Karakteristikat m t rndsishme t shtpive t Tirans

Si do kryeqytet i bots edhe Tirana ka nj histori q flet pr t. T dhnat e

historis flasin pr nj qytet t themeluar rreth vitit 1614 nga Sulejman
Pash Bargjini, edhe pse emrin e saj e gjejm t prmendet q n vitin 1418
n dokumentet e Venedikut. Tashm Tirans i duhen edhe pak vite q t
festoj 100 vjetorin e shpalljes si kryeqytet, q u vendos si i till m 20
shkurt 1920 n Kongresin e Lushnjs. Dhe me kto vite histori q ka,
kryeqyteti i Shqipris ka shum pr t rrfyer.

Arkitektura e shtpive konsiderohet si nj nga karakteristikat m t

dallueshme e t rndsishme t kulturs shqiptare. Njkohsisht ashtu si n
do vend tjetr, edhe n Shqipri, arkitektura ka qen e kushtzuar jo vetm
nga kushtet e vendndodhjes s vendit apo kushtet klimatike, por edhe asaj
t kulturs dhe tradits shqiptare. N ndrtimin e shtpive kan ndikuar
shum edhe faktor t jashtm: ndikimi i pushtuesve otoman, ndrtesat me
stil italian, etj.

N koht ku jetojm pak ka mbetur nga shtpit karakteristike t Tirans,

por ato q jan, ruhen si monument kulture.

Shtpit karakteristike tiranase ishin shtpi t ulta, me dy pal shkall n

hyrje, me lugun e gurt nn ezm, me drurt frutor.

Banesat tiranase ndrtoheshin n nj truall t gjer, t madh e t rrethuar

me mure t trash e t lart. Shtpit kan nj port t madhe me dy
kanata. Banesa rrethohet me mure qerpii, n t cilat hyhet nprmjet
portave t mdha dykanatshe, pothuaj gjithmon mbuluar me ati t
thjesht.

N an t avllis ndodhej pusi dhe n fund t saj magja, n nj rrugic me

kalldrm, q lidh shtpin me portn e jashtme t saj. Oborri sht po aq i
dallueshm n shtpit tiranase, me mure t lyera me glqere t bardh dhe
pem frutore t larta si: hurma, fiq, kumbulla dhe rrush.

Shtpit karakteristike t Tirans dallohen nga atia me tjegulla t kuqe, nga

muret q ndrtoheshin me gjysm tull e gjysm qerpi, si dhe nga dyert
dhe dritaret prej druri.
Ambientet e brendshme t shtpis kan dhomn e zjarrit, ku ndodhet vatra
e zjarrit e cila ngrihet deri n lartsin e dy kateve. Dhoma ku sht vatra e
zjarrit, sht nj pjes e rndsishme e shtpis, rrotull s cils ndrtohen
nj ose dy kate apo dhe kthina t tjera t shtpis, si banja, qilari, etj.

Dhomat e gjumit, zakonisht jan n katin e siprm me dritare t mdha e

plot drit. Shkallt e brendshme t shtpis jan prej druri. Dyshemeja e
shtpive sht e shtruar me drrasa si n tavan e n dysheme.

Banesa me hajat sht nj tjetr lloj banese e prhapur gjersisht n

Tiran dhe n Shqiprin e mesme. Tipar dallues n kt stil sht lidhja e
shtpis me oborrin dhe natyrn. Shpeshher meqnse kto shtpi
ndrtoheshin ne trualle t sheshta, oborri shfrytzohej nga qytetart pr t
mbjell bim bujqsore.

Shtpi t vjetra mbi 100 vjeare nuk jan shum q kan mbetur n kmb,
dhe q mund ti rezistonin kohs. Shum faktor kane ndikuar q kto shtpi
sot t jen t rralla. Shteti Shqiptar i ka shpallur Monumente Kulture t
Kategoris s Par dhe t mbrojtur prej tij disa shtpi t tilla. Konkretisht,
disa nga shtpit m t vjetra q sot e gzojn kt status si Monumente
Kulture t Kategoris s Par jan: Shtpia e Toptanve, Shtpia e Petrelasve,
Shtpia e Sali Shijakut, Shtpia e Kazaneve, dhe ish-Godina e vjetr e
Biblioteks Kombtare. Ndrsa edhe Shtpia e Hutajve ka qen pjes e ktij
mozaiku monumentesh, por q pas prfshirjes nga zjarri ajo psoi dmtime
t shumta.

Kto shtpi sot na shfaqen si reliket e Tirans s dikurshme, si ndrtesa q i

rezistuan kohs dhe ndryshimeve, pr ti pasur si trashgimi kulturore dhe
historike edhe n koht moderne.