Professional Documents
Culture Documents
geoinżynieria
Metody obliczania
płyt fundamentowych
Przyczynek w sprawie stosowanych metod obliczania płyt fundamentowych na podłożu sprężystym
F
undamenty stanowią istotną część w kosztach kon-
strukcji każdego obiektu. Stąd też staranność w ich
obliczaniu i konstruowaniu powinna być odpo-
wiednio duża. Niestety nie zawsze tak się dzieje, częścio-
wo z braku świadomości wpływu różnego rodzaju założeń.
Artykuł ten poświęcony jest skutkom przyjmowanych zało-
żeń w trakcie obliczania fundamentów ograniczając się do
fundamentów płytowych. Dla jasności wywodu przyjmuje
się, że konstrukcja ponad fundamentem jest na tyle podat-
na, iż przekazywane na fundament siły nie są zależne od
jego przemieszczeń.
Oczywiście, dzisiaj raczej nie projektuje się fundamentów
ręcznie, ale korzysta się ze wspomagania komputerowego. Tu
jednak zawsze stajemy przed dwoma pytaniami:
– jaki przyjąć model podłoża?
– jaki, w sensie sztywności, przyjąć model płyty fundamentowej?
a 1) A-A
b1) B-B
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 m
0 0
-10 -10
-20 -20
-30 1 -30 1
-40 -40
-50 -50 2 B
2 3 3
-60 -60
-70 -70
-80 -80 A A
mm mm
a 2) b2) B
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 m
0 0
-10 -10
-20 -20
-30 1 -30
1
-40 -40
-50 -50
-60 2 -60
3 2 3
-70 -70
-80 -80
mm
Rys. 2. Przemieszczenia modelu płyty fundamentowej w przekroju poprzecznym A-A i w przekroju przekątniowym B-B. a1) i b1) płyta sprężysta niezarysowana,
a2) i b2) płyta z uwzględnieniem zarysowania i odkształceń reologicznych. Rodzaje podłoża: 1 - podłoże „uwarstwione”, 2 - podłoże winklerowskie, 3 - półprze-
strzeń sprężysta
mierze, od lokalnie działających w każdym elemencie skoń- Dla uświadomienia różnic, jakie w ostatecznych wynikach
czonym momentów zginających. obliczeń daje przyjęcie modelu podłoża, przeprowadzono na
Tak więc dla wszystkich sytuacji obliczeniowych otrzyma- tym samym schemacie obliczeniowym porównanie oddzia-
my w każdym elemencie skończonym modelu płyty, trak- ływania na wyniki obliczeń zarówno typu uwzględnionego
towanym jako zarysowany, dwie niezależne ortogonalnie podłoża, jak i uwzględnienia zmiany sztywności fundamen-
zorientowane sztywności giętne. Znając działające obciąże- tu w wyniku jego zarysowania i odkształceń reologicznych.
nia można teraz rozwiązać płytę fundamentowa jako płytę Przyjęto dla porównań fundament w postaci płyty o boku
ortotropową dla tak określonych sztywności. Oczywiście, 12 m i grubości 0,7 m obciążony czterema siłami o wartości
uzyskane momenty gnące będą różne od tych, dla których 5000 kN każda (rys. 1). Płytę fundamentową uznano za nie-
określono uprzednio sztywności. Należy więc powtarzać ważką. Uwzględniono trzy typy podłoża: podłoże winklerow-
omówioną operację aż do chwili, gdy założone dla okre- skie o stałym na całym rzucie współczynniku podłoża C, pod-
ślenia sztywności momenty będą odpowiednio mało różne łoże jako półprzestrzeń sprężystą i omówione wyżej podłoże
od otrzymanych z kolejnego rozwiązania płyty ortotropowej. „uwarstwione”.
