Wrzesień 2013

Konstrukcje przeszklone
– przepisy, projektowanie, montaż
www.swiat-szkla.pl

W numerze
m.in.:
Dobrosława Jaśkowska
Kryterium pękania
i zniszczenia szkła
konstrukcyjnego

Barbara Szczerbal,
Dariusz Włochal,
Adam Glema,
Tomasz Łodygowski
Projektowanie szklanych
konstrukcji mocowanych
punktowo

Tomasz Wierzchowski
SSG – zasady projektowania
w świetle PN-EN13022
część I i II oraz ETAG002

Artur Piekarczuk
Metoda projektowania
szyb zespolonych

Eugen Schuler
Obliczenia szyb zespolonych

Harald W. Krewinkel
Balustrady szklane
zgodne z DIN 18008.
Weryfikacja za pomocą
symulacji MES
JeĞli tylko moĪesz
to sobie wyobraziü,

Paul Andreu Architecte Paris

pomoĪemy Ci to zrealizowaü.
Z naszą kompleksową pomocą projektową moĪesz pozostawiü swój Ğlad na niebie.
WspóâpracujĆc z nami otrzymasz wiċcej niī tylko sprawdzone kleje strukturalne i szczeliwa pogodo
odporne, które otworzyây nowe moīliwoğci projektowania obiektów. PodporĆ naszych rozwiĆzaĕ jest
rozbudowany system zarzĆdzania projektami i globalna sieý laboratoriów badawczych i specjalistów,
którzy dbajĆ o to aby silikony byây stosowane precyzyjnie, podczas caâego cyklu budowy.

To inny sposób, który od ponad 65 lat umoĪliwia nam wdraĪanie innowacji

silikonowych, Īeby pomóc w kreowaniu bardziej „zielonej”, zrównowaĪonej
architektury przyszáoĞci.
Wiċcej informacji dostċpnych na www.dowcorning.com/imagine
lub na www.proventuss.com.pl

Quality Bond Technical Distributor

Proventuss Polska Sp. z o.o.

Ul. Gizów 6
01-249 Warszawa
T: +48 22 314 44 32, F: +48 22 314 44 34
Dow Corning jest zastrzeĪonym znakiem handlowym ¿rmy Dow Corning Corporation. © 2010 Dow Corning Corporation.
Wszystkie prawa zastrzeĪone. AV11032, AV14145
ofÀce.polska@proventuss.com
www.proventuss.com.pl
 W numerze:
Dobrosława Jaśkowska
Budowa wewnętrzna i właściwości
szkła konstrukcyjnego s. 2
Marcin Kozłowski
Właściwości i odmiany szkła konstrukcyjnego s. 5
Dobrosława Jaśkowska
Kryterium pękania i zniszczenia szkła konstrukcyjnego s. 8

Marcin Kozłowski
Szklane ściany nośne s. 11

Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal,

Adam Glema, Tomasz Łodygowski
Projektowanie szklanych konstrukcji mocowanych
punktowo s. 13
Barbara Szczerbal, Dariusz Włochal,
Adam Glema, Tomasz Łodygowski
Łączniki punktowe w szklanych konstrukcjach s. 15
Tomasz Wierzchowski
SGG – zasady projektowania w świetle PN-EN13022
część I i II oraz ETAG002 s.19
Artur Piekarczuk
Metoda projektowania szyb zespolonych s. 22
Eugen Schuler
Obliczenia szyb zespolonych s. 25
Anneliese Hagl
Naprężenia w uszczelnieniu krawędzi
szyb zespolonych s. 30
Tadeusz Michałowski
Dobór szkła na balustrady wg przepisów polskich
i niemieckich s. 33
Harald W. Krewinkel
Balustrady szklane zgodne z DIN 18008.
Weryfikacja za pomocą symulacji MES s. 39
Artur Piekarczuk
Obciążenia oraz kryteria oceny nośności
i odkształcalności s. 41

WYDAWCA ADRES REDAKCJI DZIAŁ REKLAMY

Euro-Media Sp. z o.o. Al. Komisji Edukacji Narodowej 95 tel.: 22 678 35 60, 22 678 66 09
Al. Komisji Edukacji Narodowej 95 02-777 Warszawa fax: 22 678 54 21
02-777 Warszawa tel.: 22 678 35 60, Aneta kawczyńska
22 678 84 94 Agnieszka Lisicka
Katarzyna Polesińska – Prezes fax: 22 678 54 21
Krzysztof Zieliński – Redaktor Naczelny www.swiat-szkla.pl SKŁAD
Wojciech Kołodziejski – Sekretarz Redakcji e-mail: szklo@swiat-szkla.pl As-Art, Warszawa

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Nie zwracamy materiałów nie zamówionych oraz zastrzegamy sobie prawo do skrótów tekstów przyjętych do druku.
Prawa autorskie zastrzeżone, przedruk i wykorzystanie materiałów możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.
Budowa wewnętrzna
i właściwości szkła konstrukcyjnego
Szkło, dzięki swym własnościom, już wiele stuleci temu zyskało uznanie architektów Atomy i cząsteczki pierwiastków spotykane w we-
i jest wciąż szeroko stosowane w nowoprojektowanych obiektach budowlanych. wnętrznej strukturze szkła i ich wpływ na budowę i wła-
ściwości szkła są następujące [3]:
Cechy, które są w przypadku szkła najbardziej cenione to: przeźroczystość, l SiO2, podstawowy związek budujący wewnętrzną struk-
przepuszczalność promieni słonecznych, odporność na zarysowania i działanie turę szkła
szkodliwych warunków atmosferycznych. Wszystkie te własności, jak i wiele innych l Na2O, związek powodujący modyfikację struktury we-
wnętrznej szkła. Przede wszystkim powoduje prze-
(opisanych w dalszej części artykułu) wynikają z budowy wewnętrznej szkła, którą
rwanie połączeń krzem – tlen. Przyczynia się to do
przedstawiono szczegółowo poniżej. obniżenia wytrzymałości i zwiększenia rozszerzalno-
ści cieplnej oraz podwyższa ryzyko korozji powierzch-
niowej szkła.
l K2O, związek o działaniu podobnym do tlenku sodu.
Budowa szkła W przypadku szkła krzemionkowego (przypadek b Jony potasu charakteryzują się większym rozmiarem
na rys. 2), każdy z tetraedrów współdzieli atomy tlenu w stosunku do jonów sodu, przez co są mniej mobilne.
Budowa szkła w skali atomowej umieszczone w rogach z sąsiednim atomem krzemu. l CaO, związek powodujący modyfikację budowy we-
Według najszerzej znanej teorii Zachariasena z 1932 r. Budowa szkła krzemionkowego jest zbliżona do bu- wnętrznej szkła. Hamuje ruchliwość jonów pierwiastków
przyjmuje się model struktury szkła, w którym budującą dowy kryształów krzemianów (np. kwarcu – przypadek alkalicznych, co zwiększa wytrzymałość i trwałość szkieł
jednostką podstawową o losowej orientacji przestrzennej a na rys. 2). Wszystkie atomy struktury wewnętrznej szkła zawierających jony Na+ i K+.
jest tetraedryczna jednostka strukturalna SiO4. Na każdą krzemionkowego są silnie ze sobą związane. Sama struk- l Al2O3, związek o funkcji pośredniej między formowa-
taką jednostkę składa się jeden atom krzemu, usytuowany tura jest ciągła, ale równocześnie nieuporządkowana niem a modyfikacją struktury wewnętrznej szkła. Może
w centrum tetraedru oraz cztery atomy tlenu usytuowane i zdeformowana w przeciwieństwie do struktury krysz- dołączać się do wewnętrznej struktury w formie tetra-
w rogach tetraedru (rys. 1). Połączenia między atomem krze- tałów krzemianowych, w których układ atomów jest edrów AlO4 o odmiennych od SiO4 rozmiarach. Sil-
mu i tlenu są kowalencyjne jonowe. regularny. nie hamuje proces krystalizacji, ale zarazem zwiększa
W przeciwieństwie do budowy większości ciał sta- Najczęściej stosowanym w budownictwie szkłem jest lepkość szkła, co powoduje jego utrudnione topienie
łych, położenie atomów w wewnętrznej strukturze szkła szkło sodowe. Struktura wewnętrzna tego szkła jest po- i formowanie.
jest przypadkowe, a odległości między poszczególnymi kazana na rys. 2 w podpunkcie c. Dodatek sodu do krze- l B2O3, związek biorący udział w formowaniu wewnętrz-
atomami są znaczne. mionki powoduje zerwanie ciągłości przestrzennej struk- nej struktury szkła. Przyczynia się do łączenia przerw
W zależności od procentowej zawartości różnych pier- tury, co wpływa na zmianę fizycznych własności szkła. strukturalnej siatki wewnętrznej szkła. Zmniejsza lep-
wiastków wbudowywanych w strukturę szkieletu krzemianowo- Przede wszystkim następuje obniżenie temperatury, kość płynnej masy szklanej nie powodując przy tym
tlenowego, a przedostających się wraz z dodatkami w czasie w której szkło sodowe ulega stopieniu. Zmniejsza to znacz- negatywnych zmian wytrzymałości i rozszerzalności
procesu produkcyjnego, wyróżniamy kilka rodzajów szkła. nie koszty produkcji. cieplnej szkła.

Rys. 2. Schemat budowy molekularnej szkła wg. Zachariasena, Warrena i Biscoe:

Rys. 1. Tetraedryczna jednostka budująca (na podstawie: a) budowa czystego krystalicznego SiO2, b) budowa szkła krzemowego, c) krzemionka z dodatkiem sodu (źródło: http://
[3]) www.chemistry.ohio-state.edu/~grandinetti/research/InorganicGlass.html )

2 wyda n ie s p ecjal n e
 Budowa wewnętrzna i właściwości szkła konstrukcyjnego
l PbO, nie jest związkiem budującym wewnętrzną strukturę
szkła, ale ma zdolności do łączenia się z tetraedryczna
jednostką strukturalną SiO4.
l ZnO, podobnie jak tlenek wapnia powoduje modyfikację
struktury wewnętrznej szkła.
Konsekwencje atomowej budowy szkła
Nieuporządkowane przestrzennie rozmieszczenie ato-
mów w strukturze wewnętrznej powoduje, że szkło nie
jest materiałem plastycznym. Jak wiadomo, odkształcenie
plastyczne powstaje m.in. na drodze poślizgu elementów
budujących wewnętrzną strukturę ciała wzdłuż pewnych
płaszczyzn, np. poślizg górnej warstwy atomów po warstwie
dolnej. W budowie szkła nie można wyodrębnić regularnych
warstw atomów czy kryształów, które mogłyby się po so-
bie przesuwać [3]. Szkło jest zatem materiałem kruchym.
Zniszczenie przeciążonych elementów szklanych następuje
nagle, bez żadnych oznak przekroczenia nośności.
Nieregularne rozmieszczenie atomów w strukturze szkła
pozwala przenikać przez nią porcjom fal świetlnych [6]. Ob-
razowo zjawisko to można wytłumaczyć tym, że występują-
ce pustki i przerwy między chaotycznie rozmieszczonymi
atomami w strukturze szkła nie stanowią przeszkody przy
przechodzeniu promieni świetlnych. Bardziej naukowo zja-
wisko przenikania światła tłumaczy się obecnością wiązań
kowalencyjno-spolaryzowanych, łączących atomy budujące
wewnętrzną strukturę szkła. W wiązaniach kowalencyjnych
spolaryzowanych nie występują wolne elektrony, przez co
padający promień światła nie ulega takim zjawiskom jak
odbicie czy pochłanianie. Wystąpienie tych zjawisk jest bo-
wiem uwarunkowane obecnością niezwiązanych elektronów.
Z punktu widzenia konstruktorów kruchość i trudność
w określeniu nośności (badania wytrzymałościowe wy-
kazują dużą rozbieżność wartości naprężeń niszczących
próbki identyczne pod względem wymiarów i własności
materiału) powinny dyskwalifikować szkło, jako materiał,
z którego wykonuje się elementy nośne. Mimo to, szkło
jest bardzo chętnie stosowane przez architektów, gdyż jest
jedynym materiałem dobrze przepuszczającym światło
i jednocześnie bardzo twardym, odpornym na zarysowa-
nia, sztywnym, a jednocześnie relatywnie tanim w produk-
cji w porównaniu do innych dostępnych transparentnych
materiałów, takich jak np. tworzywa sztuczne.
Budowa szkła w skali mikroskopowej
Świeżo wyprodukowana tafla szklana w skali makrosko-
powej wydaje się być pozbawiona wszelkich nieciągłości
materiałowych. Jednak mikroskopowa analiza ujawnia, że
już w procesach wytwórczych na powierzchniach wewnętrz-
nych i zewnętrznych szklanego elementu pojawiają się zary-
sowania i pęknięcia. Rozmiary tych uszkodzeń są tak małe,
że pozostają one niewidoczne gołym okiem.
Badanie szkła pod mikroskopem ujawnia również licz-
ne, wtopione w powierzchnię szklanych elementów ciała
obce. Wtrącenia te to np. cząstki unoszącego się w hucie
szkła kurzu, łatwo przyłączane do powierzchni wszystkich
typów szkła, nawet w temperaturach dużo niższych niż tem-
peratura mięknienia [3].
Jak wiadomo tafle szklane po wytworzeniu poddawa-
ne są licznym procesom obróbki. W czasie tych procesów
Konstrukcje pr zeszklone
Tabela 1. Zestawienie twardości minerałów i różnych rodzajów szkła
Twardość według skali Mohsa Materiał Twardość [MPa]
1 Wapno 30
2 Gisp 350
3 Kalcyt 1 000
4 Fluoryt 2 000
5 Apatyt 5 500
– Szkło wapniowo – sodowe 6 000
– Szkło borokrzemianowe 7 000
6 Skaleń 8 000
– Szkło krzemionkowe 8 000
7 Kwarc 11 000
8 Topaz 14 000
9 Korund 20 000
10 Diament 100 000
dochodzi do kolejnych stadiów naruszenia powierzchni zarysowanie określa się wg mineralogicznej skali Mohsa.
i krawędzi. Szczególnie często powstają zarysowania po- Powierzchnia szkła jest odporna na wnikanie w głąb przed-
wierzchni szkła podczas transportu W procesach obrób- miotów wykonanych z apatytu, lecz ulega zarysowaniu
ki termicznej w powierzchnię szklaną zostają wtopione kwarcem, zatem twardość szkła wynosi 6–7. Twardość
różnego rodzaju zanieczyszczenia, a podczas szlifowania powierzchni szkła zależy od jego rodzaju, co przedsta-
dochodzi do wytworzenia kolejnych mikroskopowych rys. wiono w tabeli 1.
Uszkodzenia elementu szklanego powstają w wielu róż-
nych stadiach procesu produkcyjnego. Mają one charakter Właściwości termiczne
przypadkowy i nie można przewidzieć ani rozmieszczenia
ani rozmiarów rys i zanieczyszczeń. Wpływu obecności nie- Szkło nie wykazuje wyraźnej temperatury krzepnię-
ciągłości i obcych wtrąceń w strukturę elementu szklanego cia, w jakiej następuje jego przejście ze stanu płynnego
na jego wytrzymałość nie można zaniedbać. w stan stały (rys. 3).
Konsekwencje budowy mikroskopowej szkła
Jak wykazują badania szkło jest niezwykle wrażliwe na
wszelkie uszkodzenia, także te o rozmiarach w skali mi-
kroskopowej. Wszystkie zjawiska zaobserwowane w szkle,
tj. niska wytrzymałość praktyczna w stosunku do wytrzy-
małości teoretycznej, duża zmienność wartości niszczą-
cych naprężeń elementów szklanych o tych samych roz-
miarach, efekt skali, jak również spadek wytrzymałości
w czasie można wytłumaczyć obecnością mikrouszkodzeń
struktury wewnętrznej elementu szklanego [3].
Budowa szkła w skali makroskopowej
Rys. 3. Przemiana fazowa szkła (na podstawie: [3])
W skali makroskopowej zakłada się, że szkło jest mate-
riałem jednorodnym. Ponadto, materiał ten wykazuje takie Dwie najważniejsze wielkości charakteryzujące właści-
same własności fizyczne we wszystkich kierunkach, zatem wości termiczne szkła, przyjmują wartości:
przyjmuje się, że jest to materiał izotropowy. l współczynnik przewodzenia ciepła szkła zwykłego (bez
folii izolacyjnych):
Konsekwencje budowy makroskopowej szkła
Dzięki izotropii szkła znajomość zaledwie dwóch mo-
dułów sprężystości E oraz ścinania G, wystarczy do okre- l liniowy współczynnik rozszerzalności cieplnej:
ślenia wartości współczynnika Poissona oraz związków fi-
zycznych dla szkła [5].
Własności szkła Właściwości optyczne
Własności fizyczne Najważniejszą wielkością optyczną, ze względu na
Gęstość właściwa szkła wynosi średnio 2500 kg/m3. zastosowanie szkła, jest przepuszczalność świetlna
Twardość szkła, czyli odporność powierzchni szklanych na w zakresie promieniowania widzialnego. Zależy ona od
3
 Dobrosława Jaśkowska
rodzaju szkła oraz od kąta padania światła i średnio wy-
nosi 90%. Obniżenie przepuszczalności świetlnej spo-
wodowane jest absorpcją światła i zjawiskiem odbicia
promieni świetlnych od powierzchni szkła. Współczynnik
załamania światła szkła okiennego n ≈ 1,52.
Właściwości chemiczne, odporność
chemiczna szkła
Odporność szkła na chemiczne działanie różnych substan-
cji jest zależna od jego składu chemicznego. Najbardziej od-
porne na chemiczne działanie substancji jest szkło krzemion-
kowe. Dużą odporność wykazuje także szkło borokrzemianowe.
Korozja spowodowana działaniem kwasów
Ogólnie szkło wykazuje dużą odporność na działanie
kwasów, za wyjątkiem kwasu fluorowodorowego, który roz-
puszcza szkło w temperaturze 100oC.
Korozja spowodowana działaniem zasad
Uszkodzenie szkła przez zasady następuje w wyniku
długotrwałego oddziaływania tych związków chemicznych
na powierzchnię szklanego elementu. Korozja spowodowa-
na wodorotlenkami prowadzi do niszczenia struktury krze-
mianowo-tlenowej. Odporność szkła na działanie zasad jest
100 razy mniejsza niż na działanie kwasów.
Korozja spowodowana działaniem wody (na podstawie: [4])
Szkło tylko pozornie wykazuje odporność na działanie
wody. Jak już wspomniano wcześniej, w strukturze szkła
występują liczne pęknięcia, czyli nieciągłości przestrzenne-
go szkieletu krzemianowo-tlenowego. Obecność cząsteczek
wody w okolicach wierzchołków pęknięć powoduje stop-
niowe powiększanie ich rozmiarów. Dzieje się to w wyniku
hydrolizy. W czasie tej chemicznej reakcji następuje prze-
rwanie połączenia „krzem-tlen-krzem”, a następnie przyłą-
czenie grup wodorotlenowych do każdego z atomów krzemu,
co można zapisać:
Rys. 4. Wzrost długości szczeliny w wyniku oddziaływania
wody. Duże okręgi reprezentują atomy tlenu, średnie
atomy krzemu. Czarne wypełnione okręgi reprezentują
cząsteczki wody pochodzące ze środowiska zewnętrznego
(źródło: [4])
4 wyda n ie s p ecjal n e
Tabela 2. Wartości modułu sprężystości E oraz współczynnika Poissona ν dla szkła (źródło: [3])
Szkło Moduł Younga E [GPa]
krzemionkowe
Na20-CaO-SiO2
Na20-Al2O3-SiO2
Pb0-K2O-SiO2
Na20-B2O3-SiO2
Przyłączone do atomu krzemu grupy wodorotlenowe
nie mają możliwości utworzenia dalszych połączeń z ato-
mami innych pierwiastków. Następuje więc poszerzanie się
nieciągłości w przestrzennym szkielecie budującym szkło.
Stopniowy wzrost długości szczeliny w wyniku chemicz-
nego oddziaływania wody przedstawiono schematycznie
na rysunku 4.
Woda powoduje także korozję powierzchniową ta-
fli szklanych ułożonych poziomo, występujących np.
w zadaszeniach. W wyniku długotrwałego zalegania
wody na powierzchni tafli szklanej ze struktury szkła
następuje wypłukanie sodu, wapnia czy potasu. Ob-
jawem zajścia korozji jest matowienie powierzchni
szklanej płyty.
Mechaniczne właściwości szkła
Szkło jako materiał konstrukcyjny stosowany w budow-
nictwie pracuje w warunkach temperaturowych dużo niż-
szych, niż najniższa granica zakresu temperatur przejścia
fazowego (średnio ok. 600oC). W temperaturze pokojowej
lepkość szkła jest wyższa niż 1919 MPa, zatem może ono
być traktowane jako ciało stałe [5].
Poniżej temperatury mięknienia szkło podlega pra-
wu Hooke’a. Przyrost odkształceń ε jest wprost propor-
cjonalny do przyrostu naprężeń σ wywołujących te od-
kształcenia. Uogólnione prawo Hooke’a można zapisać
następująco:
gdzie:
l wektor naprężeń
l wektor odkształceń
l [E] – macierz sprężystości
Zależność między wektorem naprężeń
{ σ } a wektorem { ε } odkształceń w przypadku szkła
jest ściśle liniowa, aż do momentu zniszczenia (rys. 5),
które następuje gwałtownie, bez żadnych oznak wytężenia
materiału. Nie dotyczy to szkieł modyfikowanych, których
Współczynnik Poissona υ
74 0,16
74 0,21
91 0,26
61 0,21
61 0,22
Rys. 5. Wykres obrazujący zależność między obciążeniem
(naprężeniem) a przemieszczeniem (odkształceniem)
w statycznej próbie rozciągania szkła [1]
wewnętrzna struktura jest przekształcana przez wprowa-
dzenie jonów odpowiednich pierwiastków.
Szkło niemodyfikowane chemicznie jest zatem mate-
riałem kruchym, a nawet bardzo kruchym, który nie wyka-
zuje żadnych makroskopowych odkształceń plastycznych.
Brak możliwości odkształceń plastycznych w szkle pociąga
za sobą to, że szkło:
l nie wykazuje żadnych odkształceń trwałych; po ustąpie-
niu działania siły element szklany powraca do swojego
pierwotnego kształtu;
l nie ulega pełzaniu;
l jest niezwykle podatne na lokalne przeciążenia – sku-
pione siły o małych wartościach wywołują w elemencie
szklanym bardzo duże naprężenia na niewielkim obszarze.
Szkło jest materiałem izotropowym, co oznacza, że
jego własności mechaniczne są takie same we wszystkich
kierunkach [2]. Znajomość wielkości fizycznych – modułu
sprężystości E oraz współczynnika Poissona ν – pozwala na
wyznaczenie wszystkich składników macierzy sprężystości
[E] dla szkła, a co za tym idzie, pozwala na jednoznaczne
określenie związków fizycznych.
Wartości modułu sprężystości E oraz współczynnika
Poissona ν w zależności od rodzaju szkła przedstawio-
no w tabeli 2.
dokończenie na str. 7 
Właściwości i odmiany szkła
konstrukcyjnego
Szkło jest nieorganicznym materiałem, który został schłodzony do ciała stałego
bez krystalizacji. W przeciwieństwie do innych materiałów, szkło nie posiada
uporządkowanej budowy krystalicznej. Przypomina bardziej ciecz lub gaz,
ale molekuły, z powodu dużej lepkości, nie posiadają możliwości ruchu.
Nie możemy jednoznacznie zakwalifikować szkła do ciał stałych ani cieczy,
dlatego mówimy o strukturze amorficznej i nazywamy ten stan stanem szklistym.
 łaściwości chemiczne
W Najważniejsze cechy fizyczne szkła przedstawia ta-
i mechaniczne bela 1. Szkło jest materiałem idealnie sprężystym, izo-
tropowym oraz kruchym. Nie posiada obszaru plastycz-
Jednym z najważniejszych właściwości szkła jest jego ności i dlatego lokalne koncentracje naprężeń nie mogą
doskonała chemiczna odporność na działanie substancji być zredukowane przez redystrybucję sił wewnętrznych,
agresywnych, dlatego jest ono tak popularne w przemyśle jak w  przypadku innych materiałów konstrukcyjnych,
chemicznym. Czyni to szkło jednym z  najbardziej trwa- choćby stali.
łych materiałów konstrukcyjnych. Bardzo niebezpieczne Teoretyczna wytrzymałość czystego szkła krzemion-
dla powierzchni szkła są iskry, które występują w trakcie kowego na rozciąganie, wynikająca z molekularnych wią-
prac spawalniczych. Jednym ze składników otuliny elek- zań, może osiągać 32 GPa. Wartość tej wytrzymałości
trod jest szkło wodne, które stopione łączy się ze szkłem dla szkła budowlanego jest zdecydowanie mniejsza
powodując charakterystyczne, brązowe plamy, spękania i  wynosi w  przybliżeniu 6,5-8,5 GPa. Jednak z  badań
i muszelkowate odpryski. pręta szklanego na rozciąganie wynika, że napręże-
Odporność szkła na działanie kwasów jest doskona- nie rozciągające powodujące zniszczenie wynosi tylko
ła. Wyjątkiem jest kwas fluorowodorowy, który rozpuszcza 30-80 MPa [1]. Przyczyn tak dużych rozbieżności po-
materiał w  temperaturze 100ºC, stąd kwas ten używany między teoretyczną i praktyczną wytrzymałością na ro-
jest do trawienia szkła. Co do zasad, to tylko niektóre gazy zerwanie należy szukać w tym, że w rzeczywistości szkło
przemysłowe (np. amoniak) powodują trwałe zniszczenie nie jest materiałem ścisłym, lecz z licznymi przerwami
szkła, jednak musi się to wiązać z  długotrwałym działa- i wadami, co jest charakterystyczne dla materiałów kru-
niem wodorotlenków. chych. Przykładowo, powierzchnia tafli szklanej posiada
dużo głębokich mikrorys w odróżnieniu od powierzchni
Tabela 1. Cechy mechaniczne szkła
włókien szklanych. Im mniejszy przekrój włókna, tym
Cecha mniej wad materiałowych i co za tym idzie większa wy-
trzymałość na zerwanie. Między wytrzymałością rozcią-
Gęstość 25 kN/m3
ganego pęta szklanego oraz wytrzymałością na zginanie
Moduł Younga 70 GPa występuje wyraźna różnica. Jak przy innych materiałach,
wytrzymałość na zginanie jest wyższa niż wytrzymałość
Moduł Kirhoffa 30 GPa na rozciąganie. Spowodowane jest to tym, że w przy-
padku czystego rozciągania naprężenia na całej wysoko-
Współczynnik Poissona 0,22
ści przekroju są takie same, podczas gdy przy zginaniu
Wytrzymałość na ściskanie 800-1000 MPa maksymalne naprężenia rozciągające występują tylko
w skrajnych włóknach, najczęściej w miejscach, gdzie
Wytrzymałość na rozciąganie 5 MPa występuje największe obciążenie. Wytrzymałość szkła
na rozciąganie nie jest stałą wartością charakterystycz-
Twardość (w skali Mosha) 6
ną dla tego materiału. Zależy od takich czynników jak:
Współczynnik rozszerzalności stan powierzchni elementu szklanego, jego wielkość,
termicznej 7,7-8,8·10-6/ºC historia obciążenia, naprężenia szczątkowe oraz warun-
ki pracy [2]. Wytrzymałość szkła na zginanie różni się
Przewodność cieplna 1 W/m/K
dla poszczególnych rodzajów szkła poddanego obrób-
Konstrukcje pr zeszklone
Rys. 1. Zależność σ-ε dla szkła w porównaniu do innych
materiałów w próbie rozciągania
ce polepszającej jego własności [6]. Jak pokazano na
rys. 1 wykres zależności naprężenia i odkształcenia dla
szkła różni się innych materiałów. Szkło zachowuje się
idealnie sprężyście do momentu zniszczenia.
Nie zachodzi zjawisko pełzania oraz zmęczenia
(z mechanicznego punktu widzenia). Jak wykazały ba-
dania przeprowadzone przez Gy (1999), ugięcie szkla-
nej tafli obciążonej równomiernie nie powinno wzrosnąć
więcej niż 3% w ciągu 50 lat [2]. Nie tylko dynamiczne
obciążenia powodują kruche zniszczenie szkła. Również
momenty zginające lub obciążenia termiczne powodują
deformacje i mogą doprowadzić do wyczerpania nośno-
ści i w efekcie zniszczenie. Szkło nie daje ostrzeżenia.
O tym, czy dojdzie do spękania decyduje wiele czynni-
ków, takich jak: mikro zarysowania w strukturze szkła,
poziom naprężeń, wysokość strefy rozciąganej w prze-
kroju oraz czas trwania obciążenia.
Elementy szklane bardzo często poddane są obciąże-
niom działającym przez długi czas, takim jak ciężar wła-
sny, obciążenia stałe oraz śnieg. Badania prowadzone przez
Sglavo (1999) wykazały, ze wytrzymałości szkła male-
je w  czasie [3]. Zjawisko to nazwane zostało statycznym
zmęczeniem (ang. static fatigue). Proces ten związany jest
ze wzrostem mikropęknięć w strukturze szkła, spowodowa-
nym głównie korozyjnym działaniem wody, co zostanie opi-
sane w następnym akapicie. Nawet po długim czasie trwania
obciążenia wytrzymałość nie maleje do zera, ale utrzymuje
się na stałym poziomie. Jak sugerują najwięksi producenci
szkła (Saint-Gobain, Pilkington) minimalna wytrzymałość
szkła poddanego obciążeniom długotrwałym utrzymuje się
na poziomie 7 MPa.
5
 Marcin Kozłowski
Korozja szkła
Szkło, jak większość materiałów konstrukcyjnych, ule-
ga korozji. Co ciekawe, tylko pozornie charakteryzuje się
odpornością na korozyjne działanie wody. Znane jest zjawi-
sko matowienia poziomo składowanych szyb w warunkach
dużej wilgotności lub narażonych na stały kontakt z wodą.
To samo zjawisko można zaobserwować podczas przecho-
wywania lub transportu tafli szklanych, ustawionych bez
dystansów między nimi. Także naturalna wilgotność śro-
dowiska powoduje korozję szkła poddanemu stałym naprę-
żeniom, szczególnie, jeśli utrzymują się przed długi czas.
Rys. 2. Propagacja rysy spowodowana korozyjną dzia-
łalnością H2O
Każda cząsteczka H2O reagując ze strukturą krzemia-
nową szkła tworzy dwie grupy Si-OH. Grupy hydroksylo-
we nie mają zdolności łączenia się ze sobą i pozostawia-
ją przerwę w krzemianowej strukturze szkła. Jeśli reakcja
ta ma miejsce w wierzchołku rysy, szczelina stopniowo,
z  pewnym atomowym krokiem powiększa się (rys. 2).
Efekty tego procesu możemy zaobserwować w  postaci
plam i zmatowienia powierzchni szklanego elementu. Wy-
soka wilgotność i duże zmiany temperatury przyspieszają
procesy korozyjne. Można je jednak w pewnym zakresie
ograniczyć stosując specjalne powłoki uszlachetniające
powierzchnię tafli szklanych.
Kryteria zniszczenia szkła
Wśród najbardziej rozpowszechnionych kryteriów znisz-
czenia materiałów kruchych możemy wyróżnić: kryterium
największego naprężenia rozciągającego, kryterium naj-
większego odkształcenia oraz hipotezę Coulomba-Moh-
ra. Liczne doświadczenia z  awarii i  katastrof konstrukcji
pokazały, że metody projektowania oparte na powyższych
założeniach są często zawodne.
Zostało udowodnione, że w pewnych warunkach ma-
teriały kruche ulegają zniszczeniu przy naprężeniach dużo
mniejszych od tych wynikających z hipotez wytrzymało-
ściowych. Klasyczne metody projektowania polegają na
wyznaczeniu naprężeń konstrukcji oraz porównaniu ich
ze zmniejszonymi (za pomocą współczynników obcią-
żeń) wartościami naprężeń maksymalnych. Materiały
kruche już w  fazie produkcji oraz późniejszej obróbki
doznają licznych ubytków, spękań i mikrorys, które po-
wodują koncentracje naprężeń niejednokrotnie o bardzo
dużych wartościach. Z  tego powodu klasyczne podej-
ście do projektowania, poprzez wyznaczanie nośności
elementów (wraz ze współczynnikami zmniejszającymi)
prowadzi do błędnych wyników. Dlatego do wyznaczenia
6 wyda n ie s p ecjal n e
kryterium zniszczenia należy, w przypadku szkła, sięgnąć
do mechaniki pękania.
Mechanika pękania
Fundament pod dzisiejszą mechanikę pękania zbudo-
wał Inglis, który w 1913 r. przedstawił analizę jednorod-
nego rozciągania płyty zaopatrzonej w  eliptyczny otwór
[2]. Zauważył w niej, że wartości naprężeń rozciągających
przy wierzchołku otworu są kilkukrotnie większe od naprę-
żeń rozciągających płytę.
Na początku XX w. A. A. Griffith prowadził szerokie ba-
dania na płytach i włóknach szklanych. Doszedł do wnio-
sku, że nie tylko makroskopowe spękania, powstałe w wy-
niku produkcji i obróbki szkła, ale także wady wewnętrznej
budowy materiału, powodują jego osłabienie. Dowiódł
także, że z powodu wewnętrznych nieciągłości mamy do
czynienia z efektem skali materiałów kruchych oraz bardzo
znacznymi różnicami wartości wytrzymałości teoretycznej
oraz praktycznej. Kryterium sformułowane przez Griffitha
brzmi: do wzrostu pęknięcia dochodzi wówczas, gdy zmia-
na energii potencjalnej ciała ze szczeliną jest co najmniej
równa odporności materiału na pękanie:
G=GL.
Energetyczne kryterium pękania, opisane powyższym
równaniem, wymaga znajomości wielkości energii po-
wierzchniowej, bardzo trudnej do zbadania doświad-
czalnie i dlatego często zastępuje się je równoważnym
siłowym kryterium pękania. W tej metodzie wprowadza
się nową, charakterystyczną dla danego materiału wiel-
kość, zwaną krytycznym współczynnikiem intensywno-
ści naprężeń KIC. Siłowe kryterium pękania mówi, że
w chwili osiągnięcia przez współczynnik intensywności
naprężeń (charakterystyczny dla szczeliny – rysy) pewnej
wartości krytycznej, nastąpi, w wyniku pęknięcia, znisz-
czenie materiału:
KI =KIC,
gdzie:
KI – współczynnik intensywności naprężeń dla rysy,
KIC – krytyczna wartość współczynnika intensywności na-
prężeń dla materiału, wyznaczana doświadczalnie. Dla szkła
krzemionkowego KIC = 0,74-0,81 MPa·m0,5.
 kreślenie współczynnika
O wanie folii PVB, w przypadku spękania tafli, zabezpiecza
koncentracji naprężeń KI
Wartość KI zależy od wielkości pęknięcia (uszkodze-
nia), kształtu elementu, wielkości obciążenia oraz położenia
rysy w elemencie. W ogólnym przypadku współczynnik KI
przedstawia się następująco:
KI = σ0 ⋅ √π ⋅ a ⋅ ϒ
gdzie:
σ0 – naprężenie w wierzchołku rysy,
a – połowa długości rysy występująca w ciele,
ϒ – współczynnik zależny od geometrii elementu.
Wartość krytycznego współczynnika naprężeń KIC, wy-
znaczona w płaskim stanie naprężenia może być stosowa-
na do wyznaczania krytycznego obciążenia elementu. Przy
znanej długości rysy przedstawia się następująco:
KIC
σC =
ϒ ⋅ √π ⋅ a
Znając poziom naprężeń w elemencie możemy wyzna-
czyć także krytyczną wartość długości rysy:
aC =
( )
1 KIC 2
π σϒ
W przypadku rysy krawędziowej umiejscowionej w bel-
ce poddanej zginaniu, wartość ϒ może być obliczona ze
wzoru:
Szkło laminowane
Szkło laminowane (klejone) jest kompozytem, składa-
jącym się przynajmniej z dwóch tafli szkła, połączonych za
pomocą przezroczystej syntetycznej warstwy klejącej. La-
minat jest kombinacją różnych rodzajów i grubości szkła
(float, hartowanego lub „półhartowanego”) oraz przekładki,
najczęściej wykonanej z żywic polimerowych lub poliwi-
nylobutyralu (PVB).
Proces produkcji szkła laminowanego przebiega zwykle
w kilku fazach. Przygotowane wcześniej tafle szklane (po-
cięte, wyszlifowane i ewentualnie hartowane) przekładane
są folią PVB w specjalnym, sterylnym i klimatyzowanym
pomieszczeniu. Następnie poddane są walcowaniu w spe-
cjalnych piecach, gdzie następuję wstępne łączenie szkła
i  folii. Aby zapewnić odpowiednią adhezję i  pozbyć się
pęcherzyków powietrza, laminaty poddawane są procesowi
autoklawizacji w temperaturze około 140ºC pod ciśnieniem
12 atm., gdzie pozostają przez kilka godzin. W końcowym
etapie odcina się naddatki folii i laminaty są gotowe do
montażu (laminaty ze szkła float mogą być też poddawane
dalszej obróbce – np. cięciu, wierceniu otworów).
Szkło laminowane odgrywa znaczącą rolę w zastosowa-
niach konstrukcyjnych. Pomimo zwiększenia wytrzymałości
szkła wciąż pozostaje ono materiałem kruchym. Zastoso-
element przed rozsypaniem, a w efekcie możliwym zranie-
niem znajdujących się w pobliżu ludzi. Po rozbiciu zapew-
nia trwałe, mechaniczne połączenie odłamków szklanych.
Najczęściej stosowaną substancją klejącą jest po-
liwinylobutyral (PVB), który posiada właściwość bloko-
wania promieniowania UV i  głównie znajduje zastoso-
wanie w elewacjach. Standardowa folia PVB ma grubość
0,38 mm, jednak najczęściej stosuje się dwie (0,77 mm)
lub cztery (1,52 mm). W przypadku hartowanych tafli szkla-
nych i szkła giętego liczba warstw może być zwiększona do
sześciu. PVB jest materiałem wiskoelastycznym, tzn. mate-
riałem, którego fizyczne właściwości zależą od temperatury

