 366 kg/m3, piasek 942 kg/m3,
kruszywo amane do 19mm -942 kg/m3, w/c=0,5. W zakresie zawartoci wkien od 0,3%
do 0,4%, niezalenie od rodzaju porwnywanych wkien, stwierdzono nieznaczny i
niesystematyczny ich wpyw na wytrzymao na ciskanie betonu- w granicach 10%. Przy
wikszych zawartociach makrowkien syntetycznych, sigajcych 2%, take nie
zanotowano istotnego wpywu na wytrzymao na ciskanie. Wytrzymao na rozciganie

292
przy zginaniu zmieniaa si nieco wicej, wzrastaa o 15% przy wzrocie Vf od 0,5% do 2%.
W porwnaniu z efektami wkien stalowych (Rys.10) byy to znacznie mniejsze efekty.

60 6
wytrzymao na ciskanie

wytrzymao na zginanie
50 5

40 4

[MPa]
[MPa]

30 3

20 ciskanie 2
zginanie
10 1

0 0
0,5% 1,0% 1,5% 2,0%

zawarto wkien

Rys. 13. Wpyw zawartoci makrowkien syntetycznych na wytrzymao

na ciskanie (walcow) i wytrzymao na rozciganie przy zginaniu betonu

Wpyw zawartoci makrowkien syntetycznych na wytrzymao na uderzenie

fibrobetonu, okrelan metod ACI przedstawiono na Rys.14. Badanie udarnoci wykazuje
znaczcy wzrost liczby uderze przy zarysowaniu i przy zniszczeniu fibrobetonu ze
wzrostem zawartoci makrowkien; efekty obecnoci makrowkien syntetycznych s w
tym przypadku porwnywalne z efektami wkien stalowych.
500
zniszczenie

400 zarysowanie
liczba uderze

300

200

100

0
0,5% 1,0% 1,5% 2,0%
zawarto wkien

Rys. 14. Wpyw zawartoci makrowkien syntetycznych na wytrzymao

na uderzenie fibrobetonu (liczba uderze przy zarysowaniu i przy zniszczeniu)

293
 o b c i e n ie z g in a j c e [k N ]

15 b e z w k ie n

10

0
0 ,0 1 ,0 2 ,0 3 ,0
u g i c ie [m m ]

Rys. 15. Przykadowe wykresy zginania prbek betonu bez wkien oraz fibrobetonu
z makrowknami syntetycznymi i wknami stalowymi, ilustrujce wpyw zbrojenia
rozproszonego na wzrost odpornoci na pkanie przy zginaniu [26]

Wpyw zawartoci i rodzaju wkien na waciwoci betonu w zakresie pozasprystym

jest znaczcy, jak wczeniej wspomniano mierzy si go w normowych testach zginania. Na
Rys.15 przedstawiono porwnanie wpywu wkien stalowych i makrowkien
syntetycznych na ksztat wykresw zginania wg JCI SF-4. Oba rodzaje wkien wywoay
cigliwo materiau ujawniajc si jako zdolno do przenoszenia znaczcych obcie
rozcigajcych po powstaniu zarysowa oraz radykalny wzrost odpornoci na pkanie w
porwnaniu z betonem bez wkien. Na podstawie analogicznych bada wytrzymaoci
rwnowanej przy zginaniu przeprowadzonych w IPPT PAN znana jest charakterystyka

294
betonu z dodatkiem mikrowkien polipropylenowych, stosowanych w iloci ok. 1 kg/m3.
Wykresy zginania maj charakter identyczny jak wykresy zginania betonu bez wkien: po
przekroczeniu liniowo-spreystego zakresu odksztace nastpuje gwatowne, kruche
zniszczenie (jak na pierwszym z wykresw na Rys.15). Taka ewidentna manifestacja
rnicy waciwoci betonu z mikrowknami polimerowymi wskazuje oczywicie, e
mikrowknom nie naley przypisywa mierzalnego wzmocnienia betonu stwardniaego.
Wpyw dozowania wkien stalowych haczykowatych o rnych rozmiarach, ze stali o
wytrzymaoci na rozciganie > 1000 MPa, na redni wytrzymao rwnowan na
zginanie feq podano w [27] na podstawie bada przeprowadzonych w Belgii. Dane w Tabl. 4
odzwierciedlaj wczeniej podane stwierdzenia, e przy ustalonej klasie wytrzymaoci
betonu wytrzymao rwnowana na zginanie wzrasta ze wzrostem zawartoci i smukoci
wkien. Ponadto, przy jednakowej zawartoci wkien wytrzymao rwnowana na
zginanie wzrasta ze wzrostem klasy betonu, zwizanym jednoczenie ze wzrostem wytrzy-
maoci na rozciganie przy zginaniu. Przy wzrocie klasy betonu do zakresu wysokiej
wytrzymaoci (fck > 60 MPa) obserwuje si zmniejszenie efektw zbrojenia rozproszonego,
jeeli nie stosuje si wkien ze stali o podwyszonej wytrzymaoci na rozciganie.

