Loguj \ Wyloguj πSklep

Blog Chodor Encyklopedia πWiki

Kategorie πWiki, najnowsze
Biuro Projektów
Teoria πWiki
Kontakt
Strefa studenta
Polityka prywatności
Strefa partnera

Belki żelbetowe

A B C D E F G H I K L Ł M N O P R S T U W Z

Be Bł Bu

Bel Bet Bez

Belka Belki

Belki żelbetowe

Spis treści

1 Beton i stal
2 Belki żelbetowe
2.1 System konstrukcyjny, a belka żelbetowa
2.2 Geometria belek żelbetowych
2.2.1 Przekroje belek i długość obliczeniowa
2.2.2 Wysokość belki h
2.2.3 Szerokość belki b
2.3 Wstępny dobór zbrojenia przekroju
2.3.1 Oszacowanie sił przekrojowych
2.3.2 Koncepcyjny dobór zbrojenia
2.4 Kształtowanie układu zbrojenia w przekroju
2.4.1 Otulenie zbrojenia
2.4.2 Odstępy między prętami
2.4.3 Wymagania pożarowe
2.4.4 Minimalne i maksymalne zbrojenie belki (oraz płyty)
2.5 Kształtowanie zbrojenia po długości belki
2.5.1 Zbrojenie dostrajane do obwiedni sił
2.5.2 Rysunki warsztatowe żelbetu nie są Projektem
2.5.3 Zagięcia prętów
2.5.4 Zakotwienie prętów zbrojeniowych
2.5.5 Kształtowanie zakładów prętów zbrojeniowych
2.5.6 Kotwienie zbrojenia na podporach skrajnych
3 Zginanie z udziałem siły osiowej
3.1 Model przekroju zginanego z udziałem siły osiowej
3.1.1 Podstawowe oznaczenia
3.1.2 Model nieliniowy MN
3.1.3 Model uproszczony MU
3.2 Graniczna wysokość strefy ściskanej x u, a zniszczenie kruche betonu
3.3 Klasyczna technika projektowania zbrojenia podłużnego
 3.3.1 Graniczna nośność przekroju i kryterium zbrojenia podwójnego
3.3.2 Zbrojenie pojedyncze
3.3.3 Zbrojenie podwójne
3.3.4 Uwagi krytyczne o klasycznej technice projektowania przekrojów zginanych
3.4 Postawienie zagadnienia zginania i ściskania belki żelbetowej
3.4.1 Równania równowagi przekroju
3.4.2 Porównanie metody nieliniowej MN i uproszczonej MU
3.4.3 Nośność przekroju
3.4.4 Prawo fizyczne betonu. Moduł materiału,a moduł górnego lub dolnego włókna belki
3.4.5 Prawo fizyczne stali zbrojeniowej
3.4.6 Zasada płaskich przekrojów
3.4.7 Uogólnienie granicznej wysokości strefy ściskanej
3.5 Dwukierunkowe zginanie My-Mz z udziałem N
3.5.1 Równania równowagi dla dwukierunkowego zginania
3.5.2 Powierzchnia interakcji ukośnego zginania przekroju żelbetowego
3.5.3 Rozprzężenie zginania ukośnego
3.5.3.1 Metoda S rozprzężenia – proporcjonalnie do sztywności
3.5.3.2 Metoda R rozprzężenia – proporcjonalnie do nośności
3.5.3.3 Metoda MO rozprzężenia – odwrotności nośności
3.5.3.4 Metoda rozprzężenia zginania ukośnego stosowana w arkuszu
3.5.4 Powierzchnia interakcji My-Mz-N w Eurokodzie 2
3.5.4.1 Normowy wykładnik powierzchni interakcji
3.5.4.2 Zmodyfikowane wykładniki powierzchni interakcji
3.6 Przekroje teowe
3.6.1 Efektywna szerokość półek przekrojów teowych
4 Ścinanie przekrojów żelbetowych
4.1 Wymagania konstrukcyjne
4.1.1 Minimalne zbrojenie poprzeczne na ścinanie
4.1.2 Maksymalny rozstaw zbrojenia na ścinanie
4.2 Wytrzymałość przekroju nie zbrojonego na ścinanie
4.3 Strefy zbrojenia na ścinanie
4.4 Ścinanie poprzeczne (pionowe) belek
4.5 Ścinanie podłużne
4.6 Ścinanie przez przebicie
5 Pełzanie i skurcz
5.1 Moduł efektywny i końcowy współczynnik pełzania
5.2 Skurcz betonu
5.3 Efektywna sztywność belek
5.4 Znaczenie pełzania i skurczu w konstrukcjach
6 Zarysowania belek
6.1 Graniczne (dopuszczalne) rozwarcie rys
6.2 Mechanizm rysy i fazy pracy przekroju
6.2.1 Mechanizm powstawania rysy
6.2.2 Fazy pracy przekroju żelbetowego
6.2.2.1 Faza I sprężysta – beton niespękany – rys. 34a
6.2.2.2 Faza II – beton spękany – rys 34b
6.2.2.3 Faza III – graniczna rys.34c
6.2.3 Moment rysujący i sztywność przekroju przy niespękanym betonie
6.2.3.1 Moment rysujący
6.2.3.2 Wysokość strefy ściskanej i moment bezwładności w fazie I
6.2.3.3 Naprężenia stali zbrojeniowej przed zarysowaniem
6.2.4 Sztywność przekroju w stanie spękanym
6.2.4.1 Wysokość strefy ściskanej i moment bezwładności w fazie II
6.2.4.2 Naprężenia w stali zbrojeniowej po zarysowaniu
6.3 Rozstaw rys
6.4 Rozwarcie rysy
 6.4.1 Metody sprawdzania rys
6.4.2 Metoda KO [odkształceń krytycznych ] wyznaczania rozwartości rysy
6.4.3 Metoda UO [odkształceń uogólnionych ] wyznaczania rozwartości rysy
7 Ugięcia belek
7.1 Ugięcia graniczne
7.2 Sprawdzanie ugięć elementów konstrukcyjnych
7.2.1 Metody sprawdzania ugięć
7.2.2 Metoda ogólna
7.2.3 Obliczanie ugięcia belki w arkuszu obliczeniowym
8 Zwichrzenie belek (wyboczenie boczne)
9 Przykłady rachunkowe
9.1 Belka zginana
9.1.1 Przykład 1.1 [ Belka stropu płaskiego]
9.1.2 Przykład 1.2. Przekrój zginany zbrojony podwójnie
9.2 Przekrój ściskany mimośrodowo względem jednej osi zginany i ściskany) – przypadek CT1
9.2.1 Przykład 2.1
9.2.2 Przykład 2.2
9.3 Zginanie ukośne względem dwóch osi ze ściskaniem przypadek CT2
9.3.1 Przykład 3.1
9.3.2 Przykład 3.2
9.4 Zakotwienie i zakłady prętów zbrojeniowych
9.4.1 Przykład 4
9.5 Ścinanie
9.5.1 Przykład 5.1 [ małe ścinanie]
9.5.2 Przykład 5.2 [ większe ścinanie]
9.5.3 Przykład 5.3 [ strzemiona i pręty odgięte]
9.6 Kontrola zarysowania
9.6.1 Przykład 6.1 [szerokość rysy w elemencie zginanym pojedynczo zbrojonym]
9.6.2 Obliczenie szerokości rysy metodą KO
9.6.3 Obliczenie szerokości rysy metodą UO
9.6.4 Przykład 6.2 [szerokość rysy ww belce słupie podwójnie zbrojonym]
10 Literatura
10.0.1 Related Hasła
10.0.2 Podobne

Artykuł w ciągu ostatnich 24 godzin czytało 118 Czytelników

Chodor L., Belki żelbetowe,

Encyklopedia πWiki, www.chodor-projekt.net, 13 lipca 2018 – marzec 2020

Przedstawiono kompedium wiedzy, a także komplet arkuszy kalkulacyjnych do projektowania belek żelbetowych metodą
nieliniową MN oraz porównanie z metodą uproszczoną MU. Arkusz Excel CHP-Ż można pobrać poprzez kliknięcie na rys. 1.
Stosowano spójną teorię żelbetu w autorskim ujęciu.

Arkusz CHP-Ż w wersji 1.3. (rys. 1 i przykłady w niniejszym artykule) opublikowano w wersji „free”. Uogólnienie arkusza dla innych
kształtów przekrojów niż prostokątny oraz dla zbrojenia wielowarstwowego będzie wdrożony w kolejnych – komercyjnych wydaniach
arkusza.
 Rys. 1. Ekran arkusza CHP-Ż-1.3 (kliknij w obraz, aby pobrać)

Rys. 2. Przypadki wytrzymałościowe w pręcie żelbetowym

Pręty w konstrukcji są obciążone zginaniem i siłą osiową, dlatego nazywa się je belkami-słupami. W zależności od stopnia udziału
zginania i ściskania można wydzielić przypadki pokazane na rys. 2 :

a) CC∞ (Compression-Compression ∞) – odkształcenia górnej krawędzi i dolnej są tego samego znaku, a oś obojętna przekroju
znajduje się w nieskończoności .
Jest to przypadek czystego ściskania przy braku zginania. Bryłę odkształceń oznaczono kolorem żółtym. Przypadek jest czysto
teoretyczny, dotyczy słupów osiowo ściskanych i należy go rozpatrywać jako przekrój zespolony betonowo-stalowy.

b) CC x>h – odkształcenia górnej i dolnej krawędzi (górnego i dolnego zbrojenia) są tego samego znaku, a oś obojętna przekroju
znajduje się poza przekrojem.
Jest to przypadek czystego ściskania z dodatkiem niewielkiego zginania. Bryłę odkształceń od zginania oznaczono kolorem
czerwonym (ściskanie) i niebieskim (rozciąganie). Miejsce zerowe odkształceń (i naprężeń ) od zginania – umowny przegub
oznaczono kółkiem. Naprężenia od ściskania i zginania sumują się, a wskutek tego powstaje pozorna bryła odkształceń i naprężeń
poniżej dolnej krawędzi przekroju. Oś obojętna jet również pozorna. Wysokość strefy ściskanej x>h.
Taki przypadek często nazywa się małym mimośrodem, czyli przeważającym ściskaniem i dotyczy on większości słupów
rzeczywistych – jest przedmiotem artykułu Słupy żelbetowe.
c) CT (Compression-Tension) – odkształcenia górnej krawędzi jest skróceniem a dolnej wydłużeniem (zbrojenie górne ściskane,
dolne rozciągane). Wysokość strefy ściskanej mieści się w przekroju x≤ h. Taki przypadek nazywa się dużym mimośrodem, czyli
przeważającym zginaniem i jest przedmiotem niniejszego artykułu.

d) TT (Tension-Tension) -oba zbrojenia rozciągane – powinno być rozważane jako rozciągany przekrój zespolony.

Niniejszy artykuł zilustrowano przykładami projektowania belki o przekroju prostokątnym :

zginanej jednoosiowo – przykłady: 1.1 , 1.2 ;

zginanej jednoosiowo i ściskanej przypadek CT1 – przykłady 2.1 , 2.2 ;
zginanej ukośnie (dwuosiowo) i ściskanej przypadek CT2 – przykłady 3.1, 3.2 ;
długości zakotwienia – przykład 4
ścinanej poprzecznie – przykłady 5.1, 5.2, 5.3
ścinanej podłużnie – przykład 5.4
zarysowanej – przykłady: 7.1, 7.2
ugiętej – przykłady: 8.1, 8.2
Przedstawiono kompedium wiedzy potrzebnej do zaprojektowania belki żelbetowej, ale także najważniejsze informacje dotyczące
detali zbrojeniowych, zakotwienia i uciąglania belek, które w istocie stanowią wiedzę wymaganą od technologów i kreślarzy
wykonawcy, opracowujących rysunki warsztatowe i powinny uzupełniać informacje zawarte w warunkach wykonania i odbioru
konstrukcji betonowych (PN-EN 13670, 2011). Projektowanie właściwe nie obejmuje umiejętności wykonywania rysunków roboczych
(warsztatowych) , które przyjmują formę pokazaną na rys. 8.
Rysunki warsztatowe są opracowywane przez wykonawców i ich technologów na podstawie wytycznych Projektanta zgodnie z
zasadami opisanymi w artykułach Rysunek warsztatowy a projekt wykonawczy i Standard rysunku warsztatowego konstrukcji
żelbetowej.

Projektowanie zbrojenia przekroju żelbetowego poddanego dwukierunkowemu zginaniu M y, M z oraz siły osiowej N x dla modelu MN
betonu (nieliniowego-parabolicznego) oraz modelu stali SP (Prandtla – idealnie sprężysto-plastycznego) można przeprowadzić w
arkuszach kalkulacyjnych, który można pobrać poprzez kliknięcie na obraz rys. 1. W kolejnych zakładkach skoroszytu zamieszczono
arkusze do projektowania zbrojenia podłużnego oraz długości zakładów i zakotwienia prętów.

Beton i stal
W tab.1 zestawiono parametry betonów potrzebne do analizy zagadnienia, opracowane na podstawie (PN-EN 1992-1-1+AC+Ap1,
2008, tab. 3.1.) i (Pędziwiatr, 2010)

Tab. 1. Parametry betonów (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010)

W dalszej części artykułu stosuje się podział betonów na betony zwykłe (BZ) i wysokiej wytrzymałości (BWW). W tab.1 podział jest
zaznaczony czerwoną linią przerywaną. Wartości współczynnika pełzania φ 2100
)
uzyskano z własnego kalkulatora.

W tab.2 zestawiono najczęściej stosowane stale zbrojeniowe.

Tab.2. Najczęściej stosowane stale zbrojeniowe

Belki żelbetowe
System konstrukcyjny, a belka żelbetowa
Belki obok płyt są najczęściej stosowanymi elementami konstrukcji żelbetowych. Klasyczna definicja belki – w przypadku konstrukcji
żelbetowych jest osłabiona i obejmuje również stosunkowo krótkie pręty długości L ≈ 3h.

Elementy krępe (dla L ≤ 3h) są nazywane belkami-ścianami i należy je analizować jako tarcze – nie są bowiem spełnione
podstawowe założenia teorii belkowej ( w tym założenie Bernoulliego o płaskich przekrojach i założenie o małych naprężeniach
stycznych), co w wyniku uniemożliwia stosowanie wzorów belkowych oraz wnioskowania dotyczącego położenia osi obojętnej
przekroju oraz rozkładu naprężeń po wysokości belki-ściany. Może się zdarzyć, że w poziomej osi symetrii belki-ściany naprężenia
normalne będą największe, choć zgodnie z teorią belkową powinny być zerowe. W takich przypadkach zaleca się stosowanie
metody kratownicowej (modele S-T wg (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010)). Belki są zginanymi poprzecznie elementami
konstrukcyjnymi. W praktyce jednak zginanie przekroju jest stowarzyszone z działaniem siły osiowej- ściskającej lub rozciągająca, a
elementy są belkami-słupami. Rozróżnienia między belką a słupem w istocie zależy od zjawisk niestateczności : w belce
zwichrzenia, a w słupie wyboczenia. Zginanie i siły osiowe są przenoszone w belce poprzez zbrojenie podłużne. Ścinanie natomiast
przez zbrojenie poprzeczne : strzemiona oraz pręty odgięte. W przypadku skręcania często daje się dodatkowe zbrojenie podłużne.

W konstrukcjach żelbetowych, powszechnie siły przekrojowe uzyskuje się z rozwiązania systemu konstrukcyjnego złożonego z
klasycznych prętów (Bernoulliego), przy czym zawsze zaleca się zastosowanie teorii 2-rzędu, to znaczy uwzględnianie wpływu
przemieszczeń na siły przekrojowe. Teoria 2-rzędu jest zaimplementowana praktycznie we wszystkich współczesnych programach.
Ograniczenie do klasycznej teorii 1-rzędu powinno być uzasadnione- należy wykazać, że w prętach występują małe siły ściskające N
, to znaczy takie, które nie mają istotnego wpływu na stateczność systemu konstrukcyjnego, oraz nie generują momentów
zginających drugiego rzędu M II = N ⋅ e, gdzie e jest wygięciem pręta.

Jeśli system konstrukcyjny będzie obciążony poziomymi siłami od imperfekcji, to elementy prętowe, w tym belki (i słupy) można
wymiarować bez wyznaczania długości wyboczeniowej oraz współczynników wyboczeniowych elementów ściskanych lub zginanych
(zjawisko zwichrzenia belek). Do tego celu konstrukcję żelbetową wystarczy obciążyć poziomo siłami (równoważnymi od imperfekcji,
poprzez stowarzyszenie do każdego obciążenia pionowego Q V – obciążeń poziomych Q H w kierunkach obu osi poziomych:

QV
Q Hx = Q Hy =
200

Symbol Q V oznacza obciążenie grawitacyjne (pionowe) zarówno powierzchniowe, liniowe jak i skupione- obejmuje więc również
ciężar własny G.

W każdym przypadku konstrukcje żelbetowe znamienne są tym, że istotne jest w nich ścinanie elementów i przekrojów. Siły
przekrojowe w belkach należałoby więc wyznaczać zgodnie z teorią Timoschenko, którą krótko opisano w artykule Belka
Timoschenko na sprężystym podłożu. Niestety algorytm uwzględniania sztywności ścinania zwykle nie jest obecny w inżynierskich
programach komputerowych. Dlatego w praktyce projektowej siły przekrojowe w konstrukcji żelbetowej wyznacza się z użyciem
klasycznych elementów prętowych. W przypadku elementów skręcanych (np. skrzynki mostów) lub trzonów budynków wysokich
stosuje się analogię teorii prętów cienkościennych (p. artykuł Pręty cienkościenne i artykuły związane)

W niniejszym opracowaniu zakładamy, że z rozwiązania statyki znane są siły przekrojowe (N, M, Q)=(siła osiowa, moment
zginający, siła poprzeczna) w przekrojach belki. Na podstawie sił w konkretnym przekroju można dobrać wymagane zbrojenie w tym
punkcie belki, a na podstawie rozkładu sił po długości belki można skonstruować zbrojenie całego elementu.

W normie (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010) przedstawiono reguły projektowania belek żelbetowych w następujących
klauzulach: klauzula kl. 6.1. – nośność na zginanie z siłą podłużną ; kl. 9.2.1.1 (1), wzór (9.1.N) – minimalne zbrojenie ; kl. 9.2.1.1
(3) – maksymalne zbrojenie; kl. 6.2.2.(1), wzór (6.2a), (6.2b) – nośność na ścinanie; kl. 6.3.2 (6), (6.3.1) – interakcja ścinania i
skręcania. Wymienione zasady stanowią komplet reguł projektowych, umożliwiających zaprojektowanie belki zginanej, ściskanej,
ścinanej i skręcanej.

Ponadto norma podaje szereg zasad konstruowania zbrojenia, które są spójne z regułami projektowymi, ale są adresowane raczej
do autorów rysunków warsztatowych, czyli wykonawców i ich technologów, a nie do projektantów: kl. 8 – konstruowanie zbrojenia;
kl. 9.2 , 9.3 oraz 9.4 – konstruowanie belek i płyt pełnych oraz płaskich.

Geometria belek żelbetowych

Projektowanie geometrii belek żelbetowych wynika z warunków funkcjonalno-architektonicznych oraz prostych zasad optymalnego
doboru wymiarów szalunkowych i jest praktycznie niezależnie od zbrojenia belek. Na etapie doboru zbrojenia, w szczególnych
przypadkach konieczna jest korekta szalunków (zbrojenie. Często jednak w takich sytuacjach korekt dokonuje się bez zwiększania
szalunków poprzez wstawienie zbrojenia sztywnego, to znaczy skonstruowanie przekroju zespolonego betonowo-stalowego.

Przekroje belek i długość obliczeniowa

Na rys. 3 pokazano schemat belki wieloprzęsłowej o teoretycznych długościach przęseł l 1, l 2, l 3. Przy oznaczeniu długości belki w
świetle murów l i, długość obliczeniową l eff zgodnie z (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010) można wyznaczyć z zależności

l eff = l i + a l + a r

gdzie: a l i a r są odległościami od lica muru odpowiednio lewej i prawej podpory przęsła do obliczeniowej osi podpory
a = min[t / 2 ; h / 2] (h- wysokość płyty, t-szerokość podpory (ściany lub słupa). W przypadku podpory środkowej z łożyskiem
przyjmuje się os podpory obliczeniowej w osi teoretycznej systemu. Łożysko powoduje wycentrowanie reakcji, a w pozostałych
przypadkach położenie reakcji przesuwa się w głąb ściany lub słupa.

Rys. 3 Belka: schemat, przekroje (P1 do P5) i podpory (S1 do S5)

(opracowano na podstawie (Pyrak, 2012))

Oparcie belek na słupach realizuje się najczęściej poprzez podcięcie słupa lub na krótkim wsporniku w sposób pokazany w artykule
Słupy żelbetowe.

Belki żelbetowe mają najczęściej przekrój prostokątny P1, teowy P2, dwuteowy P3 lub rzadziej przekroje o innych kształtach
(P4,P5,P6).
Belki najczęściej występują w układach płytowo -słupowych lub są stosowane jako odrębne elementy. Na rys. 4 pokazano typowy
układ płytowo-belkowo-słupowy, w którym zastosowano dwa poziomy belek: podciągi B1 oraz żebra B2

Rys. 4. Strop płytowo-belkowo-słupowy. Belki: B1 (podciąg) i B2 (żebra)

(opracowano na podstawie (Pyrak, 2012, rys.4-28a))

Wysokość belki h

Najważniejszym parametrem belki jest jej wysokość h, którą należy liczyć wraz z grubością podpieranej płyty (rys. 5).

Rys.5 Wysokość h i szerokość b belki

Wymiary belek zależą w ogólności od: rozpiętości, sposobu podparcia, obciążenia, warunków pożarowych oraz środowiskowych
(wymaganego otulenia zbrojenia).

Wstępnie (na etapie koncepcji) wysokość belki h przyjmuje się jako część jej długości l:

l
h≈ ≥ 250 mm, co 50 mm
nh

gdzie n h = 10 ÷ 20

przy czym w przypadku braku dokładniejszych informacji przyjmuje się n h = 20.

Znajomość dodatkowych cech konstrukcji pozwala na dokładniejsze przyjęcie podzielnika n h ((PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010,
tab.7.4.N) oraz praktyka):

{
10 ÷ 12, podciagi silnie obciazone
12 ÷ 15, podciagi slabo obciazone
12 ÷ 18, zebra silnie obciazone
14 ÷ 20, belki i płyty swobodnie podparte
nh =
17 ÷ 24, stropy bezbelkowe (plaskie) na słupach
18 ÷ 20, belki dachowe i inne słabo obciazone
18 ÷ 26, skrajne przesła belek lub plyt ciąglych
20 ÷ 30, wewnetrzne przesla belek lub plyt ciaglych
Dla wsporników długość l zwiększa się dwukrotnie.
Większe dzielniki n h dotyczą elementów słabo ściskanych ( stopień zbrojenia ρ=0,5%), a mniejsze elementów silnie ściskanych (ρ
=1,5%).

Szerokość belki b

Szerokość belki b przyjmuje się w zależności od wysokości h w granicach:

h
b≈ ≥ 150 mm, co 50 mm
2 ÷ 2, 5

Wstępny dobór zbrojenia przekroju

Oszacowanie sił przekrojowych

W obliczeniach wstępnych, koncepcyjnych – momenty zginające przekrój belki wyznacza się z szacunkowych formuł analitycznych
bez uruchomiania programu komputerowego.

Miarodajny moment zginający M y w belce o długości obliczeniowej l eff i obciążonej w płaszczyźnie zginania równomiernie
rozłożonym obciążeniem Q z można wstępnie oszacować z formuły

2
Q z ⋅ l eff
My =
nM

gdzie n M = 8 ÷ 12 zależnie od schematu statycznego belki (1P – belka jednoprzęsłowa, 2P – belka dwuprzęsłowa, 3P- belka
trójprzęsłowa):

{
8, moment przęsłowy 1P lub moment podporowy 2P
nM = 10, moment utwierdzenia 1P sprężyście zamocowanej i moment podporowy 3P
12, moment podporowy 1P utwierdzono-utwierdzonej i szacunkowo przęsłowy 3P

Koncepcyjny dobór zbrojenia

Koncepcyjny wstępny dobór zbrojenia przekroju można dokonać praktycznie bez wykonywania żmudnych obliczeń.