Tabela 2. Podstawowe właściwości folii PVB (źródło: [2])
Gęstość 10,7 kN/m3
Moduł Kirhoffa 0-4 GPa
Współczynnik Poissona ≈ 0,5
Wytrzymałość na rozciąganie ≥ 20 MPa
Współczynnik rozszerzalności
termicznej 8·10-6/ºC
Maksymalne wydłużenie ≥ 300%
oraz czasu trwania obciążenia. W temperaturze pokojowej
PVB jest stosunkowo miękki i  wydłużenie powodujące
zniszczenie przewyższa 300%. W  temperaturze poniżej
0ºC oraz dla krótkotrwałych obciążeń (np. obciążenie wia-
trem) folia PVB jest w stanie przenieść pełne naprężenia
ścinające pomiędzy warstwami szkła. Przy wysokich tem-
peraturach oraz długotrwałych obciążeniach właściwości
te ulegają zredukowaniu. Tabela 2 przedstawia podstawo-
we właściwości PVB.
W wielu ośrodkach naukowych prowadzone są badania
nad nowymi materiałami, które mogłyby zastąpić PVB. Za
przykład może posłużyć folia DuPont™ SentryGlass wyko-
nana z materiału, który jest około pięciokrotnie bardziej wy-
trzymały (na rozerwanie) oraz około stokrotnie sztywniejszy
niż zwykły PVB [4].
Rodzaj warstwy klejącej uzależniony jest od funkcji
szklanego elementu. Czasami stosuje się specjalne żywice
w celu uzyskania izolacji akustycznej lub stosuje się ma-
teriały, w których możemy umieścić panele słoneczne lub
diody elektroluminescencyjne LED. Szkło laminowane daje
duże możliwości w zakresie estetyki. Pomiędzy tafle szklane
może być wklejona kolorowa folia lub folia z nadrukiem.
Szczególnym zastosowaniem szkła laminowanego jest
szkło ognio- i kuloodporne. Pierwsze z nich składa się z kil-
ku tafli szklanych, pomiędzy którymi wkłada się specjalną
masę, która w trakcie pożaru pęcznieje tworząc trwałą prze-
 dokończenie ze str. 4
W większości norm poświęconych projektowaniu ele-
mentów ze szkła sodowo-wapniowego (Na20-CaO-SiO2),
najczęściej stosowanego w budownictwie, podaje się na-
stępujące wartości stałych sprężystości:
l moduł sprężystości Younga E = 70 GPa
l współczynnik Poissona υ = 0,2
Konstrukcje pr zeszklone
Właściwości i odmiany szkła konstrukcyjnego
grodę termiczną. Szkło kuloodporne jest kompozytem kilku
warstw szkła a czasami również tworzywa akrylowego (tzw.
Plexiglas) lub poliwęglanu.
Szkło zespolone
Szkło zespolone to hermetyczny układ dwóch lub
więcej tafli szklanych oddzielonych ramką dystansową
wypełnioną sitem molekularnym, tzn. silnym środkiem
higroskopijnym w postaci granulatu. Przestrzeń między
warstwami szkła wypełnia osuszone powietrze lub gaz
szlachetny, najczęściej argon. Tafle szkła oraz ramka dy-
stansowa połączone są w sposób trwały materiałem kle-
jąco-uszczelniającym (np. butyl + tikol lub poliuretan).
Najważniejszą zaletą szyb zespolonych jest ogranicze-
nie strat ciepła, co znacząco zmniejsza koszty ogrzewania
pomieszczeń w okresie zimowym, a dzięki specjalnym po-
włokom funkcyjnym zmniejsza też koszty chłodzenia wnętrz
latem. Oprócz oszczędności energii oraz izolacyjności aku-
stycznej, szyba zespolona charakteryzuje się dużą przejrzy-
stością, ponieważ nie dochodzi do kondensacji pary wodnej.
Najważniejszy proces produkcyjny szyb zespolonych
odbywa się na tzw. linii zespolenia. Przygotowane wcze-
śniej, pocięte i oszlifowane tafle szklane są myte, a następ-
nie w specjalnej, sterylnej komorze zespalane, wypełniane
gazem i uszczelniane masą organiczną.
Szyby zespolone dzięki swojej budowie i własnościom
gazu wypełniającego charakteryzują się doskonała izola-
cyjnością cieplną. Dla termoizolacyjnej szyby zespolonej
jednokomorowej współczynnik przewodzenia ciepła U=1,
1 W/m2 · K, a dla dwukomorowej szyby zespolonej, współ-
czynnik ten możemy obniżyć do U=0,4 W/m2 · K [2].
Wszystkie dostępne grubości oraz rodzaje szkła float,
powlekane, hartowane i laminowane mogą być poddane
procesowi zespalania. Przestrzeń międzyszybowa zazwy-
czaj waha się w granicach od 6 do 20 mm.
Szyba zespolona, przez cały okres użytkowania, nara-
żona jest na ciągłe zmiany temperatury. Promieniowanie
Wartości te obowiązują zarówno w przypadku szkła
hartowanego jak i niehartowanego.
Pomiar wartości modułu sprężystości Younga E dla szkła
przeprowadza się w próbach trójpunktowego lub czteropunk-
towego zginania. Wartość modułu E jest trudna do pomia-
ru w próbie rozciągania, ze względu na problemy związane
z mocowaniem szklanych próbek. Kruchość szkła powodu-
je, że w próbie rozciągania dochodzi do pęknięcia materiału
w pobliżu uchwytów. W takim przypadku zmierzone wartości
E nie są zgodne z rzeczywistością.
Dobrosława Jaśkowska
Literatura
[1] Crompton P. R., Assessment of design procedures
for structural glass beams. A thesis for degree of
Master of Science, Oxford University 1999.
słoneczne rozgrzewa tafle szklane, które powodują zwięk-
szenie temperatury wypełniającego szybę zespoloną gazu.
Zgodnie z prawem Boyle’ a zmiana temperatury gazu po-
woduje zmianę jego ciśnienia. Niskie ciśnienie atmosfe-
ryczne w połączeniu z wysoką temperaturą powoduje naj-
większą rozszerzalność gazu, natomiast wysokie ciśnienie
atmosferyczne wraz z  niską temperaturą sprawia, że gaz
ulega kompresji. W  przypadku niewielkich i  sztywnych
szyb zespolonych zmiana ciśnienia atmosferycznego ge-
neruje znaczne naprężenia w szkle. Ten efekt jest dodatkowo
wzmacniany gdy użyjemy zbyt sztywnego materiału kleją-
cego do zespolenia szyb. Za przykład może służyć budy-
nek The John Hancock Building w Bostonie wybudowany
w 1968 r., w którego elewacji zastosowano szyby zespolone
o wymiarach 1350x3450 mm. Już w czasie budowy zmagał
się poważnymi problemami. Z powodu parcia wiatru i zmian
temperatury wiele elementów szklanych uległo zarysowa-
niu, a cześć dosłownie wypadła. Ekspertyzy wykazały, ze
połączenie tafli było zbyt sztywne i spowodowało pękanie
szyb [5]. W  wiotkich szybach zespolonych, poddanych
podobnym obciążeniom, powstają zdecydowanie mniej-
sze naprężenia, za to elementy takie mają tendencję do
wyboczania się (ang. bowing), co możemy zaobserwować
w postaci zniekształceń powierzchni elewacji.
Marcin Kozłowski
marcin.kozlowski@desingmore.pl
Bibliografia
[1] L. Klindt, Szkło jako materiał budowlany. Arkady,
Warszawa 1982
[2] M. Haldiman, Structural Engineering Document.
IABSE, Zurych 2008
[3] M. Potter Aspects of Structural Design with Glass,
Uniwesity of Oxford, Oxford 2001
[4] www2.dupont.com
[5] M. Levy, M. Salvadori, Why Buildings fall down.
W. W. Norton and Company, Nowy Jork 1994
[6] M. Kozłowski, Szkło jako materiał konstrukcyjny. „Świat
Szkła” 4/2010.
[2] G awęcki A., Mechanika materiałów i konstruk-
cji prętowych, Politechnika Poznańska, Poznań
1997.
[3] Holloway D. G., The Physical Properties of Glass,
Wykeham Publications, London 1973.
[4] Lawn B. R., Wilshaw T. R., Fracture of brittle
solids, Cambridge University Press, Cambridge
1975.
[5] Phalippou J., Verres. Propriétés et applications,
Département Matériaux Laboratoire des Verres,
Université de Montpellier II.
[6] h ttp://www.glassonweb.com/articles/article
/159/?myKeyword=transparent
[7] Klindt L. B., Klein W.: Szkło jako materiał budow-
lany, Arkady, Warszawa 1982.
[8] Ziemba B., Technologia szkła, PWN, Warszawa
1987.
7
Kryterium pękania
i zniszczenia szkła konstrukcyjnego
Współczesne budowle zachwycają nie tylko rozmiarami, ale również niespotykanymi
dotąd rozwiązaniami konstrukcyjnymi oraz różnorodnością i innowacyjnym
zastosowaniem materiałów. W ostatnich dziesięcioleciach projektanci podjęli
próbę zastosowania szkła jako materiału budującego elementy nośne.
Szkło znane od wielu stuleci przez długi okres stanowiło jedynie część okien.
Od lat 60 ubiegłego wieku tafle szklane są pokryciem całych fasad wieżowców,
a w ostatnich latach szklane belki i słupy zostały włączone w proces przenoszenia
nie tylko ciężaru własnego, ale i obciążeń od innych elementów
konstrukcji budynku.

Szkło materiałem konstrukcyjnym rozciągających. Hipoteza ta w latach późniejszych została

Spośród wszystkich szeroko stosowanych materia-
łów konstrukcyjnych, tj. stali, betonu i drewna, wytrzy-
małość szkła oraz jego zachowanie w warunkach ob-
ciążenia zewnętrznego znane są najsłabiej. Próbą upo-
wszechnienia i ujednolicenia wiedzy o właściwościach
szkła było opracowanie dokumentu European Standard
EN 572, Glass in building 2004. Dokument ten dotyczy
jednak głównie elementów szklanych pracujących jak
płyty w fasadach budynków, poddanych obciążeniom
od ciężaru własnego i wiatru. Wciąż jeszcze nie opra-
cowano normy, która określałby warunki zniszczenia
i sposoby badania wytrzymałości elementów szklanych
pracujących jako belki czy słupy i przenoszących zna-
cząco większe obciążenia niż ciężar własny.
Mimo intensywnych badań i szeroko dostępnej literatu-
ry dotyczącej właściwości szkła, materiał ten wciąż wydaje
się być najtrudniejszym i najbardziej nieprzewidywalnym
materiałem konstrukcyjnym. Ta nieprzewidywalność zacho-
wań szklanych elementów nośnych jest konsekwencją tego,
że szkło jest materiałem kruchym, ulegającym zniszczeniu
nagle i nie wykazującym żadnych odkształceń plastycznych.
 onwencjonalne kryteria zniszczenia
K opartych o konwencjonalne kryteria
materiałów kruchych
Najczęściej stosowane kryteria zniszczenia materiałów
kruchych to kryterium największego naprężenia rozciągają-
cego, kryterium największego odkształcenia oraz hipoteza
Coulomba-Mohra.
Kryterium największego naprężenia rozciągającego
wprowadzone zostało przez Galileusza. Zakłada ono, że
pęknięcie, a w konsekwencji zniszczenie materiału nastąpi
w momencie miejscowego przekroczenia krytycznej, cha-
rakterystycznej dla danego materiału wartości naprężeń
rozwinięta przez Rankine i Clebscha i określona także dla
naprężeń ściskających. Fot. 1. Szklana kolumna podpierająca konstrukcję dachu
Kryterium największego odkształcenia głównego zasto- biur w Saint-Germain_en_Laye, [Ch. Schittich, Glass
sowali po raz pierwszy Porcelet i Saint-Venant w połowie Construction Manual, BBirkhauser 1999]
XIX w. W myśl tej hipotezy zniszczenie nie następuje, gdy
odkształcenia główne materiału nie przekroczą pewnych,
określonych wartości. Podobnie jak w przypadku kryterium
największego naprężenia, bezpieczne wartości odkształceń
są ściśle określone dla każdego z materiałów.
Hipoteza zniszczenia Coulomba-Mohra, stosowana
głównie w mechanice skał i gruntów przyjmuje, że znisz-
czenie materiału kruchego następuje w chwili przekro-
czenia przez naprężenia ścinające, występujące na danej
powierzchni, pewnej krytycznej wartości, która zależy od
naprężeń normalnych, prostopadłych do rozważanej po-
wierzchni.
Wyniki badania przeprowadzonych na szkle, jedno-
znacznie wskazują, że jest to materiał kruchy. Pozostaje py-
tanie, które z powyżej przytoczonych kryteriów zniszczenia
można zastosować w celu określenia momentu zniszczenia
elementu nośnego wytworzonego ze szkła.
Fot. 2. Szkalny łącznik między budynkami w Rotterdamie
Z awodność metod projektowania [Ch. Schittich, Glass Construction Manual, BBirkhauser
1999]
zniszczenia materiałów kruchych
rozciągające wartości dużo niższych, niż naprężenia kry-
Przedstawione powyżej kryteria zniszczenia materiałów tyczne określane w hipotezach.
znalazły szerokie zastosowanie w procesie projektowania Już dziś wiadomo, że np. dla materiałów kruchych
konstrukcji inżynierskich. Liczne katastrofy obiektów, ta- lub materiałów, które w pewnych warunkach zachowują
kich jak spawane mosty, tankowce i in. w latach 40. XX w. się jak materiały kruche (np. stal w niskich temperatu-
wykazały jednak, że istnieje wiele konstrukcji, dla których rach), decydujące znaczenie dla nośności może mieć
metody projektowania oparte na przytoczonych powyżej obecność uszkodzeń materiału, to jest spękań, pustek
hipotezach wytrzymałościowych zawodzą. Zostało udowod- czy zarysowań powierzchni. W klasycznych metodach
nione, że w pewnych warunkach i dla pewnych materiałów projektowych, opartych na wytrzymałościowym kryterium
zniszczenie może nastąpić po osiągnięciu przez naprężenia naprężenia krytycznego, stosuje się współczynniki bez-

8 wyda n ie s p ecjal n e
 Kryterium pękania i zniszczenia szkła konstrukcyjnego
pieczeństwa zmniejszające wartość nośności materiału.
Ta redukcja nośności w stosunku do wartości nośności,
którą podał producent materiału wynika właśnie z obec-
ności wad materiałowych.
W przypadku materiałów kruchych, takich jak szkło, nie
wykazujących prawie żadnych odkształceń plastycznych,
pęknięcia występujące w elemencie powodują miejscowy
wzrost naprężeń rozciągających do bardzo dużych warto-
ści. W analizie nośności takich materiałów zastosowanie
współczynników bezpieczeństwa jest wielokrotnie niewy-
starczające do oceny naprężeń krytycznych. Wiadomo, że
raczej niemożliwe jest uniknięcie wprowadzania miejsco-
wych uszkodzeń struktury elementu nośnego w procesie
jego wytwarzania. Zdefiniowanie kryterium zniszczenia
elementów wykonanych z materiałów o dużej wrażliwości
nośności na obecność rys, wymaga sięgnięcia do wiedzy
z zakresu mechaniki pękania.
 arunki pękania materiałów
W materiałów kruchych
kruchych w ujęciu mechaniki pękania
W 1913 r. Inglis przeprowadził próbę określenia naprę-
żeń w rozciąganej jednorodnie płycie, zawierającej eliptycz-
ny otwór (rys. 1). Analiza wykazała, że wartość naprężeń
Rys. 1. Płyta zawierająca eliptyczny otwór
w okolicach wierzchołka otworu przekracza wielokrotnie
wartość obciążeń, którym poddana została płyta.
Inglis podał, że naprężenia w punkcie A wynoszą:
gdzie ρ oznacza promień krzywizny elipsy w punkcie A
i .
 adania Griffitha zniszczenia
B
materiałów kruchych
W 1920 roku w Philosophical Transactions of the Royal
Society of London opublikowany został artykuł A. A. Griffi-
tha The phenomenona of rupture and flow in solids. Praca ta
poprzedzona była licznymi badaniami wytrzymałościowymi
Konstrukcje pr zeszklone
przeprowadzonymi na włóknach i płytach szklanych. Wyni-
ki badań skłoniły A. A. Griffitha do stwierdzenia, że zarówno
makroskopowe jak i mikroskopowe pęknięcia mogą być po-
tencjalnym źródłem osłabienia materiału, gdyż każda niecią-
głość struktury wewnętrznej jest koncentratorem naprężeń,
jak wykazał Inglis. Koncentrację naprężeń wywołują zatem
zarówno defekty nie związane ze budową materiału (wszel-
kie wady geometryczne czyli szczeliny oraz wcięcia – karby
o dowolnej geometrii) jak wady budowy wewnętrznej ma-
teriału (pustki rozlokowane wzdłuż granic ziaren, wtrącenia
obcego materiału itp.) Właśnie obecnością takich defektów w
strukturze ciała stałego Griffith tłumaczył rozbieżność między
wartościami wytrzymałości praktycznej materiału a wytrzy-
małością teoretyczną. Przez pojęcie wytrzymałości teoretycz-
nej rozumie się największe naprężenie, jakie może przenieść
Rys. 2. Ciało o nieograniczonych wymiarach poddane
materiał, bez przerwania połączeń między atomami.
równomiernemu rozciąganiu
 ryterium Griffitha zniszczenia
K
niczonych wymiarach, zawierające szczelinę o długości
2a i poddane równomiernemu rozciąganiu prostopadle do
Opisanie procesu zniszczenia materiału w procesie pę- długości szczeliny.
kania wymaga rozważań w skali mikro jak i w skali makro, Dla tego typu obciążenia szczeliny wartość obciążenia
i jest możliwe tylko dzięki zastosowaniu zasad mechaniki krytycznego wyraża się następująco:
kwantowej oraz zasad mechaniki continuum. Kiedy ciało
stałe pęka tworzą się dwie nowe powierzchnie w ośrodku. – dla płaskiego stanu
Jest to proces termodynamiczny, nieodwracalny. Pęknięcie
materiału spowodowane jest rozerwaniem połączeń ato- odkształceń
mowych w konsekwencji wystąpienia naprężeń lokalnych
o wartościach krytycznych. Badania Griffitha skłoniły go – dla płaskiego stanu naprężeń.
do poszukiwania kryterium, pozwalającego na określenie
warunków zniszczenia materiałów wrażliwych na obecność Powyższe równania są prawdziwe przy założeniu,
defektów materiałowych. Kryterium Griffitha określające że odporność na pękanie ciała jest wielkością stałą. To
moment inicjacji wzrostu pęknięcia w ciele, zostało okre- założenie spełniają materiały, w których odkształcenia
ślone w oparciu o bilans energetyczny zapisany dla ciała plastyczne są bardzo małe, a inicjacja szczeliny jest
zawierającego szczelinę. równoważna z jej lawinowym, niekontrolowanym po-
większaniem się, prowadzącym do zniszczenia próbki.
Założenie to spełnia szkło, zatem przy określaniu warto-
ści naprężeń krytycznych dla tego materiału można sto-
gdzie L˙ oznacza pracę wykonaną w jednostce czasu przez sować powyższe wzory.
obciążenia zewnętrzne, E˙ oznacza prędkość zmian energii
wewnętrznej ciała, K˙ oznacza prędkość zmian energii ki- Siłowe kryterium pękania
netycznej ciała, W˙ oznacza ilość energii zużytej w jedno-
stce czasu na utworzenie jednostki powierzchni szczeliny. Energetyczne kryterium pękania przedstawione równaniem
Po licznych przekształceniach i podstawieniach ostatecz- G = 2g jest często zastępowane równoważnym siłowym kry-
nie otrzymujemy kryterium zniszczenia materiału kruche- terium pękania, które nie wymaga znajomości wielkości energii
go Griffitha. powierzchniowej, trudnej do wyznaczenia drogą doświadczal-
ną. W kryterium siłowym rezygnuje się z zastosowania energii
G = GC powierzchniowej jako miary odporności na pękanie i wprowa-
dza się nową, charakterystyczną dla danego materiału wiel-
Zgodnie z tym kryterium do wzrostu pęknięcia dochodzi kość, nazywaną krytycznym współczynnikiem intensywności
wówczas, gdy zmiana energii potencjalnej G (energii zużytej naprężeń KIC. Kryterium siłowe nazywane również kryterium
na wzrost pęknięcia) ciała ze szczeliną jest co najmniej równa krytycznego współczynnika intensywności naprężeń, mówi, że
odporności materiału na pękanie GC = 2g, przy czym γ ozna- zniszczenie elementu w wyniku pęknięcia nastąpi w momen-
cza właściwą energię powierzchniową, czyli energię potrzebną cie, w którym wartość współczynnika koncentracji naprężeń
do rozerwania połączeń między atomami. osiągnie pewną wartość krytyczną:
 rytyczne obciążenie płyty wynikające
K
z kryterium Griffitha
gdzie KI to współczynnik intensywności naprężeń, KIC jest
Równanie G = 2g pozwala na wyznaczenie wartości stałą materiałową określaną jako wytrzymałość na pękanie
obciążenia krytycznego, czyli takiego, przy którym szcze- i wyznaczaną eksperymentalnie. Wartość współczynnika
lina zaczyna się powiększać. Rozważmy ciało o nieogra- KIC określone są następująco:
9
 Dobrosława Jaśkowska

Zależność odporności na pękanie KIC w pręcie rozciąganym w tradycyjnie rozumianej wytrzy-

- dla pła- od temperatury i grubości elementu małości materiałów.

skiego stanu odkształceń Jak wykazały doświadczenia krytyczna wartość współ- Kryterium Rice’a
- dla płaskiego stanu naprężeń czynnika koncentracji naprężeń KIC ulega zmianie w zależ-
ności od temperatury i grubości elementu zbudowanego W 1968 roku Rice wprowadził nową postać kryterium pęka-
z danego materiału. nia, wyrażoną za pomocą całki J. Całka J służy do określenia ilości
 etoda wyznaczania wartości
M Z rys. 4 wynika, że w procesie projektowania elemen- energii uwalnianej w czasie wzrostu pęknięcia. Zgodnie z kryterium
wytrzymałości na pękanie KIC tów z danego materiału należy uwzględnić temperaturę, Rice’a wzrost pęknięcia i w konsekwencji zniszczenie materiału
dla szkła w jakiej dany element będzie się znajdował i określić jej nastąpi, gdy wartość całki Rice’a J osiągnie wartość krytyczną JC.
wpływ na wartość wytrzymałości na pękanie. J=JC
Istnieje wiele metod wyznaczania KIC dla szkła. Wśród
nich jest jedna, według której wartość krytyczną współ-
czynnika intensywności naprężeń można określić bez po-
trzeby określania długości szczeliny a. Metoda ta polega
na zginaniu próbki szklanej, której krawędź zawiera karb.
Karb (wgniecenie) wykonuje się za pomocą diamentowego
ostrosłupa foremnego o podstawie kwadratowej.