Tablica 4. Wpyw dozowania wkien stalowych haczykowatych l=60mm, d=0,75mm

na redni wytrzymao rwnowan na zginanie feq przy rnych klasach betonu [27]
Wytrzymao rwnowana fibrobetonu na zginanie feq przy
Dozowanie rnych klasach wytrzymaoci betonu oraz odpowiadajcej
wkien im wytrzymaoci na rozciganie przy zginaniu. [MPa]
[kg/m3] C20/25 C25/30 C30/37 C35/40 C40/50
3,7 4,3 4,8 5,3 5,8
20 1,9 2,3 2,6 2,8 3,0
25 2,3 2,7 3,0 3,2 3,3
30 2,7 3,1 3,3 3,5 3,6
35 3,0 3,3 3,6 3,8 3,9
40 3,3 3,5 3,9 4,1 4,2
45 3,4 3,6 4,0 4,2 4,3
50 3,5 3,7 4,1 4,3 4,4

Uzyskane w badaniach krajowych przykadowe wykresy zginania prbek fibrobetonowych,

przedstawione na Rys.16, ilustruj wpyw wzrostu zawartoci wkien na zdolno
przenoszenia obcie po zarysowaniu materiau. Na podstawie wyznaczonego pola
powierzchni pod uzyskanymi wykresami obliczono wg wzoru (2) rwnowan
wytrzymao na zginanie feq: w zakresie badanych zawartoci wkien, odpowiadajcych
dozowaniu wkien od 15 do 40 kg/m3, stwierdzono nastpujc liniow korelacj rednich
wartoci feq ze wzrostem stopnia zbrojenia wknistego (Vf l/d) :

l
f eq = 0.73 + 8.06V f (8)
d

przy czym Vf okrela wzr (1). Badania pryzmatycznych prbek betonu z makrowknami
syntetycznymi wykazay natomiast liniow korelacj wskanika wytrzymaoci
rwnowanej i dozowania makrowkien syntetycznych (w zakresie od 2 do 4 kg/m3):

295
 Re = 0,13 + 0,109 W f (9)

przy czym Wf oznacza mas makrowkien wyraon w kg/m3.

40

35

30
obcienie [kN]

25
0,44%
20
0,51%
15

10

5
0,38% 0,25%
0
0,0 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0
ugi cie [m m ]

Rys. 16. Przykadowe wykresy zginania prbek fibrobetonowych uzyskane w badaniach

wytrzymaoci rwnowanej na zginanie
(w % - zawarto wkien stalowych o d. 50mm i rednicy 1,0mm), [24]

Wan funkcj zbrojenia rozproszonego w betonie jest hamowanie powstawania

zarysowa wskutek skurczu plastycznego czy skurczu w wyniku wysychania. W tym celu
stosuje si najczciej wkna niemetalowe. Znane s wyniki bada [8] wskazujce na
niewielkie zmniejszenie o okoo 20-30% wielkoci skurczu swobodnego wskutek obecnoci
wkien stalowych. Dodajc niewielkie iloci wkien stalowych do betonu mona
przewidywa niewielki wpyw na odksztacenia wywoane skurczem, ale wkna pozwalaj
unikn pniejszych zarysowa w betonie: pojedyncze rysy w betonie bez wkien s
zastpione przez ukad rozproszonych mikrorys, ktre nie wpywaj negatywnie na trwao
betonu. Mierzalny efekt obecnoci zbrojenia rozproszonego uzyskuje si poprzez pomiar
liczby i rozwarcia rys widocznych na powierzchni elementw fibrobetonowych poddanych
odksztaceniom od skurczu wysychania przy jednoczesnym mechanicznym ograniczeniu
tych odksztace. Pokazana na rys.17 zaleno redniego rozwarcia rys skurczowych w
funkcji zawartoci wkien metalowych (Fibraflex) ilustruje du skuteczno zbrojenia
rozproszonego [28]. Wzrost zawartoci wkien i ich smukoci wywouje redukcj
maksymalnej rozwartoci rys skurczowych.
W badaniach Pigeona i in. [29] obejmujcych fibrobeton z rnymi deformowanymi
wknami stalowymi o dugoci 54-60mm nie stwierdzono wpywu zbrojenia rozproszonego
na odporno betonu na jednoczesne oddziaywanie mrozu i rodkw odladzajcych.
Agresywne oddziaywanie takiego rodowiska wywouje zniszczenie w warstwie
przypowierzchniowej betonu, ponad wknami znajdujcymi si przy powierzchni.
Pozytywne efekty zanotowano w przypadku mikrowkien stalowych o dugoci 3mm,
podobnie jak i wkien wglowych o dugoci 10mm. Obecno mikrowkien powoduje

296
Rys. 17. Zaleno redniego rozwarcia rys skurczowych ( w mm) w fibrobetonie w funkcji
zawartoci objtociowej (w %) wkien metalowych amorficznych [28]

zwikszenie objtociowej i powierzchniowej mrozoodpornoci betonu, ale cakowicie nie

eliminuje uszkodze, z uwagi na rnice mechanizmw oddziaywania agresywnego i
oddziaywa czysto mechanicznych. Przy jednoczesnym rozpatrywaniu oddziaywania
mechanicznego i agresji mrozu efekty obecnoci wkien s wyranie korzystne. Na rys.18
pokazano zmian dynamicznego wspczynnika sprystoci fibrobetonu z wknami
stalowymi w funkcji liczby normowych cykli zamraania i odmraania przy staym
obcieniu zginajcym wynoszcym 25% obcienia niszczcego. Dodatek wkien
stalowych znaczco zredukowa spadek dynamicznego wspczynnika sprystoci, tym
wicej im wysze byo obcienie zginajce dziaajce podczas cyklicznego zamraania i
rozmraania.