W przypadku przekroju symetrycznie podwójnie zbrojonego A su = A sl, nośność przekroju o wysokości h i otuleniu osiowym prętów a
wynosi

M Rd = ΣA s ⋅ f yd ⋅ (h − 2a)

Mamy stąd oszacowanie pola przekroju sumy zbrojenia górnego i dolnego ΣA s = A su + A sl :

My
ΣA s ≈
f yd ⋅ (h − 2a)

W oszacowaniu (9) nie występują parametry betonu, ani też informacje o kształcie przekroju. To znaczy formuła ta jest ważna dla
każdego betonu i przekroju o dowolnym kształcie.

W przypadku przekroju zbrojonego pojedynczo możemy stosować analogiczne oszacowanie z warunku

My
As ≈
f yd ⋅ z

gdzie

z – jest ramieniem sił wewnętrznych z = ζd

d – użyteczna wysokość przekroju d = h − a

ζ = [1 ; 0, 5] – parametr zależny od udziału betonu w przenoszeniu momentu zginającego. W wymiarowaniu wstępnym można
przyjąć ζ = 0, 85.

Alternatywnie w projektowaniu wstępnym możemy zastosować tablice. Obszerne tablice do wymiarowania zginanych elementów
żelbetowych zawiera praca (Gąćkowski, 2013).

W żadnym przypadku nie można poprzestać na wymiarowaniu wstępnym. Jest ono wymagane jedynie po to, by zbudować model
konstrukcji, przeznaczony do analizy w programie komputerowym, gdzie dokonuje się iteracyjnej korekty zbrojenia z warunku
spełnienia stanów granicznych nośności (w stanie zarysowanym betonu) i użytkowalności, ale także optymalności z warunku
kosztów całej konstrukcji.

Może się okazać, że optymalizacja elementu po elemencie nie daje rozwiązania optymalnego dla całej konstrukcji statycznie
niewyznaczalnej – opłaca się przewymiarować kilka elementów, by odciążyć pozostałą część konstrukcji. We współczesnych
programach obliczeniowych iteracje dokonywane są w krótkim czasie i sprawnie, co powoduje, że nie opłaca się poświęcać zbyt
wiele czasu na projektowanie wstępne – zbrojenie elementów „podawane” do programu należy dobrać z grubsza.

W projektowaniu koncepcyjnym pomija się dobór zbrojenia na ścinanie, (oprócz doboru grubości płyt w stropach belko-płytowych
lub fundamentowych ze względu na ścinanie przy przebiciu – artykuł Przebicie płyty żelbetowej ).

Kształtowanie układu zbrojenia w przekroju

Otulenie zbrojenia

Otulenie pręta c nom (rys.6) powinno zapewniać przyczepność i dobre zagęszczenie betonu, ochronę przed korozją zbrojenia oraz
temperaturą w warunkach pożarowych. Wymagane otulenie zbrojenia belek podlega ogólnym wymogom dla elementów
żelbetowych.

Rys. 6 Otulenie oraz odstępy prętów

(zmodyfikowany rys (Gąćkowski, 2013, rys.3.1))

Wstępnie można przyjmować otulenie c (odległość od krawędzi belki do pobocznicy zbrojenia) dla założonej średnicy zbrojenia Φ z
formuły

c ≈ max [Φ ; c dur ; 10] + 10mm

gdzie c dur jest otuleniem wymaganym ze względu na klasę ekspozycji.Dla typowych konstrukcji w klasie wykonania S4 i okresie
użytkowania 50 lat dla najczęściej występujących klas ekspozycji możemy przyjąć

c dur= 25 mm (XC2/XC3), 30 mm (XC4), 35 mm (XD1/XS1), 40 mm (XD2/XS2), 45 mm (XD3/XS3).

Na przykład dla minimalnej średnicy zbrojenia ściskanego w belkach Φ = 10 mm, elementów konstrukcyjnych instalowanych
wewnątrz zwykłych pomieszczeń (klasa ekspozycji XC2), mamy

c = max [10 ; 25 ; 10] + 10mm = 35 mm

W warunkach pożarowych otulenie definiuje się jako

a = c + Φ/2
czyli nieco większe od klasycznie definiowanego otulenia c.

W przykładzie a = 35 + 10 / 2 = 40 mm,

Również w obliczeniach stosuje się otulenie osiowe a.

Odstępy między prętami

Odstępy między prętami w warstwie a h oraz odstępy między warstwami a v (rys. 6) powinny spełniać warunek

a h , v ≥ max [Φ ; 20mm ; d g + 5mm]

gdzie Φ – maksymalna średnica prętów zbrojenia w warstwie lub warstwach, a d g – wymiar ziarna kruszywa betonu.

Wymaganie (13) w strefie zakładu prętów (na długości zakładu pręty można układać na styk). Jeżeli pręty rozmieszcza się w kilku
warstwach, to należy je rozmieszczać jeden nad drugim, a nie mijankowo w celu dostępu urządzeń wibracyjnych do zagęszczania
betonu.

Wymagania pożarowe

Już na wstępie projektowania belki należy uwzględnić wymogi pożarowe. W normie (PN-EN 1992-2+AC+Ap1+Ap2, 2008) określono
minimalne szerokości belek i otulenia zbrojenia ze względu na wymaganą odporność ogniową elementu. Klasy odporności ogniowej
Rx zdefiniowano w artykule Odporność ogniowa konstrukcji budynku.

W tab.3 podano minimalne szerokości belek swobodnie podpartych lub ciągłych w zależności od wymaganej klasy odporności
ogniowej belki. Szerokość belki jest skorelowana z otuleniem zbrojenia a, liczonym jako odległość osi zbrojenia od krawędzi belki. Ze
względów pożarowych- przy większym otuleniu można stosować mniejsze belki, a belki ciągłe są bardziej korzystne od swobodnie
podpartych.

Tab.3. Minimalne wymiary belek w zależności od odporności ogniowej

(wg (PN-EN 1992-2+AC+Ap1+Ap2, 2008, tab.5.5. 5.6)

Minimalne i maksymalne zbrojenie belki (oraz płyty)

Pole przekroju podłużnego zbrojenia rozciąganego w przekroju belki lub płyty żelbetowej nie powinno być mniejsze niż A s , min , britle, a
jeśli jest mniejsze, to taki przekrój należy rozpatrywać jako niezbrojony. Minimalne zbrojenie zasadniczo wynosi:

A s , min , britle = ρ min , b ⋅ b t ⋅ d

gdzie

ρ min , b = max[0, 013 ; 0, 26f ctm / f yk]

d – wysokość użyteczna przekroju (wysokość przekroju pomniejszona o osiowe otulenie zbrojenia ściskanego- górnego),
b t – średnia szerokość strefy rozciąganej. W belkach teowych z półką w strefie ściskanej bierze się pod uwagę tylko szerokość
środnika.
f ctm – średnia wytrzymałość betonu na rozciąganie.

Minimalne stopnie zbrojenia (ρ min , b dla betonów zbrojonych stalą B500 podano w tab.1.

Zbrojenie minimalne A s , min , britle, ma zapewnić, że nie nastąpi kruche zniszczenie betonu, to znaczy nagłe zniszczenie betonu, nie
poprzedzone wyraźnie rosnącymi ugięciami. i widocznym rysowaniem betonu.

W elementach drugorzędnych, jeśli można zaakceptować pewne ryzyko kruchego zniszczenia, zbrojenie minimalne A s , min można
przyjąć jako 120% zbrojenia wymaganego ze względu na stan graniczny ULS (nośności), to znaczy element zbroimy na 120%
zbrojenia obliczeniowego. Zdaniem autora dotyczy to w szczególności płyt fundamentowych, spoczywających na podłożu
gruntowym, w miejscach, gdzie przekroje rozciągane są skrępowane odporem i tarciem gruntu , czyli przekrojów przęsłowych płyt i
ław fundamentowych. Przekroje podporowe takich płyt najczęściej należy zbroić ze względu na przebicie, które omówiono w artykule
„Przebicie płyty żelbetowej„.

Ustala się również minimalne zbrojenie A s , min , crack ze względu na zarysowanie w strefie rozciąganej:

A s , min , crack = k c ⋅ k ⋅ f ct , eff ⋅ A ct ⋅ σ s , lim

Średnia wytrzymałość betonu na rozciąganie w chwili spodziewanego zarysowania f ct , eff przyjmuje się zwykle jako f ctm (p. tab.1).
Jeśli beton jest młodszy niż 28 dni, należy przyjąć zależny od czasu dojrzewania f ctm(t).

Pole rozciąganej strefy betonu A ct w chwili poprzedzającej zarysowanie wynosi:

przy rozciąganiu osiowym A ct = A c (pole całego przekroju betonu),

przy zginaniu A ct ≈ A c / 2 (pole betonu powyżej osi obojętnej).
Naprężenia σ s , lim w zbrojeniu rozciąganym tuż po zarysowaniu można przyjmować równe f yd, ale jeżeli wymaga się
nieprzekroczenia granicznej szerokości rysy , to naprężenia można przyjmować wg tab. 4, odpowiednio dla największej średnicy
pręta lub maksymalnego rozstawu.

Tab.4. Ograniczenia rys – maksymalna średnica prętów Φ s , max i rozstaw prętów a s , max
(wg (Gąćkowski, 2013, tab. 2.8))

Współczynnik k c uwzględnia rozkład naprężeń w przekroju w chwili poprzedzającej zarysowanie oraz wielkość ramienia sił
wewnętrznych dla fazy II, i wynosi:

przy rozciąganiu osiowym k c=1,

przy czystym zginaniu lub zginaniu z udziałem siły osiowej
a) dla przekrojów prostokątnych i środników belek teowych i skrzynkowych k c = 0, 4 ⋅ [1 − σ c / (k 1 ⋅ h / h ∗ ⋅ f ct , eff] ≤ 1,
b) dla półek przekrojów teowych i skrzynkowych k c = 0, 9 ⋅ (F cr / (A ct ⋅ f ct , eff ≤ 0, 5k c.
Współczynnik k uwzględnia wpływ nierównomiernych naprężeń samorównoważących się w ustroju, prowadzących do zmniejszenia
sił od odkształceń wymuszonych:

k= 1,0 dla środników oraz dla półek krótszych od 300 mm,

 k=0,65 dla środników oraz dla półek większych od 800 mm.
wartości pośrednie należy interpolować.
Współczynnik k 1 uwzględnia wpływ znaku siły podłużnej N Ed na rozkład naprężeń:

k 1 = 1, 5 dla siły dodatniej (ściskającej),

k 1 = 1, 0 dla siły rozciągającej.
Naprężenie σ c jest średnim naprężeniem w betonie w rozpatrywanej części przekroju σ c = N Ed / (bh), gdzie N Ed – obliczeniowa siła
podłużna, działająca na rozpatrywaną część przekroju, dodatnia – ściskająca.

Siła F cr jest bezwzględną wartością siły osiowej w półce bezpośrednio przez zarysowaniem, wywołanym przez moment rysujący,
obliczony przy założeniu, że wytrzymałość na rozciąganie wynosi f ct , eff.

Zastępcza wysokość przekroju h ∗ = h dla h < 1, 0m lub h ∗ = 1, 0 m dla h ≥ 1, 0 m

Poza miejscami zakładów pole przekroju zbrojenia rozciąganego lub ściskanego nie powinno być większe niż A s , max:

A s , max = 0, 4A c

gdzie A c -pole przekroju betonowego, na przykład w przypadku przekroju prostokątnego o wysokości h i szerokości b – A c = bh.
Projektanci często przyjmują się A c = bd. Zdaniem autora artykułu ograniczenie dotyczy sumy zbrojenia przekroju ΣA s i powinno
odnosić się do całego przekroju betonu, choć może dotyczyć wyraźnie wyodrębnianych części przekroju, np. środnika w belkach
teowych i wówczas trzeba brać odpowiednie pole zbrojenia i betonu w tej części.

W miejscach zakładów zbrojenia ilość maksymalna w belkach i płytach może być wyższa niż (17) i wynosić A s , max = 0, 8A c.

Kształtowanie zbrojenia po długości belki

Siły przekrojowe w prętach , w tym w belkach zmieniają się po długości, więc istotną rolę odgrywa optymalne dostosowanie układu
zbrojenia do obwiedni momentów zginających M, sił osiowych N oraz sił poprzecznych. W każdym przekroju powinny być spełnione
warunki minimalnego i maksymalnego stopnia zbrojenia.

Zbrojenie dostrajane do obwiedni sił

Na rys. 7 przedstawiono zasadę układania prętów zbrojeniowych przez dostrojenie do obwiedni sił przekrojowych.
 Rys. 7. Dostrajanie układu prętów do obwiedni sił przekrojowych

(opracowano na podstawie (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, rys.9.2))

Moment zginający przekrój M Ed jest zastąpiony parą sił w betonie F c i w stali rozciąganej F s na ramieniu z – stąd F s = M Ed / z.

Natomiast przydzielenie całej siły osiowej N Ed do pręta rozciąganego jest bardzo grubym szacunkiem, który zajdzie w sytuacji, gdy
siła w betonie F c zaniknie na skutek jej pomniejszenia przynależnym rozciąganiem. Wówczas w stali będzie działała siła F s=
N Ed − F Rc, gdzie F Rc jest nośnością betonu na ściskanie. W celu dokładniejszego rozdziału siły N Ed pomiędzy F s i F c należy
uwzględnić odkształcalność betonu i stali, zgodnie z zasadami podanymi w poniższych rozdziałach. Zalecenie normowe,
zobrazowane na rys. 7 dotyczy najniekorzystniejszego przypadku dla rozciągającej siły N Ed, co jest wystarczającym przybliżeniem
dla belek poddanych przeważającemu zginaniu.

Zgodnie z metodą kratownicową zilustrowaną na rys.27 siłę poprzeczną V Ed przenosi krzyżulec betonowy ( rys 26 ) ułożony pod
kątem 21, 8 o ≤ Θ ≤ 45 | o,wydzielony rysami ukośnymi . Na skutek zarysowania siły w pręcie rozciąganym i w betonie zwiększą się o
połowę składowej poziomej w krzyżulcu betonowymV Ed ⋅ ctgΘ, czyli ΔF td = V Ed ⋅ ctgΘ, a w przypadku prętów odgiętych lub
strzemion nachylonych pod kątem α mamy (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (6.18)):

ΔF td = 0, 5 ⋅ V Ed ⋅ (ctgΘ − ctgα)

W elementach, które nie wymagają zbrojenia na ścinanie wpływ siły poprzecznej można estymować rozsuwając wykres momentów
o odległość a l = d , przyjmując:

a l = 0, 5 ⋅ z ⋅ V Ed ⋅ (ctgΘ − ctgα)

Naprężenia styczne od skręcania przekroju momentem skręcającym T Ed również spowodują zwiększenie sił osiowych w zbrojeniu
zgodnie z formułą normową (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (6.28)), którą na gruncie teorii prętów cienkościennych można
uogólnić na inne niż zamknięte przekroje prętów.

Rysunki warsztatowe żelbetu nie są Projektem

Na rys. 8 pokazano przykładowe ułożenie zbrojenia w belce z rys.7. Rysunek warsztatowy 8 jest wykonany w historycznej konwencji
– poszczególne figury zbrojeniowe zostały szczegółowo zobrazowane, a powinno stosować się kody kształtów prętów zgodnie
zasadą przedstawioną w artykule Standard rysunku warsztatowego konstrukcji żelbetowej.

Zgodnie z europejską zasadą rysunki warsztatowe konstrukcji żelbetowej typu 8 opracowuje Wykonawca jako wstępny etap swoich
robót budowlanych i uzgadnia z Projektantem pod względem zgodności z Projektem, czyli projektem budowlanym i wykonawczym.
Rysunki warsztatowe bezwzględnie należy wykonać zgodnie z projektem budowlanym i wykonawczym a projekt właściwy nie
powinien zawierać zbyt wielu detali (przede wszystkim typowych), tak by nie ograniczać Wykonawcy do określonej technologii (np do
łączenia prętów na zakład zamiast na łączniki mechaniczne, itd, do systemu szalowania itp).

Pokazany rysunek warsztatowy nie jest elementem Projektu belki, a jedynie jego konsekwencją. Jako element Projektu belki można
natomiast uznać detal zbrojenia nadpodporowego (rys. 9), który Projektant może zamieścić jako szkic projektowy, stanowiący
wytyczną do wykonania belki, w tym opracowania rysunku warsztatowego. Ponieważ jednak detal ten pokazuje rozwiązanie typowe,
to w zasadzie nie powinien być przedstawiany w projekcie – wystarczy opis.

Rys.8 Przykład historycznego rysunku warsztatowego zbrojenia belki

(Zybura, 2015, rys. 1.4)

Rys. 9. Zbrojenie poprzeczne belki z rys. 8: strzemiona:1- pojedyncze, 2- podwójne.

(Zybura, 2015, rys. 1.5)

Zagięcia prętów

Krzywizna zagięć prętów nie może być zbyt mała. Normuje się wewnętrzną średnicę zagięcia, czyli średnicę trzpienia Φ m na który
jest nawijany pręt (rys. 10). Minimalna średnica zaginania Φ m , min wynosi
 Φ m , min = { 4Φ,
6Φ,
jeśli Φ ≤ 16 mm
jeśli Φ > 16 mm

Rys.10 Średnica zagięcia pręta

Odcinek prosty pręta powinien być wyprowadzony poza zagięcie przynajmniej na 5Φ.

W przypadku zaginania pręta obok spoiny łączącej pręt poprzeczny (rys. 11 d), f), h) średnica minimalna średnica zagięcia powinna
wynosi Φ m . min = 5Φ.

Rys. 11 Zagięcia prętów zbrojenia podłużnego

Kotwienie strzemion wymaga spełnienia warunków pokazanych na rys. 12.

Rys.12. Kotwienie strzemion

W celu uniknięcia zniszczenia betonu w zagięciu pręta wytężonego na początku zagięcia siłą F bt minimalna średnica zgięcia
wynosi:

Φ m , min = F bt
1
( +
1
a b 2Φ )
gdzie: a b d jest połową odległości między osiami prętów równoległych, sąsiednich zagiętych prętów, a w przypadku pręta
sąsiadującego z powierzchnią elementu a b = Φ / 2.

Średnica zagięcia nie musi być sprawdzana z warunku (21) , jeżeli:

a) zakotwienie nie wymaga więcej niż 5 Φ prostego odcinka od zakończenia gięcia , lub
b) pręt nie jest najbliższy krawędzi i wewnątrz zagięcia jest ułożony pręt poprzeczny ≥ Φ.

W przypadku haków i pętli (rys. 11 a), b),e)) należy zachować podstawowy wymiar zakotwienia l bd, omówiony w kolejnym punkcie
artykułu.

Zakotwienie prętów zbrojeniowych

Zakotwienie pręta zbrojeniowego powinno wynosić l bd i zależy od długości bazowej (wymaganej) l bd , rqd (rys. 13) oraz zestawu
współczynników α 1 do α 5 zgodnie z zależnością (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl. 8.4):

l 0 = α 1 ⋅ α 2 ⋅ α 3 ⋅ α 4 ⋅ α 5 ⋅ l b , rqd ≥ max {0, 3α 6l b , rqd ; 10Φ ; 100 mm}

przy ograniczeniu iloczynu (α 2 ⋅ α 3 ⋅ α 5) ≤ 0, 7

Rys. 13 Zakotwienia pręta liczy się po osi: lbd –

wymagane , lb,rqd>lbd – bazowe

Długość bazowa zależy od średnicy pręta Φ , naprężeń w pręcie σ sd i przyczepności betonu do pręta f bd:

σ sd
l brqd = Φ / 4 ⋅
f bd

Długości bazowe dla szeregu przypadków zagięć prętów zilustrowano na rys. 11.

Przyczepność betonu do pręta można wyznaczyć z formuły:

f bd = 2, 15 ⋅ η 1 ⋅ η 2 ⋅ f ctk5% / γ c

gdzie:
η 1 = 1 dla dobrych i η 1 = 0, 7 dla innych warunków przyczepności w zależności o umiejscowienia pręta zbrojeniowego w elemencie (
p. informacje w kalkulatorze CH-Ż),
η 2 = 1 dla średnicy pręta w strefie zakładu Φ z ≤ 32, mm i η 2 = 1, 32 − Φ z / 100) dla większych średnic,
2/3
f ctk5% = 0, 7 ⋅ f ctm (f ctm = 0, 3 ⋅ f ck wg tab.1)
γ c = 1, 4 częściowy współczynnik bezpieczeństwa (materiałowy) dla betonu.

Górna granica przyczepności jest ograniczona wytrzymałością betonu C60/75., dla którego f ctd = 4, 9 MPa.

W załączonym do artykułu arkuszu kalkulacyjnym (link pod tab.6) podano kryteria kwalifikacji przyczepności do dobrych warunków, a
także sposób wyznaczania współczynników α i i = 1.., 5.
Kształtowanie zakładów prętów zbrojeniowych

Łączenie prętów zbrojeniowych na zakład jest w Polsce podstawową techniką uciąglania zbrojenia betonu. Coraz częściej stosuje
się jednak łączniki mechaniczne, opisane w artykule Systemy zbrojenia betonu.

Zakład łączonych prętów powinien wynosić

l 0 = α 1 ⋅ α 2 ⋅ α 3 ⋅ α 4 ⋅ α 5 ⋅ α 6 ⋅ l b , rqd ≥ max {0, 3 ⋅ α 6 ⋅ l b , rqd ; 15Φ ; 200 mm}

gdzie długość bazową l b , rqd oraz współczynniki α i (i=1,..5) są zdefiniowane w rozdziale wyżej (zakotwienie prętów).

Współczynnik α 6 wynosi

α6 =
√ρ1 / 25 , przy czym 1, 0 ≤ α6 ≤ 1, 5
Współczynnik ρ 1 jest określany w procentach i oznacza liczbę prętów łączonych zakładami w efektywnym pasie po 0, 65l 0 od osi
przekroju, (w przykładzie na rys. 14 pokrywającej się z osią zakładu 1) do liczby wszystkich prętów przecinających przekrój. Na rys.
14 pokazano przekrój z 4-roma prętami, z których tylko dwa zakłady zmieszczono w efektywnym pasie. W tym przypadku
współczynnik zakładów ρ 1=50%, a współczynnik α 6 = √50 / 25 = 1, 4.

Rys.14. Kształtowanie zakładów prętów zbrojeniowych

W tab.5. zestawiono podstawowe długości zakotwień oraz zakładów jako wielokrotność średnicy pręta ze stali B500 maksymalnie
wytężonego. Dane zawarte w tej tabeli są szacunkowe.
Dokładniejsze oszacowania zakotwień oraz zakładów prętów zbrojeniowych można dokonać w arkuszu „Zakotwienia”, stanowiącym
załącznik do artykułu, a który można pobrać poprzez kliknięcie na tabelę.
 Tab.5 Zakotwienia i zakłady prętów zbrojeniowych. Podstawowe długości

(Link do arkusza kotwienia i zakładów prętów zbrojeniowych – kliknij w tabelę, aby pobrać)

Kotwienie zbrojenia na podporach skrajnych

Na podporach, skrajnych gdzie moment zginający jest niewielki (lub teoretycznie zerowy) wymaga się, by doprowadzić i
odpowiednio zakotwić 25% zbrojenia przęsłowego w belkach, a w płytach 50%.

Zginanie z udziałem siły osiowej

W niniejszym artykule zajmujemy się przypadkiem CT przeważającego zginania (dużego mimośrodu), czyli przypadkiem rozkładu
odkształceń po wysokości przekroju pokazanym na rys.2c. dla wysokości strefy ściskanej x ≤ h. Taki sposób wytężenia nazwiemy
zginaniem belki żelbetowej, którą należy zbroić podłużnie. Parametry betonów potrzebne do analizy zagadnienia zestawiono w
tab.1. Rozkład naprężeń ściskających w betonie jest w ogólności nieliniowy (rys. 15), ale z dokładnością wystarczającą dla praktyki
może być aproksymowany liniowo (rys. 16).