Rys. 4. Wykres obrazujący zależność KC od temperatury (na podstawie ABAQUS Documentation 2005)

Rys. 3. Sposób wywołania karbu w próbce szklanej

Według opisywanej metody wartość KIC jest określona

następującą zależnością:

gdzie HV – jest mikro twardością Vickersa dla szkła,
σR – naprężenie niszczące, P – siła potrzebna do wytwo-
rzenia karbu, E – moduł Younga materiału.
Wyznaczone doświadczalnie wartości krytycznych współ-
czynników intensywności naprężeń dla różnych rodzajów szkła
zestawiono w tabeli 1.
Rys. 5. Wykres obrazując zależność KC od grubości elementu przy stałej wartości temperatury (na podstawie ABAQUS
Documentation 2005)
Rys. 5 pokazuje, że minimalne wartości wytrzyma- Wielkość JC jest stałą materiałową. Jej wartość można
łości na pękanie otrzymuje się w płaskim stanie od- wyrazić za pomocą opisanej wcześniej wielkości krytyczne-
kształcenia. Wyznaczony w tym stanie współczynnik KIC go współczynnika intensywności naprężeń KIC:
jest uznawany za charakterystykę materiałową i pełni on
analogiczną rolę, jak np. wytrzymałość na rozciąganie – dla płaskiego stanu

Tabela 1. Wartości krytyczne współczynnika intensywności naprężeń dla różnych rodzajów szkła wg. J. Phalippou, Verres. odkształceń
Propriétés et applications
KIC E HV sR – dla płaskiego stanu naprężeń.
Rodzaj szkła
[MPa m] [GPa] [GPa] [MPa]
krzemionkowe 0,74-0,81 69-72 6,3 75
Dobrosława Jaśkowska
Na20-CaO-SiO2 0,72-0,82 72-74 5,9 82
Na20-Al2O3-SiO2 0,85-0,96 80-90 6,6 95
Pb0-K2O-SiO2 0,62-0,73 50-60 4,5 65
Na20-B2O3-SiO2 0,70-0,80 60-70 6,5 85

10 wyda n ie s p ecjal n e
Szklane ściany nośne
Jednym z najciekawszych trendów architektury XX wieku było wznoszenie tzw.
transparentnych pawilonów, czyli budowli, których ściany zewnętrzne wykonane
były ze szkła, ale jednocześnie wolnych od stalowych czy żelbetowych ram nośnych.
W tym przypadku szklane panele stanowiły pełnoprawne konstrukcyjne elementy,
których głównym zadaniem było podpieranie dachu, przenoszenie obciążeń
od wiatru oraz usztywnienie bryły budynku. W związku z tym elementy te pracowały
w trójosiowym stanie naprężenia – poddane były zginaniu (wiatr działający
prostopadle do powierzchni ściany), ścinaniu (obciążenia poziome od wiatru
działające w płaszczyźnie ściany) oraz ściskaniu (obciążenie ciężarem własnym
konstrukcji dachu oraz śniegiem). Artykuł przedstawia przykład realizacji takiej
konstrukcji oraz przybliża aspekty projektowania szklanych paneli.
Fot. 1. Rezydencja w Santa Fe, Nowy Meksyk [źródło: [2]]

Wprowadzenie
Koncepcja „szklanych domów” była silnym nurtem w kręgu
zainteresowań architektów XX wieku. O ile tradycyjna architektura
kładła główny nacisk na wygrodzenie pewnej przestrzeni, stwo-
rzenie bariery chroniącej wnętrze budynku przed otoczeniem,
o tyle idea transparentnych pawilonów przeciwstawiała się tym
założeniom. Polegała ona na takim zaprojektowaniu konstruk-
cji budynku, aby wprowadzić jak najwięcej naturalnego światła
do wnętrza, stworzyć wrażenie otwartej przestrzeni, dzięki któ-
rej granica między wnętrzem a otoczeniem była jak najbardziej
subtelna. Prekursorem tej idei był Le Corbusier - znany francu-
ski architekt, który w 1914 r. zaprezentował koncepcję budynku
znanego pod nazwą Maison Domino (rys. 1).
Projekt charakteryzował się brakiem ścian nośnych, za-
miast których architekt zaproponował żelbetowe smukłe słupy
podpierające po obwodzie płyty stropowe. Ważnym elemen-
Rys. 1. Maison Domino, Le Corbusier, 1914 [źródło: http://www.afewthoughts.co.uk/flexiblehousing/]
tem były także schody umożliwiające przemieszczanie się
między kondygnacjami.
Rezydencja w Santa Fe
Jednym z przykładów takiego podejścia do architektury
jest rezydencja zrealizowana na zboczu jednego z wzniesień
łańcucha gór Sangre de Christo w pobliżu miasta Santa Fe
w Nowym Meksyku (fot. 1).
Właściciele rezydencji – miłośnicy sztuki oraz idei
szklanych domów – zapragnęli wybudować dom, któ-
ry będzie realizacją postulatów Le Corbusiera oraz w jak
najmniejszym stopniu wpłynie na okolicę. Jednym z naj-
ciekawszych elementów tej rezydencji jest szklana ściana
o  wymiarach 3,5x8,6 m znajdująca się w  północno-za-
chodnim skrzydle domu. Podobnie jak żelbetowe ściany
nośne, przenosi ona obciążenia ze stalowej konstrukcji
dachu na żelbetowe fundamenty. W projekcie zastosowa-
no rozwiązania, które pozwoliły uniknąć widocznych połą-
czeń paneli oraz ukryć wszelkie mocowania szklanych płyt.
Proces projektowania szklanej ściany był bardzo złożony
i czasochłonny. Początkowo rozważano wykorzystanie szyb
zespolonych, ale takie rozwiązanie wiązałoby się ze zbudo-
waniem podwójnej fasady: jednej przenoszącej obciążenie
i  drugiej tworzącej warstwę izolującą. W  takim wypadku
ramki dystansowe oraz uszczelnienia byłyby widoczne, co
burzyłoby wcześniej przyjętą koncepcję. Z tych powodów
odrzucono ten pomysł i zdecydowano się na ścianę jedno-
warstwową. Pomimo tego, że możliwe było wykonanie paneli
o szerokości 2,0 m, ostatecznie zdecydowano się na siedem
paneli o szerokości 1,2 m. Dwa argumenty przemawiały za
takim rozwiązaniem. Pierwszym z nich był montaż, bardzo
trudny w przypadku tak szerokich, a tym samych ciężkich
szklanych płyt. Drugi związany był z zapewnieniem tzw. no-
śności poawaryjnej - chodzi o sytuację, w której jedna tafla
ulega zniszczeniu, a pozostałe muszą przenieść dodatkowe
obciążenie. Szczeliny między panelami o szerokości 1,0 cm
wypełnione zostały bezbarwnym silikonem.
Zastosowanie szklanych elementów podpierających
miało duży wpływ na konstrukcję dachu. Jego masa mu-
siała być tak dobrana, aby ssanie wiatru nie spowodowało
odrywania fragmentów dachu, a tym samym nie generowało
naprężeń rozciągających na podporze, tak niebezpiecznych
dla szkła. Dodatkowo, powyżej rzutu ściany zastosowano cią-
głą, stalową belkę, która miała na celu uniknięcie przekazy-
wania sił skupionych na szklaną ścianę. Ponadto, rzut dachu
wysunięty został poza obrys ścian, co miało na celu zredu-
kowanie momentu skręcającego w obwodowej belce nośnej.
Każdy szklany panel składa się z trzech warstw szkła.
Najważniejsza, warstwa nośna jest laminatem trzech tafli
szkła hartowanego o grubości 19,0 mm. Po obydwu jej
stronach zastosowano dodatkowo taflę ochronną o grubo-
ści 5,0 mm, także wykonanej ze szkła hartowanego. Jako
materiał spajający we wszystkich miejscach zastosowano

Konstrukcje pr zeszklone 11
 Marcin Kozłowski

folię PVB złożoną z  czterech warstw o  łącznej grubości

1,52 mm. Jak dowiodły obliczenia statyczno-wytrzymało-
ściowe zastosowanie siedmiu paneli zapewniało dostatecz-
ną nośność poawaryjną całego układu, a nośny element
wykonany ze szkła laminowanego wysoki poziom bezpie-
czeństwa na poziomie 3. Zewnętrzne tafle ochronne nie były
potrzebne ze względów wytrzymałościowych więc wykona-
no je krótsze o 6,0 mm, co zapewniało osiowe przekazy-
wanie obciążenia na stalową podwalinę. Ugięcie spowodo-
wane oddziaływaniem wiatru w projekcie ograniczono do
1/150 wysokości, co daje 2,3 cm na całą wysokość ściany.
Aby zapewnić poprawne mocowanie paneli szklanych
w projekcie zastosowano głębokie, stalowe profile w kształcie
litery U. W górnej części ukryte są one w konstrukcji dachu,
w dolnej zaś umieszczone poniżej posadzki i zasłonięte. Z po-
wodu braku możliwości zamówienia w wytwórni profilu o odpo-
wiednim kształcie zastosowano dwa kątowniki nierównoramien-
ne, zwrócone ku sobie i skręcone. W celu uniknięcia niekontrolo-
wanych przesuwów paneli w „butach” zastosowano neoprenowe
kliny. Każde stalowe mocowanie po obydwu stronach posiada
parę stalowych gwintowanych trzpieni, zlokalizowanych central-
nie w rozstawie połowy rozpiętości. Takie rozwiązanie zapewnia
poprawne przekazywanie obciążeń z dachu na panel i dalej na
fundament oraz pozwala na rektyfikację paneli w trakcie monta-
żu oraz okresowych przeglądów. Trzpienie w górnej części za-
opatrzone są w sprężyny, które zapewniają równomierne obcią-
żenie paneli, oraz możliwą korektę po miesiącach eksploatacji
(fot. 2). Dodatkowo, w przypadku nierównomiernego obciążenia
dachu uczestniczą w redystrybucji sił.
Fot. 2. Rozwiązanie górnego mocowania szklanych paneli
[źródło: [2]]
Na potrzeby projektu wykonano kilka mniejszych oraz je-
den testowy panel w skali 1:1, które poddano testom wytrzy-
małościowym. Pełnowymiarowy panel obciążany był zwięk-
szającym się obciążeniom ściskającym przy dodatkowym
obciążaniu poziomym symulującym oddziaływanie wiatru. Po
wykonaniu testów panel został zamontowany w ścianie rezy-
dencji. Mniejsze modele obciążane były aż do utraty nośności.
Aspekty projektowe
W większości przypadków szklane panele (a właściwie
tarcze obciążone w swojej płaszczyźnie) ulegają zniszczeniu
z powodu wyboczenia. W zależności od rodzaju obciążenia
możemy wyróżnić podstawowe przypadki wytrzymałościo-
we: tarcze poddane ściskaniu w płaszczyźnie, tarcze ścinane
w płaszczyźnie, równoczesne ściskanie i ścinanie w płasz-
czyźnie oraz najbardziej złożony przypadek – tarcza obcią-
żona w swojej płaszczyźnie (ściskanie + ścinanie) oraz do
niej prostopadłej (np. oddziaływanie wiatru). Pierwsze trzy
przypadki są dość dobrze opisane i przebadane, natomiast
Rys. 2. Prostokątne, szklane panele poddane obciążeniom ściskającym oraz ścinającym
ostatni wciąż pozostaje przedmiotem badań i analiz.
Siła krytyczna (przypadek ściskania w płaszczyźnie),
która powoduje wyboczenie monolitycznej, prostokątnej
szklanej płyty może być obliczona z analitycznego mode-
lu bazującego na teorii sprężystości (rys. 2):
2 metod obliczeniowych bazujących na krzywych wybocze-
Nx,crit = ( ma + ma ) p2 Et
12 (1 - u2)
( bt )
gdzie:
a = a /b – wymiary płyty (Rys. 2),
m – liczba połówek fali sinusa w kierunku x,
t – grubość szkła,
b – szerokość elementu,
E – moduł sprężystości,
u – współczynnik Poissona.
Podobnie może być obliczona siła krytyczna dla monoli-
tycznej szklanej płyty poddanej ścinaniu w płaszczyźnie (rys. 2):
tcrit =
p2 Et
12 (1 - u2)
( bt ) k t
gdzie:
E, t, u, b- jak wyżej,
kt - współczynnik wyboczenia spowodowanego ścinaniem,
który można przyjmować jako:
kt = { 4,00 + 5,34 / a
5,34 + 4,00 / a
dla: a < 1,0
dla: a ≥ 1,0
Należy zaznaczyć, że powyższe wartości obciążeń nie są
równoznaczne z wyczerpaniem nośności szklanych płyt i nie
mogą być jedynym kryterium podczas wymiarowania takich
ustrojów. Krytyczne obciążenia przeszacowują rzeczywistą
nośność sztywnych (krępych) płyt i jednocześnie przeceniają
nośność płyt wiotkich. Jest to związane z różnym zachowa-
niem się takich elementów po zaistnieniu zjawiska wyboczenia.
Dowodem na to są liczne badania laboratoryjne i symulacje
komputerowe szklanych tafli poddanych działaniu czystego
ściskania oraz ścinania [3]. Istniejące w literaturze propozycje
krzywych wyboczenia dla szklanych tafli są niewystarczająco
dokładne, aby opisać rozkład naprężeń głównych w takich ele-
mentach, głównie z powodu zjawiska tzw. nieliniowości geo-
metrycznej wiotkich tafli szklanych. Z tego powodu budowa-
nie złożonych modeli numerycznych wciąż pozostaje jedyną
drogą do uzyskania poprawnych wartości nośności szklanych
tafli poddanych obciążeniom ściskającym oraz ścinającym.
Jakkolwiek, można znaleźć w literaturze [3] propozycje
nia zbliżonych do przedstawionych w Eurokodzie 3. Autorzy
proponują sposób obliczania charakterystycznej nośności
paneli szklanych:
zz dla płyt poddanych czystemu ściskaniu,
NRk = ρσRk tg
zz dla płyt poddanych ścinaniu.
VRk = ρτRk tg
W powyższych wzorach zmienna t odnosi się do grubości
elementu, b – do szerokości panelu. Współczynnik redukcyjny
ρ bazuje na charakterystycznej wartości wytrzymałości szkła na
rozciąganie σRk oraz wytrzymałości ze względu na naprężenia
ścinające τRk. Dla uproszczenia można przyjmować σRk = τRk.
Należy pamiętać także o współczynnikach bezpieczeństwa, stąd
ogólny warunek wytrzymałościowy przedstawia się następująco:
NRk VRk
NEd ≤ oraz VEd ≤
γM γM
W którym wartości NEd oraz VEd są wartościami obli-
czeniowymi, a współczynnik γM jest częściowym współ-
czynnikiem bezpieczeństwa.
Wartości współczynnika redukcyjnego ρ dla różnych rodzajów
obciążenia, geometrii płyt, wstępnych ugięć i warunków podpar-
cia można znaleźć w pracy [3]. Wyniki przedstawione w postaci
wykresu bazują na przeprowadzonych symulacjach numerycz-
nych modeli wykorzystujących metodę elementów skończonych.
mgr inż. Marcin Kozłowski
www.designmore.pl
marcin.kozlowski@designmore.pl
Bibliografia:
[1] Haldimann M., Luible A., Overend M.: Structural use
of glass, IABSE-AIPC-IVBH, Zürich, 2008.
[2] DuBois M.: Glass bearing walls – a case study, GPD,
Tampere, 2007.
[3] Luible A.: Stabilität von Tragelementen aus Glas, These
EPFL, Lausanne, 2004.

12 wyda n ie s p ecjal n e
Projektowanie szklanych konstrukcji
mocowanych punktowo
Zarówno w Polsce jak i w Europie brak jest norm i wytycznych dotyczących pod uwagę to, że jest ono poddane bardzo dużym
projektowania konstrukcji mocowanych punktowo. Firmy zajmujące się tego typu obciążeniom mechanicznym i musi tym obciążeniom
sprostać. Należy też niezwykle starannie przeanalizo-
konstrukcjami mają opracowane własne systemy. Po przeprowadzeniu badań wać otoczenie, w jakim będzie to szkło montowane.
doświadczalnych firmy opracowują tablice, na podstawie których przyjmowane Ważne są również oraz zasady przekazywania obciążeń
rozwiązania mają być bezpieczne i nie stanowią zagrożenia dla użytkowników i pracujące powierzchnie styku między użytymi mate-
riałami pod względem spełnienia dwóch zasadniczych
danych konstrukcji.
uwarunkowań funkcjonalnych:
l precyzyjna kontrola warunków nacisku,
l zapewnienie odpowiednich warunków kinetycznych
(możliwość przesuwu między poszczególnymi ele-
K ryteria projektowe nosić żadnej siły na szkło, które przyjmuje tylko obciążenia mentami składowymi konstrukcji),
związane z czynnikami atmosferycznymi. W systemach tego
Stateczność i przydatność do użytkowania szkla- typu poszczególne szyby są od siebie niezależne, co powo- Istotny jest dobór sposobu podparcia szkła już na
nych konstrukcji musi być potwierdzona odpowiednimi duje, że nie przenoszą się między nimi żadne obciążenia etapie projektowania, ponieważ jego rodzaj decyduje
obliczeniami. Przy rachunkowym określeniu wielkości i oddziaływania, niezależnie od konstrukcji nośnych, które o uwzględnieniu bądź pominięciu obciążeń wynikają-
miarodajnych obciążeń oszklenia i mocowań szkła na- mogą być oczywiście różnego typu. cych ze zmian temperatury i odkształceń konstrukcji
leży wziąć pod uwagę wszystkie istotne wpływy (np. wsporczej. Bardzo ważne jest, żeby konstrukcja wspor-
koncentracje obciążeń przy krawędzi wywierconego cza była zaprojektowana z uwzględnieniem tolerancji
otworu, mimośród, odkształcalność podkonstrukcji, S zkło produkcyjnych i wymiarowych szyb oraz łączników uży-
sztywność poszczególnych warstw pośrednich w sto- tych w trakcie realizacji. Należy uwzględnić tolerancje
sunku do talerzy i tulejki, graniczną temperaturę od Przy doborze szkła w systemach szklenia bezra- wielkości średnic otworów, przesunięcia w  otworach
-20o do 80o itp.). Wybrany model statyczny i me- mowego z punktowym mocowaniem tafli należy brać cylindrycznych, jak również przesunięcie wzajemne
toda obliczeń (np. metoda elementów skończonych)
musi uwzględnić wszystkie pojawiające się obciążenia,
a przyjęte wartości muszą leżeć po stronie bezpiecznej.
Wszystkie niejasno określone założenia obliczeniowe
są traktowane jako skrajne przypadki i rozpatrywane za
każdym razem indywidualnie.
Podstawowymi kryteriami projektowymi stosowany-
mi do rozwiązań wykorzystujących punktowe mocowanie
szkła są, jak w klasycznym projektowaniu, naprężenia
i przemieszczenia. Dla systemów punktowych określane
są maksymalne naprężenia projektowe, które nie powin-
ny być przekroczone dla większości najbardziej uciążli-
wych warunków. Ugięcie szklanego panelu jest rozpatry-
wane głównie ze względów estetycznego wyglądu fasa-
dy. Przy projektowaniu konstrukcji mocowanych punk-
towo można mówić o trzech podstawowych kryteriach:
l ciężar jest przenoszony tylko w dwóch punktach
mocowania,
l wszystkie inne mocowania są tylko dla obciążeń
ruchomych i muszą umożliwiać ruchy,
l nie może występować kontakt pomiędzy metalem
a szkłem.

W systemach szklenia bezramowego konstrukcja nośna

musi być zwymiarowana w taki sposób, aby przejmować
ciężar szkła i wszelkie oddziaływania związane z czynnikami
atmosferycznymi. Struktura nośna z kolei nie powinna prze- Rys. 1. Schematy pracy łączników [1]

Konstrukcje pr zeszklone 13
 B. Szczerbal, D. Włochal, A. Glema, T. Łodygowski

szyb w VSG. Bardzo istotne jest, aby szyby wbudowy-

wane były bez naprężeń wymuszonych. Przed monto-
waniem szyb należy przeprowadzić kontrolę krawędzi.
Gdy uszkodzenia krawędzi są większe niż 15% grubości
szyby nie należy montować takich szyb.
W konstrukcjach ze szkłem mocowanym mecha-
nicznie, z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa stosu-
je się tylko szyby o podwyższonej wytrzymałości. W fa-
sadach mocowanych za pomocą łączników punktowych
najczęściej stosuje się szkło hartowane termicznie ESG
oraz szkło termicznie wzmocnione TVG, a także szyby
laminowane – złożone z tych dwóch rodzajów szkła.

Okucia

Okucia we wszelkich systemach szklenia bezramowego

oraz we wszystkich innych rozwiązaniach wykorzystujących
ideę punktowego podparcia szkła są niejako podstawą,
bez której nie byłoby mowy o „systemie mocowań punk-
towych”. Uchwyty punktowe muszą być wykonane ze stali
nierdzewnej o przynajmniej II klasie odporności na korozję.
Bardzo istotnym elementem przy projektowaniu kon-
strukcji z mocowaniami punktowymi jest powierzchnia
styku szkła ze stalowym łącznikiem. Nie można dopuścić,
aby między szkłem, a stalą był kontakt bezpośredni. Dla-
tego też między tymi elementami stosuje się odpowiednio
elastyczne podkładki z aluminium, nylonu, itp. Zetknię-
cie szkła, a dokładniej nieobrobionej krawędzi otworu ze
stalą powoduje praktycznie natychmiastowe uszkodzenie
i zniszczenie szklanej konstrukcji. Przekładki mają za za-
danie zapobiegać takim sytuacjom. Umieszczana jest ona
po obu stronach szklanej tafli w postaci płaskich „tale-
rzyków” z ewentualnymi wypustkami, chroniącymi przed
kontaktem wnętrza otworu z trzpieniem śruby.
Obciążenia
Przy projektowaniu konstrukcji szklanych mocowa-
nych punktowo należy uwzględnić obciążenia statycz-
ne i dynamiczne. Należy dodatkowo uwzględnić wpływy
powodujące zwiększenie naprężeń, takie jak wiercenie
i wykroje w szkle.
Bardzo ważnym obciążeniem, wpływającym na do-
bór szkła, jest obciążenie ciężarem własnym. Równie
istotne, szczególnie przy projektowaniu fasad i dachów,
jest obciążenie wiatrem, obliczane jako różnica ciśnienia
na powierzchniach budowli oraz opory tarcia wywołane
przepływem powietrza. Należy również brać pod uwagę
obciążenie śniegiem, a także obciążenie liniowe i sku-
pione od oddziaływania ludzi. Przy doborze poszcze-
gólnych elementów takich konstrukcji należy również
uwzględnić obciążenie dynamiczne powstające od ob-
ciążeń udarowych i drgań.
Rys. 2. Dopuszczalne odległości mocowań od krawędzi szklanej tafli [1]
TRPV – Technische Regeln für die Bemessung und Aus-
führung punktförmig gelagerter Verglasungen. W Polsce
wielu producentów korzysta również z tych wytycznych.
Techniczne wymagania dotyczące wymiarowania
i wykonywania opisane w TRPV dotyczą oszkleń podpartych
punktowo: pionowych oraz poziomych (dachy), w zakresie
dotyczącym aspektu stateczności i przydatności do użyt-
kowania. Za oszklenie pionowe w  rozumieniu niniejszej
regulacji technicznej uznaje się wszystkie szklenia z od-
chyleniem od pionu nie większym niż 10o. Jako oszklenia
dachów uznaje się w myśl niniejszych zasad wszystkie
oszklenia z odchyleniem od pionu przekraczającym 10o.
Szyby w konstrukcjach mocowanych punktowo mogą
być mocowane wyłącznie jako wypełnienie. Znaczy to tyle,
że każda pojedyncza szyba planowo może być jedynie ob-
ciążona ciężarem własnym, temperaturą i  obciążeniem
Rys. 3. Dopuszczalne odległości otworów
w szkle od krawędzi tafli [1]
poprzecznym (np. wiatr, śnieg). Podkonstrukcja musi być
sama wystarczająco usztywniona. Powierzchnie wierce-
nia muszą być gładkie i równe. Przesunięcie krawędzi na
skutek dwustronnego wiercenia nie może być większe niż
0,5 mm. Krawędź otworu musi być fazowana po obu stro-
nach szyby pod kątem 45o z fazą równą od 0,5 do 1,0 mm.
Elastyczne warstwy pośrednie, występujące między szkłem
a stalowymi łącznikami, muszą być na tyle podatne, aby
nie uszkodzić szkła na skutek dokręcenia mocowania,
a na tyle twarde, żeby nie uległy zmiażdżeniu. Ich zdol-
ność absorpcji wody nie może przekraczać 1%. Twardość
dla warstwy pośredniej wg skali Shore’a (jest to skala
stosowana do pomiarów twardości tworzyw sztucznych)
zgodnie z normą DIN 53505 musi zawierać się w prze-
dziale 60-80. Najczęściej spotyka się skalę Shore’a A
i D. Gdy twardość jest większa niż 90 kończy się skala A
i zaczyna się skala D. W skali A materiały są sprężyste
i elastyczne. Skala D stosowana jest dla bardzo sztywnych
materiałów konstrukcyjnych.
Oszklone konstrukcje muszą być tak zaprojektowane,
aby szyby mogły być montowane bez obawy, z uwzględ-
nieniem tolerancji praktyki budowlanej i w warunkach eks-
ploatacji (obciążenie temperaturą, podatności konstrukcji
nośnej). W czasie montażu i eksploatacji nie może dojść
do kontaktu szyby z innymi szybami oraz kontaktu szyby
z twardszymi elementami konstrukcji.
dokończenie na str. 18 

W ytyczne techniczne

Deutsches Institut für Bautechnik wprowadził ujed-

nolicone wymagania, jakie powinny spełniać konstrukcje
wykorzystujące punktowe trzymanie szkła, w dokumencie Rys. 4. Przekrój poprzeczny uchwytu zaciskowego (z lewej) oraz mocowania talerzowego (z prawej) [1]

14 wyda n ie s p ecjal n e
Łączniki punktowe
w szklanych konstrukcjach
Popularne w dzisiejszej architekturze dążenie do osiągnięcia lekkości konstrukcji, Podział mocowań punktowych
zwiększenia ilości światła w budynkach oraz połączenia wnętrza obiektów
Na podstawie oferowanego przez producentów, bo-
z otaczającym je krajobrazem spowodowało wprowadzenie do budownictwa również gatego asortymentu mocowań punktowych dokonaliśmy
szkła, jako materiału konstrukcyjnego. Obecnie coraz powszechniejsze stało się umownego podziału okuć (il. 2). Stworzenie jednolitego
wykorzystywanie szkła w szerszym zakresie, zarówno o znaczeniu użytkowym, jak podziału, uwzględniającego wszystkie kryteria, z uwagi
na bardzo szeroki asortyment łączników, jest praktycz-
również konstrukcyjnym. Dziś już standardem są szklane daszki nad wejściami,
nie niemożliwe.
balustrady, szklane schody, windy, podłogi, szklane słupy i belki a także szklane
dachy oraz przeszklone ściany zewnętrzne budynków zwane fasadami. Powierzchnia zewnętrzna fasady
Współpłaszczyznowe (jednostronne) – w takich mo-
cowaniach brak jest talerza zewnętrznego, który zastąpiony
Popularne, ze względu na wysoką estetykę, stało się zastosowanie łączników talerzowych w szklanych ław- jest odpowiednio zakończoną tuleją, aby umożliwić dokrę-
rozwiązanie polegające na wykorzystaniu szkła łączo- kach, ogrodach zimowych, tablicach reklamowych, bla- cenie z zewnątrz (klucz imbusowy lub dwusztyftowy), a jed-
nego za pomocą mocowań punktowych z konstrukcją tach czy nawet przeszkleniach mebli. nocześnie nie powodować zakłócenia gładkiej powierzchni
stalową lub żelbetową. Na rynku budowlanym zarówno
polskim, jak i  zagranicznym, istnieje obecnie szeroki
asortyment łączników punktowych. Czasami udaje się
znaleźć między nimi cechy wspólne związane z wyglą-
dem zewnętrznym i funkcjonalnością, co jednak trudno
jednoznacznie uznać jako podstawę klasyfikacji moco-
wań. Punktowe mocowanie tafli szklanych znajduje swo-
je zastosowanie zarówno w wykończeniu zewnętrznym
budynków, jak również w elewacjach zewnętrznych, np.
fasadach szklanych. Występowanie mocowań punkto-
wych szkła w budownictwie klasyfikuje il. 1. Oczywi-
ście, zastosowanie mocowań nie ogranicza się tylko
do wymienionych sytuacji. Wystarczy choćby wskazać

Il. 2. Podział mocowań punktowych ze względu na różne kryteria

Il. 1. Miejsca zastosowania mocowań punktowych Il. 3. Sposób mocowania łączników współpłaszczyznowych (jednostronnych) w zależności od rodzaju szkła

Konstrukcje pr zeszklone 15
 B. Szczerbal, D. Włochal, A. Glema, T. Łodygowski

Il. 4. Łącznik z głowicą leżącą ponad powierzchnią szkła (lewy), łącznik dwustronny z
głowicą leżącą pomiędzy szybami (prawy)

oszklenia. Takie rozwiązania nie powinny być stosowane,
gdy mamy przeszklenia nad głową.
Z głowicą leżącą ponad powierzchnią szkła (dwu-
stronne) – na zewnętrznej powierzchni szkła dokręcany jest
zewnętrzny talerz, który powoduje, że powierzchnia fasa-
dy nie jest całkowicie płaska. Takie rozwiązanie powoduje
zakłócenie współpłaszczyznowości, ale zapewnia sztyw-
niejsze zamocowanie tafli szklanych. Z uwagi na to zaleca
się stosowanie takich mocowań do oszkleń dachowych.
Z głowicą leżącą pomiędzy szybami – taki rodzaj
połączenia stosowany jest głównie w szybach zespolonych,
wtedy tylko wewnętrzna szyba ma otwór, a zewnętrzna pozo-
staje nienaruszona. Łącznik przechodzi przez wycięcie w we-
wnętrznej szybie całkowicie i jest mocowany od środka szyby
zespolonej talerzem zewnętrznym mocowania. Oba talerze
montowane są w szybie przed wykonaniem zespolenia szyb.
Otwory w szkle
zwiększony był obszar, na Il .5. Rotula: a) przegubowa, b ) sztywna
którym łącznik będzie po- 1 – talerz zewnętrzny, 2 – talerz wewnętrzny, 3 – śruba mocująca, 4 – łożysko
łączony z szybą, co zapew-
ni wystarczającą nośność i
przyczepność. W takim systemie szyba nie posiada otworów, strukcji, ale zapewniają stabilność i odpowiednią sztyw-
a powierzchnia zewnętrzna oszklenia pozostaje gładka. ność.
Schemat pracy Kształt mocowań
Przegubowe – stosowane są głównie w fasadach, Rotule są to pojedyncze mocowania wykonane ze
aby zapewnić możliwość obrotów szklanych powierzch- stali szlachetnej, stanowiące podporę dla oszklenia tylko
ni na skutek działania wiatru. W zależności od producenta w jednym punkcie.
można wyróżnić dwa rodzaje takich łączników: Spidery (pająki) – są to elementy wykonane również
l z kulką, ze stali szlachetnej, łączące mocowania punktowe podtrzy-
l z pierścieniem. mujące oszklenie z podkonstrukcją fasady. W zależności
od rozwiązań danej realizacji fasady spidery mają od 1 do
Sztywne – są najczęściej stosowanym mocowaniem 4 ramion. Stosowane są zarówno w fasadach jak również
w różnych typach konstrukcji, uniemożliwiają obroty kon- w dachach (tu liczba ramion może być większa). Korpus