Rys. 18. Zaleno dynamicznego wspczynnika sprystoci (w GPa) od liczby

normowych cykli zapraania i rozmraania prbek fibrobetonu (o rnej klasie
wytrzymaoci od C40 do C80) przy jednoczesnym oddziaywaniu mechanicznym na
poziomie 0,25 obcienia niszczcego [30]

297
 Oddziaywanie temperatur poarowych na beton powoduje degradacj wytrzymaoci i
niszczenie materiau, a w przypadku betonu wysokiej wytrzymaoci wrcz eksplozywne
odupywanie fragmentw betonu (ang. spalling). Jak wykazano, korzystne efekty uzyskuje
si stosujc wkna polipropylenowe, ktre topi si w temperaturze ok. 160-170 C.
Oddziaywanie wkien nie ma charakteru wzmacniajcego po stopieniu wkien w ich
miejscu powstaj pustki-kanaliki powietrzne, ktre uatwiaj szybkie odparowanie pary
wodnej, zapobiegajc w ten sposb powstaniu cinienia wewntrznego rozpierajcego
beton. Dowody powstawiania kanalikw w miejscu wkien uzyskuje si na podstawie
obserwacji mikrostruktury jak to pokazano na rys.19 na paskim przekroju fibrobetonu.
Aby przeciwdziaa eksplozywnemu odupywaniu betonu rekomenduje si stosowanie
monowkien polipropylenowych w iloci 2 kg/m3 [31]; opublikowane wyniki bada
wskazuj wiksz efektywno wkien o dugoci 12mm w porwnaniu z wknami o
dugoci 20mm.

Rys. 19. Obraz kanalikw powietrznych powstaych w miejscu wkien polipropylenowych

(podziaka=0,5 mm) po wygrzewaniu betonu w temperaturze do 300 C oraz schemat ich
korzystnego dziaania w celu szybkiego odprowadzenia pary wodnej

7. Obliczanie gruboci fibrobetonowych podg na gruncie

Nawierzchniom podg przemysowych z fibrobetonu stawia si liczne wymagania,

m.in. dostatecznej sztywnoci, sprystoci, wytrzymaoci, odpornoci na zmczenie pod
wpywem zmiennych obcie k pojazdw lub maszyn, odpornoci na cieranie.
Obcienia s zarwno skupione, jak i rozoone; trzeba przewidywa rwnie lokalne
uderzenia, wysychanie i zmiany wymiarowe wskutek dziennych i sezonowych zmian
temperatury. W odrnieniu od betonu zwykego, fibrobeton przenosi obcienia nawet po
zarysowaniu w konstrukcjach hiperstatycznych waciwo ta zapewnia redystrybucj si
wewntrznych przy pojawieniu si rys.
Koncepcja wymiarowania gruboci podg fibrobetonowych na podstawie
wytrzymaoci rwnowanej zyskaa uzasadnienie na podstawie bada w skali naturalnej
pyt fibrobetonowych na podou gruntowym oraz obserwacji wykonanych podg.
Przeprowadzone na brytyjskim Uniwersytecie Greenwich [32] badania pyt z betonu i
fibrobetonu na podou gruntowym, pod obcieniem skupionym w rodku pyty, pozwoliy
na okrelenie obcienia przy pojawieniu si pierwszego zarysowania oraz obcienia
niszczcego. Na rys. 20 przedstawiono wyniki badanie pyt o gruboci 150mm wykonanych
z betonu zwykego (bez zbrojenia, ozn. 0), z betonu z dodatkiem wkien

298
polipropylenowych w iloci 0,9 kg/m3 (ozn. PP), z betonu zbrojonego 2 warstwami siatki
stalowej (200x200x6mm, otulina z gry i z dou po 25mm, ozn. siatka) oraz fibrobetonu z
wknami stalowymi haczykowatymi, stosowanymi w ilociach 20 kg/m3 lub 30 kg/m3
(dugo wkien 60mm, rednica 1,0mm oraz 0,8mm ozn. na rysunku odpowiednio HS
60/1.0 oraz HS 60/0.8). Stwierdzono znaczcy wzrost siy niszczcej wskutek zastosowania
wkien stalowych: o 11-78% przy zarysowaniu oraz 36-77% % przy zniszczeniu (w
porwnaniu do betonu bez wkien). Przy stopniu zbrojenia wknistego Vfl/d 0,19
wzrost wartoci siy rysujcej i niszczcej przekracza odpowiednio 50% i 60% w
porwnaniu z betonem zwykym. Porwnanie siy niszczcej zanotowanej w przypadku
zbrojenia siatk oraz przy zastosowaniu wkien polipropylenowych take wiadczy o
znaczcej efektywnoci uytych wkien stalowych.