Poniżej omówiono klasyczne techniki wymiarowania zbrojenia podłużnego zginanego przekroju żelbetowego, a następnie
uogólniono je w celu opracowania procedury umożliwiającej optymalny dobór zbrojenia, z warunku ΣA s = A sl + A su = min.

Model przekroju zginanego z udziałem siły osiowej

Podstawowe oznaczenia

W niniejszym artykule stosuje się następujące podstawowe oznaczenia, dotyczące wielkości względnych (unormowanych) dla
zginania belek żelbetowych:

unormowany moment zginający

M∗
m∗ =
bd 2f cd

gdzie *= u – graniczny (ultimate) el – sprężysty(elastic) ; Ed (obliczeniowy od obciążeń zewnętrznych) ; Rd (obliczeniowa

nośność), itd.

współczynnik δ redystrybucji naprężeń w przekroju jest równy stosunkowi momentowi po redystrybucji do momentu sprężystego:

μu
δ=
μ el

unormowana siła osiowa

 N∗
n∗ =
bdf cd

unormowana wysokość strefy ściskanej

x∗
ξ∗ =
d

gdzie *= u – wartość granicznej, *=red- zredukowana współczynnikiem redukcji λ (efektywna)

unormowane ramię sił

z∗
ζ∗ =
d

stopień zbrojenia (unormowane pole zbrojenia)

As ∗
ρ∗ =
Ac

gdzie *= l (lower) – dla zbrojenia dolnego (rozciąganego), *= u (upper) – dla zbrojenia górnego (ściskanego), *=s dla sumy
zbrojenia,
Ac = b ⋅ h

Model nieliniowy MN

W zagadnieniu zginania ze ściskaniem/rozciąganiem przekroju żelbetowego poszukujemy trzy niewiadome (p. rys. 15) : wysokość
strefy ściskanej betonu x, pole przekroju zbrojenia dolnego (rozciąganego) A sl oraz pola przekroju zbrojenia górnego A su,
umieszczonego w strefie ściskanej betonu.

Model rozkładu naprężeń na wysokości x strefy ściskanej betonu jest paraboliczny dla odkształcenia betonu 0 < ε c ≤ ε c2 i
prostokątny dla 0 < ε c > ε c2 < ε cu = 3, 5 ‰ (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl.3.1.7(1)) (wykładnik potęgi n = 2 dla betonu
zwykłego BZ i n wg tab. 1 dla betonów wysokiej wytrzymałości BWW).

Rys. 15. Nieliniowy MN rozkład naprężeń w strefie ściskanej betonu

Nieliniowy (paraboliczny) model betonu MN z rys. 15, można opisać formułami (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzory (3.17)-
(3.18)) :
 {
1, jeśli ε c2 ≤ ε c ≤ ε cu2
σ c(z) = f cd ⋅ n
1 − (1 − ε c / ε c2) , jeśli ε c < ε c2

gdzie wykładnik potęgi zgodnie z tab. 1 (dla betonu BZ n=2),

ε cu2 – graniczne (maksymalne) odkształcenie betonu

ε c2 – najmniejsze odkształcenie, przy którym w betonie wystąpią naprężenia f cd

Model uproszczony MU

Zgodnie z klauzulą (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl.3.1.7(3)) w obliczeniach inżynierskich dopuszcza się założenia
upraszczające, polegające na aproksymacji parabolicznej bryły naprężeń w modelu MN przez bryłę prostokątną MU, w sposób
pokazany na rys. 16.

Rys.16 Uproszczony MU rozkład naprężeń w przekroju zginanym

W uproszczonym MU modelu zmniejsza się wartość naprężeń w betonie do ηf cd i wysokość bryły naprężeń do λx , zgodnie z
wartościami zamieszczonymi w tab. 1. W celu uproszczenia formuł zredukowana wysokość strefy ściskanej betonu jest oznaczana
przez x eff = λx.

Graniczne odkształcenia betonu w modelu MN ε cu2 i w modelu MU ε cu3 są takie same i wynoszą 3,5‰. Natomiast odkształcenia
betonu BZ na początku strefy prostokątnej (dla σ c = fcd) w modelu MN wynoszą ε c2=2‰, a w modelu MU ε c3=1,75‰ . Dla betonów
BWW stosowne wartości podano w tab. 1.

Model MU przedstawiony na rys.16 definiują formuły (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzory (3.19)-(3.22)), opisujące
współczynnik λ, określający efektywną wysokość strefy ściskanej oraz współczynnik η, określający efektywną wytrzymałość:

{
0, 8, dla BZ
λ= f ck − 50
0, 8 − , dla BWW
400

{
1, 0, dla BZ
η= f ck − 50
1, 0 − , BWW
200

Graniczna wysokość strefy ściskanej x u, a zniszczenie kruche betonu

Wysokość strefy ściskanej betonu jest ograniczona poprzez dopuszczalną redystrybucję naprężeń w przekroju zgodnie zasadami
dotyczącymi sprężystej analizy betony z ograniczoną redystrybucją. Redystrybucja naprężeń w zakresie nieliniowym dotyczy nie
tylko punktów wzdłuż konstrukcji statycznie niewyznaczalnych, ale także redystrybucji naprężeń po wysokości przekroju. W
przypadku redystrybucji naprężeń na wysokości przekroju również mają zastosowanie wyrażenia z klauzuli (PN-EN 1995-1-
1+A2+NA+07E, 2010, kl.5.5(4)), zalecanej dla analizy liniowo-sprężystej z ograniczoną redystrybucją belek lub płyt statycznie
niewyznaczalnych, a mianowicie:
 {
0, 44 + 1, 25 ⋅ ξ u, dla BZ
0, 54 + k 4 ⋅ ξ u. , dla BWW
δ≥
0, 7, dla stali B lub C
0, 8, dla stali A

Współczynnik k 4 = 1, 25(0, 6 + 0, 0014 / ε cu2 dla poszczególnych betonów zestawiono w tab.1.

Otrzymujemy stąd:

ξu <
{ (δ– 0, 44) / 1, 25,
(δ– 0, 54) / k 4
dla BZ
dla BWW

Dla powszechnie stosowanej plastycznej stali klasy B lub C – δ max = 0, 7 (30% redystrybucji) i z równań (37) otrzymujemy:

ξu <
{ 0, 208,
0, 160 / k 4
dla BZ
dla BWW

W wielu polskich podręcznikach (m.in. (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, pkt 10.2), (Starosolski, 2013) i in.) przedstawia się
odmienną interpretacje granicznej wysokości strefy ściskanej, a mianowicie taką dla której w zbrojeniu rozciąganym osiąga się
E sε cu2
granicę plastyczności. Z tego kryterium wyprowadza się formułę ξ uS = . Dla najczęściej stosowanej stali B500 i BZ
E sε cu2 + f yd
otrzymujemy stąd

ξ uS = 0, 617

Porównanie wartości (39) (wynikającej z uplastycznienia stali) z wynikiem, (38) uzyskanym dla granicznej redystrybucji wskazuje, że
stosowanie pierwszego warunku prowadzi do znaczącego przekroczenia dopuszczalnej redystrybucji naprężeń w betonie, co w
konsekwencji może prowadzić do zawyżenia nośności przekroju poprzez dopuszczenie przypadków w których beton ulegnie
kruchemu zniszczenia. Interpretacja (39) jest pozostałością historycznego podejścia i korzystania ze starych układów tablic i w dobie
Eurokodów nie powinna być już stosowana.

Doświadczeni inżynierowie zalecają przyjmowanie ξ u< 0,45., co jest powszechnie uznane za dobrą praktykę, prowadzącą do
uniknięcia zjawiska „nadmiernego wzmocnienia” i kruchego zniszczenia betonu. Takie ograniczenie jest wymagane przez normę
pośrednio w rozdziale dotyczącym analizy plastycznej. Zgodnie z klauzulą (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl.5.6(2)) wynosi
ono dla BZ ξ u , pl ≤ 0, 25, a dla BWW ξ u , pl ≤ 0, 15. W przypadku przeważającego ściskania (czyli w słupach) stosuje się momenty
zginające wywołane obciążeniami zewnętrznymi, obliczone przy założeniu sprężystości bez jakiejkolwiek redystrybucji.

W celu ilustracji powyższego wywodu, w tab 6 zestawiono zależność stopnia redystrybucji od wysokości strefy ściskanej dla betonu
zwykłego.

Tab.6

Wysokość strefy ściskanej ξ = 0, 45 wystąpi przy pełnej redystrybucji naprężeń, a ξ = 0, 617 jest fizycznie niemożliwe, bo
oznaczałoby hiperredystrybucję naprężeń w przekroju .

W niniejszym artykule zalecamy stosowanie wartości odpowiadającej stopniowi redystrybucji δ = 0,9, czyli

ξu =
{ (0, 9 − 0, 44) / 1, 25 = 0, 368,
(0, 9 − 0, 54) / k 4 = 0, 36 / k 4
dla BZ
dla BWW
Wartości współczynnika k 4 podano w tab.1.

Założenie (40) o wysokości strefy ściskanej dotyczy zarówno modelu MN jak i MU i zmniejsza ryzyko zniszczenia przekroju
zginanego poprzez kruche pękniecie betonu, co w konsekwencji prowadzi do zapewnienia odpowiedniej niezawodności przekrojów
żelbetowych z przeważającym udziałem zginania.

Wartości graniczne (40) dotyczą rzeczywistej wysokości strefy ściskanej, a nie zredukowanej współczynnikiem λ (efektywnej).

W Wielkiej Brytanii (MPA The Concrete Centre, 2016) od lat zaleca się stosowanie do wymiarowania przekrojów zginanych
współczynnika redystrybucji δ = 0, 85, które jest nieco bezpieczniejsze od postulowanego w niniejszym artykule δ = 0, 9 , ale będzie
to prowadziło do nieco większego zbrojenia.

Klasyczna technika projektowania zbrojenia podłużnego

W projektowaniu podłużnego zbrojenia przekroju zginanego (bez udziału siły podłużnej) stosuje się trzy podejścia:

metodą bezpośrednią stosowaną do wyznaczania zbrojenia belki pojedynczo zbrojonej (dla A su = 0),
metodą tabelaryczną lub graficznie z wykresów,
iteracyjne stosowane w arkuszach kalkulacyjnych lub procedurach numerycznych.
W klasycznej technice stosuje się uproszczony, prostokątny rozkład z rys. 16.

Graniczna nośność przekroju i kryterium zbrojenia podwójnego

Graniczna nośność przekroju pojedynczo zbrojonego μ u odpowiada nośności przekroju bez stali ściskanej A u = 0 i w sytuacji
osiągnięcia przez bryłę ściskaną granicznej, maksymalnej wartości ξ u, określonej wyżej. Przekrój będzie mógł przenieść większy
moment dopiero po wspomożeniu strefy betonu poprzez zbrojenie strefy ściskanej przekrojem A u > 0.

Moment wokół osi zbrojenia rozciąganego F sl bez udziału zbrojenia ściskanego F su wynosi:

M c = F c ⋅ z = b ⋅ ηf cd ⋅ x eff ⋅ z = b ⋅ ηf cd ⋅ x eff(d − x eff / 2)

Po unormowaniu moment zginający przenoszony przez beton, równy momentowi przenoszonemu przez rozciąganą stal ( i w
konsekwencji przez cały przekrój,) czyli nośność przekroju pojedynczo zbrojonego można obliczyć z formuły

(
m R1 = η ⋅ ξ eff ⋅ 1– ξ eff / 2 )
gdzie ξ eff = λξ
(λ wg tab. 1 zależy od klasy betonu, a ξ = x / d jest rzeczywistą, względną wysokością strefy ściskanej)

Nośność graniczną przekroju pojedynczo zbrojonego uzyskamy z (42) po podstawieniu granicznej wysokości strefy ściskanej ξ = ξ u
(ξ eff , u = λξ u), czyli:

ξ eff , u =
{ 0, 8 ⋅ 0, 368 = 0, 2944,
0, 32λ,
dla BZ
dla BWW

mu =
{ 0, 2944 − 0, 2944 2 / 2 = 0, 251,
0, 32λ(1 − 0, 16λ),
dla BZ
dla BWW

Można pokazać, że identyczny rezultat uzyskamy operując rzeczywistymi ( anie efektywnymi) wysokościami strefy ściskanej.

Warunek na zbrojenie pojedyncze/podwójne przekroju można zapisać w postaci:

Jeżeli
{ m Ed ≤ m u,
m Ed > m u,
to wystarczy pojedyncze zbrojenie (A su = 0)
to należy zastosować zbrojenie podwójne (A su > 0)

Zbrojenie pojedyncze
W przypadku, gdy zbrojenie ściskane nie jest wymagane, zbrojenie rozciągane A sl najłatwiej wyznaczyć bezpośrednio z równania
kwadratowego (42) dla m R1 = m Ed, które po rozwiązaniu podług ξ daje pierwiastki:

ξ equ = 1 ±
√1 − 2mEd / η
Ponieważ ξ equ > 1 nie ma sensu fizycznego , więc dla zbrojenia pojedynczego pozostaje pierwiastek ξ 1

ξ 1 = 1–
√1– 2mEd / η
Często posługuje się ramieniem sił wewnętrznych z = d − x eff / 2 , czyli po unormowaniu ζ = 1 − ξ eff / 2, co dla pierwiastka (46) daje:

1
ζ 1 = 2 (1 +
√1 − 2mEd / η)
Z warunku równowagi momentów względem wypadkowej siły w betonie F c, bezpośrednio wyznaczamy siłę w zbrojeniu dolnym
F sl = M Ed / z, a następnie teoretyczne pole przekroju zbrojenia:

M Ed m Ed ⋅ (bdf cd)
A sl , 1 = =
ζ 1 ⋅ d ⋅ f yd ζ 1f yd

Zbrojenie podwójne

W przypadku, gdy z kryterium (45) wynika, że nośność ściskanej strefy betonu jest za mała, należy zwiększyć wymiary przekroju lub
w szczególnych, lokalnych sytuacjach można zastosować zbrojenie podwójne ( zbrojenie w strefie ściskanej A su .

Teoretyczna procedura wyznaczenia zbrojenia A su polega na takim zaprojektowaniu zbrojenia ściskanego , by przeniosło one
nadwyżkę momentu zginającego Δm

Δm = m Ed − m u

Warunek równowagi momentów względem osi zbrojenia rozciąganego, ale z udziałem siły F su zapisujemy w postaci:
M Ed = F c ⋅ z + F su ⋅ (d − a u), i po unormowaniu otrzymujemy

Δm ⋅ (bdf cd)
A su , 2 =
(1 − a u / d)f yd

W celu zachowania równowagi sił poziomych przekrój A sl , 1 (49) należy zwiększyć o zbrojenie ściskane:

A sl , 2 = A sl , 1 + A su , 2

Uwagi krytyczne o klasycznej technice projektowania przekrojów zginanych

Klasyczna technika projektowania przekrojów zginanych nie uwzględnia się relacji odkształceń w betonie i stali, oraz prawa
fizycznego, betonu i stali.

W każdym rzeczywistym przypadku zbrojenia żelbetowego przekroju zginanego metodami klasycznymi – nie są nawet spełnione
podstawowe warunki równowagi sił., również z tego względu , że każdy przekrój żelbetowy jest w rzeczywistości, a nie uwzględnia
się sił przenoszonych przez to zbrojenie, zakładając że ono nie występuje.

W rezultacie nie są spełnione fundamentalne równania żelbetu, w tym (56), co oznacza, że wyznaczone rozwiązanie jest nie tylko
nierzeczywiste, ale nawet nie jest statycznie dopuszczalne.

W celu wyznaczenia rozwiązania spełniającego warunki równowagi oraz warunki fizyczne, należy przeprowadzić analizę pokazaną
niżej dla zginania z udziałem siły osiowej.

Postawienie zagadnienia zginania i ściskania belki żelbetowej

Zagadnienie żelbetu polega na poszukiwaniu pięciu niewiadomych: wysokości strefy ściskanej x, pola zbrojenia dolnego A sl,
górnego A su, a także naprężeń w stali σ sl, σ su.

Do dyspozycji mamy tylko dwa warunki równowagi sił: ΣX = 0 ; ΣM i = 0 względem osi i = O, l lub u= (oś przekroju betonowego, oś
dolnego zbrojenia, oś górnego zbrojenia)”. Wybór osi jest dowolny, ale tylko jeden z warunków ΣM jest niezależny.

Trzeci warunek jest określony przez prawo fizyczne betonu (65), a czwarty i piąty przez prawo fizyczne (69) dla zbrojenia
rozciąganego (l) i ściskanego (u), określone formułami analogicznymi do klasycznych równań Hooka, ale opisującymi związki
nieliniowe poprzez przyjęcie nieliniowych modułów sprężystości.

Dodatkowym warunkiem rozwiązania jest prawo płaskich przekrojów Bernoulliego (73), które jest w istocie wnioskiem z rozwiązania
zagadnienia brzegowego czystego zginania, a wynika z rozkładu pola przemieszczeń określonych przez równania geometryczne
Cauchego na podstawie odkształceń związanych z naprężeniami równania fizycznymi Hooke’a (Piechnik, 1980, 148).

Ponadto ograniczane są maksymalne odkształcenia betonu do wartości granicznej ε u=3,5‰ dla BZ i do wartości podanych w tab. 1
dla BWW.

Rozwiązanie zagadnienia polega na zestawieniu wskazanych wyżej zależności i rozwiązaniu utworzonego układu równań. Układ
równań rządzący zagadnieniem jest w ogólności nieliniowy i w zasadzie nie da się sformułować prostego rozwiązania analitycznego
w „kwadraturach”. Znane rozwiązania (np (Knauff, Golubińska, Kryziak, 2014), (Starosolski, 2013)) są dość skomplikowane,
wielowątkowe i wprowadzają niepotrzebne definiowanie różnych przypadków projektowych. Rozwiązania numeryczne najefektywniej
jest uzyskać z zastosowaniem powszechnie dostępnych arkuszy kalkulacyjnych, a jeden algorytm obejmuje wszystkie przypadki
projektowe wraz z zadaniami optymalizacji.

Rozwiązaniem problemu jest nośność przekroju określona parametrem Λ – mnożnikiem obciążenia do ustalonej konfiguracji
odniesienia F 0 = [M 0, N 0]:

Λ R = (F R = [M R, N R)] / (F 0 = [M 0, N 0])

Równania równowagi przekroju

Na rys. 15 i 16 pokazano siły działające w przekroju z przyjętą konwencją znakowania sił zewnętrznych: zewnętrzny moment
zginający M Ed jest dodatni jeśli rozciąga dolne włókna przekroju, zewnętrzna siła osiowaN Ed jest dodatnia, jeśli ściska przekrój.
Założono też dodatnie zwroty sił wewnętrznych: siły F c i F su są ściskające, siła F sl jest rozciągająca. Jeśli z rozwiązania zadania
uzyskamy znaki ujemne, to będzie oznaczało, że w danej sytuacji obliczeniowej siła działa przeciwnie do założonego zwrotu.

W celu skrócenia zapisu wprowadzamy parametry zwane użytecznymi wysokościami d i przekroju „i”, zależnymi od współrzędnej osi
do której są odmierzane, wynoszącymi:

{
h / 2, (i = O)
h– a l, (i = l)
di = a u, (i = u)
h– a l– a u, (i = lu)

Równania równowagi przekroju odczytane bezpośrednio z rys. 15 można zapisać w postaci:

{ ΣX = 0 → N Ed– F c– F su + F sl = 0
ΣM 0 = 0 → M Ed– M c , 0– F su ⋅ (d 0– a u)– F sl ⋅ (d 0– a l) = 0

Ponieważ spełnione powinny być oba warunki (55) jednocześnie, więc złożenie (suma) obu warunków powinna być stateczna. Po
przemnożeniu pierwszego równania obustronnie przez − d 0 i dodaniu obu równań skonsolidowany warunek równowagi przyjmuje
postać:

R = (M Ed– M c , 0)– (N Ed + 2F sl– F c) ⋅ d 0 + (F sl ⋅ a l + F su ⋅ a u) = 0

Po przekształceniach skonsolidowany warunek równowagi żelbetu możemy zapisać w postaci przydatnej do wyznaczania sumy
zbrojenia przekroju:

2(M Ed − M c , 0)
(F sl + F su) = + (N Ed − F c)
d lu

Porównanie metody nieliniowej MN i uproszczonej MU

W fundamentalnym równaniu żelbetu R = 0 (56) występuje wypadkowa bryły naprężeń w betonie F c oraz moment tej bryły M c , 0
liczony względem osi y-y przekroju betonowego, które są funkcją wysokości strefy ściskanej x. W przypadku rozpatrywanego w tym
artykule przeważającego zginania (rys.2c) wysokość strefy ściskanej x ≤ h. W takim przypadku wypadkowa i moment bryły
naprężeń w betonie wynosi:

dla modelu MU (uproszczonego – prostokątnego)

F c = ηf cdbλx ; M c , 0 = F c(d 0– λx / 2)

dla modelu MN (nieliniowego – parabolicznego)

Fc =
17
21
⋅ b ⋅ x ⋅ f cd ; Mc , 0 = Fc ⋅ d0 −( 693
1666
x )
Siły F c oraz M c , 0 dla modelu nieliniowego uzyskano poprzez całkowanie rozkładu (33).

Dla znanych sił przekrojowych M Ed oraz N Ed oraz siły w zbrojeniu dolnym F sl oraz górnym F su skonsolidowany warunek równowagi
(56) staje się kwadratowym równaniem R(x) = 0, które nazwiemy podstawowym równaniem żelbetu i które ma tylko jeden
pierwiastek dodatni, co jest zgodne z naturą (x > 0);. Pierwiastek ten można zapisać w postaci:

(N Ed + 2F sl) ⋅ d 0 − M Ed − a lF sl − a uF su
x = αM ⋅
√ bf cd

Współczynnik α M zależy od modelu betonu:

{√
√2 / η
dla modelu U
λ
αM =
101
= 1, 723 dla modelu N
33

Dla modelu uproszczonego U wyniki są mniej dokładne. Przedstawiamy je wyłącznie w celach porównawczych. Dla BZ w modelu
uproszczonym MU α M = √2 / 1 / 0, 8 = 1, 768, czyli różni się o 1, 768 / 1, 723 − 1 = 2, 6 % od współczynnika α M w modelu nieliniowym
MN. Wynika stąd, że korzystanie z obu modeli jest w praktyce równoważne, ale model MN jest uniwersalny, bo dotyczy wszystkich
betonów (również wysokiej wytrzymałości), co upraszcza algorytmy numeryczne oraz interpretację wyników.

W dalszym ciągu stosujemy wyłącznie model nieliniowy MN. Zadanie żelbetu jest sprzężone, to znaczy siły w zbrojeniu dolnym F sl
oraz górnym F su zależą od wysokości strefy ściskanej x. Do wyznaczania x nie wykorzystujemy więc wprost równania (60) , ale
poszukujemy rozwiązania nieliniowego równania R = 0 (56), gdzie do wyznaczenia odkształceń zbrojenia stosowana jest zasada
płaskich przekrojów (73) a naprężenia w stali i betonie wyznacza się z prawa fizycznego (65) i (66).

Nośność przekroju

Z równań (55) bezpośrednio wyznaczamy nośność obliczeniową przekroju M Rd( = M Ed), N Rd( = N Ed) mierzoną siłami
przekrojowymi: czystym momentem zginającym oraz czystą siła osiową dla wyznaczonego zbrojenia oraz wyznaczonej wysokości
strefy ściskanej x:

{ M Rd = M c , 0 + F su ⋅ (d 0– a u) + F sl ⋅ (d 0– a l)
N Rd = F c + F su– F sl
Współdziałania (interakcja) kilku sił redukuje nośność przekroju mierzoną czystą siłą (bez działania pozostałych). Dla przypadku
jednokierunkowego zginania ze ściskaniem zależności interakcji pokazano na rys. 17.