Otwory w szkle (mocowania talerzowe) – dla takich

przypadków stosuje się szkło odpowiednio wiercone, po-
jedyncze lub zespolone, które powinno być hartowane, aby
wytrzymać naprężenia powstające wokół otworu. Wiercenie
otworów musi się odbyć przed procesem hartowania. Ob-
rabianie krawędzi otworów zazwyczaj nie jest wykonywane,
ponieważ powoduje powstawanie szerszego zasięgu mikro-
pęknięć szkła, a poprzez zastosowanie łączników talerzo-
wych otwór jest całkowicie zasłonięty. Z tego też powodu
nie widać niewykończonych krawędzi i  osoby postronne
nie mogą się o nie zranić.
Bez otworów w szkle (zaciskowe uchwyty brzegowe)
– tafla szklana opiera się całkowicie na mocowaniu przy-
pominającym kształt litery U, które obejmuje całą grubość
tafli i jest izolowane od szkła za pomocą odpowiednich
uszczelek. Dla takich rozwiązań stosuje się tafle zarówno
hartowane, jak i warstwowe niehartowne. Wielkość moco-
wań musi być odpowiednia, aby powierzchnia docisku za-
pewniała utrzymanie szklanej tafli. Zwykle zasada działania
jest w przypadku zaciskowych uchwytów brzegowych taka
sama, niezależnie od producenta. Spotyka się tylko różne
formy ukształtowania uchwytów zaciskowych. Mocowania
takie mogą mieć rozbudowaną formę, która pozwala na
załamania linii np. balustrady.
Bez otworów w szkle (łączniki klejone) – korzystając z
takiego rozwiązania mocowanie nie ma talerza zewnętrznego, Il. 6. Spidery: a) spider jednoramienny, b) spider dwuramienny prosty, c) spider dwuramienny boczny, d) spider trójra-
a powierzchnia talerza wewnętrznego musi być większa, tak aby mienny, e) spider czteroramienny. 1 – ramię, 2 – środnik, 3 – główka

16 wyda n ie s p ecjal n e

Il. 7. Zestaw dwóch rotul do mocowania w dwóch płaszczyznach, połączenie: a) sztywne, b) przegubowe
tego mocowania składa się z  umieszczonego centralnie
pierścienia (zwanego środnikiem) o średnicy charakte-
rystycznej dla danego producenta systemu, do którego
w  zależności od typu konstrukcji przymocowywana jest
odpowiednia liczba ramion. Ramiona mają różny kształt,
ale wszystkie zakończone są pierścieniami do przykręcenia
łączników punktowych (zwanymi główkami). W środkowym
pierścieniu wykonane jest połączenie śrubowe łączące kon-
strukcję ze szklaną fasadą. Za każdym razem do ramion
przykręcane są elementy zapobiegające samorozkręceniu
się całego mocowania.
Zestawy dwupłaszczyznowe – to zestawienie dwóch
rotul w taki sposób, że każda z nich trzyma szklaną taflę leżącą
w innej płaszczyźnie. Znajduje to zastosowanie przy łączeniu
dwóch wzajemnie prostopadłych tafli szklanych. Stosuje się
rozwiązania, w których rotule połączone są przegubowo do
wspólnego ramienia (rys. 7b) i takie, w którym rotule przy-
kręcone są do ramienia bez możliwości obrotu (rys. 7a).
Zastosowania mocowań punktowych
Schody
Stopnie schodów wykonane są zazwyczaj ze szkła har-
towanego, klejonego trójwarstwowo. Stopnie pokryte są
różnymi warstwami antypoślizgowymi. Konstrukcja wspor-
cza pod schody wykonana jest ze stali malowanej lub nie-
rdzewnej. To ona stanowi główny element konstrukcyjny, do
którego przymocowane są elementy do przykręcenia stopni
szklanych, w których umieszczone są łączniki punktowe. Z
uwagi na to, że powierzchnia stopni musi być gładka naj-
częściej stosuje się mocowania współpłaszczyznowe lub
kończące się na środkowej warstwie szklanej.
Balustrady
W przypadku balustrad klasycznym i już dość daw-
no znanym rozwiązaniem jest mocowanie punktowe szyb
wypełniających za pomocą zaciskowych uchwytów brze-
gowych. Przy projektowaniu należy uwzględnić możliwość
uszkodzenia szyby przez przechodniów, dlatego powinno
się zastosować taki rodzaj szyby bezpiecznej, aby nie sta-
nowiła zagrożenia dla użytkowników.
Konstrukcje pr zeszklone
Łączniki punktowe w szklanych konstrukcjach
Il. 8. Balustrada szklana
Łączniki talerzowe występują w balustradach dopiero
od niedawna, ale stały się bardzo popularne i często spo-
tykane. Szyba przytrzymywana jest poprzez okucie talerzo-
we obejmujące taflę z obu stron, okucia z kolei mocowane
są bezpośrednio do stalowych słupków. Inne rozwiązanie
polega na tym, że okucia mocujące są wkręcane bezpo-
średnio w niższy strop (podłogę) lub przytwierdzane są do
policzka biegu schodowego i na tym poziomie też przy-
mocowywana jest tafla szklana.
Windy
Zwykle mocowania punktowe są używane nie w sa-
mym oszkleniu wind, choć takie przypadki też się zda-
rzają, lecz w oszkleniu szybów windowych. Mocowania
Il. 9. Obudowa windy szklanej na mocowaniach punktowych
łączone są do profili stalowych, które stanowią tutaj pod-
konstrukcję, szkło natomiast stanowi obudowę szybów,
dzięki czemu przemieszczający się windami (również
z obudową szklaną) mają poczucie otwartej przestrze-
ni, mimo niewielkich wymiarów samej windy. Łączniki
punktowe przymocowane są bezpośrednio do głównych
elementów podkonstrukcji (dwuteowniki, ceowniki) lub
do mniejszych blach, które przyspawane są do tych za-
sadniczych profili. Rozwiązanie takie najczęściej spotkać
można w dużych centrach handlowych, w obiektach kil-
kupiętrowych.
Drzwi
Stosowanie drzwi całoszklanych rozszerzyło możli-
wości aranżacji wystroju wnętrz pomieszczeń. W zależ-
ności od stopnia przezroczystości i sposobu zamocowa-
nia okucia występuje mniejsze lub większe zagrożenie
dla użytkowników takich drzwi. Mocowania punktowe
w  drzwiach wykorzystywane są zarówno jako element
przymocowania klamki (tzw. uchwyt sztangowy), jak
również jako część systemu przesuwnego umożliwia-
jącego samoczynne otwieranie się drzwi działających
na fotokomórkę.
Fasady
Ściana osłonowa wykonana z użyciem mocowań
punktowych składa się ze stalowych łączników, rozmiesz-
czonych na brzegach szklanych tafli i zamocowanych do
podkonstrukcji stanowiącej główną część ściany. Tak
ukształtowana stanowi ciągłe pokrycie zamykające prze-
strzeń, które spełnia – samodzielnie lub w połączeniu z
konstrukcją budynku – wszystkie normalne funkcje ścia-
ny zewnętrznej, lecz nie przejmuje żadnych właściwości
nośnych konstrukcji budynku. Fasady mają za zadanie
przenieść obciążenie pochodzące od ciężaru własnego
i parcia wiatru.
Daszki
Daszki szklane stanowią zadaszenie wejść do bu-
dynków. Zadaszenia wykonywane mogą być z wykorzy-
staniem odciągów stalowych. Tafla szklana jest wówczas
przymocowana do budynku za pomocą konsol, do których
przykręcane są cięgna. Daszki mogą być także wykonane
tak, że dolną część konstrukcji stanowią stalowe elemen-
ty, do których przymocowane są elementy do wkręcenia
łącznika umieszczonego w szklanej tafli. Belki stalowe
stanowią tutaj element nośny. Szyba powinna być wy-
konana ze szkła laminowanego bezpiecznego VSG. Do
mocowania przeszkleń nad głową powinny być stoso-
wane uchwyty talerzowe.
Dachy
Dachy budynków wykorzystujące mocowania punk-
towe wykonane są najczęściej na konstrukcjach cię-
gnowych. Brak ram okiennych i podziałów umożliwia tu
uzyskanie efektu otwartej przestrzeni. Elementy szklane
mają w takich konstrukcjach duże gabaryty i nie stosuje
się ich jako samodzielnych konstrukcji nośnych. Stoso-
17
 B. Szczerbal, D. Włochal, A. Glema, T. Łodygowski
Il. 10. Fasada szklana mocowana za pomocą spiderów
wane szkło musi być szkłem bezpiecznym, laminowanym,
aby w przypadku zniszczenia nie spowodowało zranienia
osób znajdujących się wewnątrz obiektu. Przy projek-
towaniu tego typu konstrukcji należy wziąć pod uwagę
obciążenia wiatrem i śniegiem, należy także uwzględ-
nić możliwość chodzenia pojedynczych osób po takiej
konstrukcji (np. konserwatorów, osób naprawiających
dach). Istotna jest także temperatura, która może powo-
dować zmiany objętości elementów konstrukcji na skutek
nagrzewania przez promienie słoneczne i różnic tempe-
ratur w okresie zimowym (wewnątrz ciepło, na zewnątrz
temperatury ujemne). Bardzo istotne są łączenia między
 dokończenie ze str. 14
Rys. 5. Rozmieszczenie mocowań punktowych w szkle
VSG [1]
Przy projektowaniu konstrukcji z mocowaniami
punktowymi należy wziąć pod uwagę to, aby wolna
krawędź wystawała nie więcej niż 300 mm poza mo-
cowanie szkła ograniczające powierzchnię wewnętrz-
ną. Otwór w tafli szklanej musi być tak usytuowany,
aby zarówno do wolnej krawędzi jak i do sąsiedniego
otworu pozostawało co najmniej 80 mm.
Wytyczne TRPV zawierają również wymagania do-
tyczące uchwytów talerzowych. Muszą one mieć obu-
18
Il. 11. Elementy architektury wykorzystujące punktowe
mocowanie szkła
poszczególnymi taflami, aby nie było przecieków, mu-
szą być one wykonane precyzyjnie i dokładnie. Silikon
łączący poszczególne tafle musi być odporny na działa-
nie promieni UV i starzenie się.
mgr inż. Barbara Szczerbal
mgr inż. Dariusz Włochal
dr hab. inż. Adam Glema
prof. Tomasz Łodygowski
Instytut Konstrukcji Budowlanych
Politechnika Poznańska
stronne, okrągłe talerzyki, których średnica wynosi co
najmniej 50 mm. Konstrukcyjnie (dobór odpowiedniej
średnicy tulejki) musi być zapewnione odpowiednie
oparcie szkła na łączniku (odpowiednie osadzenie szy-
by), wynoszące co najmniej 12 mm. Grubość ścianki
tulejki musi wynosić co najmniej 3 mm. Każda szyba
VSG podparta wyłącznie punktowo musi być podparta
co najmniej 3  łącznikami. Największy kąt zamykający
trójkąt wyznaczony trzema mocowaniami punktowymi
nie może przekraczać 120o (rys. 5).
Podsumowanie
Wszystkie informacje i wytyczne dotyczące projek-
towania konstrukcji mocowanych punktowo dotyczą da-
nych o szkle oraz sposobów mocowaniach. Nie ma norm,
w których podane zostałyby wzory na obliczenia wytrzyma-
łościowe, jak to jest w przypadku konstrukcji stalowych i
żelbetowych. Systemy mocowań punktowych oferowane
przez producentów opierają się jedynie na przeprowadzo-
nych badaniach, na podstawie których stwierdzono, iż dane
rozwiązanie konstrukcyjne jest poprawne. Brakuje konkret-
nie sprecyzowanych algorytmów obliczeniowych oraz pro-
wyda n ie s p ecjal n e
Il. 12. Daszek szklany przed wejściem głównym
Literatura:
1. B. Szczerbal, D. Włochal., Analiza eksperymentalna i nume-
ryczna punktowych mocowań elementów szklanych.
Praca magisterska napisana na Wydziale Budownictwa
i Inżynierii Środowiska Politechniki Poznańskiej, promo-
torzy: prof. dr hab. inż. Tomasz Łodygowski, prof. dr hab.
inż. Adam Glema, Poznań 2008.
2. Gesamtkatalog_2007 – katalog firmy SWS Gesellschaft
für Glasbaubeschläge mbH.
3. Nowoczesne Systemy Mocowań – katalog firmy
Novaglas Maksymilian Rejman.
4. Przewodnik po szkle. Saint-Gobain Glass.
gramów komputerowych wspomagających projektowanie
konstrukcji mocowanych na łącznikach punktowych.
mgr inż. Barbara Szczerbal
mgr inż. Dariusz Włochal
dr hab. inż. Adam Glema
prof. Tomasz Łodygowski
Instytut Konstrukcji Budowlanych
Politechnika Poznańska
Literatura:
1. B. Szczerbal, D. Włochal., Analiza eksperymen-
talna i numeryczna punktowych mocowań elementów
szklanych. Praca magisterska napisana na Wydziale
Budownictwa i Inżynierii Środowiska Politechniki Po-
znańskiej, promotorzy: prof. dr hab. inż. Tomasz Łody-
gowski, prof. dr hab. inż. Adam Glema, Poznań 2008.
2. TRPV – Technische Regeln für die Bemessung
und Ausführung punktförmig gelagerter Verglasungen
3. Nowoczesne Systemy Mocowań – katalog firmy
NOVAGLAS Maksymilian Rejman.
4. Klindt L., Klein W., Szkło jako materiał budow-
lany, Arkady, Warszawa 1982
5. Nowoczesne lekkie ściany isłonowe. 3. Konferen-
cja Naukowo-Techniczna, Mągowo, 13-16.11-2001 r.
SSG – zasady projektowania
w świetle PN-EN13022 część I i II oraz ETAG002
Pod pojęciem „szklenie strukturalne” przyjęło się rozumieć Zasady obliczeń zostały opracowane przy współpracy producentów silikonów
technologię mocowanie płyt lub paneli elewacyjnych konstrukcyjnych i instytucji certyfikujących przez Grupę Roboczą UEAtc i zawar-
te w dokumencie Przewodnik Techniczny dla Aprobowania Klejonych Strukturalnie
do konstrukcji budynku, gdzie klej stanowi jedyne spoiwo Systemów, stanowiącym wytyczne do obliczeń i certyfikacji systemów i silikonów
wiążące. Sama nazwa wywodzi się z początkowego konstrukcyjnych stosowanych w SSG. Zasady te zawarte w ETAG002 zostały w za-
stosowania jej do mocowania tafli szkła do fasady budynku. sadzie powtórzone w normie EN13022. W niniejszym artykule zmiany zostały za-
znaczone na zielono.
Wraz z rozwojem technologii silikonów, pod nazwą
„szklenie strukturalne” obecnie może się kryć także klejenie Rozróżnia się dwa podstawowe typy konstrukcyjne, każdy w dwóch odmianach
konstrukcyjne takich materiałów elewacyjnych, jak: szkło, (rys. 1):
anodyzowane lub powlekane aluminium, stal nierdzewna,
tytan czy też kamienie naturalne. Klejenie może dotyczyć
zarówno pojedynczych paneli, jak i zespołów paneli
np. szyby zespolone.

Rozróżnia się pięć podstawowych typów szkleń strukturalnych (podział dotyczy

rozwiązań konstrukcyjnych a niestosowanych materiałów):
1. System dwustronny – charakteryzujący się tym, że dwa boki panelu elewacyj-
nego są klejone a pozostałe mocowane mechanicznie np. w ramiaku;
2. System czterostronny – charakteryzuje mocowanie panelu elewacyjnego wy-
łącznie za pomocą kleju konstrukcyjnego;
3. System sworzniowy – gdzie pojedyncza lub zespolona szyba jest mocowana za
pomocą specjalnego sworznia umieszczonego w wywierconym otworze. Klej w tym
wypadku spełnia podwójną rolę – mocowania sworznia w otworze i uszczelnienia.
W niektórych systemach z szybą zespoloną tylko wewnętrzna szyba jest wiercona i mo-
cowana poprzez sworzeń a zewnętrzna „wisi” na silikonie (np. system Sadev Batiment);
4. System sworzniowy klejony – różniący się od poprzedniego tym, że sworznie
są przyklejone bezpośrednio do szkła (bez wiercenia otworów), całość jest wyłącz- Rys. 1.
nie klejona konstrukcyjnie;
5. System żeber szklanych – polegający na budowie elewacji z zastosowaniem TYP I – systemy podparte – gdzie ciężar panelu elewacyjnego przenoszony jest na
żeber szklanych będących pionowymi elementami usztywniającymi. Żebra są mo- konstrukcję nośną za pomocą podparć mechanicznych:
cowane mechanicznie do konstrukcji budynku a całość fasady, najczęściej szklanej, l odmiana 1 – zabezpieczona mechanicznie przed wypadnięciem
jest klejona klejami konstrukcyjnymi do żeber szklanych. l odmiana 2 – nie zabezpieczona

W powyższym zestawieniu europejskie normy PN-EN13022 oraz ETAG002 obej-
mują wyłącznie pozycje 1 i 2. Pozostałe pozycje nie mają jak dotychczas żadnego
prawnego (co do sposobu obliczania połączeń silikonowych) umocowania.
Dostawcy systemów fasadowych w swoich rozwiązaniach przyjmują pewne mak-
symalne dopuszczalne wymiary stosowanych paneli wypełniających. W przypadku
szkleń strukturalnych każdy system podaje oprócz maksymalnych wymiarów paneli
również wymiary złącza silikonowego, które zapewniają wymagane bezpieczeństwo
i trwałość proponowanego rozwiązania.
Jednakże to na dostawcy silikonów konstrukcyjnych spoczywa odpowie-
dzialność poprawnego zwymiarowania złącza silikonowego w każdym indywidu-
alnym przypadku. Dlatego też przy każdym projekcie fasady strukturalnej doko-
nuje się obliczeń wytrzymałościowych, uwzględniających warunki występujące
w danym projekcie.
TYP II – systemy niepodparte – gdzie ciężar własny panelu elewacyjnego jest prze-
noszony na konstrukcję nośną wyłącznie za pośrednictwem złącza silikonowego:
l odmiana 3 – zabezpieczona mechanicznie przed wypadnięciem
l odmiana 4 – nie zabezpieczona
W odróżnieniu od ETAG002 nowa norma bliżej opisuje możliwe rozwiązania konstruk-
cyjne, wprowadzając również klejenie strukturalne na 4 pozycji. Co ważne, w przypadku
klejenia na pozycji 4 norma wymaga, by szyba wewnętrzna miała podparcie mechaniczne.
Po lewej stronie rozwiązania z podparciem mechanicznym a po prawej bez.
Przy wymiarowaniu złącza silikonowego bierze się pod uwagę:
l wpływ wiatru – należy uwzględnić parcie, ssanie i wibracje panelu elewacyjnego
– dane te winny pochodzić od projektanta i uwzględniać maksymalne parcie wiatru dla

Konstrukcje pr zeszklone 19
 Tomasz Wierzchowski

Z zasady powinno się stosować dwa klocki nastawcze o grubości minimum 3 mm

umieszczone w ¼, licząc od brzegu, długości podpartej krawędzi panelu, w tym przy-
padku długość klocków nastawczych określa równanie:

L= S x 25/U

gdzie:
L – długość klocka
S – powierzchnia szkła w m2
U – dopuszczalna siła nacisku na materiał klocka w N/mm2

Obliczanie wielkości złącza silikonowego

Wysokość złącza oblicza się według wzoru:

h = [ a/2 x W/q ] x 10-6 mm

gdzie:
h – wysokość złącza silikonowego w mm
a – długość krótszego boku panelu w mm
W – parcie wiatru w Pa
q – dopuszczalna elastyczność silikonu w N/mm2

Grubość złącza silikonowego oblicza się według wzoru:

e = Eo/3 x Td/td w mm

gdzie:
1. Szyba zespolona e – grubość złącza silikonowego w mm
2. Uszczelnienie pierwotne PIB Eo – moduł sprężystości silikonu dla sił stycz-
3. Uszczelnienie zewnętrzne (podstawowe) nych w N/mm2
4. Szczeliwo dekoracyjne Td – maksymalne wydłużenie termiczne w da-
5. Silikonowa spoina konstrukcyjna nych warunkach
6. Powierzchnia klejenia strukturalnego td – maksymalna dopuszczalna sprężystość siliko-
7. Szczeliwo pogodowe nu przy dynamicznych siłach ścinających
8. Klocki podpierające
9. Taśma podpierająca Wartość Td oblicza się w zależności, który bok panelu jest podparty z równań:
10. Rama konstrukcyjna
11. Szkło monolityczne lub laminowane Gdy b > a (podparcie strony a) to:

Td = [(Tc –Ta) x ac – (To – Ta) x av] x [(a/2)2 + b2]1/2

danych z okresu minimum 10 lat, uwzględniając usytuowanie i kształt budynku. Dla
elementów pochyłych należy podać również obciążenia śniegiem;
l wpływ temperatury – należy uwzględnić rozszerzalność termiczną składowych systemu
zarówno w cyklu dobowym jak i rocznym;
l sposób przeniesienia ciężaru własnego panelu elewacyjnego.
Obliczenia dla systemów TYPU I – podpartych
Bardzo ważnym jest prawidłowe określenie wielkości (długości) klocków nastawczych
podpierających panel elewacyjny.
Gdy b > a ( podparcie strony b ) to:
Td = [(Tc –Ta) x ac – (To – Ta) x av] x [(b/2)2 + a2]1/2
gdzie:
a – szerokość panelu
b – długość panelu
Tc – maksymalna temperatura ramy nośnej – najczęściej przyjmuje się 55oC
To – średnia temperatura otoczenia – najczęściej przyjmuje się 20oC
Tv – maksymalna temperatura panelu (szkła) – najczęściej przyjmuje się 80oC
ac – współczynnik rozszerzalności termicznej materiału ramy
av – współczynnik rozszerzalności termicznej materiału panelu

W praktyce nie dopuszcza się, by grubość złącza silikonowego była mniejsza niż
6 mm, a stosunek grubości i wysokości mieścił się w przedziale:

3e > h > e

Z ograniczeniem, że, „h” nie może być większe niż 20 mm dla silikonów jedno-
składnikowych, 30 mm dla silikonów dwuskładnikowych oraz 35 mm dla systemów
przeciwwybuchowych!

20 wyda n ie s p ecjal n e
 SSG – Zasady projektowania w świetle PN-EN13022 część I i II...
Obliczenia dla systemów TYPU II – nie podpartych
W tym przypadku przyjmuje się, że cały ciężar panelu jest
przenoszony poprzez złącze silikonowe na pionowych krawę-
dziach panelu.
Wysokość złącza oblicza się z zależności:
h = (Rv x a x b x d)/(2 x (a lub b) x ts w mm
(wybór a czy b w zależności która krawędź jest pionowa)
przy zachowaniu warunku:
h = [ a/2 x W/q ] x 10-6 w mm
gdzie:
h – wysokość złącza silikonowego
a – szerokość panelu w mm
b – długość panelu w mm
d – grubość panelu w mm
Rv – gęstość materiału panelu w N/mm3
ts – maksymalna dopuszczalna sprężystość silikonu przy statycznych siłach ścinają-
cych w N/mm2
W – parcie wiatru w Pa
q – dopuszczalna elastyczność silikonu w N/mm2
Grubość złącza silikonowego oblicza się według wzoru:
e = Eo/3 x Td/td w mm
gdzie:
e – grubość złącza silikonowego w mm
Eo – moduł sprężystości silikonu dla sił stycz-
nych w N/mm2
Td – maksymalne wydłużenie termiczne w da-
nych warunkach
td – maksymalna dopuszczalna sprężystość siliko-
nu przy dynamicznych siłach ścinających
Wartość Td oblicza się z zależności:
Td = [(Tc –Ta) x ac – (To – Ta) x av] x [(a/2)2 + (b/2)2]1/2
gdzie:
a – szerokość panelu
b – długość panelu
Tc – maksymalna temperatura ramy nośnej – najczęściej przyjmuje się 55oC
To – średnia temperatura otoczenia – najczęściej przyjmuje się 20oC
Tv – maksymalna temperatura panelu (szkła) – najczęściej przyjmuje się 80oC
ac – współczynnik rozszerzalności termicznej materiału ramy
av – współczynnik rozszerzalności termicznej materiału panelu
Należy przestrzegać by grubość złącza silikonowego nie była mniejsza niż 6 mm
a stosunek grubości i wysokości mieścił się w przedziale: 3e > h > e.
Z ograniczeniem, że, „h” nie może być większe niż 20 mm dla silikonów jedno-
składnikowych, 30 mm dla silikonów dwuskładnikowych oraz 35 mm dla systemów
przeciwwybuchowych!
W przypadku stosowania szkła, jako paneli elewacyjnych można posługiwać się za-
równo pojedynczymi taflami jak i szybami zespolonymi. W tym ostatnim przypadku do-
puszcza się wyłącznie zestawy złożone z dwóch tafli szkła. Przy doborze grubości szkła
należy posługiwać się podstawowymi zasadami doboru grubości szkła w zależności od
powierzchni przeszklenia i stosunku boków oraz obciążenia wiatrem czy śniegiem:
Konstrukcje pr zeszklone
W przypadku szyb zespolonych należy określić zarówno ekwiwalentną grubość szkła
jak i wielkość uszczelnienia silikonem. Jest to niezwykle istotne by nie przenosić me-
chanicznie doświadczeń z produkcji typowych szyb zespolonych.
W przypadku stosowania szkła zespolonego do szkleń strukturalnych obliczenie wy-
sokości uszczelnienia przeprowadza się z zależności:
hs = [a/2 x W/q] x 10-6 w mm
gdy grubość tafli zewnętrznej d1 jest większa od gru-
bości tafli wewnętrznej d2
oraz
hs = [(a x W)/2q] x 10-6 w mm
gdy grubość tafli zewnętrznej d1 jest mniejsza od gru-
bości tafli wewnętrznej d2
oznaczenia jak wyżej.
Norma EN13022 wprowadza nieco inny sposób obliczeń w zależności od stosunku
grubości szyb w zespoleniu poprzez doprecyzowany współczynnik wg poniższego wzoru:
h = 0,5 x a x W/ β x q
gdzie współczynnik β jest zdefiniowany poniżej:
A obciążenia „W” spoiny silikonowej wiatrem, śniegiem i ciężarem własnym szkła
winny być obliczane zgodnie z normami: EN 1991-1 część 1 i 3 oraz EN1991-2-4
Należy podkreślić, że obliczenia dla systemów gdzie szyba zewnętrzna nie ma pod-
parcia mechanicznego obliczenia wysokości uszczelnienia wykonuje się zgodnie z zasa-
dami jak dla klejenia strukturalnego!
Jako minimalną wysokość uszczelnienia przyjmuje się 6 mm. Grubość złącza okre-
śla szerokość zastosowanej ramki dystansowej. Z uwagi na to, że nie stosuje się ramek
mniejszych niż 6 mm, to warunek minimalnej grubości uszczelnienia jest spełniony.
Ponadto norma EN13022 opisuje sposoby podparcia szkła w zależności od rozwią-
zania konstrukcyjnego oraz określa minimalna grubość pojedynczej szyby, jako 6 mm.
Dla szkła monolitycznego klejonego na pozycji 2 w systemach podpartych minimalna
grubość klocków podpierających wynosi również 6 mm.
Obciążenia „W” spoiny silikonowej wiatrem, śniegiem i ciężarem własnym szkła winny
być obliczane zgodnie z normami: EN 1991-1 część 1 i 3 oraz EN1991-2-4
W dalszym ciągu zagadnienia związane z ciśnieniem wewnętrznym szyb zespolo-
nych, w zależności od obciążeń klimatycznych jak i wysokości budynku nie są omówione.
Jak dotychczas wszelkie obliczenia dla silikonów konstrukcyjnych wykonywane są
przez personel producentów szczeliw. Ostatnio pojawiła się strona internetowa www.
glazingexpert.com, która jest swoistym kalkulatorem dla szklenia strukturalnego, bazu-
jącym na wymaganiach norm europejskich oraz na przyjętych w przemyśle szklarskim
rozwiązaniach wg modelu Feldmaiera i wycofanych norm prEN13474-1 i 2. Na stronie
tej można dokonać obliczeń dla wszystkich opisanych przypadków, jak również sytuacji
nie opisanych w normach. Co ciekawe, obliczeń można dokonywać dla silikonów kon-
strukcyjnych różnych dostawców, jak DOW CORNING, SIKA, TREMCO czy KOMMERLING
mających Europejską Aprobatę Techniczną, a tym samym znak CE.
Tomasz Wierzchowski
Doradca Techniczny
21
Metoda projektowania
szyb zespolonych
Szyby zespolone we współczesnych ścianach osłonowych znacznie różnią się pod którym grubość (h) jest co najmniej 10-krotnie mniejsza
względem budowy i wymiarów od szyb montowanych w typowych oknach. od jego szerokości (a) (h<a/10). Dodatkowo dla uprosz-
czenia przyjęto, że nie uwzględnia się przemian ośrod-
Typowa szyba okienna wykonana jest ze szkła typu float grubości 4,0 mm, szyba ka gazowego związanych z temperaturą i zmiennym ci-
w ścianie osłonowej wykonana jest zazwyczaj ze szkła hartowanego ESG np. śnieniem atmosferycznym. Ośrodek gazowy pośredniczy
10 mm i klejonego VSG np.: 44.2. Wymiary typowej szyby okiennej na ogół nie w przenoszeniu zewnętrznego obciążenia wiatrem na we-
wnętrzną taflę szkła szyby zespolonej. W konsekwencji
przekraczają 1,4x1,4 m, szyby ściany osłonowej osiągają wymiary nawet 3,0x,3,4 m.
sztywność giętna szyby zespolonej będzie zależała od
Standardowe szyby w oknach nie wymagają w projektowaniu uwzględniania nośności sztywności giętnych poszczególnych tafli szkła tej szyby
i odkształcalności. Niestandardowe wymiary i budowa szyb zespolonych montowanych oraz jej geometrii, tj. szerokości, wysokości odległości
w ścianach osłonowych wymagają odpowiedniego zaprojektowania tych szyb, z uwagi tafli (grubości ramki dystansowej szyby).
Przy uwzględnieniu wyżej wymienianych założeń,
na wytrzymałość, odkształcalność, izolacyjność cieplną i akustyczną oraz uwzględnienia udział sztywności poszczególnych tafli szkła szyby zespo-
miejsca wbudowania, użytkowania i warunków środowiskowych. Projektowanie szyb lonej w sztywności całej szyby, wyznacza się wg zależno-
zespolonych w zakresie nośności i odkształcalności pod obciążeniem wiatrem jest ści: dla tafli zewnętrznej
utrudnione, gdyż nie ma na w kraju normowych uregulowań dotyczących tych metod
obliczeń. Teoretyczne podstawy modelowania obciążeń klimatycznych szyb zespolonych (1)
zostały przedstawione w artykule [7], są również projekty norom prEN [2] i [3],
dla tafli wewnętrznej
których dostępność (na tym etapie opracowania) jest dosyć ograniczona,
z uwagi na to, że (wg informacji PKN) zostały wycofane z prac normalizacyjnych
(2)
bez wskazania norm zastępczych.
w przykładzie:
hi = 8 mm – grubość wewnętrznej (od pomieszczenia)
Zagraniczne regulacje techniczne, zwłaszcza niemiec- Dla lepszego przedstawienia wspomnianej wyżej me- tafli szkła szyby zespolonej
kie [1], podają zasady doboru obciążeń dla szyb zespolo- tody obydwa etapy obliczeń zostaną zaprezentowane na he = 6 mm – grubość zewnętrznej tafli szkła szyby ze-
nych w zakresie oddziaływań środowiskowych (obciąże- przykładzie, wraz niezbędnymi komentarzami. spolonej
nie wiatrem, temperaturą, ciśnieniem atmosferycznym), udziały sztywności wynoszą:
bez określania sposobów obliczeń ugięć i naprężeń przy l dla tafli zewnętrznej 6 mm, z zależności (1):
zginaniu. Przykład δe = 0,297
W niniejszym artykule przedstawiam metodę obliczeń l dla tafli wewnętrznej 8 mm, z zależności (2):
prezentowaną w opracowaniu [1], z pewnymi uproszcze- Dane do obliczeń δe = 0,703
niami, dotyczącymi zakresu oddziaływań środowiskowych Do obliczeń przyjęto szybę zespoloną ze szkła har-
(pominięcie obciążeń temperaturowych i ciśnieniem at- towanego ESG 6/16/8 o wymiarach b x a=2000x1000 Charakterystyczną długość krawędzi wyznacza oblicza
mosferycznym). Dodatkowo podaję ,,inżynierską meto- mm (tafla szkła 6 mm eksponowana jest na zewnątrz się wg zależności:
dę’’ obliczeń ugięć i naprężeń przy zginaniu pod obcią- budynku). Szyba montowana jest w ścianie osłonowej
żeniem wiatrem. na które działa charakterystyczne obciążenie wiatrem o
Metoda zawiera dwa etapy działań: maksymalnej wartości pk=600 Pa. Szyba podparta jest (3)
a) Etap pierwszy polega na odpowiednim przygotowaniu, na wszystkich krawędziach.
tj. redukcji obciążenia równomiernie rozłożonego, w za-
leżności od wymiarów geometrycznych i budowy szyby Obliczenia gdzie:
zespolonej. Obszerną prezentację metody redukcji obcią- Etap pierwszy hSZR – grubość ramki szyby zespolonej,
żenia dla szyb zespolonych opartych liniowo przedstawia Redukcja obciążenia równomiernie rozłożonego w za- BV – współczynnik brzegowy wg tablicy 1,
opracowanie [1]. leżności od wymiarów geometrycznych i budowy szyby hi, he – grubość wewnętrznej i zewnętrznej tafli szkła szy-
b) Etap drugi polega na obliczeniu ugięcia i naprężenia przy zespolonej. by zespolonej.
zginaniu w poszczególnych taflach szkła szyby zespolonej, Szyba zespolona traktowana jest jako zespół dwóch Zależność na charakterystyczną długość krawędzi
pod oddziaływaniem zredukowanego obciążenia równo- cienkich płyt szkła (tafli), połączonych ze sobą ośrod- (3) wyprowadzona jest dla stałych warunków środo-
miernie rozłożonego. kiem gazowym. Za płytę cienką przyjmuje się ustrój, w wiskowych [6] tj. ciśnienia atmosferycznego 101 kPa