400
(*)
obcienie pyty [kN]

300

200

100

0
0 PP siatka 20 20 30 30 20 30
HS 60/1.0 HS 60/0.8

przy zarysowaniu maksymalne

Rys. 20. Wpyw zawartoci zbrojenia rozproszonego na si niszczc (przy zarysowaniu i

maksymaln) pyt o gruboci 150mm na podou gruntowym; (*) oznacza przekroczenie
zakresu pomiarowego siownika - wynik oszacowany z dou [32]

Uzyskany w badaniach na Uniwersytecie Greenwich przykadowy wykres zginania pyty

fibrobetonowej na podou sprystym pokazano na rys.21. Obcienie przyoone byo w
rodku pyty na powierzchni 100x100mm, natomiast wymiary pyty wynosiy 3x3x0,15m.
Przyjmujc na podstawie wynikw bada takie parametry materiaowe jak: wytrzymao
na ciskanie 60 MPa, wytrzymao na rozciganie przy zginaniu 6,15 MPa, modu
sprystoci 36 GPa, wskanik wytrzymaoci rwnowanej fibrobetonu Re= 0,60,
D.Beckett obliczy si niszczc wedug zalenoci podanych przez Westergarda,
Meyerhofa oraz Rao i Singh. Porwnanie obliczonej siy niszczcej z wynikami badania
przedstawionymi na Rys.21 wskazuje, e:
- dowiadczalnie okrelona sia niszczca jest 4,5 razy wiksza od siy niszczcej wedug
wzoru Westergarda,
- sia niszczca wedug wzoru Meyerhofa jest 3 razy wiksza od siy niszczcej wedug
wzoru Westergarda,
- sia niszczca wedug wzoru Rao i Singh jest 3,4 razy wiksza od siy niszczcej
wedug wzoru Westergarda,
- zaleno midzy obcieniem i ugiciem pyty jest liniowa do poziomu obcienia
odpowiadajcego 2,1-krotnoci siy niszczcej wedug wzoru Westergarda,

299
 - sia odpowiadajca pojawieniu si pierwszych zarysowa widocznych na bocznej
(pionowej) powierzchni pyty (260 kN) bya zbliona do siy niszczcej obliczonej
wedug wzoru Meyerhofa (256 kN).

400
380 kN sila niszczaca
obcienie [kN]

300 288 kN wg Rao i Singh

260 kN pierwsza widoczna rysa
256 kN wg Meyerhofa
200
180 kN granica liniowosci

100 84,2 kN wg Westergarda

0
0 5 10 15
ugicie [mm]
Rys. 21. Przykadowy wykres zginania pyty fibrobetonowej na podou sprystym pod
obcieniem skupionym w rodku, uzyskany w badaniach [32]

Z przedstawionego porwnania wynika wniosek, e wyniki obliczenia siy niszczcej na

podstawie liniowo-sprystego modelu materiau stanowi bardzo konserwatywn ocen
nonoci pyt fibrobetonowych. Ponadto warto podkreli dobr zgodno siy niszczcej,
obliczonej wzorem Meyerhofa z dowiadczalnie stwierdzonym poziomem obcienia,
odpowiadajcego pojawieniu si pierwszych zarysowa pyty widocznych na podou
gruntowym.
Wpyw usytuowania obcienia wzgldem krawdzi i naroy pyty na wykresy zginania
pyt na podou sprystym opisali A.Meda, G.A.Plizzari i P.Riva [33], wykorzystujc
dostpne komercyjnie programy MES, takie jak Merlin oraz Diana. Przy zaoeniu
winklerowskiego, liniowo-sprystego modelu podoa gruntowego zastosowano koncepcje
nieliniowej mechaniki pkania do opisu waciwoci materiaowych fibrobetonu z wknami
stalowymi (dyskretny model pkania oraz model rozmazany). Jak stwierdzono, z wyjtkiem
obcienia na brzegu i w narou, warto siy niszczcej wzrasta przy przesuniciu miejsca
przyoenia siy od rodka w kierunku brzegu czy naroa. Zatem warto siy niszczcej,
okrelonej w rodku pyty jest bezpiecznym, grnym oszacowaniem siy niszczcej przy
rnych pooeniach obcienia. Spostrzeenie to nie dotyczy przypadku obcienia na
brzegu i w narou, w ktrym sia niszczca jest nawet o 50% nisza. Analogiczne
spostrzeenie mona natomiast sformuowa w odniesieniu do wartoci obcie przy
zarysowaniu. Niezalenie od umiejscowienia obcienia na pycie, warto siy niszczcej
wedug Westergarda bya wielokrotnie (do 8 razy) nisza od siy niszczcej obliczonej przy
uyciu nieliniowej MES, jak te prawie dwukrotnie nisza ni okrelona numerycznie sia
odpowiadajca pierwszemu widocznemu zarysowaniu pyty.
Na podstawie wynikw bada w skali naturalnej pyt fibrobetonowych na podou
gruntowym stwierdza si wic nieadekwatno liniowo-sprystego modelu materiau do
obliczania siy niszczcej. Koncepcje obliczania siy niszczcej metod linii zaomw,