Taki sposób obliczania odkształceń płyty żelbetowej (zawar- W modelu podłoża „uwarstwionego” (oznaczenie 1) przyję-
ty w programie ABC-Płyta 6.6) można stosować także w ob- to jednorodne podłoże o E = 20 MPa i ν = 0,25 przy głębokości
liczeniu żelbetowych fundamentów płytowych na podłożu całkowania odkształceń do poziomu, w którym naprężenia od
sprężystym. Wszystkie przyjęte w programie wzory i założe- obciążeń osiągną wartość 0,3 naprężeń pierwotnych. Przyjęto
nia są zgodne z normą [7]. ograniczenie maksymalnych oddziaływań gruntu na poziomie
A-A B-B
a 1) b1)
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 m
-2500 -2500
2 2
-2000 -2000
-1500 -1500 3
3
-1000 -1000 1
-500 1 -500
0 0
500 500
1000 1000
B B
1500 1500
kNm kNm
A A
a 2) b2)
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 m
-2500 -2500
-2000 -2000 2
2
-1500 -1500 3
-1000 3 -1000
1
-500 1 -500
0 0
500 500
1000 1000
1500 1500
kNm kNm
Rys. 3. Wykresy momentów sumarycznych z pasma o szerokości 2,4 m w przekroju poprzez siły obciążające A-A i w przekroju środkowym B-B. a1) i b1) płyta
sprężysta niezarysowana, a2) i b2) płyta z uwzględnieniem zarysowania i odkształceń reologicznych. Rodzaje podłoża: 1 - podłoże „uwarstwione”, 2 - podłoże
winklerowskie, 3 - półprzestrzeń sprężysta
400 kPa, czego wynikiem było wyrównanie naprężeń na na- silniejsze ugięcia niż przy stosowaniu w obliczeniach podło-
rożach fundamentu. Wychodząc z równości ugięć środka fun- ża „uwarstwionego”. Uwidacznia się w tym przypadku nie-
damentu niezarysowanego określono dla podłoża winklerow- konsekwencja tych modeli obliczeniowych, w których podat-
skiego (oznaczenie 2) współczynnik podłoża C = 3,5 MPa/m ność podłoża w strefie przykrawędziowej jest analogiczna,
a dla podłoża jednorodnego nieskończonego (oznaczenie 3) jak w środku fundamentu.
E = 34,5MPa i ν = 0,25. Zbrojąc fundament jesteśmy zmuszeni uśredniać zbrojenie
w pasmach. W nawiązaniu do tej sytuacji obliczono momenty
W wyniku obliczeń otrzymano przemieszczenia modelu zginające dla pasm o szerokości 2,4 m. Przebiegi tych mo-
traktowanego jako płyta sprężysta (rys. 2 a1 i b1). Widocz- mentów podano na rys. 3. dla pasma, którego oś przebie-
ny jest inny charakter odkształconej płyty fundamentowej gała wzdłuż linii sił skupionych (rys. 3 a1) i wzdłuż osi fun-
w przypadku przyjęcia podłoża jako podłoża winklerow- damentu (rys. 3 b1). Różnice w wykresach tych momentów
skiego (2) i podłoża w postaci półprzestrzeni sprężystej są, w zależności od modelu podłoża, bardzo duże. W paśmie
(3) w stosunku do przyjęcia podłoża „uwarstwionego” (1). A-A moment ujemny (przęsłowy) przy zastosowaniu podłoża
W przypadku przyjęcia podłoża winklerowskiego i półprze- winklerowskiego był większy w stosunku do wyliczonego dla
strzeni sprężystej krawędzie i narożniki wyraźnie wykazują podłoża „uwarstwionego” o 98%, a w przekroju środkowym
E-Mail: Keller-Polska@keller.com.pl
Internet: www.keller.com.pl
GEOINŻYNIERIA drogi mosty tunele 03/2008 (18) 29
geoinżynieria
geoinżynieria
Siła obciążająca kN
Najlepszym reprezentantem wyników obliczeń jest sumarycz-
ne zapotrzebowanie na zbrojenie. Stąd też, po określeniu wytę-
żenia w poszczególnych elementach skończonych wyliczono, 6000 2
dla każdego z rozważanych typów podłoża, konieczne zbro-
jenie wymagane przez program. Wyliczonego zbrojenia (tab.1) 4000
nie należy traktować jako zestawienia zbrojenia rzeczywistego.