22 wyda n ie s p ecjal n e

Tablica 1.
a/b 1,0 0,9 0,8 0,7
BV 0,0194 0,0237 0,0288 0,0350
i materiałowych, tj. modułu sprężystości posłusznej szkła
E=70000 kPa. W uproszczeniu można przyjąć, że ciśnie-
nie atmosferyczne w naszym klimacie odpowiada przy-
jętym założeniom.
Współczynnik brzegowy BV zależy od wymiarów płyty.
Należy tutaj wspomnieć, że wartość współczynnika BV za-
mieszczona w tablicy 1, została ustalona w oparciu o teorię
płyt Kirchoffa, przy współczynniku Poissona przyjmowane-
go dla szkła v = 0,23. Wartość współczynnika Bv podana
w tablicy 1, dotyczy tylko analizy liniowej płyty cienkiej,
jednak w praktyce często występują inne przypadki, które
zazwyczaj prowadzą do zagadnień nieliniowych. Zależności
obejmujące zagadnienia nieliniowe obszernie zestawione są
w prEN 13474-2:2000 [2] w zależności od tzw. obciąże-
nia znormalizowanego.
W przykładzie: a/b = 1000/2000 = 0,5, stąd z tabli-
cy 1: BV = 0,0501.
Podstawiając dane: hi = 8 mm, he = 6 mm, hSZR =
= 16 mm, BV = 0,0501, do zależności (3) otrzymuje-
my charakterystyczną długość krawędzi: ã = 428,9 mm.
Oddziaływanie ośrodka gazowego oraz gometrii na za-
kres rozdziału obciążenia określany jest współczynnikiem
φ i wyznacza się wg zależności:
(4)
W analizowany przykładzie: a = 1000 mm, ã =
= 428,9 mm wg zależności (3) współczynnik φ = 0,033.
W obliczeniach współczynnik ten spowoduje to, że ugię-
cia zewnętrznej i wewnętrznej tafli szkła będą się od siebie
nieznacznie różniły.
Ostatecznie wartość obciążenia charakterystycznego
przypadającego na poszczególne tafle szkła szyby zespo-
lonej wyznacza się z zależności:
l część obciążenia na szybie zewnętrznej przy obciąże-
niu z zewnątrz
(5)
l część obciążenia na szybie wewnętrznej przy obciąże-
niu z zewnątrz
(6)
Uwzględniając wyznaczone wcześniej parametry dla
tafli zewnętrznej 6 mm, z zależności (1): δe = 0,297,
dla tafli wewnętrznej 8 mm, z zależności (2) δi = 0,703;
φ = 0,033 wg zależności (4), pk = 600 Pa (wg założeń)
otrzymujemy:
l część charakterystycznego obciążenia wiatrem na szybie
zewnętrznej 6 mm, przy obciążeniu z zewnątrz wg zależ-
ności (5): we = 191,8 Pa; co stanowi 31,97% obciąże-
nia zewnętrznego, do obliczeń przyjęto wk,e = 192 Pa;
l część charakterystycznego obciążenia wiatrem na szybie
wewnętrznej 8 mm, przy obciążeniu z zewnątrz wg zależ-
ności (6): wi = 408,02 Pa; co stanowi 68,03% obciąże-
nia zewnętrznego, do obliczeń przyjęto wk,i = 408 Pa.
Konstrukcje pr zeszklone
Metoda projektowania szyb zespolonych
Obliczenia ugięć i naprężeń przy zginaniu
0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 Schemat podparcia, obciążenia i wymiary pojedynczej
tafli szkła szyby zespolonej przedstawia rys. 1.
0,0421 0,0501 0,0587 0,0676 0,0767 0,0857
Jak łatwo zauważyć, suma rozdzielonego obciążenia
jest równa obciążeniu zewnętrznemu (pk = wk,e + wk,i).
Etap 2
Założenia
Przed przystąpieniem do drugiego etapu obliczeń, powin-
no się przyjąć odpowiednią metodę wymiarowania szkła kon-
strukcyjnego, oraz kryteria oceny ugięć i nośności. Norma [2]
i [3], podają stosowane Metody Stanów Granicznych, (MSG)
jako odpowiednią do wymiarowania szkła, stąd zostanie ona
wykorzystana do obliczeń w prezentowanym przykładzie.
Sprawdzeniu podlega Stan Graniczny Użyłkowania (SGU) przy
obciążeniu charakterystycznym oraz Stan Graniczny Nośności
(SGN) przy obciążeniu obliczeniowym, zwiększonym o czę-
ściowe współczynniki bezpieczeństwa.
Istotnie założenie w tym przypadku, które nie powin-
no być pomijane, dotyczy małych ugięć tafli szkła. Linio-
wa teoria zginania płyt cienkich (przejęta w niniejszych
obliczeniach) ma zastosowania w przypadku ugięć nie
przekraczających ich grubości (fmax ≤ h).
Zalecenia [1], podają następujące kryteria do oceny Rys. 1. Schemat podparcia, obciążenia i wymiary tafli
ugięcia szyby zespolonej: szkła
a) dopuszczalne ugięcie w środku rozpiętości tafli szkła
pionowego podpartego na wszystkich krawędziach fdop
≤ a/100 , gdzie a jest krótszym bokiem szyby, Maksymalne ugięcie przy liniowej teorii zginania,
b) dopuszczalne naprężenie przy zginaniu dla szkła harto- przy oddziaływaniu zredukowanego charakterystyczne-
wanego ESG wynosi: σdop ≤ 50 MPa. go obciążenia równomiernie rozłożonego wyznacza się
z zależności:
W zaleceniach [1], podane są również inne kryteria
oceny w zależności od rodzaju szkła i jego wbudowania.
W analizowanym przykładzie szyba ma taflę ze szkła (7)
ESG i podparta jest na wszystkich krawędziach.
Zgodnie z zasadą wymiarowania MSG, do obliczeń
ugięć przyjmuje się obciążenia charakterystyczne, w ob- Maksymalne naprężenia przy liniowej teorii zginania,
liczeniach nośności obciążenia obliczeniowe. W przypad- przy zginaniu wzdłuż osi x, y, pod oddziaływaniem zredu-
ku obciążenia wiatrem częściowy współczynnik bezpie- kowanego obliczeniowego obciążenia równomiernie roz-
czeństwa wg normy [4]: PN-77/B-02011 wynosi γf = 1,3, łożonego należy wyznaczać wg zależności:
wg normy [5]: PN-EN 1991-1-4. Eurokod 1. γf = 1,5.
Do obliczeń w prezentowanym przykładzie przyję-
to częściowy współczynnik bezpieczeństwa γf = 1,3 (8)
(wg normy PN-77/B-02011)
Zredukowane obciążenie charakterystyczne przypada-
jące na poszczególne tafle szkła wynoszą odpowiednio:
l wk,e = 188 Pa na zewnętrzną taflę szkła szyby zespo-
(9)
lonej 6 mm,
l wk,i = 412 Pa na wewnętrzną taflę szkła szyby zespo-
lonej 8 mm. gdzie:
a – krótsza krawędź szyby [m],
Zredukowane obciążenie obliczeniowe przypadające na h – grubość tafli szkła (hi – wewnętrznej lub he – zew-
poszczególne tafle szkła wynoszą odpowiednio: nętrznej) [m],
l we = 192 Pa ˙ 1,3 = 249,6 Pa, przyjęto we,obl = w – obciążenie obliczeniowe równomiernie rozłożone [kPa],
= 250 Pa na zewnętrzną taflę szkła szyby zespolo- wk – obciążenie charakterystyczne równomiernie rozło-
nej 6 mm, żone [kPa],
l wi = 408 Pa ˙ 1,3 = 530,4 Pa, przyjęto we,obl = v = 0,23 – współczynnik Poissona,
= 530 Pa na wewnętrzną taflę szkła szyby zespolo- E = 70 ˙ 106 kPa,
nej 8 mm. k1, k2, k3 – współczynniki wg tablicy 2.
23
 Artur Piekarczuk

Tablica 2.
l Maksymalne naprężenia przy zginaniu wzdłuż osi x, y,
Wymiary Ugięcie Naprężenie w kierunku X Naprężenie w kierunku Y
wg zależności (8) i (9):
b/a k1 k2 k3

2,0 0,01013 0,10011 0,0421

Wartości współczynników ugięcia (k1) oraz współczyn- l Maksymalne naprężenia przy zginaniu wzdłuż osi x, y,
ników naprężenia (k2, k3) dla szyby podpartej na obwodzie wg zależności (8) i (9):
o wymiarach b x a = 2000x1000 mm zestawiono w tablicy 2.
Wartości współczynników k1, k2, k3 zostały ustalone dla
właściwości materiałowych szkła. W przypadku innego mate-
riału np. stali, aluminium, itp., wartości tych współczynników
będą inne. Jest to istotna uwaga, gdyż zazwyczaj zależności
(7), (8), (9), wraz z współczynnikami (k1, k2, k3) zamiesz-
czane są w poradnikach, tablicach, itp.; przy założeniu, że do-
tyczą one tylko i wyłącznie stali. Stosowanie tak przygotowa-
nych współczynników może prowadzić do grubych błędów.
Aby poprawnie wykorzystywać zależności (7), (8) i (9),
wszystkie dane wprowadzane do tych zależności powinny
być wyrażone w odpowiednich jednostkach (patrz opis da-
nych pod zależnościami)
Dane do obliczeń w analizowanym przykładzie:
a = 1,0 m – szerokość tafli szkła
hi = 0,008 m – grubość wewnętrznej tafli szkła
he = 0,006m – grubość zewnętrznej tafli szkła c) Kryteria oceny
v = 0,23 – współczynnik Poissona dla szkła Jak już wcześniej wspomniano, dopuszczalne ugięcie
E = 70 ˙ 106 kPa – moduł sprężystości podłużnej szkła w środku rozpiętości tafli szkła pionowego podpartego
k1, k2, k3 wg tablicy 2 na wszystkich krawędziach fdop ≤ a/100 = 1000/100 =
obciążenia charakterystyczne i obliczeniowe wg pierwszego = 10 mm , gdzie a = 1000 mm jest krótszym bokiem
etapu obliczeń, wyrażone w kPa szyby. Dopuszczalne naprężenie przy zginaniu dla szkła
a) Wyniki obliczeń dla zewnętrznej tafli szkła (6 mm) b) Wyniki obliczeń dla zewnętrznej tafli szkła (8 mm) hartowanego ESG wynosi: σdop ≤ 50 MPa.
l Ugięcie wg zależności (7): l Ugięcie wg zależności (7):

Podsumowanie obliczeń

W analizowanym przykładzie, przy obciążeniu wiatrem

o wartości 600 Pa szyby zespolonej 6/16/8 ze szkła
hartowanego ESG o wymiarach axb = 1000x2000mm,
maksymalne ugięcie wynosi fe = 1,48 mm (szyba ze-
wnętrzna 6 mm) i jest mniejsze od ugięcia dopusz-

dokończenie na str. 29 

Rys. 2. Obliczenia ugięć tafli szkła 6 mm pod obciążeniem 192 Pa metodą numeryczną Rys. 3. Obliczenia naprężeń tafli szkła 8 mm pod obciążeniem 530 Pa metodą nume-
MES ryczną MES

24 wyda n ie s p ecjal n e
Obliczenia szyb zespolonych
Izolacyjna szyba zespolona (ISZ) działa jako złożony system, jego zachowanie strukturalne może być analizowane w zakresie
liniowym, gdy rozpatrujemy tylko proste przypadki i może być obliczane analitycznie. Dlatego elementy szyby zespolonej
(budowa, grubość szkła) są dziś określane przy zastosowaniu odpowiedniego oprogramowania komputerowego.
Podstawy, na których oparte są te obliczenia, przedstawia poniższy artykuł.
Podstawy, szkło płaskie
Uniwersalną i fizycznie odpowiednią metodą projek-
towania szyb zespolonych jest metoda numeryczna wy-
korzystująca model Metody Elementów Skończonych1.
Korzystając z tej metody możliwe jest projektowanie szyb
zespolonych z wieloma taflami szkła (tafle płaskie lub za-
krzywione), o  dowolnej geometrii i  budowie i  z  dowol-
nymi sposobami podparcia. Możliwe jest uwzględnienie
działania różnych rodzajów obciążeń – również obciążeń
punktowych – jak też uwzględnienie współpracy między
elementami sklejonymi za pomocą folii (PVB, EVA, SGP).
Jednak nie zawsze jest powinno się przyjmować liniowe
zachowanie się poszczególnych tafli szklanych, gdyż może
to przyczynić się do zaprojektowania szkła płaskiego ze
znacznie mniejszymi grubościami.
Dla wyjaśnienia zachowania oszklenia rozważany jest
przypadek jednokomorowej szyby izolacyjnej, gdy w wy-
niku działania obciążenia zewnętrznego, np. parcia wiatru,
wyginana jest zewnętrzna tafla szkła. Zmniejsza się więc
objętość przestrzeni międzyszybowej, a ciśnienie wewnątrz
szyby zespolonej wzrasta.
Ten wzrost ciśnienia w komorze międzyszybowej utrzy-
mywany jest jako obciążenie tafli zewnętrznej i tafli we-
wnętrznej. Podsumowując zatem, na zewnętrzną taflę działa
p Δp
Rys. 1. Zachowanie się szyby jednokomorowej pod obcią-
żeniem zewnętrznym p
1 Metoda Elementów Skończonych  (MES, ang. FEM, finite-ele-
ment method) – metoda rozwiązywania układów równań różnicz-
kowych, opierająca się na podziale dziedziny (tzw. dyskretyzacja)
na skończone elementy, dla których rozwiązanie jest przybliżane
przez konkretne funkcje i przeprowadzaniu faktycznych obliczeń
tylko dla węzłów tego podziału.
Konstrukcje pr zeszklone
obciążenie p-Δp, a na taflę wewnętrzną obciążenie Δp. Tak
więc, łączne obciążenie jest podzielone na obie tafle. Sto-
pień tego rozkładu zależy od:
zz sztywności tafli szklanych,
zz objętości przestrzeni międzyszybowej wypełnionej po-
wietrzem (lub gazem szlachetnym).
Obliczanie tego podziału obciążenia z  uwzględnie-
niem ogólnego prawa gazu (patrz poniżej). Należy zauwa-
żyć, że w  przypadku szkła laminowanego, że sztywność
zależy nie tylko od geometrii, ale także przez połączenia
między szybami.
Obciążenie klimatyczne (wpływ prężności
gazu w przestrzeni międzyszybowej)
W zależności od miejsca zamocowania na oszklenie
działają różne obciążenia zewnętrzne: od parcia wiatru, cię-
żaru śniegu, parcia tłumu oraz wynikające z różnic tempe-
ratury i ciśnienia między miejscem produkcji a miejscem
montażu (instalacji) – co musi być rozpatrywane w trakcie
projektowania szyb izolacyjnych.
Wewnątrz przestrzeni międzyszybowej znajduje się gaz
wtłoczony w zakładzie produkcji szyb zespolonych – cha-
rakteryzujący się ciśnieniem p012 = p01 = p02 i temperaturą
T012 = T01 = T02  (stan 0). Jeśli temperatura i / lub ciśnie-
nia powietrza otaczającego w  miejscu montażu (stan 1)
są inne niż w miejscu produkcji, co powoduje że objętość
Rys. 2. Szyba jednokomorowa: po lewej opuszczająca
miejsce produkcji (stan 0) i po prawej w miejscu montażu
(stan 1)
gazu w zamkniętej komorze musi zmienić, co prowadzi do
odkształceń tafli szklanych i powstawania naprężeń w szkle.
Różnice temperatury do zastosowania w okresie letnim i zi-
mowym są podane w przepisach [1] [2], jak również mete-
orologiczne różnice ciśnienia i różnice ciśnienia atmosfe-
rycznego zależne od różnicy wysokości między miejscem
produkcji i  montażu, z  wartości tych można skorzystać
jeżeli nie są dokładnie znane (zmierzone) wartości odno-
szące się do konkretnego przeznaczenia danej partii szyb.
Dla obciążeń zewnętrznych, jak i obciążenia klimatycz-
nego (zależnego od różnic prężności powietrza) odnosi się
równanie ogólne gazu:
Objętość powietrza wewnątrz zamkniętej ko-
mory międzyszybowej V121  w  stanie 1 wynosi więc
V112 = V012 + ΔV11 + ΔV12.
Zmiany objętości ΔV11  i ΔV21  wynikają z odkształceń
poszczególnych tafli szkła i są obliczane po scałkowaniu
przemieszczeń punktów na powierzchni tafli szklanych.
Tak więc:
gdzie u11 i u12 to ugięcia płyt 1 i 2 w stanie 1 (w odniesie-
niu do stanu 0). Wielkości ΔV11 i ΔV12 mogą być określone
w analizie Metodą Elemetów Skończonych.
Rozwiązanie liniowe
W pewnych warunkach, wartości ΔV11  i ΔV12  mogą
być w dostatecznym przybliżeniu określone z następują-
cego równania liniowego:
_
Vi stanowi zmianę objętości w  wyniku odkształce-
nia tafli „i” pod wpływem jednostkowego obciążenia
1,0 kN/m2.
25
 Eugen Schuler
Rys. 3a+b. Naprężenia główne na tylnej płycie – z uwzględ-
nieniem membrany – analiza nieliniowa
To równanie liniowe jest prawdziwe dla dowolnych
kształtów, ale tylko dla szyb izolacyjnych podpartych ze
wszystkich stron (na wszystkich krawędziach), i w tym przy-
padku każda tafla może być uznana, że pracuje niezależnie.
W przypadku jednokomorowej szyby izolacyjnej nie-
znane ciśnienie p112  (w szybie) może być obliczone z na-
stępującego równania kwadratowego:
Analogicznie, dla dwukomorowej szyby izolacyjnej
(z trzema taflami szkła) wartości ciśnień p112  i p123  (w po-
szczególnych komorach szyby) mogą być obliczone z ukła-
du dwóch równań kwadratowych.
Model numeryczny
Bardziej wszechstronne i  bardziej dokładne oblicze-
nia, możliwe do zastosowania w  przypadku wszystkich ty-
pów podparcia i  różnych rodzajów obciążeń obliczenio-
wych, mogą być realizowane za pomocą iteracyjnej2 me-
tody obliczeń. Bezpośrednie rozwiązanie nie jest możliwe
ze względu na nieliniowy charakter fizycznych równań gazu
i  ze względu na nieliniowy charakter geometrycznych od-
kształceń tafli szklanych, które mogą być brane pod uwagę
w  ramach opisanej poniżej metody Newtona-Raphsona3.
Często ugięcie tafli szklanej jest większe od grubości tej
2 Iteracja  (łac.  iteratio  – powtarzanie) – czynność powtarzania
(najczęściej wielokrotnego) tej samej  instrukcji  (albo wielu
instrukcji) w pętli.
3 Metoda Newtona-Raphsona (zwana również metodą stycznych)
– iteracyjny algorytm wyznaczania przybliżonej wartości pier-
wiastka funkcji.
26
Rys. 4. Model MES dwukomorowej szyby izolacyjnej
(z  trzema taflami szkła) z  elementami łączącymi do
modelowania połączenia (uszczelnienia) krawędzi
W obliczeniach liniowych sklejenie krawędzi jest zastą-
pione zastosowaniem drobnych elementów, które łączą brzegi
tafli szklanych. Siła generowana przez wyginanie się warstwy
klejącej i odporność na ścinanie uszczelnienia krawędziowego
szyby zespolonej są w założonym modelu pomijane.
Następnie posługując się modelem Newtona-Raphso-
na rozwiązujemy równania dla dwukomorowej szyby izo-
lacyjnej (czyli z trzema taflami szkła), znajdując wartości
Rys. 3c+d. Naprężenia główne na tylnej płycie – bez dwóch nieznanych wartości ciśnień: p112  i p123  Ta metoda
uwzględnienia efektu membrany – analiza liniowa
może być stosowana dla szyb wielokomorowych, z czte-
rema lub więcej taflami szkła.
tafli i większe od 1/100 rozpiętości tafli szklanej. Deforma- Ogólnie rzecz biorąc, dla funkcji F (x) dla x = x1, x2,…,
cje w  tym rozmiarze są szczególnie widoczne przy dużych xn ( ) wg równania Newtona-Raphsona:
rozmiarach płaskich tafli szkła, a  efekt działania membrany F(x +δx) = F(x)+ J δ x +O(δ x2 )
zauważalny (zachowanie tafli szkła zbliżone do pracy wiotkiej
membrany, a nie sztywnej płyty).
Przy rozpatrywaniu pracy tafli szkła przenoszącej obcią-
żenia należy więc nie tylko rozpatrywać model zginanej płyty,
ale również na zachowanie zbliżone do modelu membrany.
Wzdłuż krawędzi tafli tworzy się pas z odkształceniem linio-
wym, a wewnątrz obszaru tafli charakter pracy jest zbliżony
do membrany. W konsekwencji przyjęcia takiego złożone-
go modelu otrzymuje się w wyniku obliczeń wielkości ugięć
i naprężeń dużo mniejsze niż gdybyśmy przyjęli model czysto
liniowy, nie biorąc pod uwagę efektu membrany. Można to
wykazać biorąc pod uwagę kwadratową taflę szklaną o roz-
miarach LxB=1500x1500 mm i grubości t=8 mm, pracu-
jącą z  obciążeniem powierzchni 5,0 kN/m2, zamocowaną
liniowo na wszystkich krawędziach.
Do modelu wykorzystano tzw. lite elementy powłoko-
we. Szkło laminowane może być wykonane jako struktura:
szkło-warstwa pośrednia-szkło. W zależności od tego, czy
rozpatrujemy krótko- lub długotrwale działające obciąże-
nie, warstwy pośrednie mogą być uważane za anizotropowe
materiały z lub bez połączenia przekazującego naprężenia
ścinające. Wpływ zarówno krótko- jak i długotrwałych ob-
ciążeń na strukturę systemową (np. obciążenie klimatycz-
ne) może być uwzględniony i  obliczony. Uzyskany stan
odkształceń i naprężeń jest następnie „zamrożony”.
Właściwości materiału warstwy pośredniej mogą być
modyfikowane, np. zmieniając się od pełnego do częścio-
Rys. 5. Obciążenie klimatyczne w lecie dla szyby dwukomo-
wego połączenia w kompozycie, i po przyłożeniu krótko- lub rowej o wymiarach 550 x 1000 mm i budowie 8-32-6-12-6:
długotrwale działającego obciążenia (parcie wiatru, parcie po lewej stronie wykres ugięcia, po prawej stronie napręże-
tłumu) do odkształcającej się struktury. nia główne w szkle
wyda n ie s p ecjal n e