300
znanej w Polsce jako metoda Johansena-Olszaka, zyskay natomiast uzasadnienie i zostay
zaadoptowane do wymiarowania pyt z fibrobetonu z wknami stalowymi. Wzory podane
przez G.G.Meyerhofa zostay wykorzystane w brytyjskich wytycznych do projektowania
podg przemysowych TR 34 [34]. Do obliczenia siy niszczcej stosuje si sztywno-
plastyczny model materiau, pod obcieniem skupionym zakada si zniszczenie pyty
poprzez powstanie promieniowych i obwodowych przegubw plastycznych. Warto siy
niszczcej P0 przy zginaniu pyty fibrobetonowej na podou sprystym w przypadku
pojedynczego obcienia skupionego oblicza si na podstawie wzorw podanych w Tablicy
5. W przypadku kombinacji obcie punktowych czy od k pojazdw naley uwzgldni
ich interakcj. Przyjto nastpujce oznaczenia: a promie powierzchni obcienia, h-
grubo pyty, b-jednostkowa szeroko pyty, L- promie wzgldnej sztywnoci pyty

Eh 3
L=4
12( 1 2 )k p

kp wspczynnik podatnoci podoa typu Winklera oraz nastpujce oznaczenia

waciwoci betonu i fibrobetonu: ffl wytrzymao na rozciganie przy zginaniu na
podstawie bada dowiadczalnych, E liniowy wspczynnik sprystoci, - wspczynnik
Poissona.

Tablica 5. Wzory na si niszczc P0 i moment graniczny M0 w pycie pod obcieniem

skupionym w zastosowaniu do pyt z betonu zwykego i fibrobetonu ([33], wersja 1994)
Usytuowanie Wzr na moment graniczny M0
obcienia pyty z:
Sia niszczca P0
skupionego na betonu
fibrobetonu
pycie zwykego
2a
6 [1 + ] M 0 bh 2
w rodku
L [ f fl + f eq ]
6
3,5 [1 +
3a bh 2 bh 2
na brzegu
L
] M0 f fl [ f fl + f eq ]
6 6
2 [1 +
4a
] M0 bh 2
w narou f fl
L 6

Uproszczony opis waciwoci podoa gruntowego przy uyciu jednego parametru kp

nastrcza pewnych trudnoci, niemniej jednak opracowania geotechniczne podaj rne
empiryczne zalenoci kp od waciwoci gruntw. Zasadnicza rnica we wzorach na
moment graniczny M0 w przypadku fibrobetonu i betonu bez wkien wynika z cigliwoci
materiau, umoliwiajcej powstanie przegubw plastycznych w miejscach rys i
redystrybucj momentw zginajcych. Przyjmuje si, e wymiarowanie podg
fibrobetonowych metod linii zaomw jest moliwe powyej minimalnego stopnia
zbrojenia wknistego, zapewniajcego wytrzymao rwnowan na zginanie feq > 0,30
ffl. W przeciwnym razie, przy mniejszej efektywnoci zbrojenia rozproszonego, moe nie
powsta zakadany mechanizm zniszczenia i wymiarowanie naley przeprowadzi na
podstawie wzorw teorii sprystoci.

301
 W nowej wersji brytyjskich zalece TR 34: 2003 wprowadzono sposb wymiarowania
gruboci posadzek przemysowych wedug zasad projektu Eurokodu 2. Wprowadzone
zostay czciowe wspczynniki bezpieczestwa dla obcie oraz dla materiaw w
stanach granicznych nonoci i uytkowania. W stanie granicznym nonoci materiaowy
wspczynnik bezpieczestwa dla betonu i fibrobetonu z wknami stalowymi wynosi 1,5,
wspczynniki bezpieczestwa dla obcie wynosz 1,2 (statyczne) i 1,6 (dynamiczne). W
stanie granicznym uytkowania przyjmuje si czciowe wspczynniki bezpieczestwa
rwne jednoci. W stanie granicznym nonoci do obliczania gruboci pyty przy
obcieniach pojedynczymi siami skupionymi lub przy kombinacji si skupionych stosuje
si zalenoci uzyskane metod linii zaomw. Zalenoci Meyerhofa podane w Tablicy 5 w
wersji z roku 1994 zostay nieznacznie zmodyfikowane na podstawie ostatnio dostpnych
wynikw bada. Podano wzory na si niszczc P0 przy a/L=0 oraz przy a/L>0,2 z
moliwoci interpolacji w zakresie porednich wartoci stosunku a/L. Przy obcieniach
liniowych i rwnomiernie rozoonych proponuje si zastosowanie analizy sprystej na
podstawie prac M.Hetenei. Do oblicze na przebicie stosuje si zalenoci podane w
zaleceniach RILEM. Po okreleniu gruboci niezbdnej do zapewnienia nonoci pyty
naley dokona jej sprawdzenia w stanach granicznych uytkowania, dotyczcych ugi,
rozwarcia rys oraz rozwarcia szczelin dylatacyjnych. Zapewnienie waciwych cech
uytkowych ma zasadnicze znaczenie w obiektach przemysowych, bowiem posadzki
speniaj funkcj warsztatu pracy i kopoty z waciwym uytkowaniem posadzki
przekadaj si na zmniejszenie efektywnoci przemysu.

