Sistemi trets

Sistemi trets shtrihet nga kafazi i kraharorit e deri n zgavrn abdominale. Kufiri mes ktyre
dy zgavrave prfaqsohet nga diafragma.

Sistemi trets prfshin kanalin

ushqyes, i cili merret me ujin dhe lndt ushqyese, dhe gjndrat e bashklidhura. Kanali
ushqyes prbhet nga goja, faringu, ezofagu, stomaku, zorrt dhe kanali anal.
Gjendrat e pshtyms
Gjendrat e pshtyms jan: gjendra parotide, nngjuhore dhe nnmandibulare. Mlia dhe
fshikza e tmthit, s bashku me pankreasin jan edhe ato pjese e sistemit trets.
Thyerja mekanike e ushqimit fillon n goj; prerja apo coptimi i par i ushqimit kryhet nga
dhmbt. Fmijt kan 20 dhmb, t rriturit 32.
Gjuha
Gjuha lviz dhe manipulon ushqimin dhe merr pjes n artikulimin e tingujve n t folur.
Gjendrat e pshtyms prodhojn nj sekrecion pshtymn q lubrifikon ushimin n
mnyr q t glltitet m me thjeshtsi. Pshtyma prmban bikarbonat natrumi dhe nj
enzim q fillon thyerjen e amidonit. Ushqimi, nga goja kalon n faring dhe mpastaj n
ezofag.
Ezofagu
Ezofagu sht nj tub i gjat q kalon ndrmjet dy mushkrive n zgavrn e kraharorit,
npr diafragm dhe mbrrin n stomak. Stomaku sht i ndar nga ezofagu nga sfinkteri
kardiak. Sfinkteri kardiak lejon kalimin e ushqimit nga ezofagu n stomak, duke parandaluar
kthimin pas.

Vet stomaku sht i pozicionuar n ann e majt, menjher nn diafragm, dhe sht
pjesrisht i mbrojtur (mbuluar) nga brinjt. Stomaku ka pak a shum form fasuleje, me nj
lakes t vogl dhe nj lakes t madhe. Ndahet n tre pjes: fundi, trupi dhe pjesa pilorike.
Stomaku
Stomaku punon si rezervuar pr ushqimin. Pjesa e jashtme e stomakut prbhet nga tre
shtresa muskuli t lmuar: nj shtres gjatsore, nj shtres qarkore dhe nj shtres e
pjerrt (oblikue). Kto tre shtresa muskujsh kan funksionin e przjerjes s ushqimit me
lngun gastrik dhe shprndarjen e tij n duodenum. Veshja mukoze thith ujin dhe glukozin
pr n gjak. Gjendrat gastrike tahisin (sekretojn) rreth 1-2 litra lng gastrik n dit. Lngu
gastrik prmban enzima si lipaza dhe pepsinogjeni, t cilat prodhohen nga qelizat peptike.
Lipaza fillon thyerjen e lyrave; pepsinogjeni shndrrohet n pepsin n prani t acidit
klorhidrik. Pepsina fillon thyerjen kimike t proteinave n substanca m t thjeshta si
peptont. Acidi klorhidrik ka rolin e vrassit t baktereve. N mnyr q t parandaloj vettretjen nga acidi klorhidrik, qelizat mukoze tahisin (sekretojn) mucin, q mbron siprfaqen
e stomakut.
Stomaku sht nn kontroll hormonal dhe nervor. Kur ushqimi mbrrin n stomak, qelizat
gastrike fillojn tahitjen e gastrins. Gastrina vepron mbi mbi qelizat e stomakut pr t
rritur tahitjen e lngut gastrik. Pas lnies s kohs s duhur pr tretje, fillon tkurrja e
muskujve t stomakut duke krijuar lvizjet peristaltike. Kto lvizje val-ngjashme e shtyjn
ushimin drejt pjess pilorike t stomakut. Sfinkteri pilorik hapet dhe ushqimi shtyhet drejt
zorrn s holl (duodenumit).
Zorra e holl
Zorrt mund t ndahen n zorrn e holl dhe zorrn e trash. Zorra e holl sht nj tub i
gjat muskulor. Zorra e holl merr kimn nga stomaku, lngun pankreatik nga pankreasi, dhe
vrerin (lngun e tmblit) nga fshikza e tmblit. Zorra e holl prfshin duodenumin,
jejunumin (zorrn e that) dhe ileumin.
Zorra e trash
Zorra e trash sht e veshur nga nj membran (cip) seroze peritoneumi, n t ciln
kalojn en gjaku, en limfatike dhe nerva. Zorra e trash prbhet nga zorra qorre, koloni,
rektumi, kanali anal dhe apendiksi krimb-ngjashm (zorra shtojc).
Mlia dhe fshikza e tmthit
Mlia sht nj organ metabolik kompleks, dhe sht po ashtu gjendra jashttahitse m e
madhe e trupit. Mlia gjendet n zgavrn abdominale, nn diafragm n ann e djatht.
sht e rrethuar nga nj kapsul indi fibroz q e ndan n dy lobe kryesor:; lobi i majt dhe i
djatht, q m tej jan t ndar n lobtha. Arteria hepatike shpie n mli gjak arterioz.
Ndrsa vena port (portale) shpie n mli gjakun venoz t organeve abdominale. Pasi gjaku
kalon n kapilart e mlis sinusoidt ai kalon n venn heptike (e mlis) dhe m n
fund n venn zgavrore t poshtme. Nga mlia lindin dy dukte hepatike, q bashkohen pr
t formuar duktin e prbashkt hepatik. Dukti i prbashkt hepatik vazhdon n duktin e
prbashkt t vrerit, q m pas derdhet n duodenum pasi takohet me duktin pankreatik.
Fshikza e tmblit (apo tmthit?) sht nj trast me funksionin e rezervimit t vrerit.
Pankreasi
Pankreasi sht nj gjendr e gjer q shtrihet prmes zgavrs abdominale t pasme.
Pankreasi ka nj funksion jashttahits (ekzokrin) apo trets dhe nj funksion

brendatahits apo hormonal. Pankreasi prbhet nga nj kok, nj trup dhe nj bisht. Koka e
pankreasit sht e rrethuar (prqafuar) nga duodenumi. Pankreasi prshkohet nga dukti
pankreatik, i cili bashkohet me duktin e vrerit dhe m pas del n duodenum ku derdh lngun
pankreatik, nprmjet ampuls s Vater-it. Ampula e Vater-it prfundon me sfinkterin e Oddit.