Projekt

i a e Al g j e b r e s
H i s tor

Lenda: Matematike Klasa IX

 Nga ndryshon aritmetika nga
algjebra?
Aritmetika dhe algjebra janë dy mënyra të
ndryshme të të menduarit. Aritmetika
përdor të menduarit numerik, përdor
veprime dhe numra realë për të zgjidhur
problemat, ndërsa algjebra përdor më
shumë të menduarit logjik. Algjebra përdor
shkronja për të përfaqësuar diçka të
panjohur. Algjebra Aritmetika
 Historia e algjebrës
Babilonia
Gjurmët e para të algjebrës gjenden në Babiloni rreth vitit
2000 para Krishtit. Në Babiloni mënyra e zgjidhjes së
ekuacioneve algjebrike bëhej me fjalë, pasi mënyra e
zgjidhjes me simbole nuk ishte e kuptueshme për të gjithë. Për
shembull, x+4=6 ishte shkruar si "E panjohura plus 4 është 6."
Në Babiloni, u shfaq një formë e zgjidhjes gjeometrike për
ekuacionet algjebrike. E panjohura u shënua me një vijë dhe
ata bënë ndryshime në këtë rresht për të gjetur zgjidhjen. Në
ditët e sotme, kjo njihet si algjebër gjeometrike, e cila u
zhvillua edhe më tej në Greqinë e lashtë. Babilonasit zgjidhen
me më shumë ekuacione lineare (të fuqisë së parë) dhe
ekuacione kuadratike (të fuqisë së dytë)
 Historia e algjebrës
Greqia e lashtë
Grekët e lashtë përdornin gjithashtu metoda
gjeometrike për të zgjidhur problemet algjebrike.
Këto janë paraqitur në librin e Euklidit "Elementet",
në të cilin ai verifikon formulat algjebrike me anë
të gjeometrisë dhe një nga më të famshmet është
formula (a+b)² e cila zgjidhet me një drejtkëndësh.
Kjo mënyrë gjeometrike e zgjidhjes dhe kuptimit të
algjebrës është përdorur edhe në Kinën e lashtë,
në veprën "Nëntë kapitujt" dhe në Egjiptin e lashtë
në Papirusin Rhind. Euklidi
 Perdorimi i gjeometrise ne algjeber shembulL
Per formulen:

Perdornin kete diagram gjeometrik:

Papirusi Rhind

Nente kapitujt Elementet

 Historia e algjebrës
Greqia e lashtë
Diofanti ishte një matematikan grek që jetonte
në Aleksandri dhe që krijoi një vepër me 12
vëllime të quajtur "Aritmetika", por që në fakt
kishte metoda algjebrike. Është vepra e parë
kur shkronjat përdoren për të përfaqësuar të
panjohurën dhe gjithashtu paraqet disa
rregulla bazë të algjebrës së sotme si
"restaurimi" (kalimi i vlerave nga njëra anë në
tjetrën me shenja të kundërta) dhe "përballja"
(eliminimi i së njëjtës). vlerat nga të dyja anët).
 Historia e algjebrës
India e lashtë
Në Indinë e lashtë, Brahmagupta shkroi një
libër që mund të përkthehet si "Mësimet e
vendosura saktë të Brahma". Në librin e tij, 0
përdoret për herë të parë në ekuacione dhe ai
paraqet zgjidhjen e parë të plotë të
ekuacioneve kuadratike duke përdorur 0 dhe
numra negativë.
 Historia e algjebrës
Matematika arabe
Gjatë viteve 600 dhe 1600, matematika u zhvillua shumë në
Arabi dhe Persi, duke marrë emrin "matematika arabe".
Zhvillimi më i theksuar në matematikën arabe është në
algjebër. Al-Kuarizmi njihet si babai i algjebrës. Ai ishte një
matematikan persian që në vitin 825 shkroi librin "Mbi
llogaritjet me numrat hindu" dhe këtu kuptohet se arabët Al Kharizmi
morën njohuri nga algjebra e zhvilluar nga India e lashtë, pasi
më vonë evropianët morën njohuri nga arabët. Në vitin 830 ai
shkroi një libër tjetër ku fjala "al-jabr" përfshihet në titullin e tij
dhe mendohet të jetë përmendja e parë e algjebrës. Një
figurë tjetër e famshme është Abu Khamil i cili verifikoi Abu Kamil
formulën 1³+2³+3³+.....n³=(n(n+1)/2)². Omar Khayyam është një
tjetër matematikan dhe poet i famshëm që u mor me
ekuacionet lineare, kuadratike dhe kubike (kubike) dhe gjeti
mënyra të reja për të zgjidhur ekuacionet kubike.
Omar Khayyam
 Historia e algjebrës
Europa
Në shekullin e 13-të, falë Fibonaçit, një matematikan italian,
njohuritë arabe u transportuan në Evropë. Në shekullin e 13-
të, zgjidhja e një ekuacioni kubik nga Fibonacci është
përfaqësuese e fillimit të një ringjalljeje në algjebër evropiane.

Edhe bota islame ishte në rënie pas shekullit të 15-të, bota Fibonaci
evropiane po ngjitej. Dhe pikërisht këtu algjebra u zhvillua më
tej. Megjithëse nocioni matematikor i funksionit ishte i
nënkuptuar në tabelat trigonometrike dhe logaritmike, të cilat
ekzistonin në kohën e tij, Gottfried Leibniz ishte i pari, në 1692
dhe 1694, që e përdori atë në mënyrë eksplicite, për të
treguar ndonjë nga disa koncepte gjeometrike që rrjedhin nga
një kurbë, si p.sh. abshisa, ordinata, tangjente, korda dhe
pingulja. Në shekullin e 18-të, "funksioni" i humbi këto
asociacione gjeometrike.
Gottfried Leibniz
 Historia e algjebrës
Europa
Leibniz kuptoi se koeficientët e një sistemi ekuacionesh lineare mund të
renditeshin në një grup, që tani quhet matricë, i cili mund të
Gauss manipulohet për të gjetur zgjidhjen e sistemit, nëse ka. Kjo metodë më
vonë u quajt eliminimi Gaussian. Në shekullin e 18-të, matematikani i
famshëm gjerman Gauss krijoi teorinë bazë të algjebrës, e cila thotë:
"Çdo polinom i shkallës n do të ketë një zgjidhje". Pra, një ekuacion i
fuqisë së parë, linear, do të ketë një zgjidhje, i fuqisë së dytë,
kuadratik, do të ketë 2 zgjidhje, e kështu me radhë. Niels Henrik Abel
dhe Paolo Ruffini treguan se për ekuacionet e fuqisë së pestë (kuintike)
dhe fuqive më të larta, nuk mund të gjendet asnjë formulë për
zgjidhjen e tyre.

Evariste Në shek.19 Evariste Galois, nje matematikan francez, me ane te teorise

se tij te grupimeve shenoi fillesat e algjebres abstrakte e cila nuk
Galois pengohej me nga rreguklat aritmetike, por bazohej ne nje logjik
abstrakte tdhe rrënjët katrore të numrave negativë. Kjo bëri një
zgjerim të madh të algjebrës si shkencë.
LLOJET E EKUACIONEVE SIPAS FUQIVE