8. Uwagi o wymiarowaniu elementw konstrukcyjnych

Chocia zakres konstrukcyjnych zastosowa fibrobetonu stale wzrasta, nadal jest mocno
ograniczony brakiem normalizacji metod wymiarowania. Dopiero w roku 2008 w
amerykaskiej normie ACI 318-08 Building Code Requirements for Structural Concrete
znalaz si rozdzia dotyczcy stosowania fibrobetonu z wknami stalowymi w
konstrukcjach elbetowych poddanych cinaniu. Charakterystyk materiaow okrela si na
podstawie wspomnianej w Tabl. 2 normy ASTM C1609 i na tej podstawie definiowane s
warunki wykorzystania zbrojenia rozproszonego przy obliczeniach na cinanie (m.in.
zawarto wkien stalowych deformowanych min. 45 kg/m3). Europejskie podejcie do
wymiarowania opiera si na zaleceniach RILEM [11] przy zastosowaniu metody - i
odbywa si na podobnych zasadach, co wymiarowanie elbetu. Klasyfikacj fibrobetonu
przeprowadza si na podstawie charakterystycznej wytrzymaoci na ciskanie, jak w
Eurokodzie 2. Na tej podstawie okrela si odpowiadajce rednie i charakterystyczne
wartoci wytrzymaoci na rozciganie przy zginaniu oraz rednie wartoci wspczynnika
sprystoci fibrobetonu. Oprcz podanych parametrw fibrobeton charakteryzuje si
rwnowan wytrzymaoci na zginanie, okrelon dwiema wielkociami: feq,2 oraz feq,3.
Wymiarowanie przekroju elementw zginanych i ciskanych w stanach granicznych
odbywa si przy zaoeniu paskich przekrojw (zasada Bernoulliego) oraz nastpujcych
zaoeniach szczeglnych wynikajcych z zastosowania zbrojenia rozproszonego:
1) naprenia w przekroju elementu fibrobetonowego poddanego rozciganiu i
ciskaniu okrela si na podstawie charakterystyki konstytutywnej materiau w postaci
wykresu - pokazanego na Rys.22,
2) w przypadku elbetu z dodatkiem zbrojenia rozproszonego odksztacenie w
przekroju na wysokoci prtw zbrojenia ogranicza si do 10 (Rys.23),

302
 3) rozwarcie rys ogranicza si maksymalnie do 1,5mm, aby zapewni dostateczne
zakotwienie wkien,
4) w zalenoci od klasy ekspozycji, gdy rozwarcie rys w stanach granicznych
uytkowania przekracza 0,2mm, pomija si obecno wkien w warstwie
przypowierzchniowej o wysokoci 15mm.

Rys. 22. Zaleno konstytutywna fibrobetonu: naprenie w funkcji odksztacenia [11]

Rys. 23. Rozkad odksztacenia i naprenia w przekroju elbetowym

z dodatkiem zbrojenia rozproszonego [11]

Obliczanie szerokoci rozwarcia rys jest wymagane w przypadku kadej konstrukcji. W

konstrukcjach statycznie niewyznaczalnych bez zbrojenia prtami, pod warunkiem istnienia
strefy ciskanej w kadym przekroju, szeroko rozwarcia rys mona obliczy jak pokazano
na rys. 24. Po okreleniu pooenia osi obojtnej i wyznaczeniu maksymalnego
odksztacenia w strefie ciskanej fc,max oblicza si fikcyjne odksztacenie rozcigajce fc,t
przy wykorzystaniu zaoenia Bernoulliego i nastpnie szeroko rozwarcia rys w:

303
 h - x
fc , t = fc , max , w fc , t (h - x) . (10)
x

W konstrukcjach statycznie wyznaczalnych poddanych dziaaniom si zginajcych lub

rozcigajcych ograniczenia rozwarcia rys wymaga zastosowania znacznej iloci wkien
lub cznego stosowania wkien i prtw zbrojeniowych.

Rys. 24. Schemat obliczenia szerokoci rozwarcia rys w elemencie fibrobetonowym

(bez zbrojenia prtami) [11]

Obliczanie szerokoci rozwarcia rys w konstrukcjach zbrojonych prtami oraz wknami

przeprowadza si tak jak w elbecie. Przy wyznaczaniu napre w prtach stalowych
trzeba uwzgldni korzystny wpyw zbrojenia rozproszonego: jak pokazano na rys. 25,
cz siy rozcigajcej w przekroju jest przejta przez wkna.

Rys. 25. Schemat obliczenia szerokoci rozwarcia rys w elemencie elbetowym

z dodatkiem zbrojenia rozproszonego [11]

W stanach granicznych uytkowania analizujc przekroje niezarysowane przyjmuje

si liniowo-sprysty model materiau przy ciskaniu i przy rozciganiu zarwno dla prtw
stalowych jak i dla fibrobetonu. Przy analizie przekrojw z rysami przyjmuje si e
fibrobeton jest liniowo-sprysty przy ciskaniu oraz moe przenosi stae naprenia
rozcigajce rwne 0,45 feq,2. Obliczenie szerokoci rozwarcia rys prowadzi si podobnie
jak w przypadku elbetu; wzory podane w dokumencie RILEM [11] s identyczne jak w
Eurokodzie 2. Korzystanie z tych wzorw wymaga uwzgldnienia, e naprenie
rozcigajce przenoszone przez fibrobeton po zarysowaniu nie s zerowe, lecz wynosz f =