Rys.17. Konstrukcja krzywej interakcji przekroju zginanego i ściskanego

(opracowano na podstawie (Wight, MacGregor, 2012, Fig.11-13) )

W obliczeniach praktycznych zwykle przyjmuje się (Wight, MacGregor, 2012, (11-16)), że składowe nośności zmniejszane są tym
samym współczynnikiem redukcyjnym k M − N:

{
F Rd , M − N = k M − N M Rd ; N Rd }
Współczynniki interakcji k M − N można wyznaczyć szacunkowo z zaleceń normy amerykańskiej w zależności od obszaru interakcji,
określonej na podstawie odkształcenia zbrojenia dolnego (rozciąganego) ε sl (ACI 318-14, 2014):

{
0, 65, dla ε sl ≤ ε sy

kM − N = 0, 65 + (ε sl − ε sy)0, 29 / ε cu, dla ε sy < ε sl < ε su

0, 90, dla ε sl ≥ ε su

gdzie:
ε sy = E s / f yk – odkształcenie plastyczne stali,
ε su – odkształcenie graniczne stali (odpowiadające granicy wytrzymałości),
ε cu=3,5% – odkształcenie graniczne betonu

W załączonym arkuszu kalkulacyjnym interakcja momentu zginającego oraz siły osiowej jest uwzględniana dokładnie bez potrzeby
stosowania uproszczonych formuł (63) z (64).

Prawo fizyczne betonu. Moduł materiału,a moduł górnego lub dolnego włókna belki

Prawo fizyczne betonu wiąże odkształcenia w betonie ε c z naprężeniami σ c i jest zapisywane w postaci analogicznej do wzoru
Hooka:

σc = Ec ⋅ εc
przy czym moduł odkształcalności betonu Ec(εc, t) jest w ogólności nieliniową funkcją odkształceń betonu oraz czasu t i zmniejsza
się istotnie wraz ze wzrostem pełzania betonu (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, Rys.3.2.), a prawo (65) jest w istocie
nieliniowe.

Jak już wspomniano wcześniej w mechanice prętów żelbetowych model (65) można zastąpić równoważną, niezależną od czasu
postacią (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010) przedstawioną na rys. 15 (model nieliniowy) lub na rys 16 (model uproszczony).

Obliczeniowy moduł odkształcalności betonu jest modułem siecznym i jest minimalny dla włókna skrajnego (tam, gdzie
odkształcenie jest maksymalne εc=εcu2 lub εcu3). Nazwiemy go modułem włókna górnego :

E cu = f cd / ε cu2

Na przykład dla betonu C30/37 moduł włókna górnego wynosi Ecu=(30/1,4)/3,5‰=6,1 GPa. Dla porównania: średni moduł styczny
dla betonu C30/37 wynosi Ecm=32 GPa, a moduł długotrwały (z uwzględnieniem pełzania) Ec,eff=Ecm/[1+φ(∞,t0)]≈Ecm/(1+2)=32/3=10,7
MPa.

Moduł włókna dolnego E cl zależy od fazy pracy przekroju., przy czym w każdej fazie obowiązuje założeni płaskich przekrojów Z
proporcji płaskiego przekroju mamy możemy wyznaczyć odkształcenie betonu na podstawie odkształcenia pręta stalowego, jak
następuje:

h 1
ε cl = ε sl ⋅ = ε sl
dl 1 − al / h

Z prawa fizycznego (65) moduł włókna dolnego E cl dla σ cl = f ctm wynosiłby na przykład

σ cl f ctm 1
E cl = = ⋅
ε cl ε sl 1 − al / h

Moduły E cu, E cl oraz E cm i E c , ef są innymi wielkościami jakościowo, bowiem E cm i E c , ef dotyczą materiału, a E cu i E cl włókien
konstrukcji.

Problem odkształceń i naprężeń w betonie w strefie zarysowanej jest zagadnieniem, rozpatrywanym w ramach teorii lokalnych
nieciągłości, w którym integralny moduł odkształcalności E ma specyficzne znaczenie, omówione w rozdziale Zarysowania-belek.

Prawo fizyczne stali zbrojeniowej

Prawo fizyczne dla zbrojenia górnego i dolnego (*=u,l):

σs , ∗ = Es ⋅ εs ∗

gdzie moduł Younga w zakresie sprężystym i w temperaturach 30 oC ≤ t ≤ 100 oC przyjmuje się E s = 200GPa,
a po przekroczeniu przez naprężenia granicy plastyczności f yd, czyli przy odkształceniu większym ε yd = f yd / E s moduł
odkształcalności jest modułem stycznym, zależnym od modelu stali. Dla najczęściej stosowanego modelu idealnie sprężysto-
plastycznego (Prandtla) moduł styczny stali wynosi E s = f yd / σ s, gdzie σ s jest aktualnym naprężeniem w stali.

Stal zbrojeniowa może mieć klasę plastyczną stali ( A- mała ciągliwość , B – średnia ciągliwość . C – duża ciągliwość ), a zaleca
się stosować stal klasy B lub C.
Podział stali dokonuje się ze względu wartość:
współczynnika k = f t / f y (= granica wytrzymałości w próbie rozciągania /granica plastyczności),
graniczne odkształcenia charakterystyczne ε ul , obserwowane przy zerwaniu próbki (przy naprężeniach f t):

{
[2, 5 ; 5)%, dla stali klasy A
ε uk(f tk) ∈ [5 ; 7, 5)%, dla stali klasy B
[7, 5%, dla stali klasy C
 {
≥ 1, 05%, dla stali klasy A
k = ft / fy ≥ 1, 08%, dla stali klasy B
> 1, 15%, ≤ 1, 35% dla stali klasy C

W tab. 2 zestawiono najczęściej stosowane stale zbrojeniowe.

Na rys. 18 pokazano modele stali przyjmowane w analizie żelbetu. Powszechnie stosuje się model idealnie sprężysto-plastyczny
(model Prandtla), a w dokładniejszych analizach model ze wzmocnieniem liniowym. Mimo tego , że współczynnik k jest niewielki dla
stosowanych stali zbrojeniowych, to w modelu stali ze wzmocnieniem można uzyskać nośności nawet o 10% wyższe niż dla modelu
Prandtla.

W modelu ze wzmocnieniem liniowym naprężenia w zbrojeniu wyznacza się z zależności:

{
E s ⋅ ε s, dla ε s ≤ ε yd

σs = f yd ⋅ [1 + k w ⋅ (ε s − ε yd)], dla ε yd < ε s ≤ ε ud

f ud = f uk / 1, 15, dla ε s > ε ud

gdzie ε yd oraz k w zestawiono w tab. 2 . Graniczne obliczeniowe odkształcenie stali ε ud = 0, 9 ⋅ ε uk, przyjęto jako wartość graniczną,
wynikającą z definicji rodzajów stali (70).

Rys. 18 Modele stali zbrojeniowej

Zasada płaskich przekrojów

Odkształcenia podlegają zasadzie płaskich przekroi Bernoulliego , wyrażonej formułami (73) wynikającymi z rys. 15:

ε sl ε su ε cu
= =
dl − x x– d u x

gdzie: ε cu = 3,5‰ =ε cu3 dla modelu prostokątnego MU i ε cu2 dla modelu MN.

Z zależność (73) można uzyskać jawną postać odkształcenia zbrojenia górnego (u) i dolnego (l):

ε sl = ε cu ⋅ (d l / x − 1) ε su = ε cu ⋅ (1– d u / x)

Z (74) wynika, że zależnie od relacji wysokości strefy ściskanej x oraz wysokości użytecznych zbrojenia zachodzą następujące
przypadki wytrzymałościowe:
TT (ang. Tension-Tension) x = 0 – przypadek dla którego odkształcenia w stali są nieokreślone. Odpowiada to jednorodnemu
rozciąganiu przekroju, w którym w całym przekroju (w betonie i stali) mamy odkształcenia rozciągające, a przekrój podlega analizie
prętów zespolonych . Takim przypadkiem nie zajmujemy się w niniejszym artykule – jest on przedmiotem artykułu Konstrukcje
zespolone stalowo-betonowe.

CC (ang. Compresion-Compresion) x > d u x ≤ d l → ε su > 0, ε sl > 0, oba zbrojenia są ściskane – jest to przypadek małego
mimośrodu.

CT (ang. Compresion-Tension) x > d l → ε su > 0 , ε sl < 0, czyli zbrojenie górne jest ściskane, a zbrojenie dolne rozciągane – jest to
przypadek dużego mimośrodu, obejmujący również klasyczne zginanie belek.

Do przypadku CT zaliczymy też x ≤ d u → ε su ≤ 0, ε sl > 0, dla którego zbrojenie górne jest rozciągane, a dolne ściskane.
Wystarczy analizować przekrój odwrócony o 900 .

Uogólnienie granicznej wysokości strefy ściskanej

Graniczna wysokość strefy ściskanej, określona w pkt. 3.2. dla przypadku rys. 2c) nie dotyczy przypadku a) i b).

Ponieważ graniczna wysokość strefy ściskanej ma zabezpieczyć przed kruchym pękaniem betonu, więc należy ją skojarzyć z
gradientem (szybkością spadku odkształceń po wysokości

∇ξ u =
Δε
Δξ u { (0, 0035 − 0) / 0, 368 = 9, 5‰,
(0, 0035 − 0) / 0, 32 = 10, 9‰,
dla BZ
dla BWW

gdzie przyrost Δξ u przyjęto za (39).

W obu przypadkach czystego i przeważającego ściskania wartości ∇ξ u nie ostaną przekroczone, więc w tych przypadkach nie
formułuje się warunku na graniczną wysokość strefy ściskanej. To samo dotyczy przeważającego rozciągania.

Dwukierunkowe zginanie My-Mz z udziałem N

Problem dwukierunkowego (ukośnego zginania z udziałem siły osiowej występują praktycznie we wszystkich elementach słupowych,
a w belkach najczęściej bez udziału siły osiowej.

Równania równowagi dla dwukierunkowego zginania

W przypadku dwukierunkowego zginania przekroju momentami M Ed , y oraz M Ed , z z udziałem siły osiowej N Ed skonsolidowane
równanie równowagi (56).stawiamy odrębnie dla obu kierunków

R y = (M Ed , y– M c0 , y)– (N Ed , y + 2F sl , y– F cy) ⋅ d 0 , y + (F sl , y ⋅ a l , y + F su , y ⋅ a u , y) = 0

R z = (M Ed , z– M c0 , z)– (N Ed , z + 2F sl , z– F c , z) ⋅ d 0 , z + (F sl , z ⋅ a l , z + F su , z ⋅ a u , z) = 0

W równaniach (76) oraz (77) występują dwie dodatkowe siły N Ed , y i N Ed , z, które stanowią część całkowitej siły ściskającej przekrój
N Ed przypadającej do zginania wokół osi y momentem M Ed , y oraz wokół osi z momentem M Ed , z składające się na całkowitą siłę
ściskającą

N Ed , y + N Ed , z = N Ed

Równanie (78) sprzęga zginania jednoosiowe w zagadnieniu zginania ukośnego.

Powierzchnia interakcji ukośnego zginania przekroju żelbetowego

Na rys. 19 pokazano powierzchnię interakcji przekroju żelbetowego zginanego ukośnie .

 Rys. 19 Powierzchnia interakcji N-My-Mz

Na powierzchni interakcji można wydzielić izobary powstałe przez przekrój powierzchni interakcji płaszczyzną prostopadłą do osi sił
N (równoleżnik). Aproksymacja powstałej w ten sposób krzywej interakcji dla ustalonej siły osiowe nazywana jest Metodą Konturu
(MK) i jest opisana formułą (87) stosowaną w normie europejskiej (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010).

Przekrojem pionowym na powierzchni interakcji można wydzielić izokliny, ten sposób aproksymacji nazywany jest Metodą
Odwrotności (MO) ze względu na postać formuły interakcji (84). Metoda odwrotności została wprowadzona do normy amerykańskiej
ACI 318-05,11.

Stosowanie uproszczonych formuł interakcji (84) oraz (87) uzasadnione jest trudnościami rachunkowymi w ścisłym ujęciu
zagadnienia, a także uzyskiwaniem bezpiecznych rozwiązań, co zostało potwierdzona wieloma badaniami eksperymentalnymi i
numerycznymi. W szeregu przypadkach zyskiwane rozwiązania są jednak zbyt konserwatywne, więc nieoptymalne (Di Ludovico,
Lignola, Prota, Cosenza, 2010).

Rozprzężenie zginania ukośnego

Wyznaczenie przekrojowych sił osiowych N Ed , y i N Ed , z, występujące w równaniach (76) do (78) jest podstawowym problemem
zginania ukośnego, powalającym rozdzielić problem sprzężony na dwa problemy proste. W zadaniu rozprzężenia poszukiwać
będziemy współczynników rozdziału:

r y = N Edy / N Ed ; r z = N Edz / N Ed

Z warunku (78), otrzymujemy oczywiście r y + r z = 1

Rozprzężenie zginania ukośnego można dokonać na wiele sposobów, z których omówimy trzy:

S – proporcjonalnej sztywności.
R proporcjonalnej nośności,
MO – odwrotności nośności (metoda krzywej interakcji MO).
Metoda S rozprzężenia – proporcjonalnie do sztywności

Zgodnie z podstawową zasadą rozdziału sił przekrojowych proporcjonalnie do sztywności, przyjmujemy rozdzielniki sił r y oraz r z w
dwóch kierunkach proporcjonalnie do sztywności przekroju:

sy sz
ry = ; rz =
S S

gdzie:

S = E cm ⋅ (A c + α e ⋅ ΣA s) – sztywność osiowa całego przekroju,

s y = E cm ⋅ (A cy + α e ⋅ A sy),
s z = E cm ⋅ (A cz + α e ⋅ A sz),

w których występuje stosunek modułów sztywności stali i betonu α e = E s / E cm (126),

Przyjmiemy założenie że ze ze zbrojeniem w danym kierunku współpracuje beton proporcjonalnie do pola przekroju danego
zbrojenia:

A cy / A cz = A sy / A sz

Przy takim założeniu stosunek współczynników rozdziału (równy stosunkowi sztywności) jest równy stosunkowi przekroju zbrojenia

ry sy A sy
r yz , S = = =
rz sz A sz

W rezultacie otrzymamy:

r yz , S
ry , S =
1 + r yz , S

Metoda R rozprzężenia – proporcjonalnie do nośności

Dla N Ed > N Rdx / 3 metoda MO jest zawodna (p. niżej). W takim przypadku rozdział siły osiowej N Ed przeprowadzimy proporcjonalnie
do zbalansowanych nośności N Rdy ( N ) oraz N Rdz ( N ) , uzyskanych z pomocniczego rozwiązaniu równań równowagi odrębnie dla
każdego kierunku zginania, przy chwilowym założeniu, że przypadają na nie siły (82) wyznaczone metodą S.

Nośności zbalansowane (zbilansowane) są wyznaczane z pełnego układu równań problemu, więc również z uwzględnieniem
rozkładu odkształceń zgodnie z geometrycznym założeniem płaskich przekrojów. W wyniku otrzymamy:

r yz , R
ry , R =
1 + r yz , R

N Rdy ( N )
gdzie r yz , R =
N Rdz ( N )

Metoda MO rozprzężenia – odwrotności nośności

Krzywą interakcji metody odwrotności MO jest określona przez trzy punkty na powierzchni interakcji (na rys.19) i można zapisać w
postaci:

1 1 1 1
≈ + –
N Rd N Rdy N Rdz N Rdx

gdzie:
N Rd – Nośność przekroju mierzona siłą osiową w stanie zginania ukośnego,
N Rd , y – nośność przekroju zginanego wokół osi y (bez ściskania i zginania wokół osi z),
N Rd , z – nośność przekroju zginanego wokół osi z (bez ściskania i zginania wokół osi y),
N Rd , x – nośność przekroju w stanie czystego ściskania (przy pominięciu zginania).

W stanie granicznym N Rd = N Ed , N Ed , y = N Rd , y i N Edz = N Rd , z, a z równania interakcji (84) po uwzględnieniu definicji (79) i po

przekształceniach można otrzymać:

n Ed
r y ⋅ (1 − r y) =
1 + n Ed

gdzie: n Ed = N Ed / N Rdx.

Po rozwiązaniu tego równania względem r y, otrzymujemy pierwiastek metody MO:

√
1 1 3
r y , R1 = ± −
2 1 + n Ed 4
Rozwiązanie powyższe ma fizyczny sens dla wyrażenia podpierwiastkowego większego od zera , czyli dla n Ed < 1 / 3. Oznacza to, że
może być stosowane dla siły osiowej N Ed < N Rdx / 3.

W granicy dla N Ed = 0 mamy r y , R1 = 0 lub 1, co odpowiada r z , R1=1 lub 0, to znaczy zginaniu jednokierunkowemu przekroju. W
przypadku N Ed = N Rdx / 3, mamy r y , R1 = r z , R1 = 1 / 2

Metoda rozprzężenia zginania ukośnego stosowana w arkuszu

Omówione wyżej metody są metodami przybliżonym i i każda z nich prowadzi do innego rezultatu, przy czym najbardziej odlegle
wyniki uzyskuje się w metodzie MO.

Metody S i R prowadzą do formuł (82) i (83) o podobnej budowie, co pozwalałoby na ich łączne rozpatrzenie. Najprostsza jest
metoda S i w proponowanym algorytmie w pierwszym kroku stosujemy tą metodę w celu wyznaczenia zbalansowanych nośności
przekroju, na podstawie których prowadzi się ponowny rozdział sił metodą R, który przyjmuje się za wystarczające przybliżenie
rozprzężenia problemu.

Powierzchnia interakcji My-Mz-N w Eurokodzie 2

Norma do projektowania na obciążenia sejsmiczne (PN-EN 1998-1, 2005) sugeruje traktowanie dwuosiowego zginania poprzez
przeprowadzanie kontroli osobno w każdym kierunku, z jednoosiową wytrzymałością na zginanie zmniejszoną o 30%. Takie
podejscie jest zbyt konserwatywne. Dokładniejsze jest podejście prezentowane w normie podstawowej (PN-EN 1995-1-
1+A2+NA+07E, 2010, (Kl. 5.8.9)) poprzez stosowanie krzywych interakcji metodą MK (Metodą Konturu), czyli przekrojami
poziomymi-izobarami powierzchni interakcji) aproksymowanych formułą (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (5.39)):

ΛR =
( ) ( )
M Edy α y
M Rdy
+
M Edz α z
M Rdz
≤1

Momentom zginającym przekrój w dwóch kierunkach M Edz, M Edy i odpowiadają nośności przekroju M Rdz, M Rdy wyznaczone zgodnie
z (62) odrębnie dla stosownych kierunków zginania .

Normowy wykładnik powierzchni interakcji

Wykładniki interakcji w (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010) przyjmuje się jednakowe dla obu kierunków α y = α z = a,. Dla przekroju
prostokątnego wykładnik potęgi a można przyjmować zgodnie z tab.7 w zależności od względnej siły osiowejn Ed = N Ed / N Rdx, gdzie
nośność odniesienia $N_{Rdx} wyznacza się z formuły:

N Rdx = A c ⋅ f cd + ΣA s ⋅ f yd

Tab. 7 Wykładnik krzywej interakcji My-Mz dla przekroju prostokątnego (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010)

Dla przekroju kołowego lub eliptycznego a = 2, 0. Formułę (87) zaproponował (Bresler, 1960), który wskazał, że a=1,15 do 1,5. W
przypadku przekrojów kwadratowych zaproponował a=1,5 do 2,0. W komercyjnym programie STAAD stosuje się a=1,24 dla
wszystkich kształtów przekroju.

Wartości pośrednie wykładnika interakcji należy aproksymować. Na rys. 20 pokazano wykres wykładnika a w funkcji względnej siły
osiowej i aproksymacyjny wielomian drugiego stopnia przechodzący przez punkty z tab.7
 Rys. 20 Wykres wykładnika interakcji z tab. 7 i krzywa interpolacyjna

Zmodyfikowane wykładniki powierzchni interakcji

W niniejszym artykule przyjmuje się, że wykładniki powierzchni interakcji (87) są różne w zależności od kierunku zginania: α y ≠ α z i
są wyznaczane z rys. 20 dla względnych sił:

n Ed , • = N Ed , • / N Rdx,
gdzie indeks •=y,z

to znaczy podług zależności korelacyjnej

α • = 0, 98 + 0, 093 ⋅ n Ed , • + 0, 926n Ed , • 2

Przekroje teowe
Efektywna szerokość półek przekrojów teowych

Belki (podciągi i żebra) w stropie płytowo-belkowym (rys. 5) rozpatruje się jako teowe z górną półką utworzoną przez współpracującą
szerokość płyty.

Szerokość współpracująca płyty zależy od efektywnej długości przęsła L 0 ,która jest odległością pomiędzy punktami zerowymi
momentu zginającego. W najczęściej spotykanych przypadkach długość L 0 można przyjmować zgodnie z rys. 21.

Rys. 21. Długości efektywne przęseł belek

(Gąćkowski, 2013, rys.3.3)

Szerokość współpracującej płyty z belką o szerokości b w , i oraz połowie odległości w świetle z sąsiednim żebrem b i wynosi (rys. 22):

b eff , i = 0, 2b i + 0, 1L 0 , i ≤ 0, 2L 0 , i oraz ≤ b i

Szerokość półki przekroju zastępczego przekroju teowego, złożonego z żebra środkowego i półki wynosi:

b eff = b w + b eff , 1 + b eff , 2

 Rys 22. Szerokość współpracująca przekroju teowego

Dla żeber skrajnych szerokość efektywna żebra wyznacza się zgodnie z rys, 22.

Ścinanie przekrojów żelbetowych

Przekroje betonowe w odróżnieniu od stalowych są bardzo wrażliwe na ścinanie, które jest nieodłącznie związane ze zginaniem.

Zbrojenie na ścinanie wykonuje się w formie zamkniętych strzemion, najczęściej pionowych.

Rzadziej stosuje się również pręty odgięte zbrojenia podłużnego lub strzemiona ukośne.

W zagadnieniu ścinania przekrojów żelbetowych posługuje się pojęciem obliczeniowych, poprzecznych sił przekrojowych V Ed i
nośnosci przekroju V Rd lub naprężeń stycznych v Ed i wytrzymałości przekroju na ścinanie v Rd:

V Ed V Rd
v Ed = ; v Rd =
Av Av

gdzie pole przekroju ścinania A v = b w ⋅ z.

Ramię sił wewnętrznych, występujące w (10) przyjmuje się w (92) jako z = 0, 9d , gdzie d jest wysokością użyteczną przekroju d=h-a.

Wymagania konstrukcyjne
Minimalne zbrojenie poprzeczne na ścinanie

W tych miejscach elementu, w których obliczeniowe naprężenia styczne v Ed wywołane obciążeniami zewnętrznymi spełniają
warunek

v Ed ≤ v Rd , c

gdzie v Rd , c – wytrzymałość przekroju nie zbrojonego na ścinanie (102),

zbrojenie na ścinanie nie jest wymagane, ale w takim przypadku w belkach należy zastosować zbrojenie minimalne na ścinanie,
służące do wiązania zbrojenia podłużnego, o polu przekroju spełniającym warunek stopnia zbrojenia (PN-EN 1995-1-
1+A2+NA+07E, 2010, wzór (9.4)):

A sw
ρw = ≥ ρ w , min
sb wsinα

gdzie:
A sw jest polem przekroju pojedynczego zestawu zbrojenia na ścinanie (np. dwóch strzemion , jeśli zastosowano podwójne),
b w – szerokośc żebra (środnika) lub belki,
s- rozstaw zestawów zbrojenia po długości pręta.
α – kąta nachylenia zestawu zbrojenia do poziomu.