Jakkolwiek zestawienie tego zbrojenia ujmuje minimalne zbroje- 2000
nie w strefach rozciąganych, to nie uwzględnia ono zakotwień,
zakładów i zbrojenia konstrukcyjnego - stanowi jednak pewien 0
wskaźnik porównawczy. Zbrojenie to określono (tab. 1) dla 0 20 40 60 80 100 120 mm
dwóch sytuacji: gdy nie ogranicza się rozwarcie rysy i gdy ogra-
niczono rozwarcie rysy do 0,3 mm. Rys. 4. Zależność ugięcia (mm) fundamentu modelowanego jako płyta
sprężysta na podłożu „uwarstwionym” w zależności od wartości sił ob-
Z tab. 1. wynika dowodnie, że obliczenia z uwzględnie-
ciążających (podano wartość pojedynczej siły). 1 - środek płyty, 2 - mak-
niem podłoża warstwowego prowadzą, nawet przy założe- symalne ugięcie
niu niezarysowanej płyty stropowej, do najmniejszego zbro-
jenia spośród rozważanych modeli. Wzrost zapotrzebowania przyjęcie modelu podłoża i jego parametrów odkształcenio-
zbrojenia przy podłożu winklerowskim o stałej cesze C na wych. Przyjęcie podłoża winklerowskiego o stałej wartości
całym rzucie fundamentu w stosunku do podłoża „uwar- znamienia podłoża C na całym rzucie fundamentu prowadzi
stwionego” wyniósł 74% w przypadku nie ograniczania roz- do bardzo silnych rozbieżności w stosunku do metody bazu-
warcia rys i 57% przy ograniczeniu rozwarcia rys od 0,3 mm. jącej na założeniach normowych. Oczywiście, odpowiednio
Są to różnice znamienne. dobierając na rzucie zmienne parametry C, możemy uzyskać
W ślad za zwymiarowaniem zbrojenia (dla każdego zasto- lepsze dopasowanie modelu podłoża do sytuacji rzeczywi-
sowanego modelu niezależnie), zakładając przy określaniu stej. Dobór zmiennych na rzucie współczynników C jest jed-
zbrojenia, że rozwarcie rys nie może przekroczyć 0,3 mm, nak trudny, jeżeli się zważy, że są one zależne nie tylko od
obliczono przedstawione uprzednio płyty fundamentowe struktury gruntu, wymiarów i kształtu fundamentu, względ-
jako płyty zarysowane z uwzględnieniem wpływów reolo- nie także fundamentów sąsiednich, ale także od wartości
gicznych (ABC-Płyta 6.6 „metoda iteracyjna”). W wyniku obciążeń, gdyż przemieszczenia fundamentów nie są linio-
tych obliczeń uzyskano odkształcenia płyt, w zależności od wo zależne od wartości obciążeń. Ilustracją tego faktu jest
zastosowanego podłoża, pokazane na rys. 2 a2 i b2. O ile rys. 4., na którym podano zależność ugięcia modelu spręży-
uwzględnienie zarysowania płyty fundamentowej zmieniło stej płyty fundamentowej od wartości obciążenia. Obliczenia
ugięcia modelu obliczanego na podłożu „uwarstwionym” przeprowadzono na analizowanym uprzednio fundamencie,
o kilkanaście procent, to jednocześnie zmieniło ugięcie zachowując wszystkie poprzednie przyjęcia, w tym ograni-
w modelu obliczanym na podłożu winklerowskim o kilka- czenie maksymalnych oddziaływań do 400 kPa.
dziesiąt procent. Zachowanie tych dwóch modeli było zde- Stosując w obliczeniach model podłoża „uwarstwionego”,
cydowanie różne. Model na podłożu winklerowskim okazał w tym nawet z uwzględnieniem zarysowania płyty funda-
się bardzo czuły na zmiany sztywności płyty spowodowane mentowej i wpływów reologicznych, nie powinniśmy zapo-
zarysowaniem. minać o niepewnościach towarzyszących tym obliczeniom.