304
0,45 feq,2 i tym samym wpywaj na zmniejszenie siy przenoszonej przez prty stalowe.
Wyniki bada dowiadczalnych przedstawionych przez L. Vandewalle wskazuj, e
zbrojenie rozproszone w belkach elbetowych wywouje znaczn redukcj szerokoci
rozwarcia rys (okoo 40%) oraz redukcj rozstawu rys. Autorka zaproponowaa wic
empiryczn poprawk do wzoru RILEM na redni rozstaw rys w elementach poddanych
zginaniu lub skrcaniu.
Opracowanie podstaw wymiarowania konstrukcyjnych elementw z fibrobetonu przez
Komitet Techniczny RILEM stanowi powany krok ku powstaniu norm europejskich,
niezbdnych do racjonalnego projektowania fibrobetonw. Niemniej jednak kompletna
procedura znajdzie si dopiero w przygotowywanej nowej wersji CEB-FIP Model Code
[35].

9. Podsumowanie

Omwione podstawowe waciwoci mechaniczne i fizyczne betonw ze zbrojeniem

strukturalnym wyjaniaj specyfik tych materiaw w porwnaniu z betonem zwykym.
Nowym pojciem jest struktura zbrojenia rozproszonego, ktra istotnie wpywa na
waciwoci kompozytu i powinna by kontrolowana. Funkcja zbrojenia rozproszonego
zasadniczo pozytywnie ujawnia si po powstaniu zarysowa w matrycy betonowej;
obecno wkien zapewnia odporno na zarysowanie i pkanie. Stosujc znormalizowane
metody okrelania odpornoci na pkanie, waciwoci fibrobetonu w zakresie
pokrytycznym ocenia si na podstawie bada zginania belek, w ktrych wyznacza si
wytrzymao rwnowan na zginanie lub wytrzymao resztkow na zginanie.
Przeprowadzone badania wykazay, e wytrzymao rwnowana na zginanie i
wytrzymao resztkowa na zginanie jest proporcjonalna do stopnia zbrojenia wknistego i
jest waciwym parametrem oceny waciwoci materiau nawet w zakresie niskich
zawartoci wkien.
Wytrzymao rwnowana na zginanie jest podstawowym parametrem fibrobetonu
stosowanym do wymiarowania gruboci podg na podou gruntowym metod linii
zaomw. Taka metoda wymiarowania jest waciwa przede wszystkim do nawierzchni
rednio i silnie obcionych, takich jak podogi przemysowe, magazynowe, parkingi,
terminale celne i przeadunkowe. Wedug koncepcji wymiarowania elementw
konstrukcyjnych z fibrobetonu opracowanej w RILEM podstawowym elementem
materiaowym jest wytrzymao resztkowa na zginanie. Uzyskanie zakadanych przez
projektanta waciwoci fibrobetonu wymaga zastosowania waciwego skadu mieszanki,
technologii wykonania oraz pielgnacji.
O dotychczasowym zakresie zastosowa fibrobetonw, oprcz wzgldw
obliczeniowych, decyduj relatywnie wysokie koszty wkien. Np. koszt popularnych
wkien stalowych wynosi okoo 2,8 z/kg, wkien wysokiej jakoci powyej 4 z/kg, czyli
znacznie wicej ni koszt stalowych prtw zbrojeniowych. Jednake zastosowanie
zbrojenia rozproszonego zmniejsza pracochonno robt betonowych i skraca czas
wykonania, co ma znaczenie ekonomiczne. Rozszerzenie zakresu wykorzystania
fibrobetonu w budownictwie wymaga przede wszystkim opanowania nowych sposobw
charakteryzowania materiau oraz dopracowania metod obliczania elementw konstrukcji z
fibrobetonu.

305
 Pimiennictwo

[1] Jamroy Z.: Beton i jego technologie. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa-
Krakw 2000.
[2] Brandt A.M.: Cement Based Composites: Materials, Mechanical Properties and
Performance. Taylor and Francis. London and New York 2009.
[3] PN-EN 14889-1:2007 Wkna do betonu. Cz 1: Wkna stalowe. Definicje,
wymagania i zgodno.
[4] PN-EN 14889-2:2007 Wkna do betonu. Cz 2: Wkna polimerowe. Definicje,
wymagania i zgodno.
[5] PN-EN 14649:2005 (U) Prefabrykaty z betonu. Metoda badania zachowania
wytrzymaoci wkien szklanych w cemencie i betonie (metoda badania SIC).
[6] Johnston C.D. : Fiber-Reinforced Cements and Concretes. Gordon and Breach
Science Publishers. Amsterdam 2001.
[7] liwiski J. : Beton zwyky - projektowanie i podstawowe waciwoci. Polski
Cement. Krakw 1999.
[8] Brandt A.M., Glinicki M.A.: Investigation of the flexural toughness of fibre reinforced
composites (FRC). Archives of Civil Engineering. XLV, 3, 1999.
[9] PN-EN 14721:2007 (U) Metoda badania betonu zbrojonego wknem stalowym.
Pomiary zawartoci zbrojenia w wieym i stwardniaym betonie.
[10] Kasperkiewicz J.: Struktura uzbrojenia w kompozytach z wknami rozproszonymi,
Mechanika kompozytw betonopodobnych. Kasperkiewicz J., (red.),. Konferencja
naukowa- Jabonna 1979. Ossolineum, Wrocaw 1982.
[11] RILEM TC162-TDF: Test and design methods for steel fibre reinforced concrete.
Materials and Structures. 36, 2003, 560-567.
[12] Standards for Test Methods of Fiber Reinforced Concrete, JCI SF-4 - Method of Test
for Flexural Strength and Flexural Toughness of Fiber Reinforced Concrete, Concrete
Library No.50, Japan Society of Civil Engineers, 1984.
[13] ASTM C1018-97 Standard Test Method for Flexural Toughness and First-Crack
Strength of Fiber-Reinforced Concrete (Using Beam With Third-Point Loading).
[14] ASTM C1609-05 Standard Test Method for Flexural Performance of Fiber-Reinforced
Concrete (Using Beam With Third-Point Loading).
[15] PN-EN 14651:2007 (U) Metody badania betonu zbrojonego wknem stalowym.
Pomiary wytrzymaoci na rozciganie przy zginaniu (granica proporcjonalnoci LOP,
wytrzymao resztkowa).
[16] ASTM C1550-03a Standard Test Method for Flexural Toughness of Fiber-Reinforced
Concrete (Using Centrally Loaded Round Panel).
[17] PN-EN 14488-5 :2008 Badanie betonu natryskowego. Cz 5: Oznaczanie zdolnoci
absorbowania energii w prbkach pyt zbrojonych wknami.