W naszym przypadku, wektor z nieznanymi wartościami
ciśnienia, x = (x1, x2) = (p112, p123) i funkcji:
Drugiego i  wyższego rzędu przyrosty O(δ x2) moż-
na pominąć.
Istotne jest określenie tzw macierzy Jacobiego4 J, która
wskazuje kąt nachylenia wykresu funkcji F:
Gdy pochodne cząstkowe nie są określone, ciśnienie
w komorze 1 zespolonej szyby izolacyjnej jest wykorzy-
stywane do obliczania macierzy Jacobiego i  początko-
wo może się nieco zmieniać, zmiana odpowiada x1=p12
zwykle 0,0001 kN/m2. Potem następuje zmiana wartości
funkcji F1 i F2, obliczona na podstawie zmiany x1. To samo
odnosi się do x2=p23  w drugim etapie.
Dla następnej iteracji wektora x doprowadza się nastę-
pująco: xi+1=xi+δ x
Zmiana ciśnienia w izolacyjnej szybie zespolonej wy-
nosi więc δx = F J1
Macierz Jacobiego powinna być więc odwracalna, co
może czasami prowadzić do problemów numerycznych,
które wymagają specjalnego traktowania.
Iteracja kończy się, gdy wszystkie wartości w wektorze
δx są poniżej przyjętej dokładności obliczeń ε, - zwykle
jest to 0,001 kN/m2. Zwykle do osiągnięcia tej dokładności
wyników jest wymagane tylko od 4 do 5 iteracji. Wykazano,
że metoda jest zwykle zbieżna szybciej, jeśli nie będzie-
my wykonywać pełnego cyklu obliczeń określonego przez
Newtona, ale dla wartości wektora zmiany ciśnienia, po-
mnożonej przez relaksacyjny współczynnik λ, którego war-
tość znajduje się pomiędzy 0,25 a 0,5 dla wygiętych szyb.
W początkowym etapie obliczania ciśnień należy po
prostu użyć tzw. ciśnienia izochorycznego w płaskich szy-
bach zespolonych. Postępowanie takie dla wygiętych szyb
zespolonych nie jest wskazane, co opisane jest dalej.
Jak zaprojektować gięte szkło?
W adaptacji modelu numerycznego do szyb zespolo-
nych złożonych ze szkła giętego należy najpierw rozróżnić
dwa przypadki giętych szyb zespolonych: złożone z pła-
skich i nieznacznie (lekko) wygiętych tafli oraz takich, które
składają się z mocno wygiętych tafli szklanych.
Izolacyjne szyby zespolone – z  płaskich lub lekko
wygiętych tafli – projektuje się stosując procedury, jak
dla szczególnego przypadku płaskich szyb zespolonych.
Przykładowo, wygięte tafle szyby zewnętrzna i wewnętrzna
zostały wytworzone jako część cylindrycznej powłoki ze
zdefiniowaną przez użytkownika grubością. Do geome-
trycznego opisu szyby nadal można zastosować kartezjański
4 Macierz Jacobiego – macierz zbudowana z pochodnych cząstko-
wych (pierwszego rzędu) funkcji, której składowymi są funkcje
rzeczywiste. Nazwa pojęcia pochodzi od nazwiska niemieckie-
go matematyka Carla Gustawa Jacobiego, który je wprowadził.
Konstrukcje pr zeszklone
Obliczenia szyb zespolonych
Rys. 6: Model MES dla szyb zespolonych z płyt płaskich
lub giętych (zakrzywionych)
Rys. 7: Model MES dla giętej szyby zespolonej jednoko-
morowej (złożonej z dwóch tafli szklanych).
układ współrzędnych5. Obliczenia są więc identyczne, jak
w przypadku płyt płaskich.
Podejście różni się nieco w drugim przypadku, w którym
wszystkie tafle w szybie zespolonej są mocno wygięte. Może tu
wystąpić tak mocne wygięcie płyt, które powoduje, że niemoż-
liwe jest korzystanie z kartezjańskiego układu współrzędnych.
W takim przypadku określamy kształty geometryczne i obcią-
żenia w cylindrycznym układzie współrzędnych6.
5 Układ współrzędnych kartezjańskich (prostokątny) – prostoli-
niowy układ współrzędnych o parach prostopadłych osi. Nazwa
pojęcia pochodzi od łacińskiego nazwiska francuskiego mate-
matyka i filozofa Kartezjusza (wł. René Descartes), który wpro-
wadził te idee w 1637 w traktacie La Géométrie
6 Walcowy układ współrzędnych (cylindryczny układ współrzędnych)
to układ współrzędnych w trójwymiarowej przestrzeni euklidesowej.
Każdy punkt P przestrzeni zapisuje się w postaci trójki współrzędnych
(Φ, ρ, z), gdzie poszczególne składowe wyrażają się następująco:
ρ – odległość od osi OZ rzutu punktu P, na płaszczyznę OXY,
Φ – kąt pomiędzy osią dodatnią OX a odcinkiem łączącym rzut punktu
P na płaszczyznę OXY z początkiem układu współrzędnych,
z – odległość rzutu punktu P na oś OZ od początku układu współ-
rzędnych.
Inne kształty geometryczne, jak jednoosiowe krzywi-
zny (tzw. powierzchnie prostokreślne7), np. powierzchnie
walcowe, mogą być analizowane w podobny sposób, ale
konieczne jest dostosowanie parametrycznego modelu
opracowanego przez autora.
Jakie są różnice między płaską
a zakrzywioną – izolacyjną szybą zespoloną?
Konstrukcyjne zachowanie wygiętej płyty szkla-
nej zasadniczo różni się pod wieloma względami od
zachowania płaskiej tafli. Naprężenia w uszczelnieniu
krawędzi w  zakrzywionej izolacyjnej szybie zespolo-
nej mogą być kilka razy większe niż w uszczelnieniu
płaskiej szyby zespolonej. Naprężenie koncentruje się
na krawędzi uszczelnienia, szczególnie na krawędzie
wygiętej, nawet jeśli ta krawędź jest dłuższa w  kie-
runku osiowym (rys. 4) (w  przypadku płyt płaskich
większe naprężenia są w  uszczelnieniu na krótszej
krawędzi szyby).
Podobnie siły przekazywane na miejsca mocowania
są skumulowane na zakrzywionych krawędziach, co musi
być wzięte pod uwagę przy projektowaniu takich konstruk-
cji. Największe naprężenia w szkle również skupiają się na
obszarze wzdłuż zakrzywionych krawędzi i są tutaj wyraź-
nie większe niż – między innymi – w środku szyby lub na
prostych krawędziach równoległych do osi cylindrycznej
powierzchni szyby (tafle szyby giętej są najczęściej wy-
cinkiem powierzchni walca).
Tafle szkła giętego – jak inne wygięte powłoki –
mają znacznie większą sztywność w porównaniu do tafli
płaskiej i  przejmują duże obciążenie. Fakt ten ma taki
skutek, że w porównaniu do identycznych płaskich tafli
izolacyjnej szyby zespolonej wzrasta znaczenie obcią-
żeń klimatycznych.
Szyby gięte, zwłaszcza te z dużym promieniem krzy-
wizny, są zagrożone utratą stabilności w warunkach pod-
ciśnienia. Zatem należy się przed tym w pełni zabezpie-
czyć. To z kolei stanowi niemały problem ze względu na
strukturalną rolę szkła izolacyjnego.
Wielkość wpływu efektu membranowego zakrzywio-
nych płyt zależy od kilku parametrów, np.: „intensywno-
ści” obciążenia, a  w  szczególności od współczynnika
kształtu tafli, zależnego od stosunku długości sąsied-
nich krawędzi, oraz wielkości promienia krzywizny. Jak
to konkretnie wygląda?
W  przypadku płaskiej, pojedynczej tafli grubo-
ści t=12 mm i  o  wymiarach między 300x300 mm
i 3000x3000 mm, jest to dość łatwe do określenia.
Ciekawe jest to, że największa różnica między na-
prężeniami z  analizy liniowej i  nieliniowej z  efektem
membrany występuje nie w  przypadku kwadratowego
kształtu tafli, ale dla prostokątnych arkuszy o  proporcji
boków około 4:3.
Teraz powstaje pytanie, czy wielkość efektu membrany
może być powtórzona w przypadku szyby zespolonej? W szy-
bie jednokomorowej występują dwa przeciwstawne efekty,
7 Powierzchnia prostokreślna – cała powierzchnia jest zbudo-
wana z  prostych, jak np.: powierzchnia stożkowa, walcowa,
paraboloida hiperboliczna, hiperboloida jednopowłokowa, ko-
noida, helikoida
27
 Eugen Schuler
Rys. 8a: Odkształcenia zakrzywionej szyby zespolonej
Rys. 9. Naprężenia w  uszczelnieniu/spojeniu krawędzi
szyby zespolonej dla różnych proporcji
Rys. 11. Stosunek odkształceń w  analizie liniowej i  nie-
liniowej dla płaskiej izolacyjnej szyby zespolonej pod
obciążeniem klimatycznym.
28
Rys. 8b: Naprężenia w zakrzywionej szybie zespolonej
Rys. 10. Wpływ efektu membrany dla pojedynczej płaskiej
płyty t = 12 mm, stosunek naprężeń głównych w mode-
lach liniowym i nieliniowym, obciążenie powierzchniowe
4,0 kN/m²
Rys. 12. Stosunek naprężeń głównych w analizie liniowej
i nieliniowej dla płaskiej izolacyjnej szyby zespolonej pod
obciążeniem klimatycznym
wyda n ie s p ecjal n e
w  szczególności w  przypadku obciążenia klimatycz-
nego: z  jednej strony, poszczególne tafle szklane,
uwzględniając wpływ membrany, zachowują większą
sztywność; z drugiej strony rośnie wpływ obciążenia
klimatycznego, przy którym pozytywny wpływ efektu
membrany z kolei się zmniejsza. Można to zobaczyć
na załączonych wykresach, na których zamieszczono
porównania wyników z analizy liniowej i nieliniowej.
Jako przykład izolacyjnej szyby zespolonej wy-
brano zestaw złożony z  dwóch tafli 2x6 mm, a  gru-
bość komory między taflami wynosiła 16 mm. Obcią-
żenie odpowiada obciążeniu klimatycznemu latem,
czyli zgodnie z  TRLV: ΔT=20°K, ΔΡmet  = 2,0 kN/
m2, ΔH = 600 m. Badania przeprowadzono dla róż-
nych wymiarów tafli – w zakresie od 300x300 mm do
3000x3000 mm.
W obliczeniach nieliniowych okazało się, że wystę-
pują większe naprężenia od obciążeń klimatycznych,
maksymalna różnica w  tym przypadku wynosi około
5%. Co ciekawe, największa różnica występuje głównie
przy proporcjach długości krawędzi tafli 1:1, różnice są
bardziej widoczne w przypadku większych tafli – przy
wymiarach powyżej 1800 mm stają się już zauważal-
ne. Wskazane są dalsze badania opisywanych analiz.
Ze względu na duże obciążenia izolacyjnych szyb
zespolonych, pozytywny wpływ efektu membrany na
naprężenia i odkształcenia praktycznie jest neutralizo-
wany – jeśli bierzemy pod uwagę obciążenia klima-
tyczne, poza wpływem parcia wiatru.
Nieco inaczej jest w przypadku zakrzywionego szkła
izolacyjnego. W tym przypadku od określonej długości
łuku występuje następujący efekt: powierzchnia ugięcia
ma dwa obniżenia (minimalne wartości), i powraca do
linii środkowej (rys. 3a). Wyjaśnieniem tego dziwne-
go na pierwszy rzut oka zjawiska wydają się proporcje
wyników z analiz liniowych i nieliniowych. Kompozy-
cja zestawu szyby zespolonej w tym przykładzie to 2x6
mm z komorą szerokości 16 mm, promień krzywizny
zewnętrznej tafli szkła wynosi 3000 mm.
Perspektywy
W  podsumowaniu można stwierdzić, że nielinio-
wa analiza jest również opłacalna dla wygiętego szkła.
Rys. 13. Stosunek wartości ciśnień wewnątrz komory
szyby dla płaskiej izolacyjnej szyby zespolonej pod obcią-
żeniem klimatycznym

u_lin
u_nl
długość łuku L
Rys. 14. Stosunek odkształceń w analizie liniowej i nieli-
niowej dla zakrzywionej izolacyjnej szyby zespolonej pod
obciążeniem klimatycznym
W jakim jednak stopniu – to zależy od parametrów geo-
metrycznych.
Nieliniowa analiza ma też tę zaletę, że fizycznie bar-
dziej jest bliższa rzeczywistej pracy systemu szyby ze-
spolonej. Ale także sprawia pewne problemy, na przykład
na początku iteracyjnego stopniowego dochodzenia
do prawidłowego wyniku, przyjęcie zbyt wysokiego
 dokończenie ze str. 24
czalnego fdop = a/100 = 10 mm, maksymalne na-
prężenie przy zginaniu wynosi σi,x = 4,97 MPa (szyba
wewnętrzna 8 mm) i jest mniejsze od naprężenia do-
puszczalnego przy zginaniu dla szkła hartowanego ESG,
σ = 50 MPa. Szyba jest zaprojektowana poprawnie
z uwagi na ugięcia i naprężenia przy zginaniu pod ob-
ciążeniem wiatrem. Na uwagę zasługuje fakt, że ugięcia
poszczególnych tafli szkła tej samej szyby zespolonej
w analizowanym przykładzie różnią się od siebie o około
6%, wynika to (jak wspomniano wcześniej) z przyjętych
warunków klimatycznych i wymiarów szyby zespolonej
(współczynnik φ).
Weryfikacja
W celu sprawdzenia poprawności uzyskanych wyni-
ków, niezależnie zostały przeprowadzone obliczenia ugięć
i naprężeń przy zginaniu metodami numerycznymi z za-
stosowaniem Metody Elementów Skończonych (MES)
w zakresie analizy liniowej. Do sprawdzenia wybrano tafle
szkła szyby zespolonej, dla których inżynierskie metody
obliczeń (prezentowane wyżej) dały wyniki największych
ugięć i naprężeń przy zginaniu, czyli ugięcie zewnętrz-
Konstrukcje pr zeszklone
Obliczenia szyb zespolonych
σI, linear
σI, nl
długość łuku L
Rys. 15. Stosunek naprężeń głównych w analizie liniowej
i nieliniowej dla zakrzywionej izolacyjnej szyby zespolonej
pod obciążeniem klimatycznym
ciśnienia w  komorze izolacyjnej szyby zespolonej
w stanie początkowym prowadzi do tego, że powstają
niestabilne wyniki dotyczące naprężeń ściskających
w  taflach szklanych. W  konsekwencji obliczenia nie
są już konwergentne.
Czasami jednak problem rozdziału obciążeń na dwie
tafle szklane nie jest tylko problem samych obliczeń nu-
nej tafli szkła 6 mm (fe = 1,48 mm) pod obciążeniem
charakterystycznym 192 Pa oraz naprężenie przy zgina-
niu wewnętrznej tafli szkła 8 mm (σi,x = 4,97 MPa) pod
obciążeniem obliczeniowym 530 Pa.
Uzyskano następujące wyniki: ugięcie fMES = 1,44 mm
(rys. 2), co różni się o około 3% w porównaniu do metod
inżynierskich oraz naprężenia: σMES,x = 4,97 MPa (rys. 3),
co nie różni się od obliczeń inżynierskich.
Jak wykazały wyniki obliczeń numerycznych ugięć i na-
prężeń w przedstawionym przykładzie, nie różnią się one od
obliczeń wykonanych sposobami tradycyjnymi powszechnie
stosowanymi w praktyce. Inżynierskie metody obliczeń sto-
sowane w ocenie prostych projektów (np. prostokątna szyba
podparta na wszystkich krawędziach) dają poprawne wyniki.
Przy projektowaniu szyb z uwagi na odporność na
obciążenie wiatrem w zakresie ugięć i naprężeń przy
zginaniu, istotny jest prawidłowy rozdział obciążenia na
tafle szkła szyby zespolonej (Etap 1 obliczeń) oraz po-
prawne wykorzystanie tradycyjnych metod obliczeń ugięć
i naprężeń dotyczących płyt cienkich z wykorzystaniem
charakterystyk materiałowych szkła budowlanego (Etap 2
obliczeń).
Wobec faktu wycofania norm [2] i [3] z prac norma-
lizacyjnych, nadal nieuregulowane zostają metody obli-
czeń ugięć i naprężeń przy zginaniu szyb zespolonych, co
znacznie utrudnia praktyczne zastosowanie tych metod.
pszr_lin
pszr_nl
długość łuku L
Rys. 16. Stosunek wartości ciśnień wewnątrz komory
szyby dla zakrzywionej izolacyjnej szyby zespolonej pod
obciążeniem klimatycznym
merycznych, ale przyjęciem w nich złych parametrów tafli
szklanych (grubości, wytrzymałości). Rozważania prowa-
dzone w  celu rozróżnienia tych dwóch przypadków mogą
być w praktyce bardzo czasochłonne.
Eugen Schuler
Glaswelt 6, 7/2013
W związku z tym nietypowe przypadki, zwłaszcza te, któ-
re klasyfikują się do nieliniowych analiz (np. przy dużych
ugięciach w porównaniu do grubości tafli szkła), powinny
być analizowane przy zastosowaniu odpowiednich metod do
tego przeznaczonych np. metod numerycznych lub nielinio-
wej teorii zginania płyt.
dr inż. Artur Piekarczuk
Instytut Techniki Budowlanej
a.piekarczuk@itb.pl
Literatura:
[1] REGELN FÜR DIE VERWENDUNG VON LINIENFÖRMIG GE-
LAGERTEN VERGLASUNGEN - Fassung September 1998 - (Mittei-
lungen DIBt 6/1998)
[2] prEN 13474-2:2000 Glass In building – Design of glass pa-
nes – Part 2 design for uniformalu distributed load.
[3] prEN 13474-1 (1999) Glass in building – Design of glass pa-
nes – Part 1: General basis of design. Draft, January 1999,
[4] PN-77/B-02011. Obciązenia Obciążenia obliczeniach statycz-
nych. Obciążenie wiatrem
[5] PN-EN 1991-1-4. Eurokod 1. Oddziaływania na konstrukcje.
Część 1-4: Oddziaływania ogólne – Oddziaływanie wiatru.
[6] Structural Behaviour of Glass Structures In Facades. Helsinki
University of Technology Laboratory of Steel Structures. Publications
27, Espoo 2003
[7] Z. Resopondek: Modelowanie obciążeń klimatycznych szyb
zespolonych. Cz 1: „Świat Szkła” 12/2004, cz. 2: „Świat Szkła”
1/2005.
29
Naprężenia w uszczelnieniu
krawędzi szyb zespolonych
Jakie obciążenia działają na krawędziowe uszczelnienia szyb zespolonych? Autorka artykułu, Anneliese Hagl,
w swoich badaniach zbadała naprężenia w uszczelnieniach na krawędzi izolacyjnej szyby zespolonej.
O wynikach tych badań można przeczytać w poniższym artykule.
Dla projektu w Chinach gięte na zimno płyty powinny być
przyklejone do podkonstrukcji – należało więc obliczyć naprę-
żenia panujące w warstwie klejącej. W badaniach odnotowano
znaczące „skokowe” wzrosty naprężeń w narożach złącza klejo-
wego. Przyczyn poszukano w porównawczych obliczeniach po-
wszechnie stosowanych szyb zespolonych sklejanych liniowo
na krawędziach. Również w szybach zespolonych stwierdzono
wysokie koncentracje naprężeń w narożach. Zatem szyby takie
należy tak zaprojektować aby nie przekroczyć dopuszczalnych
wartości naprężeń wynikających z odpowiednich aprobat (ETA
– Europejska Aprobata Techniczna) [1].
Jak się zachowuje masa klejąco-uszczelniająca umiesz-
czona na krawędzi izolacyjnej szyby zespolonej (czyli tzw.
„uszczelnienie wtórne”)? Szczególnie w przypadku obciążeń
klimatycznych działających na klejone fasadowe konstrukcje
przeszklone, obciążenie zewnętrzne działa bezpośrednio na
uszczelnienie krawędziowe, gdyż krawędzie strukturalnych
szyb fasadowych nie są mocowane poprzez listwy dociskowe
(tzw. listwy maskujące).
Relatywnie duże odkształcenie tafli szklanych w stosun-
ku do grubości szyby w miejscu klejenia prowadzi do znacz-
nego wzrostu naprężeń w narożach. Na rys. 1 przedstawiono
schematyczny wykres odkształceń. Odkształcenia te powodu-
ją zmianę znaku na przeciwny w rozkładzie naprężeń w naro-
żach. Oznacza to, że mimo występowania sił parcia z zewnątrz,
w narożach występują naprężenia rozciągające.
Należy zaznaczyć, że poniższe uwagi są ogólne – odno-
szą się, zarówno do zwykłej szyby jednokomorowej z dwie-
ma taflami szkła, jak też do szyby dwukomorowej z trzema
taflami szkła.
wiatr / śnieg / obciążenia klimatyczne
Rys. 1. Schemat odkształcenia płyty
30
 ktualne wytyczne ETAG
A Zasady projektowania według ETAG 002, zarówno stoso-
są nieodpowiednie
Obecnie, prowadząc obliczenia według ETAG 002, za
pomocą prostych wzorów i znacznie uproszczonego rozkła-
du obciążeń liniowego złącza klejonego, otrzymujemy wyniki
przewymiarowane (rys. 2). Wymagania konstrukcyjne i pro-
jektowe zgodne z ETAG 002 pomijające deformację tafli szkla-
nych, powodują tym samym powstawanie kumulacji naprężeń
w połączeniu klejonym w narożach.
Przykładowy wykres z rys. 3 przedstawia wyniki uśred-
nionych naprężeń w złączu dla klasycznego klejenia szklenia
strukturalnego. Tafla szklana w tym przykładzie ma wymiary
1,50x1,25 m i grubość 6 mm. Wielkość spoiny wynosi 9x20
mm – wymiary geometryczne zgodne z ETAG 002. Obciążenie
szyby zostało dobrane tak, że przepisy techniczne dotyczące
dopuszczalnego obciążenia i odkształcenia szkła o grubości
6 mm są przestrzegane.  Z  tych założeń można przyjąć, że
w  złączu będzie można zaobserwować pojawienie się do-
puszczalnych naprężeń.
Przez krótki czas ekspozycji w liniowym połączeniu kle-
jowym jest zazwyczaj obserwowane naprężenie 0,14 N/mm2.
Przy tej szerokości spoin klejowych wartość średniego naprę-
żenia jest jednak dwa razy większa od oczekiwanej!
Przy większej sztywności tafli szkła (tzn. grubszych
szybach) te naprężenia są mniejsze, ponieważ deforma-
cja tafli jest mniejsza, a tym samym mniej ponoszone są
naroża tafli. Jednakże naprężenia zwiększają się wraz ze
wzrostem głębokości spoiny klejowej, gdyż zwiększa się
sztywność złącza klejowego.
p: Obciążenie
Spoina
klejąco-
-uszczelniająca
Rys. 2. Opracowywanie według przepisów zgodnych z ETAG 002
wyda n ie s p ecjal n e
wane ogólnie do klejenia liniowego, jak również stosowane do
uszczelnienia krawędzi szyb zespolonych, ze względu na po-
niższe ustalenia powinny być poddane dokładniejszej analizie.
Jest na rynku dostępne oprogramowanie (opracowane
prawdopodobnie na podstawie wytycznych ETAG 002), które
dla izolacyjnych szyb zespolonych może obliczyć wymaganą
szerokość uszczelnienia krawędzi. Ale w związku z opisywa-
nymi w tym artykule rozbieżnościami pojawia się pytanie, czy
jest ono wiarygodne i można je zastosować do bezpieczne-
go projektowania uszczelnienia krawędzi szyby zespolonej?
Schemat uszczelnienia krawędzi
Ramka dystansowa umieszczona przy krawędzi szyby ze-
spolonej, butylowy pasek i uszczelnienie wtórne masą klejąco-
-uszczelniającą (rys. 4) tworzy kompleksowy system podparcia.
W uproszczeniu, system ten może być postrzegany w najgorszym
przypadku jako zamocowanie sztywne tafli szklanych wchodzących
w skład szyby zespolonej. W najlepszym przypadku uszczelnienie
krawędzi może być traktowane jako proste połączenie (sprzęże-
nie) tafli szklanych, przekazujące tylko siły nacisku (lub odrywają-
ce). Rzeczywiste uszczelnienie ma własności pośrednie.
W uproszczeniu system mocowania uszczelnienia krawę-
dzi szyby zespolonej można przedstawić jako parę sił wyni-
kających z oddziaływania: z jednej strony ramki dystansowej,
a z drugiej strony uszczelnienia krawędziowego.
Modelowanie numeryczne uszczelnienia krawędziowego
ze wszystkimi elementami: ramką dystansową, paskiem bu-
tylu (uszczelnienie pierwotne) i masą klejąco-uszczelniającą
 Naprężenia w uszczelnieniu krawędzi szyb zespolonych

(uszczelnienie wtórne) – jest bardzo skomplikowane.  Stąd

pomysł, powstały w wyniku doświadczeń na różnych mate-
Naroże Naroże
riałach uszczelniających krawędź szyby zespolonej, by okre-
ślić stałe parametry układu sprężystego, przez co koszty obli-

Naprężenia [N/mm2]
czeń komputerowych przy zastosowaniu Metody Elementów
Skończonych (MES) mogą być znacząco zredukowane przy
obliczaniu izolacyjnych szyb zespolonych.
Wielu producentów izolacyjnych szyb zespolonych w ra-
mach kampanii badawczej udostępniło różne systemy ramek
dystansowych z butylem. W wyniku badań naprężeń w tych
ramkach dystansowych określono dla nich parametry spręży-
stości [2]. Teraz, na podstawie wyników tych badań, naprężenia
w silikonowym uszczelnieniu krawędzi przy szkleniu struktu- Pozycja na krawędzi [mm]
ralnym mogą być obliczane numerycznie z wykorzystaniem
uproszczonego sposobu. Zatem nakład pracy na opracowanie Rys. 3. Średnie naprężenia w spoinie klejąco-uszczelniającej w szybie zespolonej z taflami szkła grubości 6 mm
modelu statycznego i obliczenia jest znacznie zmniejszony.

Wyniki badań ramek dystansowych Obciążenie

najbardziej niekorzystne rzeczywiste korzystne
(wiatr / śnieg)
Obecnie badane są ramki dystansowe, które zostały po-
dzielone na kilka typów, biorąc pod uwagę kształt geome- (bardzo twarde (bez ramki
tryczny i materiał składowy (aluminium, stal nierdzewna, stopy uszczelnienie dystansowej)
metali i tworzywa sztuczne). Badania były przeprowadzone na krawędzi)
próbkach ramek dystansowych długości 50 mm.
Wyniki badań eksperymentalnych wykazały dla „twardych”
systemów dystansowych tylko niewielką różnicę w zgodno-
ści (układu ramka dystansowa i  butyl) w  zakresie małych
odkształceń [3].
Ponieważ butyl jest znacznie bardziej miękki od ramki
dystansowej, elastyczność paska butylowego odgrywa do- Nacisk na ramkę Przyczepność na krawędzi
Obciążenie klimatyczne dystansową uszczelniającej
minującą rolę. W dalszych eksperymentach skupiono się na (Zima)
badaniach tylko pasków butylu
Na podstawie wyników doświadczeń, może być ustalo-
ny parametr sprężystości całego układu „ramka dystansowa Rys. 4. Uszczelnienie krawędzi izolacyjnej szyby zespolonej i działające siły
z butylem” (schemat na rys. 5).
Ten płaski schemat modelu zbadano w pierwszym eta-
pie. To było sprawdzenie generalnej porównywalności wyni-
ków, by w badaniu pełnego modelowania systemu uszczel-
nienia krawędzi wykryć ewentualne odstępstwa z uproszczo- Sprężyna
nego podejścia [2]. (Butyl)
Całkowita
Zaletą tej uproszczonej metody jest to, że rozsądne złożo- Sprężyna Sprężyna
ny model zapewnia możliwość wykonywania prostszych obli- (Ramka (Butyl+
czeń elementów elewacji ze szkłem strukturalnym, z gwarancja dystansowa) Ramka
otrzymywania prawidłowych wyników. dystansowa)

Przykładowe obliczenia

W  artykule pokazano obliczenia dla czystego obciąże-

nia klimatycznego szyby zespolonej o wymiarach 1,2x2,4 m,
z pustką powietrzną o szerokości 16 mm i taflami szkła o gru-
bości 6 mm (rys. 6).
Wyniki obliczeń przedstawiono na rys. 7, najpierw jako obcią-
żenia liniowego wzdłuż obwodu ramki dystansowej i uszczelnienia
krawędzi. Jako obciążenie zgodnie z przepisami przyjęto obcią-
żenie klimatyczne „w zimie” i przy montażu „na niskim terenie”.
Jak na rys. 7 pokazano, w materiale uszczelniającym kra-
wędź w każdym miejscu na całym obwodzie i w narożu pa-
nują naprężenia rozciągające, podczas gdy ramka dystanso-
wa z butylem w środku rozpiętości ma naprężenia ściskające,
a w narożach naprężenia rozciągające.
Aby zilustrować możliwe zmiany dla różnych konstruk-
cji uszczelnień krawędzi zamieszczono rys. 8. Widać na nim
Rys. 5. Schemat uszczelnienia krawędzi
krzywe obciążenia w materiale uszczelniającym krawędź dla
poszczególnych przypadków. Przykładowo, badano jak zmie-
Odległośść
nia się naprężenie przy cieńszej warstwie materiału klejącego Oś symetrii
(= współrzęd-
(3 mm) i przy standardowej grubości (6 mm). Dla miękkich
na x)
materiałów uszczelniających krawędź wielkość naprężeń osza-
cowano, wobec braku do tej pory wyników badań.
Jak wynika z przedstawionych wyników, rozkład obciążenia
w obrębie uszczelnienia krawędzi jest bardzo zmienny. Po-
nadto nie może być liniowo określona zależność panują-
cego w  uszczelnieniu naprężenia od szerokości uszczelki
krawędziowej.  Nie może więc być przyjęte założenie, że
przy zmniejszeniu szerokości uszczelnienia krawędziowe- Rys. 6. Izolacyjna szyba zespolona szer. x wys. = 1,2 x 2,4 m
go, naprężenie proporcjonalnie wzrośnie. Gdyż w przypadku z definicją oceny wzdłuż krawędzi

Konstrukcje pr zeszklone 31
 Anneliese Hagl

redukcji głebokości uszczelnienia z 6 do 3 mm nie odnoto-

wano wzrostu naprężenia do podwojonej wartości, a wręcz
ramka dystansowa,
odwrotnie, co pokazuje rys. 9!
Uszczelnienie Ze względu na zmniejszenie głębokości uszczelnienia
Obciążenie liniowe [N/mm]

Całkowite obciążenie spada jej sztywność i zmniejsza się naprężenie. Za to ele-

ment dystansowy przejmuje większe obciążenie w narożu.
Czy jest to argument, że byłoby lepiej wykonać uszczel-
nienie krawędzi o mniejszej głebokości?
I tak i nie! Przy zmniejszeniu głebokości uszczelnienia
krawędzi zwiększa się obciążenie ściskające i rozciągające
paska butylu w rejonie naroża. To z kolei może mieć wpływ
na szczelność szyb zespolonych. Do wyjaśnienia tego zja-
wiska potrzebne są dalsze badania i obliczenia.
Wyniki omawianych badań wykazały, że założenia we-
dług ETAG 002 nie zawsze mogą mieć zastosowanie do
Odledległość [mm] projektowania uszczelnienia krawędzi izolacyjnej szyby ze-
spolonej, chociaż w  większości przypadków konstrukcja
Rys. 7. Obciążenia rozłożone między uszczelnienie a ramkę dystansową uszczelnienia krawędzi powinna być wystarczająca.
A jak jest w innych przypadkach? 

Perspektywy
Uszczelnienie t=6
Uszczelnienie t=3
Kompleksowy temat „naprężenia w uszczelnieniu krawę-
dzi” staje się coraz ważniejszy. Również uznali to audytorzy
Uszczelnienie miękkie
Obciążenie liniowe [N/mm]

obliczeń statycznych. Firmy wykonawcze są coraz bardziej

Uszczelnienie bez ramki dystansowej
uzależnione od konsultacji technicznych.
Wynikające z badań wstępne wyniki są przedstawione
w sposób zrozumiały, zaprezentowano też rozwiązania prak-
tyczne. Należy jednak również zauważyć, że obliczenia MES
dla elastycznych mas klejąco-uszczelniających oprócz od-
powiedniego oprogramowania wymagaja też szczególnej
wiedzy technicznej ze strony inżynierów.
Byłoby również możliwe, we współpracy z zaintereso-
wanymi producentami izolacyjnych szyb zespolonych, opra-
cowania łatwy w użyciu zbiór graficznych wytycznych, które
będą weryfikowane w kolejnym etapie.
Odledległość [mm] Aby określić prawdziwe naprężenia w uszczelnieniu kra-
wędzi szyby zespolonej analizowane będą następujące pa-
Rys. 8. Wyniki dla różnych uszczelnień brzegowych na przykładzie szyby z uszczelnieniem krawędzi z taflą 6 mm gru- rametry wejściowe:
bości i elementem dystansowym konwencjonalnym (t=6), tafla o grubości 3 mm i konwencjonalna ramka dystansowa zz sztywność na zginanie tafli szklanych,
(t=3), tafla o grubości 6 mm i miękka ramka, tafla 6 mm grubości, bez ramki dystansowej zz wymiary elementów izolacyjnych,
zz nośność (wytrzymałość) tafli szklanych,
zz rodzaj ramki dystansowej,
zz wstępnie określona szerokość klejenia krawędzi (masy
klejąco-uszczelniającej).
Anneliese Hagl
Glaswelt 5/2013
Uszczelnienie
Obciążenie liniowe [N/mm]

Uszczelnienie Literatura
[1] A. Hagl, Przegląd wytycznych ETAG 002 ze szczególną analizą ob-
ciążeń naroży szyb zespolonych (Review of ETAG 002 Guideline
with Focus on Glass Unit Corner Loading), ISAAG 4. Międzynaro-
dowe Sympozjum na temat stosowania szkła architektonicznego,
październik 2010, Monachium / Niemcy
[2] A. Hagl, Badania eksperymentalne i  analiza numeryczna ramki
dystansowej w szybie zespolonej stosowanej w szkleniu struktural-
nym (Experimental and Numerical Analysis of Edge Seal Spacers
of Insulated Glass Units for Structural Sealant Glazing Applications),
Konferencja możliwości szkła, 3 sierpnia 2012 r., Delft, Holandia
[3] A. Hagl, O. Dieterich, Analiza ramki dystansowej w szybie zespo-
lonej stosowanej w szkleniu strukturalnym (Edge Seal Spacer
Odledległość [mm] Insulated Glass Units of Analysis for Structural Sealant Glazing
Applications), Międzynarodowa konferencja na Targach Glasstec
Rys. 9: Porównanie naprężeń w uszczelnieniu krawędzi dla d=6 mm i d=3 mm „Transparentna inżynieria”, Dusseldorf, Niemcy, październik 2012

32 wyda n ie s p ecjal n e
Dobór szkła na balustrady
wg przepisów polskich i niemieckich
We współczesnym budownictwie szkło jest bardzo popularnym materiałem. Dobierając poszczególne zestawy szklane
oraz przeprowadzając obliczenia statyczne powinniśmy się opierać głównie na odpowiednich krajowych przepisach i normach,
ale ze względu na brak szczegółowych uregulowań w polskich przepisach wielu projektantów i wykonawców konstrukcji
szklanych korzysta z niemieckich zasad technicznych. Zasady te bardzo kompleksowo omawiają różne typy przeszkleń.
Opisane w nich wymagania są jasno i czytelnie sprecyzowane. Zasady te dotyczą przeszkleń przebadanych
i znajdujących zastosowanie w praktyce.