Minimalny stopień zbrojenia wyznacza się z zależności (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (9.5N)):

ρ w , min = 0, 08 ⋅
√fck / fyk
Poprzeczne zbrojenie minimalne należy więc stosować na całej długości belki i zagęszczać w obszarach nie spełniających warunku
(???). Minimalne zbrojenie na ścinanie nie jest wymagane w płytach (pełnych, z żebrami lub kanałami), w których możliwa jest
poprzeczna redystrybucja obciążeń. lub mniej ważnych belkach (np nadproża o rozpiętości mniejszej niż 2 m) , które nie wpływają w
istotny sposób na ogólną nośność i stateczność konstrukcji.

Maksymalny rozstaw zbrojenia na ścinanie

Maksymalny rozstaw zbrojenia jest unormowany niezależnie od wymogu minimalnego pola przekroju zestawu zbrojenia (94) i wynosi
(PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (9.6N)):

s l , max = 0, 75d(1 + ctgα)

W przypadku prętów odgiętych ich maksymalny rozstaw podłużny powinien wynosić (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór
(9.7N)):

s l , max = 0, 6d(1 + ctgα)

Normuje się również maksymalny rozstaw ramion strzemion (pionowy) (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (9.8N)):

s t , max = 0, 75 ⋅ d ≤ 600 mm

Z wymagań dotyczących minimalnego zbrojenia poprzecznego wynika, że podłużny rozstaw zestawów powinien spełniać warunek:

A sw ⋅ f y
s ≤ 12, 5 ⋅
b wsinα ⋅
√fck
Warunek (95) powinien być spełniony na całej długości elementu. Dla najczęściej stosowanego żelbetu C30/37-B500 i strzemion
pionowych mamy stąd

A sw
s N ≤ 1141 ⋅
bw

Wytrzymałość przekroju nie zbrojonego na ścinanie

Nośność na ścinanie elementu betonowego V Rd ogólnie o zbieżnym przekroju oblicza się jako sumę (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E,
2010, wzór (6.1)):

V Rd = V Rd , c + V ccd + V td

gdzie (rys. 23) :

V Rd , c – nośność elementu bez zbrojenia na ścinanie (ale ze zbrojeniem podłużnym na zginanie),
V ccd – obliczeniowa składowa siła w w nachylonym pasie ściskanym (górnym),
V td – obliczeniowa siła w nachylonym zbrojeniu rozciąganym (dolnym)

Rys.23 Składowe siły

poprzecznej w przekroju
zbieżnym

(PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, rys.6.2)

Wytrzymałość przekroju nie zbrojonego na ścinanie v Rd , c można wyznaczyć z zależności

[
v Rd , c = max (C Rd , c ⋅ k ⋅ (100ρ lf ck) 1 / 3 + k 1σ cp) ; (ν min + k 1σ cp) ]
gdzie obliczeniowy współczynnik korelacji pomiędzy wytrzymałością na ścinanie i ściskanie wynosi:
C Rd , c = C Rk , c / γ c = 0, 18 / 1, 4 = 0, 129

We wzorze (98) występują ponadto współczynniki:

k = 1 + √200 / d ≤ 2, 0, gdzie d- wysokość użyteczna przekroju w mm,

ν min = 0, 035 ⋅ k 3 / 2 ⋅ f ck 1 / 2,

k 1 = 0, 15 ⋅ ν min,

N Ed
σ cp = ≤ 0, 2f cd (A c – pole przekroju betonu)
Ac

A sl
Stopień zbrojenia na zginanie (i ew. rozciąganie) ρ l = ≤ 0, 02, wyznacza się z pola przekroju zbrojenia rozciąganego A sl , które
b wd
sięga na odległość nie mniejszą niż l bd + d poza rozważany przekrój, gdzie l bd jest wymagana długością zakotwienia
rozciąganego pręta zbrojeniowego. Warunek uwzględnienia zbrojenia podłużnego do stopnia zbrojenia jest klasyczny jak dla
zbrojenia na zginanie i został zilustrowany na rys. 24 na przykładzie belki lub płyty zginanej.

Rys. 24. Określenie pola przekroju zbrojenia As do wyznaczenia stopnia zbrojenia przekroju na zginanie. lbd –
wymagana długość zakotwienia pręta

(PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, rys 6.3)

W przypadku różnych stopni zbrojenia w dwóch prostopadłych kierunkach wyznacza się średnią geometryczną

ρl =
√ρly ⋅ ρlz

W tab.8 zestawiono wytrzymałości betonu na ścinanie v Rdc (98) dla najczęściej stosowanego betonu C30/37.

Tab.8 Wytrzymałość na ścinanie v Rd , c [MPa] (98) betonu C30/37

W przypadku belek wykonanych z innych betonów należy wytrzymałość odczytaną z tabeli 8 należy przemnożyć przez współczynnik
korekcyjny k v z tab. 9

Tab. 9 Współczynnik korekcyjny dla wytrzymałości betonu na ścinanie wg tab. 8

Z tab. 9 wynika, że klasa betonu ma niewielki wpływ na wytrzymałość betonu belki na ścinanie.

Strefy zbrojenia na ścinanie

Przekroje belki, ścinane siłami poprzecznymi V Ed , takimi że

V Ed > V Rd , c

powinny być zbrojone wkładkami stalowymi. Odpowiadający temu odcinek belki na rys. 25 wyróżniono symbolami I_II i podzielono
na trzy strefy: A,B,C. Zbrojenie na ścinanie rozpoczyna się od wytrzymałości przekroju nie zbrojonego na maksymalną siłę
poprzeczną w licu podpory (lub konserwatywnie siłę teoretyczną nad podporą V Ed , c.

Jeśli warunek (100) nie jest spełniony to należy zastosować zbrojenie, które najpierw wyznacza się dla odcinka A o długości z ⋅ ctgΘ
na siłę V Ed = V Ed , s, czyli minimalnej na odcinku o długości d od lica podpory. Często na tym poprzestaje się i wyznaczone zbrojenie
rozkłada na całym odcinku I-II. Jeśli ten odcinek jest długi, to w celu zoptymalizowania ilości stali zbrojenie zmienia się w taki
sposób, że na odcinku C o długości z ⋅ ctgΘ wyznacza się zbrojenie na minimalną siłę na tym odcinku ( czyli dla minimalnego
zbrojenie na ścinanie), a na pozostałym odcinku B zbrojenie wyznacza się na minimalną siłę na tym odcinku (na rys. V Ed).

Rys. 25 Strefy A,B,C zbrojenia na ścinanie

(opracowano z wykorzystaniem fragmentów rysunku (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, rys 14.11))

Ścinanie poprzeczne (pionowe) belek

W normie (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010) wprowadzono metodę wyznaczania nośności przekroju na zginanie z
uwzględnieniem działania krzyżulca betonowego nachylonego pod kątem Θ. Kąt nachylenia krzyżulca betonowego zmienia się w
zależności od siły ścinającej stosowane w sposób pokazany na rys. 26.
 Rys. 26. Ściskany krzyżulec betonowy tworzony podczas ścinania
belki

(Bond, Brooker, Harris, Harrison, Moss, Narayanan, 2006, fig 4)

Maksymalna wytrzymałość betonu na ścinanie v Rd , max na podstawie (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (6.14)) wynosi

ctgΘ + ctgα
v Rd , max = α cw ⋅ ν 1 ⋅ f cd ⋅
1 + ctg 2Θ

v Rd , max dla pionowego zbrojenia (α = 90 o) , wynosi

1
v Rd , max = α cw ⋅ ν 1 ⋅ f cd ⋅
ctgΘ + tgΘ

Graniczne wartości kąta nachylenia krzyżulca betonowego Θ (rys.26) zawierają się w przedziale:

1, 0 ≤ ctgΘ ≤ 2, 5

czyli 21, 8 o ≤ Θ ≤ 45 | o.

Maksymalne wytrzymałości betonu belki na ścinanie zestawiono w tab.10.

Najkorzystniejsze jest nachylenie krzyżulca betonowego pod kątem 45 ow (ctgΘ = 1,) a dla ctgΘ = 2, 5 nachylenie jest najmniej
korzystne. Ze względów technologicznych strzemiona najczęściej daje się jednak pionowe,

Tab.10 Maksymalna nośność betonu na ścinanie v Rd , max [MPa] (102) przy zastosowaniu pionowego zbrojenia na ścinanie
w zależności od kąta nachylenia krzyżulca betonowego (dla γ c = 1, 4)

Wytrzymałość zbrojenia na ścinanie v Rd , s na podstawie (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (6.13)) wynosi

A sw
v Rd , s = ⋅ f ywd ⋅ sinα
s ⋅ bw

Wytrzymałość przekroju zbrojonego na ścinanie jest mniejszą z powyższych wartości

 {
v Rd = min v Rd , s ; v Rd , max }
W wyrażeniach powyżej występują:

α – kąt nachylenia zbrojenia na ścinanie (krzyżulców lub prętów ukośnych) do osi belki- dodatni przy pochyleniu zbrojenia w lewo
(lewoskrętny),

Θ – kąt nachylenia do osi belki ściskanego krzyżulca betonowego równoważącego się w zbrojeniu na ścinanie , czyli pochylonego w
prawo,

z – ramię sił podłużnych: ściskających F cd oraz rozciągających F td , które zwykle w przekrojach bez działania siły osiowej, przyjmuje
się z = 0, 9d.

b w – szerokość strefy rozciąganej belki. Dla przekrojów teowych jest grubością środnika, a belce o przekroju prostokątnym b w = b,

A sw pole przekroju zbrojenia na ścinanie.,

f ywd = f yd – obliczeniowa wytrzymałość ścinanego zbrojenia na rozciąganie (obliczeniowa granica plastyczności stali)

α cw = 1, 0 – współczynnik naprężeń dla pola ściskanego

Współczynnik redukcji naprężeń w betonie zarysowanym przy ścinaniu (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, wzór (6.6N)):

f ck
ν 1 = ν = 0, 6 ⋅ (1 − )
250

Na rys. 27 zilustrowano powyżej zdefiniowane pojęcia.

Rys. 27. Model kratownicowy ścinania belki żelbetowej

W przypadku, gdy wymagane jest zbrojenie na ścinanie, kąt nachylenia krzyżulca betonowego, zawiera się w przedziale
granicznym (103). W sytuacji zastosowania pionowego zbrojenia wyznaczymy go z (102) w stanie granicznym, to znaczy dla
v Rd , max = v Ed. Po zastosowaniu tożsamości trygonometrycznych: (ctgΘ + tgΘ = 1 / (sinΘ ⋅ cosΘ) = 2 / sin(2Θ), uzyskamy wyrażenie

v Ed = ν 1 ⋅ f cd ⋅ 0, 5 ⋅ sin(2Θ), czyli

( )
2 ⋅ v Ed
Θ = 0, 5 ⋅ arcsin
ν 1 ⋅ f cd

Dla znanego kąta nachylenia krzyżulca betonowego potrzebny przekrój zbrojenia poprzecznego A sw rozmieszczony na długości s
(rozstawie zestawów wynosi

A sw v Ed ⋅ b w
=
s f ywd ⋅ ctgΘ

Procedurę wyznaczania zbrojenia belek na ścinanie można przedstawić w postaci schematu blokowego (rys.28).
 Rys.28. Schemat blokowy projektowania przekroju strzemion pionowych Asw

( (Bond et al., 2006, fig 2) dostosowane do polskiej normy)

Ścinanie podłużne
Ścinanie podłużne występuje na skutek działania sił rozwarstwiających płytę od żebra. Na rys. 29 przedstawiono wycinek Δx płyty z
żebrem. Na końcu A-A siły ściskające płytę (od zginania) wynoszą F d, a na końcu przeciwnym F d + ΔF d. Różnica tych sił wywołuje
siły rozwarstwiające, które ścinają przekrój podłużny płyty i zbrojenie A sf.

Rys. 29 Ścinanie podłużne przekroju teowego

(Bond et al., 2006, fig 13)

Badania wykazują, że kąt nachylenia krzyżulca betonowego Θ f zależy od tego, czy półka (płyta) jest ściskana , czy rozciągana.
Jeżeli półka jest ściskana, to przyjmuje się

1, 0 ≤ ctgΘ f ≤ 2, 0

Jeżeli półka jest rozciagana , to przujmuje się

1, 0 ≤ ctgΘ f ≤ 1, 25

Mechanizm zmiażdżenia ściskanych krzyżulców betonowych w półce prowadzi do warunku granicznego (PN-EN 1995-1-
1+A2+NA+07E, 2010, wzór (6.22))

v Ed ≤ ν ⋅ f cd ⋅ sinΘ f ⋅ cosΘ f

ctgΘ f
przy czym zachodzi tożsamość trygonometryczna: (sinΘ f ⋅ cosΘ f) = .
1 + ctg 2Θ f

Zbrojenie poprzeczne na jednostkę długości wyznacza sie z zależności

A sf v Ed ⋅ h f
>
149 f yd ⋅ ctgΘ f

Wyznaczenie zbrojenia A sf przeprowadza się według schematu, który pokazano na rys. 30.

Rys. 30 Schemat blokowy do wyznaczania zbrojenia Asf na siły rozwarstwiające

((Bond et al., 2006, fig 14) dostosowane do polskiej normy)

Przykłady numeryczne projektowania zbrojenia na ścinanie podłużne podano w artykule dotyczącym płyt żelbetowych.

Ścinanie przez przebicie

Ścinanie przez przebicie przedstawiono w artykule Przebicie płyty żelbetowej.
Pełzanie i skurcz
Pełzanie oraz skurcz betonu można oszacować wg formuł normy (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl. 3.1.4).

Kalkulator pełzania i skurczu jest opublikowany w zakładce „Pełzanie” kalkulatora żelbetu CHP-Ż w 1.4.

Moduł efektywny i końcowy współczynnik pełzania

Istotnym czynnikiem wpływającym na zwiększanie szerokości rozwarcia rysy jest pełzanie betonu, największe tuz po ułożeniu
betonu i zmniejszające się wraz z upływem czasu. W celu uproszczenia analizy wprowadza się zastępczy (długotrwały, efektywny
moduł odkształcalności betonu E c , ef, a analizę prowadzi się jak dla liniowo sprężystego betonu i stali, po postawieniu E c = E c , ef.
Moduł efektywny (zastępczy) zależy od współczynnika pełzania zgodnie z formułą (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (5.28)):

E cm
E c , ef =
1 + φ(∞, t 0)

w którym φ(∞, t 0) jest końcowym współczynnikiem pełzaniem, obserwowanym w okresie od momentu obciążenia t 0 do czasu t = ∞ .
Współczynnik pełzania jest stosunkiem odkształcenia konstrukcji obserwowanym w przyszłości (po czasie t = ∞ do doraźnych
odkształceń sprężystych. Współczynnik pełzania zależy od szeregu czynników, a w tym wilgotności powietrza HR oraz wielkości
elementu żelbetowego.

W tab 1 podano wartości bazowe współczynnika pełzania φ 0 dla wilgotności RH=50% , czasu t 0 = 28 dni oraz miarodajnego
Ac
wymiaru elementu h 0 = = 100 mm. A c jest polem przekroju betonu, u – częścią obwodu belki wystawionej na bezpośrednie
u
działanie atmosfery; dla belki z ułożoną płytą u=2h+b. Średnia wilgotność powietrza zewnętrznego w regionie nadmorskim (wg PN-
EN 12831:2006) wynosi 52%, a w pozostałych regionach 48%. Oczekiwana wilgotność w pomieszczeniach do pobytu ludzi wynosi
40-60%. Dlatego w tab.1 przyjęto RH=50%.
Dla innych parametrów niż wzorcowe zalecamy skorzystanie z dedykowanych kalkulatorów, bowiem zależności są nieliniowe
zarówno względem klasy betonu jak i rozmiarów elementu oraz czasu ekspozycji.

W tab.11 zestawiono końcowe współczynniki pełzania dla betonów zwykłych BZ, przekrojów obciążonych po t 0 = 7; 14; 28 dniach o
efektywnej wysokości h 0 = A c / u = 80 ∗ do400], mm. Współczynnik pełzania maleje dla lepszych betonów, wraz ze wzrostem
wymiarów przekroju i przy późniejszym czasie obciążenia.

Tab.11. Końcowy współczynnik pełzania dla wybranych betonów, czasu obciążenia t 0 oraz rozmiarów przekroju h 0
Skurcz betonu
Całkowite odkształcenie skurczowe składa się z dwóch składników: odkształcenia skurczowego spowodowanego wysychaniem i
autogenicznego (samorodnego) odkształcenia skurczowego.

Efektywna sztywność belek

Efektywna sztywność przekroju betonowego uwzględniająca zarysowanie przekroju oraz pełzanie pręta jet żmudna do ścisłego
wyznaczenia.
W praktyce inżynierskiej stosuje się oszacowania, które można sprowadzić do wyrażenia na sztywność nominalną w postaci
normowej (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (5.21)), opisanej w artykule Słupy żelbetowe: sztywność :

EI ef = EI = K c ⋅ E cd ⋅ I c + K s ⋅ E s ⋅ I s

gdzie:

I c – moment bezwładności przekroju betonu (w normie amerykańskiej (ACI 318-11, 2011) I g -„gross area” -moment bezwładności
przekroju brutto)
E s = 200 GPa – obliczeniowy modułu sprężystości zbrojenia
l s – momentem bezwładności pola przekroju zbrojenia względem środka ciężkości powierzchni betonu,
K c – współczynnik zależny od wpływów zarysowania, pełzania itd. betonu
K s -współczynnik zależny od udziału zbrojenia,
Ec , m
E cd = ; E cm wg tab.1.
γ cE

Obliczeniowy moduł sprężystości betonu; współczynnik materiałowy γ cE zaleca się przyjmować o wartości 1,2, ale często przyjmuje
się γ cE = γ c = 1, 4;
K s = 1, 0 dla stopnia zbrojenia przekroju ρ = A s / A c > 0, 002, ( czyli praktycznie dla wszystkich przekrojów )
Zgodnie z procedurami dedykowanymi dla słupów – w przypadku siły osiowej N Ed = 0 współczynniki K c = 0,. Taki przypadek mamy
dla belek zginanych. Prowadzi to do błędnych wyników procedur numerycznych. Dlatego postulujemy zastosowanie zalecanych
przez normy wielu krajów wartości współczynnika redukcji sztywności :

{
EI ef 0, 35 wg ACI 318-11, ACI 318-14 ; LATBSDC ; CSA A 33.3-14
K ef = 0, 5 wg PN-EN 1998-3 ; FEMA 356 ; PEER TBI
EI c 0, 40 wg NZS 3101 ; TS 500-2000

W wykazie zastosowano skróty opracowań:

ACI 318-11 (ACI 318-11, 2011) ;
ACI 318-14 (ACI 318-14, 2014) ;
LATBSDC (LATBSDC, 2017) ;
LATBSDC (PN-EN 1998-1, 2005) ;
CSA A23 (CSA A23, 2015) ;
PN-EN 1998-3 (PN-EN 1998-1, 2005) ;
FEMA 356 (FEMA 356, 2000);
PEER TBI (PEER/ATC, 2010);
NZS 3101 (PEER/ATC, 2010);
TS 500 (TS 500, 2000).

Istnieje prosta zależność pomiędzy K c i K ef (dla E = E cd):

E sI s
K c = K ef– K s ⋅
E cdI c

W typowym przypadku betonu C30/37: E s / E cd = 200 / (33 / 1, 2) = 7, 2,

h2
Dla przekroju prostokątnego bxh: I c = bh 3 / 12 = A c ⋅ 12 , zbrojonego symetrycznie zbrojeniem o łącznym przekroju A s
( h − a )2 a = 0 h2
Is = As ⋅ 4
= As ⋅ 4 ,

czyli I s / I c ≈ ρ / 3.

Dla optymalnego stopnia zbrojenia belek ρ = A s / A c = 0, 5% mamy

K c = K ef − 0, 012 – z zależności (119) dla belek otrzymujemy K c = 0, 35 − 0, 012 ≈ 1 / 3

Wartość 1/3 współczynnika redukcji sztywności belek żelbetowych stosuje się powszechnie w praktyce inżynierskiej. Oznacza to, że
ugięcie belki w stanie zarysowanym jest ok 3-krotnie większe od ugięcia belki sprężystej.

Znaczenie pełzania i skurczu w konstrukcjach

Pełzanie ma wpływ przede wszystkim na przemieszczenia konstrukcji, w tym ugięcia belek, a na siły przekrojowe w konstrukcjach
statycznie niewyznaczalnych, w których następuj redystrybucja sił w funkcji sztywności części składowych konstrukcji. Szczególne
znaczenie mają konstrukcje prefabrykowane lub mieszane, powstające wskutek wzmacniania istniejących konstrukcji
prefabrykowanych.

Skurcz istotnie zwiększa siły przekrojowe w przypadku ograniczenia swobody odkształceń (skrepowania konstrukcji lub jej
fragmentu). Dlatego podstawową metoda ograniczenia efektów skurczu są zabiegi technologiczne, zmierzające do zapewnienia
swobody odkształceń w początkowym okresie wykonawstwa (np betonowanie płyt w szachownicę lub naprzemiennego
wykonywania przęseł belek )

Mogą ponadto wystąpić zjawiska:

1. różnica skurczów elementów budowanych w różnym czasie. Dotyczy to między innymi: płyty lub nadbetonu nad belką lub
węzłów uciąglających belki prefabrykowane, albo też technologicznego fazowania na budowę konstrukcji odcinkami w różnym
czasie
 2. ograniczenie swobody swobody odkształceń pełzania (skrępowanie) poszczególnych elementów konstrukcji i powstaniem
dodatkowych sił wewnętrznych,
3. zmiany schematu statycznego w różnych fazach budowy
4. pełzania od sprężenia i związanych z nim reologicznych strat sił naciągu strun prefabrykatów zachodzących w belkach
pracujących w układzie ciągłym.
W celu uwzględnienia skurczu i pełzania konstrukcji żelbetowych w ogólności należy prowadzić analizy na wszystkich etapach
wykonawstwa konstrukcji z uwzględnieniem obciążeń, które mogą wystąpić na danym etapie z uwzględnieniem odkształceń i sił
„zastanych” z poprzedniego etapu.

Zarysowania belek
Dotychczas analizowana bryła naprężeń w przekroju żelbetowym zobrazowana na rys. 16 posłużyła do sprawdzania stanu
granicznego nośności, zaś stany graniczne użytkowalności należy analizować w poprzedzających fazach pracy w których
fundamentalnym zjawiskiem jest rysowanie się przekroju, a w dłuższym okresie czasu zjawiska pełzania i skurczu betonu,
przedstawione w rozdz. 4.

Graniczne (dopuszczalne) rozwarcie rys

Powstawanie rys w betonie jest podstawowym mechanizmem niszczenia betonu oraz czynnikiem, który wymusza stosowanie
zbrojenia. Zarysowania powodują znaczne zmniejszenie sztywności betonu i ochrony zbrojenia przed ekspozycją środowiska, ale
również mogą być nieakceptowane wizualnie. Całkowite usunięcie rys w betonie jest praktycznie niemożliwe i każda rzeczywista
konstrukcja betonowa jest porysowana rysami o rozwartości w k , które jednak są ograniczane do wielkości akceptowanej ze względu
na ogólne wrażenie wzrokowe.

Szerokość rozwarcia rys w k jest ograniczana zgodnie z formułą:

w k ≤ w max = { 0, 4 mm,
0, 3 mm,
dla klasy ekspozycji XC0 i XC1
dla XC2 do 4, XD1 do 3 oraz XS1 do 3

Dla innych klas ekspozycji ( XF, XA) graniczne szerokości rys należy ustalać indywidualnie z warunku ochrony betonu i stali przed
korozją w wymaganym okresie trwałości budowli i jej elementu konstrukcyjnego.

Mechanizm rysy i fazy pracy przekroju

Mechanizm powstawania rysy

Rysy na powierzchni betonu inicjują się w sposób pokazany na rys. 31. Model mechanizmu powstawania rysy przedstawiono na rys.
32. Rysa powstaje na skutek różnicy pomiędzy odkształceniem stali ε s oraz betonu ε c skoncentrowanym na odcinku po s 0 w obie
strony od potencjalnego miejsca pojawienia się rysy.