Różnice typu podłoża są silniej widoczne na wykresach Co prawda, ten sposób obliczeń spełnia formalne wymogi
momentów zebranych z pasm o szerokości 2,4 m (rys. 3 norm PN-81/B-03020 [4] i PN-B-03264:2002 [7], ale z jed-
a2 i b2). Spadek wartości momentów przęsłowych pomię- nej strony metody normowe nie są metodami dokładnymi,
dzy modelem płyty traktowanym jako sprężysty a modelem a z drugiej – parametry wprowadzane przez nas do obliczeń
z uwzględnieniem zarysowania płyty wyniósł w paśmie po- mogą bardzo różnić się od rzeczywistości fizycznej. Dotyczy
prowadzonym przez siły obciążające, dla podłoża „uwar- to w szczególności parametrów sprężystych gruntu na róż-
stwionego” 29% a dla podłoża winklerowskiego 24%. Analo- nych głębokościach ale także wartości obciążeń, dla których
giczne spadki momentów w przekroju środkowym wyniosły prowadzimy obliczenia.
25% i 37%. Z tego też względu wydaje się, że jest w pełni uprawnio-
Jak widać w analizowanym modelu, spadki momentów ne uproszczone podejście do uwzględnienia wpływów za-
przęsłowych z powodu zmniejszenia sztywności w wyniku rysowania i odkształceń reologicznych przy obliczaniu płyt
uwzględnienia zarysowania płyt, wahały się od dwudziestu fundamentowych. Biorąc pod uwagę, że moc zbrojenia płyt
kilku procent do trzydziestu kilku procent. fundamentowych jest z reguły mała, można oszacować, że
W praktycznych sytuacjach mając taki wynik obliczeń, zmniejszenie sztywności płyty z powodu jej zarysowania
można by zmniejszyć przyjęte zbrojenie i kolejno spraw- łącznie z uwzględnieniem wpływów reologicznych, niewiele
dzić, jakie wartości momentów uzyskamy. Należy pamiętać przekracza 3-krotne. Proponuje się więc dla płyt żelbetowych,
o tym, że sprawdzenia ugięć dokonujemy pod obciążeniami w których na znaczniejszym obszarze występują pod obciąże-
charakterystycznymi a zbrojenie wymiarujemy na obciążenia niami charakterystycznymi zarysowania, aby w obliczeniach
obliczeniowe. Jest to postępowanie nieco żmudne, ale dla przyjmować z góry sztywność płyty pomniejszoną nieco po-
dużych fundamentów opłacalne. nad 3-krotnie. Przykładowo w programie ABC-Płyta 6.6 moż-
Podstawowym zagadnieniem jest jednak nie sprawa na to zrobić wprost wprowadzając zastępczą wysokość płyty
uwzględnienia wpływu zmniejszenia sztywności płyty z ty- („opcja: płyty użebrowane”) równą w tym przypadku
tułu zarysowania i wpływów reologicznych, a obliczeniowe
a) A-A b) B-B
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 m
0 0
-10 -10
-20 -20 2 1
2 1
-30 -30
-40 -40
B
-50 -50
mm mm
A A
B
C-C
D-D
c) d)
0 2 4 6 8 10 12 m 0 2 4 6 8 10 12 m
-1000 -1000
2 1 -500
-500 2 1
0 0
500 500
1000 2 1000
1500 1500 D D
kNm kNm C C
Rys. 5. Porównanie ugięć i momentów zginających fundamentu obliczanego jako zarysowany i fundamentu, którego sztywność zmniejszono 3-krotnie – pod-
łoże „uwarstwione”, a) ugięcia w przekroju A-A; b) ugięcia w przekroju przekątniowym B-B; c) momenty zginające z pasma o szerokości 2,4 m wzdłuż przekroju
C-C; d) jak w c, ale wzdłuż przekroju D-D. 1 - model płyty z uwzględnieniem zrysowań, 2 - model płyty izotropowej o 3-krotnie zmniejszonej sztywności
Rodzaj podłoża bez wglądu na “rozwarcie” rys z ograniczeniem “rozwarcia” rysy do 0,3 mm