Niemieckie zasady techniczne dotyczą trzech typów

przeszkleń:
zz przeszklenia mocowane liniowo – zasady TRLV (Tech-
nische Regeln für Verwendung von linienförmig gela-
gerten Verglasungen),
zz przeszklenia mocowane punktowo – zasady TRPV (Tech-
nische Regeln für die Bemessung und Ausführung
punktförmig gelagerter Verglasungen).
zz przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem – za-
sady TRAV (Technische Regeln für die Verwendung von
absturzsichernden Verglasungen),

Do wykonania oszkleń stosowane są głównie nastę-

pujące rodzaje szkła:
zz szkło float SPG (Spiegelglas),
zz szkło hartowane ESG (Einscheiben-Sicherheitsglas),
zz szkło hartowane ESG-H poddane poddane obróbce ter-
micznej Heat Soak Test (Heißgelagertes Einscheiben-
Sicherheitsglas),
zz szkło klejone warstwowo tzw. laminowane VSG (Ver-
bund-Sicherheitsglas) z folią poliwinylobutyralową PVB,
zz szkło wzmacniane termicznie tzw półhartowane TVG
(Teilvorgespanntes Glas),
zz szyby zespolone MIG (Mehrscheiben Isolierglas)

Stosowane są następujące sposoby mocowania ta-

fli szklanych: 
zz mechaniczne
– liniowe wzdłuż krawędzi,
– punktowe za pomocą łączników (przelotowych lub
obejmujących taflę szkła),
zz za pośrednictwem klejenia przy użyciu spoiw kon-
strukcyjnych.
Balustrady budowlane przeznaczone są do zabezpie-
czenia przed niebezpieczeństwem upadku osoby stojącej
lub poruszającej się po powierzchni zabezpieczonej balu-
stradą. Typowe balustrady mogą być stosowane do zabez-
pieczenia schodów, balkonów, logii, tarasów, portfenetrów
lub krużganków w budynkach mieszkalnych, zamieszkania
zbiorowego i użyteczności publicznej.
Diody LED wtopione w szkło laminowane (most w Tbilisi, Gruzja) (fot. GLAS-PLATZ)
Balustrady mogą być stosowane w budynkach mieszkal-
nych jedno- i wielorodzinnych, biurowych, szpitalach, domach
opieki społecznej oraz obiektach użyteczności publicznej. Na
powierzchniach ogólnie dostępnych dla tłumu, takich jak
sale koncertowe, sale sportowe łącznie z  trybunami
i dojścia do peronów stacji kolejowych muszą być sto-
sowane balustrady specjalne – o zwiększonej wytrzymałości.
Balustrady należy wykonać zgodnie z obowiązującymi
krajowymi przepisami budowlanymi. Jeśli takie bariery bez-
Ze względu na sposób usytuowania i użytkowania w prze-
pisach niemieckich stosowany jest też podział oszkleń
stosowanych w budownictwie na:
yy pionowe,
yy znajdujące się nad głowami użytkowników,
yy zabezpieczające przed wypadnięciem,
yy przystosowane do chodzenia.
pieczeństwa mają być przeszklone, mówimy wtedy o prze-
szkleniach zabezpieczających przed wypadnięciem.

Konstrukcje pr zeszklone 33
 Tadeusz Michałowski

Przeszklenia zabezpieczające
przed wypadnięciem wg TRAV
Przeszklenia zabezpieczające przed wypadnięciem
podlegają technicznym zasadom TRAV, które są rozwi-
nięciem zasad TRLV i TRPV. Przeszklenia zabezpieczające
przed wypadnięciem dzielimy na trzy kategorie:
Kategoria A  – przeszklenia pionowe mocowane
liniowo, bez nośnego rygla podokiennego lub bez przed-
niej poręczy, zamontowanej przed konstrukcją szklaną na
wysokości wymaganej do przyjęcia poziomego obciążenia.
Wymagania techniczne dotyczące oszklenia w  zakresie bezpieczeństwa użytkowania
wg polskich przepisów budowlanych 
Polskie przepisy budowlane zawarte w „Warunkach technicznych jakim powinny odpowiadać budynki ich usytuowanie”
(Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w  sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i  ich
usytuowanie 15.06.2002 r. z późniejszymi zmianami ) ograniczają się do ogólnie sformułowanych wymagań w zakresie
bezpieczeństwa użytkowania i  nie uwzględniają podziału na poszczególne rodzaje przeszkleń (jak wymienione wyżej
przepisy niemieckie).
Zapisy w zakresie bezpieczeństwa użytkowania w odniesieniu do szkła stosowanego w balustradach są następujące: 
§ 298.1. Balustrady przy schodach, pochylniach, portfenetrach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakoń-
czonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie
dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych
powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane
ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

Kategoria B – nośne balustrady szklane, mocowane

liniowo na dolnej krawędzi w konstrukcji zaciskowej, któ-
rych poszczególne szyby połączone są za pomocą zamon-
towanej stałej poręczy. 

Kategoria C – oszklenia zabezpieczające przed wy- GLASMARTE PF-GLASS POINT

padnięciem, które nie służą do przejmowania obciążeń po-
ziomych na wysokości poręczy. Dzielimy je na podgrupy:
C1 – wypełnienia balustrad mocowane liniowo i/lub
punktowo po przynajmniej dwóch przeciwległych stronach;
Szkło w  balustradach może pełnić rolę wypełniającą z  konstrukcją z  ramy metalowej lub – w  przypadku balustrad
całoszklanych zwanych także samonośnymi – przenosić samodzielnie wszystkie obciążenia. Wyróżniamy również duże
przeszklenia w ścianach osłonowych, które pełnią znaczącą rolę w zabezpieczaniu przed wypadnięciem. Rozwiązaniem
pośrednim między drzwiami balkonowymi z wyjściem na balkon z barierką szklaną, a samodzielnym przeszkleniem na
wysokość całej kondygnacji jest portfenetr

Portfenetr (inaczej balkon francuski)

C2 – oszklenia pionowe mocowane liniowo po przy-
najmniej dwóch przeciwległych stronach, znajdujące się
poniżej rygla poprzecznego, który przejmuje obciążenie
poziome i usytuowany jest na wysokości poręczy;
Portfenetr, (fr. Porte-fenêtre porte - drzwi, fenêtre - okno) – występujące w pałacach z okresu XVII-XIX wieku wysokie
okno sięgające od podłogi do sufitu, zabezpieczone zewnętrzną balustradą.
Obecnie wykorzystywane jest jako zamiennik balkonu, szczególnie w wysokich budynkach oraz tam, gdzie z założenia
elewacja budynku ma być płaska. Można stosować nie wyżej niż 25 m nad terenem (Warunki jakim powinny odpowiadać
budynki i ich usytuowanie Dz. Ustaw 75, poz. 690, §303 pkt 3). W pomieszczeniach głębokich, a szczególnie w wąskich
umożliwia dobre doświetlenie wnętrza na całej długości i na całej wysokości pomieszczenia łącznie z podłogą i sufi-
tem, dając efekt równomiernego rozkładu światła w części przyokiennej i w głębi pomieszczenia poprzez zachowanie
zacienionych partii blisko ściany zewnętrznej i bardzo dobrą dalekosiężność. W pomieszczeniach szerokich ale płytkich
daje efekt odwrotny dzieląc pomieszczenie na część dobrze oświetloną w całej swojej wysokości i część zacienioną.
W obu przypadkach daje pomieszczeniu oświetlenie dające znacznie większą plastyczność niż okno niskie a szerokie.
Okno stosowane głównie w pomieszczeniach mieszkalnych, znacznie rzadziej w biurowych i warsztatowych. Od zewnętrz-
nej strony budynku okna typu portfenetr sprawiają optyczne wrażenie lekkości. Budynki takie zdają się być węższe
a wyższe.

C3 – oszklenia kategorii A z poręczą odprowadzającą
obciążenia poziome, która zamontowana jest przed kon-
strukcją szklaną na wysokości określonej w  przepisach
prawa budowlanego.
Zgodnie z  TRAV wolno stosować (w  zależności od
kategorii i  rodzaju przeszklenia) tylko szyby hartowane
(ESG) i laminowane (VSG) o budowie symetrycznej. Inne
rodzaje szkła mogą być stosowane tylko pod warunkiem
zapewnienia bezpieczeństwa przy wykorzystaniu dodatko-
wych rozwiązań konstrukcyjnych. Zastosowanie szkła har-
towanego (ESG) jako szkła pojedynczego lub jako szyby
zewnętrznej w szybie zespolonej ponad powierzchniami,
po których odbywa się ruch pieszy, wymaga zapewnienia
dodatkowych środków ostrożności.
Reguły techniczne dotyczące przeszkleń podane
w TRAV obowiązują dla przeszkleń zamocowanych me-
chanicznie, które mają zabezpieczać przed wypadnięciem
osoby poruszające się po drogach w ruchu pieszym. Aby
spełnić nadzwyczajne warunki użytkowania (np. stadiony
piłkarskie) lub związane ze szczególnym ryzykiem naraże-
nia na uderzenie (np. transportowanie ciężkich przedmio-
tów, stromo opadająca rampa przed przeszkleniem, itd.)
potrzebne jest podjęcie dalszych środków bezpieczeństwa
(np. zwiększenie wytrzymałości poręczy, odbojniki, itd.).

34 wyda n ie s p ecjal n e
 Dobór szkła na balustrady wg przepisów polskich i niemieckich
Według powyższych wytycznych TRAV w  poszcze-
gólnych kategoriach należy stosować niżej podane ro-
dzaje szkła:  szkło warstwowe, również wykazujące większą wytrzymałość od szkła float, a razie rozbicia, kawałki szkła, przyklejone
Kategoria A  piecznych, co weryfikuje się w badaniach wg normy PN-EN 12600:2004 Szkło w budownictwie. Badanie wahadłem.
Pojedyncze przeszklenia kategorii A powinny być wy-
konane ze szkła laminowanego bezpiecznego VSG. Nato-
miast w  przypadku szyb zespolonych tzw. powierzchnie
robocze, czyli szyby oszkleń izolacyjnych, które narażone
są na bezpośrednie uderzenie, powinny być wykonane ze
szkła laminowanego bezpiecznego VSG, szkła hartowanego
ESG lub szkła laminowanego bezpiecznego VSG wykona-
nego ze szkła hartowanego ESG.
Przeszklenia mocowane linowo muszą być zgodne
z  wytycznymi TRLV. Folia PVB stosowana w  laminatach
musi mieć grubość minimum 0,76 mm. Szyby zespolo-
ne w kategorii A są zasadniczo produkowane w budowie
VSG/VSG, ESG/VSG lub VSG/ESG (układ strona wewnętrz-
na/zewnętrzna).
Tabela  1 przedstawia szyby, które zostały prze-
testowane na obiektach w ostatnich latach. Oznacza
to, że w Niemczech można zamontować na obiekcie
szkło o takiej samej budowie, jak podano w tabeli, bez
potrzeby dokumentowania odporności na uderzenie
ciałem miękkim wg EN 12600. Jednak obliczenia wy-
trzymałości z punktu widzenia statyki są w dalszym ciągu
konieczne. Wartości podane w tabelach nie mogą być od-
noszone do innych sposobów montażu. Przedstawione w wy-
tycznych minimalne wielkości szkła nie mogą być zaniżane,
a maksymalne wielkości szkła nie mogą być przekraczane.
Grubości szkła i folii mogą być zwiększane w stosun-
ku do tych podanych w tabeli. Grubości szkła użytego do
produkcji szyb laminowanych (VSG) mogą różnić się między
sobą, jeśli nie przekraczają wartości mnożnika równego 1,5.
Kategoria B  na wszystkich krawędziach, mogą być wykonane ze szkła
Do budowy tego typu przeszklenia można zastosować
tylko i wyłącznie szkło laminowane bezpieczne VSG. Po-
szczególne szyby połączone są ze sobą za pomocą poręczy
nakładanej od góry, przebiegającej na całej długości balu-
strady. Oprócz funkcji zabezpieczającej górną krawędź ba-
lustrady, poręcz musi zapewniać właściwe odprowadzenie
planowanych obciążeń poziomych, które mogą wystąpić na
jej wysokości (obciążenie poręczy); również w takim przy-
padku, gdyby jedna z szyb wypadła z konstrukcji balustrady.
Warunki konstrukcyjne dotyczące balustrad kategorii B:
Przeszklenie musi być prostokątne o gładkiej powierzch-
ni oraz nie może być osłabione żadnymi dodatkowymi otwo-
rami lub wycięciami poza otworami konstrukcyjnymi wyko-
nanymi pod okucie. Dane zawarte w tabeli dla tafli ze szkła
laminowanego (VSG) muszą być bezwzględnie przestrzega-
ne. Pojedyncze szyby hartowane (ESG) w szybie laminowa-
nej (VSG) nie mogą być poddawane żadnej innej obróbce,
która mogłaby osłabić powierzchnię szkła (np. emaliowanie).
Kategoria C  wiąca prostokątne wypełnienie szkieletu balustrady
Wszystkie pojedyncze przeszklenia kategorii C powin-
ny być wykonane ze szkła  laminowanego bezpiecznego
Konstrukcje pr zeszklone
W balustradach stosowane jest głównie szkło hartowane ESG, wykazujące większą wytrzymałość od zwykłego szkła
float, a w razie rozbicia rozpadające się na drobne, nieostre kawałki, które nie stanowią zagrożenia skaleczeniem – lub
do folii laminującej, utrzymywane są na miejscu. Szkło hartowane oraz szkło laminowane zaliczane są do szkieł bez-
Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego. Badania prowadzone wg tej normy mają na celu sklasyfiko-
wanie szkła budowlanego pod kątem bezpieczeństwa osób w przypadku zranienia ich w razie jego rozbicia.
Szkło warstwowe może składać się z dwóch lub więcej tafli szkła float, szkła półhartowanego lub hartowanego, połą-
czonych ze sobą przekładkami z folii. Przegrody zabezpieczające przed wypadnięciem stanowiące jednocześnie część
zewnętrzne ściany osłonowej – przeszklone są szybami zespolonymi izolacyjnymi w skład których wchodzą tafle szkła
hartowanego lub laminowanego umiejscowione od strony zagrożonej uderzeniem.
Odporność szkła płaskiego na uderzenia
Ta cecha szkła płaskiego, istotna z  punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowania,
określana jest wg normy PN-EN 12600:2004 Szkło w budownictwie. Badanie waha-
dłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.
W  normie tej opisano metodę badania wahadłem udarowym pojedynczych tafli
szkła płaskiego, stosowanego w  budownictwie w  celu zaklasyfikowania wyrobów
szklanych do jednej z  trzech głównych klas w  zależności od skutków jakie powo-
duje w tym oszkleniu upadek ciała udarowego z różnych wysokości oraz od oceny
sposobu pękania.
Sposób, w jaki poszczególne rodzaje szkła ulegają rozbiciu w przypadku przyłożenia
obciążenia udarowego, jest zróżnicowany i w różnym stopniu stwarza zagrożenie dla
osób znajdujących się w  pobliżu rozbijanej szyby. W  normie wyodrębniono 3 typy
pękania szkła płaskiego:
yy Typ A – liczne spękania występujące w postaci rozdzielonych fragmentów o ostrych obrzeżach, niektóre fragmenty
duże – typ charakterystyczny dla szkła odprężonego (czyli szkła float) – ten sposób pękania stwarza duże zagrożenie
dla osób postronnych.
yy Typ B – liczne spękania lecz z odłamkami trzymającymi się razem i nierozdzielonymi – typ charakterystyczny dla szkła
warstwowego (laminowanego) – zmniejszone ryzyko zranienia osób postronnych.
yy Typ C – wystąpienie rozpadu obejmującego liczne małe odłamki stosunkowo nieszkodliwe – typ charakterystyczny
dla szkła hartowanego – niewielkie ryzyko zranienia osób postronnych.
Wymagania i metodyka badań określone w tej normie przywoływane są gdy należy zagwarantować ochronę przed pora-
nieniem kawałkami szkła z przypadku rozbicia elementu szklanego w konstrukcji np. szklanej balustrady na schodach.
VSG. Jedynie przeszklenia kategorii C1 i  C2 mocowane okuć śrubowych z okrągłymi talerzykami mocującymi
po obu jej stronach. Okucia te przechodzą przez otwory
hartowanego ESG. Do produkcji szyb oszkleń izolacyjnych, wykonane w narożnikach szkła. Okucie śrubowe oraz
które są bezpośrednio narażone na uderzenie, można za- talerzyki mocujące wykonane są ze stali. Odległość
stosować tylko szkło hartowane ESG lub szkło laminowa- brzegu otworu od krawędzi szkła musi zawierać się
ne bezpieczne VSG. w zakresie od 80 do 250 mm. Przeszklenia muszą być
prostokątne i płaskie w swej strukturze oraz nie mogą
Wymagania szczegółowe dotyczące wykonania balustrad być osłabione jakimikolwiek dodatkowymi otworami
kategorii C: lub wycięciami poza otworami mocującymi. Talerzyki
Wolne brzegi wypełnień balustrad mocowanych linio- mocujące muszą być większe przynajmniej o 10 mm
wo wzdłuż dwóch krawędzi, muszą być chronione przez od średnicy otworu w szkle. Należy zwrócić uwagę na
konstrukcję balustrady lub przez przyległe tafle wypełnień to, aby nie dopuścić do możliwości bezpośredniego
przed niezamierzonymi uderzeniami. Warunek ten jest speł-
niony, gdy między elementami wypełnienia nie zostanie
przekroczony odstęp 30 mm. 
W przypadku wypełnień balustrad wykonanych ze szkła
laminowanego bezpiecznego VSG, mocowanego punktowo
przy użyciu łączników mechanicznych przechodzących na
wylot, można zrezygnować z ochrony krawędzi.
Warunki konstrukcyjne dla szkła w kategorii C1
dla przeszkleń mocowanego punktowo przy użyciu łącz-
ników mechanicznych przechodzących na wylot:
Tafla szkła (maksymalna wysokość 1,0 m) stano-
wykonana jest ze szkła laminowanego (VSG) zamon-
towanego we wnętrzu pomieszczenia (nie występują tu
żadne statyczne obciążenia poprzeczne) przy pomocy MINUSCO COLCOM
35
 Tadeusz Michałowski

Tabela 1. Konstrukcje szklane z potwierdzoną wytrzymałością na uderzenie (wg TRAV)

Budowa szyby (mm) Szerokość (mm) Wysokość (mm)

Kategoria Typ szyby Rodzaj podparcia*
[Od wewnątrz do zewnątrz] * Min. Max. Min. Max.
Kategoria A
A Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR/ 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG All 500 1300 1000 2000
Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR / 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG All 1000 2000 500 1300
Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR / 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG All 900 2000 1000 2100
Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR / 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG All 1000 2100 900 2000
Zespolona (MIG) 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG / SZR / 8 ESG All 1100 1500 2100 2500
Zespolona (MIG) 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG / SZR / 8 ESG All 2100 2500 1100 1500
Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR / 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG All 900 2500 1000 4000
Zespolona (MIG) 8 ESG / SZR / 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG All 1000 4000 900 2500
Zespolona (MIG) 4 ESG / SZR / 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG All 300 500 1000 4000
Zespolona (MIG) 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG / SZR / 4 ESG All 300 500 1000 4000
Pojedyncza 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG All 500 1200 1000 2000
Pojedyncza 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG All 500 2000 1000 1200
Pojedyncza 8 SPG / 0,76 PVB / 8 SPG All 500 1500 1000 2500
Pojedyncza 8 SPG / 0,76 PVB / 8 SPG All 500 2500 1000 1500
Pojedyncza 10 SPG / 0,76 PVB / 10 SPG All 1200 2100 1000 3000
Pojedyncza 10 SPG / 0,76 PVB / 10 SPG All 1000 3000 1200 2100
Pojedyncza 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG All 300 500 500 3000
Kategoria B
B Pojedyncza 10 ESG / 1,52 PVB / 10 ESG D 500 2000 900 1100
Pojedyncza 10 TVG / 1,52 PVB / 10 TVG D 500 2000 900 1100
Kategoria C1 i C2
C1 i C2 Zespolona (MIG) 6 ESG / SZR / 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG All 500 2000 500 1000
Zespolona (MIG) 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG / SZR / 6 ESG All 500 1300 500 1000
Zespolona (MIG) 6 ESG / SZR / 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG DGD 1000 Dow. 500 1000
Pojedyncza 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG All 500 2000 500 1000
Pojedyncza 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG DGD 1000 Dow. 500 800
Pojedyncza 5 ESG / 0,76 PVB / 5 ESG DGD 800 Dow. 500 1000
Pojedyncza 8 SPG / 1,52 PVB / 8 SPG DGD 800 Dow. 500 1000
Pojedyncza 6 SPG / 0,76 PVB / 6 SPG DLP 500 800 1000 1100
Pojedyncza 6 ESG / 0,76 PVB / 6 ESG DLP 500 1000 800 1100
Pojedyncza 8 SPG / 1,52 PVB / 8 SPG DLP 500 1000 800 1100
Kategoria C3
C3 Zespolona (MIG) 6 ESG / SZR / 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG All 500 1500 1000 3000
Zespolona (MIG) 4 SPG / 0,76 PVB / 4 SPG / SZR / 12 ESG All 500 1300 1000 3000
Pojedyncza 5 SPG / 0,76 PVB / 5 SPG All 500 1500 1000 3000

* podparcie liniowe: All = podparcie po obwodzie; DGD = podparcie z dwóch stron od góry i od dołu; DLP = podparcie z dwóch stron z lewej i z prawej; D = podparcie wzdłuż dolnej krawędzi
* budowa szyby: pod pojęciem „wewnątrz” rozumiana jest ta strona przeszklenia, która narażona jest bezpośrednio na obciążenie, natomiast „zewnątrz” oznacza tę stronę przeszklenia, po której można spaść na dół, SZR =
przestrzeń międzyszybowa, minimum 12 mm; SPG = szkło float; ESG = szyba hartowana ze szkła float; SPG = szkło float; PVB = folia poli-winylo-butyralowa.

36 wyda n ie s p ecjal n e
 Dobór szkła na balustrady wg przepisów polskich i niemieckich

DUPONT SOLUTIA PUJOL

Szkło laminowane w balustradach może być całkowicie przezroczyste (szkło odżelazione, folie o najwyższej transparentności, powłoki antyrefleksyjne) lub też zastosowana folia może
być kolorowa, z naniesionym wzorem lub wydrukowanym zdjęciem

Elementy mocowania szkła w balustradzie firmy SAVAM

Szklane podesty w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego PAULI-SOHN

Przykładowe spsosoby mocowania wypełnienia szklanego

zetknięcia się talerzyków mocujących, okuć śrubo-

wych i szkła. Realizuje się to za pomocą specjalnych
przekładek uszczelniających. Każdy uchwyt mocują-
cy szkło musi być odporny na obciążenie statyczne
o wielkości minimum 2,8 kN. Dane zawarte w tabeli
dla tafli ze szkła laminowanego (VSG) muszą być bez-
względnie przestrzegane. Pojedyncze szyby hartowane
(ESG) w szybie laminowanej (VSG) nie mogą być pod-
dawane żadnej innej obróbce, która mogłaby osłabić
powierzchnię szkła (np. emaliowanie).

Dopuszczalne naprężenia
GLASSLINE Omawiane „dopuszczalne naprężenia” mogą występo-
Szklane balustrady zapewniają "lekkość optyczną" i nie stawiają bariery dla światła naturalnego wać tylko przez krótki czas, jak w badaniach odporności

Konstrukcje pr zeszklone 37
 Tadeusz Michałowski

Tabela 2. Wytyczne dla szyb VSG stanowiących wypełnienia balustrad mocowanych punktowo przez łączniki mecha-
niczne przechodzących na wylot na uderzenia wg EN 12600. Powstałe w wyniku uderzenia
naprężenia dla poszczególnych rodzajów szkła nie mogą
Kategoria C1 przekraczać poniższych wartości:
zz szkło float (SPG) - 80 N/mm²
Rozpiętość (mm)
Średnica talerzyka (mm) zz szkło półhartowane (TVG) -120 N/mm²
Min. Max. zz szkło hartowane (ESG) - 170 N/mm².
6 ESG / 1,52 PVB / 6 ESG 500 1200 ≥ 50 Tadeusz Michałowski
8 ESG / 1,52 PVB / 8 ESG 500 1200 ≥ 70
Literatura
10 TVG / 1,52 PVB / 10 TVG 500 1200 ≥ 70 - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury  w  sprawie
* odległość pomiędzy uchwytami mocującymi (mocowaniami punktowymi) warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać
budynki i  ich usytuowanie, z  dnia 12.04.2002
z późniejszymi zmianami
- Zasady techniczne dotyczące zastosowania
przeszkleń zabezpieczających przed wypadnięciem
(TRAV – Technische Regeln für die Verwendung von
absturzsichernden Verglasungen) Niemiecki Instytut
Techniki Budowlanej DIBt.
- Zasady techniczne dotyczące zastosowania przeszkleń
mocowanych liniowo (TRLV – Technische Regeln
für Verwendung von linienförmig gelagerten
Verglasungen) Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej
DIBt.
- Zasady techniczne dotyczące zastosowania przeszkleń
mocowanych punktowo (TRPV – Technische Regeln
für die Bemessung und Ausführung punktförmig
gelagerter Verglasungen) Niemiecki Instytut Techniki
Budowlanej DIBt.
Elementy mocowania punktowego szkła w balustradach systemu ABP BAYERLE - Materiały informacyjne SANCO
Balustrady szklane zgodne z DIN 18008
Weryfikacja za pomocą symulacji MES
Przeszklenia fasad, balustrad i schodów muszą zapewnić ochronę przed upadkiem z wysokości. Do tej pory konieczne
były zawsze laboratoryjne badania określające wytrzymałość na uderzenie, potwierdzające spełnienie wymogów
bezpieczeństwa. W projekcie normy DIN 18008 jednak jest dopuszczona uproszczona procedura obliczeń
na podstawie komputerowej symulacji MES (metoda elementów skończonych).
Do tej pory balustrady szklane, jako przegrody za-
bezpieczające przed upadkiem, opierały się na nastę-
pujących przepisach technicznych: zasady wykonywania
przeszkleń z liniowym podparciem (TRLV), zasady w za-
kresie projektowania i realizacji przeszkleń mocowanych
punktowo (TRPV) i zasady dla oszklenia zabezpieczają-
cego przed upadkiem (TRAV). Obecnie przepisy te zo-
stały zebrane i uzupełnione w normie DIN 18008 Szkło
w budownictwie. Zasady projektowania i wykonania.
Część 4 normy DIN 18008 (obecnie w  wersji ro-
boczej) zajmuje się konstrukcjami szklanymi oraz pro-
cedurami zaświadczającymi, że w  danej konstrukcji
spełnione są wymagania dotyczące bezpieczeństwa
w razie awarii – rozbicia szkła. Zamiast metody opisa-
nej w załączniku C TRAV (określanie naprężeń), norma
DIN 18008 pozwala stosować uproszczoną metodę kal-
kulacji, w oparciu o równoważne obciążenie statyczne.
Oprócz stosowanej dotychczas metody badań –
technicznego testu za pomocą uderzenia wahadłem
zgodnie z EN 12600*)1 – w nowej normie wprowadzono
możliwość stosowania: uproszczonej metody określa-
nia naprężeń wg załącznika C2 oraz metody symulacji
MES w pełni uwzględniającej wpływ czynników dyna-
micznych, wg załącznika C3. Obecnie projekt normy
jest w fazie uzgodnień, a zakończenie prac i publikacji
gotowej normy oczekuje się w  2015 r. Niemniej jed-
nak, korzystne jest zapoznać się już teraz z przyszłymi
możliwościami stosowania „dowodów matematycznych”
zamiast badań. W artykule opisano przykłady – możli-
wości stosowania normy E DIN 18008-4 – aby zapew-
nić projektantom i producentom wstępne informacje.
Nowa norma dotycząca konstrukcji szklanych jest
zgodna z zasadami i terminologią europejskich norm do-
tyczących projektowania, tzw. Eurokodów, które zostały
oficjalnie wprowadzone w Niemczech w lipcu 2012 r.
1 PN-EN 12600:2004  Szkło w budownictwie. Badanie waha-
dłem. Udarowa metoda badania i klasyfikacja szkła płaskiego.
Zakres normy: Opisano metodę badania wahadłem udarowym
pojedynczych tafli szkła płaskiego, stosowanego w  budow-
nictwie w celu zaklasyfikowania wyrobów szklanych do jednej
z trzech głównych klas po uderzeniu i ocenie sposobu pękania.
Konstrukcje pr zeszklone
Procedury wykazujące spełnienie
wymogów bezpieczeństwa
Zakres E DIN 18008-4 obejmuje szyby i balustra-
dy, które mają spełnić wymogi dotyczące bezpieczeń-
stwa podczas uderzenia. Poza samym szkłem, powinny
być sprawdzone również podpory i cały system mon-
tażowy balustrady. Metodykę wykazywania, że prze-
szklenie posiada odporność na uderzenia oferuje także
E DIN 18008-4 (projekt z 10.2011) – jak poprzednio
(w  TRAV) załączony jest uproszczony sposób tabe-
laryczny oraz możliwość wykonania badań wahadłem
udarowym (załącznik A w E DIN 18008-4). Badania te
muszą być wykonywane przez laboratorium akredyto-
wane (notyfikowane).
Badanie wahadłem udarowym jest uważane za „naj-
lepszy sprawdzian” szklanej konstrukcji, a  zatem jest
często wymagane przez nadzór budowlany. W  szcze-
gólności, jeżeli nie jest możliwe sprawdzenie popraw-
ności działania szklanej konstrukcji w wyniku obliczeń
statycznych (matematycznych) lub „podstawa naukowa”
do matematycznego dowodu nie jest wiarygodna. Bada-
nie doświadczalne jest szybkim i wiarygodnym testem
udowadniającym, że badana konstrukcja stanowi wła-
ściwą ochronę przed upadkiem.
Nową ideą jest możliwość wykonania sprawdzające-
go testu za pomocą dynamicznej symulacji MES. Me-
toda komputerowa jest jednak ograniczona do pewnych
warunków obciążenia i kategorii konstrukcji.
T echniki symulacyjne ułatwiają
sprawdzanie rozwiązań technicznych
Obliczeniowy dowód, wykorzystujący kompute-
rowe programy symulacyjne, oparty jest na meto-
dzie elementów skończonych. Metoda ta, zwłaszcza
w przypadku poszukiwania przez producentów nowych
rozwiązań asortymentowych, pozwala na proste i nie-
drogie obliczenia sprawdzające różne warianty projek-
towanych elementów. Metoda symulacji w pierwszej
kolejności jest wykorzystywana do sprawdzania róż-
nych rodzajów przeszkleń. Struktura budynku i  ele-
menty złączne, stosowane do zamocowania konstrukcji
przeszklonej do struktury budynku, nie są sprawdzane
w takiej symulacji. Montaż szkła (mocowanie w ramie
lub mocowanie punktowe) i  elementy połączeniowe
(np. do skręcania lub spawania) muszą być spraw-
dzane odrębnie w  badaniu komponentów lub przez
sprawdzenie obliczeniowe wg oficjalnie uznanej me-
tody. Jednakże, można określić za pomocą „schematu
przebiegu naprężeń” wpływ impulsu uderzeniowego,
w taflę szklaną, przekazywanego na konstrukcję – ob-
ciążenie ramy, gdy typ mocowania i rodzaj elementów
przyłączeniowych są określone.
W  niemieckich przepisach budowlanych na po-
twierdzenie spełnienia wymagań dotyczących ochrony
przed upadkiem z wysokości wymagana jest następu-
jąca dokumentacja:
zz szczegółowe rysunki (1:1) z  pełnym zwymiarowa-
niem;
zz dokładna identyfikacja wszystkich składników, takich
jak łączniki, profile, systemy uszczelnień, elemen-
ty konstrukcji;
zz obliczenia statyczne z  dokładnym rozplanowaniem
wymienionych składników;
zz aprobata techniczna lub podobne atesty dla poszcze-
gólnych składników i typów mocowań, które powinny
być określone i  muszą posiadać odpowiednie do-
puszczenia do stosowania w danych konstrukcjach;
zz potwierdzenia spełnienia dodatkowych wymagań
przez poszczególne elementy (np. dotyczących
ochrony przeciwpożarowej).
Jeżeli nie mogą być przedstawione atesty dotyczące
konstrukcji przeszklonej zmontowanej w całości, może
być również przeprowadzone badanie wahadłem udaro-
wym zgodnie z EN 12600, które zostanie wykonane na
miejscu budowy określonego budynku.
Symulacja komputerowa badania wahadłem udaro-
wym z pełnym odwzorowaniem dynamicznych (impul-
sowych) oddziaływań z wykorzystaniem MES może być
przedmiotem niezależnego audytu. Oprogramowanie do
symulacji MES odwzorowujące uderzenie musi zostać
uprzednio zweryfikowane. Oznacza to, że symulowane
39
 Harald W. Krewinkel