Rys. 31. Inicjowanie rysy w belce żelbetowej

 Rys.32. Mechanizm powstawania rysy w elemencie żelbetowym

(opracowane na podstawie (MPA The Concrete Centre, 2017))

W rezultacie układu odkształceń w obszarze rysy zobrazowanego na rys.32 naprężenia w betonie in stali układają się w sposób
przedstawiony na rys. 33. W tym przypadku nie ma zastosowania zasada kontinuum ciała, bowiem lokalna nieciągłość betonu w
postaci rysy przenosi się na stal wskutek przyczepności betonu i w rezultacie lokalne odkształcenie i naprężenie pręta znacznie
wzrasta

Rys. 33 Naprężenia wstali w regionie pojedynczej rysy

(Gilbert, Ranzi, 2011)

Fazy pracy przekroju żelbetowego

Rozkład naprężeń w przekroju żelbetowym , pokazany na rys. 15 dotyczy stanu granicznego, który jest ostatnią fazą pracy
przekroju. W fazach poprzedzających rozkład naprężeń będzie inny – silnie związany z zarysowaniem przekroju. Powstawanie rysy
jest uzależnione od współpracy betonu i stali zbrojeniowej. Współpracę tę w krótkim okresie czasu można podzielić na III etapy
pokazane na rys. 34, przy czym fazę II (powstawania rys) rozbijemy na fazę IIa ( inicjacja pękania) , IIb (blokadę mechniczną), IIc
(zarysowanie). każdej z faz obowiązuje założenie płaskich przekrojów (33) oraz prawo fizyczne (65).

Rys .34. Fazy pracy przekroju żelbetowego

Faza I sprężysta – beton niespękany – rys. 34a

Na tym etapie beton przenosi rozciąganie (σ ct < fct, m). Przy niskich naprężeniach w spojeniu betonu i stali (0,2 do 0,8 f ct) nie
obserwuje się pękania, a poślizg pręta jest niewielki. Zapewnione jest spojenie stali i betonu głównie przez adhezję chemiczną, a
częściowo przez interakcje mikromechaniczne związane z mikroskopijną chropowatością powierzchni stali.
Rozkład naprężeń jest w przybliżeniu liniowy, zgodny z teorią belek wykonanych z materiału jednorodnego, a oś obojętna przekroju
symetrycznie zbrojonego pokrywa się z osią geometryczną przekroju

Faza II – beton spękany – rys 34b

Fazę II (pękania betonu) podzielimy na kilka etapów , zależnie od zjawisk jakie w nicj zachodzą.

Etap IIa: (inicjacja pęknieć). Naprężenie w spojeniu stali i betonu jest wyższe, a przyczepność chemiczna rozkłada się, i żebra
prętów wywołują naprężenia rozciągające w betonie, co powoduje poprzeczne mikropęknięcia. Klinujący efekt promieniowy zostaje
powoduje, że jeszcze nie dochodzi do rozłupywania betonu.

Etap Ib (blokada mechaniczna): Naprężenie w spojeniu jest większe niż wytrzymałość betonu na rozciąganie i wskutek działania
klinującego powstają podłużne pęknięcia (zarysowania) w betonie. Jest to związane głównie ze skośnymi siłami ściskającymi
wychodzące z pręta żebrowanego, które są zrównoważone przez obwodowe naprężenia rozciągające w betonie otaczającym pręt.
Na tym etapie, siłę wiązania zapewnia przede wszystkim blokada mechaniczna na zbrojeniu.

Etap IIc: W elementach betonowych z gładkimi prętami etap ten następuje bezpośrednio po zerwanie wiązania z betonem. Siła jest
przenoszona przez tarcie i podlega wpływowi nacisku poprzecznego, skurczu betonu i chropowatości pręta. W przypadku prętów z
żebrami przy niewielkim zbrojeniu poprzecznym powstają pęknięcia podłużne przez całe otulenie, a wiązanie ma tendencję do
gwałtownego zerwania. Rozerwanie otulenia nie wystąpi przy silnym zbrojeniu poprzecznym. Mechanizm przenoszenia siły zmienia
się z oporu żebra na tarcie, a odporność na ścinanie staje się dominująca. W rezultacie powstaje pękniecie otulenia i pojawia się
rysa.

Fazę II szczegółowo omówiono w wielu pracach, m.in. (Gilbert, Ranzi, 2011) oraz (Nejadi, 2005). W niniejszym artykule
poprzestaniemy na uproszczonym podejściu, w którym stan ten modeluje się rozkładem naprężeń, w którym beton nie przenosi
rozciągania, a w strefie ściskania rozkład naprężeń jest trójkątny. Przyjmuje się, że odkształcenie dolnego włókna betonu
ε cl = f ct , m / E c , gdzie moduł betonu E c jest wartością umowną i w zależności od okresu dla którego rozpatrujemy zjawisko
E c = (E cm ÷ E c , ef). Długotrwałe obciążenie zwiększają poślizg i redystrybucję naprężeń wiązania (prawdopodobnie z powodu
pełzania). Zerwanie wiązania pod trwałymi obciążeniami, zwiększa szerokości pęknięć, rysy wydają się być bardziej równoległe. W
tym przypadku stosuje się E c = E c , ef.

Faza III – graniczna rys.34c

Faza III, opisana modelem z rys. 16 jest przedmiotem analiz w rozdziale 5 artykułu.

Moment rysujący i sztywność przekroju przy niespękanym betonie

Moment rysujący przekrój M cr jest to taki moment zginający, który powoduje powstanie pierwszej rysy w betonie. Pierwsza rysa
powstanie na koniec pracy przekroju w fazie I (rys.34a), to znaczy w fazie pracy sprężystej. wówczas, gdy naprężenia na dolnej
krawędzi betonu osiągną wytrzymałość na rozciąganie f c , t , ef ≈ f ctm, gdzie f ctm jest średnią wytrzymałością betonu na rozciąganie
osiągnięta w chwili, w której – jak się oczekuje – powstaną rysy. Gdy można oczekiwać, że zarysowanie nastąpi wcześniej niż po 28
dniach, wytrzymałość f c , t , ef można przyjąć mniejszą f c , t , ef = f ctm(t).

Warunek zarysowania można zapisać w postaci:

σ cl ≥ f ctm

Moment rysujący

Moment rysujący wynosi:

M cr = f ctm ⋅ W cr

gdzie wskaźnik wytrzymałości przekroju tuż przed zarysowaniem W cr = I cr / z 0 ; z 0 jest odległością włókna dolnego od osi obojętnej
przekroju.

Warunek zarysowania przekroju zginanego można zapisać w postaci alternatywnej do (122):

M E ≥ M cr
gdzie: M E – moment zginający od charakterystycznych obciążeń zewnętrznych, działających na konstrukcję w dowolnej fazie.

Ponieważ moment rysujący odpowiada końcowemu etapowi fazy I , to W cr = W I , I cr = I I

Warunek równowagi sił ΣN = 0 zapisany w postaci warunku geometrycznych momentów statycznych ΣS = 0 dla bryły naprężeń fazy I
(rys. 34a) można zapisać w postaci

[ ] [
b 2
ΣS = 2 x I – (h − x I) 2 + α e A sua u − A sl(d l − x I) = 0 ]
gdzie

Es
αe =
E cm

Wysokość strefy ściskanej i moment bezwładności w fazie I

Z rozwiązania równania (125) uzyskujemy wysokość strefy ściskanej

α e(A sl ⋅ d l– A su ⋅ a u) + b ⋅ h 2 / 2
xI =
α e ⋅ A sl + b ⋅ h

Moment bezwładności przekroju sprowadzony do betonu niezarysowanego wynosi

[ ] [ ]
b 2
I I = 3 ⋅ x I 3 + (h − x I) 3 + α e A su ⋅ a u + A sl ⋅ (d l − x I) 2

Często do wyznaczenia momentu rysującego pomija się wzmocnienie przekroju stalą (np. (ACI 318-14, 2014) ) i wówczas moment
rysujący

b ⋅ h2
M cr = ⋅ f ctm
6

Naprężenia stali zbrojeniowej przed zarysowaniem

M
Naprężenia w dowolnym włóknie belki w odległości z 0 od osi obojętnej można wyznaczyć ze znanej zależności σ = ⋅ z 0 . Ponieważ
I

wskaźnik wytrzymałości jest sprowadzony do betonu, więc naprężenia w prętach zbrojeniowych należy zwiększyć współczynnikiem
α e (126). Naprężenie w fazie I w pręcie zbrojeniowym dolnym (rozciąganym) można oszacować z zależności

ME , I
σ sl , I = α e ⋅ ⋅ (d l − x I)
II

Sztywność przekroju w stanie spękanym

Wysokość strefy ściskanej i moment bezwładności w fazie II

W fazie II przekrój jest w pełni zarysowany, rozkład naprężeń przyjmuje się w sposób zaprezentowany na rys. 34b warunek sił
wyrażony geometrycznymi momentami statycznymi można zapisać w postaci

2
x II
ΣS = b ⋅ [
+ α e A sua u– A sl(d l − x I) = 0 ]
2

Z rozwiązania równania (131) uzyskujemy wysokość strefy ściskanej w fazie II :

 1
x II = b [√ [ 2
]
α e α e ⋅ A sl + 2 ⋅ b(A sl ⋅ d l– A su ⋅ a u) − α e ⋅ A sl ]
Moment bezwładności przekroju sprowadzony do betonu w pełni zarysowanego wynosi

[ ]
b
I II = 3 ⋅ x II 3 + α e A su ⋅ a 2u + A sl ⋅ (d l − x II) 2

Naprężenia w stali zbrojeniowej po zarysowaniu

Naprężenie w rozciąganym w pręcie zbrojeniowym w przekroju o współrzędnej bieżącej osi pręta x , obciążonym momentem
zginającym M E(x) obliczone przy założeniu, że przekrój jest zarysowany można oszacować z zależności

M E(x)
σ s(x) = α e ⋅ ⋅ (d l − x II)
I II

Rozstaw rys
Maksymalny rozstawu rys s r . max zależy od średnicy pręta zbrojeniowego i jego otulenia oraz od szeregu czynników zgodnie z
empiryczną zależnością (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (7.11)):

Φ
s r , max = k 3 ⋅ c + k 1k 2k 4
ρ p , ef

w którym:

c- nominalne otulenie pręta podłużnego o średnicy Φ,

k 1, k 2, k 3, k 4 – zestaw współczynników, przyjmowanych jak następuje:

k 1 jest współczynnikiem zależnym od przyczepności zbrojenia:

0,8 dla prętów o dobrej przyczepności
1,6 dla prętów o gładkiej powierzchni (np. pręty gładkie lub cięgna sprężające),

k 2 jest współczynnikiem zależnym od rozkładu odkształceń, obliczanym z zależności:

ε1 + ε2
k2 =
2ε 1

gdzie ε 1 jest większym a ε 2 mniejszym z odkształceń na krawędziach rozważanego przekroju, obliczonych przy założeniu. że
przekrój jest zarysowany.

W przypadku elementów zginanych: belek (rys. 33a) i płyt (rys. 33b) , czyli takich w których wysokość strefy ściskanej jest
niezerowa x > 0 przyjmuje się

ε 2 = 0 i ze (136) mamy k 2 = 0, 5.

W przypadku elementów rozciąganych (rys. 33c) dla czystego rozciągania: σ 2 = σ 1 → k 2 = 1.

W przypadku rozciągania mimośrodowego z mimośrodem e = M E / N E w przypadku przekroju prostokątnego bxh symetrycznie

zbrojonego:
σN σN ε1 + ε2
ε1 = ⋅ (1 + 6 ⋅ e / h) , ε 2 = ⋅ (1 − 6 ⋅ e / h) , czyli k 2 = = 1 / (1 + 6 ⋅ e / h)
Ec Ec 2ε 1
 Rys. 34 Wysokość i pole efektywne uczestniczące podczas zarysowania: a) belka, b) płyta – elementy zginane, c) element rozciągany

(PN-EN 1992-1+AC+Ap 1,2,3, 2008, Rys.7.1)

Pozostałe współczynniki korekcyjne przyjmuje się o wartościach:

k 3=3,4 , k 4= 0,425.

Wysokość przekroju efektywnego wynosi

h c , ef = λ c , ef ⋅ h

gdzie współczynnik efektywnej wysokości

λ c , ef =
{ min {(1 − ξ) / 3 ; 2, 5a l / h},
min {1 / 2 ; 2, 5a / h},
element zginany przy dolnej „l” krawędzi
element rozciągany przy dolnej „l” i górnej „u” krawędzi

gdzie: ξ = x II / h – względna wysokość strefy ściskanej w stanie po zarysowaniu przekroju, , a l = c l + Φ l / 2 , a u = c l + Φ u / 2 – osiowe

otulenie pręta przy dolnej „l” i górnej „u” krawędzi odpowiednio.

Poziom rozciągania (stopień zbrojenia rozciąganego przekroju betonu otaczającego pręty zbrojeniowe) szacujemy z formuły:

2 ‚
A s + ξ 1 ⋅ A p A p‚ = 0 A s ρs
ρ p , ef = = =
A c , ef A c , ef λ c , ef

‚
A p = 0 oznacza brak cięgien sprężających,
ξ 1 – współczynnik sił przyczepności – bez znaczenia w problemie zginania bez udziału cięgien sprężających,
A c , ef = b ⋅ h c , ef jest efektywnym polem betonu rozciąganego otaczającego zbrojenie lub cięgno sprężające A s,
ρ s = A s / A c – stopień zbrojenia belki.

Jeżeli rozstaw zbrojenia mającego przyczepność przekracza 5 ⋅ a (a = c + Φ / 2) , albo jeżeli w strefie rozciąganej nie ma zbrojenia z
przyczepnością do betonu, to górną granicę szerokości rys nożna obliczyć, zakładając że maksymalny rozstaw rys wynosi:

s r , max = 1, 3 ⋅ (h − x II)

W płycie – jeżeli kąt Θ nachylenia kierunków naprężeń głównych do zbrojenia ortogonalnego przekracza 15 0, to

1
s r , max =
cosΘ / s r , max , y + sinΘ / s r , max , z

w którym s r , max , y oraz s r , max , z są rozstawami rys w dwóch ortogonalnych kierunkach płyty liczonymi wg wzorów (135)

Rozwarcie rysy
Metody sprawdzania rys
W zwykłych sytuacjach w celu ograniczenia szerokości rys do wartości granicznych (121) poprzestaje się na zastosowaniu średnic i
rozstawu zbrojenia mniejszego od wartości przedstawionych w tab. 5, a omówionych w rozdziale dotyczącym minimalnego zbrojenia
belek. Metodę uproszczoną stosuje się w większości praktycznych sytuacji projektowych na etapie wstępnym – koncepcji.
Ostatecznie zaprojektowaną belkę z konkretnymi warunkami brzegowymi sprawdza się metodą ogólną opisaną niżej z
zastosowaniem programów komputerowych. W kalkulatorze żelbetu CHP-Ż w 1.4 wdrożono obie wersje metody ogólnej :

Metoda KO [odkształceń krytycznych) polegająca na bezpośrednim zastosowaniu zależności

w k = s r , max ⋅ ε cr

gdzie odkształcenie pękania ε cr jest różnicą odkształceń stali i betonu przy której inicjuje się pękniecie:

ε cr = ε sm − ε cm

Metoda UO [odkształceń uogólnionych] z fundamentalnej zależności normowej (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, (7.18)):

α = α I + ζ(α II– α I)

zalecanej do prognozy uogólnionych odkształceń α spękanego betonu, głównie elementów zginanych

Współczynnik dystrybucji ζ szacuje się z zależności

()
σ sr 2
ζ=1−β
σs

w której:
β = 1 dla obciążenia krótkotrwałego; β = 1 / 2 dla obciążeń długotrwałych i wielokrotnie powtarzanych (prawie – stałych).

Naprężenia w stali są wyznaczane w dwóch stanach :

σ sr – naprężenie w zbrojeniu dolnym (rozciąganym), obliczone przy założeniu, że przekrój jest zarysowany (tzn w fazie II) ,
spowodowany obciążeniem powodującym powstanie pierwszej rysy (tzn momentem rysującym wyznaczonym w końcowym
etapie fazy I)
σ s – naprężenie w zbrojeniu dolnym (rozciąganym, obliczone przy założeniu, że przekrój jest zarysowany (tzn w fazie II) ,
spowodowany momentem zginającym od obciążeń charakterystycznych
σ sr
Stosunek naprężeń można zastąpić przez:
σs

M cr / M E(x), przy czystym zginaniu,

N cr / N E(x) , przy czystym rozciąganiu,
gdzie M cr i N cr oznacza odpowiednio rysujący moment lub siłę osiową, a M E(x) oraz N E(x) siły przekrojowe działające w przekroju o
współrzędnej bieżącej x.

Metoda KO [odkształceń krytycznych ] wyznaczania rozwartości rysy

Po przekształceniu wyrażenia z normy (PN-EN 1992-1+AC+Ap 1,2,3, 2008, (7.9)) odkształcenia rysujące w betonie możemy
oszacować z zależności:

Δσ
ε cr =
Es

gdzie

Δσ = max {σ s − σ s , cr ; 0, 6 ⋅ σ s}

Przy braku cięgien i strun sprężających – naprężenia w zbrojeniu miarodajne dla pękania szacuje się z formuły
 ( )
1
σ s , cr = k t ⋅ f ct , ef ⋅ + αe
ρ p , ef

gdzie stopień zbrojenia strefy rozciąganej ρ p , ef wg (139).

Współczynnik k t uwzględnia czas trwania obciążenia i wynosi

kt < { 0, 6
0, 4
dla obciążeń krókotrwałych
dla obciążeń długotrwałych

Metoda UO [odkształceń uogólnionych ] wyznaczania rozwartości rysy

W metodzie odkształceń uogólnionych analizuje się odkształcenie betonu po przekroczeniu odkształcenia sprężystego α I (po
pojawieniu się pierwszej rysy) i osiągnięciem odkształcenia w stanie w pełni zarysowanym α II wg formuły (144), która dotyczy
odkształceń uogólnionych, więc krzywizny ψ, przemieszczenia, obrotu, ale także szerokości rozwarcia rys w k.

Na rys. 34 zależność (144) zilustrowano na przykładzie przemieszczeń prostej belki,

Rys.35. Metoda odkształceń uogólnionych w elemencie żelbetowym

(opracowane na podstawie (MPA The Concrete Centre, 2017))

Zastosowanie zależności ogólnej (144) do szacowania odkształceń stali ε s i rozciąganego betonu ε c prowadzi do zależności:

ε s = ε sI + ζΔε s,

ε c = ε cI + ζΔε c,

a po odjęciu obu równań stronami i uwzględnieniu, że w fazie I występuje pełna współpraca betonu i stali ( $varepsilon_{sI}=
\varepsilon_{cI}) mamy:

(ε s − ε c) = ζ(Δε s − Δε c)
Po uwzględnieniu tego, że beton w pełni zarysowany nie przenosi rozciągania, ε cl = 0 i ponownie ( varepsilon sI = ε cI)z(151)$
uzyskujemy:

σs
(ε s − ε c) = ζε sII = ζ
Es

Otrzymujemy stąd wyrażenie na rozwartość rysy w postaci

[ ( )]
σs M ( cr) 2 σs
w k = s r , max ⋅ ζ = s r , max ⋅ 1 − β ⋅
Es ME Es

Uzyskaliśmy wyrażenie $(\ref{1532)$ na szerokość rysy niezależne od parametrów betonu $f_{ctm}orazE_{c}$ (doraźny lub efektywny)

Ugięcia belek
Ugięcia graniczne
Odmiennie od projektowania według historycznych norm (p. artykuł Kombinacje obciążeń w Eurokodach) obecnie ( wg (PN-EN
1990, 2004) ) fundamentalną zasadą jest to, że graniczne ugięcia konstrukcji powinny wynikać z wymagań użytkowych ustalanych
z inwestorem i przyszłym użytkownikiem danej inwestycji, a nie z wymagań norm ogólnych.

W normie do projektowania konstrukcji żelbetowych (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl. 7.4.1.) zasugerowano ugięcia
graniczne, których przekroczenie może (ale nie musi) doprowadzić do utraty własności budowli ważnych ze względów
konstrukcyjnych (a nie użytkowych), a do szczegółów odsyła do normy . Ograniczenie dotyczy ugięć pod obciążeniami quasi-
stałymi. Wartość quasi-stała oddziaływania zmiennego , wynosi ψ2 ·Qk , gdzie ψ2 jest współczynnikiem określającym stosunek części
quasi-stałej (czyli takiej, dla której okres jej przekraczania stanowi znaczną część okresu odniesienia) do całkowitej wartości
charakterystycznej obciążenia. Podano tylko dwa ograniczenia:

δ lim = { L / 200,
L / 500,
dla zapewnienia estetyki i ogólnej użyteczności
w celu uniknięcia uszkodzenia współpracujących elementów budowli

gdzie L jest odległością pomiędzy dwoma punktami A i B konstrukcji, a δ jest strzałką ugięcia pomiędzy tymi punktami, czyli

δ = \v max − (v A + v B) / 2, gdzie v A i v B są przemieszczaniami pionowymi odpowiednio punktu A i B, a v max – maksymalnym

przemieszczeniem pomiędzy tymi punktami.

Współpracującymi elementami budowli są najczęściej ściany działowe ( w tym murowane), ustawione na uginającej się płycie
stropowej.

W przypadku współpracujących elementów elementów wrażliwych (np. ścian szklanych) należy zastosować specjalne ograniczenia
lub dylatacje kompensacyjne, tak aby elementy wrażliwe nie zostały zmiażdżone uginającym się stropem.

Sprawdzanie ugięć elementów konstrukcyjnych

Podstawowym problemem przy obliczaniu ugięć elementów i konstrukcji żelbetowych jest uwzględnienie czynników, które wpływają
istotnie na zwiększenie deformacji konstrukcji żelbetowej w stosunku do odkształcenia konstrukcji sprężystej , takiej jak konstrukcja
stalowa, a mianowicie:

1. efekty skurczu i pełzania betonu w czasie,

2. zmniejszania sztywności elementów na skutek narastającego zarysowania wraz ze wzrostem wytężenia przekroju, w sytuacji
różnego zarywania przekrojów w różnych miejscach konstrukcji
Efekty skurczu i pełzania betonu uwzględnia się poprzez zastosowanie efektywnego modułu odkształcenia betonu E c , ef zgodnie z
formułą (113).

Natomiast zmniejszenie sztywności żelbetu wskutek zarysowania betonu dokonuje się w sposób analogiczny do przyjętego w
metodzie ogólnej szacowania rozwartości rys.
Jeśli element nie ulegnie zarysowaniu, to nie trzeba sprawdzać szerokości rys, a ugięcia oblicza się jak dla ustroju sprężystego.

W przypadku przeważającego zginania zarysowanie wystąpi, gdy moment zginający jest większy od momentu rysującego przekrój
M cr (123), Przy obciążeniu mimośrodowym wartością porównawczą do stwierdzenia okoliczności początku zarysowania przekroju
jest rysująca siła osiowa N cr

f ctm
N cr =
e / WI ± 1 / Ac

gdzie:
e = M / N – mimośród siły osiowej (p. również poprzedni punkt artykułu),
W I = I I / (h − x I), I I (127), x I (126)

Znak „+” stosuje się przy rozciąganiu, „-” przy ściskaniu.

Metody sprawdzania ugięć

Stan graniczny ugięć może być sprawdzony na dwa sposoby:

1) uproszczony – wskaźnikowy – polegający na ograniczeniu stosunku rozpiętości do wysokości L/h zgodnie z (PN-EN 1995-1-
1+A2+NA+07E, 2010, kl. 7.42.).

2) ogólny przez porównanie ugięcia obliczonego według (PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E, 2010, kl. 7.4.3.) z wartością graniczną

Ze względu na złożoność /metody ogólnej do zastosowań praktycznych zaleca się sposób wskaźnikowy sprawdzania ugięć belek i
płyt żelbetowych.

