BANESAT TIPIKE SHQIPETARE:

BANESAT ME HAJAT
Banesat be shqiperi eshte ne varesi te terrenit edhe materjalit baze.
Banesa me hajat eshte me 1 Kate i pershtatet terrenit edhe fizionomit sociale
aty ku eshte ngritur. Baza kryhesore ekonomike eshte zvillimi buqesore, te
pershatet per ate qe kan, depo, magazina ecc.. Edhe pjesa bletorale,
materiali i kafshve edhe vend per kafshet.
Banesa me hajat ze nje siperfaqe territoriale te madhe. Pjesa sociale ka te
bej me mentalitetin, shekulli 19- 18, kemi te bejme me jet fanatike, femra te
mbyllur, nuk duhet te shikohet nga jashte. Kavaje brumosje e fese
musulmane, shpi te rrethuar me mure te larta, edhe ne shtepi vinin vetem
miqe te afer.
Banesa ne qender, edhe muret rrethues, oborr te madhe, qe nuk shikohesh
nga jasht. Banesa me sektore te ndare. Pjese kryhesore te qyetetit, mure,
oborri, edhe banesa.
Hajati: Eshte cati e shtepis me balkone, me verande perpara shtepise, hajati
ndodhet me te njejten catis e shtepis, dhe kolonat ne pjese e jashte te hajatit
mbajne edhe kolonat. Pjesa e hajatit ne fillim ka qen ne nivel me banesen,
Pak shkalle per lageshtin, ka qen ambienti verore per ventilim.
Banesa ne hajat, ndahet ne
. Hapesire e hajshte
. Hapesire e jashtme Por Brenda konturit
. Hapesire e brendsme e jashme
. Hapesire e brendshme.
Me kalimin e viteve kan sherbuer si dhoma verore, edhe dhoma Pune.
Porta e jashte e rrethuar me mure te larta, 2m 2,20m, trajtur me cati me
dekore ecc...
Hajati me kalimin e viteve, ka qen ne nje nivele Por pastaj njeri kra filloj edhe
u be nje pjese me e ngritur, kjo quhet sofati, kishte konceptin e plote te fjales
dhome verore, pritej njerzit, pjesh kafe ecc. Me kalimin e viteve sofati u be
me dy kra, Por hajat jo vetem sofati ndryshoj Por edhe perimetri, hajatet

ishin te hapura ne kra, me kalimin e viteve anesoret u mbullen, zgjerim te

baneses. Avash avash sofati u mbylle fare, duke bere dhome me dritare,
hajati u mbulle ne pjesen e brendshme.
Banesat me hajat pervec zvillimit te hajatit, kemi edhe zvillimin e baneses:
Mono familiare, edhe polifamiliare
Per nje familie pjesa e nevojshme ishte dhoma e zhjarrit, ne pjesen e
mbasme ka pasur nje ambiente me emrin qyri, ka qen per mbajten e
kafshve, Por me vone u be depo per mbajtjen e materiale edhe per banjo.
Dhoma e zgjarrit kishe dy livele, nje sofat, edhe flihesh gjume.
Dy familiare, hyrrje te ndrrushem qe komunikonin edhe nga Brenda.
Shtepia me hajat me te gijtha elementet e saj, edhe ndaria e saj nje, dy e me
shume familiare. Jan gjetur ne shume vende te shqiperise. Jan te mbulluar
me cati me tjegulla.

BANESAT ME CARDAK:
Gjendet ne shekulli 18-19 shtrirje te gjere geografike, banese dy katesh, te
ndara funksionalisht ne varesi te jeteses. Terrene te rafshta edhe te pjerreta.
Shume e gjendur ne shkoder, kryi , elbasan, berat.
Cardaku: eshte nje hapesire pa mire perimetrale, ne katin e dyte, nen te
njejten cati e baneses, sherben se ambiente shperdarje te dhomat e tjera te
baneses, dhe si dhome verore. Ne te cila pihet, hajet, priten miqet ecc...
Tipike shqipetare edhe nje nga me te bukura, ka evoluar ne kohe, Por ka qen
me emancipuar, me e zvilluar. Ne cardak hyrret me shkalla qe lidhen direkt
me te.
Banesa me cardak te hapur, te mbullur, ne nje kra, ne dru kra, te mbullur
ecc... Pjesa e catis nuk ka tavan eshte e dukshme traret te catis. Banesat me
cardak ka qen evolimi jo vetem ne banes Por edhe ne oborin, pervec trajtim
e portes, Por , sidomos ne shkoder, ka pasur pasaxhe ne obor, puse, trajtim
te vecante. Banesa te sofistikuar edhe te trajtuara. Shkallat per ne cardak
jan realizuar me gure massive, nen shakalles perdoresh si elemente dekori
me ark, edhe shkalla ishte pa parapet, korrimano. Shkallet pervec pjeses
funksionale ishin edhe nje elemente i kujdeseshme ne projektim ne mynyr te