przebiegi naprężeń (wykres zależności przyspieszenie-

czas dla wahadła i wykres naprężenia główne-czas dla
Przepływ naprężeń przez:
szyby), wykonane przez odpowiednie oprogramowanie,
są zgodne z normatywnymi wykresami, czyli nie prze- - szkło
kraczają określonych zakresów tolerancji.
Podstawą weryfikacji oprogramowania do wykony- - ramę (strukturę)
wania komputerowych symulacji jest porównywanie wy-
ników z rzeczywistymi badaniami wahadłem udarowym.
Producenci oprogramowania muszą uzyskać taką wery-
Zamocowanie konstrukcji (ramy) do:
fikację w wyniku współpracy z uznanymi i niezależnymi
instytutami badawczymi.
Instytut IFT Rosenheim wraz z Uniwersytetem Tech-
nicznym w  Rosenheim rozpoczęli projekt badawczy - podłogi
w  celu opracowania metodyki do weryfikacji takich
programów komputerowych. Głównym zadaniem jest
wyjaśnienie wpływu ustawień parametrów, modelowa-
- stropu (podestu)
nie zachowań wahadła i tafli szklanej na wykresach do
weryfikacji oprogramowania. Powinny też być oceniane:
niezawodność aplikacji i powtarzalność wyników testów
symulacyjnych. - ściany
Ważnym wymogiem Niemieckiego Instytutu Tech-
niki Budowlanej (DIBt) i  komisji normalizacyjnej DIN
jest to, że symulacja może być przeprowadzona przez
„zwykłych” użytkowników, a nie tylko przez ekspertów od - przyległej konstrukcji
symulacji komputerowych. Oznacza to, że nieprawidło-
we działanie oprogramowania musi być w dużej mierze
wykluczone, a jego producent musi to zapewnić przez Metoda badania wahadłem udarowym, wykonywana w laboratorium zgodnie z EN 12600, w tym możliwości wykrywania
wewnętrzne mechanizmy kontrolne. dla poszczególnych elementów schematu przepływu naprężeń.
Przy stosowaniu oprogramowania tylko wstępny
projekt jest możliwy do wykonania przez niedoświad-
czonych użytkowników. Uznając właściwe kompetencje
potrzebne do wykonywania projektów budowlanych,
określone przez przepisy budowlane, należy podkreślić,
że ostateczny projekt techniczny musi być autoryzowa-
ny przez uprawnionego inżyniera budowlanego. Projekt
taki wymaga dogłębnej znajomości mechaniki budowli
i określania obciążeń statycznych, zrozumienie metodyki
obliczeń nieliniowych i doświadczenie w obliczeniach
MES. Ponadto są konieczne: znajomość charakteru
przepływu naprężeń i poprawnej interpretacji wyników
symulacji komputerowej.
Jeśli proces weryfikacji oprogramowania nie został
zakończony, to symulacja może być używana tylko w fa-
zie projektu wstępnego. Tylko po urzędowej weryfikacji
oprogramowania przez niezależny notyfikowany instytut
badawczy, wyniki symulacji mogą być uznawane. W in-
stytucie IFT Rosenheim obecnie trwają prace badawcze
nad metodyką weryfikacji oprogramowania oraz możli-
wością porównania wyników symulacji komputerowych
i „prawdziwych” testów laboratoryjnych.

mgr inż. Harald W. Krewinkel Wykres pokazuje naprężenia w przekroju płyty szklanej po uderzeniu, na podstawie obliczeń symulacji komputerowych
IFT Rosenheim wykonanych metodą MES.

40 wyda n ie s p ecjal n e
Obciążenia oraz kryteria oceny
nośności i odkształcalności
Projektowanie oszkleń ze szkła budowlanego w zakresie nośności i odkształcalności Ciśnienie wiatru działające na powierzchnie wewnętrzne:
w dalszym ciągu nastręcza wiele problemów. Jest to spowodowane głównie tym,
wi = q p (ze ) ⋅ c pi (1)
że na rynku polskim brak jest spójnych i usystematyzowanych metod obliczeń.
Projektanci coraz częściej sięgają po branżowe opracowania zagraniczne głównie Ciśnienie wiatru działające na powierzchnie zewnętrzne:
niemieckie a także normy europejskie, które ciągle są w fazie projektu.
Niekiedy nastręcza to wiele problemów, ponieważ nie wszystkie wymagania we = q p ( ze ) ⋅ c pe (2)

zestawione są w dostępnych dokumentach. W niniejszym artykule zestawiono Gdzie:

podstawowe informacje w zakresie ustalania obciążeń oraz wymagania dotyczące
podstawowych kryteriów oceny nośności i odkształcalności.
Obciążenia. Założenia
Szyby montowane są jako pionowe lub poziome ele-
menty przegród zewnętrznych i wewnętrznych i narażone
są na oddziaływania obciążeń środowiskowych, użytkowych
oraz obciążeń stałych. Przy ustalaniu obciążeń istotnym
zagadaniem jest zgodność przyjętych dokumentów nor-
matywnych z metodami obliczeń. Projekty norm dotyczą-
ce projektowania szkła (prEN 13474-2 [5] prEN 13474-1
[6]), odwołują się do zasad ustalania obciążeń według Eu-
rokodów. Niestety, w projektach tych zestawiono jedynie
skrótowe zagadnienia w zakresie obciążeń bez wskazywania
na specyfikę konstrukcji szklanych. Przy ustalaniu obcią-
żeń projektanci niekiedy stosują normy serii PN-B, które
pomimo wprowadzenia krajowych załączników (jak np. dla
normy obciążeń wiatrem) nie odwzorowują w pełni posta-
nowień norm serii Eurokod.
Tablica 1. Wartości obciążeń liniowych wg tabl. 6.12.
normy PN-EN 1991-1-1:2004 [1]
kategorii pomieszczeń zestawionych w tablicy 2. Obcią-
żenia powinny być usytuowane na wysokości 1,2 m od
poziomu podłogi.
Obciążenie wiatrem
Obciążenia wiatrem powinny być przyjmowane
zgodnie z  PN-EN 1991-1-4 [2]. Skrócony schemat
postępowania przy wyznaczaniu obciążenia przedsta-
wiono poniżej.
Tablica 2. Kategorie pomieszczeń [1]
Kategoria Przeznaczenie
A Pomieszczenia mieszkalne
B Pomieszczenia biurowe
qp(ze) – wartość szczytowa ciśnienia prędkości,
ze – wysokość odniesienia do obliczeń ciśnienia zewnętrz-
nego,
cpi, cpe – współczynnik ciśnienia wewnętrznego, współ-
czynnik ciśnienia zewnętrznego
Wartość szczytową ciśnienia prędkości oblicza się
z wzoru:
1
 q p (z e ) = ⋅ ρ ⋅ Vm2 ( z e )[1 + 7 ⋅ I V ( z e )] (3)
2
Gdzie:
Vm(ze) – wartość średnia prędkości wiatru wg wzoru (3)
IV(ze) – intensywność turbulencji,
r=1,25kg/m3 - gęstość powietrza.
Przykłady
Pomieszczenia w  budynkach i  domach, pokoje sale w  szpitalach, sypialnie
w hotelach i na stancjach, kuchnie i toalety

Kategorii pomieszczeń Obciążenie liniowe P C1: pomieszczenia ze stołami itd., np. powierzchnie w szkołach kawiarniach,
(wg opisu z tab. 7)
restauracjach, stołówkach, czytelniach, recepcjach.
A, B i C1 0,5 kN/m C2: pomieszczenia z  zamocowanymi siedzeniami, np. kościoły, teatry lub
kina, sale konferencyjne, sale wykładowe, sale zebrań, poczekalnie dworcowe,
C2 do C4 i D 1,0 kN/m
Pomieszczenia, w  których mogą gro- C3: pomieszczenia bez przeszkód utrudniających poruszanie się ludzi, np.
madzić się ludzie (z  wyłączeniem po- sale muzealne, sale wystawowe itd. oraz powierzchnie ogólnie dostępne
C5 3,0 kN/m C w budynkach publicznych i administracyjnych, hotelach, szpitalach, podjaz-
wierzchni określonych kategoriami A, dach kolejowych
E 2,0 kN/m B i D) C4: pomieszczenia przeznaczone do aktywności ruchowej, np. sale tańca, sale
gimnastyczne, sceny, itd.
C5: powierzchnie ogólnie dostępne dla tłumu np. w budynkach użyteczności
publicznej takich jak sale koncertowe, sale sportowe łącznie z trybunami, ta-
Ciężar własny. Obciążenia użytkowe rasy, oraz powierzchnie dojść i perony kolejowe

Ciężar własny oszklenia powinien być przyjmowany
zgodnie z tablicą A.5, PN-EN 1991-1-1 [1]. W przypad-
ku przeszklonych przegród pionowych narażonych na
oddziaływanie naporem tłumu ludzi, do obliczeń należy
przyjmować obciążenia zestawione w  tablicy 1 według
D Pomieszczenia handlowe D1: pomieszczenia w sklepach sprzedaży detalicznej
D2: powierzchnie w domach towarowych
E Powierzchnie magazynowe i  przemy- Powierzchnie, na którycn mogą być gromadzone towary, łącznie z powierzch-
słowe niami dostępu

Konstrukcje pr zeszklone 41
 Artur Piekarczuk
Wartość średnią prędkości wiatru oblicza się z wzoru:
Vm ( z e ) = c r ( z e ) ⋅ co ( z e ) ⋅ Vb (4)
Gdzie:
Vb – podstawowa wartość bazowa prędkości wiatru, w za-
leżności od strefy,
cr(ze) – współczynnik chropowatości terenu,
co(ze) – współczynnik orografii terenu, dla terenu płaskie-
go co(ze) = 1,0.
Współczynnik chropowatości terenu jest przedsta-
wiony wzorem:
⎛z ⎞
c r ( z e ) = k r ⋅ ln⎜⎜ e ⎟⎟ dla z ≤ z ≤z  (5)
⎝ z0 ⎠ min max
0 , 07
⎛ z ⎞ nej może obliczane przy założeniu cp,net = cpe, a ob-
k r = ⋅0 ,19 ⎜⎜ 0 ⎟
⎟ (6)
⎝ z 0 , II ⎠ cp,net = cpe – cpi.
Intensywność turbulencji wzorem:
⎛z ⎞
c r ( z e ) = k r ⋅ ln⎜⎜ e ⎟⎟ (7)
⎝ z0 ⎠
gdzie:
z0 – wartość odniesienia w zależności od kategorii terenu
wg tablicy 4.1. PN-EN 1991-1-4 [2]
zmax – należy przyjmować 200m,
zmin – wg tablicy 4.1. PN-EN 1991-1-4 [12]
kr – współczynnik chropowatości
z0,II – chropowatość w  zależności od kategorii terenu;
wartość z0,II należy przyjmować jak dla terenu otwartego
(z0,II = 0,05 m)
ze – wysokość odniesienia w zależności od proporcji wy-
miarów budynku.
Dla szyb montowanych w ścianach osłonowych o po-
wierzchni od 1,0 m2 do 10,0 m2 , współczynnik ciśnienia
zewnętrznego należy ustalać wg zależności:
Cpe=cpe,1-( cpe,1- cpe,10)log10A (8)
Gdzie:
cpe,1– współczynnik ciśnienia zewnętrznego dla powierzch-
ni 1,0 m2
cpe,10– współczynnik ciśnienia zewnętrznego dla po-
wierzchni 10,0 m2
Współczynnik cpe,1 oraz cpe,10 należy dobierać wg
PN-EN 1991-1-4 [2] z tablicy 7.1 dla przegród pionowych
oraz 7.2, 7.3, 7.4 i 7.5 dla dachów
Szczegółową procedurę wyznaczania obciążenia zesta-
wiono w tablicy 5.1. normy PN-EN 1991-1-4 [2].
W  przypadku dwupowłokowych ścian osłonowych
(ściana zewnętrzna, przestrzeń wentylacyjna, ściana we-
wnętrzna) obciążenie przypadające na przeszklone ele-
menty, powinny być przyjmowane wg następujących
zasad:
zz dla ścian i dachów z wewnętrzną powłoką nieprzepusz-
czalną i  przepuszczalną powłoką zewnętrzną o  rów-
nomiernie (w  przybliżeniu) rozmieszczonych otwo-
rach, obciążenie wiatrem zewnętrznej powłoki może
być obliczane przy cp,net  = 2/3 · cpe dla nadciśnienia
42
i cp,net = 1/3 · cpe dla podciśnienia. Obciążenie wiatrem
powłoki wewnętrznej może być obliczane z zależności
cp,net = cpe – cpi.
zz dla ścian i dachów z wewnętrzną powłoką nieprzepusz-
czalną i  nieprzepuszczalną, sztywniejszą powłoką ze-
wnętrzną, obciążenie wiatrem zewnętrznej powłoki może
być obliczane z zależności cp,net = cpe – cpi.
zz dla ścian i dachów z wewnętrzną powłoką przepusz-
czalną, o równomiernie – w przybliżeniu – rozmiesz-
czonych otworach i z nieprzepuszczalną powłoką ze-
wnętrzną, obciążenie wiatrem powłoki zewnętrznej
może być obliczane z zależności cp,net = cpe – cpi,
a  obciążenie wiatrem powłoki wewnętrznej przyjęte
jako cp,net = 1/3 · cpi.
zz dla ścian i  dachów z  zewnętrzną powłoką nieprze-
puszczalną i  nieprzepuszczalną, sztywniejszą powło-
ką wewnętrzną, obciążenie wiatrem powłoki zewnętrz-
ciążenie wiatrem powłoki wewnętrznej z  zależności
Sposób ustalania przepuszczalności poszczególnych
powłok zestawiono w  pkt.7.2.10 normy PN-EN 1991-
-1-4 [2].
Obciążenia śniegiem
W przypadku oszkleń montowanych na dachu, obciąże-
nia śniegiem należy przyjmować wg PN-EN 1991-1-3 [3]
W trwałej i przejściowej sytuacji obliczeniowej należy
przyjmować obciążenie śniegiem wg zależności:
s = µi Ce Ct sk (9)
gdzie:
µi  – współczynnik kształtu dachu (rozdział 5.3. normy,
załącznik B)
sk – charakterystyczne obciążenie śniegiem gruntu (wg
stref obciążenia śniegiem rys NB.1, tablica NB.1 normy)
Ce– współczynnik ekspozycji (wg tablicy 5.1)
Ct – współczynnik termiczny dla przegród przeszklo-
nych o  wspólczynniku przenikania ciepła powyżej
1,0 W/m2K
w  zakresie temperatur wewnątrz pomieszczenia 5°C
≤ti≤18°C, współczynnik termiczny należy wyznaczać wg
zależności:
(10)
gdzie:
Δt różnica temperatur °C,
U – współczynnik przenikania ciepła przegrody [W/m2K
W  zakresie temperatur wewnątrz pomieszczenia 5°C
≤ti≤18 °C, współczynnik
Jeżeli temperatura wewnątrz pomieszczenia wynosi
ti<5 °C, wówczas należy przyjmować Ct=1,0.
Jeżeli temperatura wewnątrz pomieszczenia wynosi
ti>18 °C, wówczas należy przyjmować
wyda n ie s p ecjal n e
Inne obciążenia
W przypadku obciążeń nie wymienionych wyżej, należy
sporządzić indywidualną dokumentację techniczną z okre-
śleniem zakresu, warunków i charakteru oddziaływania.
Kombinacje obciążeń
Reguły dobierania kombinacji obciążeń wraz z czę-
ściowymi współczynnikami bezpieczeństwa powinny być
zgodne z zasadami określonymi w PN-EN 1990:2004 [4].
W ogólnym przypadku należy stosować następujące
reguły kombinacji:
a) stan granicznym użytkowalności (SGU)
(11)
b) stan granicznym nośności (SGN)
(12)
gdzie:
Gkj – obciążenie stałe,
Qk1 – dominujące obciążenie zmienne,
Qki – obciążenie zmienne,
γGj– częściowy współczynnik bezpieczeństwa obciąże-
nia stałego
γQi – częściowy współczynnik bezpieczeństwa obciąże-
nia zmiennego
ψO,j – współczynnik dla wartości kombinacji oddziały-
wania zmiennego
Wartości współczynników γGj, γQi, ψO,j należy ustalać
wg PN-EN 1990:2004 [15].
Nośność [5], [6] [9],
Sprawdzenie nośności elementów szklanych, polega
na porównaniu efektywnych naprężeń od obciążeń oblicze-
niowych σeƒƒ,d z naprężeniami dopuszczalnymi:
σeƒƒ,d ≤ ƒg,d (13)
Naprężenia efektywne wyznaczane są dla najbardziej
niekorzystnej kombinacjiobciążeń wg wzoru:
 (14)
gdzie:
A – całkowita powierzchnia szklanej płyty;
σ1(x,y) – naprężenia główne od obciążeń zewnętrz-
nych występujące w  punkcie (x,y) na powierzchni pły-
ty, co oznacza, że w  przypadku szkła hartowanego
naprężenia obliczane są niezależnie od naprężeń szczątko-
wych wynikającychz procesu hartowania;
β – parametr rozkładu Weibulla, wyznaczony na pod-
stawie badań próbekszklanych płyt ze sztucznie wy-
tworzonymi (przez piaskowanie) powierzchniowymi
uszkodzeniami (parametr β=25).
 Obciążenia oraz kryteria oceny nośności i odkształcalności

Tablica 3. Charakterystyczna wytrzymałość szkłaƒb,k [6]

Efektywne naprężenia dopuszczalne zależą od rodzaju
Typ szkła Sposób formowania fb,k [N/mm2] obciążeń, warunków podparcia i geometrii szyby
Naprężenia efektywne mogą być wyznaczone na pod-
Szkło Float 120 stawie obliczeń numerycznych z  uwzględnieniem nieli-
Szkło hartowane Szkło wzorzyste 90 niowej metody obliczeń. Należy tutaj zwrócić szczególną
uwagę na to, że przyjęcie liniowej metody obliczeń, może
Szkło emaliowane 75
prowadzić do grubych błędów w przypadku dużych wymia-
Szkło Float hartowane termicznie 70 rów elementów (powyżej 1,5x1,5 m) lub/i ugięć przekra-
Szkło wzmacnianie termicznie Szkło wzorzyste 55 czających grubość tafli szkła.
Stosując metodę numeryczną jako wynik obliczeń
Szkło emaliowane 45
uzyskuje się naprężenia główne wyznaczone z zależności:
Szkło wzmacnianie chemicznie Szkło Float 150
Szkło hartowane Szkło boro-krzemianowe 120

Tablica 4. Częściowe współczynniki bezpieczeństwa γM,γV [6]  (15)

γM, γV
Typ szkła Hartowane
Hartowane termicznie chemicznie
 (16)
Szkło Float, szkło emaliowane 1,8 2,3 przy czym S1>S2
Szkło emaliowane 1,8 2,3 gdzie:
Szkło wzorzyste Sxx, Syy, Sxy – naprężenia wzdłuż kierunków przyjętego
2,3 3,0
i wzorzyste emaliowane układu odniesienia X, Y, (zwykle wzdłuż i w poprzek kra-
Szkło boro-krzemianowe 1,8 - wędzi płyty): oraz wypadkowa XY.
Zakładając, że obliczenia dotyczą pełnego modelu
Tablica. Współczynnik kmod [6] z odwzorowanym podparciem i całkowitym obciążeniem
przyjmuje się:
Sposób oddziaływania Przykład obciążenia kmod
σeƒƒ,d ≤ S1 (17)
Zmienne krótkotrwałe Wiatr, użytkowe 0,72

Zmienne długotrwałe Śnieg, temperatura 0,36 gdzie naprężenie S1 dotyczy maksymalnych naprężeń dla
Stałe Ciężar własny 0,27 skrajnych (górnej lub dolnej) płaszczyzn tafli szkła.

Tablica 5. Kryteria oceny sztywności szyb zespolonych [7] [8].

Rozmieszczenie w budynku Zakres stosowania kryterium Kryterium

Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie krawędzi szyby zespolonej w przypadku podatności podpory f ≤ L1/200
(słupy, rygle, ramy o małej sztywności)

Oszklenie pionowe1)
Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie w środku szyby w przypadku podpór niepodatnych
w ścianach osłonowych montowane na części wysoko- f ≤ L2/100
ści ściany (pas okienny) (słupy, rygle, ramy o dużej sztywności)

Podparcie na trzech lub dwóch krawędziach. Ugięcie swobodnej krawędzi szyby f ≤ L3/200

Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie krawędzi szyby zespolonej przytwierdzonej do liniowej podpory podatnej f ≤ L1/300
(słup, rygiel) f<8,0mm

Oszklenie pionowe1) f ≤ L2/200

w ścianach osłonowych montowane na całej wysokości Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie w środku szyby w przypadku podpór niepodatnych (słupy, rygle, ramy o dużej
ściany (ściany ,,całoszklane’’) sztywności) f<15,0mm

f ≤ L3/200
Podparcie na trzech lub dwóch krawędziach. Ugięcie swobodnej krawędzi szyby
f<15,0mm

Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie krawędzi szyby zespolonej przytwierdzonej do liniowej podpory podatnej f ≤ L1/300
(wiązar, płatew, ruszt) f<8,0mm

Oszklenie poziome2) Podparcie na czterech krawędziach. Ugięcie w środku szyby w przypadku podpór niepodatnych f ≤ L2/100
montowane na dachu budynku (słupy, rygle, ramy o dużej sztywności) f<5,0mm

f ≤ L3/200
Podparcie na trzech lub dwóch krawędziach. Ugięcie swobodnej krawędzi szyby
f<8,0mm

Uwagi: f – maksymalne ugięcie szyby zespolonej, L1 – długość poziomej lub pionowej krawędzi szyby,
1) – dotyczy ścian o odchyleniu od pionu ≤ 10o, we wszystkich wymienionych przypadkach należy uwzględnić za- L2 – długość krótszego boku szyby,
2) – dotyczy dachów o pochyleniu >10o, lecenia producenta, L3 – długość swobodnej krawędzi szyby.

Konstrukcje pr zeszklone 43
 Artur Piekarczuk
Dla typowych kształtów płyt oraz przy prostych wa-
runkach podparcia naprężenia efektywne σeƒƒ,d wyznacza
się stosując uproszczone metody bazujące na tabelarycz-
nych współczynnikach, zależnych od sposobu podparcia
i kształtu tafli szkła (metody te nie są opisane w niniejszym
artykule). Wadą tej metody w porównaniu do numerycznej
jest ograniczenie do typowych kształtów i warunków pod-
parcia. Przyjęto, że podparcie występuje wyłącznie w wa-
riancie przegubowym i może być zlokalizowane na 4, 3 lub
2 krawędziach w przypadku płyt prostokątnych. Uproszczo-
ne metody obliczeń różnią się od siebie w zależności od
rodzaju elementu i sposobu jego podparcia.
Efektywne naprężenia dopuszczalne należy wyznaczać
wg zależności:
a) dla szkła float:
f g ,k
f g , d = k mod ⋅ ⋅γn (18)
γ M ⋅ kA
b) dla szkła hartowanego i półhartowanego:
⎛ f g ,k f b ,k− f g ,k ⎞ Ugięcia maksymalne mogą być wyznaczone na podsta-
f g , d = ⎜⎜ k mod + ⎟⎟ ⋅ γ n
⎝ γ M ⋅kA γV ⎠ metody obliczeń numerycznych lub w oparciu o metody
 (19)
gdzie:
ƒg,k– charakterystyczna wytrzymałość szkła szkła
float,ƒg,k=45 N/mm2
ƒb,k – charakterystyczna wytrzymałość wzmocnionego ter-
micznie wg tablicy 1
γV – częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla naprę-
żeń wg tablicy 2
γM– częściowy współczynnik bezpieczeństwa dla naprężeń
powstałych w wyniku hartowania wg tablicy 2,
γn– częściowy współczynnik bezpieczeństwa, γV=1,0 lub
wg postanowień krajowych
kA – współczynnik efektu skali kA = A0,04
A – powierzchnia oszklenia,
kmod – współczynnik biorący pod uwagę czas trwania ob-
ciążenia oraz warunki środowiskowe wg tablicy 3.
44
Tablica 6. Kryteria oceny litych i klejonych podpartych liniowo i punktowo [7] [8].
Podparcie Oszklenie sufitowe Oszklenie pionowe
Na czterech krawędziach 1/100 rozpiętości szyby w głównym kierunku nośności
Na trzech krawędziach 1/100 rozpiętości szyby dwóch głównym kierunku nośności L/100 swobodnej krawędzi
f<8,0mm
Punktowe 1/100 długości krawędzi (dłuższej i krótszej) oraz 1/100 w środku szyby
Zależności opisujące kryteria doboru naprężeń efek- Literatura:
tywnych zostały przedstawione w  projektach norm prEN [1] PN-EN 1991-1-1:2004 Eurokod 1: Oddziaływania na
13474-2:2000 [5] i prEN 13474-1 [6] konstrukcje . Część 1-1 Oddziaływania ogólne. Cię-
żar objętościowy, ciężar własny, obciążenia użytko-
Odkształcalność we w budynku.
[2] PN-EN 1991-1-4:2004 Eurokod 1: Oddziaływania na
Sprawdzenie odkształcalności elementów szklanych konstrukcje. Część 1-4 Oddziaływania ogólne. Oddzia-
polega na porównaniu ugięć od obciążeń charakterystycz- ływanie wiatru.
nego z ugięciem dopuszczalnym [5] : [3] PN-EN 1991-1-3 Eurokod 1. Oddziaływania na kon-
strukcje. Część 1-3: Oddziaływania ogólne. Obciąże-
wie obliczeń numerycznych z uwzględnieniem nieliniowej nie śniegiem
[4] PN-EN 1990:2004 Eurokod. Podstawy projektowa-
uproszczone. Dla typowych kształtów płyt oraz przy pro- nia konstrukcji.
stych warunkach podparcia ugięcie maksymalne wmax [5] prEN 13474-2:2000 Glass In building – Design of glass
wyznacza się stosując uproszczone metody bazujące na panes – Part 2 design for uniformalu distributed load.
tabelarycznych współczynnikach, zależnych od sposobu [6] prEN 13474-1 (1999) Glass in building – Design of
podparcia i kształtu tafli szkła. Przyjęto, że podparcie wy- glass panes – Part 1: General basis of design. Draft,
stępuje wyłącznie w wariancie przegubowym i może być January 1999,
zlokalizowane na 4, 3 lub 2 krawędziach w przypadku płyt [7] GLAS IM BAUWESEN. TECHNISCHE GRUNDLAGEN
prostokątnych. Uproszczone metody obliczeń różnią się FÜR DIE BEURTEILUNG VON SICHERHEITSGLASUND
od siebie w  zależności od rodzaju elementu i  sposobu GLAS MIT SICHERHEITSEIGENSCHAFTEN. Amt der
jego podparcia. Steiermärkischen Landesregierung Fachabteilung 17A
Wartości ugięć dopuszczalnych zestawiono w  tabli- Allgemeinetechnische Angelegenheiten Mandellstraße
cach 6 i 7. 38, 8010 Graz Ausgabe 08/2003
[8] Niemiecki Instytut Techniki Budowlanej DIBt. Zasa-
dy techniczne dla stosowania oszkleń osadzanych li-
dr inż. Artur Piekarczuk niowo. 1998
Instytut Techniki Budowlanej [9] M. Haldimann, A. Luible, M. Overend. Structural Use of
a.piekarczuk@itb.pl Glass. Structural Engineering Documents 10.
wyda n ie s p ecjal n e
AGC GLASS EUROPE

International
Building
Projects Team
Wykorzystaj naszą sieć specjalistów
do szkła architektonicznego
AGC Glass Europe.
AGC Flat Glass Polska Sp. z o.o.
ul. Bysławska 73
04-993 Warszawa
tel.: + 48 22 872 02 23
fax: + 48 22 872 97 60
e-mail: dariusz.podobas@eu.agc.com
www.YourGlass.com