Metoda wskaźnikowa nie jest jednak uniwersalna, bo dotyczy zamkniętego katalogu schematów belek. Ponadto metodą
wskaźnikową uzyskuje się rezultaty różniące się znacznie od rzeczywistych Na rys. 35 porównano metodę wskaźnikową z ogólną
(ścisłą) dla belki wolnopodpartej. Błąd metody wskaźnikowej, liczony indeksem L/h jest największy dla rozpiętości belek do 6 m lub
dla stosunkowo dużych obciążeń i wynosi ok 30%. W przypadku belki o rozpiętości 6 m i dla obciążeń stropów mieszkalnych Q=2,5
kN/m2 , wynosi 30/27-1 =11%. Z tych powodów w niniejszym artykule odchodzi się od metody wskaźnikowej na rzecz metody
ogólnej i obliczeń w podręcznym arkuszu obliczeniowym. Metody uproszczonej nie przedstawia się w szczegółach.

Rys. 36. Porównanie sposobu wskaźnikowego ze ścisłym dla belki wolnopodpartej

 (zmodyfikowane (MPA The Concrete Centre, 2017))

Metoda ogólna

Zastosowanie zależności ogólnej (144) do szacowania krzywizny belki ψprowadzi do zależności:

ψ = ψ I + ζΔψ

gdzie Δψ = ψ II − ψ I

Z elementarnych zasad wytrzymałości materiałów wiemy, że w stanie zgięciowym zachodzi zależność:

ME
ψ= −
EI

Krzywizna określona ścisłym wzorem (148) jest zmienna po długości belki w związku ze zmiennym momentem bezwładności
przekroju I. Przyjmuje się że moduł odkształcalności E = E c , eff.

Wyrażenia na momenty bezwładności przekroju żelbetowego będą odmienne dla przekroju niezarysowanego ( faza I) i przekroju w
pełni zarysowanego (faza II)

Obliczanie ugięcia belki w arkuszu obliczeniowym

Przemieszczenie pionowe w(x) (x – współrzędna pozioma, osi pręta) wewnątrz elementu jest związane z krzywizną $\Psi(x)=1/R(x)
pręta zależnością różniczkową (Piechnik, 1980, (4.58)) :

| w”(x) |
Ψ= ]3 / 2
[1 + (w ′ (x)) 2

którą zlinearyzujemy w założeniu małych przemieszczeń do postaci

Ψ ≈ | w”(x) |

Wówczas można zapisać podstawowe równanie różniczkowe zginania pręta o sztywności giętnej EI(x) wywołane przez momenty
zginające M(x):

M(x)
w”(x) = −
EI(x)

Poprzez dwukrotne całkowanie tego wyrażenia, otrzymamy

x
M(x)
w= ∬ – EI(x) dx + C 1x + C 2
0

gdzie C 1 i C 2 są stałymi zależnymi od warunków brzegowych na końcach elementu, a x jest bieżącą współrzędną osi pręta.

W przypadku, gdy interesuje nas ugięcie, a nie przemieszczenia wyrazy ze stałymi całkowania można odrzucić, a ugięcie będzie
maksymalnym przemieszczeniem w max na badanym odcinku [0,x]. Całkowanie można przeprowadzić dowolną metodą, w tym
metodą różnic skończonych, którą zaimplementowano w załączonym arkuszu kalkulacyjnym.

W arkuszu korzystamy z zasadniczego twierdzenia rachunku różnicowego (rys. 37):

5
b
∬ af”(x) = ∑ Δ 2f(x)
12

gdzie operator różnicowy

f i − 1 − 2f i + f i + 1
Δ 2f(x) =
Δx 2
Można pokazać (Strikwerda, 2004), że centralny operator różnicowy drugiego rzędu (160) daje błąd aproksymacji rzędu Δx 2 / 12. to
znaczy zmniejsza się wraz z kwadratem długości elementów Δx = h na które zdyskretyzowano belkę.

Rys. 38 Dyskretyzacja belki do obliczenia ugięcia

Procedura oszacowania ugięć pręta przeważająco zginanego składa się z następujących kroków:

1) dyskretyzacja belki poprzez podział na n równych elementów o długości h (rys.36).

Liczba wszystkich utworzonych węzłów wynosi N=n+1, gdzie pierwszy ma symbol „0”, a ostatni „L”. Oba węzły „0” i „L” są punktami
pomocniczymi, do wyliczenia wartości f 0 oraz $f_{N+1}, czyli liczba węzłów z ocenianymi przemieszczeniami wynosi N=n-1

2) w każdym węźle (i=0 ,… N+1) wyznaczany jest iloraz f i = M i / EI i, przy czym każdorazowo badany jest warunek M i ≤ M cr.

Zwichrzenie belek (wyboczenie boczne)

W przypadku smukłych (wysokich) belek może nastąpić utrata stateczności płaskiej postaci zginania, sposób pokazany na rys. 38.

Rys.39 Zwichrzenie smukłej belki żelbetowej

(Bachmann, Steinle, 2011, rys. 2.171)

Zgodnie ze współczesną wiedzą i możliwościami współczesnych programów komputerowych zagadnienie zwichrzenia belek
żelbetowych powinno się analizować metodą imperfekcyjną, podobnie do zagadnienia słupów.

Wstępną analizę można dokonać na podstawie zależności normowych (Bachmann, Steinle, 2011; PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E,
2010), gdzie wskazano, że efekty drugiego rzędu związane z niestatecznością poprzeczną można pominąć, gdy spełnione są
następujące warunki:

w sytuacjach trwałych
 l 0t 65 3
≤ i < 2, 5
5 (h / b) 1 / 3 5

w sytuacjach przejściowych

l 0t 72 3
≤ i < 3, 5
5 (h / b) 1 / 3 5

gdzie:
l 0t- długość zwichrzenia – odległość pomiędzy podporami widełkowymi (na skręcenie i boczne przesunięcie),
b- szerokość ściskanego pasa,
h – całkowita wysokość belki w środkowej części l 0t

W innych przypadkach należy przeprowadzić sprawdzenie stateczności i wytrzymałości belek zadając imperfekcję geometryczną
jako ugięcie poprzeczne u i = l / 300 , gdzie l jest całkowitą długość belki). Na skutek obciążenia imperfekcją u i w belce powstaje
skręcanie oraz drugorzędowe zginanie ( od bimomentu), które mogą istotnie zamplifikować się podczas obliczeń drugiego rzędu.

Widełkowe podparcie belek żelbetowych na słupach można uzyskać poprzez specjalne przygotowanie głowicy słupa, na przykład w
sposób pokazany na rys. 40.

Rys. 40 Przykład podparcia widełkowego belki na słupie

(Buczkowski, 2009, rys.3.217)

Przykłady rachunkowe
Belka zginana
Przykład 1.1 [ Belka stropu płaskiego]

przykład (Pyrak, 2012, Przykład 4-1)

Zaprojektować zbrojenie belki żelbetowej swobodnie podpartej o przekroju prostokątnym obciążonej równomiernie pod długości,
pokazanej na rys. 41.

Klasa ekspozycji XC2, klasa odporności ogniowej R60, klasa konstrukcji S4.
 Rys. 41 Strop płytowo-belkowy: a) rzut, b) przekrój, c) belka stropowa

(Pyrak, 2012, Rys. 4-35)

Dane ogólne

Beton C20/25: (tab.1) → f ck = 20 MPa , f cd = 20 / 1, 4 = 14, 3 MPa

Stal B500: (tab.2) → f yk = 500, MPa, f yd = 500 / 1, 15 = 435 MPa

Długość belki w świetle murów l n = 5, 0 m,

Grubość muru z lewej t l = 500 mm
Grubość muru z prawej t p = 500 mm

Długość obliczeniowa belki (2) → l eff = 5, 0 + ((300 + 300) / 2) / 1000 = 5, 3 m.

Maksymalny moment przęsłowy

M y = 182, 8 kNm

Dobór wstępny przekroju i zbrojenia belki

Wysokość belki (3) → h = l eff / 12 = 442 → 450 mm

Szerokość belki (5) → b = h / 2 = 450 / 2 = 225 → 250 mm

Przyjęto pręty zbrojeniowe Φ = 18 mm(A s1 = 2, 54 cm 2)

Otulenie zbrojenia
c min = Φ = 18 mm,
c dur = 25 mm dla klasy ekspozycji XC2,
Δc dev = 10 mm.

(11) → c nom = max[18; 25] + 10 = 35 mm

(12) → a = 35 + 18 / 2 = 44 mm

Wysokość użyteczna przekroju d = 450 − 44 = 406 mm

Wstępne szacunki pola przekroju zbrojenia:

(9) → dla zbrojenia podwójnego (górą i dołem)

182, 8
ΣA s = A su + A sl ≈ ⋅ 10 1 = 11, 6 cm 2= 5 Φ18,
435 ⋅ (0, 45 − 2 ⋅ 0, 044)
(10) → dla przekroju pojedynczo zbrojonego
182, 8
A sl ≈ ⋅ 10 1 = 11, 5 cm 2= 5 Φ18,.
435 ⋅ 0, 9 ⋅ (0, 45 − 0, 044)

Dobór zbrojenia metodą klasyczną MU

182, 8
(27) → unormowany moment zginający m y = = 0, 310,
0, 25 ⋅ 0, 406 2 ⋅ 14, 3 ⋅ 10 3

(45) → względna wysokość strefy ściskanej ξ = 1– √1– 2 ⋅ 0, 310 / 1, 0 = 0, 384,

1
(47) → względne ramie sił wewnętrznych ζ = 2 (1 + √1 − 2 ⋅ 0, 310 / 1, 0) = 0, 808,

Zbrojenie dolne (pojedyncze)

0, 310 ⋅ 25 ⋅ 40, 6 ⋅ 14, 3
(47) → A sl , 1 = = 12, 8 cm 2 = 6Φ18,
0, 808 ⋅ 435

Czy potrzebne zbrojenie podwójne

(43) → względny moment graniczny dla betonu zwykłego m u = 0, 251,

(44) → warunek zbrojenia podwójnego m y = 0, 310 > m u = 0, 251 → należy zastosować zbrojenie górne.

Warunek na zbrojenie pojedyncze/podwójne przekroju można zapisać w postaci:

Zbrojenie górne
(48) → nadwyżka momentu zginającego Δm = 0, 310 − 0, 251 = 0, 059,

0, 059 ⋅ 25 ⋅ 40, 6 ⋅ 14, 3

(49) → zbrojenie górne A su , 2 = = 0, 15 cm 2 = 1Φ18,
(1 − 44 / 406) ⋅ 435

(65) → zbrojenie dolne przy występowaniu górnego A sl , 2 = 12, 8 + 1 ⋅ 2, 54 = 15, 34 cm 2 = 7Φ18.

Dobór zbrojenia kalkulatorem „CHP-Ż-1.3”

Dobór metodą MN ( nieliniowa aproksymacja naprężeń w betonie jest w kalkulatorze domyślna) pokazano na rys. 42. Czytelnik
może sam sprawdzić obliczenia w arkuszu.
 Rys.42. Ekran kalkulatora do przykładu 1.1

(kliknij , aby pobrać)

W wyniku obliczeń kalkulatorem wykazano, że zbrojenie dolne można wykonać z 4Φ18, a zbrojenie górne konstrukcyjnie 2Φ14.

Wytężenie tak zbrojonego przekroju wynosi 99,4%. Uzyskano oszczędności zbrojenia ok. 1- (1+7)/(2+4)=1/3

Wniosek: stosowanie obliczeń nieliniowych, np z wykorzystaniem prezentowanego arkusza pozwala na znaczne oszczędności stali
w stosunku do uproszczonych obliczeń „ręcznych”. Znaczne zwiększenie nośności przekroju uzyskano również wskutek
uwzględnienia zbrojenia górnego, które powinno być zakładane ze względów technologicznych (mocowanie strzemion)

Przykład 1.2. Przekrój zginany zbrojony podwójnie

Znaleźć nośność belki zginanej jednoosiowo o przekroju prostokątnym 450×300 mm wykonanej z betonu C25/30 .zbrojonej stalą
18G2A (B356) zbrojonej dwustronnie:

a) A sl = 5Φ18, A su = 2Φ12

b) A sl = 8Φ25, A su = 2Φ12

Otulenie osiowe prętów wynosi a = 40 mm, czyli otulenie powierzchniowe: c l = 40 − 12 / 2 = 34 mm dla zbrojenia górnego i
c u = 40 − 18 / 2 = 31 mm dla zbrojenia dolnego w przypadku a) oraz c u = 40 − 25 / 2 = 27, 5 mm dla zbrojenia dolnego w przypadku b).

Uwaga : zgodnie z założeniami pracy (Knauff, inni, 2006) współczynnik materiałowy dla betonu ustawiamy na wartość γ c = 1, 5

Wynik przykładu oryginalnego

a) M Ed = 145, 9 kNm

b) M Ed = 317, 6 kNm
Dobór zbrojenia kalkulatorem „CHP-Ż-1.3”

Rys. 43. Ekran kalkulatora do przykładu 1.2a (kliknij , aby pobrać)

Arkusz z przykładem 1.2a można pobrać poprzez kliknięcie na rys. 43, arkusz z przykładem 1.2b tutaj.

Uzyskano wyniki:

a) M Rd = 172, 9 kNm, czyli większą 172,9/145,9=1,19 razy

b) M Rd = 352, 1kNm, czyli większą 352,1 /317,6=1,11 razy

Wniosek: Stosowanie arkusza obliczeniowego pozwala na większe o kilkanaście procent obciążenie przekroju zginanego
jednoosiowo w stosunku do obliczeń uproszczonych (przykład 1.2a) i ok 10% w stosunku do „ręcznych” obliczeń nieliniowych
(prowadzonych iteracyjnie) w przypadku częściowego wytężenia stali (przykład 1.2b)

Przekrój ściskany mimośrodowo względem jednej osi zginany i ściskany) – przypadek CT1
Przykład 2.1

(Knauff, inni, 2006, Przykład 6.3)

Dane geometryczne i materiałowe jak w przykładzie 1.2.
 Rys. 44 Przekrój mimośrodowo ściskany CT

Znaleźć nośność mierzoną momentem zginającymM Rd przekroju ściskanego siłą N Ed = 400 kN z rys. 44 zbrojonego górą i dołem
A sl = A su = 3Φ12

Wyniki z przykładu oryginalnego

M Rd = 109, 7 kNm

Dobór zbrojenia kalkulatorem „CHP-Ż-1.3” (rys. 35)

Rys. 45. Ekran kalkulatora do przykładu 2.1. (kliknij , aby pobrać)

W arkuszu (rys.45) uzyskano nośność M Rd = 124, 1 kNm , czyli o $124,1/109,7=1,13 razy większą.

Przykład 2.2

(Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, Prz. 13.1)

Dla przekroju 600×400 obciążonego siła osiową N Ed = 2803 kN wyznaczyć zginający moment graniczny
Dane ogólne

C30/37- B500
h=600 mm, b=400 mm,

A sl = 10, 74 cm 2, (zbliżone pole 7Ø14)

A su = 21, 48 cm 2, (zbliżone pole 14Ø14)

osiowe otulenie zbrojenia a l = a u = 55 mm, czyli c l = c u = 55 − 24 / 2 = 16 mm.

Podstawowe wyniki oryginalnego przykładu

Moment graniczny przekroju przy ściskaniu siła N Ed = 2803 kN oszacowano na $M_{Rd}= 727,7 /, kN

Obliczenie nośności kalkulatorem „CCHP-Ż-1.3”

Po zadaniu siły osiowej N x = 2803kN w kilku próbach uzyskano wytężenie 100% dla M y = 764, 5 kNm , czyli uzyskano nośność
764,5/727,7=1,05 razy większą (rys.46) .

Rys. 46. Ekran kalkulatora do przykładu 2.2. (kliknij , aby pobrać)

Zginanie ukośne względem dwóch osi ze ściskaniem przypadek CT2

Przykład 3.1

(Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, Przykład 13.6)

 Rys.47. Przekrój ukośnie zginany do przykładu 3.1

Dane ogólne

C25/30 – B500
h=600 mm, b=300 mm, Φ max = 20 mm,

otulenie zbrojenia: c = 40 mm, osiowe a = c + Φ / 2 = 40 + 20 / 2 = 50 mm

d ly = 600 − 50 = 550 mm, d lz = 300 − 50 = 250 mm,

N Ed = 1768 kN kN,

M Ed , y = 311, 7 kNm,

M Ed , z = 94, 12 kNm

Uwaga:

1. W wersji oryginalnej przykładu (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, Prz. 13.6):

(a) momenty zginające oszacowano metodą nominalnej sztywności poprzez amplifikację momentów pierwszego rzędu
M Ed , y0 = 200 kN, M Ed , z0 = 60 kN
(b) nośności przekroju mierzone momentami zginającymi w dwu kierunkach wyznaczono w interakcji z całkowitą siłą osiową i
dla tego przypadku wyznaczono nośność przekroju mierzoną momentem zginajacycm
W oryginale przyjęto odwrotnie oznaczenia osi , tzn (y=z i z=y)
2. W niniejszym artykule:
(a) przyjęto, ze siły przekrojowe, w tym momenty zginające uzyskuje się bezpośrednio z obliczeń statycznych prowadzonych
metodą II rzędu po obciążeniu całej konstrukcji siłami imperfekcji.
W rezultacie w każdym przekroju otrzymujemy amplifikowane siły przekrojowe bez potrzeby stosowania dodatkowych zabiegów,
w tym wyznaczania długości efektywnych i współczynników wyboczeniowych pręta,
(b) nośności przekroju mierzone momentami zginającymi w dwu kierunkach wyznaczono w interakcji siłami osiowymi
przydzielonymi proporcjonalnie do sztywności przekroju zgodnie z dwuetapowym algorytmem opisanym w ustępie Metoda
rozprzężenia zginania ukośnego stosowana w arkuszu.
Podstawowe wyniki oryginalnego przykładu

Momenty graniczne wyznaczone z krzywych interakcji M-N (nomogramy w pracy (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015)

m Rdy = 0, 33 → M Rdy = 0, 33 ⋅ 30 ⋅ 55 2 ⋅ 17, 86 ⋅ 10 − 3 = 534, 9 kNm

m Rdz = 0, 276 → M Rdz = 0, 276 ⋅ 60 ⋅ 25 2 ⋅ 17, 86 ⋅ 10 − 3 = 184, 9 kNm

 1768 1768
n Ed = = = 0, 364
(30 ⋅ 60 ⋅ 17, 86 + 12 ⋅ 3, 14 ⋅ 435) / 10 4854

Wykładnik interakcji w przykładzie oryginalnym przyjęto a = 1, 24

Wytężenie przekroju (85) → Λ R = 94, 5 %.

Dobór zbrojenia kalkulatorem „CHP-Ż-1.3”

Na rys. 48 przedstawiono wyniki uzyskane w kalkulatorze „Belka żelbetowa CH-P zbrojenie”. W celu pobrania arkusza należy
kliknąć na obraz. Po pobraniu i korekcie danych należy kliknąć na przycisk „Sprawdź” u góry arkusza. Nastąpi automatyczne
zbalansowanie przekroju dla wybranego zbrojenia.

Obliczenia przeprowadzone w kalkulatorze wykazały, że układ zbrojenia dobrany w (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, Przykład
13.6) jest nieprawidłowy. Dla dobranego tam zbrojenia wytężenie przekroju przekroczone byłoby 3. krotnie, a decyduje o tym
zginanie w kierunku Z , a nie Y : w kierunku X (mniejszej sztywności) należałoby dać 2+3=5Ø20 (a nie 2+1=3) – wówczas wytężenie
wyniosłoby 95,1%.
Optymalne zbrojenie dobrane klakulatorem: w kierunku Y 4Ø20, w kierunku Z 2+3=5Ø20. Wówczas wytężenie wyniesie 101,8 % ,
czyli przekroczy nośność, ale tylko o 2%, co jest dopuszczalne.

Rys. 48. Ekran kalkulatora do przykładu 3.1 (kliknij , aby pobrać)

Wniosek: Projektowanie przekroju według algorytmu przedstawionego w (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, Przykład 13.6) może
prowadzić do zdecydowanie zbyt małego i niepoprawnie rozłożonego zbrojenia.

Przykład 3.2

(Knauff, inni, 2006, Przykład 6.18)

Sprawdzić nośność przekroju ukośnie zginanego, pokazanego na rys. 49: 450×300 C40/50-18G2A zbrojonego pojedynczo 3Ø15
(530 mm2), obciążonego siła ściskającą N Ed = 200 kN działającą na mimośrodzie pionowym e z = − 0, 48 m i poziomym e y = 0, 12 m.
Momenty zginające wynoszą więc: M Ey = 200 ⋅ 0, 48 = 96, 0 kNm, M Ez = 200 ⋅ 0, 12 = 24, 0 kNm
 Rys.49 Przekrój ukośnie zginany

(zmodyfikowane (Knauff, inni, 2006, Rys 6.37)

Dobór zbrojenia kalkulatorem „CHP-Ż-1.3”

Podstawowe wyniki oryginalnego przykładu

W pracy (Knauff, inni, 2006) przeprowadzono ścisłą analizę przypadku w sposób pokazany na rys. 49. W wyniku obliczeń
iteracyjnych w tej pracy uzyskano strefę ściskaną rozprzestrzenioną wokół lewego, górnego naroża przekroju, a nośność przekroju
2 2
M Rd =
√M Rdx + M Rdy = 135, 1 kNm
 Rys. 50. Ekran kalkulatora do przykładu 3.2 (kliknij , aby pobrać)

Projekt wykonany kalkulatorem (rys.50) wykazał, że wystarczające jest zbrojenie dolne 3Ø15, ale w celu przeniesienia momentu
M Ez koniczne jest zbrojenie prawe 1Ø18 (+ 1Ø15 ze zbrojenia w kierunku Y). Nośność tak zbrojonego przekroju wynosi:
M Ry = 157, 9 kNm , M Rz = 46, 0 kNm (i N Rx = 200 kN. Wypadkowy nośność M R = √157, 9 2 + 46 2 = 164, 5 kNm. Nośność wykazana w
przykładzie oryginalnym stanowi 135,1/164,5= 82% nośności obliczonej w kalkulatorze. Zauważmy jeszcze, że zbrojony w
kalkulatorze przekrój jest wytężony siłami zewnętrznymi tylko w 90%.

Zakotwienie i zakłady prętów zbrojeniowych

Przykład 4

Wyznaczyć wymaganą długość zakotwienia i zakład prętów uciąglanych dla danych:

beton-stal C20/25-B500SP,
element – belka,
naprężenie w prętach σ sly = 435 MPa,
średnica prętów Ф=16 mm,
sposób wytężenia – rozciąganie,
kształt prętów – inne (niż proste)
rodzaj zakotwienia – zagięte lub hak
warunki przyczepności – dobre,
przyspojone pręty – nie
( jeśli przyspojono , to – w narożu
otulenie dolne c = 20 mm
otulenie boczne c 1 = 25 mm
rozstaw prętów a = 60 mm),
nacisk poprzeczny p = 0 MPa
udział prętów uciąglanych- 50%
zbrojenie prostopadle wzdłuż l b 2,51 cm 2
Na rys. 51 zamieszczono odnośnik do arkusza obliczeniowego z wynikami dla przykładu obliczenia długości zakotwienia oraz
zakładu prętów zbrojeniowych

W wyniku uzyskano:
długość zakotwienia l bd =28,9Ф
długość zakładu l 0=41Ф

Należy zwrócić uwagę, że wyniki uzyskuje się w polach ponizej słowa „Wyniki” natychmiast po wpisaniu danych poniżej, przy czym
beton i stal jest pobierana z zakładki „kalkulator”.
 Rys.51. Ekran kalkulatora do przykładu 3.2 (kliknij , aby pobrać)

Ścinanie

Przykład 5.1 [ małe ścinanie]

(Bond et al., 2006, Lecture3/24)

Korzystamy z algorytmu przedstawionego na rys.27

Wyznaczyć zbrojenie poprzeczne belki ścinanej siłą poprzeczną V Ed=705 kN.