306
[18] Lambrechts A. N.: Performance classes for steelfibre reinforced concrete: be critical.
7th Int. RILEM Symposium on Fibre Reinforced Concrete: Design and Applications
BEFIB 2008, Chennai 2008, 1007-1020.
[19] Glinicki A., Litorowicz A., Zieliski M.: Badanie odpornoci fibrobetonw na
pkanie przy zginaniu. Materiay Budowlane. Nr 3/2002, 74-76.
[20] Minelli F., Plizzari G.A.: Round panel vs. beam tests towards a comprehensive and
harmonic characterization of FRC materials. Brittle Matrix Composites-9.
Woodhead Publ. & IFTR PAS, Warszawa 2009, 23-32.
[21] PN-EN 14488-3:2008 Badanie betonu natryskowego. Cz 3: Wytrzymao na
zginanie (pierwszy pik, wytrzymao dorana i szcztkowa) prbek beleczkowych
zbrojonych wknem.
[22] PN-EN 14488-5:2008 Badanie betonu natryskowego. Cz 5: Oznaczanie zdolnoci
absorbowania energii w prbkach pyt zbrojonych wknami.
[23] PN-EN 1179-5:1999 Prefabrykaty betonowe. Metoda badania betonu zbrojonego
wknem szklanym. Pomiar wytrzymaoci na zginanie. Badanie pene.
[24] Glinicki M.A.: Ocena i projektowanie fibrobetonw na podstawie wytrzymaoci
rwnowanej. DROGI i MOSTY. Nr 3/2002, 5-36.
[25] Jamroy Z.: Betony ze zbrojeniem rozproszonym (co projektant konstrukcji wiedzie
powinien). Materiay XVII Oglnopolskiej Konferencji Warsztaty Pracy Projektanta
Konstrukcji. Tom I, Ustro 2002.
[26] Glinicki M.A.: Badania waciwoci fibrobetonu z makrowknami syntetycznymi,
przeznaczonego na podogi przemysowe. Cement Wapno Beton. Nr 4/2008, 184-
195.
[27] N.V.Bekaert S.A. Karty techniczne produktw Dramix RC-80/60-BN i RC-65/60-BN,
2002.
[28] Mesbah H.A., Buyle-Bodin F.: Efficiency of polypropylene and metallic fibres on
control of shrinkage and cracking of recycled aggregate mortars. Construction and
Building Materials. 13, 1999, 439-447.
[29] Cantin R., Pigeon M.: Deicer salt scaling resistance of steel fiber reinforced concrete.
Cement and Concrete Research. 26, 1996, 1639-1648.
[30] Sun W., Zhang Y.M., Yan H.D., Mu R.: Damage and damage resistance of high
strength concrete under the action of load and freeze-thaw cycles. Cement and
Concrete Research. 29, 1999,15191523.
[31] Dehn F.: Use of synthetic fibres for fire resistant tunnel concretes-summary of general
requirements. 7th Int. RILEM Symposium on Fibre Reinforced Concrete: Design and
Applications BEFIB 2008, Chennai 2008, 631-640.
[32] Beckett, D.: Comparative Tests on Plain, Fabric Reinforced and Steel Fibre
Reinforced Concrete Ground Slabs. Concrete. 24(3), 1990, 43-45.
[33] Meda A., Plizzari G. A., Riva P.: Fracture behavior of SFRC slabs on grade.
Materials and Structures. 37, 2004, 405-411.

307
[34] Concrete Industrial Ground Floors. A guide to their design and construction. Concrete
Society Technical Report No 34. The Concrete Society, Slough UK, 2003.
[35] di Prisco M., Plizzari G., Vandewalle L.: Fibre reinforced concrete: new design
perspectives. Materials and Structures. 42, 2009, 12611281.

308