tile qe te ishin funksionale. Elemente compozicional dhe funksional

njekohesisht.
Banesat me cardak ndahen ne tre tipi
. Cardak ne nje kra
. Cardak ne qender
. Cardak ne te gijth ballin
Cardaku ne qender, shkallen poshte. Cardaku ne nje kra, shkallet ne kraun
tjeter. Cardaku gijthmone ne dru, edhe shtepia me cardak ka qen e mbulluar
me tjegulla.

BANESA TIP KULLE

Banesat tip kulle jan gjetur ne gijrokaster edhe ne veri. Faktore te nderteses
ka qen faktori mbrojtes ka turku ne gjirokaster, ne veri mbrojtja nga kanoni.
Elementi kostruktive kryhesore eshte guri, ne varesi te pozicionin se ku jan
gjendur kan difference ne planimetri. Ashtu si te cardaku, kati i pare ishte per
magazinim edhe per mbajtjen e pjeses te gjalle, ne tip kulle eshte edhe per
fortifikim, kati i dyte per banes. Ka pasur edhe mbrojtje ne obor.
Gjendet minimum me tre Kate, edhe ne varesi te families kemi edhe
planimetri te ndryshme.
Evolimi i banesave, ka ardhur si rezultat e evolimit politike, ekonomike edhe
shoqerore, sociale ka bere familje me te vogla edhe dhoma ne te vogla,
zvillimi ekonomik ka rritur me shume perqendrimin e saj. Edhe pse kaluam
disa tipe banesa, kjo eshte nje nga ndertimet qe peson me shume
ndrrushime, sipas ndryshimeve te kohes, sepse pesoj rikostruksione sipas
kohorave. Banesa trasformime sipas evolimit te kohes, edhe ne shume
ndrushime, Por per fakte te mbrojte musuale ato nuk pesojne shume
ndryshime per disa pjesa, ne mynyre qe te mos shkatrohen edhe te mos
pesojne ndryshime totale.
BANESAR INDIVIDUALE MBASE VITIT 1912
shtepit filluan te ndertoheshin me planimetri te mirefild, mbase krihimjt shtet
te shqiperise, vihet re duqanet te katin poshte edhe banesat larte. Holi
koridori edhe dhomat. Punimi shtepiave me detaje, mbas 1918-20-39 oltre

pushtimit turke,edhe pushtime, kemi nje punimi stilikore. Koli hidromeno,

djalle rritur ne shkoder, jetoj ne itali edhe te gjitha njourit italiane i kemi te
banesat ne shkoder, punimi noclassike shume i detajuar, edhe ne kete kohe.
Pjesa e vlores e tiranes, pushtime italiane, edhe u ben zyrat amministrative,
istituzionale. Ndikim fascista ne planimetri te tiranenes, ndikim neoklassik ne
shkoder importato dall' architetto.
Me evolimin e kohes, families, materiale, shoqeris, periudha komuniste
formezoj shtetin, mbajti planet urabistike, u zonifikuan zonat industriale, vila
ecc, duke respektuar tipologjite te objekteve, ne varesi te standarteve te
asaj kohe.
Zvillimi i qyeteteve industriale, patosi, me ndertesa industriale. Pozicioni i
qyteteve u vendose ne varesi te industrive. Gjith ku eterogjine populesie solli
nje eterogjene i banesave. Ark komuniste u fut edhe be objekte te tjere.
Kaosi i ndertesave u be ne periudhen post komuniste, pa respektuar plani
urbanistik, qe te pakten ne periudhen komuniste u respektuar.