Belka o przekroju hxb=1000×450 wykonana z betonu C30/37- B500: (f ck = 500 MPa, f yd = 500 / 1, 15 = 435 MPa.
Otulenie osiowe zbrojenia dolnego a=66 mm, wysokość efektywna przekroju d = 1000 − 66 = 934 mm

Naprężenia ścinające

V Ed 705
(88) v Ed = = ⋅ 10 3 = 1, 68 MPa
b w ⋅ 0, 9 ⋅ d 450 ⋅ 0, 9 ⋅ 934

Z tab 10 odczytujemy dla betonu C30/37 → v Rd , max(ctgΘ = 2, 5) = 3, 90 MPa

Ponieważ v Rd , max = 3, 901 > 1, 68 MPa → ctgΘ = 2, 5.

Przekrój zbrojenia poprzecznego

(108) → A sw / s = ⋅ 1, 68 ⋅ 450435 ⋅ 2, 5 = 0, 70 mm 2 / mm
π ⋅ 10 2
Przyjęto strzemiona Ø 10, 4-cięte: A sw = 4 ⋅ = 314 mm 2
4
Rozstaw strzemion s < 314 / 0, 70 = 448 mm → przyjęto s = 440 mm

Wymagany maksymalny rozstaw zbrojenia poprzecznego

(92) → s l , max = 0, 75 ⋅ 934 = 700 > 440 mm

314 ⋅ 500
(92) → s l , max = 12, 5 ⋅ = 796 > 440 mm
450 ⋅ √30

Przykład 5.2 [ większe ścinanie]

(Bond et al., 2006, Lecture3/26)

Korzystamy z algorytmu przedstawionego na rys.27

Wyznaczyć zbrojenie poprzeczne dla belki ścinanej siłą poprzeczną V Ed=312,5 kN, przekroju hxb=550×140 , wykonanej z C30/37-
B500
Otulenie osiowe zbrojenia dolnego a=50 mm, wysokość efektywna przekroju d = 550 − 50 = 500 mm

312, 5
(88) v Ed = ⋅ 10 3 = 4, 96 MPa
140 ⋅ 0, 9 ⋅ 500

Z tab 10 odczytujemy dla betonu C30/37 → v Rd , max(ctgΘ = 2, 5) = 3, 90 MPa; v Rd , max(ctgΘ = 1, 0) = 5, 66 MPa , ν 1 = 0, 528, $f_{cd}=

Zachodzi 3, 90 < v Ed = 4, 96 < 5, 66 MPa → należy wyznaczyć Θ.

Kąt nachylenia krzyżulca betonowego

(107) → Θ = 0, 5 ⋅ arcsin(2 ⋅ 4, 96 / (0, 528 ⋅ 21, 4) = 0, 5358rad = 30, 7 o → ctgΘ = 1, 684

Wymagane zbrojenie poprzeczne

(108) → A sw / s = ⋅ 4, 96 ⋅ 140500 ⋅ 1, 684 = 0, 765 mm 2 / mm

π ⋅ 10 2
Przyjęto strzemiona Ø 10, 2-cięte: A sw = 4 ⋅ = 157 mm 2
4

Rozstaw strzemion s < 157 / 0, 765 = 205 mm → przyjęto s = 200 < 0, 75 ⋅ 500 = 375 mm
Strzemiona w tym rozstawie należy ułożyć od lica podpory na długości l w = z ⋅ ctgΘ = 0, 9 ⋅ 500 ⋅ 1, 684 = 758 mm,
Przyjęto l w = 4 ⋅ 200 = 800 mm.
Na pozostałej części belki strzemiona można rozstawić w odległości l < 0,75 \cdot 500=375 \, mm$.

Przykład 5.3 [ strzemiona i pręty odgięte]

(Knauff, Golubińska, Kryziak, 2014, Prz.16.6)

Swobodnie podparta belka teowa o rozpiętości l_{ef}=3×1,2=6 m, o przekroju 300x 450 (d) jest obciążona obliczeniowymi siłami
skupionymi P=550 kN (rys. 52), wykonana z C25/30- B500 (f y = 500 / 1, 15 = 435 MPa)
 Rys. 52. Ilustracja do przykładu 3.3.

(Knauff, Golubińska, Kryziak, 2014, Prz.16.6)

Siła poprzeczna na podporze V Ed = 550 kN

Rozważono dwa warianty zbrojenia poprzecznego:

a) tylko strzemiona pionowe,
b) hybrydowe złożone ze strzemion pionowych i prętów odgiętych

W przypadku zastosowania zbrojenia hybrydowego nośność prętów odgiętych i nośność strzemion sumuje się, ale strzemiona
muszą zapewnić przynajmniej 50% wymaganej nośności.

W wariancie a):

Korzystamy z algorytmu przedstawionego na rys.27

550
(???) v Ed = ⋅ 10 3 = 4, 53 MPa
300 ⋅ 0, 9 ⋅ 450

Z tab 10 odczytujemy dla betonu C25/30 → f cd = 17, 9 MPa ; ν 1 = 0, 540 ; v Rd , max(ctgΘ = 2, 5) = 3, 33 MPa;
v Rd , max(ctgΘ = 1, 0) = 4, 82 MPa

Zachodzi 3, 33 < v Ed = 4, 53 < 4, 82 MPa → należy wyznaczyć Θ.

Kąt nachylenia krzyżulca betonowego

(107) → Θ = 0, 5 ⋅ arcsin(2 ⋅ 4, 53 / (0, 540 ⋅ 17, 9) = 0, 6074rad = 34, 8 o → ctgΘ = 1, 438

W pracy (Knauff, Golubińska, Kryziak, 2014, Prz.16.6) uzyskano ctgΘ = 1, 432

4π[8 2i
Przyjęto strzemiona Ø 8 czterocięte A sw = 4 ⋅ = 201 mm 2
4

Wymagany rozstaw dla znanego pola przekroju otrzymamy po przekształceniu zależności (108) w postaci

A sw ⋅ f yd
s≤ ⋅ ctgΘ
v Ed ⋅ b w

201 ⋅ 435
czyli s ≤ ⋅ 1, 438 = 93 mm
4, 53 ⋅ 300

Ponieważ wymagany rozstaw strzemion jest zbyt mały, więc podjęto decyzję o zastosowaniu zbrojenia hybrydowego , również
prętami odgiętymi
Wariant b):

W celu zwiększenia rozstawu między strzemionami, przedział przypodporowy dodatkowo zbrojono prętami odgiętymi. Nośność
przekroju jest sumą nośności prętów odgiętych oraz strzemion.

π2 2
o
Ze względów konstrukcyjnych zastosowano cztery pręty odgięte Ø 20 pod kątem α = 45 A sw = 4 ⋅ = 12, 57 cm 2
4

12, 57
(104) → nośność prętów odgiętych v Rd , s = 435 ⋅ sin45 o ⋅ 10 − 1 = 386, 6 kN
⋅

Do przeniesienia przez strzemiona pozostaje V Ed = 550 − 386, 6 = 163, 4 kN < 0, 5 ⋅ 550 = 275 kN → V Ed = 275 kN

275
Dla takiej siły naprężenia styczne wynoszą: v Ed = ⋅ 10 3 = 2, 26 MPa < 3, 33 MPa → ctgΘ = 2, 5
300 ⋅ 0, 9 ⋅ 450

201 ⋅ 435
Wymagany rozstaw s ≤ ⋅ 2, 5 = 322 mm
2, 26300

Kontrola zarysowania
Przykład 6.1 [szerokość rysy w elemencie zginanym pojedynczo zbrojonym]

Dane wg (Knauff, Golubińska, Knyziak, 2015, przykład 18.1) gdzie obliczenia przeprowadzono metodą KO

Obliczyć szerokość rysy oraz maksymalną średnicę zbrojenia w przekroju prostokątnym

wysokość h = 500 mm,
szerokość b = 300 mm,
zbrojenie jednostronne A sl = 12, 57 cm 2 (4 \Phi 20)
otulenie c = 40 mm, a = 40 + 20 / 2 = 50 mm,
wysokość użyteczna d l = 500 − 50 = 450 mm
beton C 25/30 → tab.1: f ck = 25 MPa, f ct , ef = f ctm = 2, 6 MPa, E cm = 31 GPa
stal B490 → tab. 2: f yd = 420 MPa , E s = 200 GPa
(126) → α e = 200 / 31 = 6, 452

Kombinacja obciążeń quasi-stała: M E = 124, 4 kNm

Przyjęto E c = E cm = 31 GPa, a nie E c , ef, to znaczy rozpatruje się przypadek doraźny, co może być niespójne z obciążeniami quasi-
stałymi dla których przyjmowano współczynnik k t = 0, 4 (150).

(32) → stopień zbrojenia belki ρ s = 12, 57 / (30 ⋅ 50) = 0, 838 %

Uwaga: w pracy Knauff,… przyjęto ρ s = 12, 57 / (30 ⋅ 45) = 0, 931 %, tzn stal odniesiono do użytecznego przekroju.

Obliczenie szerokości rysy metodą KO

I faza pracy

(127) → wysokość strefy ściskanej w I fazie:

6, 42 ⋅ (12, 57 ⋅ 45– 0) + 30 ⋅ 50 2 / 2
xI = = 23, 775 cm
6, 42 ⋅ 12, 57 + 30 ⋅ 50

(128) → moment bezwładności przekroju w I fazie:

[ ] [ ]
30
I I = 3 ⋅ 23, 775 3 + (50 − 23, 775) 3 + 6, 452 0 + 12, 57 ⋅ (45 − 23, 775) 2 = 331964, 76cm 4

odległość włókna skrajnego (betonu) z 0 , I = h − x I = 50 − 23, 775 = 26, 225 cm

 II 331964, 76
wskaźnik wytrzymałości w I fazie W I = = = 12658, 33 cm 3
z0 , I 26, 225

(123) → moment rysujący M cr = 12658, 33 ⋅ 2, 6 ⋅ 10 − 3 = 32, 91 kNm

Sprawdzenie dokładności oszacowania momentu rysującego z formuły (129)

30 ⋅ 50 2
M cr = ⋅ 2, 6 ⋅ 10 − 3 = 32, 5 kNm
6

W przykładzie oszacowanie M cr (129) jest tylko o 1% mniejsze od wartości dokładnej (123). Uwzględnienie zbrojenia w sztywności
przekroju nie wniosło znaczącej poprawki.

124, 4
(130) → naprężenia w betonie rozciąganym σ cl = ⋅ 10 3 = 9, 83 MPa,
12658, 33

Kryteria zarysowania przekroju:

(124) M E = 124, 4 > M cr = 32, 91 kNm,

lub alternatywnie (122) → σ cl = 9, 83 > f ctm = 2, 6) MPa,
→ przekrój ulegnie zarysowaniu.

II faza pracy i naprężenia w zbrojeniu rozciąganym

(132) → wysokość strefy ściskanej w II fazie :

x II = 30
1
[√ 6, 452 ⋅ [6, 452 ⋅ 12, 57 2 + 2 ⋅ 30 ⋅ (12, 57 ⋅ 45– 0)]– 6, 452 ⋅ 12, 57 = 13, 127 cm ]
(133) → moment bezwładności przekroju w II fazie:

[ ]
30
I II = 3 ⋅ 13, 127 3 + 6, 452 0 + 12, 57 ⋅ (45 − 13, 127) 2 = 105010, 39 cm 4

(134) → naprężenia w pręcie zbrojeniowym po zarysowaniu przekroju:

124, 4
σ s = 6, 452 ⋅ ⋅ (45– 13, 127) ⋅ 10 3 = 243, 62MPa
105010, 39

Uwaga: w pracy Knauff,… metodą uproszczoną uzyskano σ s = 258, 7MPa, czyli o 6% więcej

Wysokość i efektywny stopień zbrojenia betonu rozciąganego

Względna wysokość strefy ściskanej ξ = x II / h = 13, 127 / 50 = 0, 2625

(138) → Współczynnik efektywnej wysokości λ c , ef = min {(1 − 0, 2625) / 3 ; 2, 5 ⋅ 5 / 50} = min {0, 246 ; 0, 25} = 0, 246,

(137) → Wysokość efektywna betonu rozciąganego: h c , ef = 0, 246 ⋅ 50 = 122, 92 cm

Uwaga: wynik jest zgodny z podanym w pracy Kanuff,… h c , ef = 123 mm.

12, 57 0, 838 / 100

(139) → Stopień zbrojenia strefy rozciąganej: ρ p , ef = = = 0, 0341
30 ⋅ 12, 292 0, 246

Naprężenia i przyrost naprężeń w zbrojeniu

( )
1
(148) → Naprężenia w zbrojeniu miarodajne dla pękania : σ s , cr = 0, 4 ⋅ 2, 6 ⋅ + 6, 452 = 37, 2 MPa
0, 0341

Uwaga: w pracy Knauff,… σ s , cr oznaczono przez σ 0 i uzyskano wynik 37,7 MPa

(147) → Δσ = max {243, 62– 37, 2 ; 0, 6 ⋅ 243, 62} = 206, 4 MPa

Odkształcenie pękania

206, 4
(146) → Odkształcenie pękania : ε cr = = 1, 032 ⋅ 10 − 3
200 ⋅ 10 3

Rozstaw rys

Dla danych: pręty / Phi = 20 mm, otulenie c = 40 mm, k 1 = 0, 8 – prety żebrowane, k 2 = 0, 5 – zginanie, k 3=3,4 , k 4= 0,425:

20
(135) → Rozstaw rys: s r , max = 3, 4 ⋅ 40 + 0, 8 ⋅ 0, 5 ⋅ 0, 425 ⋅ = 235, 7 mm
0, 0341

Uwaga: w pracy Knauff,… uzyskano wynik 237,4 mm

Rozwarcie rys

(135) → w k = 235, 7 ⋅ 1, 032 ⋅ 10 − 3 = 0, 243 mm <w max121 = 0, 3 mm

Uwaga: w pracy Knauff,… uzyskano wynik 0,262 mm

Obliczenie szerokości rysy metodą UO

Powyżej obliczono:
rozstaw rys s r , max = 235, 7 mm
moment rysujący M cr = 32, 91 kNm
naprężenie w stali σ s = 243, 62MPa

pod (145) β = 1 / 2 dla obciążeń prawie stałych

[ ( )]
32, 91 2 243, 62
(152) w k = 235, 7 ⋅ 1– 1 / 2 ⋅ ⋅ ⋅ 10 − 3 = 0, 277 mm
124, 4 200

Metodą UO uzyskano szerokość rysy o 0,277/0,243=14% więcej. Taka różnica wystąpiła przy obliczeniach dwoma metodami według
jednej normy . Jeszcze większe różnice, ponad dwukrotne, występują pomiędzy różnymi normami narodowymi (np. (Nejadi, 2005),
(Jaromska, 2011)).

Przykład 6.2 [szerokość rysy ww belce słupie podwójnie zbrojonym]

Literatura
ACI 318-11. Building Code Requirements for Structural Concrete and Commentary (2011). Michigan, USA: American Concrete
Institute.

ACI 318-14. Building Code Requirements for Structural Concrete, Pub. L. No. ACI 318-14 (2014). Michigan, USA: American
Concrete Institute.

Bachmann, H., & Steinle, A. (2011). Precast concrete structures. Berlin: Ernst & Sohn : John Wiley & Sons, Inc.
Bond, A. J., Brooker, O., Harris, A. J., Harrison, C., Moss, R. M., & Narayanan, R. S. (2006). How to Design Concrete Structures
using Eurocode 2 (A cement and concrete industry publication). Camberley: The Concrete Centre.

Bresler, B. (1960). Design Criteria for Reinforced Concrete Columns Under Axial Load and Biaxial Loading. Journal of the American
Concrete Institute, 57(5), 481–490.
Buczkowski, W. (Ed.). (2009). Budownictwo ogólne. T. 4 Konstrukcje. Warszawa: Arkady.

CSA A23. Concrete materials and methods of concrete construction/Test methods and standard practices for concrete (2015).
Toronto,Canada: Standards Council of Canada.
Di Ludovico, M., Lignola, G. P., Prota, A., & Cosenza, E. (2010). Nonlinear Analysis of Cross Sections under Axial Load and Biaxial

Bending. ACI Structural Journal, 107(4), 390–399.

FEMA 356. Prestandard and commentary for the Seismic rehabilitation of buildings (2000). Reston, Virginia: Federal emergency
management agency.

Gilbert, R. I., & Ranzi, G. (2011). Time-dependent behaviour of concrete structures. London ; New York: Spon.
Gąćkowski, R. (2013). Tablice i algorytmy do wymiarowania zginanych elementów żelbetowych. Warszawa: Verlag Dashöfer.

Jaromska, E. (2011). Obliczanie szerokości rys w zginanych elementach żelbetowychwg EC2:2008 i DIN 1045-1:2008. Czasopismo
Techniczne, 1-B/2011(Zeszyt 3. Rok 108).
Knauff, M., Golubińska, A., & Knyziak, P. (2015). Przykłady obliczania konstrukcji żelbetowych. Budynek ze stropami płytowo-

żebrowymi. Zeszyt 1. PWN.

Knauff, M., Golubińska, A., & Kryziak, P. (2014). Tablice i wzory do projektowania konstrukcji żelbetoych z przykładami obliczeń
(drugie). Warszawa: PWN.

Knauff, M., & inni. (2006). Podstawy projektowania konstrukcji żelbetowych i sprężonych: według Eurokodu 2. Wrocław:
Dolnośląskie Wydawnictwo Edukacyjne.
LATBSDC. An alternative procedure for seismic analysis and Design of tall buildings located in the Los Angeles region. 2017 Edition

with 2018 Supplements (2017). Los Angeles,USA: Los Angeles Tall Buildings Structural Design Council.
MPA The Concrete Centre. (2016). Bending and Shear in Beams. Lecture 3. Retrieved from
https://www.concretecentre.com/TCC/media/TCCMediaLibrary/Presentations/Lecture-5-Slabs-and-Flat-Slabs-PHG-N-Rev13-15-

Oct-16.pdf
MPA The Concrete Centre. (2017). Crack Control and Deflection. Lecture 6. Retrieved from
https://www.concretecentre.com/TCC/media/TCCMediaLibrary/Presentations/Lecture-5-Slabs-and-Flat-Slabs-PHG-N-Rev13-15-

Oct-16.pdf
Nejadi, S. (2005). Time- dependent cracking and crack control in reinforced concrete structures (PhD Thesis). Sydney, Australia:
University of New South Wales Sydney, Australia.

PEER/ATC. (2010). Modelling and acceptance criteria for seismic design and analysis of tall buildings (PEER/ATC Report No. 72–
1). Redwood City, CA: Applied Technology Council.
PN-EN 13670. Wykonywanie konstrukcji z betonu (2011). UE: PKN.

PN-EN 1990. Eurokod: Podstawy projektowania konstrukcji (2004). UE: PKN.

PN-EN 1992-1+AC+Ap 1,2,3. Projektowanie konstrukcji z betonu -Część 1-1: Reguły ogólne i reguły dla budynków (2008). UE:

PKN.
PN-EN 1992-2+AC+Ap1+Ap2. Projektowanie konstrukcji z betonu -Część 1-2: Reguły ogólne - Projektowanie z uwagi na warunki
pożarowe (2008). UE: PKN.

PN-EN 1995-1-1+A2+NA+07E. Eurokod 5 -- Projektowanie konstrukcji drewnianych - Część 1-1: Postanowienia ogólne - Reguły
ogólne i reguły dotyczące budynków (2010). UE: PKN.
PN-EN 1998-1. Eurokod 8: Projektowanie konstrukcji poddanych oddziaływaniom sejsmicznym - Część 1 : Reguły ogólne,

oddziaływania sejsmiczne i reguły dla budynków (2005). UE: PKN.

Piechnik, S. (1980). Wytrzymałość materiałów dla wydziałów budowlanych. Warszawa, Kraków: PWN.
Pyrak, S. (2012). Konstrukcje z betonu (VII, Vol. 5). WSiP.

Pędziwiatr, J. (2010). Wstęp do projektowania konstrukcji żelbetowych wg PN-EN 1992-1-1:2008. Wrocław: Dolnośląskie
Wydawnictwo Edukacyjne.
Starosolski, W. (2013). Konstrukcje żelbetowe według Eurokodu 2 i norm związanych, Tom 2 (Vol. 2). Warszawa: Wydawnictwo

Naukowe PWN.
Strikwerda, J. C. (2004). Finite difference schemes and partial differential equations (2nd ed). Philadelphia: Society for Industrial and
Applied Mathematics.
TS 500. Requirements for design and construction of reinforced concrete structures (2000). Ankara Turkey: CIVIL Engineering AKÜ.
Wight, J. K., & MacGregor, J. G. (2012). Reinforced concrete: mechanics and design (6th ed). Upper Saddle River, N.J: PEARSON

PRENTICE HALL.
Zybura, A. (Ed.). (2015). Konstrukcje żelbetowe według Eurokodu 2: atlas rysunków. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.

Related Hasła

Przebicie płyty żelbetowej

Ścinanie elementów żelbetowych, a płaski stan naprężeń
Krzywe interakcji M-N nieliniowego żelbetu
Łożyska elastomerowe w konstrukcjach budowlanych
Model żelbetu My-Mz-N
Płyty żelbetowe
Pręty cienkościenne
Słupy żelbetowe
Standard rysunku warsztatowego konstrukcji żelbetowej
Stateczność przestrzenna budynków żelbetowych

Podobne

Słupy żelbetowe Płyty żelbetowe Imperfekcje konstrukcji i ich źródła [R2-1]

25 grudnia 2018 5 stycznia 2019 3 kwietnia 2019
W "betonowa" W "betonowa" W "imperfekcje"

13 Lip 18 By : Leszek Chodor

O autorze
* dr inż. Leszek Chodor. Architekt i Inżynier Konstruktor; Rzeczoznawca budowlany. Autor wielu projektów
budowli, w tym nagrodzonych w konkursach krajowych i zagranicznych, a między innymi: projektu
wykonawczego konstrukcji budynku głównego Centrum "Manufaktura" w Łodzi, projektu budowlanego
konstrukcji budynku PSE w Konstancinie Bielawa, projektów konstrukcji "Cersanit" ( Starachowice, Wałbrzych,
Nowograd Wołyński-Ukraina), projektu konstrukcji hali widowiskowo-sportowej Arena Szczecin Autor
kilkudziesięciu prac naukowych z zakresu teorii konstrukcji budowlanych, architektury oraz platformy BIM w
projektowaniu.

Portale spolecznościowe

4 komentarze
Pingback: Rewelacyjny kalkulator żelbetu ⋆ Chodor-Projekt⋆projekty oraz ekspertyzy architektoniczne i inżynieryjne

Mariusz Szczepanik 17 stycznia 2019 at 14:16 Zaloguj się, aby móc odpowiedzieć
 Dzień dobry.
Czy kalkulatora żelbetu można używać w projektach komercyjnych?

Marcin 23 stycznia 2019 at 09:36 Zaloguj się, aby móc odpowiedzieć

Dzień dobry,
Jak w takim razie można uzyskać dostęp do kalkulatora?
Pozdrawiam
PS. Interesuje mnie najbardziej zagadnienie ukośnego zginania.

Leszek Chodor 23 stycznia 2019 at 21:06 Zaloguj się, aby móc odpowiedzieć

Dostęp do kalkulatora jest wolny. Należy pobrać arkusz przez Excel poprzez kliknięcie na obraz. Kalkulator pracuje w
środowisku arkusza Excel z zainstalowanym dodatkiem Solver.

Musisz być zalogowany by dodać komentarz.

Najnowsze na πWitryna Kontakt Tłumacz strony

Uogólnienie formuły Ayrton-Perry [R2-4] Select Language

Powered by Translate
Imperfekcje łukowe łuków [R3-6] Leszek Chodor , al. IX Wieków Kielc 6,
lok. 3 , Kielce
Geometrycznie nieliniowa teoria
biuro@chodor-projekt.net
konstrukcji
(+48) 881 949 956
glosbe.com

(C) Chodor Projekt Leszek Chodor (2014,15)